ΨΥΧΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ & ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΨΥΧΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ & ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ"

Transcript

1 ΨΥΧΙΚΟ ΤΡΑΥΜΑ & ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ Η έννοια του ψυχικού τραύματος ήταν από τις πρώτες έννοιες που εισήγαγε ο Freud στην θεωρία της ψυχανάλυσης. Αντίθετα η έννοια της επιθετικότητας αναγνωρίστηκε καθυστερημένα και υπό προϋποθέσεις σαν έννοια εξαιτίας κυρίως της έμφασης που έδωσε ο Freud στην σεξουαλικότητα. Θα προσπαθήσω να διερευνήσω τις δύο αυτές έννοιες καθώς και την σχέση μεταξύ τους όπως διαμορφώθηκαν ιστορικά στην σκέψη του Freud. Προσπαθώντας να κατανοήσει ο Freud την σημασία των υστερικών συμπτωμάτων έκανε κάποιες παρατηρήσεις τις οποίες και παρουσίασε μαζί με τον Βreuer στο έργο Προκαταρκτική Ανακοίνωση το 1893 και στο Μελέτες για την Υστερία το 1895.Αυτό που παρατηρεί ο Freud είναι ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ υστερικών συμπτωμάτων και κάποιων γεγονότων του παρελθόντος του ασθενούς τα οποία είναι έντονα φορτισμένα συναισθηματικά. Όταν τα συγκεκριμένα γεγονότα ανακληθούν στην μνήμη και επακολουθήσει η εκφόρτιση του απωθημένου συναισθήματος τότε τα συμπτώματα υποχωρούν. Ο Freud υποθέτει ότι αυτά τα γεγονότα του παρελθόντος είχαν τραυματική επίδραση στον ασθενή και εισάγει την έννοια του ψυχικού τραύματος. Σαν ψυχικό τραύμα εννοείται κάθε εμπειρία που είτε εξαιτίας της έντασής της είτε εξαιτίας της επαναλαμβανόμενης και σωρευτικής της δράσης προκαλεί μία διαταραχή στον τρόπο λειτουργίας της ψυχικής συσκευής. Αυτό βέβαια είναι μια συνταρακτική ανακάλυψη. Για πρώτη φορά τώρα τα συμπτώματα μπορούν να κατανοηθούν σε σχέση με το παρελθόν του ασθενούς και υπάρχει κάποιος τρόπος να θεραπευθούν. Η καθαρτική θεραπεία,όπως την ονόμαζε τότε ο Freud, δηλαδή ο πρόδρομος της ψυχανάλυσης είναι πραγματικότητα. Αυτό όμως δεν λύνει όλα τα προβλήματα, ή μάλλον τα κλινικά και θεωρητικά προβλήματα έχουν μόλις αρχίσει.ο Freud παρατηρεί ότι για να εκδηλωθεί το ψυχικό πρόβλημα χρειάζεται εκτός του τραυματικού γεγονότος και η ταυτόχρονη επίδραση ενός άλλου παράγοντα,μία ειδική προδιάθεση του ασθενούς. Η ψυχική συσκευή θα ραγίσει εκεί όπου υπήρχε ήδη ένα ράγισμα.όσο περισσότερο ο Freud διερευνά αυτόν τον δεύτερο παράγοντα τόσο περισσότερο εμβαθύνει στην λειτουργία της ψυχικής συσκευής και βέβαια τόσο περισσότερο χρειάζεται να τροποποιήσει τις αρχικές του απόψεις όσον αφορά την σημασία του ψυχικού τραύματος στην ψυχική οικονομία..έτσι θα αναγνωρισθεί η σημασία της σεξουαλικότητας σαν σημαντικού παράγοντα της ψυχικής οικονομίας καθώς και ο καθοριστικός ρόλος της φαντασίας. Η φαντασία μπορεί από μόνη της να έχει τραυματική επίδραση, μπορεί δηλαδή να λειτουργήσει τραυματικά σαν εξωτερικό γεγονός παρά το ότι πρόκειται για ένα εσωτερικό γεγονός. Ακόμη σχετικοποιείται χρονικά η δράση του τραυματικού παράγοντα, δηλαδή το ενδοψυχικό αποτέλεσμα μπορεί να εμφανισθεί και μετά την παρέλευση ικανού χρονικού διαστήματος από την επίδραση του υποτιθέμενου τραυματικού γεγονότος. Έτσι κατά κάποιον τρόπο απελευθερώνεται η θεωρία από την ανάγκη μιας άμεσης γραμμικής σχέσης αιτίου στο περιβάλλον αφενός και ενδοψυχικού αποτελέσματος αφετέρου. Δηλαδή δεν είναι π.χ. απαραίτητο να έχει συμβεί πραγματική αποπλάνηση για να κατανοηθούν κάποια συμπτώματα, αρκεί και το να έχει συμβεί η αποπλάνηση στην φαντασία.

2 Ο Freud θα συνεχίσει να διευρύνει την θεωρία με βάση τις κλινικές του παρατηρήσεις και εισάγοντας συνεχώς καινούργιες έννοιες, όπως το ασυνείδητο, η μεταβίβαση,η αντίσταση, η απώθηση και γενικότερα οι άμυνες του Εγώ, τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης, τα μέρη της ψυχικής συσκευής και οι δύο τοπογραφικές θεωρίες κ.λ.π. Δεν είναι βέβαια δυνατό να αναφερθώ σε όλα αυτά στο πλαίσιο αυτής της παρουσίασης.αυτό που χρειάζεται να υπογραμμίσω στο σημείο αυτό είναι ότι ο Freud μετακίνησε σταδιακά την έμφαση από την θεωρία του ψυχικού τραύματος προς την θεωρία της σχέσης των ενδοψυχικών δομών (Εγώ- Υπερεγώ-Ιd). Το σύμπτωμα θεωρείται πλέον το αποτέλεσμα της επίδρασης του Id, του Υπερεγώ και της εξωτερικής πραγματικότητας πάνω στο Εγώ. Η έννοια του ψυχικού τραύματος διατηρήθηκε κυρίως στις λεγόμενες τραυματικές νευρώσεις, σε αυτές δηλαδή τις νευρώσεις όπου η επίδραση του παράγοντα της εξωτερικής πραγματικότητας ήταν ιδιαίτερα έντονη οπότε και θεωρήθηκε ότι έπαιζε τον καθοριστικό ρόλο. Φαίνεται βέβαια ότι ο Freud μάλλον ποτέ δεν εγκατέλειψε την εντύπωση ότι οι τραυματικές νευρώσεις είναι κάτι διαφορετικό από τις υπόλοιπες,όπως π.χ. υπαινίσσεται ακόμη και το 1937 στο έργο του Περατώσιμη και μη περατώσιμη Ανάλυση. Παρά την έμφαση που έδωσε ο Freud από την αρχή στην σεξουαλικότητα και ίσως ακριβώς αυτού του λόγου, μοιάζει να καθυστέρησε να αναγνωρίσει τον ρόλο της επιθετικότητας στην ψυχική οικονομία. Ακόμη και όταν το έκανε, αυτό έγινε υπό προϋποθέσεις. Ας δούμε λοιπόν συνοπτικά την εξέλιξη της έννοιας της επιθετικότητας στην σκέψη του Freud. Οι εκδηλώσεις της επιθετικότητας όπως η εχθρότητα και το μίσος αναγνωρίζονται βέβαια πολύ νωρίς από τον Freud αλλά αντιμετωπίζονται περισσότερο σαν παραπροϊόντα της σεξουαλικότητας παρά σαν εκδηλώσεις ενός αυτοτελούς ενστίκτου. Έτσι υιοθετεί την έννοια της αμφιθυμίας για να περιγράψει τα αντιθετικά συναισθήματα αγάπης και εχθρότητας π.χ. της Οιδιπόδειας φάσης.η αμφιθυμία θα διαπιστωθεί ότι αποτελεί συστατικό πολλών ψυχοπαθολογικών καταστάσεων όπως η ψυχαναγκαστική νεύρωση, η παράνοια, η μελαγχολία κ.λ.π. Το 1905 στο έργο του Τρία Δοκίμια για την Θεωρία της Σεξουαλικότητας υιοθετεί την έννοια του σαδισμού, δηλαδή την διαστροφή όπου η σεξουαλική ικανοποίηση προσκτάται μέσα από επιθετική συμπεριφορά προς το σεξουαλικό αντικείμενο. Ο σαδισμός συνδέεται με τον μαζοχισμό που θεωρείται ο ψυχολογικός του αντίποδας. Το 1908 στο έργο του Χαρακτήρας και Πρωκτικός Ερωτισμός συνδέει την χαρακτηριστική τριάδα του ψυχαναγκαστικού ενήλικα δηλαδή την τάξη, την φιλαργυρία και την ισχυρογνωμοσύνη με τον πρωκτικό ερωτισμό του παιδιού. Το 1913 περιγράφεται το πρωκτικό- σαδιστικό στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης στο έργο Η προδιάθεση για την Ψυχαναγκαστική Νεύρωση. Ο σαδισμός, σαν επιμέρους ένστικτο εντάσσεται στα πλαίσια της φυσιολογικής ανάπτυξης της σεξουαλικότητας. Η ίδια τοποθέτηση επαναλαμβάνεται το 1915 στο έργο Ένστικτα και η Μοίρα τους. Εδώ ο Freud διατυπώνει και την άποψη ότι δεν μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ αγάπης και μίσους πριν την επίτευξη του γενετήσιου στάδιου της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης, δεδομένου ότι ο σκοπός των προγενετήσιων σταδίων ( στοματικό, πρωκτικό) περιλαμβάνει και την καταστροφή του αντικειμένου. Άρα το μίσος είναι αρχαιότερο της αγάπης οντογενετικά και συνδέεται περισσότερο με τα ένστικτα της αυτοσυντήρησης. Η αγάπη και το μίσος συνδυάζονται μεταξύ τους και δημιουργούν διάφορους συνδυασμούς. Η αγάπη μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι μετασχηματίζεται σε μίσος σε καταστάσεις διακοπής μιας σχέσης αγάπης με το αντικείμενο, δηλαδή σε καταστάσεις ματαίωσης μέσα από μηχανισμούς παλινδρόμησης

