Πώς μαθαίνουν οι μαθητές

Transcript

1 Πώς μαθαίνουν οι μαθητές Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε: Πψο καζαίλνπλ νη καζεηέο ηέιια Βνζληάδνπ, Καζεγήηξηα Γλσζηηθήο Φπρνινγίαο Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, Σκήκα Μεζνδνινγίαο, Ηζηνξίαο θαη Θεσξίαο ηεο Δπηζηήκεο (ΜΗΘΔ) πεγε: Οη ςπρνινγηθέο αξρέο πνπ πεξηγξάθνληαη ζε απηφ ην θπιιάδην αλαθεθαιαηψλνπλ νξηζκέλα απφ ηα ζεκαληηθά πνξίζκαηα ηεο ηξέρνπζαο έξεπλαο γηα ηε κάζεζε θαη αθνξνχλ ζηελ εθπαίδεπζε. Πξνζπαζνχλ λα ελζσκαηψζνπλ έξεπλεο απφ δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο ηεο ςπρνινγίαο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζπγθαηαιέγνληαη ε εθπαηδεπηηθή, ε εμειηθηηθή, ε γλσζηηθή, ε θνηλσληθή θαη ε θιηληθή ςπρνινγία. Οη έξεπλεο απηέο καο έρνπλ πξνζθέξεη λέεο ηδέεο γηα ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ηελ εμέιημε ηεο γλψζεο ζε πνιινχο ηνκείο κειέηεο. Καηά ζπλέπεηα, ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα θαη ν ηξφπνο δηδαζθαιίαο αιιάδνπλ ζηα ζρνιεία ζήκεξα, πξνζπαζψληαο λα γίλνπλ πην καζεηνθεληξηθά παξά δαζθαινθεληξηθά, λα ζπλδέζνπλ ην ζρνιείν κε ηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο δσήο θαη λα εζηηαζηνχλ ζηελ θαηαλφεζε θαη ζηε ζθέςε παξά ζηελ απνκλεκφλεπζε θαη ηελ απιή εμάζθεζε. Αλ θαη ε θαζεκηά απφ ηηο αξρέο εμεγνχληαη μερσξηζηά, θαη νη 12 αξρέο καδί γίλνληαη επθνιφηεξα θαηαλνεηέο σο κία νξγαλσκέλε ελφηεηα φπνπ ε θαζεκηά ππνζηεξίδεη ηηο ππφινηπεο. ην ζχλνιφ ηνπο, νη αξρέο πξνηείλνληαη σο έλα εληαίν πιαίζην γηα ην ζρεδηαζκφ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαη κεζφδσλ δηδαζθαιίαο. Πξαγκαηηθά, βξίζθνληαη πίζσ απφ έλα αξηζκφ θαηλνηνκηθψλ πξνγξακκάησλ ζε ζρνιεία ζε νιφθιεξν ηνλ θφζκν. Θα μεθηλήζνπκε κε ηε δηαπξαγκάηεπζε ηξηψλ αξρψλ πνπ αλαγλσξίδνληαη επξέσο σο ε βάζε πάλσ ζηελ νπνία νη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα ζρεδηάδνπλ ηα πεξηβάιινληα κάζεζεο ηνπ ζεκεξηλνχ ζρνιείνπ. Γειαδή, ηα πεξηβάιινληα κάζεζεο πνπ ελζαξξχλνπλ ηνπο

2 καζεηέο λα καζαίλνπλ ελεξγεηηθά, λα ζπλεξγάδνληαη κε ηνπο άιινπο καζεηέο θαη λα ρξεζηκνπνηνχλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ λφεκα. Θα ζπλερίζνπκε κε επηά αξρέο πνπ εζηηάδνληαη ζε γλσζηηθνχο παξάγνληεο νη νπνίνη είλαη θαηά βάζε εζσηεξηθνί, αιιά πνπ αιιειεπηδξνχλ κε ηνπο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο κε ζεκαληηθνχο ηξφπνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα ιάβνπλ απηέο ηηο αξρέο ππφςε ηνπο γηα λα ζρεδηάδνπλ πην απνηειεζκαηηθά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα θαη ηξφπνπο δηδαζθαιίαο. Κιείλνπκε κε ηε δηαπξαγκάηεπζε ησλ αλαπηπμηαθψλ θαη αηνκηθψλ δηαθνξψλ θαζψο θαη ηεο επίδξαζεο ηεο θηλήηξσλ ζηε κάζεζε. Απηέο νη δχν ηειεπηαίεο πεξηνρέο είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηα ηε κάζεζε θαη ηε δηδαζθαιία θαη αμίδεη λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν μερσξηζηψλ θπιιαδίσλ ψζηε λα αλαπηπρζνχλ επαξθψο. Γελ έρνπκε αζρνιεζεί κε έλα ζέκα πνπ είλαη νινέλα θαη πην ζεκαληηθφ ζηα ζεκεξηλά ζρνιεία θαη απηφ έρεη λα θάλεη κε ηε ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο κάζεζεο. Απηφ έγηλε επεηδή ν ρψξνο έρεη ηεξάζηηα έθηαζε θαη πηζηεχνπκε φηη πξέπεη λα αθηεξσζεί έλα εηδηθφ θπιιάδην ζην ζέκα. Γηα ηε δηαπξαγκάηεπζε θάζε αξρήο αξρίδνπκε κε ηελ παξνπζίαζε κηαο πεξίιεςεο ησλ εξεπλεηηθψλ επξεκάησλ θαη ζηε ζπλέρεηα πξνρσξνχκε ζηελ πεξηγξαθή ηεο ζεκαζίαο πνπ έρνπλ απηά γηα ηε δηδαζθαιία. ην ηέινο ηνπ θπιιαδίνπ δίλεηαη έλαο θαηάινγνο πξνηεηλφκελσλ θεηκέλσλ γηα κειέηε ηα νπνία δίλνπλ πεξαηηέξσ πιεξνθνξίεο γηα ηηο αξρέο πνπ έρνπλ πεξηγξαθεί. 1. Δλεξγφο ζπκκεηνρή Ζ κάζεζε απαηηεί ηελ ελεξγφ θαη επνηθνδνκεηηθή ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή. Ζ κάζεζε ζην ζρνιείν απαηηεί ηελ πξνζνρή ησλ καζεηψλ, ηελ παξαηήξεζε, ηελ απνκλεκφλεπζε, ηελ θαηαλφεζε, ηε ζέζε ζηφρσλ θαη ηελ αλάιεςε επζχλεο γηα ηελ ίδηα ηε κάζεζή ηνπο. Απηέο νη γλσζηηθέο

3 δξαζηεξηφηεηεο δελ είλαη δπλαηέο ρσξίο ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή θαη εκπινθή ηνπ καζεηή. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα είλαη ελεξγνί ζηελ ηάμε θαη λα ζέηνπλ ζηφρνπο αμηνπνηψληαο ηε θπζηθή ηνπο δηάζεζε γηα δηεξεχλεζε, γηα θαηαλφεζε λέσλ πξαγκάησλ θαη γηα κάζεζε. Δθαξκνγή Ζ πξφθιεζε γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο είλαη λα δεκηνπξγήζνπλ ελδηαθέξνληα θαη απαηηεηηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο ζηα νπνία ελζαξξχλεηαη ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ. Παξαζέηνπκε θάπνηεο απφ ηηο πξνηάζεηο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν κπνξεί λα γίλεη θάηη ηέηνην: 1. Απνθχγεηε ηηο θαηαζηάζεηο φπνπ νη καζεηέο παξακέλνπλ παζεηηθνί αθξναηέο γηα πνιιή ψξα. 2. Δκπινπηίζηε ηελ παξάδνζε κε πξαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο πεηξάκαηα, παξαηεξήζεηο, ζπλζεηηθέο εξγαζίεο, θιπ. 3. Δλζαξξχλεηε ηε ζπκκεηνρή ζε ζπδεηήζεηο κέζα ζηελ ηάμε θαη ζε άιιεο ζπλεξγαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. 4. Οξγαλψζηε εθπαηδεπηηθέο επηζθέςεηο ζε κνπζεία θαη ηερλνινγηθά πάξθα. 5. Αθήζηε ηνπο καζεηέο λα αλαιάβνπλ θάπνηνλ έιεγρν ηεο δηθήο ηνπο κάζεζεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο ζε νξηζκέλεο ζηηγκέο πξέπεη λα αθήζεη ηνλ καζεηή λα απνθαζίζεη γηα ην ηη πξέπεη λα κάζεη θαη πσο λα ην κάζεη. 6. Βνεζήζηε ηνπο καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ καζεζηαθνχο ζηφρνπο πνπ είλαη ζπλαθείο κε ηα ελδηαθέξνληά ηνπο θαη ηα ζρέδηά ηνπο γηα ην κέιινλ. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Elmore, R.F., Peterson, P.L., & McCarthy, S.J., (1996); Piaget, J. (1978); Scardamalia, M., & Bereiter, C. (1991) 2. Κνηλσληθή αιιειεπίδξαζε

