του Διομήδη Μυριανθέα, Αρχιτέκτονα*

Transcript

1 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) Διμδ Μυριανθέα, Αρχιτέκ* εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ περίδ ν 13 έως ν 20 μτρπλιτικ Μόρφ, περιλαμβάνει έ γάλ αριθμό γάλ πκιλία τύπων. Είι πρφανές ότι παρσίασ ενός τόσ γάλ αριθμύ σ πλαίσια ς γενικύ ενδιαφέρνς παρσίασς, δε θα μπρύ ν πλρς αλυτικ. Ιδιαίτερα πρβλμα, λόγω έλλειψς επαρκών ιχείων, υπάρχν παρσίασ κατεχμένων κντ. ξ παρσίασ έγινε βάσ τυπλγικά χαρακριστικά, αυτά ενπίζνι υπό εξέσ περιόδς (13 τέλ -20 ). Σ πρώ τμμα (Φραγκκρατία μέχρι τέλ Τρκκρατίας) παρσιάζνι σχετικά περιρισμέν αριθμό καμαρσκεπείς τρλλαί καθώς γάλ μάδα ξυλόστεγων. Σ συ, δεύτερ τμμα (περίδ τέλ Τρκκρατίας μέχρι πρώτες δεκαετίες Αγγλκρατίας) παρσιάζει ιδιαίτερ τύς εμφανίζει επχ, μνόκλι καμαρσκέπασ βασιλικς συρθόλια τύπ ρικών απλύστερων μνόκλι ξύλιν. Παρατίθενι επίσς περιρισμέν αριθμό δεκαετίας 30 ς πίς γίνει επαφρά, σύγχρν επχ, τύ τρλλαί. 1. Από Φραγκκρατία Τρκκρατία Καμαρσκέπαι Τρλλαί. 1/9

2 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) Ανκεις Μάμανς Αμφίβλα Μόρφ σμαντικότερ χρνλγείι μνί περιόδ αρχές ς φραγκβυζαντινό γτθικς ν 14 αρχιτεκνικς ( συνδυάζει ξυκόρυφ ιχεία τόξ). βυζαντινς είδ (. τρύλλ) δμιργθκε ν γάλ περιρισμέν. εξάπλωσ Κύπρ αριθμός μνίων σώζνι είχε χωρίζνι κασκευασμέν ξχία σαί Σ τέλ κλίς ανκει ιερύ μικυκλικά δυ ν φαρδύτερ κινχίες πωρόλιθ μικυκλικ. τρίκλι τρία φέρν πέντε ακραία κλί βασιλικς πλάς κίνες κινόκρα καλύπνι φέρει όσ τά κάθε ψευδγτθικύ τρύλλ τρύλλ. κεντρικό ξυκόρυφες κίνες αλικό κλίς τύ 1). καμάρες. κλί. τμμα. πρστέθκε. κωδωνστάσι, ΒΑ γωνία ές μρί. ν ενός παράδσ Αφρδί. σρινός βυζαντινύ αφέρει Πότε ακριβώς ότι κτισμέν ν ιδρύθκε καθλικό επί χρνλγείι μν κτίκε ( επί άγνω. ) θελίων παλαιχριστιανικών Για μώνυμ ειδωλλατρικύ βασιλικών είχε μχύ μν Βασίλει φαίνει Μπάρσκυ σμαντικ ότι ν πί λειργία περιγραφ επισκέφθκε μέχρι ιδιαίτερα μν φρές, σχεδίασμα 1727 Ρώσ. Εκτός ρύν. Μόρφ, Βασίλει μστρι Μάμανς, κτίσμα ερειπίων Βασιλεί μδικί 14 τρλλαί Πέτρα μτρπλιτικ Νικλά είχε ρύν. πρεξέχσα κάψς σχετικά εγκάρσια υπρίζνι τραπεί γάλων 6,70 Πρόκει μικυκλικ x10,60 διαστάων τζαμί. μ. μικρών χωρίς τρύλλ διαστάων ιερύ αλικ. Νικόλα σ εδράζει αλικά ν εισόδς γτθικά καθλικό 2). πρότυπα.. μνόχωρ μικρς εγκάρσια μνς ίχ Τρκκρατία κντά διαστάις τρύλλ, ίχ. Μάρκ βάσ μρφλγικά είσδ, ιχεία, πρώ λιθανάγλυφ μισό λιντάρι. αξιόλγ κτίσμα Λίγ μνί σμαντικί καγρίας καμαρσκέπαι ς διαστάις Ενεκρατίας. Γεωργί Ιδιαίτερα Πτάμι, παρσιάζει ιερύ εξ γάλ λκλρ. 3). καννικό Πρόκειι κτισμέν γενικές μνόχωρ κασκευαστικ λαξευύς