«Διασχολικό Δίκτυο για τον Γλωσσικό Γραμματισμό»

Transcript

1 Ερωτηματολόγιο για διερεύνηση αντιλήψεων και στάσεων των μαθητών απέναντι σε θέματα γλωσσικού γραμματισμού. «Διασχολικό Δίκτυο για τον Γλωσσικό Γραμματισμό»

2 Η λειτουργία του ερωτηματολογίου ως εργαλείο για τον γλωσσικό γραμματισμό Το παρόν ερωτηματολόγιο εντάσσεται στο πλαίσιο του Διασχολικού Δικτύου για τον Γλωσσικό Γραμματισμό, που ξεκίνησε από πρωτοβουλία της κυρίας Καλοκύρη, ειδικότερα, στις δράσεις των Φιλολόγων για την υποστήριξη του Γλωσσικού Γραμματισμού των μαθητών. Φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα πολύτιμο ερευνητικό εργαλείο συλλογής και καταγραφής δεδομένων, όπως είναι η αντίληψη των μαθητών για τη γλώσσα, η στάση τους απέναντι σε αυτό που ονομάζουμε γλωσσική κατάκτηση, το ενδιαφέρον τους για τη βελτίωση των επιδόσεων τους, αλλά και για γενικότερα ζητήματα που άπτονται του γλωσσικού γραμματισμού. Ο ρόλος του, λοιπόν, είναι να συνδράμει στην υλοποίηση του γλωσσικού γραμματισμού στα σχολεία, δίδοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειαζόμαστε, για να θέσουμε σε στέρεες βάσεις τις όποιες δράσεις προγραμματίσουμε με τους μαθητές μας. Στέρεες υπό την έννοια ότι θα βασίζονται στις πραγματικές τους ανάγκες, έτσι όπως οι ίδιοι θα μας τις αποκαλύψουν μέσα από τις απαντήσεις τους.

3 Επιστημονικό πλαίσιο Η έρευνα στις κοινωνικές επιστήμες και κατ επέκταση στην εκπαίδευση στηρίζεται πάνω σε τρία βασικά ερωτήματα: το «τι» που ανταποκρίνεται στο αντικείμενο της έρευνας, το «γιατί» που αφορά στη σκοπιμότητα διεξαγωγής της και το «πώς» που σχετίζεται με τη μεθοδολογία της έρευνας. Ειδικότερα: Το αντικείμενο της έρευνας συνίσταται στον καθορισμό και τη διατύπωση ενός ερευνητικού προβλήματος και συνακόλουθα στην οριοθέτηση και στη διασαφήνιση των όρων του. Η σκοπιμότητα αφορά στον πρακτικό σκοπό για τον οποίο γίνεται η έρευνα. Η μεθοδολογία αφορά στη χρήση τεχνικών και εργαλείων τα οποία είναι αποδεκτά από την επιστημονική κοινότητα και ουσιαστικά διασφαλίζει την εγκυρότητα της ερευνητικής διαδικασίας.

4 Γιατί ερωτηματολόγιο; Μια από τις συνήθεις ερευνητικές μεθόδους συνίσταται στη χρήση ερωτηματολογίου το οποίο αποτελείται από ομάδα ή σειρά ερωτήσεων που στοχεύουν να εξασφαλίσουν κάποιες πληροφορίες σχετικές με ένα ή περισσότερα ερευνητικά ερωτήματα. Είναι σημαντικό τα ερωτήματα που θέτουμε να αντανακλούν ακριβώς τους στόχους της έρευνας. Στα ερωτηματολόγια χρησιμοποιούνται τρεις συνήθως τύποι ερωτήσεων (Κομίλη, 1989): α) κλειστές ερωτήσεις ή ερωτήσεις με καθορισμένες απαντήσεις, β) ανοικτές ερωτήσεις και γ) ερωτήσεις με διαβαθμισμένες σε κλίμακα απαντήσεις.