4 Ζ κάζεζε είλαη πξσηίζησο κία θνηλσληθή δξαζηεξηφηεηα θαη ε ζπκκεηνρή ζηελ θνηλσληθή δσή ηνπ ζρνιείνπ είλαη βαζηθή γηα λα ππάξμεη κάζεζε. Γηα πνιινχο εξεπλεηέο ε θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε είλαη ε θχξηα δξαζηεξηφηεηα κέζα απφ ηελ νπνία ζπληειείηαη ε κάζεζε. Ζ θνηλσληθή δξαζηεξηνπνίεζε θαη ζπκκεηνρή αξρίδνπλ απφ πνιχ λσξίο. Οη γνλείο αιιειεπηδξνχλ κε ηα παηδηά ηνπο θαη κέζα απφ απηέο ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηα παηδηά απνθηνχλ ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ ηα θαζηζηνχλ ηθαλά λα γίλνπλ απνηειεζκαηηθά κέιε ηεο θνηλσλίαο. χκθσλα κε ηνλ ςπρνιφγν Lev Vygotsky, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν καζαίλνπλ ηα παηδηά είλαη ε εζσηεξίθεπζε δξαζηεξηνηήησλ, ζπλεζεηψλ, ιεμηινγίνπ θαη ηδεψλ ησλ κειψλ ηεο θνηλφηεηαο ζηελ νπνία κεγαιψλνπλ. Ζ δεκηνπξγία κηαο παξαγσγηθήο θαη ζπλεξγαηηθήο αηκφζθαηξαο απνηειεί νπζηαζηηθφ θνκκάηη ηεο κάζεζεο ζην ζρνιείν. Ζ έξεπλα έρεη δείμεη φηη ε θνηλσληθή ζπλεξγαζία κπνξεί λα βειηηψζεη ηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ, ππφ ηνλ φξν φηη ηα είδε ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ ελζαξξχλνληαη ζπκβάιινπλ ζηε κάζεζε. Σέινο, νη θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο είλαη ελδηαθέξνπζεο απηέο θαζαπηέο θαη βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα δηαηεξήζνπλ ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε ηε ζρνιηθή ηνπο εξγαζία. Οη καζεηέο δνπιεχνπλ πην πνιχ γηα λα βειηηψζνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ παξαγφκελσλ εξγαζηψλ ηνπο (εθζέζεηο, ζπλζεηηθέο εξγαζίεο, δσγξαθηθή θιπ.) φηαλ μέξνπλ φηη ζα ηηο δνπλ θαη άιινη καζεηέο. Δθαξκνγή Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα θάλνπλ πνιιά πξάγκαηα γηα λα ελζαξξχλνπλ ηελ θνηλσληθή ζπκκεηνρή κε ηξφπνπο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηε κάζεζε: 1. Μπνξνχλ λα αλαζέζνπλ ζηνπο καζεηέο λα εξγαζηνχλ ζε νκάδεο θαη λα αλαιάβνπλ ην ξφιν ηνπ θαζνδεγεηή πνπ δίλεη ζπκβνπιέο θαη ζηεξίδεη ηελ νκάδα. 2. Μπνξνχλ λα δηακνξθψζνπλ ηε ζρνιηθή αίζνπζα κε ηέηνην ηξφπν πνπ

5 λα πεξηιακβάλεη θνηλνχο ρψξνπο εξγαζίαο θαη θνηλή ρξήζε ησλ πιηθψλ. 3. Μέζα απφ ην παξάδεηγκα θαη ηελ θαζνδήγεζε κπνξνχλ λα δηδάμνπλ ζηνπο καζεηέο πψο λα ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο. 4. Μπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζπλζήθεο φπνπ νη καζεηέο ζα αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο, γηα λα εθθξάζνπλ ηε γλψκε ηνπο θαη λα αμηνινγήζνπλ ηα επηρεηξήκαηα ησλ άιισλ καζεηψλ. 5. Μία ζεκαληηθή πιεπξά ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο είλαη ε ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ επξχηεξε θνηλφηεηα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν δηεπξχλνληαη νη επθαηξίεο ησλ καζεηψλ γηα θνηλσληθή ζπκκεηνρή. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Brown, A.L., Ash, D., Rutherford, M., Nakagawa, K., Gordon, J., & Campione, J.C., (1996); Collins, A., Brown, J.S., & Newman, S.F., (1989); Rogoff, B (1990); Vygotsky, L.S. (1978) 3. Γξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ λφεκα Οη άλζξσπνη καζαίλνπλ θαιχηεξα φηαλ ζπκκεηέρνπλ ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζεσξνχλ ρξήζηκεο γηα ηελ πξαγκαηηθή δσή θαη έρνπλ ζρέζε κε ηελ θνπιηνχξα ηνπο. Πνιιέο ζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο δελ έρνπλ λφεκα γηα ηνπο καζεηέο επεηδή δελ θαηαιαβαίλνπλ γηα πνην ιφγν ηηο θάλνπλ, πνηνο είλαη ν ζθνπφο ηνπο θαη ε ρξεζηκφηεηά ηνπο. Οξηζκέλεο θνξέο νη ζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο δελ έρνπλ λφεκα γηα ηνπο καζεηέο δηφηη αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πιαίζην. Πνιιά ζρνιεία δελ είλαη παξά θνηλφηεηεο φπνπ παηδηά απφ δηαθνξεηηθφ πνιηηηζκηθφ πεξηβάιινλ καζαίλνπλ καδί. Τπάξρνπλ ζπζηεκαηηθέο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο ζηηο πξαθηηθέο, ηηο ζπλήζεηεο, ηνπο θνηλσληθνχο ξφινπο θιπ. πνπ επεξεάδνπλ ηε κάζεζε. Οξηζκέλεο θνξέο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ θάπνην λφεκα γηα καζεηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ κία πνιηηηζκηθή νκάδα δελ έρνπλ θακία απνιχησο ζεκαζία γηα καζεηέο απφ άιιε θνπιηνχξα. Δθαξκνγή

