Το αλκοόλ και ο ανθρώπινος οργανισμός. Γεώργιος Κολιός MD, PhD Γαστρεντερολόγος Καθηγητής Φαρμακολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

Transcript

1 Το αλκοόλ και ο ανθρώπινος οργανισμός Γεώργιος Κολιός MD, PhD Γαστρεντερολόγος Καθηγητής Φαρμακολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης

2 Τι είναι το αλκοόλ; Πάντα η ίδια ουσία: αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη, ή απλά οινόπνευμα, ή CH 3 -CH 2 -OH Με αλκοολική ζύμωση σακχάρων: C 6 H 12 O 6 2CH 3 CH 2 OH + 2CO 2 Το όνομά της προέρχεται από το αραβικό "Al Cohol" = το πνεύμα. Διαλυτικό, Απολυμαντικό, αλλά και περιεχόμενο σε κρασί, μπύρες και άλλα ποτά.

3 Τι είναι η μεθανόλη; Μεθανόλη ή μεθυλική αλκοόλη, ή ξυλόπνευμα ή CH3-OH Ένα από τα προϊόντα της αλκοολικής ζύμωσης Βρίσκεται σε μικρές (?) ποσότητες στο κρασί και σε αποστάγματα Χρησιμοποιείται σαν διαλυτικό, αντιψυκτικό στα ψυγεία αυτοκινήτων, «φωτιστικό οινόπνευμα» Σε ψηλές δόσεις τοξική ουσία Επικίνδυνη η παρουσία της στα αλκοολούχα ποτά!!!!!

4 Χρήση αλκοολούχων ποτών από τον άνθρωπο Χρήση από την έναρξη της ιστορικής περιόδου τουλάχιστον Αποκλειστικά προϊόντα αλκοολικής ζύμωσης για πολλούς αιώνες Σημαντικές καμπές: 1. Απόσταξη (τέλος Μεσαίωνα), 2. Αποικιακή εξάπλωση της δυτικής κοινωνίας. Νέες μορφές ποτών, βιομηχανικό προϊόν διαθέσιμο παντού και πάντα Σήμερα: επιτάχυνση της εξάπλωσης με την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας

5 Δεδομένα από την Ιστορία Αλκοολική ζύμωση. Αρχικά γνωστή η μπύρα από την ζύμωση των δημητριακών (6000 π.χ. Σουμέριοι, 3000 π.χ. Καύκασος, Αίγυπτος) Αμπέλι, κρασί (Αρμενία, Μ. Ασία, Ελλάδα) Φυτό Αγαύη, τεκίλα (Αζτέκοι, Μεξικό)

6 Τι είναι η αλκοολική ζύμωση και τα προϊόντα της; Διαδικασία μετατροπής των ζαχάρων του σταφυλιού, άλλων φρούτων και δημητριακών σε αλκοόλη C 6 H 12 O 6 2CH 3 CH 2 OH + 2CO 2 Δεν ξεπερνούν την πυκνότητα των 16 βαθμών. Πάνω από το επίπεδο αυτό το αλκοόλ αναστέλλει την ζύμωση. Κρασί, μπύρα, μηλίτης (μήλα και αχλάδια)

7 Τι είναι τα αποσταγμένα ποτά; Απόσταξη: βρασμός-ψύξη-συμπύκνωση Αύξηση της περιεκτικότητας σε αλκοόλ. Κρασί μπράντυ Μηλίτης κάλβαντος Δημητριακά τζίν, ουίσκι, βότκα Μελάσα ρούμι Αγαύη τεκίλα Φλοιός σταφυλιού, τσάμπουρα, ρακή Αλκοολικοί βαθμοί αποσταγμένων ποτών: συνήθως κυμαίνονται %.

