Η «ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ» ΓΙΑ ΈΛΛΗΝΕΣ, ΙΤΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ

Transcript

1 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Εκπαιδευτικά προγράμματα - Καινοτόμες δράσεις στα πειραματικά σχολεία Η «ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ» ΓΙΑ ΈΛΛΗΝΕΣ, ΙΤΑΛΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ Καθηγητές: Ζαρφτζιάν Μαριλένα, mazarf@otenet.gr Τουλούμης Κοσμάς, Καραογλάνη Θεοδοσία, Γεωργολιός Νίκος Μαθητές: Αναστασιάδου Ε., Χατζαράκη Β., Ντίσκου Σ, Σπυροπούλου Δ., Ιστόριου Θ., Τζιτζιλάκη Ε., Δεληγιώργη Α. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1

2 . Στο πλαίσιο προγράμματος Comenius, με τίτλο Discover you own way to enjoy science oι μαθητές 3 σχολείων από τη Θεσσαλονίκη, την Κατάνια της Σικελίας και την Καισάρεια της Καππαδοκίας, συμμετείχαν σε έρευνα σχετική με τη «θεωρία της εξέλιξης». Στόχος ήταν η σύγκριση των γνώσεων και των αντιλήψεων μαθητών που προέρχονται από διαφορετικούς πολιτισμούς, διαφορετικές θρησκείες και διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα. Οι Έλληνες μαθητές και καθηγητές συνέθεσαν ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο συμπληρώθηκε από 300 Έλληνες, 190 Ιταλούς και 100 Τούρκους μαθητές, ηλικίας ετών Οι ερωτήσεις οργανώθηκαν σε δυο ενότητες: η πρώτη αφορούσε γνώσεις ή δοξασίες για τα σύγχρονα φυτά και ζώα και η δεύτερη τι γνωρίζουν για το Δαρβίνο και από ποιες πηγές (εντός ή εκτός σχολείου). Από την επεξεργασία των απαντήσεων φάνηκε ότι οι Τούρκοι ξεχωρίζουν σημαντικά στις θεωρήσεις τους για την εξέλιξη των ειδών (τα είδη δεν εξελίχθηκαν, ο άνθρωπος ήταν πάντα έτσι και δεν ανήκει στο ζωικό βασίλειο σε ποσοστό 9). Οι Ιταλοί πιστεύουν ότι τα φυτά και τα ζώα εξελίχθηκαν και ότι ο άνθρωπος κατατάσσεται στα ζώα. Το 5 των Ιταλών μαθητών πιστεύει, επίσης, ότι ο άνθρωπος προέρχεται από τον πίθηκο. Οι Έλληνες μαθητές πιστεύουν στην εξέλιξη των ειδών, δέχονται ότι ο άνθρωπος είναι ζώο, το 5 πιστεύει ότι ο άνθρωπος και ο πίθηκος προέρχονται από ένα θηλαστικό, το 3 ότι ο άνθρωπος προέρχεται από τον πίθηκο και το ότι ο άνθρωπος ήταν πάντα έτσι και δεν εξελίχθηκε. Οσον αφορά στο Δαρβίνο, φαίνεται να είναι γνωστός στους μαθητές και των τριών κρατών, με το σχολείο να αποτελεί πηγή γνώσης για ένα μικρό ποσοστό παιδιών στην Ελλάδα. Στα σχολικά βιβλία υπάρχουν αναφορές κυρίως στο μάθημα της Βιολογίας. Σε Ελλάδα και Τουρκία αναφέρεται και στο μάθημα των Θρησκευτικών, ενώ στην Ιταλία και στα γλωσσικά μαθήματα. Με βάση τις απαντήσεις οι Έλληνες μαθητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Δαρβίνος και η θεωρία της εξέλιξης είναι εν πολλοίς άγνωστα και παρεξηγημένα θέματα στα εκπαιδευτικά συστήματα και των τριών χωρών. Θεωρείται ένα «δύσκολο» ζήτημα, με αποτέλεσμα είτε να παραλείπεται, είτε να συζητείται επιφανειακά, αφήνοντας χώρο για παρερμηνείες και για δογματικές ή άλλες ερμηνείες. Καισάρεια, Κατάνια, Θεσσαλονίκη. Πώς μπορούν να πλησιάσουν; Μουσουλμάνοι, Καθολικοί, Ορθόδοξοι. Πόσο κοντά ή μακριά είναι; Τούρκοι, Ιταλοί, Έλληνες. Πώς μπορούν να συνυπάρξουν μέσα στα σχολεία; Όταν πρόκειται για τη γενιά των 16ρηδων όλα μπορούν να γίνουν. Να φιλοξενήσουν, να φιλοξενηθούν, να διασκεδάσουν, να δουλέψουν μαζί. Κι ο Δαρβίνος; Μας ενώνει περισσότερο απ όσο μας χωρίζει. Η ευκαιρία για να τα νιώσουμε όλα αυτά μας δόθηκε μέσα από ένα πρόγραμμα Commenius Discover you own way to enjoy science στο οποίο συμμετείχαν 3 σχολεία από τις παραπάνω πόλεις. Το Anadolu Ozkan από την Καισάρεια της Καππαδοκίας, το Liceo Boggiolera από την Κατάνια της Σικελίας και το «Πειραματικό Γυμνάσιο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας» από τη Θεσσαλονίκη. Η ιδέα κατατέθηκε από εμάς τους Έλληνες. Ας μιλήσουμε για τη θεωρία της εξέλιξης. Τι ξέρουμε, τι πιστεύουμε, τι αγνοούμε; Τρεις διαφορετικοί πολιτισμοί, τρεις διαφορετικές θρησκείες, τρία διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα είναι μια πρόκληση. Κι ο Δαρβίνος; Κορυφαίος αλλά παρεξηγημένος. Οι στόχοι: θεωρήσαμε ότι ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία να δουλέψουμε μαζί και να μάθουμε πόσο οι διαφορετικές θρησκείες και πολιτισμοί επηρεάζουν τις γνώσεις μας και τη θεώρησή μας για την εξέλιξη των ειδών. Η μεθοδολογία: Διαμορφώθηκε ένα ερωτηματολόγιο με δυο ενότητες, στα ελληνικά και τα αγγλικά, όσο το δυνατόν σαφέστερο κι απλούστερο, χωρίς αιχμές για όσους πιστεύουν κάτι άλλο, μοιράστηκε στο σχολείο μας και στάλθηκε ηλεκτρονικά σε παιδιά-συνδέσμους στα ξένα σχολεία τα οποία ανέλαβαν τη διακίνηση του ερωτηματολογίου και τη συλλογή αποτελεσμάτων από τους 2

