ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΟΥ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙΠΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ (QUASI OBJECT)

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Α : ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΧΩΡΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΙΧΜΗΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΜΗΧΑΝΕΣ ΤΟΥ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙΠΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ (QUASI OBJECT) Δημήτρης Παπαλεξόπουλος 2014

2 Σημειώσεις από τις παρουσιάσεις του μαθήματος. Αποτελούν ψηφιακή προδημοσίευση για όσους θέλουν να κάνουν αναφορά Δεν έχει γίνει τελική επεξεργασία. Επεξεργασμένα τμήματα βρίσκονται στο Ψηφιακός Τοπικισμός, Libro, 2008

3 «Οντολογία του» κόμβου του δικτύου ή του δικτύου ως αντικειμένου (ή σκέψεις κατά της τυραννίας του αντικειμένου) (ή στοιχεία καχυποψίας για οτιδήποτε θεωρείται «δεδομένο» και σταθερό)

4 Thomas Markussen & Thomas Birch, «Transforming Digital Architecture from Virtual to Neuro, An Interview with Brian Massumi», Intelligent Agent, vol. 5 no. 2, blogging Μια αρχιτεκτονική που προγραμματίζει δυνάμεις παρά μορφές Η μορφή πηγάζει από τις διαδράσεις. Ο αρχιτέκτονας ορίζει μια αρχική μορφή και μια σειρά πιθανών διαδράσεων από τις οποίες θα πηγάζουν νέες μορφές. Πως χτίζουμε μέσα στο αρχιτεκτόνημα δυνάμεις αλλαγής του?

5

6

7 Για τους παραμετρικά μεταβαλλόμενους υβριδικούς χώρους: Ο χώρος ως «αντικείμενο» παίρνει προσωρινά συγκεκριμένη μορφή μόνο δια μέσου των ατόμων που το ενεργοποιούν την συγκεκριμένη στιγμή, μέσα δηλαδή από ένα κοινωνικό δεσμό που δημιουργείται επί τόπου. Την ίδια στιγμή το αντικείμενο προκαλεί τα άτομα να επέμβουν σε αυτό, τους προσφέρεται ως τέχνημα διάδρασης. Ταυτόχρονα το αντικείμενο θέτει όρια μεταβολής του Εκείνη την στιγμή ο κοινωνικός δεσμός δεν υφίσταται παρά μόνο δια μέσου αυτού του αντικειμένου.

8 Το αντικείμενο «βάλλεται»

9 Η έννοια της «ασθενούς μορφής» (weak form), που προβάλλει ο Peter Eisenman των «σχεδόν σχημάτων» (near figures), και ταν annexact geometries που διαπιστώνει ο Jeffrey Kippnis, όταν αναλύει το έργο του Peter Eisenman. Jeffrey Kippnis, Τowards a New Architecture, Folding In Architecture, Architectural Design, 1993, σ στην έννοια του επαναλαμβανόμενου αλλά και πρόσκαιρου αντικειμένου (objet temporel) του Bernard Stiegler, όταν αναλύει την επίδραση των νέων τεχνολογιών στα μέσα επικοινωνίας, του αντικειμένου σχέση, που μεταβάλλεται διαρκώς μέσα από την διαδραστικότητα Bernard Stiegler, L hyperindustrialisation de la culture et le temps des attrape-nigauds, Art press, L Art et la Toile, no hors serie, nov 99, σ (>>>> ταινίες στην ψηφιακή τηλεόραση) την διάλυση - διάσπαση του αντικειμένου στο περιβάλλον, όπως παρουσιάζεται σε μια μεγάλη σειρά θεωρητικών παρεμβάσεων στο συνέδριο του Archilab το 2002 Βλ. Manuel Gausa, «L architeture est (maintenant) geographie, Archilab Orleans 2002, 2002, σ το σχήμα, όχι ως σταθερή περιγραφή του αντικειμένου αλλά ως μεταβαλλόμενες «στιγμές έντασης», που προτείνει ο Stan Allen Βλ. Stan Allen, From Object to Field, Architecture after Geometry, Architectural Design, 1997, σ

10 «Το κτίριο που διαφεύγει», Αρχιτεκτονικά Θέματα, 31/1997, σ Κάθε φορά που προσπαθούμε να σκεφτούμε ένα αντικείμενο, σε δίκτυο, αντιλαμβανόμαστε ότι ευρίσκεται σε μια πληθώρα πιθανών περιπτώσεων, διακλαδώσεων, νεφέλωμα «εν δυνάμει» καταστάσεων, που μεταβάλλονται στον χώρο και στον χρόνο. Τα αντικείμενα περιγράφονται ως πολλαπλές αφηγήσεις και όχι ως μορφές (Αυτό που έχουμε ανάγκη είναι είναι μια θεωρητική προσέγγιση που να μας βοηθήσει να συλλάβουμε την δυνητικοποίηση του αντικειμένου)

11 Τα τεχνήματα (αντικείμενα φτιαγμένα από ανθρώπους) διακρίνονται από μια ασάφεια Η ασάφεια προκύπτει από το γεγονός ότι δεν μπορούν να περιγραφούν παρά μόνο μέσα από την αναφορά σε διαδοχικές αφηγήσεις δράσεων όπου αυτά συμμετέχουν. Στις αφηγήσεις αυτές συμμετέχουν οι χρήστες ως φυσικά, δρώντα υποκείμενα, ως συλλογικότητες... Στην πραγματικότητα τα αντικείμενα τεχνήματα μπορούν να περιγραφούν συλληφθούν μόνο μέσα από την διάδρασή τους με τους χρήστες δηλαδή μέσα από την περιγραφή μιας σχέσης. Αναφερόμαστε λοιπόν σε θεωρίες που αντιμετωπίζουν την σχέση τεχνήματος συλλογικοτήτων.

