ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

Transcript

1 ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος

2 Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα, αλλά για να χρησιμεύσει ως αναπαράσταση ενός παρόντος υπό κατασκευή.

3 Αναπαράσταση του κλασικού: Το κλασικό παρελθόν δεν ανασκάπτεται ώστε να μελετηθεί ως αυτόνομη ιστορική οντότητα, αλλά για να χρησιμεύσει ως αναπαράσταση ενός παρόντος υπό κατασκευή. Τα ερείπια της Ελλάδας και της Ρώμης ανακαλύπτονται και αναβιώνουν ως αναπαραστάσεις της ελληνικής παιδείας των χρηστών τους, ως σύμβολα ενός νέου «τώρα» που αντλεί τη ζωτικότητά του από ένα άχρονο και απαράμιλλο «χτες».

4 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

5 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

6 «Ανασκαφική» αρχαιολογία:

7 «Ανασκαφική» αρχαιολογία: Μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού αρχαιοδιφισμού

8 «Ανασκαφική» αρχαιολογία: Μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού αρχαιοδιφισμού Πνευματικός κληρονόμος του Διαφωτισμού

9 «Ανασκαφική» αρχαιολογία: Μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού αρχαιοδιφισμού Πνευματικός κληρονόμος του Διαφωτισμού Θετικιστικό εργαλείο «αντικειμενικότητας»

10 «Ανασκαφική» αρχαιολογία: Μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού αρχαιοδιφισμού Πνευματικός κληρονόμος του Διαφωτισμού Θετικιστικό εργαλείο «αντικειμενικότητας» Υλισμός εμπειρικών προδιαγραφών

11 «Ανασκαφική» αρχαιολογία: Μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού αρχαιοδιφισμού Πνευματικός κληρονόμος του Διαφωτισμού Θετικιστικό εργαλείο «αντικειμενικότητας» Υλισμός εμπειρικών προδιαγραφών Κοινότοπος / στερεοτυπικός ορθολογισμός

12

13 Επιστημονική αρχαιολογία:

14 Επιστημονική αρχαιολογία: Εγκατάλειψη του μοντέλου της Αγίας Γραφής για την ιστορία και την παλαιότητα του κόσμου (15 ος αι. κ. εξ.)

15 Επιστημονική αρχαιολογία: Εγκατάλειψη του μοντέλου της Αγίας Γραφής για την ιστορία και την παλαιότητα του κόσμου (15 ος αι. κ. εξ.) Ανακάλυψη της ευρωπαϊκής προϊστορίας (19 ος αι.)

16 Επιστημονική αρχαιολογία: Εγκατάλειψη του μοντέλου της Αγίας Γραφής για την ιστορία και την παλαιότητα του κόσμου (15 ος αι. κ. εξ.) Ανακάλυψη της ευρωπαϊκής προϊστορίας (19 ος αι.) Συγκρότηση εξελικτικών θεωριών: φυσική επιλογή, προσαρμοστικότητα

17 Επιστημονική αρχαιολογία: Εγκατάλειψη του μοντέλου της Αγίας Γραφής για την ιστορία και την παλαιότητα του κόσμου (15 ος αι. κ. εξ.) Ανακάλυψη της ευρωπαϊκής προϊστορίας (19 ος αι.) Συγκρότηση εξελικτικών θεωριών: φυσική επιλογή, προσαρμοστικότητα Ο άνθρωπος είναι ζωικό είδος, άρα προϊόν εξέλιξης

18 Επιστημονική αρχαιολογία: Εγκατάλειψη του μοντέλου της Αγίας Γραφής για την ιστορία και την παλαιότητα του κόσμου (15 ος αι. κ. εξ.) Ανακάλυψη της ευρωπαϊκής προϊστορίας (19 ος αι.) Συγκρότηση εξελικτικών θεωριών: φυσική επιλογή, προσαρμοστικότητα Ο άνθρωπος είναι ζωικό είδος, άρα προϊόν εξέλιξης Η ανθρώπινη ιστορία είναι φυσική ιστορία

