ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ. Θεοδώρα Μπουμπόναρη

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Θεοδώρα Μπουμπόναρη

2 Εισαγωγή ο σύγχρονος άνθρωπος είναι αποδέκτης μιας τεράστιας ποσότητας κειμένων προφορικών, γραπτών και υβριδικών ανάγκη για γλωσσικές, επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες η επικοινωνιακή διάσταση στη διδασκαλία της γλώσσας επικοινωνιακή προσέγγιση: η επεξεργασία και παραγωγή λόγου/κειμένων με βασικό κριτήριο την καταλληλότητά τους ανάλογα με την περίσταση επικοινωνίας 2

3 Γενικός Σκοπός του μαθήματος της Γλώσσας οι μαθητές και οι μαθήτριες να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις οι οποίες έχουν να κάνουν όχι μόνο με την ίδια τη γλώσσα και την αποτελεσματική γλωσσική επικοινωνία αλλά και με την προσωπική και κοινωνική τους ζωή και τη συνδιαμόρφωση του κοινωνικού γίγνεσθαι. 3

4 Σκοπός Α - Β Δημοτικού να κατανοούν μια σειρά από διαφορετικούς τύπους κειμένων, να παράγουν λόγο σε ευρύ φάσμα επικοινωνιακών πλαισίων και να συνθέτουν ατομικά ή ομαδικά απλά κείμενα που ξεκινούν από σύντομες λέξεις και σταδιακά εμπλουτίζονται με πιο σύνθετες δομές. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται κατά τη φάση αυτή στην πρώτη ανάγνωση και γραφή. Σκοπός Γ -ΣΤ Δημοτικού η περαιτέρω εξοικείωση με πολυτροπικά κείμενα να παράγουν διαφορετικούς τύπους κειμένων ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο 4

5 Περιεχόμενο κείμενο: μικρότερη μονάδα γλώσσας με νόημα Α. κείμενα αναφορικός λόγος Αφήγηση Περιγραφή κατευθυντικός λόγος Επιχειρηματολογία πρόσκληση οδηγία Β. κείμενα που αναφέρονται στο σύστημα της γλώσσας τεχνικά θέματα που περιέχει ένα βιβλίο Γραμματικής και ένα Λεξικό ορολογία κλιτικά παραδείγματα μορφοσυντακτικοί κανόνες κανόνες ορθογραφίας τα κείμενα τόσο του πρώτου τομέα όσο και του δεύτερου διαπλέκονται μέσα σε θεματικές ενότητες 5

6 Μεθοδολογία ανάλυση, κατανόηση και παραγωγή κειμενικού είδους εξήγηση γλωσσικών φαινομένων που υπηρετούν το συγκεκριμένο κειμενικό είδος γραμματική: συστηματική ομαδοποίηση των επιμέρους γλωσσικών στοιχείων, ώστε να καθίσταται εποπτική (κάρτες, πίνακες, σχεδιαγράμματα), λειτουργική και παραγωγική ομαδοσυνεργατικές και βιωματικές μέθοδοι διαφοροποιημένη διδασκαλία καλλιέργεια επικοινωνιακών στρατηγικών και στρατηγικών εκμάθησης της γλώσσας 6

7 Μεθοδολογία Στρατηγικές γνωστικές μεταγνωστικές Κοινωνικο-συναισθηματικές επανάληψη ταξινόμηση αναζήτηση γενικού νοήματος επιλεκτική προσοχή οργανωτικός σχεδιασμός ετεροαξιολόγηση προγραμματισμός χρόνου προσδιορισμός στόχων συνεργασία 7

8 Αξιολόγηση αρχική ή διαγνωστική αξιολόγηση διαμορφωτική αξιολόγηση τελική ή αθροιστική αξιολόγηση μορφές αξιολόγησης portfolio συστηματική παρατήρηση αξιολόγηση μέσω των σχεδίων εργασίας αυτοαξιολόγηση αλληλοαξιολόγηση 8

9 Διδακτικό Σενάριο περιγραφή μιας διδασκαλίας με εστιασμένο γνωστικό αντικείμενο, συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους, διδακτικές αρχές και πρακτικές, με διάρκεια περισσότερων από μία διδακτικών ωρών δομημένες, διαδοχικές μαθητοκεντρικές δραστηριότητες εναλλακτικές κατευθύνσεις - δυνατότητα για διαφοροποιημένη διδασκαλία ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και την αποκλίνουσα σκέψη σαφείς οι γλωσσικοί στόχοι του σεναρίου 9

10 Σχέδιο Μαθήματος πιο λεπτομερής περιγραφή μιας διδασκαλίας ίσως να απουσιάζει η περιγραφή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ μαθητών-εκπαιδευτικού θέμα-αντικείμενο διδασκαλίας σκοπός και διδακτικοί στόχοι μέθοδοι και τεχνικές περιεχόμενο χρόνος διδασκαλίας υλικοτεχνική υποδομή αξιολόγηση 10