5 Ταυτότητα ερωτηματολογίου Το παρόν ερωτηματολόγιο αποτελείται από δεκαπέντε (15) ερωτήσεις με διαβαθμισμένες σε κλίμακα απαντήσεις. Οι μαθητές καλούνται να δηλώσουν το βαθμό αποδοχής ή απόρριψης στη βάση μιας αριθμητικής κλίμακας από το 1 έως το 5. Οι ερωτήσεις αυτού του τύπου ονομάζονται κλίμακες αξιολόγησης. Από τις πολλές κλίμακες που υπάρχουν επέλεξα την κλίμακα Likert η οποία είναι η πιο απλή στη δημιουργία και η πιο διαδεδομένη στις κοινωνικές και τις παιδαγωγικές έρευνες. Στόχος της είναι η μέτρηση στάσεων ή απόψεων των υποκειμένων που συμμετέχουν. Καλούνται να επιλέξουν μια από τις δυνατές απαντήσεις σταθερής μορφής σε ένα σύνολο ερωτημάτων τα οποία αντιπροσωπεύουν το προς μελέτη πρόβλημα. Οι απαντήσεις αυτές εκφράζουν το μέγεθος συμφωνίας ή διαφωνίας σε μια ορισμένη δήλωση.

6 Σκοπός Το παρακάτω ερωτηματολόγιο συντάχθηκε προκειμένου: 1. Να διερευνήσουμε αντιλήψεις των μαθητών για τις επιδόσεις τους σε ζητήματα γλώσσας. 2. Να διακρίνουμε τη στάση τους απέναντι στη γλωσσική κατάκτηση. 3. Ως πρώτο βήμα ευαισθητοποίησης και πρόκλησης ενδιαφέροντος για τη γλώσσα και τις ποικίλες πτυχές της. 4. Ως εισαγωγή στην έννοια του γλωσσικού γραμματισμού.

7 Ειδικότεροι Στόχοι Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι: Η γλώσσα είναι ένα συνονθύλευμα στοιχείων όπως η ακρόαση, η ομιλία, η ανάγνωση, η γραφή και η κριτική σκέψη. Ο γλωσσικός γραμματισμός στον οποίο επιθυμούμε να τους εντάξουμε δεν είναι ένα ακόμα μάθημα, αλλά μια κοινωνική πρακτική μέσω της οποίας αναπτύσσεται η κριτική τους σκέψη. Το βαθμό της δικής τους εξοικείωσης με τη γλώσσα και να αισθανθούν την ανάγκη βελτίωσης του γλωσσικού τους επιπέδου. Η γνώση και οι δεξιότητες που θα αποκτήσουν από τον γλωσσικό γραμματισμό θα τους καταστήσουν αυτόνομους και κριτικούς πολίτες.

8 Περιεχόμενο: Ερωτήσεις που αφορούν σε πολλές πτυχές γλωσσικού γραμματισμού και αντίστοιχους στόχους για κατάκτησή του. Μέθοδος: Η χρήση του ερωτηματολογίου και της έρευνας στη μάθηση γενικότερα αποτελεί μία από τις πιο σύγχρονες μεθόδους μάθησης και αυτό γιατί ο μαθητής καλείται σε μία διαδικασία ανακαλυπτικής μάθησης, όπου ο ίδιος δίνει τις απαντήσεις στα ερωτήματα με βάση τις δικές του ανάγκες και τα δικά του βιώματα. Υπό την έννοια αυτή είναι και βιωματική μάθηση, η οποία μέσα από τη συνεργασία με τους άλλους μαθητές και μέσα από τη διαθεματική προσέγγιση φτάνει σε επίπεδο ομαδοσυνεργατικό. Χρόνος υλοποίησης: Προτείνεται να δοθεί στους μαθητές στην αρχή, στη φάση της «ευαισθητοποίησης» και της «πρόκλησης ενδιαφέροντος».