ρθγωνικύς ρθγωνικς 7,75 x15,75 πωρόλιθς κάψς μ. χωρίς τρίπλευρ. ακρίβεια. ίχ. Ενισχύει διακσμτικά λαξευτές αλικ νευρώις, μικρύς ιχεία νότια, εισόδς κυκλικύς παραρύνι ξυκόρυφ παράθυρ σφενδόνια φωγωγύς πί, φέρει εδράζει ιερύ περιθύρωμα διακόσμσ σ αετώμα καλγν γάλ γείσ σπειρμαιάνδρ. ίχ, ς πάχς αλικύ έ παραστάδες. (κύριας) (1,30 μ.) παράθυρ εισόδ, ίχς. δυτικύ Αξιόλγα Μνόχωρ καμαρσκέπας 5,56 ς εκτός, τρίπλευρς Περιστερώ. ς ιερύ μικρών 4). επίσς διαστάων x7,40 Βαρβάρας, μ. εξωτερικά, 2/9

3 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) μικρό Μδικό νεώτερα ρίζει διακσμτικό κτισμέν επιχρίσμα. ίχ, ιχεί κιλλίβαντες έ ρθγώνις δίκλι παράθυρ λαξευτό λαξευύς ξυκόρυφ περιτρικό πωρόλιθς ίχ. γείσ. φέρει σ αετώμα. φαίνει έ εισόδς, τόξ πικά πί κάτω Σ Μαρί Αυλώ σώζνι άλλ μικρί καμαρσκέπαι ς χρνλγείι περιόδ, καμαρσκέπασ Γεώργι Σν Χωριό Μόρφ κλίς (Καπύτι). Γεωργί Καλό ίδι Ανδρνίκ τύπ ν περίδ Κτραφά μνόχωρ Τρκκρατίας. καμαρσκέπασ Αργάκι, Απόλ Λκάς χρσιμπθκε Κράκ, γάλ 97, βαθμό τέλς Μάσσαρι, Αθασίας Άγι Σέργι, Βάκχ Σν Πεντά, Ακενύ έξω Λεύκα, Γεώργι Αντώνι Πραστειό Πραστειό 28, Γεώργι Φλάσ, ανκν Νικόλα ίδια Αντώνι Περιστερώ ίσως. υπρξε Τν καθλικό περίδ μικρς κτίκε μνς Κσλιά Φλάσ. Κατωκπιά.. Σ Άγνω ακασκευάκε πότε ιδρύθκε πλρως μν, πότε ς Χρυλεύσας π λόγ εγκαλείφθκε. Ξυλόστεγ Μία ς σμαντικ Μόρφ βρίσκει αυύ καγρία πλρ τύ ανάπτυξ ξυλόστεγων συντάι. περίδ ς γάλ παλαιότερ έκσ 15 Μλλά χρνλγμέν μτρπλιτικ έως Είι συντάι Μόρφ Κύπρ. διαδεδμέν ανκν θενά σρα αλλύ περισσότερ κύρι εκτός λόγ ν ρρά κυπριακό ς μισύς χώρ. ξυλόστεγς Σ παρυφές μτρπλιτικ Τρόδς λόκλρς. (εσωτερικ τύπ εσωτερικές βόρει κυρίαρχ στέγασς δκύς νότι εξωτερικ), απτελείι ιδιαίτερα ίχ. φέρει δκί σανίδωμα δίριχ χαρακριστικό εδράζνι ρθγώνια, εσωτερικ ιδιαίτερα εξωτερικ πλακειδύς ιχεί επικλινς ριζόντια ς τύ ξύλιν εσωτερικς αυύ αγκιστρωτά. εσωτερικές παρειάς μδικός διπλ κεραμίδια. ς δίννς ίχων συνθκες. ς νότι ίχ πρεξ εσωτερικές συνδένι ακαμψία ίδια μκ ξύ. δκί αυύς δκό ς ρίζνι έως (καρί). 50 εγκάρσια εκ. πρσσία δκί συνδένι δκάρια ς εξωτερικς μέρ (συρώμα) κρυφ παρειάς ρικές βόρει καλύψν ( Γαλά) Πεδλά). ξύλι στέγες Ειρν πικί υπστυλώμα καλύπν σ Καννάβια) ελεύθερ δκύς (Συρός ν πρέκσ ρίζνι ιερύ., Σ Ειρν ίχων ν περίπτωσ Κανβιών) πρεκτείννι αλικό σ αλικά ίχ κτιύς σ ( (Θετόκ αλικά υπρίζει Μαρί πεσσύς ν καμαρσκέπασ δμιργία ασία κλιμαλγικές ασβέ ανάπτυξ συνθκες τρλλαίων αυύ περιχ ρεινών ) τύ ( ν θα στέγασς περιχών, επέτρεπε πρφανείς άφθν. ανκδόμσ ξυλεία βασικί λόγ δασών άλλα πάντε λάξευσ. κτίσιμ ιχπία Γαλά). σπάνια. ιχθυάκανθας τρόπ Ανδρόνικ γίνει Περιρισμένς Έτσι Διακσμτικά