6 Τπάξρνπλ πνιιά πξάγκαηα πνπ νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα θάλνπλ γηα λα πξνζδψζνπλ κεγαιχηεξν λφεκα ζηηο ζρνιηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Έλα απφ απηά είλαη λα ελζσκαηψζνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο απηέο κέζα ζε θάπνην απζεληηθφ πιαίζην. Παξάδεηγκα ελφο απζεληηθνχ πιαηζίνπ είλαη ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ε δξαζηεξηφηεηα απηή ζπλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πξαγκαηηθή δσή. Γηα παξάδεηγκα, νη καζεηέο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο ζηελ πξνθνξηθή γιψζζα θαη επηθνηλσλία ζπκκεηέρνληαο ζε ζπδεηήζεηο. Μπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο ζην γξαπηφ ιφγν αλ εκπιαθνχλ ζηε ζχληαμε κηαο εθεκεξίδαο ηεο ηάμεο ηνπο. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα κάζνπλ Φπζηθή ζπκκεηέρνληαο ζε κία ζπλζεηηθή εξγαζία γηα ην πεξηβάιινλ ηεο θνηλφηεηαο ή ηνπ ζρνιείνπ. Σν ζρνιείν κπνξεί λα βξίζθεηαη ζε επαθή κε ηνπο επηζηήκνλεο ηεο πεξηνρήο θαη λα ηνπο πξνζθαιεί γηα ζπδήηεζε ή λα αθήλεη ηα παηδηά λα ηνπο επηζθέπηνληαη ζην ρψξν δνπιεηάο ηνπο. Όζνλ αθνξά ζηηο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο, είλαη ζεκαληηθφ γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα γλσξίδνπλ ηηο πνιηηηζκηθέο δηαθνξέο ησλ παηδηψλ ηεο ηάμεο ηνπο θαη λα ηηο ζέβνληαη. Πξέπεη λα ηηο βιέπνπλ σο πιενλέθηεκα πάλσ ζην νπνίν κπνξνχλ λα ρηίζνπλ θη φρη σο έλα αξλεηηθφ ζηνηρείν. Σα παηδηά ζα αηζζαλζνχλ δηαθνξεηηθά κέζα ζηελ ηάμε φηαλ ε θνπιηνχξα ηνπο αληηπξνζσπεχεηαη ζηηο θνηλέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη ζρνιηθέο ζπλήζεηεο πνπ δελ είλαη νηθείεο ζε θάπνηα παηδηά κπνξνχλ λα παξνπζηαζηνχλ ζηαδηαθά, έηζη ψζηε ε κεηάβαζε λα είλαη ιηγφηεξν ηξαπκαηηθή γηα ηηο νκάδεο κε δηαθνξεηηθή εζληθή πξνέιεπζε. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Brown, J. S., Collins, A., & Duguid, P. (1989); Heath, S.B. (1983) 4. χλδεζε ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ κε ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο Οη λέεο γλψζεηο δνκνχληαη πάλσ ζηε βάζε ησλ φζσλ ήδε θαηαιαβαίλνπκε θαη πηζηεχνπκε. Ζ ηδέα φηη ε ηθαλφηεηα ησλ αλζξψπσλ λα καζαίλνπλ θάηη θαηλνχξην ζπλδέεηαη κε ην ηη μέξνπλ ήδε είλαη ζρεηηθά παιηά, αιιά ηα πην

7 πξφζθαηα εξεπλεηηθά πνξίζκαηα δείρλνπλ φηη είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε κάζεζε. Γελ είλαη δπλαηφ λα θαηαλνήζεη, λα ζπκεζεί ή λα κάζεη θαλείο θάηη πνπ ηνπ είλαη ηειείσο μέλν. Υξεηάδνληαη θάπνηεο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο γηα λα θαηαλνήζνπκε ην λφεκα ηεο εηζεξρφκελεο πιεξνθνξίαο. Χζηφζν, ε χπαξμε ηεο πξναπαηηνχκελεο πξνυπάξρνπζαο γλψζεο δελ αξθεί γηα λα εμαζθαιηζηνχλ ηθαλά απνηειέζκαηα. Πξέπεη λα ελεξγνπνηήζνπκε ηελ πξνυπάξρνπζα γλψζε καο πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπκε λα ηελ αμηνπνηήζνπκε γηα θαηαλφεζε θαη κάζεζε. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη νη καζεηέο δελ θαηαιαβαίλνπλ πάληα ηε ζρέζε αλάκεζα ζε απηά πνπ καζαίλνπλ θαη ζε φζα ήδε μέξνπλ. Ζ έξεπλα δείρλεη επίζεο φηη ε κάζεζε εληζρχεηαη φηαλ νη εθπαηδεπηηθνί απνδίδνπλ κεγάιε πξνζνρή ζηελ πξνυπάξρνπζα γλψζε ηνπ καζεηή, θαη ηελ ρξεζηκνπνηνχλ σο ζεκείν αθεηεξίαο γηα ηε δηδαζθαιία. Δθαξκνγή Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα ελεξγνπνηήζνπλ ηηο πξνεγνχκελεο γλψζεηο ηνπο θαη λα ηηο αμηνπνηήζνπλ γηα θαιχηεξεο επηδφζεηο ζηα ζρνιηθά έξγα. Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο: 1. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ζπδεηνχλ ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο πξηλ αξρίζνπλ ηε δηδαζθαιία, πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιηζηεί φηη νη καζεηέο έρνπλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη γηα λα ηηο ελεξγνπνηήζνπλ. 2. πλήζσο νη πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ησλ καζεηψλ είλαη ειιηπείο ή ππάξρνπλ εζθαικέλεο ηδέεο θαη θαίξηεο παξαλνήζεηο. Οη εθπαηδεπηηθνί δελ αξθεί λα γλσξίδνπλ φηη νη καζεηέο μέξνπλ θάηη γηα ην ζέκα πνπ ζα αλαπηπρζεί. Πξέπεη λα δηεξεπλήζνπλ ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ησλ καζεηψλ ζε βάζνο, έηζη ψζηε λα κπνξέζνπλ λα εληνπίζνπλ ηηο εζθαικέλεο ηδέεο θαη παξαλνήζεηο. 3. Μπνξεί λα ρξεηαζηεί νη εθπαηδεπηηθνί λα αλαηξέμνπλ ζηα πεξαζκέλα γηα λα θαιχςνπλ ηελ ζεκαληηθή πξναπαηηνχκελε χιε ή λα δεηήζνπλ απφ ηνπο καζεηέο λα θάλνπλ θάπνηα πξνθαηαξθηηθή εξγαζία κφλνη ηνπο. 4. Οη εξσηήζεηο πνπ θάλεη ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα είλαη πνιχ ρξήζηκεο γηα λα βνεζεζνχλ νη καζεηέο λα δνπλ ηε ζρέζε αλάκεζα ζε φζα καζαίλνπλ θαη ζε φζα ήδε γλσξίδνπλ.

8 5. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα δνπλ ηε ζρέζε απηή θαη λα θάλνπλ δηνξζψζεηο. Απηφ κπνξνχλ λα ην πεηχρνπλ δίλνληαο έλα κνληέιν ή πιαίζην πνπ νη καζεηέο ζα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ σο ζθαισζηά ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα βειηηψζνπλ ηελ επίδνζή ηνπο. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Bransford, J. D. (1979); Bransford, J.D., Brown, A.L., & Cocking, R.R. (1999) 5. Υξήζε ζηξαηεγηθψλ Οη άλζξσπνη καζαίλνπλ αμηνπνηψληαο απνηειεζκαηηθέο θαη επέιηθηεο ζηξαηεγηθέο πνπ ηνπο βνεζνχλ λα θαηαιαβαίλνπλ, λα ζθέθηνληαη ινγηθά, λα απνκλεκνλεχνπλ θαη λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα. Σα παηδηά αλαπηχζζνπλ απφ κηθξέο ειηθίεο ζηξαηεγηθέο πνπ ηα βνεζνχλ λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα. Γηα παξάδεηγκα, φηαλ δεηάκε απφ παηδηά πξνζρνιηθήο ειηθίαο λα πάλε λα αγνξάζνπλ θάπνηα ηξφθηκα απφ ην κπαθάιε, πνιιέο θνξέο απηά επαλαιακβάλνπλ ζην δξφκν φ,ηη ηνπο δεηήζακε γηα λα ηα ζπκνχληαη θαιχηεξα. Σα παηδηά απηά έρνπλ αλαθαιχςεη ηελ επαλάιεςε σο ζηξαηεγηθή βειηίσζεο ηεο κλήκεο ηνπο ρσξίο θαλείο λα ηνπο ην έρεη πεη. Όηαλ ηα παηδηά πεγαίλνπλ ζην ζρνιείν, ρξεηάδνληαη βνήζεηα απφ ηνπο δαζθάινπο ψζηε λα αλαπηχμνπλ θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο γηα ηε ιχζε καζεκαηηθψλ πξνβιεκάησλ, ηελ θαηαλφεζε θεηκέλσλ, ηε κειέηε ηνπ θπζηθνχ θφζκνπ, ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θιπ. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ ζεκαληηθά νθέιε αλ νη εθπαηδεπηηθνί θάλνπλ ζπζηεκαηηθέο πξνζπάζεηεο λα δηδάμνπλ ζηξαηεγηθέο κάζεζεο ζηα παηδηά. Οη ζηξαηεγηθέο είλαη ζεκαληηθέο επεηδή βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα θαηαιάβνπλ θαη λα ιχζνπλ πξνβιήκαηα κε ηξφπνπο πνπ είλαη θαηάιιεινη γηα ηελ πξνθείκελε πεξίπησζε. Οη ζηξαηεγηθέο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηε κάζεζε θαη λα ηελ θάλνπλ ηαρχηεξε. Οη ζηξαηεγηθέο κπνξεί λα δηαθέξνπλ σο πξνο ηελ αθξίβεηά ηνπο, ηε δπζθνιία εθηέιεζήο ηνπο, ηηο ππνινγηζηηθέο ηνπο απαηηήζεηο θαη ην θάζκα ησλ

