1 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 1

Transcript

1 1 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Γενικά : Οποιοδιποτε κφτταρο αποτελείται από χθμικζσ ενϊςεισ του άνκρακα που ονομάηονται οργανικζσ ενϊςεισ. Οι ενϊςεισ που αποτελοφν ςυςτατικά του κφτταρου χωρίηονται ςε κατθγορίεσ : τα μεγάλα μόρια τα πολυμζρθ που αποτελοφνται από τθν ζνωςθ απλοφςτερων μορίων που ονομάηονται μονομερι ανικουν οι πρωτεΐνεσ, τα νουκλεϊκά οξζα (DNA,RNA) και οι πολυςακχαρίτεσ. Όμωσ ςτο κφτταρο υπάρχουν και πιο απλζσ οργανικζσ ενϊςεισ όπωσ τα λιπίδια. Όλεσ οι ενϊςεισ που χρθςιμοποιοφνται από το κφτταρο προζρχονται από πολφ απλζσ οργανικζσ ουςίεσ. Μεταβολιςμόσ : Σο ςφνολο των αντιδράςεων που ςυμβαίνουν ςτο εςωτερικό των κυττάρων αποτελεί το μεταβολιςμό. Σο ςφνολο των αντιδράςεων που ζχει ωσ αποτζλεςμα πιο πολφπλοκα μόρια να μετατρζπονται ςε πιο απλά αποτελεί τον καταβολιςμό. Σο αποτζλεςμα τθσ διάςπαςθσ είναι θ παραγωγι ενζργειασ που το κφτταρο τθν αποκθκεφει ςτουσ χθμικοφσ δεςμοφσ μορίων ΑΣΡ. Κάκε φορά που το κφτταρο χρειάηεται ενζργεια διαςπά ζνα μόριο ΑΣΡ προσ ADP και θ ενζργεια που απελευκερϊνεται χρθςιμοποιείται από το κφτταρο. Σο ςφνολο των αντιδράςεων που ζχει ωσ αποτζλεςμα από τθν ζνωςθ απλϊν μορίων να προκφπτουν πολφπλοκα μόρια αποτελεί τον αναβολιςμό. Ο αναβολιςμόσ απαιτεί ενζργεια που το κφτταρο όπωσ είδαμε παραπάνω εξαςφαλίηεται από τον καταβολιςμό. Με τον αναβολιςμό οι απλζσ ενϊςεισ που ζχει το κφτταρο αξιοποιοφνται για τθν ςφνκεςθ των πολφπλοκων μεγαλομορίων του ( πρωτεΐνεσ, πολυςακχαρίτεσ, νουκλεϊκά οξζα ) αλλά και των λιπιδίων του. Οι πρωτεΐνεσ αποτελοφνται από τθν ζνωςθ απλϊν μορίων, των αμινοξζων Οι πολυςακχαρίτεσ αποτελοφνται από τθν ζνωςθ απλϊν ςακχάρων Σα νουκλεϊκά οξζα αποτελοφνται από νουκλεοτίδια Σα λιπίδια από λιπαρά οξζα Όλα τα μζρθ του κυττάρου αποτελοφνται από τισ ουςίεσ που αναφζραμε παραπάνω.ο ρόλοσ όμωσ αυτϊν των οργανικϊν ενϊςεων ςτα κφτταρα, άρα και ςτον οργανιςμό δεν «περιορίηεται» μόνο ςτο χτίςιμο του κυττάρου.όλεσ οι διαδικαςίεσ που ςυμβαίνουν ςε ζναν ηωντανό οργανιςμό είναι αποτζλεςμα μίασ ςειράσ αντιδράςεων των παραπάνω ενϊςεων. Οι πολφπλοκεσ ενϊςεισ που διαςπά το κφτταρο προζρχονται από τισ τροφζσ που τρϊμε ( ομοίωσ και για τουσ ηωικοφσ οργανιςμοφσ).