δόμσς γίνει ωμές ν λίθ Καλπαγιώ. πλίνθς συμπλρωσ συνθως πάν έκσς ιχεία ιχπίας ( ακανόνισ διακσμτικό συνδετικό Σωζόν, ακανόνισ κνίαμα σχμας μτίβ αυτών ν επιφάνειες αρμών Γεώργι λάσπ. πτόπλινθς Σωζόν σκλρί απλός. χαλικώμα Σπανιότερα ιχπιών Χρσιμπύνι Αρχάγγελ Γαλά σχμα επιδέχνι γίνει πέτρα. ν Έ άλλ ανγμά. Έχν εξωτερικά. περισσότερς λίγες Σωζόν, Πεδλά πθεμέν, Μλλά πρ περιπτώις άσ ΒΔ βασικό Μικρύ γωνία Συρός σχέσ αριθμός ν χαρακριστικό εξαίρεσ ς. γέθς υπάρχν Πδίθ Ασμάτι υπάρχν Ελιές, Αντώνι μέγεθ θυρών Άγι νεώτερες σ Γαλά, Σέργι θύρες, θύρες, Πλανιστάσα). Σπλια θύρες αυτών θέσ, Βάκχ θύρα πίες Κυριακός ς (Πρφ ν περιρισμέν διαμόρφωσ ν Μεμρφώως Καλπαγιώ). πθεμένες θύρα Κάμπ, λίας ίδια ίχ αριθμός Αρχάγγελ όλς πάν εδάφς ( πλσιέστερα Σς. ς αξνικά. ν θύρες παρσιάζνι συνθέστερα Γεώργι Καλπαγιώ, φέρν Πλανιστάσα, ανίγμα ξύλινες γλυπτό πτόπλινθς, σ δίφυλλες. Λαγδερά, διάκσμ κ.λ.π.). θύρες ξυκόρυφ θυρών Μάμας ( ξωτό κ.λ.π.) νέωτερες τόξ ν συνθως Γεώργι ( λαξευύς μικυκλικό Ξυλιά φάις χαμλωμέν ρθγώνια, λίθς. κ.λ.π.). άνγμα Κύρδαλι, Άλω, τόξ ( λίγες πλαίσια Αρχάγγελ (Θεσκέπα ανώφλια Θετόκ σς Γεώργι περιπτώις νεώτερς ς σ Μιχαλ ν Καννάβια, Άλω), ξύλι θυρώμα θυρών Παλαιμύλ). μικρών ιερύ. ξύλι χρσιμπύνν κασκευ Σπανιώτερα ρθγωνικών γύψι παραθύρων διαφράγμα. παράθυρα υπάρχν ίχ φεγγιτών αερισμό ς, κυκλικί αρχικ σ μικρά φωτισμό αετώμα όλα φεγγίτες σρα αυτά νεώτερα. ανίγμα ( εσωτερικύ περισσότερ αλικύ Αντιθέτως ν παραθύρ συνθς. μό σπάνια Ελιές). ς (Συρός Αυί ς παρσία αυύς, μνόκλις Τυπλγικά περίπτωσ ς ιδιαίτερα τρίκλις. είδς κασκευαστικά αυύ κάθε χωρίζνι καγρία άλλα υπδιαιρείι χαρακριστικά. βασικές καγρίες, μάδες ανάλγα μνόκλιι χώρ αυύ τύ φάσ περισσότερ αριθμτικά. Απτελύνι έ 3/9

4 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) χωρίζνι Καμινάρια, ς κάψ πρεξέχσα ρθγωνικς ενώ σπανίως (Συρός, εξωτερικά περισστέρων Απόλ κάψς, σ (Θετόκ, αλικά εικνστάσι Ανδρέας, Ειρν ν εγγράφει βαθμίδων. Καννάβια). μικρ Κανβιών, Πλύστυπ) ( ν συνθως πάντε ευθύγραμμ Θετόκ, Πδίθ, συνθως καμπύλ σ σπανιότερα υψτρικ Γαλά) Κακπετριά) αλικό αλικά. μικυκλικ. πρεξ διαφρά ίχ Κυρίως λξ καμπύλ ακόμα (π.χ. ξύ απ, μικυκλικ πρεξχ ν. έν ς, εσωτερικό ενός, Ειρν, Σ εξς: απλύστερ Δμτρι Μαραθάσας καγρία ανκει Κανβιών, πρ πλειψφία ξυλόστεγων αρχές Κανβιών, Σλέας, Τίμι Συρός, Ειρν, Θεόδωρ, Θεόδωρ Ειρν Μαρί, Μαρί Ξυλιά, Μάμας Αλθινύ, Γαλά Άγι Ιωακείμ Άν, Αλθινύ, Καρδακιώτισσα, Άλω, Θετόκ (Αρχάγγελ), 1514, Αγι Νικόλα, Γαλά Νικόλα, Γερακιές, Θετόκ, Κακπετριά, πρ 1520, Γεώργι Περαχωρί, Κακπετριά, 17 Μεμόρφωσ Αρχάγγελ Μιχαλ, Καλπαγιώ, 1722, Άγι Βάκχ, Καλπαγιώ, ς 