9 πξνβιεκάησλ ζηα νπνία έρνπλ εθαξκνγή. Όζν πην κεγάιν είλαη ην εχξνο ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ απνηειεζκαηηθά ηα παηδηά, ηφζν πην επηηπρεκέλα κπνξνχλ λα είλαη ζηε ιχζε πξνβιεκάησλ, ζηελ αλάγλσζε, ζηελ θαηαλφεζε θεηκέλνπ, ζηελ απνκλεκφλεπζε θιπ. Δθαξκνγή Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα αλαγλσξίζνπλ ηε βαξχηεηα ηεο απφθηεζεο θαη εθαξκνγήο δηαθφξσλ ζηξαηεγηθψλ απφ ηνπο καζεηέο. Ζ δηδαζθαιία ζηξαηεγηθψλ κπνξεί λα γίλεη άκεζα ή έκκεζα. ηε δεχηεξε πεξίπησζε, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δψζεη ζηνπο καζεηέο κία θαηάζηαζε πξνβιήκαηνο θαη λα ππνδείμεη ηε δηαδηθαζία δηεξεχλεζεο ή λα ππνβάιιεη βαζηθέο εξσηήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ζηα γισζζηθά καζήκαηα, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα δείμνπλ πνιχ ζπγθεθξηκέλα ζηνπο καζεηέο πψο λα επηζεκαίλνπλ ηα ζεκαληηθά ζεκεία ελφο θεηκέλνπ θαη πψο λα ηα ζπλνςίδνπλ. ε άιιε πεξίπησζε, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα δεηήζνπλ απφ κία νκάδα καζεηψλ λα ζπδεηήζνπλ έλα θείκελν θαη ην ζπλνςίζνπλ. ηε δηαδηθαζία απηή βνεζνχλ ηνπο καζεηέο θαη ηνπο πξνζθέξνπλ έλα κνληέιν πξνο κίκεζε ζπκκεηέρνληαο ζηε ζπδήηεζε θαη ξσηψληαο θαζνξηζηηθέο εξσηήζεηο. ηα καζήκαηα ησλ θπζηθψλ επηζηεκψλ, νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα δείμνπλ ζηνπο καζεηέο πψο λα θάλνπλ πεηξάκαηα: πψο λα δηαηππψλνπλ ππνζέζεηο, πψο λα θάλνπλ ζπζηεκαηηθή θαηαγξαθή ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο θαη πψο λα ηα αμηνινγνχλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα κάζνπλ νη καζεηέο πψο λα ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο ζηξαηεγηθέο κε ζηγνπξηά θαη απφ κφλνη ηνπο θαη λα κε βαζίδνληαη ζηνπο δαζθάινπο ηνπο γηα λα ηνπο δψζνπλ πάληνηε ηελ απαξαίηεηε ππνζηήξημε. Οη εθπαηδεπηηθνί ρξεηάδεηαη λα πεξηνξίδνπλ ζηαδηαθά ηε βνήζεηά ηνπο θαη λα επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα αλαιακβάλνπλ πεξηζζφηεξεο ππεπζπλφηεηεο γηα ηε κάζεζή ηνπο. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Mayer, R.E. (1987); Palincsar, A.S., & Brown, A.L. (1984); White, B.Y., & Frederickson, J.R. (1998).

10 6. Αλάπηπμε ηεο απηνξξχζκηζεο θαη ηνπ αλαζηνραζκνχ Οη καζεηέο πξέπεη λα μέξνπλ πψο λα ζρεδηάδνπλ θαη λα παξαθνινπζνχλ ηε κάζεζή ηνπο, πψο λα ζέηνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο θαη πψο λα δηνξζψλνπλ ηα ιάζε ηνπο. Ο φξνο «απηνξξχζκηζε» ρξεζηκνπνηείηαη εδψ γηα λα δείμεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα παξαθνινπζνχλ ηε δηθή ηνπο κάζεζε, λα θαηαλννχλ πφηε θάλνπλ ιάζε θαη λα μέξνπλ πψο λα ηα δηνξζψλνπλ. Ζ απηνξξχζκηζε δελ είλαη ην ίδην κε ηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ. Οη άλζξσπνη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ζηξαηεγηθέο γηα λα καζαίλνπλ κεραληθά, ρσξίο λα έρνπλ πιήξε επίγλσζε ηνπ ηη θάλνπλ. Ζ απηνξξχζκηζε πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε εηδηθψλ ζηξαηεγηθψλ πνπ βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα αμηνινγνχλ ηε κάζεζή ηνπο, λα ειέγρνπλ ηελ θαηαλφεζή ηνπο θαη λα δηνξζψλνπλ ηα ιάζε ηνπο φηαλ ρξεηάδεηαη. Ζ απηνξξχζκηζε βαζίδεηαη ζην ζηνραζκφ ηνπ αηφκνπ κε ηελ έλλνηα ηεο επίγλσζεο ησλ ηδεψλ θαη ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ ρξεζηκνπνηεί θαλείο. Οη ζηνραζηηθέο δηαδηθαζίεο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ κέζα απφ ηε ζπδήηεζε, ηελ επηρεηξεκαηνινγία θαη ηηο εθζέζεηο φπνπ ηα παηδηά ελζαξξχλνληαη λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο θαη λα ηηο ππεξαζπίζνπλ. Μία άιιε πηπρή ηεο ζηνραζηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη ε ηθαλφηεηα δηάθξηζεο ησλ θαηλνκέλσλ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ησλ θνηλφηππσλ ηδεψλ απφ ηελ επηζηεκνληθή γλψζε, θιπ. Δθαξκνγή Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα αλαπηχμνπλ ηελ απηνξξχζκηζε θαη ηνλ αλαζηνραζκφ δίλνληάο ηνπο επθαηξίεο 1) λα ζρεδηάζνπλ πψο λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα, λα νξγαλψλνπλ πεηξάκαηα, λα δηαβάδνπλ βηβιία θιπ. 2) λα αμηνινγνχλ ηηο πξνηάζεηο, ηα επηρεηξήκαηα, ηηο ιχζεηο πξνβιεκάησλ θιπ. ησλ άιισλ ή ησλ ίδησλ 3) λα ειέγρνπλ ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπο θαη λα ζέηνπλ εξσηήκαηα ζηνλ εαπηφ ηνπο γηα ηελ θαηαλφεζή ηνπο (Γηαηί θάλσ απηφ πνπ θάλσ; Πφζν