3 .Εδώ ο Freud περιγράφει ακόμη την μετατροπή ενός ενστίκτου στο αντίθετό του π.χ. ενεργητικότητα - παθητικότητα, σαδισμός -μαζοχισμός κ.λ.π. καθώς επίσης και την στροφή ενός ενστίκτου προς τον εαυτό του υποκειμένου. Με τον τελευταίο μηχανισμό εξηγείται η μετατροπή του σαδισμού σε μαζοχισμό. Παρόμοιος μηχανισμός υπονοείται όταν το 1917 στο Πένθος και Μελαγχολία ο Freud εξηγεί τον μηχανισμό της μελαγχολίας. Ο μελαγχολικός ταυτίζεται ενδοψυχικά με το αντικείμενο και αντί να επιτεθεί στο αντικείμενο επιτίθεται στον εαυτό του. Ο λόγος που γίνεται αυτό είναι κατά τον Freud η ναρκισσιστικού τύπου ταύτιση που κάνει ο μελαγχολικός, η οποία συνίσταται στην αντικατάσταση της σχέσης με το αντικείμενο με μια σχέση με τον ίδιο τον εαυτό. Η αμφιθυμία αναγνωρίζεται επίσης σαν ένας μη ειδικός παράγοντας.το 1918 στην εισαγωγή του στο Συνέδριο για τις πολεμικές νευρώσεις, με θέμα Ψυχανάλυση και Πολεμικές Νευρώσεις ο Freud προβληματίζεται πως θα μπορούσαν να εξηγηθούν με βάση την σεξουαλικότητα οι πολεμικές νευρώσεις που φαίνεται ότι είχαν πάρει ευρεία διάσταση κατά την διάρκεια του Α Παγκόσμιου πολέμου. Μιλάει για σύγκρουση πολεμοχαρούς και ειρηνόφιλου Εγώ και παραλληλίζει τις πολεμικές νευρώσεις με τις τραυματικές νευρώσεις της ειρηνικής περιόδου, δηλαδή τις νευρώσεις που προκύπτουν μετά από φυσικές καταστροφές, ατυχήματα απειλητικά για την ζωή κ λ.π.. Φαίνεται όμως να διαφοροποιεί γενικά τις πολεμικές από τις άλλες νευρώσεις. Στις πρώτες θεωρεί ότι το Εγώ αμύνεται μέσα από την νεύρωση απέναντι σε κάποιον κίνδυνο που προέρχεται από την εξωτερική πραγματικότητα ενώ στις δεύτερες αμύνεται απέναντι σε κάποιον κίνδυνο που προέρχεται από την εσωτερική πραγματικότητα, εννοώντας την σεξουαλικότητα. Από την άλλη πάλι διατυπώνει την άποψη ότι υπάρχει και μία αντιστοιχία με τις μεταβιβαστικές νευρώσεις στο ότι αυτό που είναι επικίνδυνο είναι κάποιος εσωτερικός εχθρός. Δεν κατονομάζει όμως την επιθετικότητα. Φαίνεται ότι ακόμη και τότε ο Freud ήταν απρόθυμος να αναγνωρίσει τον ρόλο της επιθετικότητας στην ψυχική οικονομία. Το 1920 ο Freud δημοσιεύει το έργο του Πέρα από την Aρχή της Ηδονής που έμελλε να αποτελέσει σταθμό στις απόψεις του από πολλές απόψεις. Στο σημείο αυτό θα χρειαστεί να παραμείνω περισσότερο. Ο Freud προσπαθεί εδώ να εξηγήσει κάποια οδυνηρά επαναλαμβανόμενα φαινόμενα, έναν καταναγκασμό της επανάληψης όπως τον ονομάζει, που παρατηρεί ότι λειτουργεί σε ορισμένες καταστάσεις. Συγκεκριμένα παρατηρεί ότι στις πολεμικές και στις τραυματικές νευρώσεις οι ασθενείς έχουν επαναλαμβανόμενα όνειρα που τους φέρνουν συνεχώς ξανά και ξανά στην οδυνηρή τραυματική κατάσταση. Παρόμοια φαινόμενα οδυνηρής επανάληψης ο Freud παρατηρεί στο παιχνίδι των παιδιών, στην ψυχαναλυτική διαδικασία με την μεταβίβαση και την αντίσταση στην θεραπεία καθώς και στις ζωές των ανθρώπων. Ο Freud αναρωτιέται γιατί συμβαίνουν όλα αυτά, τι εξυπηρετούν στην ψυχική οικονομία. Στο σημείο αυτό χρειάζεται να πούμε ότι τον Freud τον είχε απασχολήσει το θέμα του καταναγκασμού της επανάληψης και στο παρελθόν. Ήδη από το 1897 είχε συνδέσει κατά κάποιον τρόπο την αντίσταση στην θεραπεία με την επιθετικότητα π.χ. σε γράμμα του προς τον Fliess. Το 1914 στο άρθρο του Ανάμνηση, Επανάληψη και Επεξεργασία είχε εξηγήσει πως αυτό που επαναλαμβάνεται σαν αντίσταση στην θεραπεία είναι αυτό που δεν έχει ανακληθεί στην μνήμη και δεν έχει επεξεργαστεί στην θεραπεία. Δεν θα προσπαθήσω όμως εδώ να αναπτύξω τις απόψεις του Freud πάνω στα θέματα της αντίστασης, της μεταβίβασης και της επανάληψης. Εδώ μας ενδιαφέρει το πως τα συνδέει με την επιθετικότητα. Καταρχήν λοιπόν φαίνεται ότι δεν μπορεί να εξηγήσει τα όνειρα των

4 τραυματικών νευρώσεων με τις μέχρι τώρα θεωρητικές του υποθέσεις. Τα όνειρα όπως έχει διατυπώσει ήδη από το 1900 στο μνημειώδες έργο του Ερμηνευτική των Ονείρων αποτελούν εκφράσεις επιθυμιών, αν και συχνά συγκαλυμμένες λόγω της ονειρικής λογοκρισίας. Τα όνειρα ακόμη υπακούουν στην αρχή της ηδονής, δηλαδή στην αρχή του ότι η ψυχική συσκευή τείνει να αποφύγει την δυσαρέσκεια και να αποκτήσει την ικανοποίηση. Η αρχή αυτή μαζί με την αρχή της πραγματικότητας αποτελούν τις δύο βασικές αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται η ψυχική οικονομία σύμφωνα με το έργο του Διατυπώσεις για τις δύο Αρχές της Ψυχικής Λειτουργίας το Πώς γίνεται λοιπόν τα όνειρα των τραυματικών νευρώσεων να γίνονται πηγή δυσαρέσκειας ; Ο Freud υποθέτει ότι αυτά τα όνειρα αποτελούν εξαίρεση,ότι η αρχή της ηδονής δεν ισχύει σε αυτά και πως εμφανίζονται για να αποκαταστήσουν την διαταραγμένη ψυχική οικονομία που προκλήθηκε από το τραυματικό γεγονός. Κατά κάποιο τρόπο δηλαδή τα όνειρα αυτά είναι μία εκ των υστέρων απόπειρα προετοιμασίας της ψυχικής συσκευής, μέσω του άγχους που προκαλούν, προκειμένου να αντιμετωπισθεί έστω και καθυστερημένα το τραυματικό γεγονός. Ο τρόμος, δηλαδή το συναίσθημα που αντιστοιχεί στις καταστάσεις όπου η ψυχική συσκευή βρίσκεται απροετοίμαστη απέναντι στο τραυματικό γεγονός, θεωρείται από τον Freud καθοριστικός παράγοντας ανάπτυξης της τραυματικής νεύρωσης. Ο φυσικός τραυματισμός αν συνυπάρχει με το ψυχικό τραύμα ελαττώνει τις πιθανότητες για την ανάπτυξη μιας τραυματικής νεύρωσης. Αυτό οφείλεται κατά τον Freud στην κατά κάποιο τρόπο προστατευτική δράση της ναρκισσιστικής υπερεπένδυσης που επισυμβαίνει στο τραυματισμένο σημείο. Η μηχανική βία του φυσικού τραυματισμού απελευθερώνει μεν σεξουαλική διέγερση εσωτερικά που μπορεί να δράσει σαν ψυχικό τραύμα αλλά ταυτόχρονα υπάρχει ναρκισσιστική υπερεπένδυση του τραυματισμένου σημείου με αποτέλεσμα την σύνδεση και άρα αδρανοποίηση της εκλυόμενης ενέργειας. Πουθενά πάλι εδώ δεν τίθεται θέμα επιθετικότητας. Τα αγχώδη όνειρα λοιπόν των τραυματικών νευρώσεων έχουν σαν σκοπό την αποκατάσταση της αρχής της ηδονής η οποία είχε ανασταλεί από τον ψυχικό τραυματισμό. Για να εξηγηθούν όλα αυτά τα φαινόμενα της καταναγκαστικής επανάληψης ο Freud καταφεύγει στην υπόθεση της συντηρητικής φύσης των ενστίκτων. Τι εννοεί με αυτό. Τα ένστικτα έχουν σαν σκοπό τους την ικανοποίησή τους και όταν αυτό δεν συμβαίνει τότε αυξάνει η εσωτερική ένταση που γίνεται αισθητή σαν δυσαρέσκεια. Αφού λοιπόν η τάση τους είναι να ικανοποιηθούν και να ελαττωθεί η εσωτερική ένταση αυτό σημαίνει ότι κατά βάση το πρότυπο της λειτουργίας τους είναι η επιστροφή στην κατάσταση της λιγότερης δυνατής έντασης. Αφού η ενόργανη ύλη και τα φαινόμενα της ζωής προήλθαν από την ανόργανη αυτό σημαίνει ότι ο τελικός σκοπός των ενστίκτων είναι η επιστροφή στην ανόργανη ύλη και στον θάνατο όπου κάθε εσωτερική ένταση εκλείπει. Έτσι εισάγει την έννοια του ενστίκτου του Θανάτου που έχει σαν σκοπό την επιστροφή σε τελική ανάλυση της ενόργανης ύλης στην ανόργανη, την ζωή στον θάνατο και το αντιπαραθέτει με το ένστικτο του Έρωτα, που συμπεριλαμβάνει τώρα τα ένστικτα της σεξουαλικότητας και της αυτοσυντήρησης. Νομίζω ότι ο Freud αναγκάζεται να κάνει όλες αυτές τις υποθέσεις εκτός των άλλων λόγων και γιατί δεν αποδέχεται την πιθανότητα αυθύπαρκτης ύπαρξης της επιθετικότητας π.χ. επειδή τα όνειρα των τραυματικών νευρώσεων δεν αναγνωρίζονται σαν συγκαλυμμένες επιθετικές επιθυμίες. Ταυτόχρονα η έννοια της τραυματικής νεύρωσης παραμένει ασύνδετη εν πολλοίς με την υπόλοιπη θεωρία και ακατανόητη αφού

