Τα νέα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού Σχολείου:

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Τα νέα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού Σχολείου:"

Ἀχιλλεύς Καλλιγάς
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Τα νέα σχολικά εγχειρίδια του Δημοτικού Σχολείου: γλωσσολογικές και παιδαγωγικές καινοτομίες στα βιβλία της Γλώσσας Όλγα Μούσιου-Μυλωνά, Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. Εισαγωγή Το θεωρητικό πλαίσιο του μαθήματος Τα σχολικά εγχειρίδια ως διδακτικό υλικό και οι παιδαγωγικές λειτουργίες τους. Συγγραφή και κριτήρια αξιολόγησης των σχολικών βιβλίων Τα αναγνωστικά και τα αλφαβητάρια των προηγούμενων ετών Μέθοδοι και διδακτικές προσεγγίσεις Διδακτικό υλικό Η Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία και η Διδακτική της Μητρικής Γλώσσας: η συνεισφορά της Γλωσσολογίας, της Ψυχογλωσσολογίας, της Κοινωνιογλωσσολογίας, της Ανάλυσης Λόγου, της Κειμενολογίας και της Παιδαγωγικής στη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος Σύντομη επισκόπηση των παραδοσιακών μεθόδων και των καινοτόμων προσεγγίσεων της γλωσσικής διδασκαλίας: η Παραδοσιακή μέθοδος, η Δομιστική μέθοδος, η Διδασκαλία της Λειτουργικής χρήσης της γλώσσας, η Επικοινωνιακή προσέγγιση και η Κοινωνιοπολιτισμική προσέγγιση 1 / 9

2 Τα σχολικά εγχειρίδια και το Αναλυτικό Πρόγραμμα Το γλωσσικό μάθημα στο νέο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) Η Διδακτική προσέγγιση στα νέα σχολικά εγχειρίδια της γλώσσας Στόχοι, Δραστηριότητες, Διδακτική αυτονομία, Διδασκαλία Γραμματικής, Διαθεματικότητα, Αξιολόγηση 2 / 9

3 Η δομή των νέων σχολικών εγχειριδίων της Γλώσσας Α. Το Βιβλίο του μαθητή διδακτικές ενότητες και χρόνος διδασκαλίας, δομή ενοτήτων, Παραγωγή και αξιολόγηση γραπτού λόγου, προτάσεις από το Ανθολόγιο και άλλες πηγές, Σχέδια εργασίας Β. Το Τετράδιο εργασιών Γ. Το Φύλλο οδηγιών του δασκάλου Βασικοί όροι διδακτικής της γλώσσας στα νέα σχολικά εγχειρίδια Εξοικείωση με τη βασική ορολογία της Διδακτικής της Γλώσσας: αποδεκτότητα, αυθεντικά κείμενα, γλωσσική ικανότητα, επικοινωνιακή ικανότητα, διαθεματικότητα, είδη λόγου, είδη κειμένων, ανατροφοδότηση, αξιολόγηση, επίπεδο ύφους, κριτική ικανότητα, μεταγνωστικές δεξιότητες, περίσταση επικοινωνίας, προοργανωτής, συνοχή του κειμένου, συνεκτικότητα, υπερδομή, κ.ά. 3 / 9

4 Κριτήρια αξιολόγησης σχολικών βιβλίων Βιβλίο του Μαθητή 1. Περιεχόμενο - Έχει γίνει επιλογή αξιόλογης, ουσιαστικής και επιστημονικά ορθής γνώσης, η οποία έχει συμβατότητα με τους στόχους και τη φιλοσοφία του νέου Δ.Ε.Π.Π.Σ. και του νέου Α.Π.Σ. για το συγκεκριμένο μάθημα - Παράθεση ενδιαφερόντων κειμένων και αποσπασμάτων από εγκυκλοπαίδειες και έγκριτα επιστημονικά βιβλία. - Στο Βιβλίο του Μαθητή να υπηρετούνται αρμονικά και ισόρροπα οι γενικοί στόχοι του μαθήματος. 4 / 9