11 θαιά ην θάλσ; Ση απνκέλεη λα θάλσ; θιπ.) 4) λα αλαπηχζζνπλ ξεαιηζηηθέο γλψζεηο γηα ηνλ εαπηφ ηνπο σο καζεηέο (Δίκαη θαιφο ζηε Γιψζζα, αιιά ρξεηάδνκαη δνπιεηά ζηα Μαζεκαηηθά), 5) λα ζέηνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο, θαη 6) λα γλσξίδνπλ πνηεο είλαη νη πην απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη πφηε λα ηηο ρξεζηκνπνηήζνπλ. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Brown, A.L., (1975); Boekaerts, M., Pintrich, P., & Zeidner, M. (Eds.) (2000); Marton, F., & Booth, S. (1997) 7. Αλαδφκεζε ηεο πξνυπάξρνπζαο γλψζεο Οξηζκέλεο θνξέο ε πξνυπάξρνπζα γλψζε κπνξεί λα εκπνδίζεη ην δξφκν πξνο ηε κάζεζε θάηη λένπ. Οη καζεηέο πξέπεη λα κάζνπλ πψο λα επηιχνπλ ηηο εζσηεξηθέο αληηθάζεηο θαη λα αλαδνκνχλ ηηο ππάξρνπζεο γλψζεηο ηνπο φηαλ απηφ είλαη αλαγθαίν. Οξηζκέλεο θνξέο ε πξνυπάξρνπζα γλψζε κπνξεί λα εκπνδίζεη ηελ θαηαλφεζε ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ. Αλ θαη απηφ ηζρχεη ζπρλφηεξα ζηελ εθκάζεζε ηεο θπζηθήο θαη ησλ καζεκαηηθψλ, εληνχηνηο έρεη εθαξκνγή ζε φια ηα γλσζηηθά πεδία. πκβαίλεη επεηδή ε ηξέρνπζα θαηαλφεζή καο ηνπ θπζηθνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο, ηεο ηζηνξίαο, ηεο ζεσξεηηθήο αληίιεςεο γηα ηνπο αξηζκνχο θιπ. είλαη πξντφλ ρηιηάδσλ εηψλ πνιηηηζκηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ έρεη αιιάμεη ξηδηθά ηνπο δηαηζζεηηθνχο ηξφπνπο εμήγεζεο ησλ θαηλνκέλσλ. Γηα παξάδεηγκα, ζην ρψξν ησλ καζεκαηηθψλ, πνιιά παηδηά θάλνπλ ιάζνο φηαλ ρξεζηκνπνηνχλ θιάζκαηα, επεηδή ρξεζηκνπνηνχλ θαλφλεο πνπ ηζρχνπλ κφλν γηα ηνπο θπζηθνχο αξηζκνχο. Με παξφκνην ηξφπν, ζηηο θπζηθέο επηζηήκεο νη καζεηέο δηακνξθψλνπλ δηάθνξεο παξαλνήζεηο. Ζ ηδέα φηη ε γε είλαη ζηξνγγπιή ζαλ ηεγαλίηα ή ζα ζθαίξα πεπιαηπζκέλε ζηελ θνξπθή ζπκβαίλεη επεηδή ζπκβηβάδεη ηηο επηζηεκνληθέο πιεξνθνξίεο φηη ε γε είλαη ζηξνγγπιή κε ηε δηαηζζεηηθή αληίιεςε φηη ε γε είλαη επίπεδε θαη νη άλζξσπνη δνπλ ζην πάλσ κέξνο ηεο. Οη παξαλνήζεηο δελ

12 εκθαλίδνληαη κφλν ζηα κηθξφηεξα παηδηά. Τπάξρνπλ θαη ζηνπο καζεηέο ηνπ Γπκλαζίνπ, ηνπ Λπθείνπ αθφκε θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. Δθαξκνγή Ση κπνξνχλ λα θάλνπλ νη εθπαηδεπηηθνί γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ θαηαλφεζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ είλαη αληίζεηεο ζηε δηαηζζεηηθή αληίιεςε; 1. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα γλσξίδνπλ φηη νη καζεηέο ηνπο έρνπλ πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη ειιηπή θαηαλφεζε πνπ κπνξεί λα έξρνληαη ζε αληίζεζε κε φζα δηδάζθνληαη ζην ζρνιείν. 2. Δίλαη ζεκαληηθφ λα δεκηνπξγνχκε ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο νη ελαιιαθηηθέο πεπνηζήζεηο θαη εμεγήζεηο λα κπνξνχλ λα εμσηεξηθεπηνχλ θαη λα εθθξαζηνχλ. 3. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα ρηίδνπλ πάλσ ζηηο πξνυπάξρνπζεο ηδέεο ησλ καζεηψλ θαη ζηγά ζηγά λα ηνπο νδεγνχλ ζε σξηκφηεξεο θαηαλνήζεηο. Ζ παξαγθψληζε ηεο πξνυπάξρνπζαο γλψζεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δηακφξθσζε εζθαικέλσλ αληηιήςεσλ. 4. Πξέπεη λα δίλνληαη ζηνπο καζεηέο παξαηεξήζεηο θαη πεηξάκαηα πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ηνπο δείμνπλ φηη θάπνηεο απφ ηηο ηδέεο ηνπο κπνξεί λα είλαη ιάζνο. Γηα ην ζθνπφ απηφ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ παξαδείγκαηα απφ ηελ ηζηνξία ηεο επηζηήκεο. 5. Οη επηζηεκνληθέο εμεγήζεηο πξέπεη λα παξνπζηάδνληαη κε ζαθήλεηα θαη, αλ γίλεηαη, λα εμεγνχληαη κε παξαδείγκαηα κνληέισλ. 6. Πξέπεη λα δίλεηαη ζηνπο καζεηέο αξθεηφο ρξφλνο γηα λα αλαδνκήζνπλ ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ηνπο. Γηα λα γίλεη απηφ, είλαη πξνηηκφηεξν λα ζρεδηάδνληαη αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ρεηξίδνληαη ιηγφηεξεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο κε κεγαιχηεξε εκβάζπλζε παξά λα θαιχπηνπλ πνιιά ζέκαηα κε επηθαλεηαθφ ηξφπν. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Carretero M., & Voss, J. (Eds), (1994); Driver, R., Guesne, E., & Tiberghien, A., (Eds), (1985); Schnotz, W., Vosniadou, S., & Carretero, M. (Eds), (1999); Vosniadou, S. & Brewer, W.F. (1992) 8. ηφρνο ε θαηαλφεζε θη φρη ε απνκλεκφλεπζε

13 Ζ κάζεζε είλαη θαιχηεξε φηαλ ην πιηθφ νξγαλψλεηαη γχξσ απφ γεληθέο αξρέο θαη εμεγήζεηο αληί λα βαζίδεηαη ζηελ απνκλεκφλεπζε απνκνλσκέλσλ ζηνηρείσλ θαη δηαδηθαζηψλ. Όινη νη εθπαηδεπηηθνί ζέινπλ νη καζεηέο ηνπο λα θαηαλννχλ φ,ηη καζαίλνπλ θαη λα κελ ην απνκλεκνλεχνπλ κε επηθαλεηαθφ ηξφπν. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη φηαλ νη πιεξνθνξίεο απνκλεκνλεχνληαη επηθαλεηαθά, μερληνχληαη εχθνια. Αληίζεηα, φηαλ θάηη γίλεηαη θαηαλνεηφ, δελ μερληέηαη εχθνια θαη κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε άιιεο πεξηπηψζεηο (βιέπε ηελ επφκελε αξρή ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ γλψζεσλ). Γηα λα θαηαιάβνπλ νη καζεηέο καο ηη ηνπο δηδάζθνπκε, πξέπεη λα ηνπο δίλνπκε ηελ επθαηξία λα ζθεθηνχλ ηη θάλνπλ, λα κηιήζνπλ γη απηφ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο θαη κε ηνπο δαζθάινπο ηνπο, λα ην δηεπθξηλίζνπλ θαη λα θαηαιάβνπλ πψο εθαξκφδεηαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο. Δθαξκνγή Πψο κπνξεί λα δηδάμεη ν εθπαηδεπηηθφο κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε; Οη αθφινπζεο είλαη κεξηθέο πξνηάζεηο γηα δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε ηεο χιεο πνπ έρεη δηδαρζεί: 1. Εεηήζηε απφ ηνπο καζεηέο λα εμεγήζνπλ έλα θαηλφκελν ή κία έλλνηα κε δηθά ηνπο ιφγηα. 2. Γείμηε ζηνπο καζεηέο πψο λα δίλνπλ παξαδείγκαηα πνπ δείρλνπλ πψο εθαξκφδεηαη κία αξρή ή πψο ιεηηνπξγεί έλαο λφκνο. 3. Οη καζεηέο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα ιχλνπλ ραξαθηεξηζηηθά πξνβιήκαηα ζην ρψξν ηνπ γλσζηηθνχ πεδίνπ. Σα πξνβιήκαηα κπνξνχλ λα είλαη απμαλφκελνπ βαζκνχ δπζθνιίαο θαζψο νη καζεηέο απνθηνχλ κεγαιχηεξε εκπεηξία. 4. Όηαλ νη καζεηέο θαηαιαβαίλνπλ ηελ χιε, κπνξνχλ λα εληνπίδνπλ νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο, κπνξνχλ λα ζπγθξίλνπλ θαη λα αληηπαξαβάιινπλ θαη κπνξνχλ λα θαηαλννχλ θαη λα δεκηνπξγνχλ αλαινγίεο. 5. Γηδάμηε ζηνπο καζεηέο ζαο πψο λα εμάγνπλ γεληθέο αξρέο απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο θαη πψο λα γεληθεχνπλ απφ ηα επηκέξνπο παξαδείγκαηα.

