ΤΕΧΝΙΚΕΣ. ΙΗ. Νοητική Απεικόνιση. 1. Τι είναι η νοητική απεικόνιση;

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΙΗ. Νοητική Απεικόνιση 1. Τι είναι η νοητική απεικόνιση; Η φαντασία είναι αυτό που δίνει νόημα στις αισθητήριες εμπειρίες μας, επιτρέπο- ντας μας να τις ερμηνεύουμε και να τις κατανοούμε είτε με μια συμβατική, είτε με μια φρέσκια, πρωτότυπη και ιδιαίτερη προσέγγιση. Η φαντασία κάνει την αντίληψη κάτι παραπάνω από μια απλή φυσική διέγερση των αισθητήριων οργάνων. Επίσης δημιουργεί την νοητική και την οπτική απεικόνιση, γεγονός που μας καθιστά ικανούς να σκεφτόμαστε έξω από τα περιορισμένα όρια της τωρινής αντιληπτικής μας πραγματικότητας, να ανακαλούμε αναμνήσεις, να σκεφτόμαστε μελλοντικές προοπτικές και να σταθμίζουμε εναλλακτικές λύσεις. Έτσι λοιπόν, η φαντασία μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε για το παρόν, το παρελθόν και κυριότερα ίσως, για το μέλλον. [1]. Παρ ότι είναι μια γνώριμη λέξη της καθημερινότητάς μας, η φαντασία αποτελεί μια σύνθετη και αμφισβητούμενη από κάποιους έννοια, με πολλές ερμηνείες. Όπως πολλές συγγενικές έννοιες, φαίνεται να έχει εντελώς διαφορετικές σημασίες και προεκτάσεις όταν χρησιμοποιείται σε διαφορετικά πλαίσια. Επιπλέον, αν και έχει μικρή μόνο συμβολή στις περισσότερες σύγχρονες θεωρίες σκέψης/ νόησης, στο παρελθόν είχε διαδραματίσει πολύ σημαντικότερο ρόλο. [2]. Αυτό που γνωρίζουμε σαν «Νοητική Εικόνα» είναι η νοερή δημιουργία μιας «αναπαράστασης» των πραγμάτων, γεγονότων ή συνθηκών μέσα στην φαντασία μας, που επιθυμούμε να εκδηλωθούν ή να εκπληρωθούν και στην πραγματικότητα. Σκεφτείτε το λίγο και θα διαπιστώσετε ότι εάν πρώτα δεν γνωρίζετε «αυτό ακριβώς» που επιθυμείτε, δεν μπορείτε να κάνετε κάτι για να το αποκτήσετε. Όσο πιο ξεκάθαρα εκδηλώνονται οι επιθυμίες στην φαντασία σας, τόσο πιο ξεκάθαρη είναι η πορεία για να τις κατακτήσετε [3]. Η Νοητική απεικόνιση, γνωστή και ως παραστατικότητα ή νοητική προετοιμασία, ορίζεται ως η εμπειρία που θυμίζει την αντιληπτική εμπειρία, αντίθετα όμως πραγματοποιείται χωρίς το κατάλληλο ερέθισμα για την σχετική αντίληψη. Όποτε λοιπόν φανταζόμαστε να εκτελούμε μια πράξη στην θεωρία μόνο, τότε χρησιμοποιούμε την νοητική απεικόνιση. Βέβαια, ενώ οι περισσότερες συζητήσεις πάνω στο συγκεκριμένο θέμα εστιάζουν στο οπτικό μέσο, υπάρχουν και άλλα είδη εμπειριών της νοητικής απεικόνισης που είναι εξίσου σημαντικές, όπως οι ακουστικές και οι κιναισθητικές. Η Νοητική Εικόνα προσφέρει απλά το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα κινηθεί κάποιος, όπως τα σχέδια του αρχιτέκτονα, ή ο χάρτης του εξερευνητή οι δυνατότητες είναι άπειρες! [4]. 175

