ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΟΥ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ Copyright 2010 Τόμος 9 ος, Τεύχος 4 ο, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2010

Transcript

1 Σελίδα 394

2 ΑΡΘΡΟ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Ανάγκες νοσηλευομένων ασθενών με στεφανιαία νόσο Κ ατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου της επιβίωσης των ασθενών με στεφανιαία νόσο ως συνέπεια της προόδου των διαγνωστικών εργαλείων και της βελτίωσης των επεμβατικών θεραπευτικών μεθόδων συμπεριλαμβανομένης και της μεταμόσχευσης καρδιάς, το ενδιαφέρον των επαγγελματιών υγείας στρέφεται ολοένα και περισσότερο προς την εκτίμηση των αναγκών τους. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, οι ανάγκες των νοσηλευομένων ασθενών είναι οι εξής: εμπιστοσύνης, ενημέρωσης, επικοινωνίας, εκπαίδευσης, στήριξης και αυτοφροντίδας. Η εκτίμηση των αναγκών των ασθενών με στεφανιαία νόσο είναι σημαντική, διότι, αφενός επιτρέπει την αναγνώριση του μεγέθους των αναγκών, όπως την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι, αφετέρου επιβάλλει την ιεράρχηση αυτών με βάση τη σημαντικότητά τους, συμβάλλοντας έτσι στην κατάλληλη παρέμβαση και στην παροχή φροντίδας υψηλής ποιότητας. Αντιθέτως, η αποτυχία αξιολόγησης των αναγκών μπορεί να οδηγήσει σε μη αποτελεσματικές μεθόδους θεραπευτικής αντιμετώπισης και αδυναμία ολιστικής εκτίμησης των πασχόντων. 1 Παρότι, σε πολλές χώρες του κόσμου, αναγνωρίζεται, ότι εκτίμηση των αναγκών κατέχει σημαντικό ρόλο στη θεραπεία και στην πρόγνωση της νόσου, εντούτοις δεν εφαρμόζεται στην καθημερινή κλινική πρακτική για πολλούς λόγους, εκ των οποίων οι κυριότεροι είναι η έλλειψη χρόνου και προσωπικού. Επιπροσθέτως, οι επαγγελματίες υγείας εστιάζονται περισσότερο στην αντιμετώπιση της νόσου και συχνά αγνοούν ή παραμελούν τις βαθύτερες ανάγκες των ασθενών, οι οποίες όμως είναι δυνατόν να επηρεάσουν τη βιολογική πορεία της νόσου. Ένας άλλος παράγοντας που υπονομεύει την εκτίμηση των αναγκών είναι η αδυναμία των ίδιων των ασθενών να τις αναφέρουν είτε λόγω έλλειψης ενθάρρυνσης της συναισθηματικής έκφρασης από τους επαγγελματίες υγείας είτε λόγω απροθυμίας των ιδίων για ποικίλους, κυρίως προσωπικούς λόγους. 1-5 Οι κυριότεροι παράγοντες που καθορίζουν τις ανάγκες των καρδιολογικών ασθενών, είναι η βαρύτητα της νόσου, η μείωση του βαθμού αυτοφροντίδας, ο βαθμός στήριξης από το περιβάλλον, η προηγούμενη εμπειρία, οι δημογραφικοί παράγοντες, όπως επίσης οι αντιλήψεις και η προσωπικότητα των πασχόντων Σελίδα 395

3 Δεδομένου, ότι η στεφανιαία νόσος επιβάλλει σημαντικές και άλλοτε αιφνίδιες αλλαγές στην ζωή των πασχόντων κυρίως μετά τη διάγνωση, η εκτίμηση των αναγκών τους θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της θεραπείας καθώς είναι δυνατόν να επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα στον τρόπο διαχείρισης της νόσου και στη δευτερογενή πρόληψη. Για παράδειγμα, οι ασθενείς με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου μεταπίπτουν αιφνιδίως από την υγιή κατάσταση σε αυτήν του πάσχοντος, όπου απαιτείται τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου, προσαρμογή και αποδοχή της νόσου, όπως επίσης υιοθέτηση ενός μοντέλου ζωής βασισμένου στην «νέα τάξη πραγμάτων». Όσον αφορά στους ασθενείς με χρόνια στεφανιαία νόσο, η εκτίμηση των αναγκών είναι εξίσου σημαντική διότι μπορεί μεν η προσαρμογή και αποδοχή της νόσου να θεωρούνται έως ένα βαθμό αναμενόμενες, ωστόσο πολλές φορές τα συμπτώματα είναι τόσο απειλητικά για τη ζωή τους ώστε οι ίδιοι να αδυνατούν να χειριστούν τη νόσο και συνεπώς η επανεκτίμηση των αναγκών να αποτελεί θέμα υψίστης σπουδαιότητας. Είναι σημαντικό να τονισθεί, ότι κάποιες ανάγκες των ασθενών είναι κοινές ανεξαρτήτως της φύσης και της χρονιότητας της νόσου ενώ κάποιες άλλες είναι συγκεκριμένες και μοναδικές και αποδίδονται στην επίδραση της νόσου στην καθημερινή ζωή των πασχόντων. Δεδομένου, ότι οι καρδιολογικοί ασθενείς χρειάζονται να βιώνουν ασφάλεια στο θεραπευτικό τους περιβάλλον και ικανοποίηση των σωματικών και συναισθηματικών αναγκών, καλούνται οι επαγγελματίες υγείας, θεράποντες ιατροί και νοσηλευτές να ευαισθητοποιηθούν ως προς την εκτίμηση των αναγκών στη καθημερινή κλινική πρακτική με απώτερο στόχο τη βελτίωση της πρόγνωσης και την παροχή φροντίδας υψηλής ποιότητας. 1-5 Βιβλιογραφία 1. Asadi-Lari M, Packham C, Gray D. Unmet health needs in patients with coronary heart disease: implications and potential for improvement in caring services. Health Qual Life Outcomes ;1: Robinson J, Elkan R. Health needs assessment, theory and practice. Churchill Livingstone, New York, Asadi-Lari M, Packham C, Gray D. Patients' satisfaction and quality of life in coronary artery disease. Health Qual Life Outcomes. 2003;1: Asadi-Lari M, Packham C, Gray D. Psychometric properties of a new health needs analysis tool designed for cardiac patients. Public Health.2005;119(7): Σελίδα 396

