Είναι αλήθεια πως η τελειότητα ως διαδικασία εξέλιξης αποτελεί ένα σημαντικό και ταυ τόχρονα απαραίτητο εργαλείο για την πρόοδο της ανθρώπινης

Transcript

1 "Τελειομανία: Αίτια, Συμπτώματα και Αντιτώπιση" Ας θυμηθού τις στιγμές που έτυχε εγκαταλείψου κάποια δραστηριότητα επειδή δεν εξελισσόταν τον τρόπο που θέλα αλλά και εκείνες που αμέριστη περηφάνια καταφέρα υλοποιήσου τελειότητα ότι είχα καθορίσει ως προτεραιότητα ζωή μας. Είι αλήθεια πως η τελειότητα ως διαδικασία εξέλιξης αποτελεί έ σημαντικό και ταυ τόχρο απαραίτητο εργαλείο για την πρόοδο της ανθρώπινης 1 / 7

2 φύσης. Τι συμβαίνει όμως όταν ξεπερνού εκείνη την λεπτή διαχωριστική γραμμή που καθορίζε ι τα όρια ανάσα τελειότητα και την τελειομανία ; Το χαρακτηριστικό της τελειομανίας περιγράφει την τάση του ανθρώπου θέτει ανέφι κτους και μη ρεαλιστικούς στόχους προς επίτευξη προσπαθώντας αυτόν τον τρόπο ικανοποιήσει άλλες διεργασίες κυρίως ψυχικού περιεχόνου. Δίνοντας έ παράδειγμα θα υποστηρίζα ότι, πολλοί άνθρωποι κοπιάζοντας 2 / 7

3 καταφέρουν όσα πραγματικότητα είι αδύτα, αποβλέπουν ενδυνάμωση της εικός του εαυτού. Και μπορεί η τελειομανία αποτελεί έ από τα βασικά χαρακτηριστικά προσωπικότητα των ανθρώπων που επιζητούν το άριστο, όμως δεν είι αρκετό για περιγράψει ολικά την δομική διάσταση εκείνων αφού, έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι τελειομανείς, είι άνθρωποι που διαθέτουν συγκεκριμέ ψυχικά στοιχεία. Αν λοιπόν τυχαίνει μην συμβιβαζόμαστε τίποτα λιγότερο από το τέλειο τότε, διακρινόμαστε από υψηλά επίπεδα άγχους και φόβου για οποιαδήποτε πιθανή αποτυχία αλλά και από αισθήματα ματαιότητας, αξιότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Παραμένου άκαμπτοι και απαισιόδοξοι, νιώθου εύκολα ντροπή, θυμό και ενοχές, έχου ιωμένη αποδοτικότητα στις καθηρινές απαιτήσεις και υπερβολική πίστη στους κανόνες, στις ηθικές αξίες και στα «πρέπει». Ο απόλυτος και αρνητικός τρόπος σκέψης που διαθέτου, από την μια πλευρά μας ωθεί υιοθέτηση διαφορετικών εξαρτητικών συμπεριφορών τις οποίες εκδηλώνου κυρίως 3 / 7