12 Για την σχέση τεχνήματος (αντικειμένου) με τις (κοινωνικές) συλλογικότητες θεωρούμε ιδιαίτερα χρήσιμη την αναφορά στους Michel Serres... Brian Massumi... Bruno Latour... + Pierre Levy...(δυνητικοποίηση)

13

14 «Μονομαχία με ρόπαλα», Goya, , αναφορά από τον Michel Serres, Το Φυσικό Συμβόλαιο, 1990 «Μονομαχία με ρόπαλα», είναι ο τίτλος ενός έργου του Γκόγια, που βρίσκεται στο μουσείο Πράδο. Ο Μισέλ Σέρ ξεκινά το βιβλίο του «Το Φυσικό Συμβόλαιο» σχολιάζοντας το: «Ένα ζεύγος εχθρών κραδαίνουν ξύλα και παλεύουν καταμεσής της κινητής άμμου... Όμως ο ζωγράφος ο Γκόγια- βύθισε τους δύο μονομάχους στην λάσπη μέχρι τα γόνατα... Με την κάθε τους κίνηση μια γλυστερή τρύπα τους καταπίνει... Όσο πιο θερμός ο αγώνας, τόσο πιο ζωηρές και απότομες οι κινήσεις, που επισπεύδουν το βάλτωμα». Ο Σέρ μας καλεί να εστιάσουμε όχι στο προφανές θέμα του πίνακα, τους μονομάχους, αλλά στο κινούμενο έδαφος όπου αυτοί βρίσκονται. Πριν στοιχηματίσουμε για το ποιος θα νικήσει, να κοιτάξουμε που πατάνε.

15

16 Serres, quasi-objet Le parasite (1980) σελ 401, Theorie du quasi objet Αυτός που εμφανίστηκε ξαφνικά στο τραπέζι μας και τρώει από το φαγητό μας, λέγοντας ιστορίες, είναι ξένος ή είναι αυτός που μας συγκροτεί ως συλλογικότητα (εκείνη την συγκεκριμένη στιγμή) ; Είναι τελικά Ον ή Σχέση (η σχέση μας). «Η δυστυχία των στοχασμών που προηγούνται είναι ότι δεν λένε αρκετά καθαρά αν είναι μια φιλοσοφία του είναι ή μια φιλοσοφία της σχέσης.(...) Εξακολουθώ να μην αποφασίζω αν το παράσιτο είναι σχεσιακό ή πραγματικό, αν είναι τελεστής ή μονάδα»..

17 Serres, quasi-objet Le parasite (1980) σελ 401, Theorie du quasi objet Η μπάλα τέχνημα περίπου αντικείμενο (αντικείμενο ή σχέση;) Η μπάλα κυκλοφορεί από παίκτη σε παίκτη και υφαίνει έτσι την συλλογικότητα. Αντικείμενο, αλλά δια μέσου του οποίου υπάρχουν οι παίκτες στο παιχνίδι. Η ενότητα των παικτών (συλλογικότητα) οργανώνεται γύρω από αυτό το εμμενές αντικείμενο δεσμό (μπάλα). Η μπάλα είναι αντικείμενο καταλύτης της συλλογικότητας αλλά και αυτό δια μέσου του οποίου το κάθε υποκείμενο παίκτης εξατομικεύεται συλλογικά. Ο παίκτης υποκείμενο, που τώρα έχει την μπάλα δεν την κοιτά, δεν είναι μόνος μαζί της όταν κινείται ή δίνει πάσα. Στον νου του έχει όλη την διάταξη επί του γηπέδου και μάλιστα στην δυναμική της μορφή. Καθώς η μπάλα κινείται, διαγράφει ένα κινητό κέντρο που κάνει τα υποκείμενα να αναβοσβήνουν. Από αυτή την κίνηση μεταλλάσσεται διαρκώς το γενικό σχήμα παρουσίας των παικτών στον χώρο. Τα τέρματα ορίζουν κατευθύνσεις προς τις οποίες ασκείται η ένταση Το γήπεδο είναι το πεδίο, όπου ασκούνται οι δυνάμεις

18

19 Στο archtech

20 Brian Massumi L economie politique de l appartenance et la logique de la relation, Gilles Deleuze, Vrin, 1998, σελ (Writing, no2, octobre p35-61) (Deleuze and Guattari: New Mappings in Politics and Philosophy, University of Minnessota Press)