3 συμμαθητές τους. Στο τέλος οι Έλληνες μαθητές συνέλλεξαν όλες τις απαντήσεις, επεξεργάστηκαν τα αποτελέσματα και ετοίμασαν τη σχετική εργασία. Απάντησαν 190 Ιταλοί μαθητές (55 αγόρια / 41 κορίτσια ηλικίας ετών και 66 αγόρια / 28 κορίτσια ηλικίας ετών), 100 Τούρκοι (50 αγόρια / 50 κορίτσια ηλικίας ετών) και 300 Έλληνες (50 αγόρια /50 κορίτσια, ηλικίας ετών και 50 αγόρια / 50 κορίτσια ηλικίας ετών). Οι ερωτήσεις: Η πρώτη ενότητα αφορούσε την καταγραφή γνώσεων και αντιλήψεων για τα σύγχρονα φυτά και ζώα και η δεύτερη ενότητα διερευνούσε το αν γνωρίζουν το Δαρβίνο και από ποιες, ενδοσχολικές και εξωσχολικές, πηγές. Η εργασία: Καταναλώθηκαν πολλές ώρες γόνιμης δουλειάς για τα παιδιά της Γ γυμνασίου, (και τους αλλοδαπούς μαθητές/τριες συνδέσμους) και τους καθηγητές τους. Οι εργασίες γίνονταν στο σχολείο, 1-2 ώρες την εβδομάδα, μετά τη λήξη του ωρολογίου προγράμματος, στο πλαίσιο προαιρετικού μαθήματος. Η εργασία παρουσιάστηκε από τους μαθητές σε συνάντηση Comenius που έγινε τον Απρίλιο 2007 στη Σικελία (βλέπε φωτογραφίες) και από τους καθηγητές στο Συνέδριο Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Θετικών Επιστημών και της Τεχνολογίας (Αθήνα, Σεπτέμβριος 2007). Φωτογραφίες 1,2: από την παρουσίαση της εργασίας στη Σικελία το 2007 Το ερωτηματολόγιο 1. Τα σημερινά φυτά και ζώα α. ήταν πάντα έτσι β. ξεκίνησαν από απλούστερες μορφές και εξελίχθηκαν 2. O άνθρωπος α. ανήκει στο ζωικό βασίλειο β. δεν ανήκει στο ζωικό βασίλειο 3. Πρόγονος του ανθρώπου είναι: α. ένας άνθρωπος β. ένας πίθηκος γ. ένα θηλαστικό από το οποίο προήλθε και ο άνθρωπος και ο πίθηκος 4. Έχετε ακούσει το όνομα του Κάρολου Δαρβίνου Α. Ναι Β. Όχι Αν ναι, από πού; α. Οικογένεια β. Φίλους γ. Τηλεόραση δ. βιβλία ε. σχολείο 5. Στα σχολικά βιβλία υπάρχουν αναφορές για τη θεωρία της «εξέλιξης των ειδών»; Α. ΝΑΙ Β. ΟΧΙ Σε ποια βιβλία; Βιολογία, Θρησκευτικά, Γλώσσα, Φιλοσοφία, Ιστορία 3