5),Σέργι Κυριακός, Καλπαγιώ,, Καμινάρια, Ερμόλα, Καμινάρια, Σωτρ, Γεώργι, Κακπετριά, Καλπαγιώ, 17 Θετόκ, Καννάβια, Σκριώτισσα, Κατύδα, 15 Γεώργι, Κράκ, Μαρί, Βαρβάρα, Κράκ, Γεώργι, Λαγδερά, 17 -, Λειβάδια, Μαρί, Λινύ, Μεμόρφωσ, Μλλάς, Μάμας, Ξυλιάς, Γεώργι, Πεδλάς, ς Πεδλάς, 13, Πεδλάς, Ιωάννς Θελόγ, Πλανιστάσα, Απόλ Ανδρέας, Πλύστυπ, 17 Τεμβριά, Πρφ Άγι Κων/ν Ελέν, Σαράντι, Πρόδρμ, Σινά Όρ, Αντώνι Σπλια, Τίμι Συρός, λίας, Ελιές, Νικόλα, Τσακίστρα, Μάμας, Καννάβια, 93, Γεώργι Πιτυδιώ, Φλάσ, ς. πρσαρμέν φικό θάλαμ μό παραδείγμα τύ αυύ μέσα Κυριακύ Ευρύχ μκς θάλαμ πρσπέλασ χαμλωμέν. στεγάζει πίων Ίσως ς μέσα ν τάφ πρόκειι ς, πρσαρμέν ίδι ς πρεξχ καλαμβάνει φικό στεγάζει επισκέψιμ ς. θάλαμ. θάλαμ εξωτερικς θάλαμ Σ βρειαλικ κτόρων πρώ Γαλά βρίσκει πρέκσ ς ν περίπτωσ κλρικών 1514, γωνία μέσν πρόκειι εξωτερικς. περί καλύπτει. ς χώρ μνόκλιι νάρθκα σ δυτικά ν ανεξάρ Σς είσδ, Γεώργι, πόρ τύ αυύ μέσν ίχ κνύ μικρός ( ίχ. νάρθκας Βασίλει, σ Καμινάρια, δυτικά πί επιπλέν συνδέει ( Ανδρόνικ, Καλπαγιώ, μέσα νάρθκας ς), Γαλά, ς). Σ Αρχαγγέλ, Βυζακιά, ς καθόλ νότι νάρθκα. καθαρά νάρθκες χρστικύς φαίνει λόγς. ότι απτελύν νεώτερες πρσθκεςπλευρές σς έγιν μνόκλιι διάδρμ ίχ περισσότερες 4/9

5 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) Όπως διαδρόμων ανδρών γυικωνίτες. τελευί χαμλό Μλλά) σμαντικά εσωτερικ γάλς ρατ φαίνει ύψ (ν χαμλότερ καλύπνι λόγω κλίσς (π.χ. κάτω Βασικό χρστικύς Αρχάγγελ, επιφάνεια ) κνό κλίσς αυί σανίδωμα λόγς απλ χαρακριστικό ν σαν πρέκσ εδάφς (αύξσ γυίκες αρχικά κεραμιδιών. Ελιές). απλί ωφέλιμ αφύ στάθμ. εξωτερικ μνόκλιι ρισμένες εξωτερικς, Σς διάδρμ χώρ δαπέδ πλευρικύς διάδρμ διαδρόμς περιπτώις σς ) ς αυί πίς νμάζνι διαδρόμς διαδρόμ συνθως διαχωρισμό ( συχνά έγινε εσωτερικό. πρσθκ Λόγω ς ότι μνόκλιι διάδρμ στενό τύ αυύ, ν Μάμα Μλλά, 17 ς εδάφς. κνύ γίνει Και ς ίχ. 6) σς πρσθκ ίχ. Σν ν θύρα, Αρχάγγελ Αρχάγγελ Σν ιχεί νότια σύνδεσ διαδρόμ Μιχαλ Μάμα πρόκειι Θεδώρ συντάι ν δεύτερ εξαρτάι διάδρμ σπάνια απκλειστικά νότια. Ελιές γίνει σς επιπλέν επιλγ ανκτό ξυλόστεγς θύρα ανεξάρ στέγαστρ πρώς μρφλγία ς μέσν. θύρα περί πλευρές ανκν σ ν, Θεόδωρ Λεμύθ, Πεδλά διάδρμ ς Μλλά. ς 1280 ενώ 7) Αρχαγγέλ ς Αρχαγγέλ Μιχαλ διαδρόμς Μιχαλ ν μνόκλιι διάδρμ πλευρές διάφραγμα Σωζμέν, κλειστός Σν ίχ Υπάρχν χαμλό διαμρφώνει ίχ. Γαλά. περιβάλλει Σν ς ξύλινς διάδρμ Σωζόν Πδίθ, στύλς 1502 βόρει νότια, ξύλιν Ασμάτι 8) διάδρμ καφασωτό κάψς, περιτρικό διάδρμ Πλανιστάσα, μδικό τύ αυύ Συρύ μνόκλιι πλευρικ επέκσ τύπ ς πρέκυψε πρσθκ δεύτερ χώρ ρθγωνικς νότια διάδρμ διάλυσ δίκλι αυτές ωφέλιμ επεκτάις. συνδένι