19 Επιστημονική αρχαιολογία: Εγκατάλειψη του μοντέλου της Αγίας Γραφής για την ιστορία και την παλαιότητα του κόσμου (15 ος αι. κ. εξ.) Ανακάλυψη της ευρωπαϊκής προϊστορίας (19 ος αι.) Συγκρότηση εξελικτικών θεωριών: φυσική επιλογή, προσαρμοστικότητα Ο άνθρωπος είναι ζωικό είδος, άρα προϊόν εξέλιξης Η ανθρώπινη ιστορία είναι φυσική ιστορία Υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος = μαρτυρίες

20 Διαφωτιστικό πρόταγμα:

21 Διαφωτιστικό πρόταγμα: Ο πολιτισμός νοείται πάντοτε θετικά, ως εξέλιξη πρόοδος

22 Διαφωτιστικό πρόταγμα: Ο πολιτισμός νοείται πάντοτε θετικά, ως εξέλιξη πρόοδος Κάθε ομάδα ανθρώπων επιδιώκει την πρόοδο

23 Διαφωτιστικό πρόταγμα: Ο πολιτισμός νοείται πάντοτε θετικά, ως εξέλιξη πρόοδος Κάθε ομάδα ανθρώπων επιδιώκει την πρόοδο Κάθε φυλετική ομάδα ανθρώπων διαθέτει κοινή πολιτισμική έκφραση

24 Διαφωτιστικό πρόταγμα: Ο πολιτισμός νοείται πάντοτε θετικά, ως εξέλιξη πρόοδος Κάθε ομάδα ανθρώπων επιδιώκει την πρόοδο Κάθε φυλετική ομάδα ανθρώπων διαθέτει κοινή πολιτισμική έκφραση Κάθε πολιτισμός διακρίνεται από τα δημιουργήματά του

25 Διαφωτιστικό πρόταγμα: Ο πολιτισμός νοείται πάντοτε θετικά, ως εξέλιξη πρόοδος Κάθε ομάδα ανθρώπων επιδιώκει την πρόοδο Κάθε φυλετική ομάδα ανθρώπων διαθέτει κοινή πολιτισμική έκφραση Κάθε πολιτισμός διακρίνεται από τα δημιουργήματά του Έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να ελέγξει το περιβάλλον του

26 Κάποια αντικείμενα, κάποιες κατηγορίες υλικών καταλοίπων αγγεία, εργαλεία, κοσμήματα, ταφικά έθιμα, τύποι σπιτιών εμφανίζονται πάντα μαζί. Το σύνολο αυτών των κοινών χαρακτηριστικών ονομάζεται «πολιτισμική ομάδα» η απλώς «πολιτισμός». Υποθέτουμε ότι ένα τέτοιο σύνολο αποτελεί το υλικό κατάλοιπο, την υλική έκφραση αυτού που σήμερα θα ονομάζαμε «έθνος» ή «λαό». Gordon Childe, The Danube in Prehistory, Oxford 1929, v-vi.

27

28 Οι «πολιτισμοί» στην αρχαιολογία:

29 Οι «πολιτισμοί» στην αρχαιολογία: Αντικειμενοκεντρικές, ιδεολογικά καθορισμένες κατασκευές

30 Οι «πολιτισμοί» στην αρχαιολογία: Αντικειμενοκεντρικές, ιδεολογικά καθορισμένες κατασκευές Πεδία σχολαστικής ιστορικοτεχνικής έρευνας

31 Οι «πολιτισμοί» στην αρχαιολογία: Αντικειμενοκεντρικές, ιδεολογικά καθορισμένες κατασκευές Πεδία σχολαστικής ιστορικοτεχνικής έρευνας Ουσιοκρατικά δομημένες οντότητες, που εξαρτώνται πλήρως από την ακεραιότητα, συνέχεια, και εν τέλει εξαφάνιση μιας συγκεκριμένης κατηγορίας υλικών καταλοίπων