5 αντιμετωπίζεται σαν ένα πρόβλημα που αναφέρεται κυρίως στην σχέση ψυχικής συσκευής και πραγματικότητας αντί να αντιμετωπισθεί όπως όλες οι άλλες νευρώσεις σαν ένα πρόβλημα που αναφέρεται τόσο στην σχέση ψυχικής συσκευής και πραγματικότητας όσο και στην σχέση των ενδοψυχικών δομών μεταξύ τους. Ο Freud επανέρχεται ξανά στο θέμα των πολεμικών νευρώσεων σε κάποιο σχόλιο στο έργο του 1921 Ψυχολογία της ομάδας και η ανάλυση του Εγώ. Εδώ θεωρεί τον στρατό σαν μία ομάδα της οποίας τα μέλη συνδέονται μεταξύ τους με λιβιδινικούς δεσμούς. Η παραμέληση κατά την γνώμη του από την διοίκηση αυτών των δεσμών υπήρξε μία από τις αιτίες που οδήγησαν στην εμφάνιση τόσων πολλών πολεμικών νευρώσεων. Το 1923 στο Εγώ και το Id o Freud επεκτείνει τις απόψεις του. Το ένστικτο του Θανάτου είναι πρωτογενώς αυτοκαταστροφικό. Όταν κατευθύνεται προς τα έξω τότε εκδηλώνεται σαν καταστροφικότητα. Το 1924 στο άρθρο του Το Οικονομικό Πρόβλημα του Μαζοχισμού ο Freud επανέρχεται στο θέμα του μαζοχισμού, αυτήν την φορά κάτω από το πρίσμα της νέας θεωρίας του περί ενστίκτων. Ο μαζοχισμός, αντίθετα από ότι είχε υποστηρίξει παλαιότερα όπως είδαμε, είναι πρωτογενής, δηλαδή προϋπάρχει του σαδισμού και αποτελεί έκφραση του ενστίκτου του Θανάτου που κατευθύνεται προς τον ίδιο τον εαυτό. Τα δύο ένστικτα, ο Έρωτας και ο Θάνατος μπορούν και αναμιγνύονται μεταξύ τους και έτσι ο Θάνατος παύει να είναι καταστροφικός. Τις απόψεις αυτές θα τις διατηρήσει ο Freud σε όλο το υπόλοιπο έργο του. Το 1926 στο έργο του Αναστολές, Συμπτώματα και Άγχος τον απασχολεί μεταξύ άλλων η προέλευση του άγχους και η σχέση του με τον σχηματισμό συμπτωμάτων. Διαφοροποιεί την τραυματική κατάσταση από την κατάσταση κινδύνου. Η τραυματική κατάσταση χαρακτηρίζεται από το αίσθημα αβοήθητου που οφείλεται ακριβώς στο μεγάλο μέγεθος ενός κινδύνου που δεν μπορεί να αποτραπεί, είτε αυτός είναι πραγματικός, είτε αυτός προέρχεται από τα ένστικτα οπότε είναι ψυχικός. Αντίθετα η κατάσταση κινδύνου είναι μία κατάσταση επικείμενου κινδύνου που ακόμη μπορεί να αποτραπεί, δηλαδή δεν έχει οδηγήσει ακόμη στο αίσθημα του αβοήθητου και στην τραυματική κατάσταση. Το άγχος λειτουργεί εδώ σαν προειδοποίηση προκειμένου να αναληφθεί η κατάλληλη δράση που θα αποτρέψει τον κίνδυνο και τον ψυχικό τραυματισμό. Στο έργο του αυτό φαίνεται να υπαναχωρεί κάπως από τις απόψεις του σχετικά με τα ένστικτα. Πάντως συνεχίζει να αποδίδει τον καταναγκασμό της επανάληψης σε αντίσταση του Ασυνείδητου. Το 1930 στο έργο Πολιτισμός πηγή δυστυχίας ο Freud ανιχνεύει τόσο τις αιτίες του πολιτισμού όσο και τις αιτίες δυσαρέσκειας του ανθρώπου από τον πολιτισμό. Ο πολιτισμός απαιτεί από τον άνθρωπο τον περιορισμό τόσο της σεξουαλικότητάς του όσο και της επιθετικότητάς του και επομένως αποτελεί πηγή δυσαρέσκειας. Από την άλλη παρέχει στον άνθρωπο περισσότερη ασφάλεια. Το ένστικτο του Έρωτα τείνει να συνδέει τους ανθρώπους μεταξύ τους δημιουργώντας όλο και μεγαλύτερα ανθρώπινα σύνολα. Αντίθετα θεωρείται ότι λειτουργεί το επιθετικό ένστικτο που είναι απόρροια του ενστίκτου του Θανάτου. Η εξέλιξη του πολιτισμού παραλληλίζεται με την εξέλιξη κάθε ανθρώπινου όντος μέσα σε μία δεδομένη κοινωνική ομάδα. Βασικός παράγοντας και στις δύο διαδικασίες είναι η ανάπτυξη του συναισθήματος της ενοχής. Αυτό δημιουργείται μέσα από μηχανισμούς ταύτισης και έχει σαν τελικό αποτέλεσμα την εγκαθίδρυση του Υπερεγώ

6 όπου συγκεντρώνονται ποσότητες επιθετικότητας που τώρα πλέον στρέφονται κατά του Εγώ. Το συναίσθημα της ενοχής είναι έκφραση της σύγκρουσης που οφείλεται στην αμφιθυμία δηλαδή της σύγκρουσης του Έρωτα και του Θανάτου και είναι αναπόφευκτο σε κάθε περίπτωση ανθρώπινης συμβίωσης. Εδώ η επιθετικότητα αναγνωρίζεται μεν αλλά όχι σαν ένα αυτοτελές ένστικτο. Το 1937 στο έργο του Περατώσμη και μη περατώσιμη Ανάλυση o Freud διατυπώνει την άποψη ότι η αιτιολογία κάθε νευρωσικής διαταραχής είναι μικτή, εννοώντας ότι καθορίζεται τόσο από την ένταση των ενστίκτων όσο και από τραύματα που συμβαίνουν στην παιδική ηλικία τότε που το ανώριμο Εγώ ήταν ανίκανο να τα χειρισθεί. Αποδίδει τα φαινόμενα του μαζοχισμού, της αρνητικής θεραπευτικής αντίδρασης και της αίσθησης της ενοχής στο ένστικτο της επιθετικότητας ή της καταστροφικότητας που είναι απόρροια του ενστίκτου του Θανάτου. Θεωρεί ακόμη τις ενδοψυχικές συγκρούσεις συνέπεια μιας ελεύθερης επιθετικότητας. Το 1939 στο έργο του Μωυσής και Μονοθεϊσμός επαναδιατυπώνει κατά κάποιο τρόπο την έννοια του τραύματος και της νεύρωσης. Το τραύμα είναι κάποια εντύπωση που προκαλείται νωρίς στην ζωή, μέσα στα πρώτα 5 χρόνια, ακολουθείται κατά κανόνα από την παιδική αμνησία και αναφέρεται σε γεγονότα σεξουαλικής ή επιθετικής φύσης. Παραδέχεται ότι δεν είναι πάντα εφικτό να βρεθεί κάποιο τραύμα σε όλες τις νευρώσεις και ότι αυτό είναι θέμα ορισμού της έννοιας «τραυματικός».τονίζει όμως παράλληλα ότι η νεύρωση αναφέρεται σε πολύ πρώιμες εντυπώσεις της παιδικής ηλικίας και πως υπάρχουν περιπτώσεις που αξίζουν να ονομάζονται «τραυματικές» λόγω της έντασης κάποιων τέτοιων πρώιμων εντυπώσεων καθώς και του τρόπου που αντιμετωπίσθηκαν αυτές. Αμέσως παρακάτω θα μιλήσει για αλληλεπίδραση της ιδιοσυστασίας του ατόμου με την ένταση της εμπειρίας προκειμένου να υπάρξει πιθανότητα τραύματος. Είναι φανερό εδώ ότι η έννοια του τραύματος ορίζεται αρκετά διαφορετικά από ότι παλιότερα. Στην Περίληψη της Ψυχανάλυσης που δημοσιεύθηκε μετά τον θάνατό του το 1940 ο Freud αναπτύσσει τις τελικές του απόψεις όσον αφορά βασικά θέματα της θεωρίας. Για αυτά που μας ενδιαφέρουν εδώ, επαναλαμβάνει την θεωρία των δύο βασικών ενστίκτων του Έρωτα και του Θανάτου που λειτουργούν αντιθετικά αλλά και συνδυάζονται μεταξύ τους. Το πρώτο έχει την τάση να δημιουργεί όλο και μεγαλύτερες ενότητες, να συνδέει, ενώ το δεύτερο αποδιοργανώνει, οδηγεί από το οργανικό στο ανόργανο. Το ένστικτο του Θανάτου γίνεται αντιληπτό όταν κατευθύνεται προς τα έξω, με την μορφή της επιθετικότητας και είναι απαραίτητο για την επιβίωση με αυτήν την μορφή. Το Υπερεγώ απορροφά ποσότητες του ενστίκτου του Θανάτου και λειτουργεί αυτοκαταστροφικά. Η τάση για νόσο οφείλεται σε βασικές μετατροπές στην οικονομία των ενστίκτων. Μιλώντας για τις νευρώσεις πιθανολογεί ότι οι τραυματικές νευρώσεις ίσως αποτελούν εξαίρεση σε σχέση με τις άλλες, αν και όπως παραδέχεται δεν έχουν διερευνηθεί αρκετά. Η παιδική ηλικία, με το αδύναμο, ανώριμο και ανίκανο για αποτελεσματική αντίσταση Εγώ που την χαρακτηρίζει, είναι κατάλληλη για την ανάπτυξη «τραυμάτων». Αυτά οφείλονται στις ενστικτώδεις ενορμήσεις, στην ιδιοσυστασία και σε διεγέρσεις από το περιβάλλον. Κανένας άνθρωπος δεν αποφεύγει τέτοιες τραυματικές εμπειρίες που καθορίζουν την παραπέρα πορεία του, δεδομένου ότι το παιδί είναι ψυχολογικά ο πατέρας του ενήλικου. Η καθυστέρηση της ανάπτυξης του Εγώ σε