αυτά πρσθκ κνύ εσωτερικύ πρσθκ αρχικύ καλύπνι μν ίχ ν ρισμένες. χώρ. ρατά κίνες έγινε Όπως απλ αντίθεσ περιπτώις, παραστάδες πρέκσ μέσω καθαρά εσωτερικό. ς χρστικύς πργύν σανιδώμας πργύν εξωτερικς θύρας, λόγς καγρία κάτω εδώ δίνει καγρία ς γίνει αύξσ εντύπωσ ό σιαστικά πλευρικές κεραμίδια αρχικύ δλαδ Σν ανκν Ιωακείμ ς Θεσκέπασ ν Καλπαγιώ, 17 Ανδρνίκ Μλικύρι, τέλ 17 Άνς 9), Τιμί Συρύ ν Παλαιόμυλ, ς ς ς ν Πεδλά, σ Καλλιά, 15 ίσως«κλί» τρία. ξύ Διαφρπις ς. Έτσιπαραρύνι νιωακείμ τρόπ ν Άνς πί διαχωρίζνι κλί12 χωρίζνι 5/9

6 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) εδράζνι μέσν, Συρό τμμα Παλαιμύλ αρχικύ ξύλινς πεσσύς, Ανδρνίκ ίχ) στύλς κτιύς Θεσκέπα φέρν κίνες φέρν Αθασίας έ ριζόντια ξύλιν τετράγωνς στύλ δκάρια. φέρνι βόρει ίχ, πεσσύς κί ν ( τρίκλιι Πρόκειι ριζόντια χωρίζνι ξύλι επιστύλια, ξύ τριρ ς διάξ. Απτελύνι ιρές ιρές ξύλινων στύλων κεντρικό πί πλά φέρνκλί ξύλι επιστύλια πεσσχιών κινχιών πίες γεφυρώννι. ς μδικό ξύλινς Κύρδαλι, στύλς 10). Κάμπ Τρίκλιι κινχία ς Ελεύσας Κράκ, Κυριακύ ν ς. Άλω, πεσσχία τύ σ Γεωργί Χρυσκρδαλιώτισσας Γεωργί Μλικύρι, αιωάνς, 1726, Γεωργί Αρχαγγέλ Καμινάρια, Πλανιστάσα, ), ς. Ελιές επίσς Πλανιστάσα κιόνων. στέγασς Γεωργί πρότυπ ς. πις Μλικύρι τύπ ξυλόστεγων. τρίκλι Κυριακύ Αρχαγγέλ ν διαφρπύνι Κάμπ, Γεωργί ανάλγα ελλαγ ν πεσσών διπλ Άλω, τρόπ ξυλόστεγων κλίς Ελιές πθετθκαν μικυλινδρικ Γεώργι γάλα δμιργθκαν βόρει παράθυρα Άλως ελαφρώς ς νότι «γαλλικύ» εγκάρσια εσωτερικ Γεωργί καμπύλ ν θύρες ίχ σαί αετώμα. Αρχάγγελ τύ έγιν Κράκ σ σ ς κλίς πλά Καμινάρια κεραμίδια. σκευές Πλανιστάσας μπαγδατί, κλί. εξωτερικ Εσωτερικά ιώθκε κεκλιμέν σκευασμένες. ς μικυλινδρικ πρκειμέν έγινε κλίσ ξύλιν σ τέι ς πρότυπ πλά. βάνι κασκευαύν ς τρόπ γίνει Σν σαί περί υπερύψωσ Κυριακό Καμιριών Σμαντικές εγγράφει Κάμ διαφρπις τρίπλευρ, ν πεντάπλευρ, αλικό παραρύνι ίχ. Κράκ Τριών μικυκλικ Ελιών ς σς ν υπόλς ιερύ. Γεώργι Σν Γυικωνίτες δεύτερ πκίλει. σκπό κλίμακα, καλαμβάνει Λειβάδια) βαθμίδες) κασκευασμέν Τσακίστρα) πχάκια όν ς υπάρχν αρκεύς άκρ, πλάς στάθμ, σπανίως Όσ γωνία καμπύλς αύξσ συχνά ξυλόστεγς εξαίρεσ γυικωνίτες άκρ συνθέστερα δεύτερ βρει ευθύγραμμ. μέσν ς. ωφέλιμ σκαλιστ ρθγωνικς πάντε καφασωτό ξύλιν. Συρό περί υπάρχν πρώ (Συρός ( μικρό) όλων χώρ άκρ διακόσμσ. Τεμβρίας διακσμτικά πρστευτικό (ξύλιν Μαρί τμμα ς σρα γυικωνίτες ύψς., τύπων δικτυωτό). αντίιχα, Τεμβρία) Σ κλίμακας ν Πρόκειι Λινύ) μτίβα περισσότερες θαί όλ άνδ νεώτερες διάφραγμα πι Γεώργι ντι πρεξέχς εξώσ συχνά πλάς σ ευθεία κακόρυφες αυύς πρσθκες ξύλιν γυικωνί ( Λαγδερών περιπτώις λξ σχμα κασκευ γυικωνί ( γίνει πάντε Νικόλα διευρύνις σανίδες Γ, έγιν μκ λίθι ό (ιδιαίτερα κτιστό αλικό μ (2-3 σ ευθεία τρίκλις Αντίιχες διευρύνις καμπύλ διευρύνις λξ. Κυριακύ γυικωνί Κάμ χώρ πρ βόρει αλικό ς νότι υπάρχν Κράκ. κλίς Σ σς περίπτωσ Κωδωνστάσια περιόδων μό πθεύνι συ κωδωνστάσια, λαξευτά 24, Σς ιχεία θέσ Γεωργί Νικλά περισσότερς διακσμτικά κωδωνστάσια. ν. Κυριακύ καλαμβάνν Μλικύρι χρόνων μέσα Τσακίστρα επιλγ ιχεία. διαφρπύν ξυλόστεγς ν Σ τέσρεις σύνλό Κάμπ κισμό. Από Αγγλκρατίας, γωνίας 86, 03, ς Ενδιαφέρν πι γωνίες ανέγερσς διάπλασ 32 απτελύν υπάρχν σμαντικά πλλά κ.ά. Γεωργί, Ιωακείμ διαφόρων νεώτερες παραδείγμα κωδωνσσί όγκων επαφ κωδωνστάσι ειδών πρσθκες Άνς Άλω φέρν σ σχετίζει αυτών. χρνικών κασκευαστικ Καλλιά αξιόλγα 03, Πάντε άσα Αγιγράφσ Μόρφ, Σ σύνλ ξυλόστεγων ανκν μτρπλιτικ 6/9

7 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) ( Πεδλά, περιρισμένες Πδίθ, σώζν Κατύδα). σώζν ιχγραφίες Αγι περιρισμέ Μλλά,, Σωζόν έκσ μικρ ιχγραφίες Συρός τμμα Θετόκ Γεώργι γάλ Ασμάτι αγιγραφίες ς έκσ. ( Γαλά), ρισμέν Πλανιστάσα, Κυριακός ( Νικόλα άλλ διαρύν Σκριώτισσα πλρως Γαλά) Αρχάγγελ Ευρύχ, ιχπμέν αρχικές σ άλλ ν επιφάνειες Παλαιμύλ Σς αγιγραφίες ιχεία ξυλόστεγς ξυλκασκευς περιρισμένες ς, μέσα αντίθεσ Κύρδαλι. ς, έκσ, ιερύ. ς αφύ Σπανίως τρλλαίς συμβαίνει καλύπν επεκτείννι Κακπετριά ς κακόρυφες καλύψν Συρύ αγιγράφσ κασκευς χρνλγία άλλες αγιγράφσ (Συρός περιπτώις απτελεί Ασμάτι ( κρικ terminusantequem Πλανιστάσα, Πδίθ επιγραφ σμαντικ Γαλά, αφρά αφρά Θετόκ χρνλόγσ Αρχάγγελ σς σς χρνλόγσ δωρτές κτρες ν. ς. Πεδλά ιχγραφιών κ.λ.π.) Συχνά χρνλγία κ.λ.π.), πότε ενώ Παλαιμύλ, μνωμένες αρχικ απδεικνύει περιπτώις αγιγράφσς αρχιτεκνικς επιγραφ ιχγραφίες ύπαρξ διαμόρφωσς παραθύρων παράθυρ απτελύν δ βόρει σαφ. ν Ιδιαίτερα ίχ καμαρσκέπασς, μδικ ενδιαφέρν Συρύ μαρτυρία έγινε ίχων αγιγράφσ., επχ Από μέσα σ 20 Μνόκλιτες Βασιλικές Πρ διαφρετικός μνόκλι αρκεύς αυί τέλ συρθόλια βρίσκνι τέλ βασιλικς Τρκκρατίας αυύ Τρκκρατίας σπάνια πρότυπα τύ. μέχρι πεδινές καλύπτει τρύλλ. Χρνλγικά αρχίζει πργύνων Σ πρώτες μτρπλιτικ απλπμένς διαμρφώνει πθεύνι δεκαετίες περιόδων. ς Πρόκειι ές Αγγλκρατίας. ιδιαίτερ ξυκόρυφες Μόρφ περίδ ν τύπ συνύ λίγ καμάρες, πριν περιχές περιπτώις ( Δμτριανός εκτός κτίζνι λίγων Φλάσ, παλαιτέρων Είι Βαρβάρα απκλειστικά ν πί ίκ ενριακί κατεδαφίζνι κ.