21 «Τι φτιάχτηκε πρώτα, το Άτομο ή η Κοινωνία;» Τρεις απόψεις δεσμεύουν την σκέψη: -Η κοινωνία παράγεται από τα άτομα που συνάπτουν σχέσεις μεταξύ τους και φτάνουν να ορίζουν στην διάρκεια του χρόνου ένα δι-υποκειμενικό σύνολο που είναι η κοινωνία. -Η άποψη αυτή δέχτηκε ισχυρή κριτική από αυτή που πρεσβεύει ότι προυπάρχει ένα δι-υποκειμενικό πλαίσιο που ορίζει τα άτομα (δομισμός). Σε αυτή την περίπτωση δεν μιλάμε για «χρόνο» αλλά για μια «τοπολογία» ατόμων κατανεμημένη σε προσδιορισμένες θέσεις στην κοινωνική γεωγραφία. -Μια τρίτη άποψη κέρδισε έδαφος, δίνοντας έμφαση στους πολιτισμούς του περιθωρίου και των ενδιάμεσων χώρων. Προτείνει την εκμετάλλευση των «ρωγμών» του υπάρχοντος. Ωστόσο, αυτή η άποψη του «ενδιάμεσου» χώρου δεν παύει να εξαρτάται, πράγματι, από το «υπάρχον». Στην πραγματικότητα η δράση της ετεροκαθορίζεται. Εν τέλει είναι δυνατόν να αποδώσουμε στο ενδιάμεσο ένα οντολογικό καθεστώς που να μην υπερκαθορίζεται από τους όρους που το συνιστούν ως ενδιάμεσο;

22 Μια σχέση διαθέτει ένα ιδιαίτερο οντολογικό καθεστώς, διαφορετικό από τους όρους που φαίνεται να την ορίζουν;. Μπορεί να μιλήσει κανείς για μια σχέση χωρίς να κάνει αναφορά στην βαθύτερη ουσία, στην ολότητα των μερών που την απαρτίζουν; Μπορεί κανείς, θεωρώντας δύο οντότητες να μην προδιαγράφει πλήρως τις πιθανότητες των ενδεχόμενων σχέσεών τους; Φαίνεται αρκετά παράξενο να δεχτούμε ότι η σχέση μεταξύ δύο οντοτήτων είναι μια τρίτη οντότητα (που έχει να κάνει με την εμμένεια και την ανάδυση (emergence) νέων καταστάσεων; Μπορεί να δεχτεί ότι μια σχέση ενέχει το απρόβλεπτο; Μπορεί δηλαδή εν τέλει να δεχτεί την αλλαγή; Η βύθιση δεν ήταν στην λογική των μονομάχων

23 Το περίπου αντικείμενο είναι μερικό υποκείμενο (sujet partiel) / Brian Masumi Εγκαλεί τον παίκτη σε σχέση με ορισμένες ιδιότητές του (όχι όλες, αυτές που συγκροτούν την προσωπικότητά του). Ένας παίκτης με πλήρη αυτοσυνείδηση είναι η αρνητική συνθήκη του παιχνιδιού Τον παραπέμπει σε μια συλλογικότητα που είναι αυτή του παιχνιδιού. Τον καθιστά «στόχο» για τους άλλους παίκτες (Serres). Όλοι στρέφονται προς αυτόν. Οι κανόνες του παιχνιδιού θα ρυθμίζουν το μέγεθος της ασκούμενης βίας (φάουλ).

24 Το μερικό υποκείμενο (sujet partiel) / Brian Masumi Μια σχέση διαθέτει ένα ιδιαίτερο οντολογικό καθεστώς, διαφορετικό από τους όρους που φαίνεται να την ορίζουν. Οι σχέσεις οργανώνονται γύρω από αντικείμενα καταλύτες Γύρω από αυτά δημιουργούνται συλλογικότητες Η έννοια της individuation collective (συλλογικής εξατομίκευσης) προσδιορίζει τον τρόπο ύπαρξης των υποκειμένων που θεωρούνται έτσι μερικά υποκείμενα, μέσα από την σχέση τους με τα περίπου αντικείμενα (αντικείμενα καταλύτες δεσμοί του κοινωνικού) Αναφορά στους Serres, Latour, Levy (σ. 122) Αναφορά στο παράδειγμα της μπάλας (Serres) (σ.122)

25 Στο archtech

26 Generalized Symmetry ANT assumes that all the elements in a network, human and non-human, can and should be described in the same terms. This is called the principle of generalized symmetry. The rationale for this is that differences between them are generated in the network of relations, and should not be presupposed..it maps relations that are simultaneously material (between things) and 'semiotic' (between concepts). It assumes that many relations are both material and 'semiotic' (e.g. the interactions in a bank involve both people and their ideas, and technologies. Together these form a single network). Actor Network Theory

27

28 Αναφέρεται στο Shapin S., Schaffer S., Leviathan and the Air Pump, Princeton University Press, Princeton, Αναλύουν την σχέση / συνύπαρξη / αντίθεση Boyle και Hobbes (17ος αι.) Boyle: Πειράματα εργαστηρίου με αντλία αέρα που παρήγαγε κενό. Επιστημονική κοινότητα που με την παρατήρηση επιβεβαίωνε την θεωρία. Hobbes: Οργάνωση του κοινωνικού σώματος σε κοινωνία των πολιτών με τον Λόγο κινητήρια δύναμη. Στο τέλος, Επιστημονική Κοινότητα και Κοινωνία των πολιτών θα συνιστούν δύο πόλους με διακριτές αρμοδιότητες: Επιστήμη και Πολιτική. Στην μοντέρνα συνθήκη Επιστημονικός λόγος και Πολιτικός λόγος βρίσκονται σε διακριτά πεδία δράσης. (Αναπαράσταση (αντικειμένων) και αντιπροσώπευση (κοινοβουλευτική) έχουν την ίδια λέξη:representation)