4 5. Veenstra M, Pettersen KI, Rollag A, Stavem K. Association of changes in health-related quality of life in coronary heart disease with coronary procedures and socio-demographic characteristics. Health Qual Life Outcomes. 2004;2:56. Πολυκανδριώτη Μαρία Καθηγήτρια Εφαρμογών, Τμήμα Νοσηλευτικής Α, ΤΕΙ Αθήνας Σελίδα 397

5 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Ικανοποίηση ασθενών από την παρεχομένη φροντίδα υγείας Κοτσαγιώργη Ιφιγένεια 1, Γκέκα Καλλιρόη 2 1. Νοσηλεύτρια ΤΕ, MSc, Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.» 2. Νοσηλεύτρια ΤΕ, Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.» Περίληψη Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, το ενδιαφέρον των επαγγελματιών υγείας στρέφεται ολοένα και περισσότερο στην ικανοποίηση των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδας υγείας. Σκοπός της παρούσης εργασίας ήταν η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με την ικανοποίηση των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Υλικό και μέθοδος: Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε περιελάμβανε αναζήτηση ανασκοπικών και ερευνητικών μελετών, κυρίως στην ηλεκτρονική βάση «pubmed» που αναφέρονταν στην ικανοποίηση των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Αποτελέσματα: Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών αποτελεί ένα πολύπλοκο θέμα. Ως εκπλήρωση αναγκών μπορεί να οριστεί ο βαθμός ικανοποίησης των προσδοκιών και της κάλυψης των εσωτερικών αναγκών σε σχέση με την προσωπική εμπειρία. Τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών υποδεικνύουν, ότι οι προσδοκίες των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας θα πρέπει να ταυτίζονται με απώτερο σκοπό την εξασφάλιση της συνεργασίας. Οι ικανοποιημένοι ασθενείς είναι πιθανότερο να αποδεχτούν την ιατρική περίθαλψη, να έχουν ενεργό ρόλο στην θεραπεία τους και να συνεχίσουν να εμπιστεύονται τις υπηρεσίες υγείας. Επιπροσθέτως, η αξιολόγηση της ικανοποίησης των αναγκών συμβάλλει στη βελτίωση των υπηρεσιών και στην καλύτερη διαχείριση των δαπανών για την υγεία. Τέλος, επικρατεί η άποψη, ότι η ικανοποίηση των ασθενών αποτελεί έγκυρο δείκτη της ποιοτικής φροντίδας. Συμπεράσματα: Παρότι, η ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών είναι σχετικά υποκειμενική έννοια, εντούτοις, θα πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της θεραπείας τους. Σελίδα 398

6 Λέξεις κλειδιά: Ικανοποίηση ασθενών, ανάγκες ασθενών, ποιότητα φροντίδας, αντιλήψεις ασθενών και επαγγελματιών υγείας. Υπεύθυνος αλληλογραφίας Κοτσαγιώργη Ιφιγένεια, Κορινθίας 38, Αμπελόκηποι, Αθήνα, ΤΚ , REVIEW Satisfaction of patients from provided quality of care Kotsagiorgi Ifigenia 1, Gkeka Kalliroi 2 1. RN, MSc, Hospital Korgialenio-Benakio 2. RN, Hospital Korgialenio-Benakio Abstract During recent years, the interest of health professionals has turned more and more towards to satisfaction of patients by the provided care of health. Aim: The aim of the present study was to review the literature about the satisfaction of patients by the the provided care of health. The method οf this study included bibliography research from both the review and the research literature, mainly in the pubmed data base which referred to the satisfaction of patients by the provided care of health. Results: According to the literature, satisfaction of patients needs consists a complex issue. As implementation of patients needs is defined the level of satisfaction of patients expectations related to personal experience and to the meet of internal needs. The results of recent studies indicate that the expectation of patients and the health professionals should coincide having as ultimate goal the reassurance of co-operation. It is widely accepted that the meet of needs is related to better clinical outcome since satisfied patients are more likely to accept medical treatment, to have active participation in their care and maintain trust of services of health care. Furthermore, assessment of satisfaction of patients needs contributes to the improvement of Σελίδα 399

7 health care services and to better management of cost for health. Finally, it is widely accepted that the meet of needs consists a credible index of quality of care. Conclusions: Though the satisfaction of patients needs is a subjective issue, however, it should consist an integral part of the treatment. Key words: Patients satisfaction, needs of patients, quality of care, perceptions of patients and health professionals. Corresponding author Kotsagiorgi Ifigenia, Korinthias 38, Ampelokipi, Athens, PC ifigenia1@mycosmos.gr Εισαγωγή Κ ατά τις τελευταίες δεκαετίες, το ενδιαφέρον των επιστημόνων υγείας εστιάζεται ολοένα και περισσότερο στις ανάγκες των ασθενών και το βαθμό ικανοποίησής τους από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Παρότι, το κόστος νοσηλείας, η ασφάλεια των ασθενών και γενικότερα η ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας υγείας έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης πολλών ερευνών, εντούτοις έως σήμερα σε αρκετές χώρες του κόσμου δεν υπάρχει αξιολόγηση της ποιότητας φροντίδας από το Εθνικό Σύστημα Υγείας και συνεπώς, ο βαθμός ικανοποίησης των ασθενών είναι δύσκολο να διερευνηθεί και να εκτιμηθεί. Αξίζει να σημειωθεί, ότι η έννοια της ποιότητας της υγείας έχει τις ρίζες της στην 1-4 αρχαιότητα και συγκεκριμένα στα κείμενα του Ιπποκράτη, όπου αναφέρουν, ότι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας θα πρέπει να αποτελεί έναν από τους στόχους της άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος και αποτυπώνεται καλύτερα στην έκφραση «ωφελέειν ή μη βλάπτειν». Ωστόσο, μόλις προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980, το ενδιαφέρον των επιστημών υγείας άρχισε να στρέφεται προς την εφαρμογή μέτρων στην καθημερινή κλινική πρακτική για την αξιολόγηση των ιατρικών διαδικασιών, όπως επίσης και τη δημιουργία προτύπων για τη διασφάλιση ποιότητας. Έκτοτε, πλήθος ορισμών έχουν δημιουργηθεί για τον προσδιορισμό της έννοιας της ποιότητας στο χώρο της υγείας, οι οποίοι όμως δεν επιτυγχάνουν τον σκοπό Σελίδα 400 5