14 Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Halpern, D.F. (Ed.). (1992); Resnick, L.B., & Klopfer, L.E., (Eds.) (1989); Perkins, D. (1992) 9. Βνήζεηα γηα λα κάζνπλ νη καζεηέο λα εθαξκφδνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο Οη καζεηέο ζπλήζσο δελ κπνξνχλ λα εθαξκφζνπλ φ,ηη καζαίλνπλ ζην ζρνιείν γηα λα ιχζνπλ πξνβιήκαηα ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα κάζνπλ ζην ζρνιείν γηα ηνπο λφκνπο ηνπ Νεχησλα αιιά ζπλήζσο δελ θαηαθέξλνπλ λα δηαπηζηψζνπλ πψο νη λφκνη απηνί εθαξκφδνληαη ζηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο δσήο. Ζ εθαξκνγή ησλ γλψζεσλ είλαη πνιχ ζεκαληηθή. Γηαηί λα πεγαίλεη θαλείο ζην ζρνιείν αλ φ,ηη καζαίλεη εθεί δελ εθαξκφδεηαη ζε άιιεο θαηαζηάζεηο θαη δε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί εθηφο ζρνιείνπ; Δθαξκνγή Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ ηνπο λα εθαξκφδνπλ φζα έρνπλ κάζεη ζην ζρνιείν 1. αλ επηκείλνπλ ζηελ εκπέδσζε ηεο χιεο. Υσξίο ηελ θαηαλφεζε, δελ κπνξεί λα γίλεη ε κεηαθνξά ησλ γλψζεσλ ζε άιιεο πεξηπηψζεηο (βιέπε πξνεγνχκελε αξρή) 2. αλ βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηε ζεκαζία πνπ έρεη ε κεηαθνξά ησλ γλψζεψλ ηνπο ζε άιιεο πεξηπηψζεηο 3. αλ εθαξκφζνπλ φζα έρνπλ κάζεη ζε έλα γλσζηηθφ πεδίν ζε άιια πεδία κε ηα νπνία κπνξεί λα ππάξρεη θάπνηα ζρέζε 4. αλ δείμνπλ ζηνπο καζεηέο πψο λα εμάγνπλ γεληθέο αξρέο απφ ηα ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα 5. αλ βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα κάζνπλ πψο λα παξαθνινπζνχλ ηε κάζεζή ηνπο θαη πψο λα θαηαιαβαίλνπλ πφηε έρνπλ θαηαιάβεη θαη πφηε δελ έρνπλ θαηαιάβεη ηελ χιε 6. αλ δηδάμνπλ κε ζηφρν ηελ θαηαλφεζε θη φρη ηελ απνκλεκφλεπζε (βιέπε πξνεγνχκελε αξρή).

15 Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Bruer, J.T., (1993); T.D. Bransford, A.L. Brown, and R.R. Cocking (Eds.), (1999); Bereiter, C. (1997) 10. Γηάζεζε ρξφλνπ γηα εμάζθεζε Ζ κάζεζε είλαη κία πνιχπινθε γλσζηαθή δξαζηεξηφηεηα πνπ δε ρσξάεη βηαζχλε. Απαηηείηαη ζεκαληηθφο ρξφλνο θαη εμάζθεζε γηα λα αξρίζεη λα ζπγθξνηείηαη ε επηδεμηφηεηα ζε έλα ηνκέα. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη νη άλζξσπνη πξέπεη λα θάλνπλ πνιιή εμάζθεζε γηα λα απνθηήζνπλ εκπεηξία ζε θάπνηνλ ηνκέα. Αθφκε θαη νη κηθξέο δηαθνξέο ζην ρξφλν πνπ είκαζηε εθηεζεηκέλνη ζηηο πιεξνθνξίεο κπνξεί λα έρνπλ κεγάιεο δηαθνξέο ζηε κάζεζε. Οη ςπρνιφγνη Chase θαη Simon (1973) κειέηεζαλ ζθαθηζηέο θαη βξήθαλ φηη θαηά θαλφλα είραλ δαπαλήζεη κέρξη θαη ψξεο εμάζθεζεο ζην ζθάθη. Έλαο ζθαθηζηήο ειηθίαο ηξηαληαπέληε εηψλ πνπ έρεη παίμεη ζθάθη γηα ψξεο πξέπεη λα έρεη πεξάζεη 4 έσο 5 ψξεο θαζεκεξηλήο εμάζθεζεο απφ ηελ ειηθία ησλ 5 έσο 30! Οη ιηγφηεξν πξνρσξεκέλνη παίθηεο έρνπλ δαπαλήζεη ζεκαληηθά ιηγφηεξν ρξφλν παίδνληαο ζθάθη. Ζ έξεπλα έρεη δείμεη φηη νη ηθαλφηεηεο αλάγλσζεο θαη γξαθήο ζε καζεηέο Λπθείνπ ζπλδένληαη κε ηηο ψξεο πνπ έρνπλ πεξάζεη δηαβάδνληαο θαη γξάθνληαο. Ζ απνηειεζκαηηθή αλάγλσζε θαη γξαθή απαηηεί πνιιή εμάζθεζε. Οη καζεηέο απφ θνηλσληθά κεηνλεθηηθά πεξηβάιινληα, πνπ έρνπλ ιηγφηεξεο επθαηξίεο λα κάζνπλ θαη ιείπνπλ απφ ην ζρνιείν ιφγσ εξγαζίαο ή αζζέλεηαο, δελ αλακέλεηαη λα έρνπλ ηφζν θαιέο επηδφζεηο ζην ζρνιείν φζν ηα παηδηά πνπ είραλ πεξηζζφηεξν ρξφλν λα εμαζθεζνχλ θαη λα απνθηήζνπλ πιεξνθνξίεο. Δθαξκνγή Πνιιά εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα λα απμήζνπλ ηελ έθζεζε ηνπ καζεηή ζε θαηαζηάζεηο κάζεζεο θπξίσο ζε κηθξή ειηθία. Οη αθφινπζεο είλαη θάπνηεο πξνηάζεηο γηα ηνλ ηξφπν πνπ νη