4 μέσα από τον θαυμασμό που νιώθου για τα επιτεύγματα των άλλων ανθρώπων και από την άλλη, μας κρατά εγκλωβισμένους στον φαύλο κύκλο της τελειομανίας. Πιο συγκεκριμέ, στηριζόνοι αρνητική εικό για τον εαυτό, αρχικά καθορίζου υψηλούς στόχους, τους οποίους αδυτού φέρου εις πέρας, όχι εξαιτίας της ανικανότητας μας αλλά λόγω της ανέφικτης ιδιότητας αυτών. Αφού συνειδητοποιήσου ότι δεν καταφέρα φθάσου στο τέλειο, εκφράζου την δυσαρέσκεια μας πεποιθήσεις ιωμένης παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας οι οποίες την σειρά τους αυξάνουν τα επίπεδα της χαμηλής αυτοεκτίμησης, του άγχους και της καταθλιπτικής διάθεσης. Κατά συνέπεια, αδιαμορφώνου την προσπάθεια μας θέτοντας νέους και υψηλότερους στόχους προς ολοκλήρωση. Σύμφω τον Flettκαι τους Καδούς επιστήμονες, τρεις είι οι βασικοί τύποι προσωπικότητας των τελειομανών. Οι τελειομανείς αυτό-προσατολισμό, δηλαδή οι άνθρωποι που κοπιάζουν για την τελειότητα του εαυτού καθορίζοντας υψηλά πρότυπα επιτυχίας τα οποία καταλήγουν εκδήλωση συμπτωμάτων κατάθλιψης και διατροφικών διαταραχών. Οι τελειομανείς εξωτερικό προσατολισμό δηλαδή εκείνοι που αζητούν την τελειότητα από τους άλλους ανθρώπους απαιτώντας είι τέλειοι συνέπεια νιώθουν δυσαρεστημένοι στις διαπροσωπικές σχέσεις, ιδιαίτερα στις σεξουαλικές, εξωτερικεύοντας συχνά συισθήματα έντονου θυμού. Και, οι τελειομανείς κοινωνικό προσατολισμό, δηλαδή τα άτομα που πιστεύουν ότι οι άλλοι αμένουν την τελειότητα από τον εαυτό τους εκδηλώνοντας υπερβολικό άγχος, αντιδράσεις κατάθλιψης και συμπτώματα διατροφικών διαταραχών. Οι αιτίες της τελειομανίας φαίνεται έχουν τις ρίζες τους παιδική ηλικία. Αν λάβου υπόψη την θεωρία του συμπεριφορισμού περί υιοθέτησης της συμπεριφοράς και διαμόρφωσης της προσωπικότητας μέσα από την μίμηση και την μάθηση, θα λέγα ότι οι άνθρωποι που τρέφονται από την τελειομανία, εξελίχτηκαν σε έ αυστηρό, επικριτικό και ψυχρό συισθηματικά οικογενειακό περιβάλλον το οποίο στηριζόταν ιωμένη αποδοχή και στις υψηλές απαιτήσεις των απόλυτων και αντίστοιχα τελειομανών γονεικών 4 / 7

5 προτύπων. Η διαντίδραση στο συγκεκριμένο οικογενειακό περιβάλλον φέρνει ως συνέχεια οι ίδιοι, ενήλικη ζωή τους, αζητούν ανθρώπους που διαθέτουν εκεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που θα αποτελέσουν τις βάσεις για την δημιουργία νέων ανταγωνιστικών σχέσεων οι οποίες θα διαμορφώσουν την καλύτερη ιδανική κατάσταση για την διατήρηση της τελειομανίας. Βέβαια, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι ατράφηκαν σε οικογενειακά περιβάλλοντα που δεν περιείχαν τις αφερθέντες συνθήκες αλλά σχολική ζωή, συνδιαλέχτηκαν απαιτητικές, επικριτικές και τελειοθηρικές προσωπικότητες εκπαιδευτικών οι οποίες ήταν ικανές αποτελέσουν δυτά πρότυπα και ενισχύσουν την υιοθέτηση της τελειομανής συμπεριφοράς. Πρόσθετα, η τελειομανία συντάτε ως ψυχολογικό σύμπτωμα σε ορισμένες ψυχικές διαταραχές όπως είι η ιδεοψυχαγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας, η νευρική ανορεξία, οι αγχώδεις διαταραχές και οι διαταραχές της διάθεσης. Σύμφω τα διαγνωστικά κριτήρια της Αρικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας, ο άνθρωπος που υποφέρει από την ιδεοψυχαγκαστική διαταραχή της προσωπικότητας διακρίνεται από τελειοθηρία σε βαθμό που είι ανίκανος ολοκληρώσει μια προγραμματισμένη δραστηριότητα αφού δεν πληρούνται οι δικές του αυστηρές προδιαγραφές. Ενώ, στις γυίκες που πάσχουν από νευρική ανορεξία καταγράφεται η τάση για τελειοθηρία στα πλαίσια της προσδοκίας τους αποτελούν ή μοιάζουν στο «ιδανικό» πρότυπο που εκείνες έχουν καθορίσει υποστηρίζοντας την πεποίθηση ότι χρειάζεται είι τέλειες για αγαπηθούν από το περιβάλλον τους. Και, οι άνθρωποι που υποφέρουν από τις αγχώδεις διαταραχές ή τις διαταραχές της διάθεσης πολλές φορές εκφράζουν την ανησυχία και τον φόβο που νιώθουν για το μέλλον σε τελειοθηρικές τάσεις και άγχη που αφορούν απόδοση τους χωρίς όμως αποκλείεται η διαπίστωση ότι η τελειοθηρία ως χαρακτηριστικό είι αρκετή αυξήσει τα επίπεδα του στρες και της δυσαρέσκειας καθηρινότητα τους επιφέροντας τις ανόνες αντιδράσεις. 5 / 7