8 τους διότι αποτελεί πολύπλοκη έννοια που ευκολίες που παρέχονται δεν είναι οι δύσκολα μπορεί να μετρηθεί και να ορισθεί. Σκοπός της παρούσης εργασίας ήταν η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας σχετικά με την ικανοποίηση των παρεχόμενη φροντίδα υγείας. ασθενών από την Υλικό και μέθοδος: Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε περιελάμβανε αναζήτηση ανασκοπικών και ερευνητικών μελετών, κυρίως στην ηλεκτρονική βάση «pubmed» τόσο της τελευταίας πενταετίας αλλά και παλαιότερες που αναφέρονταν στην ικανοποίηση των ασθενών από την παρεχόμενη φροντίδα υγείας. Για την αναζήτηση της βιβλιογραφίας χρησιμοποιήθηκαν οι εξής λέξεις κλειδιά : ικανοποίηση ασθενών, ανάγκες ασθενών, ποιότητα φροντίδας, αντιλήψεις ασθενών και επαγγελματιών υγείας. Ικανοποίηση αναγκών ασθενών Η έννοια της ικανοποίησης ασθενών δεν είναι σχετικά καινούργια. Σύμφωνα με παλαιότερη αναφορά των Bond και Thoma 6 προκειμένου να εξηγήσουν την ικανοποίηση των αναγκών των ασθενών από τις νοσηλευτικές υπηρεσίες, υποστήριξαν ότι «οι ασθενείς είναι ικανοποιημένοι όταν εκπληρώνονται οι εσωτερικές ανάγκες τους, όπως ανάγκη για διαπροσωπικές σχέσεις, αναγνώριση και συμμετοχή στις αποφάσεις, ενώ είναι δυσαρεστημένοι όταν οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες και οι κατάλληλες». Η εκπλήρωση αναγκών μπορεί επίσης να οριστεί ως ο βαθμός ικανοποίησης των προσδοκιών σε σχέση με την προσωπική εμπειρία. Σε κάθε υγειονομική παρέμβαση, οι προσδοκίες των ασθενών θα πρέπει να ταυτίζονται με τις προσδοκίες των επαγγελματιών υγείας, ενώ διάφορες μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί για να αποσπάσουν τις απαντήσεις των αρρώστων, σχετικά με τις προσδοκίες τους. Αξιολογώντας και ικανοποιώντας τις προσδοκίες των ασθενών, μία βασική Σελίδα επιτυγχάνεται συνεργασία, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την παροχή υψηλής ποιότητας φροντίδας Εξάλλου, οι ικανοποιημένοι ασθενείς είναι πι θανότερο να συνεργαστούν και να αποδεχτούν την ιατρική περίθαλψη, να έχουν ενεργό ρόλο στην θεραπεία τους και να συνεχίσουν να εμπιστεύονται τις υπηρεσίες ιατρικής φροντίδας Η ικανοποίηση αντικατοπτρίζει το σημείο, όπου οι γενικές και οι συγκεκριμένες ανάγκες υγείας των ασθενών ταυτίζονται και εξαρτάται άμεσα από το κλινικό αποτέλεσμα Οι επαγγελματίες υγείας, μπορούν να ωφεληθούν από τις έρευνες που προσδιορίζουν τις ανάγκες των ασθενών και το βαθμό ικανοποίησής τους διότι είναι δυνατόν μέσω της αξιολόγησής τους, να

9 επιτευχθεί βελτίωση της παρεχόμενης εμπλοκή σε δυσμενείς περιστάσεις που φροντίδας υγείας και αποτελεσματικότερη διαχείριση των δαπανών για την υγεία. Ωστόσο, οι ερευνητές, εφιστούν την προσοχή στην έλλειψη συστηματικής μέτρησης 13,14 της ικανοποίησης των αναγκών αλλά και στην έλλειψη συγκριτικών μελετών. Επίσης, από τη βιβλιογραφία επισημαίνεται, ότι η ικανοποίηση των ασθενών θεωρείται αμφίβολου οφέλους στη διευκόλυνση της διαδικασίας της ιατρικής θεραπείας, καθώς οι ασθενείς δεν έχουν εξειδικευμένη εύκολα επηρεάζονται παράγοντες. 15,16 κλινική εμπειρία και ίσως από μη ιατρικούς Ποιότητα υπηρεσιών υγείας και ικανοποίηση ασθενών Από τους πρώτους φιλοσόφους έχει επισημανθεί η έννοια της ποιότητας της ζωής. Ο Αριστοτέλης έγραψε για τη φύση της ευτυχίας και τι απαιτείται προκειμένου οι άνθρωποι να έχουν μία «καλή ζωή». Για τον Αριστοτέλη, όπως και για πολλούς φιλοσόφους από τότε, ο πρωταρχικός στόχος ήταν να επιτευχθεί η υψηλότερη κατάσταση ή το «αγαθό» που οι περιστάσεις επέτρεπαν. Το πρόσωπο που πέτυχε αυτόν τον στόχο είχε την καλύτερη ποιότητα ζωής. 5 Το ίδιο ισχύει και για τον ασθενή. Κατά συνέπεια, το υψηλότερο αγαθό για τον άρρωστο πρέπει να είναι η επιβεβαίωση της ζωής μάλλον, παρά η δημιουργούνται από την ασθένεια και τη θεραπεία της. Στη σύγχρονη ιατρική, όλο και περισσότερη έμφαση δίνεται στην άποψη των ασθενών σε σχέση με το τι αποτελεί κατάλληλη θεραπεία και είναι ευρέως αποδεκτό, ότι αυτό που συνιστά επιθυμητό αποτέλεσμα για τον ασθενή δεν πρέπει να αφεθεί μόνο στους λειτουργούς υγείας, αλλά θα πρέπει να λάβει υπόψη και τις ανάγκες και επιθυμίες των ασθενών. Στις Η.Π.Α, το 1990, το Ινστιτούτο Ιατρικής (Institute of Medicine) είχε συμπεριλάβει την ικανοποίηση των ασθενών, ως σημαντικό στοιχείο του αποτελέσματος της φροντίδας υγείας, στον ορισμό των διαστάσεων της ποιότητας. Σελίδα Όσον αφορά την επιστήμη νοσηλευτικής, η προσφορά της δεν είχε αναγνωριστεί πλήρως και στο πρόσφατο παρελθόν η νοσηλευτική φροντίδα εφαρμοζόταν με ένα τυπολατρικό και μηχανικό τρόπο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μη δίνεται έμφαση στον καθορισμό αντικειμενικών σκοπών και στη μέτρηση των αποτελεσμάτων από την άποψη της προόδου της υγείας των ασθενών. 18 Η ποιότητα των νοσηλευτικών υπηρεσιών ήταν συνδεδεμένη με το χαρακτήρα των νοσηλευτών και ειδικότερα με την υποτακτικότητα και την καρτερικότητα, όπως φαίνεται από τη βιβλιογραφία και τους πρώτους