9 Φάσεις υλοποίησης Δίδουμε το ερωτηματολόγιο στους μαθητές μας χωρίς προηγούμενη ενημέρωση, διασφαλίζουμε την ανωνυμία, εξηγούμε τις ερωτήσεις και συστήνουμε στους μαθητές μας ειλικρίνεια. Η καταμέτρηση των απαντήσεων μπορεί να γίνει με εύκολο τρόπο είτε οριζόντια ανά ερώτημα είτε κάθετα ανά μαθητή. Η πρακτική έχει δείξει ότι οριζόντια, ανά ερώτημα, είναι πιο γρήγορη. Ανακοινώνουμε τα αποτελέσματα της έρευνας, ενημερώνουμε για το Γλωσσικό Γραμματισμό και τις δράσεις που σχεδιάζουμε να κάνουμε από κοινού. Στο τέλος των δράσεων, προτείνεται το τέλος του σχολικού έτους, το ερωτηματολόγιο μπορεί να δοθεί ξανά ενδεχομένως το ίδιο ή να διαμορφωθεί με ερωτήματα σύγκρισης πριν/μετά, προκειμένου να διαπιστώσουμε ενδεχόμενες αλλαγές στις αντιλήψεις και τη στάση των μαθητών διαμέσου των δράσεων στις οποίες τους «μυήσαμε» και τις οποίες εφαρμόσαμε συστηματικά.

10 Εποπτικά μέσα Όσον αφορά στα εποπτικά μέσα που είναι απαραίτητα, σε πρώτη φάση αρκεί το ερωτηματολόγιο. Στη φάση της υλοποίησης των δράσεων τα σχολικά βιβλία, τα οποία κάλλιστα μπορούν να δώσουν υλικό προς επεξεργασία αλλά και κείμενα καθημερινής πρακτικής που όλοι διαθέτουμε. Επιπλέον, ένα τετράδιο ορθογραφίας, ή ένα τετράδιο σκέψεων, ή ένα λεξικό ερμηνευτικό ορθογραφικό ή ότι τέλος πάντων αποφασίσουμε εμείς ότι μας είναι απαραίτητο ανάλογα με τις δράσεις που θα αποφασίσουμε.

11 Πιστεύετε ότι αυτό είναι χρήσιμο; ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Σημειώστε ένα Χ στον αριθμό από το 1 ως το 5 δίπλα από κάθε ερώτηση, ανάλογα με την άποψή σας στο αντίστοιχο ερώτημα. Η σημασία των αριθμών είναι: 1: Καθόλου 2: Μέτρια 3: Καλά 4: Πολύ καλά 5: Εξαιρετικά Μπορείτε να διαβάζετε με άνεση; Πιστεύετε ότι η ευχέρεια στην ανάγνωση είναι προσόν; Κατανοείτε τα νοήματα εκτεταμένων γραπτών κειμένων π.χ. ενός ολόκληρου κεφαλαίου του βιβλίου σας; Μπορείτε να παράγετε κείμενα μικρής έκτασης που απευθύνονται σε κοινό και φορείς π.χ. ανακοινώσεις, επιστολές, ειδοποιήσεις, αιτήσεις, ευχαριστήρια, διαμαρτυρίες κτλ.; Πιστεύετε ότι είναι σημαντικό να έχετε αυτήν την ικανότητα; Μπορείτε να διαβάζετε κριτικά και να κατανοείτε κείμενα μικρής έκτασης π.χ. διαφημίσεις, λογαριασμούς κτλ.;

12 Μπορείτε να παράγετε, με σχετική άνεση, σύντομης έκτασης κείμενα; Μπορείτε να παρουσιάζετε στο κοινό και να εκφράζετε προφορικά εμπειρίες, επιχειρήματα, παράπονα, αιτήματα κτλ.; Μπορείτε να κατανοείτε τον προφορικό λόγο καθημερινής χρήσης; Κατά την εκτίμησή σας, πόσο καλά γνωρίζετε την ορθογραφία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας; Πόσο πολύ σας αρέσει να μαθαίνετε την ορθογραφία των λέξεων; Πιστεύετε ότι η καλή γνώση και καλή χρήση της γλώσσας είναι σημαντικό εφόδιο που πρέπει να αποκτήσετε και να αξιοποιήσετε; Πόσο πολύ σας ενδιαφέρει να βελτιώνετε τις γλωσσικές σας επιδόσεις (κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου;) Πιστεύετε ότι πρέπει να ενισχυθεί με παράλληλες δράσεις η διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων στα σχολεία;