29 Αναφορά στον Castells για την σχέση τεχνολογίας και κοινωνίας.. Θα πρέπει να δεχτούμε ότι δεν υπάρχει ο κόσμος των αντικειμένων από την μια και η κοινωνία των πολιτών από την άλλη, η επιστήμη από την μια και η πολιτική από την άλλη. Η μοντέρνα συνθήκη πρέσβευε αυτόν τον διαχωρισμό ενώ στην πράξη τα συνέδεε. Δεν δεχόταν τα αντικείμενα ως περίπου αντικείμενα (επιχειρούσε διαδικασίες κάθαρσης), αλλά στην πράξη μόνο έτσι τα ενέτασσε στις δράσεις της. Γι αυτό και οι μοντέρνοι στην πράξη δεν ήταν ποτέ μοντέρνοι.

30 Συνεχίζουμε να θεωρούμε τα αντικείμενα ως πράγματα, ενώ γνωρίζουμε ότι έχουν τριπλή υπόσταση: αντικειμενική, κοινωνική και λόγου. Ο κλωνισμός έχει μια πραγματικότητα εργαστηρίου, μια πραγματικότητα συσχετισμού οικονομικών και κοινωνικών δυνάμεων και συμμετέχει έντονα σε διαμάχες ηθικού περιεχομένου. Reels Collectifs Discursifs Objectifs Sociaux Effets de discours Vs Changeux Vs Bourdieu Vs Derrida (C'est l'hypothèse épigénétique qui construit l'approche de Jean Pierre Changeux, hypothèse selon laquelle l'évolution du cerveau superpose, à l'action des gènes, un développement intrinsèque coordonné par l'apprentissage et l'expérience propre à chaque individu. Nos facultés de penser et de posséder une conscience réflexive, notre capacité à produire, communiquer et accumuler des connaissances, ainsi que L'aspiration permanente de l'être humain à trouver une vérité et une éthique communes sont ainsi examinées avec le regard du scientifique.)

31 (Με αναφορά στον Serres) Ζούμε σε κοινωνίες που έχουν ως κοινωνικό δεσμό αντικείμενα που έχουν παραχθεί στο εργαστήριο και στη συνέχεια βιομηχανικά. Να αφήσουμε τα αντικείμενα να μιλήσουν. Και να μας πουν πως διαμορφώνουν τα υποκείμενα. Να δώσουμε τον λόγο στο Κοινοβούλιο των αντικειμένων Το αντικείμενο δεν είναι ουδέτερο. Διαθέτει βέβαια τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του, αλλά δεν υπάρχει αν δεν είναι δεσμός μεταξύ ανθρώπων. (Ακόμα και στο μουσείο, δια μέσου αυτού δημιουργούνται αφηγήσεις μνήμης που δένουν ανθρώπους στην συμφωνία ή την διαφωνία τους).

32 Οι συλλογικότητες δεν υπάρχουν έξω από τα αντικείμενά τους (και φυσικά τα αρχιτεκτονήματά τους) Οι συλλογικότητες, βέβαια, βρίσκονται σε διαρκή κίνηση / μεταβολή και οργανώνονται γύρω από νέα αντικείμενα που συνεχώς δημιουργούν (τηλέφωνο, ράδιο, τηλεόραση, κινητό, υπολογιστής ) Υπάρχει μια διαρκώς μεταβαλλόμενη «petrification du collectif en des choses. Τα αντικείμενα είναι ασταθή και (μεταβαλλόμενοι) φορείς του (μεταβαλλόμενου) Είναι. Θα πρέπει να δεχτούμε τον μη διαχωρισμό περίπου αντικειμένων και σχεδόν υποκειμένων. Τα αντικείμενα μας δένουν σε δίκτυα, που όσο εκτεταμένα και αν είναι εξαρτώνται πάντα από την φυσική υπόσταση των τερματικών τους. Τα δίκτυα παραμένουν τοπικά σε όλα τα σημεία τους. Η μπάλα του Serres

33 Το να σχεδιάζεις κάτι που είναι δυνατόν να μεταβληθεί μέσα από την διάδραση με τον χρήστη και μάλιστα να πάρει απρόβλεπτες μορφές είναι να κινείσαι στον άξονα δυνητικού / εν ενεργεία υπαρκτού. «Ένα υπερκείμενο είναι μια μήτρα δυνατών κειμένων από τα οποία μόνον ορισμένα θα πραγματοποιηθούν ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με τον χρήστη» (Levy, σελ. 51)

34

35 ΔΥΝΑΤΟ / ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ * ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ / ΠΡΑΓΜΑΤΩΜΕΝΟ Αναφορά στον Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα (réalité virtuelle). Η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, μετ, Μιχάλης Καραχάλιος, Αθήνα: Κριτική, 1999, (1η έκδοση Pierre Levy, Qu est-ce que le virtuel?, Παρίσι: La Decouverte, 1998) Η πηγή του προβληματισμού για την σχέση δυνατού δυνητικού εντοπίζεται στο Gilles Deleuze Difference et Repetition,