10 νοσηλευτικούς κώδικες. Όμως το συνεχώς ικανοποίησης των αναγκών των ασθενών, αυξανόμενο κόστος των υπηρεσιών, η πρόοδος στην τεχνολογία και στην αξιολόγηση της ιατρικής φροντίδας, οι απαιτήσεις του πληθυσμού για ποιοτική βελτίωση των υπηρεσιών υγείας, αλλά και η ανάγκη για αναγνώριση του έργου και της προσφοράς της νοσηλευτικής, επηρέασαν τον τρόπο οργάνωσης της νοσηλευτικής φροντίδας. Οι 16,19,20-23 Wen και Gustafson Η μέτρηση της ικανοποίησης των ασθενών χρησιμοποιείται κύρια στην αξιολόγηση της ποιότητας των προσφερομένων υπηρεσιών. Οι ασθενείς είναι δυνατό να δώσουν πληροφορίες, οι οποίες αν αξιοποιηθούν σωστά 19 πρότειναν ένα ενδιαφέρον μοντέλο της άμεσης σχέσης μεταξύ των αναγκών υγείας, της ικανοποίησης από τη φροντίδα και της ποιότητας της ζωής. Η έρευνά τους ήταν ιδιαίτερα σημαντική και έδωσε έναυσμα για την αναθεώρηση της έννοιας της «αξιολόγησης και ικανοποίησης των αναγκών». μπορούν να συνεισφέρουν στην ποιοτική βελτίωση των υπηρεσιών. Γι αυτό το λόγο, αναγνωρίζεται, ότι η ικανοποίηση των χρηστών των υπηρεσιών υγείας δεν είναι απλά μέτρο της ποιότητας, αλλά αποτελεί ένα από τους σκοπούς της υγειονομικής περίθαλψης. Ειδικότερα, προς αυτόν το σκοπό, θα συμβάλλει η εκτίμηση της όπως την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι. Η αντίληψη των ασθενών για την κατάσταση της υγείας τους αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο ως σημαντική για την έκβαση της νόσου και την αποτελεσματικότερη θεραπεία. Μερικά εργαλεία, που μετρούν την ποιότητα, είναι ικανά να αξιολογήσουν την κατάσταση της υγείας των ασθενών μετά από τη νόσο, όπως την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι οι ασθενείς. Παρά τις τεκμηριωμένες σχετικές αξίες των εργαλείων που εκτιμούν την ποιότητα στις διάφορες κλινικές και ερευνητικές τοποθετήσεις, αυτά τα εργαλεία είναι πιθανό να μην ανιχνεύσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες υγείας σε βάθος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα ενός στεφανιαίου ασθενή, με σημαντικού βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια, στην κλίμακα MacNew (μέτρηση ποιότητας της ζωής μετά από το μυοκαρδιακό έμφραγμα) ή την διαταραχή ύπνου στο ερωτηματολόγιο υγείας του Νόττιγχαμ (NHP), όπου ο ασθενής αυτός εμφανίζει συναισθηματική εξασθένηση και κακής ποιότητας ύπνο. Όμως δεν μπορεί να διευκρινιστεί, εάν ο λόγος που οδηγεί σε αυτήν την εξασθένιση είναι η καρδιακή ανεπάρκεια που ευθύνεται για τις συχνές νυχτερινές αφυπνίσεις και υποβαθμίσει την ποιότητα του ύπνου ή τα οικονομικά και οικογενειακά προβλήματα του ασθενή Σελίδα 403

11 Σε αυτή την περίπτωση, ένας φροντίδας και (γ) προαπαιτούμενη και αποτελεσματικότερος προσδιορισμός των αναγκών και της εκπλήρωσής τους, θα μπορούσε να ανιχνεύσει το υπόβαθρό τους, και να επιτρέψει παρεμβάσεις στον τομέα της ιατρικής περίθαλψης ή της κοινωνικής στήριξης. Οποιοδήποτε περιεκτικό μοντέλο πρέπει να περιλαμβάνει τόσο τις ανάγκες όσο και την εκτίμηση των αποτελεσμάτων, για να αξιολογήσει ολόκληρη τη διαδικασία φροντίδας σε ατομικό και πληθυσμιακό επίπεδο. Η βέλτιστη προσέγγιση, ίσως, θα μπορούσε να είναι ένας επιδέξιος συνδυασμός αναγκών και εκπλήρωσης, σε εξατομικευμένο επίπεδο. Η ικανοποίηση των ασθενών θεωρείται από πολλούς ερευνητές ως αναπόσπαστο στοιχείο της ποιότητας της φροντίδας. Η τελική επιβεβαίωση της ποιότητας καθορίζεται όχι μόνο από το αποτέλεσμα της φροντίδας, δηλαδή το επιθυμητό επίπεδο υγείας, αλλά και από την ικανοποίηση του ασθενούς που είναι αναπόσπαστο στοιχείο και αναγνωρίσιμο μέτρο της ποιότητας των υγειονομικών υπηρεσιών Με την άποψη αυτή συμφωνεί και ο Vuori ο οποίος ανέφερε, ότι η ικανοποίηση του ασθενούς είναι: (α) ιδιότητα της ποιότητας της φροντίδας και ένα αναγνωρισμένο και επιθυμητό αποτέλεσμα, β) δείκτης της ποιότητας της φροντίδας που εκφράζει την άποψη των ασθενών για την ποιότητα της αναγκαία συνθήκη για την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών υγείας. Στην πραγματικότητα, όπως αναφέρει στην διδακτορική του διατριβή και ο Μερκούρης, σύμφωνα με την άποψη του French, η σχέση ποιότητας υπηρεσιών υγείας και ικανοποίησης αναγκών των ασθενών είναι αλληλοεπιδρώμενη. Συνεπώς, οποιαδήποτε αξιολόγηση της ποιότητας χωρίς την άποψη των ασθενών είναι ελλιπής. Αντιστρόφως, το ελάχιστο που απαιτεί ένα βασικό μοντέλο για την αξιολόγηση της ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών, θα πρέπει να περιλαμβάνει τις εξής πέντε διαστάσεις: καταλληλότητα θεραπείας, χρόνο νοσηλείας και άλλες μετρήσεις χρησιμοποίησης πόρων, θνησιμότητα, κατάσταση υγείας και τέλος ικανοποίηση ασθενών από τις προσφερόμενες υπηρεσίες υγείας. Πάρα το γεγονός, ότι έχει αναγνωρισθεί η σημαντικότητα της ικανοποίησης των αναγκών των ασθενών, επιφυλάξεις διατυπώνονται για το εάν μπορούν οι ασθενείς να αξιολογήσουν την τεχνική πλευρά της φροντίδας. Οι ασθενείς είναι περισσότερο αρμόδιοι να αξιολογήσουν τη διαπροσωπική πλευρά της φροντίδας, ενώ για την αξιολόγηση της τεχνικής πλευράς της φροντίδας είναι απαραίτητες συμπληρωματικές πληροφορίες από άλλες πήγες. 16, Σελίδα