8 Το αλκοόλ και ο ανθρώπινος οργανισμός Απορρόφηση και μεταβολισμός από τον οργανισμό μας

9 Απορρόφηση Το αλκοόλ απορροφάται από την ανώτερη μοίρα του γαστρεντερικού σωλήνα Απορροφάται ταχύτατα Η απορρόφηση εξαρτάται από την παρουσία περιεχομένου στο στομάχι Υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη Μια κουταλιά λάδι βοηθάει; Και ο αστικός μύθος

10 Μεταβολισμός Μεταβολίζεται-καταστρέφεται στο ήπαρ Ένα φυσιολογικό ήπαρ καταστρέφει περίπου γραμμάρια αλκοόλ την ώρα Ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί περιέχει κατά μέσο όρο 90 γραμμάρια αλκοόλ Πόσες ώρες χρειάζεται το ήπαρ να αποβάλει από το αίμα την ποσότητα αυτή;

11 Απορρόφηση και στάθμη στο αίμα 1 ounce = δυο ποτήρια κρασί = 1 ή 2 ποτήρια ουίσκι, ανάλογα τι λέμε ποτήρι!!!

12 Απορρόφηση και στάθμη στο αίμα

13 Το αλκοόλ και ο ανθρώπινος οργανισμός Οι βλαπτικές του συνέπειες

14 Επιδημιολογία Το αλκοόλ σχετίζεται με ένα μεγάλο αριθμό από διαφορετικές παθήσεις, στις περισσότερες (όχι όλες) επιβαρυντικά Σημαντικές παράμετροι: ποσότης, τρόπος κατανάλωσης (μη τακτική χρήση, βαριά χρήση)

15 Αλκοόλ και παθήσεις Διαταραχές συμπεριφοράς Νευρολογικές διαταραχές Βλάβες στο ήπαρ Γαστρίτιδα, παγκρεατίτιδα Ανοσολογικές διαταραχές Βλάβες στο έμβρυο Βλάβες στο αναπαραγωγικό σύστημα

16 Εκτιμώμενη ποσοστιαία συμμετοχή του αλκοόλ σε παθήσεις και προβλήματα Κακοήθεις όγκοι Καρκίνος στόματος-φάρυγγος 19% Καρκίνος οισοφάγου 29% Καρκίνος ήπατος 25% Καρκίνος μαστού 7% Καρδιαγγειακές παθήσεις Στεφανιαία νόσος 2% Αγγειακό αιμορραγικό επεισόδιο 10% Ισχαιμικό αγγειακό επεισόδιο -1% Άλλες παθήσεις Κίρρωση ήπατος 32% Ζαχαρώδης διαβήτης -1% Επιληψία 18% Τραυματισμός σε ατύχημα Τροχαία 20% Πνιγμός 10% Πτώσεις 7% Δηλητηρίαση 18% Τραυματισμός με πρόθεση (βία) Ανθρωποκτονία 24% Αυτοτραυματισμοί, αυτοκτονία 11% Room-Babor-Rehm, Lancet 2005

17

18 10 κύριοι επιβαρυντικοί παράγοντες ανάπτυξης νόσου στις αναπτυγμένες χώρες

19 Το πίνουμε και μας πίνει Nature 2004

20 Δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση 10-20% των νοσηλευομένων στα Νοσοκομεία έχουν προβλήματα που μπορεί να σχετίζονται με το αλκοόλ 40-60% ατυχημάτων και βιαίας συμπεριφοράς σχετίζονται με το αλκοόλ 10-20% των θανάτων των νέων ενηλίκων (18-45 ετών) σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το αλκοόλ

21 Αλκοόλ: Διαταραχές αισθημάτων και συμπεριφοράς Συγκέντρωση Αίσθημα Διαταραχές 0,01-0,05 Χαλάρωση Μείωση αναστολών Διέγερση Κρίση 0,06-0,10 Ευχαρίστηση Ναυτία υπνηλία Διέγερση Συντονισμός κινήσεων Παρακολούθηση αντικειμένων 0,11-0,20 Θυμός, θλίψη, Κοινωνική συμπεριφορά Διαταραχή συναισθημάτων 0,21-0,30 Επιθετικότητα Μείωση αισθήσεων Κατάθλιψη 0,31-0,40 Λιποθυμία Κώμα Ομιλία Ισορροπία Ρύθμιση θερμοκρασίας Δυσκολία αναπνοής > 0,40 Θάνατος Βραδυκαρδία 25 mg αλκοόλης στα 100 ml αίματος [0,025%]

22 Κατανάλωση αλκοόλ και βία Δράση σε υποδοχείς ΚΝΣ σεροτονίνης και GABA παρόμοια με των βενζοδιαζεπινών. Υποκειμενικά: μειωμένος φόβος και άγχος για τις κοινωνικές και νομικές συνέπειες των πράξεων. Συνέπεια: επιθετική και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά. Γνωσιακή δυσλειτουργία, έντονα συναισθηματικές αντιδράσεις, συναισθηματική αστάθεια. Πολιτιστικές διαφορές ως προς τις προσδοκίες και την συμπεριφορά κατά τη μέθη.