32

33 Αδιέξοδα παραδοσιακής μεθόδου:

34 Αδιέξοδα παραδοσιακής μεθόδου: Αρχαιοδιφικός εμπειρισμός

35 Αδιέξοδα παραδοσιακής μεθόδου: Αρχαιοδιφικός εμπειρισμός Ουσιοκρατική ανάλυση

36 Αδιέξοδα παραδοσιακής μεθόδου: Αρχαιοδιφικός εμπειρισμός Ουσιοκρατική ανάλυση Αφελής, ψευδεπίγραφος ορθολογισμός

37 Αδιέξοδα παραδοσιακής μεθόδου: Αρχαιοδιφικός εμπειρισμός Ουσιοκρατική ανάλυση Αφελής, ψευδεπίγραφος ορθολογισμός Απουσία στιβαρής, θετικιστικής μεθοδολογίας

38 Αδιέξοδα παραδοσιακής μεθόδου: Αρχαιοδιφικός εμπειρισμός Ουσιοκρατική ανάλυση Αφελής, ψευδεπίγραφος ορθολογισμός Απουσία στιβαρής, θετικιστικής μεθοδολογίας Απουσία γενικών, «οικουμενικών» νόμων

39

40

41 «Νέα» Αρχαιολογία:

42 «Νέα» Αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά τη δεκαετία του 1960

43 «Νέα» Αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά τη δεκαετία του 1960 Ισχυρές επιρροές από τις φυσικές επιστήμες και την ανθρωπολογία

44 «Νέα» Αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά τη δεκαετία του 1960 Ισχυρές επιρροές από τις φυσικές επιστήμες και την ανθρωπολογία Αυστηρά θεωρητικό κίνημα

45 «Νέα» Αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά τη δεκαετία του 1960 Ισχυρές επιρροές από τις φυσικές επιστήμες και την ανθρωπολογία Αυστηρά θεωρητικό κίνημα Καινοτόμος προσέγγιση:

46 «Νέα» Αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά τη δεκαετία του 1960 Ισχυρές επιρροές από τις φυσικές επιστήμες και την ανθρωπολογία Αυστηρά θεωρητικό κίνημα Καινοτόμος προσέγγιση: Συστημική θεώρηση

47 «Νέα» Αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά τη δεκαετία του 1960 Ισχυρές επιρροές από τις φυσικές επιστήμες και την ανθρωπολογία Αυστηρά θεωρητικό κίνημα Καινοτόμος προσέγγιση: Συστημική θεώρηση Διαδικασιακή ερμηνεία

48 Συστημική θεώρηση:

49 Συστημική θεώρηση: Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα ολοκληρωμένο, οργανωμένο σύστημα δομών και υποδομών

50 Συστημική θεώρηση: Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα ολοκληρωμένο, οργανωμένο σύστημα δομών και υποδομών Δίκτυα κοινωνικοπολιτικών υποσυστημάτων (οικονομία, θρησκεία, κοινωνικές αντιλήψεις)

51 Συστημική θεώρηση: Ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα ολοκληρωμένο, οργανωμένο σύστημα δομών και υποδομών Δίκτυα κοινωνικοπολιτικών υποσυστημάτων (οικονομία, θρησκεία, κοινωνικές αντιλήψεις) Περιβαλλοντικό σύστημα (χλωρίδα, πανίδα, κλίμα, κλπ)

52

53 Ο πολιτισμός ως σύστημα:

54 Ο πολιτισμός ως σύστημα: Διαλεκτική του ανθρώπου με το περιβάλλον

55 Ο πολιτισμός ως σύστημα: Διαλεκτική του ανθρώπου με το περιβάλλον Διάδραση του ανθρώπου με τις δομές που ο ίδιος κατασκευάζει ώστε α) να επιβιώσει και β) να προοδεύσει