12 Η άποψη ότι η ικανοποίηση των ασθενών ασθενών όπως η ηλικία, το φύλο, το αποτελεί έγκυρο δείκτη της ποιοτικής φροντίδας είναι αμφισβητούμενη σε κάποιες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, η διδασκαλία για αυτοφροντίδα, μπορεί να προκαλέσει μείωση στην ικανοποίηση των ασθενών, λόγω της επιδιωκόμενης αλλαγής στον τρόπο της ζωής τους. Γι αυτό το λόγο διαφορετικά επίπεδα ικανοποίησης δείχνουν διαφορετικές απόψεις για την ποιότητα της νοσηλευτικής φροντίδας και όχι διαφορετικά επίπεδα ικανοποίησης από τη νοσηλευτική φροντίδα. Ο Vuori διερεύνησε τους λόγους που έχουν οδηγήσει σε αμφισβήτηση της εγκυρότητας των μετρήσεων ικανοποίησης των ασθενών και κατέληξε ότι: (α) οι ασθενείς δεν έχουν τις επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις να αξιολογήσουν την ποιότητα της φροντίδας, β) οι ασθενείς μπορεί να είναι σε τέτοια φυσική και ψυχολογική κατάσταση που δεν τους επιτρέπει να εκφράσουν αντικειμενικές απόψεις, (γ) η ταχύτατη εναλλαγή των παρεμβάσεων, διαγνωστικών δοκιμασιών και μετρήσεων δεν αφήνει τους ασθενείς να έχουν μια ολοκληρωμένη και αντικειμενική εικόνα για το τι γίνεται, δ) οι επαγγελματίες και οι ασθενείς μπορεί να έχουν διαφορετικούς στόχους, και ε) η έννοια της ποιότητας εξαρτάται από τις πολιτισμικές συνήθειες και διαφέρει από χώρο σε χώρο. Εξαρτάται, ακόμα, από χαρακτηριστικά των μορφωτικό επίπεδο, η κοινωνική τάξη και το επίπεδο υγείας των ασθενών. Παραδοσιακά, οι λειτουργοί υγείας καθόριζαν τις ανάγκες των ασθενών και τον τρόπο με τον οποίο θα έπρεπε να ικανοποιηθούν. Ένας λόγος για τον οποίο οι επαγγελματίες υγείας δείχνουν ή έχουν δείξει απροθυμία στο να ρωτούν τους ασθενείς τι σκέφτονται για την ποιότητα της φροντίδας, αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο τον εξωτερικό έλεγχο, είναι ότι το χαρακτηριστικό κλειδί ενός επαγγέλματος είναι ο εσωτερικός έλεγχος πάνω στο τι θεωρείται ποιοτικά αποδέκτη επαγγελματική συμπεριφορά. Οι ασθενείς φαίνεται να έχουν δυσκολία στο να διατυπώσουν ειλικρινά τις απόψεις, τους για τις παρεχόμενες υπηρεσίες, γεγονός που μειώνει την εγκυρότητα των μετρήσεων. Πιθανόν, η δυσκολία αυτή να οφείλεται σε άλλα βαθύτερα αίτια, όπως αποτυχία κατανόησης ιατρικών οδηγιών, ελλιπής ενημέρωση, αδυναμία αποδοχής της νόσου, ή ακόμα να αποδίδεται και σε άλλα συνυπάρχοντα νοσήματα, όπως επίσης και στη βαρύτητα της νόσου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ασθενείς αξιολογούν φτωχή ποιότητα ζωής και δείχνουν απροθυμία έκφρασης των βαθύτερων αναγκών. Ωστόσο, η δυσκολία διατύπωσης του βαθμού ικανοποίησης είναι πιθανό να οφείλεται στην τάση για κοινωνική Σελίδα 405 6,16

13 συμμόρφωση η/και στην εξάρτηση από το προσφερομένων υπηρεσιών και θα τη προσωπικό. 6,16, 28 Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί, ότι οι απόψεις των επαγγελματιών υγείας και των ασθενών ως προς την ικανοποίηση των αναγκών τους άλλοτε συμπίπτουν σε μεγάλο βαθμό, ενώ άλλοτε οι επαγγελματίες υγείας βαθμολογούν την ποιότητα της φροντίδας και την ικανοποίηση των ασθενών χαμηλότερα σε σχέση με τους ασθενείς. Η ικανοποίηση είναι μια υποκειμενική αντίληψη από την πλευρά του ασθενούς, την οποία οι επαγγελματίες πρέπει να δουν ως πραγματικότητα ανεξάρτητα αν οι απόψεις των ασθενών είναι έγκυρες η όχι. Αυτό που είναι σημαντικό είναι πως αισθάνεται ο ασθενής, ακόμα και αν η αντίληψη του προσωπικού είναι διαφορετική, γιατί αξιολόγηση της ικανοποίησης των ασθενών συνδέεται με τη συμπεριφορά τους και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη βελτίωση των νοσηλευτικών υπηρεσιών. 6,16 Παραφράζοντας τον ορισμό για την ποιότητα που είναι "οτιδήποτε αφορά τον καταναλωτή", στο χώρο της υγείας, ποιότητα είναι "οτιδήποτε αφορά τον ασθενή." Ότι γίνεται πηγάζει από τον ασθενή και γίνεται για τον ασθενή ο οποίος αποτελεί την αφετηρία και το τέλος. Επιτυχημένα νοσοκομεία στο μέλλον θα είναι αυτά που θα συμπεριλάβουν την άποψη των ασθενών στο σύστημα αξιολόγησης της ποιότητας των 6 η λαμβάνουν υπόψη στη διαδικασία λήψης όλων των διοικητικών και οικονομικών αποφάσεων. Σελίδα 406 6,16 Συμπεράσματα Η σύγχρονη προσέγγιση στην υγειονομική περίθαλψη επιδιώκει τη συμμετοχή των ασθενών και των πολιτών στην ανάπτυξη των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης και την ισότητα της πρόσβασης, αλλά αυτό δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί, γιατί απαιτεί χρόνο, δέσμευση, πολιτική υποστήριξη και πολιτιστική μεταρρύθμιση. Ο κύριος στόχος είναι η αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας, αλλά και ο προσανατολισμός στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η πρόκληση που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι επαγγελματίες υγείας είναι η ολοκλήρωση των υπηρεσιών σε ένα αποτελεσματικό σύνολο που θα παρέχει βελτιωμένη φροντίδα, περιορίζοντας το κόστος και παρέχοντας ικανοποίηση. Βιβλιογραφία 1. Ervin NE. Does patient satisfaction contribute to nursing care quality? J Nurs Adm. 2006;36(3): Anderson EB. Patient-centeredness: a new approach. Nephrol News Issues ;16(12):80-2.