23 Αλκοόλ = ναρκωτικό Κίνδυνος φυσικής εξάρτησης: πολύ μεγάλος Κίνδυνος ψυχικής εξάρτησης: πολύ μεγάλος Νευροτοξικότης:μεγάλη Γενική τοξικότης: μεγάλη Κοινωνική επικινδυνότητα: μεγάλη Από: Αναφορά Roques στην Γαλλική Κυβέρνηση

24 Αλκοόλ και ήπαρ

25 (Dhanda & Collins. World J Gastroenterol 2015)

26 Αλκοόλ και καρδιαγγειακές παθήσεις Οι μηχανισμοί που ερμηνεύουν τον προστατευτικό ρόλο του αλκοόλ στην στεφανιαία νόσο ισχύουν μόνο για σταθερή κατανάλωση, χωρίς επεισόδια βαριάς χρήσης Αυξημένος κίνδυνος ΣΝ, ΑΕΕ και αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σχετίζεται με επεισόδια βαριάς χρήσης (αυξημένη πηκτικότητα, μείωση ουδού κοιλιακής μαρμαρυγής, αύξ. LDL) Προστατευτικός ρόλος στην ΣΝ στο πρότυπο ταυτόχρονης με γεύμα χρήσης αλκοόλ (μεσογειακό πρότυπο) Στις περισσότερες χώρες η τελική συσχέτιση αλκοόλ- ΣΝ είναι αρνητική λόγω των συχνών επεισοδίων βαριάς χρήσης (τυπική περίπτωση η π. ΕΣΣΔ). Kauhanen et al BMJ 1997 Rehm et al J Cardiovasc Risk 2003 Trevisan et al, Am J Epidemiol 2001

27 Πώς επιδρά το αλκοόλ στην οδήγηση; Περίπου το 1/3 των θανατηφόρων τροχαίων σχετίζονται με το αλκοόλ Τα μισά από όλα τα τροχαία σχετίζονται με το αλκοόλ (ευρωπαϊκά δεδομένα) Με 50 mg/100ml στο αίμα το αντανακλαστικό φρενάρισμα από 0.75 sec γίνεται 1.5 sec. «Όραση σε τούνελ» Υπνηλία, μειωμένη συγκέντρωση Αίσθημα ευφορίας, «σιγουριάς», υποτίμηση των κινδύνων

28 Το όριο αλκοόλ στο αίμα για τον οδηγό Βάρος σώματος, ηλικία, φαγητό. Στους περισσότερους το όριο έχει ξεπεραστεί με 2 ή 3 ποτήρια κρασί. Αλλά και ένα ποτήρι επηρεάζει την οδήγηση!

29 Το αλκοόλ και ο ανθρώπινος οργανισμός Μύθοι και αλήθειες

30 Το αλκοόλ είναι φάρμακο Ναι, είναι αποδειγμένο φάρμακο, αλλά μόνο: Για την απολύμανση πληγών Σαν διαλύτης φαρμακευτικών ουσιών Για την προστασία από έλκη του δέρματος όταν υπάρχει μακροχρόνια κατάκλιση Για ανακούφιση από ισχυρούς πόνους μέσω διήθησης των νεύρων Διήθηση και νέκρωση όγκων

31 Το αλκοόλ προστατεύει από το κρύο Διαστολή των αγγείων του δέρματος. Το δέρμα θερμαίνεται αλλά.. Συνολικά ο οργανισμός χάνει θερμότητα Η φυσιολογική προστασία του οργανισμού από το κρύο είναι η συστολή των αγγείων

32 Το αλκοόλ ξεδιψάει Ο μηχανισμός της δίψας στον εγκέφαλο επηρεάζεται από το αν λείπει ή όχι νερό από τον οργανισμό. Πίνουμε νερό για να αποκαταστήσουμε την ποσότητα νερού που χάσαμε. Αντίθετα το αλκοόλ προκαλεί δίψα.