13 Μπορείτε να διαβάζετε με άνεση; Η πρώτη ερώτηση αφορά στη βασική δεξιότητα της γλώσσας που είναι η ανάγνωση. Η απλή ανάγνωση χωρίς επιτονισμούς ή χρωματισμό φωνής. Το ζητούμενο είναι να μπορεί ο μαθητής να αναγιγνώσκει ένα κείμενο χωρίς κομπιάσματα ή συλλαβισμό λέξεων. Αυτό εξηγούμε ότι σημαίνει ο προσδιορισμός «με άνεση». Ο μαθητής καλείται να απαντήσει επιλέγοντας το βαθμό που τον αντιπροσωπεύει. Άλλωστε, η κλίμακα Likert αποτελεί μια κλίμακα εκτίμησης απόψεων ή συμπεριφοράς. Πιστεύετε ότι η ευχέρεια στην ανάγνωση είναι προσόν; Αμέσως μετά καλείται να εκφέρει την άποψη του για ένα θέμα που δεν τον αφορά προσωπικά, υπό την έννοια ότι δεν μετρά τη δική του δεξιότητα. Αν, δηλαδή, πιστεύει ότι η ευχέρεια στην ανάγνωση μπορεί να θεωρηθεί προσόν. Εδώ το ζητούμενο είναι να διερευνήσουμε κατά πόσο ο μαθητής αναγνωρίζει τη σημασία της σωστής ανάγνωσης, προκειμένου να διαπιστώσουμε το βαθμό της δικής του κριτικής στάσης απέναντι στη γλώσσα και την ορθή της εκφορά.

14 Κατανοείτε τα νοήματα εκτεταμένων γραπτών κειμένων π.χ. ενός ολόκληρου κεφαλαίου του βιβλίου σας; Το τρίτο δύσκολο- ερώτημα αφορά στην κατανόηση κειμένου. Σκοπίμως αναφερόμαστε σε εκτεταμένα κείμενα π.χ. ένα ολόκληρο κεφάλαιο του βιβλίου τους, αφενός για να διεγείρουμε το ενδιαφέρον του μαθητή, αφετέρου για να προσδώσουμε έμφαση στο ερώτημα. Σκοπός μας είναι να δημιουργήσουμε ένα σχετικό προβληματισμό σχετικά με τη σημασία της κατανόησης ενός κειμένου. Μπορείτε να παράγετε κείμενα μικρής έκτασης που απευθύνονται σε κοινό και φορείς π.χ. ανακοινώσεις, επιστολές, ειδοποιήσεις, αιτήσεις, ευχαριστήρια, διαμαρτυρίες κτλ.; Το τέταρτο ερώτημα για την παραγωγή λόγου αφορά σε κείμενα ειδικού χαρακτήρα όπως ανακοινώσεις, επιστολές, αιτήσεις κ.ά. που απευθύνονται σε κοινό και φορείς. Σκοπός να αισθανθεί ο μαθητής ότι η παραγωγή λόγου δεν είναι απλά μια «βαρετή» σχολική διαδικασία. Πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι κάθε κείμενο αντιπροσωπεύει μία κοινωνική πρακτική και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίζει.

15 Πιστεύετε ότι είναι σημαντικό να έχετε αυτήν την ικανότητα; Με το πέμπτο ερώτημα ζητάμε από τον ίδιο το μαθητή να αξιολογήσει ως προσόν την ικανότητα παραγωγής λόγου. Επομένως τον θέτουμε αντιμέτωπο με την εξής προοπτική: να επιτύχει μία συσχέτιση των όσων μαθαίνει στη θεωρία της παραγωγής λόγου με την κοινωνική του πραγματικότητα. Είναι ένα τουλάχιστον βήμα προόδου. Μπορείτε να διαβάζετε κριτικά και να κατανοείτε κείμενα μικρής έκτασης π.χ. διαφημίσεις, λογαριασμούς κτλ.; Στην ίδια ακριβώς λογική και το επόμενο ερώτημα. Κριτική ανάγνωση και κατανόηση κειμένων μικρής έκτασης ειδικού και πάλι χαρακτήρα. Κείμενα καθημερινότητας, π.χ. ένας λογαριασμός, μία διαφήμιση. Κατά πόσο μπορεί να αντιληφθεί το νόημά τους; Να σταθεί κριτικά απέναντι σε αυτά; Γιατί πολύ καλά γνωρίζουμε όλοι ότι η ικανότητα κατανόησης δεν αφορά μόνο τις λέξεις ή μόνο τα κείμενα που αυτές συνθέτουν. Αφορά και την κατανόηση των νοημάτων δίπλα και πέρα από τις λέξεις.