2 Χρησιμοποιείται κυρίως σαν ατομική τεχνική, όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν ομαδική. Μάνατζερς όλων των ειδικοτήτων, γενικό προσωπικό, καλλιτέχνες και εργαζόμενοι σε κάθε ιεραρχικό επίπεδο μιας οργάνωσης, μπορούν να κάνουν χρήση και να επωφεληθούν αυτής της τεχνικής. Έχει ιδιαίτερη χρησιμότητα σε Τμήματα Δημιουργικά, Ανάπτυξης και Σχεδιασμού Νέων Προϊόντων και Μάρκετινγκ. 2. Πώς εφαρμόζεται; Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί δημιουργούνται εικόνες στο μυαλό σας όταν διαβάζετε ένα βιβλίο ή ίσως όταν ονειροπολείτε; Αυτές οι εικόνες εμφανίζονται σαν απεικονίσεις μέσα στο μυαλό. Για παράδειγμα, όταν ένας μουσικός ακούει ένα τραγούδι, κάποιες φορές μπορεί να «δει» τις νότες μέσα στο μυαλό του. Το αποτέλεσμα από τη δημιουργία μίας εικόνας στο μυαλό είναι διαφορετικό από το αποτέλεσμα ενός αληθινού γεγονότος, διότι το να φέρουμε μια εικόνα στο μυαλό είναι μια εκούσια και επομένως ελεγχόμενη συνειδητή πράξη. [5]. Για παράδειγμα, ένας τενίστας\μια τενίστρια χρειάζεται λίγα δευτερόλεπτα μόνο για να φανταστεί τον εαυτό του\της να κάνει το τέλειο σερβίς ή κάποιος παίκτης ομάδας μπορεί να συμμετέχει στον αγώνα νοερά πριν αυτός ξεκινήσει. Οι μεγαλύτερης διάρκειας νοητικές απεικονίσεις συνήθως γίνονται σε κάποιον ήσυχο χώρο πριν τον αγώνα και σε τέτοια περίπτωση, ο παίκτης πρέπει να βρίσκεται σε μια κατάσταση χαλάρωσης και δεκτικότητας έτσι ώστε η εικόνα να εντυπωθεί βαθιά μες το μυαλό του. Καλό είναι να πραγματοποιούνται νοητικές απεικονίσεις δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα. Μια άλλη περίπτωση εφαρμογής των νοητικών εικόνων για τους αθλητές είναι κατά τη διάρκεια ποδηλατικών αγώνων, άρση βαρών, κωπηλασία, κ.λ.π. Εφόσον κάποιος καταβάλλει φυσική ενέργεια όταν πραγματοποιεί νοητική προετοιμασία, αυτό διευκολύνει τον πραγματικό ανταγωνισμό. [7]. Κάποια άτομα τα καταφέρνουν καλύτερα από άλλους στον σχηματισμό εικόνων στο μυαλό τους ή υπερέχουν σε ορισμένες αισθητήριες εμπειρίες. Όπως και να έχει η κατάσταση, με την χρήση της συγκεκριμένης τεχνική μπορούν να δημιουργηθούν νέα, βελτιωμένα προϊόντα ή διαδικασίες. Ο λόγος για τον οποίο η νοητική απεικόνιση λειτουργεί ως έναυσμα για δημιουργικότητα, έγκειται στο γεγονός ότι όταν φαντάζεστε τον εαυτό σας να πράττει στην εντέλεια, αυτό ακριβώς που επιθυμείτε, διαδοχικά δημιουργείτε νευρολογικά μοτίβα μέσα στον εγκέφαλο, όπως εάν είχατε βιώσει πραγματικά την πράξη. Αυτά τα μοτίβα που μοιάζουν με μικρά ίχνη χαραγμένα στα εγκεφαλικά κύτταρα, καθιστούν ικανό έναν αθλητή να πραγματοποιεί μεγάλες επιδόσεις απλά με το να εξασκεί την κίνηση νοερά, ή έναν καλλιτέχνη να κάνει μια καινούρια δημιουργία. Συνεπώς, η νοητική απεικόνιση στοχεύει στο να εξασκεί το μυαλό μας και να δημιουργεί εκεί τα νευρολογικά μοτίβα που θα εκπαιδεύσουν τους μυς να εκτελούν αυτό ακριβώς που επιθυμούμε. [4]. Σύμφωνα με κάποιους βιολόγους, τα βιώματά μας αποθηκεύονται σαν νοητικές εικόνες. Έπειτα, αυτές οι εικόνες μπορούν να συσχετισθούν και να συγκριθούν με άλλες νοητικές εικόνες και να χρησιμοποιηθούν για την σύνθεση εντελώς καινούριων. Θεωρείται ότι η συγκεκριμένη διαδικασία μας επιτρέπει να σχηματίζουμε χρήσιμες θεωρίες για να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο καλύτερα, στηριζόμενοι σε πιθανές αλληλουχίες νοητικών εικόνων χωρίς απαραίτητα να βιώνουμε το αποτέλεσμά τους για παράδειγμα, μέσω της μεθόδου επαγωγής ή προσομοίωσης. Δεν έχει αποδειχθεί εάν και άλλα έμβια όντα κατέχουν αυτή την ικανότητα. [5]. Αυτές οι διαδικασίες φαντασίας που αναφέρθηκαν παραπάνω, σας βοηθούν να παράγετε ιδέες, να θέτετε στόχους προς υλοποίηση, να αντλείτε έμπνευση στη δουλειά κ.λ.π. Επωφεληθείτε λοιπόν της ευκαιρίας και ακολουθείστε τα βήματα [4]: Σκεφτείτε τον στόχο σας Χαλαρώστε τελείως το σώμα σας Χαλαρώστε το μυαλό (αδειάστε το από άλλες σκέψεις) Κάντε ένα ταξίδι στη φαντασία σας Δεχτείτε ό,τι μηνύματα - ερεθίσματα προκύπτουν και με τη φαντασία δημιουργείστε ζωηρές και ξεκάθαρες εικόνες Ψάξτε για ιδιότητες, μοτίβα, συσχετι σμούς και στοιχεία. 176