16 εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο λα πεξλνχλ πεξηζζφηεξν ρξφλν γηα εξγαζίεο κάζεζεο. 1. Απμήζηε ην ρξφλν πνπ πεξλνχλ νη καζεηέο γηα κάζεζε κέζα ζηελ ηάμε. 2. Γψζηε ζηνπο καζεηέο εξγαζίεο κάζεζεο πνπ είλαη ζχκθσλεο κε φζα ήδε γλσξίδνπλ. 3. Μελ πξνζπαζείηε λα θαιχςεηε πνιιά ζέκαηα ηαπηφρξνλα. Γψζηε ζηνπο καζεηέο ρξφλν λα θαηαλνήζνπλ ηηο λέεο πιεξνθνξίεο. 4. Βνεζήζηε ηνπο καζεηέο λα θαιιηεξγήζνπλ «ηελ νηθεηνζειή εμάζθεζε» πνπ πεξηιακβάλεη ηελ ελεξγεηηθή ζθέςε θαη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο δηθήο ηνπο κάζεζεο (βιέπε ηελ αξρή ηεο απηνξξχζκηζεο). 5. Γψζηε ζηνπο καζεηέο πξφζβαζε ζε βηβιία, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα εμαζθήζνπλ ηελ αλάγλσζε ζην ζπίηη ηνπο. 6. Γηαηεξήζηε επαθή κε ηνπο γνλείο, έηζη ψζηε λα κπνξέζνπλ λα κάζνπλ λα πξνζθέξνπλ πινχζηεο εθπαηδεπηηθέο εκπεηξίεο ζηα παηδηά ηνπο. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Bransford, J.D (1979); Chase, W.G., and Simon, H.A. (1973); Coles, R. (1970) 11. Αλαπηπμηαθέο θαη αηνκηθέο δηαθνξέο Οη έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη ππάξρνπλ βαζηθέο αλαπηπμηαθέο δηαθνξέο ζηε κάζεζε. Καζψο ηα παηδηά αλαπηχζζνληαη, δηακνξθψλνπλ λένπο ηξφπνπο αλαπαξάζηαζεο ηνπ θφζκνπ θαη επίζεο αιιάδνπλ ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα δηαρεηξηζηνχλ απηέο ηηο αλαπαξαζηάζεηο. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ ζεκαληηθέο αηνκηθέο δηαθνξέο ζηε κάζεζε. Ο αλαπηπμηαθφο ςπρνιφγνο Howard Gardner έρεη ππνζηεξίμεη φηη ππάξρνπλ πνιιέο άιιεο δηαζηάζεηο ηεο αλζξψπηλεο λνεκνζχλεο πέξαλ ησλ ινγηθψλ θαη γισζζηθψλ ηθαλνηήησλ κε ηηο νπνίεο ζπλήζσο αζρνινχκαζηε ζην ζρνιείν. Κάπνηα παηδηά είλαη πξνηθηζκέλα ζηε κνπζηθή, άιια έρνπλ εμαηξεηηθέο ρσξηθέο ηθαλφηεηεο (νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηνπο αξρηηέθηνλεο θαη ηνπο

17 θαιιηηέρλεο, γηα παξάδεηγκα) ή ζσκαηηθέο/θηλαηζζεηηθέο ηθαλφηεηεο (πνπ ρξεηάδνληαη νη αζιεηέο) ή ηθαλφηεηεο λα ζπλδένληαη κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο θιπ. Σα ζρνιεία πξέπεη λα δεκηνπξγνχλ ην θαιχηεξν πεξηβάιινλ γηα ηελ αλάπηπμε ησλ παηδηψλ ιακβάλνληαο ππφςε ηηο αηνκηθέο ηνπο δηαθνξέο. Δθαξκνγή 1. Μάζεηε πψο λα εθηηκάηε θαηάιιεια ηηο γλψζεηο, ηηο ζηξαηεγηθέο θαη ηνπο ηξφπνπο κάζεζεο ησλ παηδηψλ. 2. Γψζηε ζηα παηδηά κηα πνηθηιία πιηθψλ, δξαζηεξηνηήησλ θαη καζεζηαθψλ εξγαζηψλ πνπ λα πεξηιακβάλνπλ ηε γιψζζα, ηα καζεκαηηθά, ηηο θπζηθέο επηζηήκεο, ηα θαιιηηερληθά, ηε κνπζηθή, ηελ θίλεζε, ηελ θνηλσληθή αληίιεςε θιπ. 3. Δληνπίζηε ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ, δίλνληαο ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζην ελδηαθέξνλ, ηελ επηκνλή θαη ηελ απηνπεπνίζεζε πνπ δείρλνπλ ζε δηαθνξεηηθά είδε δξαζηεξηνηήησλ. 4. Τπνζηεξίμηε ηηο ηδηαίηεξεο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ θαη αμηνπνηήζηε ηηο γηα λα βειηηψζεηε ηε ζπλνιηθή ηνπο ζρνιηθή επίδνζε. 5. Καζνδεγήζηε θαη πξνθαιέζηε ηελ αληίιεςε θαη ηε κάζεζε ησλ καζεηψλ. 6. Κάληε ζηα παηδηά εξσηήζεηο πνπ πξνθαινχλ ηε ζθέςε, ζέζηε ηνπο πξνβιήκαηα θαη αλαγθάζηε ηα λα ειέγμνπλ ηηο ππνζέζεηο ηνπο κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. 7. Γεκηνπξγήζηε ζπλδέζεηο κε ηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν, βάδνληαο ζηα παηδηά πξνβιήκαηα θαη πιηθά παξκέλα απφ ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο θαηαζηάζεηο. 8. Γείμηε ζηα παηδηά πψο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο θαη ηελ επθπία ηνπο γηα λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ. 9. Γεκηνπξγήζηε ηηο ζπλζήθεο γηα αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ κε αλζξψπνπο ηεο θνηλφηεηάο ηνπο θαη εηδηθά κε ελήιηθεο πνπ είλαη πεπεηξακέλνη θαη ελζνπζηψδεηο γηα ηα είδε ησλ ζεκάησλ πνπ ελδηαθέξνπλ ηνπο καζεηέο.

18 Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Case, R. (1978); Chen, J., Krechevsky, M., Viens, J., & Isberg, E., (1998); Gardner, H., (1991); Gardner, H. (1993) 12. Καιιηέξγεηα ηεο κάζεζεο κε θίλεηξα Ζ κάζεζε επεξεάδεηαη θαζνξηζηηθά απφ ηελ χπαξμε θηλήηξσλ γηα ην καζεηή. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηνπο καζεηέο λα απνθηήζνπλ πεξηζζφηεξα θίλεηξα γηα κάζεζε κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη ηα ιεγφκελά ηνπο. Οη καζεηέο πνπ έρνπλ θίλεηξα λα κάζνπλ αλαγλσξίδνληαη εχθνια επεηδή έρνπλ έλα πάζνο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο θαη είλαη έηνηκνη λα θαηαβάιινπλ κεγάιεο πξνζπάζεηεο. Γείρλνπλ επίζεο κεγάιε απνθαζηζηηθφηεηα θαη επηκνλή. Απηφ επεξεάδεη ηελ πνζφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ καζαίλνπλ. Όινη νη εθπαηδεπηηθνί ζέινπλ λα έρνπλ καζεηέο κε θίλεηξα ζηηο ηάμεηο ηνπο. Πψο κπνξνχλ λα ην πεηχρνπλ; Οη ςπρνιφγνη δηαθξίλνπλ αλάκεζα ζε δχν είδε παξνρήο θηλήηξσλ. Ζ εμσηεξηθή παξφηξπλζε θαη ε εζσηεξηθή παξψζεζε. Ζ εμσηεξηθή παξφηξπλζε πξνθαιείηαη φηαλ ρξεζηκνπνηνχληαη ζεηηθέο εληζρχζεηο γηα λα απμεζεί ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηεο δεηνχκελεο ζπκπεξηθνξάο. Ο έπαηλνο, ε πςειή βαζκνινγία, ηα βξαβεία, ηα ρξήκαηα, ην θαγεηφ θιπ. κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γη απηφ ην ιφγν. Ζ εζσηεξηθή παξψζεζε ππάξρεη φηαλ νη καζεηέο ζπκκεηέρνπλ ελεξγεηηθά ζε δξαζηεξηφηεηεο ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα επηβξαβεπζνχλ γη απηφ. Σν παηδί πνπ θηηάρλεη έλα παδι κε κεξάθη είλαη εζσηεξηθά παξαθηλεκέλν. Έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ εζσηεξηθά παξσζεκέλσλ καζεηψλ είλαη ε πεπνίζεζή ηνπο φηη ε πξνζπάζεηα είλαη ζεκαληηθή γηα ηελ επηηπρία. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ απνθαζηζηηθφηεηα ησλ καζεηψλ γηα επίηεπμε ζηφρσλ κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη ηα ιεγφκελά ηνπο.