14 3. Robinson JH., Callister LC., Berry JA., 11. Donabedian A. The quality of care. How Dearing KA. Patient-centered care and adherence: definitions and applications to improve outcomes. J Am Acad Nurse Pract. 2008;20(12): Johansson P., Oléni M., Fridlund B. Patient satisfaction with nursing care in the context of health care: a literature study. Scand J Caring Sci. 2002;16(4): Osterfeld E. Aristotle on the good life and quality of life. In: Nordenfelt L (ed.), Concepts and Measurement of Quality of Life in Health Care, Amsterdam: Kluwer, 1994; Bond S., Thomas L.H. Measuring patients satisfaction with nursing care. Journal of advanced Nursing 1992; 17, Asadi-Lari M., Tamburini M., Gray D. Patients' needs, satisfaction, and health related quality of life: towards a comprehensive model. Health Qual Life Outcomes. 2004;2: Asadi-Lari M., Packham C., Gray D. Need for redefining needs. Health Quality Life Outcomes 2003;1: Packham C., Asadi-Lari M.,. Gray D. Patients needs and Quality of Life. Outcomes 2004;1: Guldvog B.: Can patient satisfaction improve health among patients with angina pectoris? Int J Qual Health Care. 1999; 11(3): can it be assessed? Arch Pathol Lab Med. 1997;121(11): Marquis MS., Davies AR., Ware JE Jr. Patient satisfaction and change in medical care provider: a longitudinal study. Med Care. 1983;21(8): Oldridge N., Gottlieb M., Guyatt G., Jones N., Streiner D., Feeny D.: Predictors of health-related quality of life with cardiac rehabilitation after acute myocardial infarction. J Cardiopulmonary Rehabil 1998;18(2): Thompson DR., Meadows KA., Lewin RJ. Measuring quality of life in patients with coronary heart disease. Eur Heart J 1998;19(5): Bellack JP., O Neil EH. Recreating nursing practice for a new century: Recommendations and implications of the Pew Health Professions Commissions Final Report. Nursing and Health Care Perspectives, 2000; 21(1): Μερκούρης Α. Η ικανοποίηση του αρρώστου, κριτήριο ποιότητας Νοσηλευτικών υπηρεσιών. Διδακτορική διατριβή. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σχολή Επιστημών Υγείας, τμήμα Νοσηλευτικής, Αθήνα, Faden R., Leple ge A. Assessing quality of life: Moral implications for clinical Σελίδα 407

15 practice. Med Care 1992, 30, 5:MS166 bibliographic review of the literature MS WHO: Preamble to the Constitution of the World Health Organization as adopted by the International Health Conference, New York, June, 1946; signed on 22 July 1946 by the representatives of 61 States (Official Records of the World Health Organization, no. 2, p. 100) and entered into force on 7 April Wen KY., Gustafson DH. Needs assessment for cancer patients and their families. Health Qual Life Outcomes. 2004;2: Timmins F.: A review of the information needs of patients with acute coronary syndromes. Nursing in Critical Care; 2005;10(4): Crooks DL., Whelan TJ., Reyno L., Willan A., Tozer R., Mings D., et al. The Initial Health Assessment: an intervention to identify the supportive care needs of cancer patients. Support Care Cancer. 2004;12(1): Soothill K., Morris SM., Harman J., Francis B., Thomas C., McIllmurray MB. The significant unmet needs of cancer patients: probing psychosocial concerns. Support Care Cancer. 2001;9(8): Montazeri A. Health-related quality of life in breast cancer patients: a from 1974 to J Exp Clin Cancer Res. 2008;27: Spertus JA., Jones P., McDonell M., Fan V., Fihn SD. Health status predicts long-term outcome in outpatients with coronary disease. Circulation 2002; 106(1): Atkinson MJ., Caldwell L.: The differential effects of mood on patients' ratings of life quality and satisfaction with their care. J Affect Disord 1997; 44(2-3): Asadi-Lari M., Tamburini M., Gray D. Patients' needs, satisfaction, and health related quality of life: Towards a comprehensive model Published: 29 June 2004 Health and Quality of Life Outcomes 2004; 2: Vuori H. Patient satisfaction an attribute or indicator of the quality of care? Quality Review Bulletin 1999; 13(3): Πολυκανδριώτη Μ., Βουλγαρίδου Κ., Θεμελή Α., Γαλύφα Δ., Λιάπη Ε., Κυρίτση Ε. Ποιότητα ζωής ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια. 2009;48(1): Νοσηλευτική. Σελίδα 408