επομζνωσ θ λιψθ ζτοιμθσ τροφισ είναι απαραίτθτθ ςτουσ ηωϊκοφσ οργανιςμοφσ (ετερότροφοι) Οι τροφζσ περιζχουν πρωτεΐνεσ,πολυςακχαρίτεσ,λιπίδια κ.α τα οποία με τθ διαδικαςία τθσ πζψθσ διαςπϊνται ςε αμινοξζα,απλά ςάκχαρα και λιπαρά οξζα. Οι ενϊςεισ αυτζσ με τθ ςειρά τουσ διαςπϊνται προσ απλοφςτερεσ ενϊςεισ. Σα φυτά μποροφν αξιοποιϊντασ απλζσ ανόργανεσ ουςίεσ του περιβάλλοντοσ, με τθ βοικεια τθσ θλιακισ ενζργειασ να παράγουν μόνα τουσ τα πολφπλοκα μόρια που χρειάηονται. Είναι γνωςτοί και ωσ αυτότροφοι οργανιςμοί Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 1

2 2 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Σχήμα- Ο καταβολιςμόσ ςχηματικά ( πολφ απλοποιημένοσ ) ΚΑΣΑΒΟΛΙΜΟ Πολύπλοκερ ενώζειρ : Σποθή Ππυηεΐ νερ Λίπη Τδαηάνθπακερ ή πολςζακσαπίηερ Πέτη Αμινοξέα Πέτη Λιπαπά οξέα Πέτη Απλά ζάκσαπα Σο ΑΣΡ περιζχει τρεισ φωςφορικοφσ δεςμοφσ. Όταν το κφτταρο χρειάηεται ενζργεια διαςπά ζναν από τουσ τρεισ δεςμοφσ και θ ενζργεια που απελευκερϊνεται αξιοποιείται από το κφτταρο.απλά θ αντίδραςθ μπορεί να γραφεί : ΑΣΡ ADP + Ρ Με τθ διάςπαςθ ενόσ τζτοιου δεςμοφ το μόριο ΑΣΡ μετατρζπεται ςε ADP και ςε μία φωςφορικι ομάδα Ρ. Κατά τον καταβολιςμό μζςα ςτο κφτταρο παράγεται ενζργεια. Η ενζργεια που παράγεται αξιοποιείται από το κφτταρο για να ςυνκζςει το ΑΣΡ από ADP και Ρ. ADP+P ATP. Απλέρ οςζίερ Παπαγυγή ενέπγειαρ πος αποθηκεύεηαι ζε ΑΣΡ Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 2

3 3 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Σχήμα : Ο αναβολιςμόσ ςχηματικά (απλοποιημένα) Ππυηεΐ νερ ηος κςηηάπος ΑΝΑΒΟΛΙΜΟ Πολύπλοκερ ενώζειρ ηος κςηηάπος Λιπίδια ηος κςηηάπος Πολςζακσαπίηερ ηος κςηηάπος Σα αμινοξζα, τα λιπαρά οξζα, τα απλά ςάκχαρα των μεγαλομορίων των τροφϊν με τα αντίςτοιχα του κυττάρου είναι ίδια. Αλλάηει όμωσ θ ςειρά και ο τρόποσ που ςυνδζονται μζςα ςτο κφτταρο. Αμινοξέα Λιπαπά οξέα Απλά ζάκσαπα Επομζνωσ τα μεγαλομόρια του κυττάρου αν και αποτελοφνται από τισ ίδιεσ απλζσ ενϊςεισ με τα μεγαλομόρια των τροφϊν, είναι διαφορετικά μόρια αφοφ θ ςειρά και ο τρόποσ που ςυνδζονται τα απλά μόρια διαφζρει από τον αντίςτοιχο των τροφϊν. Απλέρ οςζίερ Υπήζη ενέπγειαρ πος είναι αποθηκεςμένη ζε ΑΣΡ Σα ζνηυμα είναι απαραίτθτα για τισ χθμικζσ αντιδράςεισ που αποτελοφν μζροσ του μεταβολιςμοφ. Σα πολφπλοκα μόρια που ςυνκζτει το κφτταρο κατά τον αναβολιςμό ςυνδυάηονται και δθμιουργοφν όλα τα τμιματα που αποτελοφν το κφτταρο. Η ενζργεια που παράγεται κατά τον καταβολιςμό χρθςιμοποιείται για τθν πραγματοποίθςθ των διαδικαςιϊν του κυττάρου. Βζβαια για τθν πραγματοποίθςθ των διαδικαςιϊν είναι απαραίτθτθ και θ ςυμμετοχι των μεγαλομορίων (πχ ενηφμων,ορμονϊν κ.