36 Η εν δυνάμει πραγματικότητα ήρθε στο προσκήνιο και πάλι αναφερόμενη σε ολότητες εκτός συγκεκριμένου τόπου, που έχουν όμως δυνατότητες παραγωγής συγκεκριμένων γεγονότων σε συγκεκριμένους τόπους και χρόνους, χωρίς οι ίδιες να είναι αγκυρωμένες σε κάποιον από αυτούς. Δεν είναι ωστόσο δυνατόν να γνωστοποιηθεί η ύπαρξη της εν δυνάμει (εικονικής) πραγματικότητας παρά μόνο δια μέσου των διαφόρων πραγματώσεών της. Το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχει στο διαδίκτυο δεν είναι δυνατόν να συγκεκριμενοποιηθεί, να περιγραφεί, δεν έχει ενδεχομένως και κανένα νόημα να γίνει κάτι τέτοιο. Παρόλα αυτά το διαδίκτυο υπάρχει. Το κατανοούμε όταν συνδεθούμε, σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο με συγκεκριμένο στόχο (κινούμενοι πρός μια κατεύθυνση και, ψάχνοντας συλλέγουμε μια σειρά από κόμβους δημιουργούμε την δικιά μας αλληλουχία, πραγμάτωση

37 ...παράλληλα με το δυνητικό και το εν ενεργεία υπαρκτό (πραγματωμένο): Το δυνατό είναι πιθανότητα που δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί, που δεν έχει ακόμα εκδηλωθεί, που δεν έχει γίνει πραγματικότητα. Το πραγματικό είναι τελική επιλογή μεταξύ προκαθορισμένων ήδη προσδιορισμένων δυνατοτήτων (που ορίζονται από το «δυνατό»). Δυνατό / πραγματικό και δυνητικό / πραγματωμένο συνιστούν 4 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ (Σελ. 181)...που συνυπάρχουν σχεδόν πάντα σε κάθε συγκεκριμένο φαινόμενο που αναλύουμε.

38 Ωστόσο το δυνητικό δεν εντοπίζεται, δεν περιγράφεται, παρά μόνο μέσα από την αφήγηση της πράξης / διαδικασίας της δυνητικοποίησης.

39 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΥΝΗΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ (και αποτοπικοποίηση) -ΑΝΑΛΥΟΥΜΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΠΟΥ ΝΑ ΤΟ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΕΙ ΩΣ ΣΤΙΓΜΙΑΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΔΥΝΑΜΕΩΝ - ΦΑΝΤΑΖΟΜΑΣΤΕ ΜΙΑ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟΝ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟ ΔΥΝΑΜΕΩΝ Η ΚΑΙ ΤΟΝ ΜΗΔΕΝΙΣΜΟ ΜΙΑΣ ΑΠΟ ΑΥΤΕΣ Η ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ -ΠΑΡΑΓΟΥΜΕ ΕΝΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΩΣ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΤΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΤΩΡΑ -ΦΑΝΤΑΖΟΜΑΣΤΕ ΤΗΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ. 1. >>>ΕΤΣΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΟΡΦΗ ΕΠΙΝΟΕΙΤΑΙ ΣΕ ΟΜΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ (Guattari On Machines) 2. >>>ΔΙΑΠΙΣΤΩΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΜΜΟΝΗ ΣΤΗΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΗ ΑΡΘΡΩΣΗ ΜΕ ΕΤΕΡΟΤΗΤΕΣ (οι εξωτερικές δυνάμεις που παράγουν το νέο) (Guattari On Machines) 3. >>>ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΟΡΦΗ ΠΑΙΖΕΤΑΙ ΕΝΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΔΥΝΑΜΕΩΝ=>ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΥΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ (Serres μπάλλα)

40 Αν θεωρήσουμε μία (ενεργά υπαρκτή) πραγματικότητα ως πρόβλημα, φθάνουμε στην δυνητική και από εκεί σε μία άλλη (ενεργά υπαρκτή) πραγματικότητα, που μοιάζει αλλά και διαφέρει με την πρώτη. Ετσι το δίπολο δυνητική ενεργοποιημένη πραγματικότητα δημιουργεί νέες καταστάσεις. δυνητική ενεργοποιημένη πραγματικότητα

41 Η δυνητικοποίηση της πράξης μέσω του εργαλείου Η δυνητικοποίηση της βίας μέσω του συμβολαίου Η δυνητικοποίηση του χρόνου, του «εδώ και τώρα» μέσω της γλώσσας