16 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Αίτια υπογονιμότητας Σαρίδη Μαρία 1, Γεωργιάδη Ελπίδα 2 1. Νοσηλεύτρια Π.Ε., MSc, Γ.Ν. Κορίνθου 2. Νοσηλεύτρια Τ.Ε., MSc, Γ.Ν. Λαϊκό Περίληψη Η υπογονιμότητα αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα υγείας με ποικίλες προσωπικές, οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ) περίπου το 8-10% των ζευγαριών, αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υπογονιμότητας. Ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από προσπάθεια ενός τουλάχιστον χρόνου ή 6 μηνών για γυναίκες άνω των 35 ετών, χωρίς κανένα μέτρο αντισύλληψης και με τακτικές φυσιολογικές σεξουαλικές επαφές. Σκοπός της μελέτης: ήταν η ανασκόπηση της βιβλιογραφίας ως προς τα αίτια πρόκλησης και τους παράγοντες κινδύνου υπογονιμότητας. Μεθοδολογία: Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε περιελάμβανε αναζήτηση ανασκοπικών και ερευνητικών μελετών, κυρίως της τελευταίας πενταετίας στην ηλεκτρονική βάση «pubmed» που αναφέρονταν στα αίτια πρόκλησης και στους παράγοντες κινδύνου υπογονιμότητας. Αποτελέσματα: Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, έχει παρατηρηθεί αύξηση της συχνότητας εμφάνισης της υπογονιμότητας, παγκοσμίως. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, στη σημερινή εποχή η υπογονιμότητα δεν προέρχεται μόνον από προβλήματα υγείας αλλά μπορεί να είναι αποτέλεσμα επιλογών του σύγχρονου τρόπου ζωής. Τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών έδειξαν, ότι ως προς το γυναικείο παράγοντα, τα προβλήματα από τις σάλπιγγες, τις ωοθήκες, τη μήτρα και οι διαταραχές της εμμήνου ρύσεως αποτελούν τα κύρια αίτια υπογονιμότητας, ενώ όσον αφορά τον ανδρικό παράγοντα, η κακή ποιότητα σπέρματος και η κιρσοκήλη. Άλλοι συνυπεύθυνοι παράγοντες είναι περιβαλλοντικοί, κοινωνικο-οικονομικοί, όπως επίσης η προχωρημένη ηλικία τεκνοποίησης και το κάπνισμα. Συμπεράσματα: Από τα αποτελέσματα της βιβλιογραφίας, διεξάγεται το συμπέρασμα, ότι η υπογονιμότητα αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα το οποίο απειλεί τις χώρες με έντονο δημογραφικό Σελίδα 409

17 πρόβλημα. Η ενημέρωση των ζευγαριών ως προς τους παράγοντες κινδύνου αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την πρόληψη. Λέξεις κλειδιά: Υπογονιμότητα, αίτια υπογονιμότητας, παράγοντες κινδύνου. Υπεύθυνος αλληλογραφίας Σαρίδη Μαρία, REVIEW Causes of infertility Saridi Maria 1, Georgiadi Elpida 2 1. RN, MSc, General Hospital of Korinthos 2. RN, MSc, General Hospital Laiko Abstract Infertility seems to be a multidimensional health issue with personal, economic and social dimensions. According to the World Health Organization (WHO), approximately 8-10% of couples are facing some kind of infertility problem. Infertility is defined as the inability of getting pregnant after trying for at least 6 months or one year, for women over 35 years old, without use of birth control means and while having normal sexual intercourse. Aim: The aim of the present study was to review the literature about the causes οf infertility, as well as the risk factors. The method οf this study included bibliography research from both the review and the research literature, mainly of the last five years in the pubmed data base which referred to the causes οf infertility, as well as the risk factors. Results: During recent years, it has been noticed a remarkable increase in the prevalence of infertility, globally. According to the literature, nowadays, infertility occurs not only due to health problems but it may also be a result of the choices imposed by the modern lifestyle. Results of recent studies indicate that, regarding women s aspect, problems of fallopian tubes, ovary, matrix or disorders menstruation, are the main causes of infertility, while in regard to Σελίδα 410

18 men s aspect, the poor quality of sperm and varicocele. Other contributing factors were environmental, socio-economic as well as advanced age of child-bearing and smoking. Conclusions: As it is supported by published evidence, infertility is an issue of great complexity, which threatens with demographic problem. Information of couples regarding risk factors consist the cornerstone for prevention. Key words: Infertility, causes of infertility, risk factors. Corresponding author Saridi Maria sarmar32@hotmail.com Εισαγωγή Κ ατά τις τελευταίες δεκαετίες, το ενδιαφέρον των επιστημών υγείας έχει στραφεί προς τη διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την υπογονιμότητα των ζευγαριών αφενός διότι ολοένα και περισσότερες χώρες αντιμετωπίζουν δημογραφικά προβλήματα, αφετέρου διότι η τεκνοποιία και η ανατροφή παιδιών αποτελεί εξαιρετικά σημαντικό γεγονός στη ζωή κάθε ανθρώπου. 1-4 Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η ανθρώπινη γονιμότητα έχει μειωθεί σημαντικά κατά τα τελευταία 50 έτη και έχει υπολογιστεί, ότι περίπου το 8-10% των ζευγαριών αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα υπογονιμότητας. Παρότι, η συχνότητα εμφάνισης της υπογονιμότητας, ποικίλλει από χώρα σε χώρα για διάφορους λόγους εντούτοις, είναι αρκετά υψηλή και συγκεκριμένα, στις δυτικοευρωπαϊκές ανέρχεται στο 12% ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας. Ως υπογονιμότητα ορίζεται η αδυναμία επίτευξης εγκυμοσύνης μετά από προσπάθεια ενός τουλάχιστον χρόνου (ή 6 μηνών για γυναίκες άνω των 35 ετών) χωρίς κανένα μέτρο αντισύλληψης και με τακτικές φυσιολογικές σεξουαλικές επαφές. Στη σύγχρονη αποχή, η Ιατρική Επιστήμη και συγκεκριμένα η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή προσφέρει λύση στο τεράστιο αυτό πρόβλημα, το οποίο συνεπάγεται οικονομικά, κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα. Ως υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ορίζονται οι μέθοδοι κατά τις οποίες η γονιμοποίηση δεν γίνεται μέσω της σεξουαλικής πράξης αλλά με διάφορες τεχνικές. Σελίδα