7 σχέση με την ανάπτυξη των ενστίκτων, που παρατηρείται στην παιδική ηλικία είναι η βασική προϋπόθεση της νεύρωσης. Στο σημείο αυτό θα ήθελα ανακεφαλαιώνοντας αυτά που έχουν ήδη ειπωθεί να κάνω κάποια σχόλια. Ο Freud προσπαθώντας να εξηγήσει με βάση την σεξουαλικότητα τα φαινόμενα που παρατηρεί θεωρεί π.χ. ότι το πρότυπο της αγχογόνου κατάστασης είναι η απώλεια της αγάπης από το αντικείμενο. Εδώ βέβαια αναφέρεται οπωσδήποτε σε μία σχέση με το αντικείμενο. Νομίζω όμως ότι ούτε είναι πάντα σαφές ότι αναφέρεται σε μία σχέση ούτε επίσης ότι μία σχέση μπορεί να εμπεριέχει και επιθετικότητα εκτός των άλλων. Αυτή η αδυναμία στην θεωρία, αυτή η θεωρητική δέσμευση έχει και κάποιες συνέπειες. Ο ρόλος π.χ. της επιθετικότητας στην ψυχική οικονομία υποτιμάται ή γίνεται αντιληπτός ανάποδα, δηλαδή ότι η επιθετικότητα στρέφεται πρωτογενώς προς τον εαυτό. Η αναζήτηση του γιατί η ψυχική συσκευή λειτουργεί με κάποιο παθολογικό τρόπο γίνεται αναζήτηση κυρίως κάποιου τραύματος και όχι τόσο του τι είδους σχέση προκάλεσε αυτόν τον τρόπο λειτουργίας, οι τραυματικές νευρώσεις παραμένουν σαν κάτι διαφορετικό κ.λ.π. Αφήνοντας προς το παρόν την θεωρία θα ήθελα να σας παρουσιάσω ένα σύντομο κλινικό παράδειγμα. Ο ασθενής μου, είναι ένας νέος άνδρας, ευκατάστατος μεν αλλά χωρίς ενεργό επαγγελματική δραστηριότητα αυτό το διάστημα. Τα προβλήματά του όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος ξεκίνησαν σχετικά απότομα πριν 10 χρόνια μετά από ένα λεκτικό επεισόδιο που είχε με κάποιον πελάτη του. Από τότε υποφέρει από έμμονες ιδέες με ομοφυλόφιλο περιεχόμενο και διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα. Ακόμη αναφέρει εφιάλτες με ομοφυλόφιλο περιεχόμενο. Πριν μερικά χρόνια μετά την αυτοκτονία ενός φίλου του άρχισε να φοβάται ότι κάποιος θα μπορούσε να τον θεωρήσει υπεύθυνο γιαυτό. Η κοινωνική του ζωή είναι πολύ περιορισμένη, το ίδιο και η ερωτική του ζωή, ιδίως το τελευταίο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του αυτό δεν ήταν έτσι στο παρελθόν, αλλά ούτε και κατά την τελευταία δεκαετία που έχει τα συμπτώματα, επειδή ζώντας στο εξωτερικό είχε την ευκαιρία για περισσότερες σχέσεις. Αισθάνεται ότι η ζωή είναι μια κόλαση, και δεν μπορεί να αισθανθεί άνετα στην πόλη που ζει και με τους ανθρώπους που έρχεται σε επαφή. Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε ψυχιατρική φαρμακευτική αγωγή. Οι πληροφορίες για το παρελθόν του είναι ασαφείς και πολύ περιορισμένες. Δυσκολεύεται να περιγράψει συναισθήματα και πολύ γρήγορα γίνεται φανερό ότι του είναι πολύ δύσκολο να αισθανθεί θυμό, κάτι που δεν φαίνεται να του κάνει εντύπωση. Εμφανίζεται πολύ προσκολλημένος στις ιδέες του και γενικά αισθάνεται απαισιόδοξος όσον αφορά την έκβαση της κατάστασής του. Παρά ταύτα σε σύντομο σχετικά διάστημα θεραπείας έχουν συμβεί αρκετά πράγματα. Οι ιδέες έχουν υποχωρήσει, δεν τον απασχολούν όλη την ώρα, τα ψυχοσωματικά του συμπτώματα έχουν εξαφανιστεί σχεδόν, οι κοινωνικές του επαφές έχουν βελτιωθεί και δεν χρειάζεται την φαρμακευτική αγωγή. Τι θα μπορούσαμε να σκεφτούμε πάνω στο θέμα μας σχετικά με το κλινικό παράδειγμα ; Μια πρώτη ερώτηση που θα μπορούσαμε να θέσουμε είναι το αν αποτελεί περίπτωση τραυματικής νεύρωσης. Τι είναι μια τραυματική νεύρωση; Νομίζω ότι αυτό είναι θέμα ορισμού βέβαια, αλλά έχω την εντύπωση ότι και οι τραυματικές νευρώσεις δεν διαφέρουν στην ουσία από τις υπόλοιπες. Αν είναι για να γίνει κατανοητή μια νεύρωση, είτε θα την πούμε τραυματική είτε όχι η ερώτηση που έχουμε να θέσουμε και να απαντήσουμε είναι το

8 γιατί αντιδράει με έναν παθολογικό τρόπο η ψυχική συσκευή. To να θεωρήσουμε ότι η απάντηση βρίσκεται στην ένταση και μόνο του τραυματικού γεγονότος είναι σαν να παραγνωρίζουμε τον ρόλο της ψυχικής συσκευής, σαν να εκτρέπουμε την ερώτηση που θέσαμε,σαν να κοιτάμε στο θέμα μας από έξω προς τα μέσα. Αν βέβαια συμβαίνει και αυτό αναπόφευκτα σε κάποια φάση, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και ο σκοπός. Για να ξαναγυρίσω όμως στον ασθενή μου. Νομίζω ότι η νεύρωσή του έχει χαρακτηριστικά που θα μπορούσαμε να τα χαρακτηρίσουμε «τραυματικά» όπως την ύπαρξη ενός γεγονότος που παρά το ότι δεν ήταν βέβαια σοβαρός κίνδυνος για την ζωή του προκάλεσε εν πολλοίς μια αντίδραση εκ μέρους του που καθόρισε την υπόλοιπη ζωή του, υπάρχουν τα εφιαλτικά όνειρα, εμφανίζεται προσκολλημένος στις ιδέες του κ.λ.π. Τι μπορεί να λειτούργησε «τραυματικά» στην περίπτωσή του; Νομίζω ότι η επιθετικότητα που δεν εκφορτίσθηκε με κάποιο τρόπο κατά την διάρκεια του επεισοδίου ήταν η αιτία που επηρέασε την ισορροπία της ψυχικής του οικονομίας, για να χρησιμοποιήσω τις εκφράσεις του Freud. Πράγματι, μοιάζει αυτό να το επιβεβαιώνει και ο ίδιος παραδεχόμενος ότι παρόμοιες σκέψεις είχε και πριν το επεισόδιο αλλά δεν τον απασχολούσαν τότε, ενώ μετά τις αποδεχόταν, αισθανόταν πολύ περισσότερο αδύναμος να αντιδράσει σε μια πιθανή σεξουαλική πρόκληση από άλλους άνδρες κ.λ.π. Γιατί υπήρξε αυτή η αδυναμία εκφόρτισης; Εδώ βέβαια θα χρειασθεί να κάνουμε υποθέσεις και στο σημείο αυτό θα βασισθούμε αναπόφευκτα και στην θεωρία. Νομίζω όμως ότι ούτως ή άλλως, αν είναι για να ανατραπεί η σχέση που έχει διαμορφώσει ο ασθενής μου με την πραγματικότητα δηλαδή για να αντιμετωπισθεί το «ψυχικό τραύμα» του και οι συνέπειές του, για να θεραπευθεί, θα χρειασθεί η αναζήτηση των αιτίων να γίνει προς την κατεύθυνση περισσότερο του τι δεν έγινε παρά προς το τι έγινε στο παρελθόν του. Και για να εξηγηθώ. Ο Freud, όπως είδαμε, θεωρούσε αναπόφευκτα τα «τραύματα»της παιδικής ηλικίας τότε που το Εγώ του παιδιού είναι αδύναμο κ.λ.π. Ακόμη είχε διαπιστώσει την δύναμη της φαντασίας στην ψυχική οικονομία. Αυτό που νομίζω ότι δεν τόνισε είναι το πως κάποιες φαντασίες γίνονται παθογόνες και γιατί. Νομίζω ότι αυτό έχει σχέση με την επάρκεια των γονέων να λειτουργήσουν κατά κάποιον τρόπο προστατευτικά, έτσι ώστε ο κόσμος της φαντασίας να αποδειχθεί επαρκώς αβλαβής στο παιδί. Με άλλα λόγια πώς κάποιες επικίνδυνες φαντασίες διαψεύδονται ή όχι επαρκώς από την πραγματικότητα των γονέων και του περιβάλλοντος γενικότερα. Κάτι που βέβαια μετακινεί την έμφαση από το στιγμιαίο του τραύματος στο διαρκείας της σχέσης. Ίσως όταν δεν γίνει αυτό επαρκώς τότε δημιουργείται αυτό που ο Freud ονόμαζε προδιάθεση, δηλαδή τότε υπάρχει το πρόσφορο έδαφος για να λειτουργήσουν «τραύματα» που διαφορετικά ίσως δεν θα είχαν επίδραση ή τόση επίδραση. Eπομένως χρειάζεται να δούμε τι συνέβη στην ζωή του ασθενούς μου πριν την περίοδο που ο ίδιος οριοθετεί με το «τραύμα» του. Κάτι που ο ίδιος βέβαια προς το παρόν δυσκολεύεται να κάνει. Και που βέβαια αντιστέκεται να κάνει. Δύο λόγια ακόμη σχετικά με την σχέση τραυματικού γεγονότος και αντίστασης. Ο ασθενής μου προσκολλάται τόσο πολύ στο«τραυματικό» γεγονός γιατί με αυτόν τον τρόπο αντιστέκεται στην αποκάλυψη άλλων σημαντικότερων γιαυτόν γεγονότων που θα τον φέρουν αντιμέτωπο με επίφοβα ακόμη γιαυτόν συναισθήματα. Η διατήρηση των συνεπειών του τραύματος, η καθήλωση στο τραύμα εξυπηρετεί την αντίστασή του στην θεραπεία. Τελειώνοντας, η μετακίνηση της έμφασης από το εξωτερικό τραύμα στις εσωτερικές φαντασίες χρειάζεται ίσως να συμπληρωθεί από το πως αυτές διαπραγματεύθηκαν στην