56 Ο πολιτισμός ως σύστημα: Διαλεκτική του ανθρώπου με το περιβάλλον Διάδραση του ανθρώπου με τις δομές που ο ίδιος κατασκευάζει ώστε α) να επιβιώσει και β) να προοδεύσει Πολιτισμός είναι ο μηχανισμός που αναπτύσσει ο άνθρωπος ώστε να προσαρμοστεί στο περιβάλλον (L. Binford)

57 Ο πολιτισμός ως σύστημα: Διαλεκτική του ανθρώπου με το περιβάλλον Διάδραση του ανθρώπου με τις δομές που ο ίδιος κατασκευάζει ώστε α) να επιβιώσει και β) να προοδεύσει Πολιτισμός είναι ο μηχανισμός που αναπτύσσει ο άνθρωπος ώστε να προσαρμοστεί στο περιβάλλον (L. Binford) Μηχανισμός διεπόμενος από αιτιοκρατία

58 Ο πολιτισμός ως σύστημα: Διαλεκτική του ανθρώπου με το περιβάλλον Διάδραση του ανθρώπου με τις δομές που ο ίδιος κατασκευάζει ώστε α) να επιβιώσει και β) να προοδεύσει Πολιτισμός είναι ο μηχανισμός που αναπτύσσει ο άνθρωπος ώστε να προσαρμοστεί στο περιβάλλον (L. Binford) Μηχανισμός διεπόμενος από αιτιοκρατία Το πολιτισμικό σύστημα ως φυσικό φαινόμενο

59 Δεδομένα

60 Δεδομένα Υπόθεση

61 Δεδομένα Υπόθεση Συμπέρασμα

62 social systems are determined by technological systems, and philosophies and the arts express experience as it is defined by technology and refracted by social systems. Leslie White ( )

63 Leslie White: CULTURE = ENERGY TECHNOLOGY

64 Συστημική αρχαιολογία: CULTURE = ENVIRONMENT TECHNOLOGY

65 Stonehenge, England BC

66 Σύστημα Τριών Εποχών 1891 Christian Jürgensen Thomsen ( )

67 Σύστημα Τριών Εποχών Εποχή του Λίθου Εποχή του Χαλκού Εποχή του Σιδήρου

68

69 Διαδικασιακή ερμηνεία:

70 Διαδικασιακή ερμηνεία: Ο πολιτισμός είναι ένα οργανωμένο, λειτουργικό σύστημα

71 Διαδικασιακή ερμηνεία: Ο πολιτισμός είναι ένα οργανωμένο, λειτουργικό σύστημα το οποίο βασίζεται στην ύπαρξη μιας διαδικασίας η οποία καθορίζει αυστηρά την εξέλιξη των πολιτισμικών φαινομένων εντός του συστήματος

72 «Νέα» αρχαιολογία:

73 «Νέα» αρχαιολογία: Απόρριψη του παλαιού, περιγραφικού και αξιολογικού προγράμματος της παραδοσιακής αρχαιολογίας

74 «Νέα» αρχαιολογία: Απόρριψη του παλαιού, περιγραφικού και αξιολογικού προγράμματος της παραδοσιακής αρχαιολογίας Έμφαση στα αίτια των φαινομένων και όχι στα φαινόμενα αυτά καθαυτά

75 «Νέα» αρχαιολογία: Απόρριψη του παλαιού, περιγραφικού και αξιολογικού προγράμματος της παραδοσιακής αρχαιολογίας Έμφαση στα αίτια των φαινομένων και όχι στα φαινόμενα αυτά καθαυτά Διατύπωση οικουμενικών νόμων

76 «Νέα» αρχαιολογία: Απόρριψη του παλαιού, περιγραφικού και αξιολογικού προγράμματος της παραδοσιακής αρχαιολογίας Έμφαση στα αίτια των φαινομένων και όχι στα φαινόμενα αυτά καθαυτά Διατύπωση οικουμενικών νόμων Εγκαταλείπεται η εσωστρέφεια της παραδοσιακής αρχαιολογίας