19 Παρότι, η πρώτη επιτυχημένη γονιμοποίηση των γυναικών που έχουν ελεύθερες σχέσεις ανθρώπινων ωαρίων στο εργαστήριο έγινε το 1978, εντούτοις, έως και σήμερα το θέμα αυτό πυροδοτεί έντονες αντιδράσεις και διχογνωμίες παγκοσμίως διότι σχετίζεται με τεράστιους ηθικούς, ψυχοκοινωνικούς και νομικούς προβληματισμούς. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η υπογονιμότητα χαρακτηρίζεται ως πολυπαραγοντικό πρόβλημα με αλληλοεπιδρώμενες διαστάσεις που απορρέει από ποικίλα αίτια, όπως επίκτητα γενετικά, το σύγχρονο τρόπο ζωής, τις 4-6 διατροφικές συνήθειες και το άγχος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιλογή κατάλληλης θεραπευτικής αντιμετώπισης του προβλήματος είναι η διερεύνηση των αιτιών τόσο της ανδρικής όσο και της γυναικείας υπογονιμότητας, όπως επίσης και η εκτίμηση της προσωπικότητας και των αντιλήψεων του κάθε ζευγαριού καθώς το θέμα συχνά απαιτεί αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών και συναισθηματικών αναγκών των ζευγαριών. Επιπροσθέτως, η καλή συνεργασία ζευγαριού με το θεράποντα ιατρό και όλη τη θεραπευτική ομάδα θεωρείται ιδιαίτερα αποτελεσματική για τη διερεύνηση των αιτιών της υπογονιμότητας. 5-7 Για την καλύτερη διάγνωση αξίζει να σημειωθεί, ο χρόνος ανίχνευσης και αντιμετώπισης του προβλήματος είναι εξίσου σημαντικός. Συγκεκριμένα, το 70% 4-6 θα μείνουν έγκυες σε ένα χρόνο περίπου, ενώ το 30% θα μείνει το δεύτερο χρόνο, τον τρίτο ή καθόλου. Συνεπώς, ο καταλληλότερος χρόνος για την αναζήτηση ιατρικής βοήθειας είναι όταν έχει περάσει ένας χρόνος ελεύθερων σχέσεων και δεν έχει επιτευχθεί γονιμοποίηση και υπό την προϋπόθεση, ότι δεν τίθεται θέμα ηλικίας ή δεν υπάρχει προηγούμενο ιστορικό παθήσεων που σχετίζονται με την υπογονιμότητα. 6-8 Συνοπτικά, για την υπογονιμότητα ενός ζευγαριού ευθύνονται πλήθος παραγόντων, εκ των οποίων οι κυριότεροι είναι οι εξής : Αδυναμία παραγωγής υγιών γαμετών Αδυναμία υγιών γαμετών να έρθουν σε επαφή, με αποτέλεσμα να μην πραγματοποιείται γονιμοποίηση Αδυναμία εμφύτευσης του εμβρύου στη μήτρα Αδυναμία ολοκλήρωσης της εγκυμοσύνης Γυναικείος παράγων υπογονιμότητας Τα κύρια αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας είναι τα προβλήματα υγείας αλλά μπορεί όμως να είναι συνδυασμός διαφόρων άλλων παραγόντων που αφορούν και τα δύο φύλα. Τα σημεία που εντοπίζονται τις περισσότερες φορές τα αίτια της γυναικείας υπογονιμότητας αφορούν στον υποθάλαμο, την υπόφυση, τις ωοθήκες, τις σάλπιγγες, τον κόλπο, το σώμα Σελίδα 412

20 και τον τράχηλο της μήτρας. Τόσο η Τα κυριότερα αίτια γυναικείας ανατομική, όσο και η λειτουργική τους τελειότητα είναι απαραίτητες στην επιτυχία της σύλληψης. 1,5,8 Ο σαλπιγγικός παράγοντας ευθύνεται για το 25-30% των περιπτώσεων υπογονιμότητας. Κάθε αίτιο που εμποδίζει τη συνάντηση σπερματοζωαρίου-ωαρίου για τη σύλληψη και επηρεάζει τη φυσιολογική λειτουργία και ανατομία των σαλπίγγων προκαλεί υπογονιμότητα. Αναλυτικότερα, τέτοιες καταστάσεις είναι σοβαρές λοιμώξεις υπό την μορφή επεισοδίων σαλπιγγίτιδας ή γενικευμένης πυελικής φλεγμονής, δυσπλασίες, εμφράξεις, δυσλειτουργία των σαλπίγγων κ.α. Εξίσου, σημαντικό αίτιο είναι οι προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις διότι είναι δυνατόν να προκαλέσουν συμφύσεις δημιουργώντας προβλήματα στις σάλπιγγες. Επίσης, συχνά η χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων αποτελεί παράγοντα κινδύνου υπογονιμότητας επειδή είναι δυνατόν να προκαλέσει φλεγμονές και καταστροφή των σαλπίγγων. 1,5,8,9 Αξίζει να σημειωθεί, ότι η εκούσια υπογονιμότητα επιτυγχάνεται με τη χειρουργική απολίνωση και των δύο σαλπίγγων, όμως οι πιθανότητες για αναστρεψιμότητα της κατάστασης είναι περιορισμένες και εξαρτώνται από τη μέθοδο επέμβασης. 1,5,8,9 υπογονιμότητας που προέρχονται από τον κόλπο είναι φλεγμονές, διαπλαστικές ανωμαλίες, νεοπλάσματα, κακοήθη ή καλοήθη, δυσπαρευνία και ατρησία παρθενικού υμένα. Αίτια που προέρχονται από την μήτρα ευθύνονται στο 5-10% των περιπτώσεων υπογονιμότητας, εκ των οποίων τα κυριότερα είναι τα ινομυώματα κυρίως εκείνα που προβάλουν μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, οι ενδομητρικές συμφύσεις, οι σοβαρές ή υποτροπιάζουσες φλεγμονές της μήτρας και τέλος οι διαταραχές της τραχηλικής βλέννας, όπως είναι η ανεπάρκειά της, η αλλοιωμένη σύστασή της ή η ύπαρξη σε αυτήν αντισωμάτων που αδρανοποιούν τα σπερματοζωάρια. Η ενδομητρίωση, δηλ., η έκτοπη ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόκλησης υπογονιμότητας μέσω πολλών μηχανισμών. Η συχνότητα εμφάνισης της ενδομητρίωσης ανέρχεται στο 20-50% των περιπτώσεων και αφορά κυρίως γυναίκες ηλικίας ετών, όσες τεκνοποίησαν σε μεγάλη ηλικία και τις πολύτοκες. Λόγω υψηλής συχνότητας εμφάνισης σε αναπτυγμένες χώρες συχνά αποκαλείται ως νόσος της υψηλής κοινωνικής τάξης. 1,5,8,9 Τα αίτια από τις ωοθήκες ευθύνονται στο 15-20% των περιπτώσεων, εκ των οποίων τα κυριότερα είναι η έλλειψη ωοθυλακιορρηξίας, οι φλεγμονές των Σελίδα 413