19 Δθαξκνγή Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ ελζαξξπληηθά ζρφιηα πνπ 1. αληηθαηνπηξίδνπλ κία εηιηθξηλή αμηνιφγεζε ηεο απφδνζεο ησλ καζεηψλ 2. αλαγλσξίδνπλ ηηο επηηπρίεο ησλ καζεηψλ 3. απνδίδνπλ ηελ επηηπρία ησλ καζεηψλ ζε ελδνγελείο θαη φρη εμσγελείο παξάγνληεο (π.ρ., «έρεηο θαιέο ηδέεο») 4. βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα πηζηέςνπλ ζηνλ εαπηφ ηνπο («πξνζπάζεζεο πνιχ ζηα καζεκαηηθά θαη νη βαζκνί ζνπ έρνπλ βειηησζεί ηθαλνπνηεηηθά») 5. δίλνπλ αλαηξνθνδφηεζε γηα ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο καδί κε νδεγίεο γηα ην πψο λα ηηο βειηηψζνπλ 6. βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα ζέηνπλ ξεαιηζηηθνχο ζηφρνπο. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ 7. λα απνθεχγνπκε νκαδνπνηήζεηο κε βάζε ηηο ηθαλφηεηεο. Ζ νκαδνπνίεζε απηή δίλεη ην κήλπκα φηη νη ηθαλφηεηεο έρνπλ κεγαιχηεξε αμία απφ ηελ πξνζπάζεηα. 8. λα θαιιηεξγνχκε ηε ζπλεξγαζία θαη φρη ηνλ αληαγσληζκφ. Ζ έξεπλα δείρλεη φηη ηα αληαγσληζηηθά ζπζηήκαηα πνπ ελζαξξχλνπλ ηνπο καζεηέο λα δνπιεχνπλ κεκνλσκέλα γηα λα πεηχρνπλ κεγαιχηεξε βαζκνινγία θαη πεξηζζφηεξεο αληακνηβέο, ζπλήζσο δίλνπλ ην κήλπκα φηη απηφ πνπ έρεη αμία είλαη νη ηθαλφηεηεο θαη κεηψλνπλ ηελ εζσηεξηθή παξψζεζε. 9. λα δψζνπκε αλαλεσκέλεο θαη ελδηαθέξνπζεο εξγαζίεο πνπ πξνθαινχλ ηελ πεξηέξγεηα ησλ καζεηψλ θαη ηηο αλψηεξεο λνεηηθέο ηθαλφηεηέο ηνπο ζην θαηάιιειν πάληα επίπεδν δπζθνιίαο. Πξνηεηλφκελε βηβιηνγξαθία Deci, E.L. & Ryan, R. (1985); Dweck, C.S. (1989); Lepper, M. & Hodell, M. (1989); Spaulding, C.L. (1992) ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΔ ΠΑΡΑΠΟΜΠΔ - Bereiter, C. (1997). Situated cognition and how to overcome it, pp in D. Kirshner & J.A.

20 - Whitson (Eds), Situated cognition: Social, semiotic, and psychological perspectives. Hillsdale, NJ: Erlbaum. - Boekaerts, M., Pintrich, P., & Zeidner, M. (2000) Handbook of selfregulation. New York: Academic Press. - Bransford, T.D., Brown, A.L., and Cocking, R.R. (Eds.), (1999). How People Learn: Brain, Mind, Experience and School. National Academy Press. - Bransford, J. D. (1979). Human Cognition: Learning, understanding and remembering. Belmont, Cal.: Wadsworth Publishing Co. - Brown, A.L. (1975). The development of memory: Knowing, knowing about knowing and knowing how to know. In H.W. Reese (Ed.). Advances in child development and behavior (Vol. 10), New York: Academic Press. - Brown, A.L., Ash, D., Rutherford, M., Nakagawa, K., Gordon, J., & Campione, J.C. (1996). Distributed Expertise in the Classroom, in G. Salomon (Ed.) Distributed cognitions: Psychological and educational considerations. pp Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. - Brown, J. S., Collins, A., & Duguid, P. (1989). Situated Cognition and the Culture of Learning, Educational Researcher, 18 (1). - Bruer, J.T. (1993). Schools for thought. Cambridge, MA:MIT Press. - Carretero M., & Voss, J. (Eds.) (1994). Cognitive and instructional processes in history and the social sciences. Hillsdale, NJ: Erlbaum. - Case, R. (1978). Implications of developmental psychology for the design of effective instruction. Pp in A.M. Lesgold, J.W. Pellegrino, S.D. Fokkema, & R. Glaser, (Eds.) Cognitive psychology and instruction. New York: Plenum. - Chase, W.G., & Simon, H.A. (1973). The mind?s eye in chess. In W. Chase (Ed.), Visual information processing. New York: Academic Press. - Chen, J., Krechevsky, M., Viens, J., & Isberg, E. (1998). Building on children?s strengths: The experience of Project Spectrum. New York: Teachers College, Columbia University. - Coles, R., (1970). Uprooted children: the early life of migrant farm workers. New York: Harper and Row. - Collins, A., Brown, J.S., & Newman, S.F. (1989). Cognitive apprenticeship: Teaching the craft of reading, writing and mathematics. In L.B. Resnick, (Ed.) Knowing, learning and instruction: Essays in honor of Robert Glaser, pp Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.

21 - Deci, E.L., & Ryan, R., (1985). Intrinsic Motivation and Self- Determination in Human Behavior. New York: Plenum Press. - Driver, R., Guesne, E., & Tiberghien, A., (Eds) (1985). Children?s ideas in science. Milton Keynes: Open University Press. - Dweck, C.S., (1989). Motivation. Pp , in A. Lesgold & R. Glaser (Eds.) Foundations for a psychology of education. Hillsdale, NJ: Erlbaum. - Elmore, R.F., Peterson, P.L., & McCarthy, S.J. (1996). Restructuring in the classroom: Teaching, learning and school organization. San Francisco: Jossey-Bass. - Gardner, H. (1993). Multiple intelligences: The theory in practice. New York: Basic Books. - Gardner, H. (1991). The unschooled mind: How children think and how schools should teach. New York: Basic Books. - Halpern, D.F. (Ed.) (1992). Enhancing thinking skills in the sciences and mathematics. Hillsdale, NJ: Erlbaum. - Heath, S.B. (1983). Ways with words: Language, life and work in communities and classrooms. Cambridge, UK: Cambridge University Press. - Lepper, M., & Hodell, M. (1989). Intrinsic motivation in the Classroom. In C. Ames, & R. Ames (Eds.) Research on Motivation in Education, Vol. 3 (pp ). New York: Academic Press. - Marton, F., & Booth, S. (1997). Learning and Awareness. Hillsdale, NJ:Erlbaum. - Mayer, R.E. (1987). Educational Psychology: A Cognitive approach. Boston: Little, Brown, and Co. - Palincsar, A.S., & Brown, A.L. (1984). Reciprocal teaching of comprehension monitoring activities. Cognition and Instruction 1: Perkins, D.(1992). Smart Schools. Better thinking and learning for every child. The Free Press. - Piaget, J.(1978). Success and understanding. Cambridge, MA: Harvard University Press. - Resnick, L.B., & Klopfer, L.E. (Δds.) (1989). Toward the thinking curriculum: Current cognitive research. Alexandria, VA: ASCD Books. - Rogoff, B. (1990). Apprenticeships in Thinking: Cognitive Development in Social Context. New York: Oxford University Press.

22 - Scardamalia, M., & Bereiter, C. (1991). Higher levels of agency for children in knowledge-building: A challenge for the design of new knowledge media. Journal of the Learning Science, 1: Schnotz, W., Vosniadou, S., & Carretero, M. (1999). New Perspectives on conceptual change. Oxford: Elsevier Science. - Spaulding, C.L. (1992). Motivation in the Classroom. New York: McGraw Hill. - Vosniadou, S., & Brewer, W.F. (1992). Mental models of the earth: A study of conceptual change in childhood. Cognitive Psychology, 24, Vygotsky, L.S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge, MA: Harvard University Press. - White, B.Y., & Frederickson, J.R. (1998). Inquiry, modeling and metacognition: Making science accessible to all students. Cognition and Instruction, 16 (1): Δπραξηζηψ ηνλ Βαζίιε Σζάγθαιν θαη ηελ Έθε Παπαδεκεηξίνπ γηα ηελ κεηάθξαζε ηνπ Αγγιηθνχ θεηκέλνπ ζηα Διιεληθά.