42 Το εργαλείο είναι η δυνητικοποίηση - αποτοπικοποίηση της πράξης (σ.99) Για να σχεδιάσουμε ένα εργαλείο θέτουμε σε ενέργεια τα εξής: 1. Προβληματοποίηση 2. Αποτοπικοποίηση 3. Μετάβαση από το ιδιωτικό στο δημόσιο 4. Μεταμόρφωση / ανασύνθεση της σωματικής λειτουργίας/. Σφυρί: 1. Πώς να καρφώσω, χρήση της μάζας, κρούση, επιστημονική γνώση (το κάρφωμα ως πρόβλημα!!!) 2. Δημιουργία ενός εργαλείου που μπορεί να χρησιμεύσει γενικά, όχι μόνο για ένα κάρφωμα (αποτοπικοποίηση) 3. Δημιουργία ενός εργαλείου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όλους (μετάβαση στο δημόσιο) 4. Εμπέδωση ενός τρόπου χρήσης του που απαιτεί μια ιδιαίτερη σωματικότητα (δεν καρφώνουμε όπως νάναι, δεν μπορούν όλοι να καρφώσουν με τη μια) Αφού το πρώτο σφυρί «πραγματωθεί» μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο (δυνατό) ή να θεωρηθεί το ίδιο ως πρόβλημα (δυνητικοποιηθεί) γιατί θέλω άλλο σφυρί για να καρφώσω σε μέταλλο, ξύλο κ.λ.π. Και να ξαναρχίσει η διαδικασία....

43 Μετά την δυνητικοποίηση της πράξης μέσω του εργαλείου Σημειώνονται... Η δυνητικοποίηση της βίας μέσω του συμβολαίου «Μια σύμβαση, ένα συμβόλαιο... Καθιστούν τον καθορισμό μιας σχέσης ανεξάρτητο από μια συγκεκριμένη κατάσταση. Ανεξάρτητο θεωρητικά από τις ψυχολογικές μεταβολές εκείνων που δεσμεύονται να τα τηρήσουν. Ανεξάρτητο από τις διακυμάνσεις των σχέσεων δύναμης. (σελ.101) Η δυνητικοποίηση του χρόνου, του «εδώ και τώρα» μέσω της γλώσσας Η γλώσσα (μέσω της γραφής) κατ αρχάς δυνητικοποιεί έναν «πραγματικό χρόνο», ο οποίος κρατά το έμβιο ον φυλακισμένο στο εδώ και το τώρα.

44 Οι τρεις θεμελιακές δυνητικοποιήσεις της ανθρωποποίησης (humanization) Ο άνθρωπος υποκείμενο της πράξης υποκείμενο κοινωνικό υποκείμενο γνωστικό Δυνητικοποίηση της πράξης... Εργαλείο... σχέση με τα πράγματα... Reels (Latour) Η δυνητικοποίηση της βίας... συμβόλαιο... σχέση με τα όντα Collectifs (Latour) Η δυνητικοποίηση του χρόνου... γλώσσα... σχέση με τα σημεία... Discursif (Latour) Συνεπώς τα παράγωγα του ανθρώπου και συνεπώς τα τεχνήματα του ενέχουν και τις τρείς δυνητικοποιήσεις.

45 ΤΟ ΔΥΝΗΤΙΚΟ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΝΟΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΙΝΑΙ «ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ» (Το δυνητικό χτίζει μέσα στο αρχιτεκτόνημα τις δυνάμεις της αλλαγής του)

46 Το δυνητικό είναι ένα πλέγμα από τάσεις, δυνάμεις, περιορισμούς, σκοπούς, καταναγκασμούς, με άλλα λόγια είναι μία δυναμική κατάσταση, που επιλύεται με το ενεργά υπαρκτό με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο. Το ενεργά υπαρκτό είναι ένα συμβάν. Είναι δημιουργία μη προβλέψιμη. Οταν συμβεί, τροποποιεί το δυνητικό.

47 Αν το δυνητικό είναι πραγματικό, τότε......σχεδιάζεται το δυνητικό;

48 Το να θεωρήσουμε κάτι δεδομένο, που μοιάζει σταθερό, ως πρόβλημα, σημαίνει να ενεργοποιήσουμε την δυνητικότητα, να την φέρουμε στην επιφάνεια, να επινοήσουμε μηχανισμούς, ερωτήματα, Περιεχόμενο του σχεδιασμού Αντικείμενο του σχεδιασμού που να γεννήσουν ακολουθίες διαδικασιών, μηχανές του γίγνεσθαι, εν τέλει, συμβάντα ( Levy, σ. 179).

49 Είδαμε ότι η έννοια της δυνητικοποίησης βοηθά στο να συλλάβουμε το περίπου αντικείμενο / αντικείμενο καταλύτης / αντικείμενο δεσμό, με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι φορέας απρόβλεπτων καταστάσεων / συμβάντων

50 Gilles Deleuze, Difference et Repetition, PU.F, 1968, σελ «Το δυνητικό διαθέτει μια πλήρη πραγματικότητα ως δυνητικό». «Το δυνητικό πρέπει να ορίζεται ως τμήμα του πραγματικού αντικειμένου, ως εάν το αντικείμενο να έχει μέρη του στο δυνητικό και να βυθίζεται ταυτόχρονα σε μια αντικειμενική διάσταση.» Η πραγματικότητα του δυνητικού συνίσταται στα στοιχεία και στις διαφορικές σχέσεις τους και στα μοναδικά σημεία που τους αντιστοιχούν. Η δομή είναι η πραγματικότητα του δυνητικού». Κάθε αντικείμενο είναι διπλό, χωρίς να μοιάζουν τα δύο μισά, το ένα όντας εικόνα δυνητική, το άλλο όντας εικόνα εν ενεργεία υπαρκτή». Η πραγμάτωση του δυνητικού είναι διαφοροποίηση. Κάθε διαφοροποίηση είναι μια τοπική επίλυση.