ά.). πλλές γι Γεώργι σκπό Γερακιές, Μεμόρφωσ Αστρρί, αυί 76 Σωτρ Χαράλαμπ εξαιρέων. εξς: ), θέσ Ακάκι, Αικατερίν Γεώργι Τίμι Πρόδρμ ν Βυζακιά, Γεώργι 94, Αργάκι, Καυκάλ, Αυξίβι 21, ν Δένεια, Ευρύχ, Κάτω Μνς Ζώδια, Μόδες , Κατύδα, Τίμι Γεωργί 14), Καλό Συρός 13), Αρχάγγελ Μαρί Χωριό Ργά Μαρί Λεύκας, ν Κάτω Μιχαλ Καλπαγιώ, Ζώδια, Ευρύχ, β μισό Παντάσσα 72, Ζώδια, Γεώργι Κυρά, 79, ν Γεώργι Γεώργι Ξαλώνων δίκλις Καλπαγιώ, Θελόγ σ Κυπριανύ 47 Ιστίνς 12) Κυρά, Μένικ, 46,, Λινύ, Ιωάννς 05, δίκλις υ Μόρφ, Γεώργι Μόρφ,, Βαρβάρα ν ίκ, 06, Ιωάννς Πρόδρμ Νικτάρι, 2 Μεμόρφωσ Σωτρ Πέτρα, αρχές, Δμτριανός Φιλιά. Νικόλα Φλάσ, 06, Συριανχώρι, Πρφ λίας Φιλιά Τεμβριά, Γεώργι 72, τέλ 7/9

8 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) ως βασιλικς πργμένων, ς Όπως πρ γτθικά μνωμέ αφέρθκε ν περιόδων. πργύνς μνία. σχετικά ιχεία πι Πρόκειι Για κλίμακα συρθόλια. γάλων περιόδ κασκευ σιαστικά διαστάων (Τρκκρατίας) εδραιωθεί αυί μέγεθός ως ς πρ ανκν χρσιμπθκαν, ς σχέσ εισαγωγ μρφλγικά ν φράγκικ ς σμαντικά ενός σμαντικά ιχεία. νέ μνόχωρς απλπμέν γαλύτερ ενετικ τύ μικρότερ περίδ, τόσ σ Αστρρί, Φλάσ, κύριες βθτικές ίχ. φως τρίπλευρ Απτελύνι αλικά εισόδς Χαρακρίζνι κ.λ.π.). εσωτερικό, ( νότια Μαρί, Μαρί μέσν ν αντίθεσ αυύ ρθγωνικς Καλπαγιώ, πεντάπλευρ Αγι βόρει, πλλά τύ ς Γεώργι κάψς γάλων νότι ιερύ (Μεμόρφωσ Παντάσσα Ευρύχ, διαστάων σ δυτικύ νάρθκα. πργμένων δυτικά Αρχάγγελ Λινύ, Ακακί, ίχ Σχεδόν άκρα παράθυρα πί περιόδων. πάν δευτερεύς Δμτριανός βόρεις πάντε Αυξίβι Ζώδιας, δίνν πρεξ άπλε νότι κ.λ.π.) ενισχυτικά στριξ ενισχυτικές στέγασς συρθόλια ιρά ανωδμ πάντε απτελεί εγκάρσιων ( φέρνι ( Απρ Μαρί, αυτών ωθων συρθόλια Δ) αντιιχύν φρύσια γίνει Ευρύχ, Αρχαγγέλ υπερυψωμέν συρθλίων (κιλλίβαντες) σ ξυκόρυφ Μαρί, εσωτερικά επίσς εν είδει υπάρχν Καλπαγιώ), Ζώδια ενισχύνι τρύλλ).. ό Μδικ πάντε τρί. φέρει περίπτωσ ίχ. συνθέστερα ενισχυτικά Για έξι ιχπίες συνδετικό ενισχυτικά λαξευτές Φαίνει κρασάνι γέμισμα ότι ιχπίες κνίαμα. όλς ) αρχικά αρμών απρρ ς Ιδιαίτερα παρσιάζν κτισμέ αυτών χαλικώμα αυί αρχιτεκνικά μβρίων κάλυψ είχαν ακρίβεια καλά πάν γινόν ως πελεκμένς τελικ στεγών ύβλα ιχεία κτισμένες κασκευς επικάλυψ λίθινες ( κεραμίδια σκλρύς λαξευτές πικύς κεραμίδια αξισίω στέγασς πωρόλιθς. υδρρρές. ακατέργασς «γαλλικύ» ασβεπλό καννικό. παραδσιακό Σρα τύ. ως λίθς επαλπτικό, διαμρφώννι γείσ, χαμλωμέ Αικατερίν περιθυρώμα πωρόλιθ μέτωπα διαμόρφωσ πάντε γεγνός ξυκόρυφ ( Βυζακιάς, ( φαρδύτερες συρθλίων Μαρί πλαίσια Αικατερίν νίζει ιχείων λαξευτά εξωτερικών συνθως σμαντικά παραθύρων Δμτριανός διακσμτικά Βυζακιάς) συρθλί όψεων ένν Γεώργι πάντε ν Φλάσ). συνδετρια πλαστικό. κακόρυφ ιχεία. συνεχίζν πάντε Ευρύχ, παράθυρα αυτών σπανιότερα Επί μικυκλικά ς κασκευασμέ Αρχάγγελ άξ. μέρς παρσιάζει επιστρέφνι έδαφ ιχεία (αψιδώμα). (Μεμόρφωσ συνδετρια τριγωνικ Π. Ζώδια) συμτρία, μέχρι όψεις