6 Και μπορεί φαινονικά, η τελειομανία δρα ενισχυτικά ωθώντας τον άνθρωπο εκπλήρωση των στόχων του ωστόσο, μακροπρόθεσμα αποδεικνύεται ότι επιδρά καταστροφικά αφού, σταδιακά καταλήγει σε έκπτωση της λειτουργικότητας του ανθρώπου, σε στατικότητα και σε ψυχικές παθήσεις. Και αν αποδεχτού ότι προσπαθώντας αποφύγου μια ενδεχόνη αποτυχία, εστιάζου στα λάθη μας, τότε είι σχεδόν βέβαιο ότι θα προκαλέσου συνειδητά ή ασυνείδητα εξέλιξη μας οτιδήποτε αρνητικό δεν θέλου συμβεί. Μα το πιο σοβαρό από όλα είι ότι φοβούνοι τις επιπτώσεις μιας λανθασμένης επιλογής, αποφεύγου τον πειραματισμό, απαγορεύοντας ταυτόχρο σε εμάς το δικαίωμα της απόκτησης νέων εμπειριών. Υπό την θεώρηση των συνεπειών της τελειομανίας, αποδεικνύεται ότι είι περισσότερο αποδοτικό ζού χωρίς την ψευδαίσθηση της, επιλέγοντας όμως την τελειότητα ως εφαλτήριο για την ατομική μας ανάδυση. Για αυτό είι αποδοτικό, ανιχνεύσου τις υπερβολικές και συνάμα απαιτητικές πεποιθήσεις που οδηγούν ανάγκη της τελειομανίας και, αντικαθιστώντας αυτές περισσότερο ρεαλιστικές, επιλέξου ελλακτικές διαδρομές προσωπικής εξέλιξης. Ωφελεί εξίσου παρατηρήσου αντικεινικά τα κίνητρα των συμπεριφορών μας ώστε αντιληφθού καλύτερα τις επιλογές μας και εκτιμήσου περισσότερο τον εαυτό μας. Προσπαθώντας μην είμαστε τέλειοι, αφ ενός αδιαφορού για την κριτική άποψη των άλλων και αφ ετέρου, μαθαίνου αγαπά τα λάθη μας τα οποία αν αξιολογηθούν καταλλήλως θα αποτελέσουν σημαντικά σηία αλλαγής. Επίσης, αν ορίζου εφικτούς στόχους σύμφω τις προσωπικές μας αξίες, ιώνου αισθητά το άγχος που νιώθου κάθε φορά που καλούμαστε εκπληρώσου οποιαδήποτε υπερβολική απαίτηση. 6 / 7

7 Και αν καταφέρου μην νοιαζόμαστε τόσο για την υλοποίηση των στόχων αλλά απολαμβάνου την διαδικασία της πραγματοποίησης αυτών τότε, θα νιώσου πιο ήρεμοι και σίγουροι για εμάς αφού, θα ενδιαφερόμαστε πιο πολύ για την έκφραση των επιθυμιών και την κάλυψη των προσωπικών μας αγκών. Γιατί από οποία οπτική και αν το δού, τελικά θα διαπιστώσου ότι πάνω από όλα είμαστε άνθρωποι και ως ανθρώπι όντα διατηρού πάντα το δικαίωμα της λανθασμένης επιλογής! Βασιλική Βενέτη, Post M.A. Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια Επιστημονική Υπεύθυνη του «Διεπιστημονικού Δικτύου Εξειδίκευσης Επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας» 7 / 7