51 Ακριβώς επειδή το ενεργά υπαρκτό αποτελεί το παρόν μας οφείλουμε επειγόντως να σκεφτούμε την δυνητικοποίηση η οποία το αποσταθεροποιεί Levy, (σ.187).

52 ..>>>>> φυγές

53 1. Η αναφορά του Levy στον Αριστοτέλη (μέσω Levy): Τα τέσσερα αίτια του Αριστοτέλη με βάση την αναφορά του στο άγαλμα: Υλικό αίτιο...μάρμαρο Μορφικό αίτιο...περίγραμμα του κούρου Ποιητικό αίτιο... Ο ίδιος ο γλύπτης, το υποκείμενο της δράσης Τελικό αίτιο...η χρήση του, η χρησιμότητά του: η λατρεία του Απόλλωνα, (ως αποτοπικοποίηση).

54 Παράγεται η αντιστοιχία: Υλικό αίτιο...πραγματικό. Τρέφει με ύλη μια προϋπάρχουσα μορφή Μορφικό αίτιο...δυνατό. Εγκαλεί πιθανότητες ύλης να την πραγματοποιήσουν. Ποιητικό αίτιο... εν ενεργεία υπαρκτό. Η ενεργοποίηση επινοεί μια μορφή, είναι της τάξης της διαδικασίας, του γεγονότος Τελικό αίτιο...δυνητικό. Απαντά στο ερώτημα «για ποιο λόγο», βγαίνει από τον χρόνο για να γίνει το έναυσμα του νέου, είναι μηχανή του γίγνεσθαι

55 2. Την τετράδα δυνατό / πραγματικό δυνητικό / εν ενεργεία υπαρκτό μπορούμε να την δούμε και μέσα από τα δίπολα: Υπόσταση Συμβάν Λανθάνον - Έκδηλο

56 Το δυνητικό είναι ένα πλέγμα από τάσεις, δυνάμεις, περιορισμούς, σκοπούς, καταναγκασμούς, με άλλα λόγια είναι μία δυναμική κατάσταση, που επιλύεται με το ενεργά υπαρκτό με διαφορετικό κάθε φορά τρόπο. Το ενεργά υπαρκτό είναι ένα συμβάν. Είναι δημιουργία μη προβλέψιμη. Όταν συμβεί, τροποποιεί το δυνητικό. Το πραγματικό είναι επιλογή μεταξύ προκαθορισμένων ήδη προσδιορισμένων δυνατοτήτων. Η δυνατότητα είναι μια μορφή στην οποία η πραγματοποίηση παρέχει μια ύλη. Το δυνατό είναι μορφή που δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί, μορφή που δεν έχει ακόμα εκδηλωθεί, είναι αυτό που εμμένει. Λανθάνον Έκδηλο Υπόσταση Δυνατό (εμμένει) Πραγματικό (υφίσταται) Συμβάν Δυνητικό (υπάρχει) Ενεργά υπαρκτό (επέρχεται)

57 Εισάγονται δύο έννοιες: Υπόσταση και Συμβάν Το πραγματικό και το δυνατό υφίστανται Το εν ενεργεία υπαρκτό και το δυνητικό συμβαίνουν. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η υπόσταση έχει σχέση με την ομοιοποίηση, ενισχύει την ταυτότητα, την σταθερότητα Ενώ το συμβάν με το γίγνεσθαι άλλο, την ετεροποίηση, την επίδραση δεσμών δικτύων (συσχετισμός με τον Guattari, On Machines) τον επαναπροσδιορισμό της ταυτότητας, την κυριαρχία των μεταβαλλόμενων σχέσεων. Ενώ ταυτόχρονα θα είναι σε δράση και άλλες δύο έννοιες, το Λανθάνον (τρόπος ύπαρξης του Δυνατού και του Δυνητικού) και το Έκδηλο (τρόπος ύπαρξης του Πραγματικού και του εν Ενεργεία Υπαρκτού)

58

59 Γενική θεώρηση σύνοψη: Να θέσουμε σε ενέργεια δυνητικοποιήσεις......μέσα από την οπτική γωνία που θεωρεί το τέχνημα (αρχιτεκτονικό έργο) ως αντικείμενο δεσμό, καταλύτη συλλογικοτήτων......στο γενικό πλαίσιο της ηγεμονεύουσας δραστηριότητας του χώρου ροών......λαμβάνοντας υπ όψη την ομοιο ετερο ποιοτική διάσταση των τοπικοτήτων ομοιο... με αναφορά στα εμμενή / υφιστάμενα χαρακτηριστικά τους ετερο... με αναφορά σε επερχόμενες μεταβολές.

60

61 Σχολείου Αγίου Δημητρίου: Μια μηχανή του γίγνεσθαι

62

63

64

65 1969 Future I.T. Για τον Ζενέτο, κάθε συλλογισμός που υποστηρίζει τις αποφάσαεις του σχεδιασμού περιλαμβάνει την υπόσχεση της μετάβασης προς αυτό που ορίζει ως «απώτερο μέλλον». Προσδιορίζει το παρόν, ενώ σημειώνει το πώς θα μεταβούμε στο μέλλον. Έτσι οι προτάσεις του είναι «μηχανές του γίγνεσθαι».