16 Πιστεύετε ότι αυτό είναι χρήσιμο; Και γιατί είναι σημαντικό να ρωτάμε τον μαθητή κάτι τέτοιο; Και μόνο η ερώτηση είναι ικανή να διεγείρει το ενδιαφέρον του μαθητή και να αναρωτηθεί για τη σκοπιμότητα της κριτικής ανάγνωσης, ακόμα και αν αυτό που διαβάζει είναι ένας λογαριασμός της ΔΕΗ. Κάθε κείμενο έχει το δικό του νόημα, άρα δίνει και τις αφορμές για κριτική προσέγγιση. Μπορείτε να παράγετε, με σχετική άνεση, σύντομης έκτασης κείμενα; Αξίζει εδώ να σημειώσουμε τη χρήση της φράσης «σχετική άνεση». Επειδή η παραγωγή λόγου αποτελεί ομολογουμένως δύσκολο έργο για τα παιδιά μας, επιχειρούμε να ελαφρύνουμε λίγο το βάρος της ερώτησης. Να αισθανθούν ότι εδώ ζητούμενο δεν είναι το αποτέλεσμα αλλά η προσπάθειά. Τα κείμενα εδώ δεν είναι προσδιορισμένα ποιοτικά. Μπορεί ο μαθητής να φανταστεί π.χ. ότι γράφει μια παράγραφο για την επικοινωνία ή ότι παράγει ένα κείμενο για να διεκπεραιώσει μια καθημερινή του ανάγκη.

17 Μπορείτε να παρουσιάζετε στο κοινό και να εκφράζετε προφορικά εμπειρίες, επιχειρήματα, παράπονα, αιτήματα κτλ.; Δεν είναι λίγες οι φορές που καλούμε ένα μαθητή μας να εκφραστεί προφορικά και διαπιστώνουμε ένα σχετικά μικρό ή μεγάλο έλλειμα αυτοπεποίθησης. Η προφορικότητα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και όχι μόνο της σχολικής επίδοσης. Πόσο σημαντικό είναι για τον μαθητή να μπορεί να εκφραστεί χωρίς άγχος και φόβο; Να κατέχει τον τρόπο της σωστής έκφρασης ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο στο οποίο κάθε φορά βρίσκεται; Μπορείτε να κατανοείτε τον προφορικό λόγο καθημερινής χρήσης; Κατανόηση προφορικού λόγου. Γιατί άλλο σημαίνει ακούω και άλλο κατανοώ. Στο ερώτημα αυτό καλό είναι να εξηγήσουμε στα παιδιά αυτή τη διαφορά, επιμένοντας στο πλαίσιο της καθημερινής χρήσης. Δεν ζητάμε από τα παιδιά να μας πουν αν κατανοούν τον επιστημονικό λόγο. Η καθημερινή χρήση του λόγου, όπως π.χ. τι είπε σήμερα ο διευθυντής στην πρωινή συγκέντρωση, είναι το ζητούμενο.

18 Κατά την εκτίμησή σας, πόσο καλά γνωρίζετε την ορθογραφία της Νέας Ελληνικής Γλώσσας; Περνάμε στο καυτό θέμα της ορθογραφίας. Καυτό διότι το να ρωτάς ένα μαθητή αν γνωρίζει καλά την ορθογραφία, φαντάζει σα να τον ρωτάς αν γνωρίζει τους κανόνες και τις δομές που διέπουν το σύμπαν! Οφείλουμε εδώ να διευκρινίσουμε ότι αναφερόμαστε σε βασικούς κανόνες ορθογραφίας που αφορούν για παράδειγμα τις καταλήξεις των ονομάτων ή των ρηματικών τύπων και όχι σε εξεζητημένες λέξεις όπως π.χ. τη λέξη «αμφιρρέπεια»! Πόσο πολύ σας αρέσει να μαθαίνετε την ορθογραφία των λέξεων; Το ερώτημα αν τους αρέσει να μαθαίνουν ορθογραφία είναι μάλλον καταδικασμένο εξ αρχής. Εδώ είναι σημαντικό να αισθανθεί ο κάθε μαθητής ότι η ορθογραφία είναι κάτι που μαθαίνεται όχι απαραίτητα με τον δύσκολο τρόπο. Μπορούμε να συναποφασίσουμε με τους μαθητές μας με ποιο τρόπο θα εντάξουμε ένα πεντάλεπτο «μάθημα» ορθογραφίας στην καθημερινή μας επικοινωνία και να το εφαρμόσουμε συστηματικά καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.