4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 1. Τα σημερινά φυτά και ζώα 1. AGE AGE evolved from simple forms have always been the same, as they are today evolved from simple forms have always been the same, as they are today Η πλειοψηφία των Τούρκων θεωρεί ότι τα είδη δεν μεταβλήθηκαν, ενώ Έλληνες και Τούρκοι μαθητές πιστεύουν το αντίθετο (ιδίως οι μεγαλύτεροι) 2. Ο σημερινός άνθρωπος 2. AGE AGE doesn't belong to the animal species belongs to the animals species doesn't belong to the animal species belongs to the animals species Οι Τούρκοι πιστεύουν ότι ο άνθρωπος δεν ανήκει στο ζωικό βασίλειο, αντίθετα από την πλειοψηφία των Ιταλών και Ελλήνων μαθητών. 3. Πρόγονος του ανθρώπου είναι 3. AGE AGE a mammal from which man and apes evolved an ape an ancient man/woman a mammal from which man and apes evolved an ape an ancient man/woman Μόνο το 5 των Ελλήνων μαθητών θεωρεί τον πρόγονο του ανθρώπου ένα θηλαστικό από το οποίο εξελίχθηκε τόσο ο άνθρωπος όσο και ο πίθηκος. Οι Ιταλοί στην πλειοψηφία τους θεωρούν τον άνθρωπο απόγονο του πιθήκου, ενώ οι Τούρκοι στην ολότητά τους πιστεύουν ότι πρόγονος του σημερινού ανθρώπου ήταν ένας άνθρωπος. 4

5 4. Έχετε ακούσει το όνομα του Κάρολου Δαρβίνου; 4. AGE AGE Yes No Yes No Ο Δαρβίνος είναι γνωστός και στις τρεις χώρες, ειδικά στους μεγαλύτερους μαθητές. 4α. Αν ναι, από πού; 4a. AGE a. AGE Family Friends School TV Books Other Family Friends School TV Books Other Οι μαθητές γνωρίζουν για τον Δαρβίνο από διάφορες πηγές (σχολείο, βιβλία, άλλες πηγές) 5. Σε ποια σχολικά βιβλία υπάρχουν αναφορές για τη θεωρία της «εξέλιξης των ειδών»; 5a. AGE a. AGE Biology Philosophy History Religion Language Biology Philosophy History Religion Language - Ο Δαρβίνος αναφέρεται κυρίως στο μάθημα της Βιολογίας. - Στην Ελλάδα και Τουρκία ο Δαρβίνος και η θεωρία του περιλαμβάνεται επίσης και στο μάθημα των θρησκευτικών, ενώ στην Ιταλία περιλαμβάνεται και στα γλωσσικά μαθήματα. 5

6 Από τα παραπάνω προκύπτουν ότι: 1 η ενότητα: ΕΞΕΛΙΞΗ. Οι Τούρκοι μαθητές ξεχωρίζουν σημαντικά στις θεωρήσεις τους για την εξέλιξη των ειδών. Οι απαντήσεις τους είναι ότι τα είδη δεν εξελίχθηκαν, ο άνθρωπος ήταν πάντα έτσι, και δεν ανήκει στο ζωικό βασίλειο. Οι Ιταλοί μαθητές πιστεύουν στην εξέλιξη φυτών και ζώων, ο άνθρωπος κατατάσσεται στα ζώα, προέρχεται όμως από τον πίθηκο για το 5 των μαθητών. Οι Έλληνες μαθητές πιστεύουν στην εξέλιξη των ειδών, δέχονται ότι ο άνθρωπος είναι ζώο, το 5 πιστεύει ότι ο άνθρωπος και ο πίθηκος προέρχονται από ένα θηλαστικό, το 3 ότι ο άνθρωπος προέρχεται από τον πίθηκο και το ότι ο άνθρωπος ήταν πάντα έτσι. 2 η ενότητα: ΔΑΡΒΙΝΟΣ. Είναι γνωστός στους μαθητές και των τριών κρατών, με το σχολείο να κατέχει ένα μικρό σχετικά μερίδιο ως πηγή στην Ελλάδα. Στα σχολικά βιβλία υπάρχουν αναφορές κυρίως στο μάθημα της Βιολογίας. Σε Ελλάδα και Τουρκία αναφέρεται και στο μάθημα των Θρησκευτικών, ενώ στην Ιταλία και στα γλωσσικά μαθήματα. H έρευνα των μαθητών/τριών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Δαρβίνος και η θεωρία της εξέλιξης είναι εν πολλοίς άγνωστα και παρεξηγημένα θέματα στα εκπαιδευτικά συστήματα και των τριών χωρών. Η ερμηνεία του φαινομένου τους απασχόλησε, επίσης. Συνειδητοποίησαν ότι παρά τις πολιτισμικές και θρησκευτικές διαφορές υπάρχει μια κοινή βάση αντιμετώπισης της θεωρίας της εξέλιξης. Η τελευταία προσεγγίζεται από τα εκπαιδευτικά συστήματα όλων των παραπάνω χωρών ως ένα «δύσκολο» ζήτημα, όπου εμπλέκονται αντιλήψεις και πεποιθήσεις που κινούνται στο χώρο παραδομένων αρχών και δογμάτων, με αποτέλεσμα είτε να παραλείπεται, είτε να συζητείται εντελώς επιφανειακά αφήνοντας χώρο για τη διαπραγμάτευσή της στην εξωσχολική, άτυπη εκπαίδευση. 6