66 Αν προσπαθήσουμε να ομαδοποιήσουμε τις δραστηριότητες θα διαπιστώσουμε την ύπαρξη τριών ομόκεντρων περιοχών: Στην περιφέρεια, κοιτώντας προς τα έξω, προς την κοινότητα, βρίσκονται οι θέσεις ατομικής εργασίας των μαθητών που επεξεργάζονται τα θέματά τους συνδεδεμένοι με τις βιβλιοθήκες όλου του κόσμου. Στον ενδιάμεσο χώρο τοποθετούνται σε ελεύθερη διάταξη οι χώροι εργασίας κατά ομάδες μαθητών. Στο κέντρο βρίσκεται ο χώρος συνεύρεσης του συνόλου της εκπαιδευτικής κοινότητας για να παρακολουθήσει διαλέξεις που αφορούν όλους. Οι διαλέξεις αυτές μεταδίδονται τηλεοπτικά στην γειτονιά.

67 Το άτομο, στην περιφέρεια, κοιτά προς την γειτονιά στην οποία ανήκει. Η εκπαιδευτική κοινότητα, στο κέντρο, χωρίς οπτική επαφή με την γειτονιά, συνδέεται με αυτή με τεχνολογίες επικοινωνίας. Το μεμονωμένο άτομο εργάζεται σε οπτική επαφή με το περιβάλλον του, η εκπαιδευτική κοινότητα έχοντας συνείδηση της ταυτότητάς της αφού βρίσκεται μαζεμένη στο κέντρο, κοινοποιεί την δραστηριότητά της στην γειτονιά συμβάλλοντας στην εκπαίδευσή της. Το μεμονωμένο άτομο συνδέεται ψηφιακά με όλο τον κόσμο, αλλά δεν έχει λόγο ύπαρξης, παρά μόνο για να παράξει ένα πολιτιστικό προϊόν, που, μέσω του κέντρου, θα αφορά την γειτονιά, δηλαδή το κοινωνικό σύνολο από το οποίο προέρχεται.

68 Το κέντρο είναι μια αυλή, ο τόπος συγκέντρωσης για το κλειστό προς το εξωτερικό σχολείο. Το σχολείο για τον εαυτό του 1969 Απώτερο μέλλον Τ.Π.. Το κέντρο είναι πλήρες και μέσω των Τ.Π., συνδέεται με την γειτονιά και γίνεται ένα από τα κέντρα της. Το σχολείο για την κοινότητα.

69 Το σχολείο σχεδιάζεται ως περίπου αντικείμενο. Παρουσιάζεται ως καταλύτης της σχέσης κοινότητας - εκπαίδευσης Μπορεί να κινηθεί στον άξονα Δυνατό Πραγματικό (όπως είναι σήμερα) Μπορεί να κινηθεί στον άξονα Δυνητικό Εν Ενεργεία Υπαρκτό (στο «απώτερο μέλλον» του Ζενέτου. Δεν ενδιαφέρει η μορφή του, αλλά τα σενάρια που επιτρέπει να ενεργοποιηθούν.

70 Μια φυγή από το Εδώ και το Τώρα θα έλεγε ο Levy (σελ. 26). Μια αποτοπικοποίηση, που ενώ δείχνει το παρόν υπαινίσσεται το μέλλον. Μια δημιουργία μελλοντικής πραγματικότητας παρά μια απάντηση σε ένα πρόγραμμα

71

72 Φυσικό + Ψηφιακό Φυσικό + Ψηφιακό Φυσικό + Ψηφιακό Φυσικό + Ψηφιακό δυνητικό πραγματωμένο

73

74

75 «Η έννοια του «περίπου αντικειμένου» μας επιτρέπει λοιπόν, να σκεφτούμε το αρχιτεκτονικό έργο σε μια πληθώρα πιθανών περιπτώσεων, διασυνδέσεων, διακλαδώσεων, ως νεφέλωμα «εν δυνάμει» καταστάσεων, που μεταβάλλονται στον χρόνο. Εν τέλει, να το περιγράψουμε ως αφήγηση και όχι ως μορφή. Στις αφηγήσεις αυτές συμμετέχουν δρώντα υποκείμενα, χρήστες, συλλογικότητες. Τα αντικείμενα τεχνήματα μπορούν να συλληφθούν μέσα από την διάδρασή με τους χρήστες, μέσα από την περιγραφή μιας σχέσης, που είναι τελικά σχέση μεταξύ των χρηστών δια μέσου των τεχνημάτων».

76 (Chreod = Περίπου αντικείμενο;) What Is Life? Sanford Kwinter Lecture, May 30, 2008 (GSD 08 Platform, ACTAR, 2008, p ) «The chreod. The concept of the chreod was invented by one of the great and most fertile biological minds of the 20th century, Conrad Hal Waddington». «...a combination of the Greek words for determined or necessary and pathway-belongs to a theory of formation in which space is deeply implicated both in its genesis and its product.» «...controls or constrains the movement of a developing form as it moves through it. It is easiest to think of chreods as basins of varying shape that direct the flow of matter,...»

77 «Chreods capture and channel forces and direct them to interact with matter over time. They do not rigidly determine forms, but simply direct, constrain, and protect their development.» the chreod is expressable both as a drawing / diagram or as an algorithm. Chreods are motion templates: they are the geometrical equivalent and translation of algorithms