α. ) Και κατά επζκταςθ ςχεδόν όλων των οργανιςμϊν ( αφοφ αποτελοφνται από κφτταρα). Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 3

4 4 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Ερωτιςεισ πολλαπλισ επιλογισ ςτο μεταβολιςμό. Να επιλέξετε το γράμμα που αντιςτοιχεί ςτη ςωςτή απάντηςη. 1. Ποιο από τα παρακάτω μόρια δεν είναι μεγαλομόριο : α. Λιπαρό οξφ β. Νουκλεϊκό οξφ γ. Πολυςακχαρίτθσ δ. Πρωτεΐνθ 2. Ποιο από τα παρακάτω μόρια χρθςιμοποιείται για τον ςχθματιςμό πολυμερϊν : α. DNA β. RNA γ. λιπίδια δ. απλά ςάκχαρα 3. Σα λιπαρά οξζα είναι δομικόσ λίκοσ των.. : α. νουκλεϊκϊν οξζων β. λιπιδίων γ. πολυςακχαριτϊν δ. πρωτεϊνϊν 4. Οι πολυςακχαρίτεσ αποτελοφνται από.. : α. νουκλεοτίδια β. λιπίδια γ. απλά ςάκχαρα δ. αμινοξζα 5. Σα μεγαλομόρια ενόσ κυττάρου είναι : α. νουκλεϊκά οξζα και πρωτεΐνεσ β. νουκλεϊκά οξζα,πρωτεΐνεσ και λιπαρά οξζα γ. νουκλεϊκά οξζα,πρωτεΐνεσ και πολυςακχαρίτεσ δ. πρωτεΐνεσ και πολυςακχαρίτεσ Για τισ ερωτιςεισ 1 ζωσ και 4 θ απάντθςθ είναι εφκολθ αν διαβάςετε προςεκτικά τθ ςελίδα 1 Για τθν ερώτθςθ 5, προςζξτε τι εννοοφμε με τον όρο μεγαλομόριο. Σα μεγαλομόρια είναι τα πολυμερι που προκφπτουν από τθν ζνωςθ απλοφςτερων μορίων. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 4

5 5 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Ερωτιςεισ τφπου ςωςτό-λάκοσ ςτο μεταβολιςμό. Να χαρακτηρίςετε τισ παρακάτω προτάςεισ ωσ ςωςτέσ (Σ) ή λανθαςμένεσ (Λ) 1. Οι πολυςακχαρίτεσ αποτελοφνται από απλά ςάκχαρα και τα λιπίδια από λιπαρά οξζα. 2. Οι τροφζσ περιζχουν άλλεσ κατθγορίεσ μεγαλομορίων από αυτζσ που ζχουν τα κφτταρα. 3. Οι πρωτεΐνεσ και οι πολυςακχαρίτεσ των τροφϊν ζχουν διαφορετικά αμινοξζα και απλά ςάκχαρα από τα αντίςτοιχα μόρια των κυττάρων. 4. Οι πρωτεΐνεσ των τροφϊν αποτελοφνται από τα είκοςι είδθ αμινοξζων που αποτελοφνται οι πρωτεΐνεσ του κυττάρου, όμωσ αλλάηει θ ςειρά των αμινοξζων ςτισ πρωτεΐνεσ των κυττάρων, άρα και θ λειτουργικότθτα τουσ. 5. Κατά τον καταβολιςμό το κφτταρο παράγει ενζργεια,ενϊ κατά τον αναβολιςμό το κφτταρο χρθςιμοποιεί ενζργεια. 