9 πραγματικότητα, ο ρόλος του περιβάλλοντος αλλά ανάποδα.. Αν η έννοια του ψυχικού τραύματος είναι για να μας υπενθυμίζει την σχέση του παρόντος με το παρελθόν στην ιστορία του ατόμου τότε είναι χρήσιμο να δούμε πως θα την διευρύνουμε και θα την εντάξουμε καλύτερα στα κλινικά δεδομένα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Freud S. (1893) με Breuer J. Περί του ψυχικού μηχανισμού των υστερικών φαινομένων: προκαταρτική ανακοίνωση Standard ed.2 σελ.3 Freud S. (1895) με Breuer J. Μελέτες για την υστερία Standard ed.2 Freud S. (1897) Γράμμα 27ης Οκτωβρίου 1897 Standard ed. 1 σελ.266 Freud S. (1900) Ερμηνευτική των ονείρων Standard ed.4-5 Freud S. (1905) Τρία δοκίμια για την θεωρία της σεξουαλικότητας Standard ed.7 σελ. 125 Freud S. (1908) Χαρακτήρας και πρωκτικός ερωτισμός Standard ed. 9 σελ. 169 Freud S. (1911) Διατυπώσεις για τις δύο αρχές της ψυχικής λειτουργίας Standard ed.12 σελ. 215 Freud S. (1913) Η προδιάθεση για την ψυχαναγκαστική νεύρωση Standard ed.12 σελ Freud S. (1914) Ανάμνηση, επανάληψη και επεξεργασία Standard ed.12 σελ. 147 Freud S. (1915) Ένστικτα και η μοίρα τους Standard ed.14 σελ..111 Freud S. (1917) Πένθος και μελαγχολία Standard ed.14 σελ.239 Freud S. (1919) Εισαγωγή στο συνέδριο Ψυχανάλυση και πολεμικές νευρώσεις Standard ed. 17 σελ.207 Freud S. (1920) Πέρα από την αρχή της ηδονής Standard ed.18 σελ.7 Freud S. (1921) Ψυχολογία της ομάδας και η ανάλυση του Εγώ Standard ed.18 σελ. 69 Freud S. (1923) Εγώ και το Id Standard ed. 19 σελ. 3 Freud S. (1924) Το οικονομικό πρόβλημα του μαζοχισμού Standard ed. 19 σελ.157 Freud S. (1926) Αναστολές, συμπτώματα και άγχος Standard ed. 20 σελ. 77 Freud S. (1930) Πολιτισμός πηγή δυστυχίας Standard ed. 21 σελ. 59 Freud S. (1937) Περατώσιμη και μη περατώσιμη ανάλυση Standard ed. 23 σελ.211 Freud S. (1939) Μωυσής και μονοθεισμός Standard ed. 23 σελ. 3 Freud S. (1940) Περίληψη της ψυχανάλυσης Standard ed. 23 σελ. 14

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες. Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 6: Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Θεματική Ενότητα 6 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις κλινικές καταβολές της ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση

Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Το Αρνητικό στην Ψυχανάλυση Εργασία στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εισαγωγική Εκπαίδευση στην Ψυχαναλυτική Πράξη» ΕΠΕΚΕΙΝΑ Επιμέλεια: Αφροδίτη Στυλιαρά ψυχολόγος - Αγγελική Καραγιάννη ψυχολόγος. Εποπτεία:

Διαβάστε περισσότερα

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1

MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 MAΘΗΜΑ 4-ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 1 ΔΟΜΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η ψυχοδυναμική προσέγγιση Η συμπεριφορική προσέγγιση P S Y 2 0 5 - M Α Θ Η Μ Α 4 Ο 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΑΠΤΥΧΘΗΚΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Σχολές σκέψης στην ψυχολογία: IV Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ. Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 4: Η ψυχαναλυτική θεωρία των κινήτρων Θεματική Ενότητα 4 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στην ψυχαναλυτική θεωρία και, κυρίως, σε εκείνο το τμήμα της θεωρίας που αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα

Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Κυριακή Γ. Γιώτα Ψυχολόγος MSc., Ph.D. Η Ψυχαναλυτική Θεωρία του Freud για την Προσωπικότητα Sigmund Freud (1856-1939) Το 1873 ξεκίνησε σπουδές ιατρικής στη σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Το 1886

Διαβάστε περισσότερα

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου

Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα. Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η Επιθετικότητα στα Παιδιά που Έχουν Βιώσει Τραύμα Victoria Condon and Panos Vostanis Μετάφραση: Ματίνα Παπαγεωργίου Η συχνή επιθετική συμπεριφορά ενός παιδιού εναντίον ενηλίκων και συνομηλίκων, μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος Απαρτιωμένη Διδασκαλία ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ Ορισμός: Είναι λειτουργίες του εγώ που έχουν σκοπό να απαλλάξουν το άτομο από το άγχος ή άλλα

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Θεμελιωτής της ψυχαναλυτικής: Σιγκμουντ Φρουντ (1856-1939) Αυστριακός Ιατρός, ψυχίατρος. Το έργο και οι θεωρίες του είχαν μεγάλη επίδραση στην ανθρωπολογία, τη φιλοσοφία,

Διαβάστε περισσότερα

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή

Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Μπορεί να συναντηθεί ο έφηβος με το δάσκαλο; Προσέγγιση των δυσκολιών στη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή Αυτή, δεν είναι μία κανονική παρουσίαση. Είναι μόνο μία αφορμή για προβληματισμό. Παρατηρήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο

Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Πως ο Νους Χειρίζεται το Φόβο Σύμφωνα με δύο σχετικά πρόσφατες έρευνες, οι μνήμες φόβου και τρόμου διαφέρουν σημαντικά από τις συνηθισμένες μνήμες. Οι διαφορές αυτές δεν συνίστανται μόνο στις εμφανείς

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοδυναµικές θεωρίες και διοµαδικές σχέσεις. Ηψυχαναλυτική θεωρία του Freud.

Ψυχοδυναµικές θεωρίες και διοµαδικές σχέσεις. Ηψυχαναλυτική θεωρία του Freud. Ψυχοδυναµικές θεωρίες και διοµαδικές σχέσεις. Ηψυχαναλυτική θεωρία του Freud. Ο Freud πίστευε ότι είχε ανακαλύψει την πραγµατική «φύση» του ανθρώπου όχι µόνο στο επίπεδο των διαπροσωπικών σχέσεων αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ Λογικοθυμική προσέγγιση (Rational-Emotive Therapy) Αναπτύχθηκε από τον Albert Ellis τη δεκαετία του 1950. Πεποίθηση πως οι συναισθηματικές δυσκολίες οφείλονται σε λανθασμένες

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους

Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Συναισθήματα και η Διαχείρισή τους Όταν είμαστε παιδιά, στο ξεκίνημα της ζωής μας, έχουμε έντονη σύγχυση σχετικά με τα συναισθήματά μας, νοιώθοντας την ανάγκη να κατανοήσουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο

Διαβάστε περισσότερα

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης;

Ποια είναι τα είδη της κατάθλιψης; Ολοι κάποιες φορές νιώθουμε μελαγχολία ή θλίψη, αλλά αυτά τα συναισθήματα συνήθως περνούν μετά από λίγες μέρες. Όταν ένα άτομο έχει κατάθλιψη, η διαταραχή αυτή επηρεάζει την καθημερινή του ζωή, τη φυσιολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΣΘΕΝ-Ν ΣΤΗ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΜΟΝΑΔΑ ΚΑΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤ-ΠΙΣΗ ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ Τ.Ε. Β Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η στεφανιαία µονάδα είναι ένας χώρος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Ψυχολογία Κινήτρων ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ψυχολογία Κινήτρων Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

"Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι." Oscar Wilde

Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι. Oscar Wilde 1 Αγαπημένε μου φίλε/η, "Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι." Oscar Wilde Θα ήθελα να σε καλωσορίσω σε αυτό το σεμινάριο. Είναι πολύ σημαντικό για εμένα να ξέρεις πώς δεσμεύομαι με το πέρας

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια

Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια ρ ZΩΗ ΚΑΤΣΑΡΟΥ Νευρολόγος ιευθύντρια ΕΣΥ Η νόσος του Parkinson δεν είναι µόνο κινητική διαταραχή. Έχει υπολογισθεί ότι µέχρι και 50% των ασθενών µε νόσο Πάρκινσον, µπορεί να βιώσουν κάποια µορφή κατάθλιψης,

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές. Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo.

Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές. Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo. Διαχείριση κρίσεων: Ψυχοκοινωνικές Γεωργία Κιζιρίδου, Εξελικτική Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων georgiakiz@yahoo.gr Διαχείριση κρίσεων: Ψυχο-κοινωνικές «Ακόμα και οι χώρες που είναι εξοπλισμένες

Διαβάστε περισσότερα

2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014

2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014 2o µετασυµπόσιο της εψσε - ipso p. marty 15 Νοεµβρίου 2014 Χριστίνα Μιχαλοπούλου Σχολιασµός του κειµένου του Φώτη Μπόµπου "Διασικασία συµβολοποίησης κατά την ψυχαναλυτική διεργασία" Όταν πρωτοάκουσα την

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 9 ο ΓΕΛ Πατρών ΩΡΑ ΓΙΑ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ ΕΠΙΡΡΟΗ ΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΣΤΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΛΙΑΒΡΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΥΛΑΙΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΟΜΑΔΑ: Tom&Jerry Υπεύθυνοι καθηγητές:

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ»

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» Δρ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΙΩΤΣΙΔΗ (PhD, MSc, MA) Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος 1 ΔΟΜΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ορισμοί, οφέλη,

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτική υποστήριξη σε προβλήματα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού

Θεραπευτική υποστήριξη σε προβλήματα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού Πρόγραμμα Ψυχοθεραπευτικής Yποστήριξης Aτόμων και οικογενειών με πρόβλημα εθισμού 1 / 8 1.) Η Οικογένεια «Η οικογένεια είναι ένας ζώντας οργανισμός ο οποίος όπως κάθε άλλος οργανισμός γεννιέται, ενηλικιώνεται

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29

Ψυχωτικές διαταραχές και θεραπευτική αντιμετώπιση - Ο Δρόμος για την Θεραπεία Σάββατο, 10 Ιούλιος :29 Γράφει: Νικόλαος Βακόνδιος, Ψυχολόγος Η λέξη «ψύχωση» είναι μία λέξη η οποία χρησιμοποιείται υπερβολικά συχνά από τον κόσμο με λάθος νόημα και περιεχόμενο. Στο κείμενο αυτό, γίνεται μία προσπάθεια να δοθεί

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ευάγγελος Γκικόντες, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος

Γράφει: Ευάγγελος Γκικόντες, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος Γράφει: Ευάγγελος Γκικόντες, Μαιευτήρας - Χειρουργός Γυναικολόγος Τι ακριβώς εννοούμε με τον όρο δυσπανευρία; Είναι η επώδυνη σεξουαλική επαφή. Η γυναίκα, είτε όταν την εξετάζει ο γυναικολόγος είτε κατά

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + «Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + Απώλεια ονομάζουμε κάθε στέρηση, κάθε αποχωρισμό από

Διαβάστε περισσότερα

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Στη δραματοθεραπεία εκδραματίζονται σκηνές και γεγονότα της ζωής στην προσωπική παράσταση του καθενός, με την ασφάλεια που προσφέρουν οι μορφές τέχνης που χρησιμοποιούνται,

Διαβάστε περισσότερα

Από τη μεγάλη γκάμα των δεξιοτήτων ζωής που μπορεί κανείς να αναπτύξει παρακάτω παρουσιάζονται τρεις βασικοί άξονες.

Από τη μεγάλη γκάμα των δεξιοτήτων ζωής που μπορεί κανείς να αναπτύξει παρακάτω παρουσιάζονται τρεις βασικοί άξονες. Δεξιότητες ζωής είναι οι ικανότητες οι οποίες συμβάλλουν σε μια πετυχημένη, παραγωγική και γεμάτη ικανοποίηση ζωή. Οι δεξιότητες ζωής αποτελούν το σύνολο των στάσεων και συμπεριφορών που προσφέρουν στους

Διαβάστε περισσότερα

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε.

ΤΣΑΠΑΤΣΑΡΗ ε. Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη

Διαβάστε περισσότερα

«Η Διατήρηση της Σεξουαλικότητας μετά τον Γυναικολογικό Καρκίνο»

«Η Διατήρηση της Σεξουαλικότητας μετά τον Γυναικολογικό Καρκίνο» «Η Διατήρηση της Σεξουαλικότητας μετά τον Γυναικολογικό Καρκίνο» Βασιλική Κουμαντάκη Ψυχολόγος Εθελόντρια & Μέλος Εξελεγκτικής Επιτροπής Συλλόγου «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών Επιστημονικός Συνεργάτης «ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΣΤΟΥ»

Διαβάστε περισσότερα

Είναι «ψυχοσωματική» η καθημερινή μας ζωή και συμπεριφορά; - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγο

Είναι «ψυχοσωματική» η καθημερινή μας ζωή και συμπεριφορά; - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγο Η αξιοθαύμαστη πολυπλοκότητα του ανθρώπινου μυαλού και το «προϊόν» του, η φαινομενικά απλή, καθημερινή ανθρώπινη συμπεριφορά, εκλαμβάνονται από τους ανθρώπους ως δεδομένα Πρόκειται για κάτι λογικό να συμβαίνει

Διαβάστε περισσότερα

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ]

Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Προσωπο-κεντρική θεωρία (person-centred) [πρώην Πελατο-κεντρική θεωρία ] Φαινομενολογική θεωρητική κατεύθυνση η οποία υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος διαθέτει από μόνος του την ικανότητα για προσωπική ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού κρίσεις πανικού

Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού κρίσεις πανικού Κρίσεις πανικού!!!! Η διαταραχή πανικού (ΔΠ) είναι μια αγχώδης διαταραχή που εκδηλώνεται με ψυχολογικά και σωματικά συμπτώματα. Είναι μια από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις κατά την οποία το άτομο παρουσιάζει

Διαβάστε περισσότερα

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη,

Διπολική διαταραχή μανιοκατάθλιψη, ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Ο όρος ψυχική διαταραχή περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος προβλημάτων που έχουν σχέση με την ψυχική κατάσταση και την συμπεριφορά ενός ατόμου. Οι διάφορες ψυχικές διαταραχές εκδηλώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης. Μανώλης Ισχάκης. WYS NLP Life Coaching. Ζήσε με Πάθος! Σελίδα 1

Μανώλης Ισχάκης. Μανώλης Ισχάκης. WYS NLP Life Coaching.  Ζήσε με Πάθος!  Σελίδα 1 Μανώλης Ισχάκης WYS NLP Life Coaching www.manolisischakis.gr Όνομα : Επίθετο : Ζήσε με Πάθος! www.manolisischakis.gr Σελίδα 1 Αγαπημένε μου φίλε/η, "Να είσαι ΕΣΥ! Όλοι οι άλλοι ρόλοι είναι πιασμένοι."

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων

e-seminars Αναπτύσσομαι 1 Προσωπική Βελτίωση Seminars & Consulting, Παναγιώτης Γ. Ρεγκούκος, Σύμβουλος Επιχειρήσεων Εισηγητής Ειδικών Σεμιναρίων e-seminars Πρωτοποριακή Συνεχής Επαγγελματική και Προσωπική Εκπαίδευση Προσωπική Βελτίωση Αναπτύσσομαι 1 e Seminars Copyright Seminars & Consulting Page 1 Περιεχόμενα 1. Γιατί είναι απαραίτητη η ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου.

- Έκπτωση στη χρήση εξoλεκτικών συμπεριφορών πχ βλεμματικής επαφής, εκφραστικότητας προσώπου. ΑΥΤΙΣΜΟΣ- ΔΙΑΧΥΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Διάχυτη Διαταραχή της Ανάπτυξης σύμφωνα με το ICD-10 το σύστημα της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων είναι μια διαταραχή που περιλαμβάνει δυσκολίες στην ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια

Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική Ψυχοθεραπεύτρια 5 ο Συμπόσιο Νοσηλευτικής Ογκολογίας "Οι Ψυχολογικές Επιπτώσεις στον Ογκολογικό Ασθενή και ο Πολυδιάστατος Ρόλος της Συμβουλευτικής στην Αντιμετώπισής τους" Γεωργία Ζαβράκα, MSc. Ψυχολόγος Ψυχοδυναμική

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΓΓΕΝΗΣ Η ΕΠΙΚΤΗΤΗ; Η επιθετικότητα είναι η πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση του νηπίου. Διαφορετικές απόψεις έχουν διατυπωθεί

Διαβάστε περισσότερα

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου.

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου. Η σοφία, η κατανόηση, η συμπόνια, και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα είναι σίγουρα σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά που θα ήθελες να έχει ο ψυχοθεραπευτής σου, αλλά δεν είναι επαρκή κριτήρια στα

Διαβάστε περισσότερα

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά

Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά Η νόσος Alzheimer είναι μια εκφυλιστική νόσος που αργά και προοδευτικά καταστρέφει τα εγκεφαλικά κύτταρα. Δεν είναι λοιμώδη και μεταδοτική, αλλά είναι η πιο κοινή αιτία άνοιας μια κατάσταση που επηρεάζει

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Θεματική Ενότητα 12: Συναισθήματα Θεματική Ενότητα 12 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στις διαστάσεις των συναισθημάτων, στο μηχανισμό λειτουργίας

Διαβάστε περισσότερα

Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα.

Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα. Η Έκθεση του Π.Ο.Υ για την πρόληψη των αυτοκτονιών με στοιχεία και για την Ελλάδα. Στόχος του Σχεδίου Δράσης για την Ψυχική Υγεία 2013-2020 του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας(Π.Ο.Υ) ήταν η μείωση του ποσοστού

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη Παιδιών και Εφήβων μετά από Φυσικές Καταστροφές

Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη Παιδιών και Εφήβων μετά από Φυσικές Καταστροφές Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη Παιδιών και Εφήβων μετά από Φυσικές Καταστροφές Χρήσιμες επισημάνσεις για την ψυχοκοινωνική προσαρμογή παιδιών και εφήβων μετά από πυρκαγιά ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥΣ

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥΣ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΒΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ ΤΟΥΣ O σχολικός εκφοβισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που τις τελευταίες δεκαετίες έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις στις τάξεις

Διαβάστε περισσότερα

Η αλληλεπίδραση Σεξουαλικής λειτουργίας, Σκέψης, Συναισθηματικής διάθεσης και Αισθήσεων

Η αλληλεπίδραση Σεξουαλικής λειτουργίας, Σκέψης, Συναισθηματικής διάθεσης και Αισθήσεων Η αλληλεπίδραση Σεξουαλικής λειτουργίας, Σκέψης, Συναισθηματικής διάθεσης και Αισθήσεων Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούμε, ότι βλέπουμε τον εξωτερικό κόσμο με τα μάτια μας, στην πραγματικότητα όμως, αυτό

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη

Ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη Ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη Sigmund Freud (1856-1939) 1939) Η οικογένεια Ψυχαναλυτική προσέγγιση της παιδικής ηλικίας Η παιδική ηλικία ως «λανθάνουσα περίοδος». Στάση στην εξέλιξη ξητης σεξουαλικότητας. Δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ. Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ. Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 24/10/2018 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ Θέμα: ΣΕΜΙΝΑΡΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ (ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ) ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ 2018-2019 Σας ενημερώνουμε ότι στις 6/11/18 ξεκινούν τα μαθήματα του εκπαιδευτικού σεμιναρίου

Διαβάστε περισσότερα

Δυναμική ομάδας Η θεωρία

Δυναμική ομάδας Η θεωρία Δυναμική ομάδας Η θεωρία Η ψυχοδυναμική προσέγγιση του Lewin θεωρεί ότι η συμπεριφορά των ανθρώπων σε μία ομάδα, έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία και συγκεκριμένα στις οικογενειακές σχέσεις και στην

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί οι νέοι καταφεύγουν σε πράξεις βίας, αναζήτηση ταυτότητας ή συναισθηματικές δυσκολίες;

Γιατί οι νέοι καταφεύγουν σε πράξεις βίας, αναζήτηση ταυτότητας ή συναισθηματικές δυσκολίες; Γιατί οι νέοι καταφεύγουν σε πράξεις βίας, αναζήτηση ταυτότητας ή συναισθηματικές δυσκολίες; Δρ. Ευγενία Σουμάκη Παιδοψυχίατρος - Ψυχαναλύτρια Γρ. Ελληνικής Εταιρίας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Μέλος Δ.Σ.

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχαναλυτική προσέγγιση: Ψυχανάλυση- Freud

Ψυχαναλυτική προσέγγιση: Ψυχανάλυση- Freud Ψυχαναλυτική προσέγγιση: Ψυχανάλυση- Freud Τεχνική για διερεύνηση ασυνειδήτου μέσω ελεύθερων συνειρμών Θεραπεία που στηρίζεται στην τεχνική αυτή για την αντιμετώπιση των νευρωτικών διαταραχών Συγκρότηση

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες.

Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες. Ψυχολογία της προσωπικότητας θεωρίες. Οι διάφορες θεωρίες προσωπικότητας προσπαθούν να απαντήσουν και να ερμηνεύσουν τα ακόλουθα ερωτήματα: α) Πώς είναι τα άτομα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του ατόμου

Διαβάστε περισσότερα

Η συνεργασία του σχολείου και της οικογένειας για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών

Η συνεργασία του σχολείου και της οικογένειας για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών Η συνεργασία του σχολείου και της οικογένειας για την αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς των μαθητών Κωνσταντίνα Κολλιοπούλου Σχ. Σύμβουλος 43 ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Αττικής Επιθετικότητα

Διαβάστε περισσότερα

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας;

Σχιζοφρένεια. Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Από Τι Προκαλείται η Σχιζοφρένεια; Ποια Είναι Τα Συμπτώματα Της Σχιζοφρένειας; Σχιζοφρένεια Τι Είναι η Σχιζοφρένεια; Η σχιζοφρένεια, μια πνευματική ασθένεια που προκαλεί διαταραχή στον τρόπο που σκέφτεται το άτομο, επηρεάζει περίπου το 1% του πληθυσμού. Συνήθως ξεκινά από τα τελευταία

Διαβάστε περισσότερα

Η αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό μέσο.

Η αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό μέσο. Η αξία του παιχνιδιού ως παιδαγωγικό και θεραπευτικό μέσο. Η λέξη παιχνίδι έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Παιχνίδι, παιγνίδιο ή παίγνιο όπως αλλιώς λέγεται είναι μία δομημένη δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας

Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας Ενότητα 4: Νευρώσεις και Νοσηλευτικές Παρεμβάσεις: Α Μέρος Μαίρη Γκούβα 1 Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου

Διαβάστε περισσότερα

Άνοια. Είναι η ασθένεια όχι ο άνθρωπος ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ. ( Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας / Διεθνής Ένωση Alzheimer & Συναφών Διαταραχών)

Άνοια. Είναι η ασθένεια όχι ο άνθρωπος ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ. ( Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας / Διεθνής Ένωση Alzheimer & Συναφών Διαταραχών) Άνοια Είναι η ασθένεια όχι ο άνθρωπος ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ( Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας / Διεθνής Ένωση Alzheimer & Συναφών Διαταραχών) Μυρτιά Α.Ε. (Ομάδα Ιατρικής & Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης)

Διαβάστε περισσότερα

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων.

Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Σκέψη και ονειροπόληση της μητέρας Η δραστηριότητα της σκέψης ήταν στην προέλευσή της, διαδικασία εκτόνωσης της ψυχής, από υπερχείλισμα ερεθισμάτων. Ο Bion εμπνεόμενος από το άρθρο του Freud του 1911,

Διαβάστε περισσότερα

Πώς το τραύμα επηρεάζει τα παιδιά και τα νέα άτομα

Πώς το τραύμα επηρεάζει τα παιδιά και τα νέα άτομα Πώς το τραύμα επηρεάζει τα παιδιά και τα νέα άτομα Αυτό το βιβλιαράκι απευθύνεται σε άτομα που φροντίζουν και επαγγελματίες πρώτης γραμμής. Priya Patel and Panos Vostanis Μετάφραση: Παπαγεωργίου Ματίνα

Διαβάστε περισσότερα

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες.

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν πλήρως τη νέα κατάσταση και να αποδεχτούν πως είναι οριστική, θα χρειαστεί να περάσουν αρκετοί μήνες. Όταν οι γονείς χωρίζουν-οι συνέπειες ενός διαζυγίου στα παιδιά. Ο χωρισμός των δύο γονέων, θεωρείται ένα από τα πιο στρεσσογόνα συμβάντα για όλα τα μέλη που αποτελούν μια οικογένεια. Τα παιδιά βιώνουν

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Φύλο (sex) Σεξουαλικότητα (sexuality) Σεξουαλική υγεία (sexual health) Κοινωνική ταυτότητα (γένος) (gender) Κοινωνική ταυτότητα φύλου (gender identity) Σεξουαλικός προσανατολισµός

Διαβάστε περισσότερα

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21

Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου :21 Ημερομηνία 12/12/2015 Μέσο Συντάκτης Link http://now24.gr/ Μαίρη Γκαζιάνη http://now24.gr/i-singrafeas-giota-gouveli-ke-i-proti-kiria/ Η συγγραφέας Γιώτα Γουβέλη και «Η πρώτη κυρία» Σάββατο, 12 Δεκεμβρίου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΒΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΒΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΒΙΑ ΟΜΙΛΗΤΕΣ ΔΗΜ. ΠΟΤΕΤΣΙΑΝΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤ. ΣΥΝ. στο Ι.Π.Α ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ΣΑΜΟΛΗ ΔΝΤΡΙΑ ΕΚΠ/ΡΙΩΝ ΧΟΥΡΔΑΚΗ ΡΙΖΟΠΟΥΛΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ ΤΕΠΑΕΣ ΠΑΤΡΑΣ 1 Σύστ. Προσκόπων Βύρωνα

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοθεραπεία και θέματα σεξουαλικής ταυτότητας. Τσαμπίκα Μπαφίτη, M.Sc., Ph.D., Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια (ECP)

Ψυχοθεραπεία και θέματα σεξουαλικής ταυτότητας. Τσαμπίκα Μπαφίτη, M.Sc., Ph.D., Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) Ψυχοθεραπεία και θέματα σεξουαλικής ταυτότητας Τσαμπίκα Μπαφίτη, M.Sc., Ph.D., Κλινική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια (ECP) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Οι βασικές κατηγορίες θεωριών για την ομοφυλοφιλία Φυσιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη Ατυχημάτων για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση

Πρόληψη Ατυχημάτων για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Πρόληψη Ατυχημάτων για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Γυθείου 1 Α, 152 31 Χαλάνδρι Τηλ.: 210-6741 933, 210-6740 118, Fax: 210-6724 536 e-mail: info@pedtrauma.gr www.pedtrauma.gr Γιατί Πρόληψη Παιδικών Ατυχημάτων;

Διαβάστε περισσότερα

Εάν απαντήσατε "ναι" σε 3 ή περισσότερες ερωτήσεις, συμβουλευτείτε το έντυπο αυτό, το οποίο περιέχει πληροφορίες που μπορούν να σας βοηθήσουν.