3 3. Ποιοι είναι οι παράγοντες επιτυχίας; (Πρέπει και Δεν Πρέπει) Ένας διακεκριμένος επιστήμονας, ο Σερ Francis Galton, ο οποίος ήταν ένας από τους κορυφαίους στην ψυχολογία σε προηγούμενες γενιές, έχει αναφέρει πάνω στο θέμα: «Οι καλύτεροι εργάτες είναι αυτοί που φαντάζονται στο μυαλό τους όλη τη διαδικασία αυτού που πρόκειται να κάνουν πριν καν ξεκινήσουν. Γνώστες της στρατηγικής, καλλιτέχνες κάθε είδους, φυσικοί που ανακαλύπτουν καινούρια πειράματα και εν ολίγοις, όλοι όσοι δεν συμβαδίζουν με τη ρουτίνα, έχουν την ανάγκη να κάνουν αυτή τη διαδικασία». [3]. Όσο πιο ξεκάθαρη νοητική εικόνα έχετε για αυτό που επιθυμείτε τόσο καλύτερα γνωρίζετε τι θέλετε και όσο καλύτερα γνωρίζετε το τελευταίο, τόσο πιο εύκολο είναι να το κατακτήσετε [1]. Διαφορετικοί παράγοντες των νοητικών απεικονίσεων περιλαμβάνουν [6]: νοητική εξάσκηση συγκεκριμένων δεξιοτήτων, βελτίωση επιπέδου αυτοπεποίθησης και θετική σκέψη, επίλυση προβλημάτων, έλεγχος νευρικότητας και άγχους, κριτική και ανάλυση απόδοσης, προετοιμασία για απόδοση και διατήρηση πνευματικής διαύγειας κατά την εργασία 4. Μελέτη Περίπτωσης Πώς να αποφύγουμε το χάος από τα πολεοδομικά έργα; ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΟΡΤΕΣ [4]. Διατυπώστε και γράψτε μια τελική πρόκληση για το θέμα που σας απασχολεί. Χαλαρώστε. Πάρτε βαθιές και αργές εισπνοές. Σε κάθε εισπνοή, οι πνεύμονές σας γεμίζουν με φρέσκο, καθαρό αέρα και αισθάνεστε ελαφρύτεροι. Συνεχίστε τις βαθιές εισπνοές μέχρι να αισθανθείτε πως όλα γίνονται εύκολα και αβίαστα. Φανταστείτε ότι βρίσκεστε μπροστά σε μια σειρά από πόρτες, η μια μετά την άλλη. Φανταστείτε ότι τις ανοίγετε μία- μία. Όταν τελειώσετε, σημειώστε τι είδατε, πώς νιώσατε και τι κάνατε. Πολλοί πιστεύουν ότι οι τρεις πόρτες οδηγούν σε βαθύτερα επίπεδα του ασυνείδητου. Κάθε πόρτα που ανοίγει, οδηγεί σε όλο και βαθύτερα επίπεδα του εαυτού σας. Η τρίτη πόρτα φαίνεται ότι δίνει τις πιο σημαντικές πληροφορίες. Μπορείτε να ψάξετε τη σημασία των εικόνων που φανταστήκατε για να εντοπίσετε ιδέες ώστε να κατακτήσετε τον στόχο που έχετε θέσει. Κάποιος πολεοδόμος αντιμετώπιζε την πρόκληση να βελτιώσει τα πολεοδομικά έργα. Το ζήτημα που έπρεπε να λύσει ήταν: Πώς μπορούμε να αποφύγουμε το χάος που προκαλούν τα πολεοδομικά έργα; Το να γκρεμίζονται πεζοδρόμια είναι άσχημο, μη-πρακτικό και προκαλεί οικονομική ζημιά στους καταστηματάρχες. Χρησιμοποίησε λοιπόν την τεχνική με τις τρεις πόρτες και τα αποτελέσματα ήταν τα εξής: ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ Πρώτη πόρτα: σύννεφα καταιγίδας. Δεύτερη πόρτα: μεγάλα πεζοδρόμια. Τρίτη πόρτα: μακριά φίδια. Το συμπέρασμα που έβγαλε από την ελεύθερη συσχέτιση αυτών των εικόνων, τον οδήγησε σε μια καινούρια ιδέα να εγκαταστήσει σωληναγωγούς και καλώδια. 177