33 Το αλκοόλ βοηθάει στην λιποθυμία Συνήθως έδιναν κάτι πυκνό και δυνατό π.χ. κονιάκ. Συνήθως στην λιποθυμία η αρτηριακή πίεση είναι χαμηλή. Αν ο ασθενής έχει στηθάγχη, τότε ο χορήγηση αλκοόλ θα χειροτερέψει την κατάσταση. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: λίγο νερό στον λιπόθυμο είναι η καλύτερη ενέργεια.

34 Το αλκοόλ δυναμώνει την καρδιά Υπάρχει σε μερικούς η αντίληψη ότι με το αλκοόλ βελτιώνεται η καρδιακή λειτουργία, και η κυκλοφορία του αίματος. Μεγάλο λάθος! Το ποτό προδιαθέτει σε βλάβη του μυοκαρδίου, την «αλκοολική μυοκαρδιοπάθεια» (WHO)

35 Το αλκοόλ προστατεύει τα στεφανιαία Σχετικά με τον πρόληψη της στεφανιαίας νόσου, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι η μικρή κατανάλωση κόκκινου κρασιού (ένα ποτήρι τη μέρα) ελαττώνει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει για κατανάλωση αλκοόλ μεγαλύτερη του ενός ποτηριού τη μέρα (1994, Program on substance abuse, WHO). Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ για πρόληψη δεν έχει νόημα. Οι σίγουρες ενέργειες για την πρόληψη της στεφανιαίας νόσου: όχι κάπνισμα, ναι φυσική δραστηριότητα (γυμναστική, κίνηση), λιγότερα λιπαρά (κρέας, γαλακτοκομικά)

36 Η καμπύλη J στην συσχέτιση κατανάλωσης κόκκινου κρασιού και στεφανιαίας νόσου

37 Υπάρχει πάντα ένας σοβαρός λόγος για τον οποίο πίνουμε Άλλος πίνει από χαρά Άλλος πίνει από λύπη Εγώ πίνω από το πρωί

38 Σωστή χρήση του αλκοόλ Υπάρχει ποσότητα που δεν βλάπτει; Αν ναι Ποιά και πότε;

39 Αλκοόλ: επιτρεπτά ημερήσια όρια Άνδρες: Γυναίκες: Ηλικιωμένοι: μέχρι 2 μονάδες μέχρι 1 μονάδα μέχρι 1 μονάδα 330 ml μπύρα 120 ml κρασί 25 ml «σκληρά» ποτά

40 Τι συνέπειες έχει για την υγεία να πίνουμε δυο ποτήρια κρασί (20-24g) την ημέρα; Μπορεί να αυξηθεί ο κίνδυνος κατά 100% για κίρρωση ήπατος (δηλ. διπλάσιος) 20-30% για καρκίνο λάρυγγα και φάρυγγα 14% για καρκίνο ήπατος 10-20% για καρκίνο μαστού 10% για καρκίνο οισοφάγου WHO 1998

41

42 Ο γιατρός μου είπε να πίνω ένα ποτήρι την ημέρα γιατί κάνει καλό στην υγεία Ένα ποτήρι μου φτάνει!

43 Αλκοόλ: ποτέ Παιδιά και νέοι μέχρι 18 ετών Γυναίκες στην εγκυμοσύνη Οδηγοί: αυτοκινήτου, μοτοσικλέτας, ποδηλάτου Τροχαία ατυχήματα!!! Χειριστές μηχανημάτων Μαζί με ορισμένα φάρμακα Σε ορισμένους ασθενείς

44 Από τα πανάρχαια χρόνια ο οίνος εθεωρείτο το καλλίτερο δώρο των Θεών στον άνθρωπο Από το δώρο του Διονύσου μέχρι τον Γάμο της Κανά

45 Γι αυτό ας το χρησιμοποιήσουμε σωστά Ας θυμηθούμε την συμβουλή των προγόνων μας «Παν μέτρον άριστον» Η την σύγχρονη προτροπή του WHO «Το λιγότερα είναι καλλίτερα»