Εάν απαντήσατε ναι σε 3 ή περισσότερες ερωτήσεις, συμβουλευτείτε το έντυπο αυτό, το οποίο περιέχει πληροφορίες που μπορούν να σας βοηθήσουν. Βήχετε μερικές φορές τις περισσότερες μέρες; Έχετε συχνά πτύελα (φλέματα) όταν βήχετε; Είστε άνω των 40 ετών; Αναπνέετε με δυσκολία σε σύγκριση με τους συνομήλικους σας; Καπνίζετε ή είστε πρώην καπνιστής/καπνίστρια;

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 3.4. ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Σε μια κοινωνία που η ζωή της οργανώνεται μέσω θεσμών, η Ψυχολογία έρχεται να δώσει λύσεις σε προβλήματα που δεν λύνονται από τους θεσμούς, και ν αναλύσει τις

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο εργασίας, Μετα - Συμπόσιο της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας, 23 Νοεμβρίου 2013.

Κείμενο εργασίας, Μετα - Συμπόσιο της Ελληνικής Ψυχοσωματικής Εταιρείας, 23 Νοεμβρίου 2013. Ο παρανοϊκός, ο χρηστικός και η σχέση. (Eκτεταμένη περίληψη της εισήγησης στο 2ο Συμπόσιο της ΕΨΣΕ, Ενοχή & Σωματοποίηση ) του César Botella Κείμενο εργασίας, Μετα - Συμπόσιο της Ελληνικής Ψυχοσωματικής

Διαβάστε περισσότερα

Τραύμα Monday, 09 January :03

Τραύμα Monday, 09 January :03 Πολλοί άνθρωποι είχαν στη ζωή τους μία ή περισσότερες τραυματικές εμπειρίες. Ωστόσο, λίγοι είναι αυτοί που το αναγνωρίζουν και το αντιμετωπίζουν.ένας λόγος είναι ότι μπορεί οι συνέπειες του τραύματος να

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ

ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ STRESS STRESS: ΠΙΕΣΗ Στρεσσογόνος παράγοντας Οτιδήποτε κάνει τον άνθρωπο να βιώνει στρες Είναι μια αλλαγή στην ομοιόσταση του ατόμου Παράγοντες που προκαλούν στρες Ενδογενείς Εξωγενείς Ενδογενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Γ. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ (Α & Β ΚΥΚΛΟΣ) Ημ/νίες Διεξαγωγής: 16-17/11, 30/11, 01/12, 07 08/12, 2013, 11-12/01, 25-26/01, 01-02/02, 15-16/02,

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Χαριλάου. Σχολικό έτος Θέμα: Σχολική Διαμεσολάβηση. Ομάδα: Αγωγή Υγείας

2ο Γυμνάσιο Χαριλάου. Σχολικό έτος Θέμα: Σχολική Διαμεσολάβηση. Ομάδα: Αγωγή Υγείας 2ο Γυμνάσιο Χαριλάου Σχολικό έτος 2015-2016 Θέμα: Σχολική Διαμεσολάβηση Ομάδα: Αγωγή Υγείας Σχολικός εκφοβισμός Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες

Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Εισαγωγή στην Ψυχολογία με έμφαση στις γνωστικές λειτουργίες Συναισθήματα Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -www.manolisischakis.gr για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -www.manolisischakis.gr για περισσότερη εκπαίδευση 1 Τέταρτο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-5 Ώρα για δράση... 6-14 Σημειώσεις... 15 2 Μάθημα Πέμπτο- Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθεις πώς να διαχειριστείς την λεπτή γραμμή

Διαβάστε περισσότερα

ΨΥΧΟΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ; ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΙΣ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ;

ΨΥΧΟΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ; ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΙΣ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ; ΨΥΧΟΓΕΝΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥΣ; ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΕΠΙΡΡΕΠΕΙΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΙΣ ΕΜΦΑΝΙΣΟΥΝ; Ζούμε σε μια εποχή όπου η εικόνα μας και το πώς μας βλέπουν οι άλλοι φαίνεται να είναι

Διαβάστε περισσότερα

Managers & Leaders. Managers & Leaders

Managers & Leaders. Managers & Leaders είναι διαφορετικοί? Οι ηγέτες των επιχειρήσεων έχουν περισσότερα κοινά µε τους καλλιτέχνες παρά µε τους Managers.. 1 Αντιµετώπιση της πολυπλοκότητας SHIP Αντιµετώπιση της αλλαγής Λήψηαπόφασης : τι πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017-18 Α ΚΥΚΛΟΣ: Φθινόπωρο 2017 Τεχνικές κλινικής συνέντευξης Ι: Κλινικές δεξιότητες, λήψη ιστορικού, θεραπευτικός σχεδιασµός ( Α Έτος) Η λήψη ενός καλού

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ

Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Γιάννης Θεοδωράκης (2010). ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗ Πολύ συχνά, τα άτομα, παρατηρώντας τους άλλους, εντοπίζουν υπερβολές και ακρότητες στις συμπεριφορές τους. Παρατηρούν υπερβολές στους χώρους της εργασίας.

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν;

Τους τροµάζει η µοναξιά. Πώς θα κάνουν καινούρια αρχή µετά από τόσα χρόνια συµβίωσης; Τι θα αντιµετωπίσουν; Διαζύγιο Σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία, στις αναπτυγµένες χώρες υπολογίζεται ότι ένας στους δύο γάµους καταλήγει σε διαζύγιο. Το διαζύγιο είναι µια ψυχικά τραυματική εμπειρία για αυτούς που χωρίζουν.

Διαβάστε περισσότερα

Σταυρούλα Μπεράτη. Καταθλίψεις Πένθη Επιχείρηµα

Σταυρούλα Μπεράτη. Καταθλίψεις Πένθη Επιχείρηµα Σταυρούλα Μπεράτη Καταθλίψεις Πένθη Επιχείρηµα Η κατάθλιψη ήταν η πρώτη κλινική οντότητα στη διερεύνηση της ψυχοπαθολογίας από τον Freud, στην οποία ο κεντρικός παράγων είναι το συναίσθηµα, δηλαδή η διαταραχή,

Διαβάστε περισσότερα

9 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας

9 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας 1 9 ο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας ΤΑ ΠΕΠΡΩΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΥΝΟΥΧΙΣΜΟΥ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΩΘΗΣΗ ΜΕΧΡΙ ΤΗ ΔΙΑΨΕΥΣΗ Βασίλης Δηµόπουλος Στην ψυχανάλυση η έννοια του ευνουχισµού αναφέρεται σε µία πολυσύνθετη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΝΕΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. 2 ο Λύκειο Αμαρουσίου Β Τάξη 1 ο project Σχολικό Έτος: Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα Σπανού

ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΝΕΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. 2 ο Λύκειο Αμαρουσίου Β Τάξη 1 ο project Σχολικό Έτος: Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα Σπανού ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΝΕΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2 ο Λύκειο Αμαρουσίου Β Τάξη 1 ο project Σχολικό Έτος: 2016-2017 Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα Σπανού ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ Εργασία των μαθητριών: Ανθούλα

Διαβάστε περισσότερα

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια

Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Διαταραχές συμπεριφοράς στην Άνοια Κώστας Νικολάου ψυχίατρος Παρουσίαση βασισμένη στο: BPSD Educational Pack, International Psychogeriatric Association (IPA) 2002 Τα Συμπεριφορικά και Ψυχολογικά συμπτώματα

Διαβάστε περισσότερα

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός;

β) Αν είχες τη δυνατότητα να «φτιάξεις» εσύ έναν ιδανικό κόσμο, πώς θα ήταν αυτός; 1 α) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

GEORGE BERKELEY ( )

GEORGE BERKELEY ( ) 42 GEORGE BERKELEY (1685-1753) «Ο βασικός σκοπός του Berkeley δεν ήταν να αμφισβητήσει την ύπαρξη των εξωτερικών αντικειμένων, αλλά να υποστηρίξει την άποψη ότι τα πνεύματα ήταν τα μόνα ανεξάρτητα όντα,

Διαβάστε περισσότερα

Βία και επιθετική συμπεριφορά από τους εφήβους.

Βία και επιθετική συμπεριφορά από τους εφήβους. Βία και επιθετική συμπεριφορά από τους εφήβους. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πρόβλημα: Κατά την έρευνα αυτή θα εξεταστεί κατά το πόσο οι έφηβοι εκδηλώνονται με βίαιη κ επιθετική συμπεριφορά. Υπόθεση: Υποθέτω ότι οι έφηβοι

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Σύμφωνα με τον Piaget, η νοημοσύνη είναι ένας δυναμικός παράγοντας ο οποίος οικοδομείται προοδευτικά, έχοντας σαν βάση την κληρονομικότητα, αλλά συγχρόνως

Διαβάστε περισσότερα

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.)

Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) Συνδιαλλακτική Ανάλυση (Transactional Analysis - T.A.) "Οι άνθρωποι δεν έχουν ανάγκη απ'άλλο τίποτα, παρά μόνον από άλλους ανθρώπους ικανούς να τους προσέξουν, πράγμα σπάνιο, πολύ δύσκολο, πρόκειται σχεδόν...

Διαβάστε περισσότερα

Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία από ασθενείς με καρκίνο

Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία από ασθενείς με καρκίνο Η αντίσταση στην ψυχοθεραπεία από ασθενείς με καρκίνο Χριστιάνα Μήτση Ψυχολόγος Μsc-Ψυχοθεραπεύτρια Πανελληνίου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: Υπάρχουν

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 15

Περιεχόμενα. Πρόλογος... 15 Περιεχόμενα Πρόλογος... 15 Kεφάλαιο 1: Εισαγωγή: Οι αιτίες της συμπεριφοράς και τα κίνητρα... 17 Αιτιακή σκέψη και κίνητρα... 18 Ορισμός κινήτρων... 19 Είδη κινήτρων... 20 Κίνητρα στα ζώα... 20 Σύνοψη...

Διαβάστε περισσότερα