77 «Νέα» αρχαιολογία: Απόρριψη του παλαιού, περιγραφικού και αξιολογικού προγράμματος της παραδοσιακής αρχαιολογίας Έμφαση στα αίτια των φαινομένων και όχι στα φαινόμενα αυτά καθαυτά Διατύπωση οικουμενικών νόμων Εγκαταλείπεται η εσωστρέφεια της παραδοσιακής αρχαιολογίας Η αρχαιολογία συναντά τις φυσικές επιστήμες

78

79 Π Π Α Α Ρ Ρ Ο αρχαιολογικό περιβάλλον (context) συστημικό περιβάλλον Ε Λ Ν Θ Ο Ν

80 Π Π Α Α Ρ Ρ Ο Στατικά δεδομένα (ευρήματα) αρχαιολογική ερμηνεία Πολιτισμική Δυναμική («γεγονότα») Ε Λ Ν Θ Ο Ν

81

82 «Μεταδιαδικασιακή» αρχαιολογία:

83 «Μεταδιαδικασιακή» αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά την δεκαετία του 1980

84 «Μεταδιαδικασιακή» αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά την δεκαετία του 1980 Σφοδρή κριτική στον λειτουργισμό: η συστημική αρχαιολογία εξηγεί τη λειτουργία του συστήματος αλλά όχι τις μεταβολές του

85 «Μεταδιαδικασιακή» αρχαιολογία: Εμφανίζεται κατά την δεκαετία του 1980 Σφοδρή κριτική στον λειτουργισμό: η συστημική αρχαιολογία εξηγεί τη λειτουργία του συστήματος αλλά όχι τις μεταβολές του Απόρριψη του μηχανιστικού παραδείγματος της διαδικασιακής αρχαιολογίας: οι πολιτισμικές ερμηνείες δεν μπορεί να βασίζονται μόνον στις θετικές επιστήμες, οφείλουν να είναι ιστορικές

86 Νέα αρχαιολογία: Μεταδιαδικασιακή αρχαιολογία:

87 Νέα αρχαιολογία: Λειτουργισμός Μεταδιαδικασιακή αρχαιολογία: Ανθρωποκεντρισμός

88 Νέα αρχαιολογία: Λειτουργισμός Πολιτισμός = αντίδραση στο περιβάλλον Μεταδιαδικασιακή αρχαιολογία: Ανθρωποκεντρισμός Πολιτισμός = Δημιουργία

89 Νέα αρχαιολογία: Λειτουργισμός Πολιτισμός = αντίδραση στο περιβάλλον Αυστηρά δομημένο σύστημα Μεταδιαδικασιακή αρχαιολογία: Ανθρωποκεντρισμός Πολιτισμός = Δημιουργία Πολύπλοκο σύστημα

90 Νέα αρχαιολογία: Λειτουργισμός Πολιτισμός = αντίδραση στο περιβάλλον Αυστηρά δομημένο σύστημα Ο αρχαιολόγος μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά Μεταδιαδικασιακή αρχαιολογία: Ανθρωποκεντρισμός Πολιτισμός = Δημιουργία Πολύπλοκο σύστημα Ο αρχαιολόγος μελετά την ανθρώπινη δράση

91 Νέα αρχαιολογία: Λειτουργισμός Πολιτισμός = αντίδραση στο περιβάλλον Αυστηρά δομημένο σύστημα Ο αρχαιολόγος μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά Υλιστικές ερμηνείες Μεταδιαδικασιακή αρχαιολογία: Ανθρωποκεντρισμός Πολιτισμός = Δημιουργία Πολύπλοκο σύστημα Ο αρχαιολόγος μελετά την ανθρώπινη δράση Νέος ανθρωπισμός