6. Σο κφτταρο τθν ενζργεια που παράγει τθν αποκθκεφει ςαν χθμικι ενζργεια ςε μόρια ΑΣΡ. 7. Όταν το κφτταρο χρειάηεται ενζργεια διαςπά το ΑΣΡ προσ ADP. 8. Κατά τον καταβολιςμό το κφτταρο διαςπά ΑΣΡ ενϊ κατά τον αναβολιςμό ςυνκζτει μόρια ΑΣΡ. Γενικά κα πρζπει να διαβάςετε τισ ςελίδεσ 1,2 και 3 για να απαντιςετε τισ ερωτιςεισ ςωςτό λάκοσ Η ερωτιςθ 1 μπορεί εφκολα να απαντθκεί αν διαβάςετε τθ ςελίδα 1 Προςοχι ςτισ ερωτιςεισ 2,3 και 4.Αφοφ δείτε τα διαγράμματα των ςελίδων 2 και 3,προςπακιςτε να καταλάβετε τι πραγματικά αλλάηει ανάμεςα ςτισ τροφζσ και ςτα ςυςτατικά του κυττάρου Οι ερωτιςεισ 5 ζωσ και 8 αφοροφν τθν ενζργεια.τθν πράξθ ο αναβολιςμόσ και ο καταβολιςμόσ ςυνδζονται μζςω του ΑΣΡ.Δείτε το πλάγιο μζροσ τθσ ςελίδασ 2 κακώσ και τα διαγράμματα των ςελίδων 2 και 3 για τον καταβολιςμό και τον αναβολιςμό. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 5

6 6 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Κφτταρο : Σα κφτταρα χωρίηονται ςε δφο μεγάλεσ κατθγορίεσ. Σα ευκαρυωτικά και τα προκαρυωτικά. Και ςτα δφο είδθ κυττάρων με τθν κακοδιγθςθ του γενετικοφ υλικοφ που ζχουν, τα μεγαλομόρια που διακζτουν ςυνδυάηονται «χτίηοντασ» το κφτταρο. Σα κφτταρα διακζτουν διάφορα μζρθ που το κακζνα επιτελεί και μία λειτουργία. υνοπτικά αυτά είναι : Για τα προκαρυωτικά κφτταρα : Πλαςματικι μεμβράνθ : Αποτελείται κυρίωσ από πρωτεΐνεσ και λιπίδια. Ο ρόλοσ τθσ είναι να διαχωρίηει το κφτταρο από το περιβάλλον και να ελζγχει τθν είςοδο και τθν ζξοδο ουςιϊν από αυτό. Κυτταρικό τοίχωμα : Βρίςκεται εξωτερικά τθσ πλαςματικισ μεμβράνθσ και είναι ανκεκτικότερο τθσ πλαςματικισ μεμβράνθσ Κάψα : Επιπλζον περίβλθμα κάποιων προκαρυωτικϊν κυττάρων ( πχ πνευμονιόκοκκου) Ριβοςϊματα : Αποτελοφνται από rrna και πρωτεΐνεσ, ςε αυτά πραγματοποιείται θ ςφνκεςθ των πρωτεϊνϊν με τθ βοικεια του mrna (γενετικοφ υλικοφ). Μεςόςωμα : Αναδιπλϊςεισ τθσ μεμβράνθσ προσ το εςωτερικό του κυττάρου.ε αυτό ςυνδζεται το μόριο DNA του βακτθρίου Πυρθνοειδζσ : Σο ςθμείο του κυττάρου που βρίςκεται το γενετικό υλικό.