4 Η ΙΔΕΑ Να τοποθετηθούν καλουπωμένα καλώδια και σωληναγωγοί σε αρθρωτές τσιμεντένιες κατασκευές πάνω από το έδαφος ( παρόμοια με μακριά τσιμεντένια φίδια που διασχίζουν στην πόλη ). Αυτά τα στοιχεία κατασκευάζονται εύκολα, τοποθετούνται και επισκευάζονται γρήγορα και μειώνουν το κόστος αλλά και την αναστάτωση στα πεζοδρόμια και ειδικότερα στους καταστηματάρχες της πόλης. 5. Βιβλιογραφία Βιβλία: [4]Thinkertoys: A handbook of creative-thinking techniques by Michael Michalko, Segunda edición, Ten Speed Press, 2006, Toronto Ιστοσελίδες: [1] [2] [3] [5] [6] [7] 178

5 6. Γλωσσάρι 8. Ερωτήσεις Η Απεικόνιση είναι μια περιγραφική γλώσσα που σχετίζεται με οποιαδήποτε από τις πέντε αισθήσεις ( όραση, αφή, όσφρηση, ακοή και γεύση ) και έχει στόχο να κάνει τον αναγνώστη να έχει μεγαλύτερο κίνητρο για την εργασία του, δημιουργώντας μια νοητική εικόνα από την εκάστοτε πρόκληση. Η καθοδηγούμενη απεικόνιση προϋποθέτει έναν συντονιστή ο οποίος παρέχει προτεινόμενες ιδέες θέτοντας σε λειτουργία όλες τις αισθήσεις ως μέρος της περιγραφικής γλώσσας [5]. Ερωτήση 1: Τι είναι η νοητική εικόνα; Η Φαντασία είναι η ικανότητα να δημιουργούνται νοητικές εικόνες, ή η ικανότητα να γεννιούνται αυθόρμητα εικόνες μέσα στο μυαλό. Βοηθάει στο να αποδίδει νόημα στην εμπειρία και κατανόηση στη γνώση είναι ένα βασικό μέσο με το οποίο οι άνθρωποι κατανοούν τον κόσμο και επιπροσθέτως, έχει πολύ σημαντικό ρόλο στην διαδικασία μάθησης [5]. Η Νοητική Εικόνα είναι μια εμπειρία που θυμίζει πολύ την εμπειρία της αντίληψης κάποιου πραγματικού αντικειμένου, γεγονότος ή κατάστασης, μόνο που σε αυτήν την περίπτωση γίνεται ασυνείδητα και δεν αποτελεί αντικείμενο των αισθήσεων. [5]. 7. Λέξεις-κλειδιά νοητική απεικόνιση φαντασία νοητική εικόνα νοητική οπτικοποίηση νοητική προετοιμασία Ερωτήση 2: Προσδιορίστε διαφορετικούς παράγοντες απεικόνισης Ερωτήση 3: Μπορεί η νοητική απεικόνιση να εξηγήσει τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι σκέφτονται ιδέες \ εικόνες για καινοτόμες ιδέες κ.λ.π...; ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ 179

6 Ερωτήση 4: Aναφέρετε έναν λόγο για τον οποίο η οπτική απεικόνιση έχει αποτέλεσμα. Ερωτήση 5: Αναφέρετε ένα παράδειγμα απεικόνισης κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ανάπτυξης προϊόντος. Ερωτήση 6: Διαφορετικοί παράγοντες απεικόνισης περιλαμβάνουν Σωστό Λάθος a. νοητική εξάσκηση γενικών ικανοτήτων απόδοσης β. βελτίωση αυτοπεποίθησης και θετικής σκέψης γ. επίλυση προβλημάτων δ. έλεγχος ηρεμίας ε. κριτική και ανάλυση απόδοσης στ. διατήρηση πνευματικής διαύγειας στο σπίτι Απάντηση: α:n, β:t, γ:t, δ:n, ε:t, στ:n

7

8