5 - Η σύνδεσή του με το περιβάλλον και την καθημερινή ζωή να είναι επαρκής. - Να επικεντρώνεται στο μεγαλύτερο μέρος του σε θέματα του άμεσου ενδιαφέροντος των παιδιών, να ασχολείται με προβλήματα της καθημερινότητας και να αξιοποιεί τα δεδομένα της σύγχρονης τεχνολογίας (συστάσεις για αξιοποίηση ιστοσελίδων από το Διαδίκτυο). - Ο συνοπτικός πίνακας των περιεχομένων να καλύπτει ένα ευρύ φάσμα από ενδιαφέροντα, σύγχρονα και παιδοκεντρικά θέματα. - Να παρατηρείται συμβατότητα ερωτήσεων, ασκήσεων και δραστηριοτήτων με τις θεματικές ενότητες. 2. Δομή Οργάνωση - Να υπάρχει σύνδεση με την προηγούμενη γνώση και κατάλληλος αριθμός ερωτήσεων και ασκήσεων διαβαθμισμένης δυσκολίας. - Το βιβλίο να προωθεί σημαντικά την πρωτοβουλία και την αυτενέργεια του μαθητή και του εκπαιδευτικού. - Οι διδακτικές ενότητες να παρουσιάζουν ικανοποιητική συνοχή και οργάνωση. Να υπάρχει «οργανική» διασύνδεση μεταξύ των ασκήσεων και η μετάβαση από τη μια άσκηση στην άλλη να μη δίνει την αίσθηση μιας αθροιστικής παράθεσης γυμνασμάτων. 3. Παιδαγωγική και διδακτική καταλληλότητα - Η αναπλαισίωση της επιστημονικής γνώσης σε σχολική να γίνεται με παιδαγωγικό τρόπο και να είναι ανάλογη με την ηλικία στην οποία απευθύνεται. - Η ορολογία να είναι περιορισμένη στο ελάχιστο και η εξοικείωση των μαθητών με το σχετικό λεξιλόγιο να γίνεται μέσα από την επεξεργασία και τη νοηματική-γλωσσική προσέγγιση διαφόρων πολυτροπικών κειμένων στα πλαίσια της διερεύνησης του θέματος. - Να παρατηρείται ισορροπία μεταξύ των ποικίλων στόχων της διδακτικής ενότητας. Συγκεκριμένα υπηρετούνται αρμονικά: α) γνωστικοί στόχοι, β) μεταγνωστικές δεξιότητες, γ) συναισθηματικοί στόχοι, ψυχοκινητικοί στόχοι και στόχοι που έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη κοινωνικών αξιών: κοινωνική ευαισθησία, ανθρώπινα δικαιώματα, ενδιαφέρον για την παγκόσμια κοινότητα. - Η προϋπάρχουσα εμπειρία των μαθητών και τα βιώματά τους να αξιοποιούνται επαρκώς και η επιλογή της ύλης και της σύγχρονης θεματολογίας να συνιστούν ισχυρά 5 / 9

6 εσωτερικά κίνητρα για την προσπέλαση του διδακτικού αντικειμένου. - Η σύνδεσή του με το περιβάλλον και την καθημερινή ζωή είναι άμεση και επικεντρώνεται σε θέματα του ενδιαφέροντος των παιδιών. - Στο Βιβλίο του Μαθητή να περιέχονται διαφοροποιημένες εργασίες και κείμενα-ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας, ώστε να διευκολύνεται η εξατομικευμένη μάθηση, η διδασκαλία αλλοδαπών και παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες. - Αναφορικά με τη μεθοδολογία να παρατηρείται ποικιλία προσεγγίσεων και εναλλακτικών προτάσεων (ατομική-ομαδική εργασία, διαθεματικές δραστηριότητες, σχέδια εργασίας, κλπ.). - Να παρατηρείται συμβατότητα ερωτήσεων, ασκήσεων και δραστηριοτήτων με τη θεματική ενότητα και το επίπεδο της χρησιμοποιούμενης γλώσσας είναι ανάλογο με την ηλικία των μαθητών. - Σημαντική είναι και η προσπάθεια για ανάπτυξη θετικής στάσης στην αναζήτηση πληροφοριών μέσω διαδικτύου, η οποία επιτυγχάνεται με την υπόδειξη ηλεκτρονικών διευθύνσεων στο βιβλίο του μαθητή. - Τα κείμενα και η επεξεργασία των επιμέρους θεμάτων να είναι ανάλογα με το διδακτικό χρόνο. 4. Λειτουργικότητα και αισθητική του εικαστικού μέρους - Η αισθητική του εικαστικού μέρους να είναι προσαρμοσμένη στην παιδική (ή προεφηβική ή εφηβική) αντιληπτικότητα και αισθητική. - Να υπάρχει επαρκής ποικιλία εικόνων και παραστάσεων, οι οποίες να προσδίδουν στο βιβλίο χαρούμενο, ελκυστικό και ζωντανό ύφος. - Από τις εικόνες του βιβλίου ορισμένες είναι διακοσμητικές, ενώ άλλες πρέπει να είναι λειτουργικές και να υποστηρίζουν κατάλληλα το περιεχόμενο και τους στόχους της διδασκαλίας. 5. Τεχνική αρτιότητα - Να γίνεται επαρκής και σαφής διάκριση της θεματικής και των επιμέρους ενοτήτων και να παρατηρείται συνεπής αναγραφή του τίτλου του κεφαλαίου σε κάθε σελίδα. - Το περιεχόμενο της σελίδας να είναι οργανωμένο με σαφήνεια και μορφοποιημένο με συστηματικότητα. Ο τονισμός των επικεφαλίδων να γίνεται άλλοτε με ημίμαυρα στοιχεία και άλλοτε με αλλαγή χρώματος στις επικεφαλίδες. - Τα κείμενα θα πρέπει να διαφοροποιούνται με αλλαγή του μεγέθους των γραμμάτων, της χρησιμοποιούμενης γραμματοσειράς και τη χρήση κενών διαστημάτων μεταξύ κειμένων, επίτιτλων και εικόνων. Η διαφοροποίηση αυτή είναι αισθητικά ευχάριστη και 6 / 9