δεν διαχωρίηεται από το κυτταρόπλαςμα. τα ευκαρυωτικά κφτταρα το γενετικό υλικό βρίςκεται μζςα ςε πυρινα που το διαχωρίηει από το υπόλοιπο κφτταρο. τα προκαρυωτικά το γενετικό υλικό δεν βρίςκεται μζςα ςε πυρινα. Σα προκαρυωτικά κφτταρα είναι τα βακτιρια και κεωροφνται πρωτόγονεσ μορφζσ κυττάρων, από τθν εξζλιξθ των οποίων προιλκαν τα ευκαρυωτικά. Σο κυτταρόπλαςμα αποτελεί το εςωτερικό του κυττάρου και ςε αυτό βρίςκονται όλα τα μεγαλομόρια, αλλά και τα απλά μόρια. Σο γενετικό υλικό των βακτθρίων αποτελείται από ζνα μόριο DNA,το οποίο περιζχει τα γονίδια που κακοδθγοφν ςωςτά το κφτταρο ςτθν ςφνκεςθ των πρωτεϊνϊν του. Τπάρχουν ςε κάποιεσ περιπτϊςεισ και κάποια επιπλζον μόρια DNA που ονομάηονται πλαςμίδια. Σα επιπλζον περιβλιματα ςε κάποια κφτταρα, τα προςδίδουν ανκεκτικότθτα ςε περιβάλλον που δεν μποροφν να «αντζξουν» άλλα κφτταρα Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 6

7 7 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Ευκαρυωτικά κφτταρα : Πλαςματικι μεμβράνθ : Τπάρχει και ςτα ευκαρυωτικά κφτταρα με διαφορετικι όμωσ ςφςταςθ από τθν αντίςτοιχθ των προκαρυωτικϊν.παρόλα αυτά θ βαςικι τθσ λειτουργία είναι αντίςτοιχθ με αυτι των προκαρυωτικϊν. Κυτταρόπλαςμα : Δεσ ςελίδα 6 Ριβοςϊματα : Ομοίωσ με τα προκαρυωτικά κφτταρα Πυρινασ : Μζςα ςε αυτόν βρίςκεται το γενετικό υλικό, με αποτζλεςμα αυτό να μθν βρίςκεται ςτο κυτταρόπλαςμα. Σο γενετικό υλικό μεταγράφεται ςτον πυρινα, ενϊ μεταφράηεται ςτο κυτταρόπλαςμα (ριβοςώματα). Εξαιτίασ αυτοφ του γεγονότοσ το ευκαρυωτικό κφτταρο ελζγχει πιο αυςτθρά πότε κα παράγει μία πρωτεΐνθ. Μιτοχόνδρια : Οργανίδια μζςα ςτα οποία θ ενζργεια που παράγεται κατά τον καταβολιςμό αποκθκεφεται ςε ΑΣΡ. Χλωροπλάςτεσ (μόνο ςε φυτικά κφτταρα): Οργανίδιο μζςα ςτο οποίο πραγματοποιείται θ φωτοςφνθεςη,δθλαδι θ μετατροπι των απλϊν ανόργανων ουςιϊν του περιβάλλοντοσ ςε βιομόρια με τθ δράςθ τθσ θλιακισ ακτινοβολίασ. Ενδοπλαςματικό δίκτυο : Δίκτυο μεμβρανϊν και «ςάκων» που υπάρχει ςτο κυτταρόπλαςμα,διαχωρίηεται ςε λείο και αδρό. Σο αδρό ζχει πάνω του ριβοςϊματα που παράγουν τισ πρωτεΐνεσ,ενϊ το λείο δεν παράγει πρωτεΐνεσ αφοφ δεν ζχει ριβοςϊματα. Σο λείο παράγει λιπίδια. Μζςω του δικτφου μετά τθν παραγωγι των μεγαλομορίων,αυτά μεταφζρονται ςτο ςωςτό ςθμείο. υςκευι Golgi: Δίκτυο «ςάκων» όπου μεταφζρονται οι πρωτεΐνεσ μετά τθ βιοςφνκεςθ τουσ.