19 Πιστεύετε ότι η καλή γνώση και καλή χρήση της γλώσσας είναι σημαντικό εφόδιο που πρέπει να αποκτήσετε και να αξιοποιήσετε; Θέτουμε το ερώτημα σε γενική βάση. Η πλειοψηφία των απαντήσεων θα είναι σε υψηλή κλίμακα. Όλοι αναγνωρίζουν τη σημασία της γνώσης και σωστής χρήσης της γλώσσας. Μπορούμε να εκμεταλλευτούμε λοιπόν τις θετικές απαντήσεις, όταν θα βρεθούμε αντιμέτωποι με την «απροθυμία» των μαθητών μας να κάνουμε δράσεις στο πλαίσιο του γλωσσικού γραμματισμού. Αντιλαμβάνεστε ότι η ερώτηση έχει μάλλον πονηρό χαρακτήρα. Πόσο πολύ σας ενδιαφέρει να βελτιώνετε τις γλωσσικές σας επιδόσεις (κατανόηση και παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου;) Με την ερώτηση αυτή οι μαθητές αντιλαμβάνονται ότι κάπου στοχεύει το παρόν ερωτηματολόγιο. Είναι σημαντικό να γνωρίζουν ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης τα οποία μπορούν οι ίδιοι να θέσουν ανάλογα με τις δικές τους ανάγκες και εκτιμήσεις.

20 Πιστεύετε ότι πρέπει να ενισχυθεί με παράλληλες δράσεις η διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων στα σχολεία; Φτάνουμε λοιπόν με λογικό τρόπο στην τελευταία ερώτηση που ουσιαστικά ζητά από τους μαθητές να εκφέρουν άποψη για τη διδασκαλία των γλωσσικών μαθημάτων στο σχολείο. Όχι να αξιολογήσουν θετικά ή αρνητικά τη διδασκαλία. Αυτό δεν είναι στο πλαίσιο του παρόντος ερωτηματολογίου και οφείλουμε να το διευκρινίσουμε αυτό εξ αρχής. Ρωτάμε αν πιστεύουν στη χρησιμότητα των παράλληλων δράσεων για την ενίσχυση της γλωσσικής διδασκαλίας. Και ως παράλληλη δράση είναι και το δίκτυο γλωσσικού γραμματισμού.

21 Ανάλογα με τις δράσεις που θα προτείνουμε στους μαθητές, με βάση τις ανάγκες τους που έχουμε διαπιστώσει, μπορούμε να επιλέξουμε ερωτήσεις από τις παραπάνω ή και να διαμορφώσουμε σχετικές, αντλώντας ιδέες. Αντίστοιχα, στο τέλος των δράσεων, στο τέλος του σχολικού έτους, το ερωτηματολόγιο μπορεί να δοθεί ξανά ενδεχομένως το ίδιο ή να διαμορφωθεί με ερωτήματα σύγκρισης πριν/μετά, προκειμένου να διαπιστώσουμε ενδεχόμενες αλλαγές στις αντιλήψεις και τη στάση των μαθητών διαμέσου των δράσεων στις οποίες τους «μυήσαμε» και τις οποίες εφαρμόσαμε συστηματικά. Σε τελευταία ανάλυση, προσδοκούμε να εμπλουτίσουμε το μάθημα της γλωσσικής διδασκαλίας με νέους ευφάνταστους τρόπους μάθησης και να αναβαθμίσουμε στο μέτρο του δυνατού το γλωσσικό αισθητήριο και τις δεξιότητες των παιδιών μας. Γιατί αυτό που μετράει είναι όχι να μιλάμε για να μιλάμε αλλά να μιλάμε για να επικοινωνούμε.

22 Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!