7 λειτουργικά χρήσιμη. - Η αναγραφή των στόχων στην αρχή της ενότητας λειτουργεί ως προοργανωτής της γνώσης. Άλλοι δηλωτικοί οργανωτές, όπως έννοιες και λέξεις κλειδιά, παρουσιάζονται με πιο έντονη γραφή. Τετράδιο εργασιών - Το Τετράδιο εργασιών του μαθητή να παρουσιάζει άμεση σύνδεση με το βιβλίο του μαθητή και το βιβλίο του δασκάλου, οι ασκήσεις του να διατυπώνονται με σαφήνεια και ακρίβεια και να περιέχει ποικιλία εργασιών επαρκώς διαφοροποιημένων. - Στόχος του Τετραδίου του Μαθητή να είναι η καλλιέργεια της δημιουργικότητας του παιδιού και της κριτικής του σκέψης, όπως και η ενεργοποίηση εσωτερικών κινήτρων μάθησης και βιωματικής εμπλοκής του μαθητή. - Η αισθητική του εμφάνιση να είναι ελκυστική και οι απεικονίσεις του ενέχουν παιδαγωγική λειτουργικότητα. Φύλλο Οδηγιών του Δασκάλου - Στο Φύλλο Οδηγιών πρέπει να παρουσιάζονται αναλυτικά οι στόχοι της διδακτικής ενότητας και να οργανώνεται όλη η διδασκαλία με βάση τη στοχοθεσία. Η σαφήνεια των στόχων και των προθέσεων υποδηλώνουν μια συγκεκριμένη άποψη για τη γλωσσική διδασκαλία, η οποία καθίσταται σαφής στους εκπαιδευτικούς που θα διδάξουν το νέο βιβλίο. - Να αναπτύσσονται επαρκώς οι γενικές αρχές του μαθήματος και οι προτάσεις αξιοποίησης του διδακτικού υλικού. - Επίσης, στο Φύλλο Οδηγιών πρέπει να προτείνεται ποικιλία διδακτικών προτάσεων και μεθοδολογικών πρακτικών ανά ενότητα και να παρατίθενται προτάσεις για εναλλακτικές προσεγγίσεις. 7 / 9

8 - Ο πανοραμικός πίνακας να είναι πλήρως ανεπτυγμένος σύμφωνα με τις υποδείξεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, να περιέχει ενδιαφέροντα και παιδοκεντρικά θέματα. Αντίστοιχα, τα περιεχόμενα που θα επιλεγούν θα πρέπει να εκπροσωπούν ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων, ιδεών, μηνυμάτων, καταστάσεων και προβληματισμών και να απεικονίζουν σύγχρονες όψεις της εθνικής μας και της πανανθρώπινης κινητικότητας και ζωής. - Να προτείνονται οδηγίες για την αξιολόγηση και την αυτοαξιολόγηση του μαθητή (επεξεργασία και τη βελτίωση των γραπτών κειμένων των μαθητών) και αναγράφονται εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης του μαθητή από το δάσκαλο. Όλγα Μούσιου-Μυλωνά, Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ 1. ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟΥ - Παρουσίαση της πραγματικότητας - Καθοδήγηση της διδασκαλίας - Ενεργοποίηση των κινήτρων μάθησης - Διαφοροποίηση της σχολικής εργασίας - Εμπέδωση της διδαχθείσας ύλης και αξιολόγηση του μαθητή - Κοινωνικοποίηση, ιδεολογικός διαποτισμός 2. ΤΑ ΔΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ - Παρουσίαση της ύλης, αντιστοιχία περιεχομένου με το Αναλυτικό Πρόγραμμα - Κείμενο (γλώσσα, ορολογία) 8 / 9

9 - Εικονογράφηση - Συνοπτικές παρουσιάσεις, πίνακες, μέλη εντύπωσης, σχεδιαγράμματα, εννοιολογικοί πίνακες - Πηγές - Πειράματα, σύμβολα, τύποι - Εργασίες, ασκήσεις - Οδηγίες εργασίας, χρηστικές διευκολύνσεις (πίνακες περιεχομένων, ευρετήρια όρων, παραρτήματα, παραπομπές, κ.ά.) - Κάθετος και οριζόντιος συντονισμός 3. Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΩΝ - Επιστημονική εγκυρότητα - Κοινωνική εγκυρότητα - Διαφάνεια αφετηρίας και προθέσεων - Παιδαγωγική και διδακτική καταλληλότητα - Συμφωνία με το Αναλυτικό Πρόγραμμα - Δυνατότητες αυτενέργειας των μαθητών - Τεχνική αρτιότητα, καλαίσθητη εμφάνιση, μορφοποίηση, διάφορα τεχνικά χαρακτηριστικά - Προσπελασιμότητα, αναγνωσιμότητα - Επανατροφοδότηση Όλγα Μούσιου-Μυλωνά, Σχολική Σύμβουλος Π.Ε. 9 / 9

Σχετικά έγγραφα

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ενότητα: Εκπαιδευτικό υλικό και σχολικό εγχειρίδιο Διδάσκων: Κατσαρού Ελένη ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Άδειες