εκεί αν χρειάηεται τοποκετοφνται και κάποιεσ χθμικζσ ομάδεσ ςτισ πρωτεΐνεσ,ϊςτε να λειτουργοφν ςωςτά. τθ ςυνζχεια μεταφζρονται ι ςε άλλο ςθμείο του κυττάρου ι εκκρίνονται προσ το εξωτερικό του κυττάρου. τα φυτικά κφτταρα υπάρχει και κυτταρικό τοίχωμα που αποτελείται από πολυςακχαρίτεσ (κυτταρίνθ) Αν και οι βαςικζσ λειτουργίεσ του κυτταροπλάςματοσ και των ριβοςωμάτων είναι ίδιεσ με αυτζσ των προκαρυωτικϊν,παρουςιάηουν και ςθμαντικζσ διαφορζσ. Μθν ξεχνάτε ότι τα ευκαρυωτικά κφτταρα ςε ζναν πολυκφτταρο οργανιςμό, όπωσ ο άνκρωποσ κα πρζπει να ςυνεργάηονται μεταξφ τουσ. χεδόν ςε όλα τα ευκαρυωτικά κφτταρα υπάρχει το ςυγκεκριμζνο δίκτυο. Απλϊσ ανάλογα με το είδοσ του κυττάρου,άλλα ζχουν περιςςότερο αδρό και λιγότερο λείο και αντίςτροφα. τθ ςυςκευι Golgi καταςτρζφονται οι πρωτεΐνεσ που δεν χρειάηονται,ενϊ παράγονται και πολυςακχαρίτεσ και λιπίδια που ενςωματϊνονται ςτο εξωτερικό τμιμα του κυττάρου. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 7

8 8 Αρχιτεκτονική του κυττάρου-μεταβολισμός Χυμοτόπια (μόνο ςτα φυτικά κφτταρα): Μεγάλα κυςτίδια όπου κακορίηουν τον όγκο του φυτικοφ κυττάρου,αποκθκεφουν πρωτεΐνεσ και καταςτρζφουν πρωτεΐνεσ που δεν χρειάηονται. Λυςοςϊματα : Οργανίδια που περιζχουν ζνηυμα που διαςποφν μεγαλομόρια. Σα μεγαλομόρια που διαςπϊνται είτε είναι «ξζνα» προσ το κφτταρο και «άχρθςτα» είτε είναι δικά του μεγαλομόρια που δεν χρειάηονται πλζον και καταςτρζφονται,ϊςτε να αξιοποιθκοφν τα μικρά μόρια που τα αποτελοφν. Τπεροξειδιοςϊματα : Οργανίδια που περιζχουν ζνηυμα που αποικοδομοφν ι εξουδετερϊνουν ουςίεσ που προκαλοφν βλάβεσ ςτα κφτταρα όπωσ το υπεροξείδιο του υδρογόνου,θ αικανόλθ, θ φορμόλθ, θ ακεταλδεΰδθ κ.α. Επίςθσ περιζχουν ζνηυμα που ςυμμετζχουν ςτθ ςφνκεςθ λιπιδίων. Οι πρωτεΐνεσ που δίνουν το χρϊμα ςτα άνκθ αποκθκεφονται ςτα χυμοτόπια. Σο χρϊμα των ανκζων είναι πολφ ςθμαντικό για τθν αναπαραγωγι των φυτϊν μζςω εντόμων. Σα φυτικά κφτταρα ζχουν και άλλα ςωματίδια τα πλαςτίδια, που ς ε αυτά ανικουν και οι χλωροπλάςτεσ. ε κάποιεσ περιπτϊςεισ τα λυςοςϊματα ςυμμετζχουν ςτον «κυτταρικό» κάνατο του ίδιου του κυττάρου που το περιζχει. Σζτοιεσ περιπτϊςεισ αφοροφν γθραςμζνα κφτταρα που επιβαρφνουν τον οργανιςμό ι κφτταρα που αφοφ επιτζλεςαν μία λειτουργία καταςτρζφονται,όταν τελειϊςει αυτι. Χ. Κ. Φ Ι Ρ Φ Ι Ρ Η - Φ Ρ Ο Ν Σ Ι Σ Η Ρ Ι Α Π Ρ Ο Ο Π Σ Ι Κ Η - Π Α Π Α Ν Α Σ Α Ι Ο Τ ελίδα 8