σκλρό όψεων γείσ ριζόντι Ακακί). ( Σς ανάσα αδύ. βυζαντιν σ υλπθεί αυύς παράδσ. άλλα αφέρθσαν Εξ εικνγραφικό άλλ εικνγραφικό ν παρα, πρόγραμμα πρόγραμμα, καμαρσκέπασ απμάκρυνσ, τρλλαί, γεγνός βασιλικς βυζαντινύ απδεικνύει, περίδ, τύ, γνωστό Αγγλκρατία γωνίες πσδπτε κωδωνστάσια Δμτριανύ ρικώς στάθς Όλ ανσπασ κτίκαν κασκευαστικ βάσ, ψλότερα. απαγόρευσ κτιρί. ς ανεξάρ κανόνες Φλάσ φτάνει ιχεία πρώ άρσ επιλγ πάν συ παρά περιόδ περίδ μέχρι χρσς συμπαγ πί κίνες απαγόρευσς νέων θέσς καμπανών εδράζει ίσως ς. ύψ βάσ ς ψλά σκυρόδεμα. μν γειτνίασ ς, ρικώς εξαίρεσ κωδωνστάσια, φαίνει μνιώδ καλαμβάνν κωδωνστάσια. επεκτείννι Είι Τρκκρατία κωδωνστάσια κωδωνστάσι ότι πάντε κύρια κωδωνστάσια. κτίκαν υπαγρεύκε ίχ είσδ Με πλυώρφα συνέτεινε έγιν πάντε πέρασμα Όπως απαραί. τέσρεις εκτός επαφ όσ Γερλάκκ. δμιργία ιχεία Σχεδόν όλα ρισμένων μτίβα. χρσ κωδωνστάσι αρκετά υλικύ σύνθε αυύ κτισμέ επέτρεπε κασκευών μαλακό εύκλ πλύσια πωρόλιθ λάξευσ πκίλα πρέλευσς διακσμτικά μικρότερων Σ περίδ δεκαετιών Αγγλκρατίας ανκει μια άλλ ιρά απλύ ενός ιδιαίτερ 81, Πγαίνια, τέλ Πρφ λία τύ. δάσ αυί Πύργ, : 17, Γεωργί Χαραλάμς ν Πύργ, σ αρχές 20 μνόχωρς φέρει μικρών διαστάων τρία τέσρα ς πί Ειρνς λίθι στεγάζνι ν Κάτω. Πύργ, απλ23. ξύλιν Πρόκειι δίριχ 8/9

9 Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 20 ς) Μδικό πεσσχία πλά τρίκλι κεκλιμέν. βασιλικ ν ενός Λεμύθ. υπερυψωμέν ιδιαίτερ. σαί τύ σαί αντικατέ κλίς κλίς. κτίκε παλαιότερ σανιδωτό κλί χωρίζνι ριζόντι περίδ, βάνι Πρόκειι εξωτερικών Απστόλ χαρακριστικά Αξισίω αλγίες ς κεντρικό Λκά επιφανειών ενδιαφέρν τμμα, κάψς 32 εφαρμγ. χρσ ς ρύν. μόλις μικυκλικών εκτεμέν διαμρφώνει λίγα Πρόκειι νεώτερ χρόνια τόξων χρσ νωρίτερα), τύ πωρόλιθ συρθόλι. αψιδωμά μνόχωρ γάλ διαμόρφωσ ( Ιδιαίτερα αντίθεσ ύψ μικυλινδρικ σχέσ τυπλγικά περιόδ. παδπτε σύγχρνων επρέα μρφλγικών αρχίζει λέ Λΐζ, Φωτιάδ, ν εργάζνι Πρόδρμ, πλέν δεκαετία Λευκωσία Γίνει άσα υλικών Τιμί όσ «επώνυμ σχέσ ν χαρακριστικών 37. φεύγει πλέν Συρύ μέα κασκευ τεχνικών, 30 μρφλγικά ς ειδικύ». επαφρά ν δς παλαιότερα τά, χέρια ς Μλλά, ς. Πεδλά, κυριώτερ χαρακριστικά Γαλά, Επί νέ τρλλαί πλισμέν «ανώνυμ» πλέν, 31-35, πρότυπά , πρώι διαμόρφωσ σκυρόδεμα ς. ανεγείρνι τεχνί αρχιτέκνες. ν ανεγέρθσαν αρχιτέκ ντόπι γέθ εμφάνισ περίδ ( Ιωάννς γίνει αμέσως όψεων εγκαλείν ρικύς μάρα Έτσι Θεόδωρ αντικείν χρσ πργύνς Πρόδρμ τά δ Φίλιππ βατικ αρχίζν αυύς), τόπ *Από περίδ κείν «Εκκλσιαστικ αρχιτεκνικ (13 ν 20 ς)» Μόρφ, Μυριανθέα, τέχνς αγιός», δμσιεύκε εκδ. ν Πλιτιστικό τόμ: «Ιερά Ίδρυμα Μτρόπλις Τραπέζς Μόρφ, Κύπρ-Ιερά 2000 χρόνια Μτρόπλις Διμδ 9/9