11 Σχέδιο Μαθήματος 11

12 Στόχοι διδακτικής ενότητας δίωρης διδασκαλίας Πού τους βρίσκω Βιβλίο Δασκάλου, πανοραμικός πίνακας περιεχομένων Βιβλίο Δασκάλου, συγκεκριμένη ενότητα Βιβλίο Μαθητή, προοργανωτής ενότητας Τετράδιο Εργασιών, πίνακας αυτοαξιολόγησης (εάν υπάρχει) Επιλέγω τους στόχους της υποενότητας που θα διδάξω με βάση και τις δραστηριότητες που θα αξιοποιήσω ή θα οργανώσω περαιτέρω Διατυπώνω τους στόχους μου με σαφήνεια και ακρίβεια 12

13 παράδειγμα (ΣΤ, τεύχος β, 40-41) 13

14 Στόχοι διδακτικής ενότητας δίωρης διδασκαλίας Βιβλίο Δασκάλου ΣΤ, σ. 7 14

15 Στόχοι διδακτικής ενότητας δίωρης διδασκαλίας Βιβλίο Δασκάλου ΣΤ, σ

16 Στόχοι διδακτικής ενότητας δίωρης διδασκαλίας Γλώσσα Στ, τεύχος Β, σ

17 Στόχοι παραδείγματα και αντι-παραδείγματα ΛΑΘΟΣ: να εξοικειωθούν με το κειμενικό είδος της αφήγησης ΣΩΣΤΟ: να συνειδητοποιήσουν τη λειτουργία των χρόνων στην αφήγηση (παρατατικός, αόριστος, ενεστώτας) να συνειδητοποιήσουν πώς λειτουργεί ο ιστορικός ενεστώτας σε μια αφήγηση δίνοντας αμεσότητα και ζωντάνια ΛΑΘΟΣ: να κατανοήσουν την κεντρική ιδέα του κειμένου ΣΩΣΤΟ: να προβληματιστούν σχετικά τα οφέλη και τις επιπτώσεις της τεχνολογίας στην ανθρώπινη εργασία ΛΑΘΟΣ: να γνωρίσουν τις οικογένειες λέξεων ΣΩΣΤΟ: να εξασκηθούν στον σχηματισμό και τη χρήση σύνθετων πρώτο συνθετικό τη (λόγια) πρόθεση ανα- με 17

18 Διδακτικές ενέργειες: φάση διδασκαλίας Ι Εισαγωγή / Προβληματισμός (προετοιμασία ψυχολογική και γνωσιολογική) ενεργοποίηση προϋπάρχουσας γνώσης βιωματική προσέγγιση θέματος (ελεύθερη συζήτηση, καταιγισμός ιδεών, οπτικοακουστικό ή άλλο έντυπο υλικό, αντικείμενα κτλ.) επεξεργασία εικόνων ΒΜ ταυτότητα κειμένου (τίτλος, συγγραφέας, πηγή) δημιουργία προσδοκιών σχετικά με το περιεχόμενο και το είδος του κειμένου διατύπωση υποθέσεων προς επαλήθευση ή διάψευση αναγνωστικός σκοπός 18

19 Διδακτικές ενέργειες: φάση διδασκαλίας ΙΙ Επαφή με τα νέα δεδομένα / Επεξεργασία ανάγνωση κειμένου σιωπηλή ή μεγαλόφωνη; από τον εκπαιδευτικό ή από μαθητή/τές; πρώτη ανάγνωση / δεύτερη ανάγνωση επεξεργασία κειμένου επαλήθευση ή διάψευση υποθέσεων προαναγνωστικής φάσης κατανόηση πληροφοριών περιεχομένου εφαρμογή στρατηγικών εντοπισμός χαρακτηριστικών κειμενικού είδους εντοπισμός γλωσσικών στοιχείων προς επεξεργασία (γραμματικά / λεξιλογικά) 19

20 Διδακτικές ενέργειες: φάση διδασκαλίας ΙΙ τύποι ερωτήσεων (επεξεργασία κειμένου) ερωτήσεις με απάντηση ρητά εκπεφρασμένη μέσα στο κείμενο ερωτήσεις με απάντηση που συνάγεται μέσα από το κείμενο ερωτήσεις με απάντηση που προκύπτει από τον συνδυασμό πληροφοριών του κειμένου και εξωκειμενικής γνώσης 20

21 Διδακτικές ενέργειες: φάση διδασκαλίας ΙΙ Επαφή με τα νέα δεδομένα / Επεξεργασία (συνέχεια) επεξεργασία γλωσσικών στοιχείων (γραμματικοσυντακτικών φαινομένων και λεξιλογίου) παρατήρηση/ εντοπισμός στο κείμενο παραδείγματα κανόνας (διαισθητική προσέγγιση γραμματικών φαινομένων συστηματοποίηση γραμματικής γνώσης και χρήση σχετικής μεταγλώσσας) σύνδεση γλωσσικών επιλογών με το κειμενικό είδος 21

22 Διδακτικές ενέργειες: φάση διδασκαλίας ΙΙΙ Εμπέδωση / Επέκταση (καθοδηγούμενη εξάσκηση αυτόνομη άσκηση) δραστηριότητες εμπέδωσης γλωσσικών φαινομένων και δομής των κειμένων που μπορεί να προέρχονται από: Βιβλίο Μαθητή Τετράδιο Εργασιών Φύλλα Εργασιών έμφαση στην επεξεργασία και οργανική ένταξη του υλικού στη ροή της διδασκαλίας παρά στην παροχή επιπλέον υλικού 22

23 Διδακτικές ενέργειες: φάση διδασκαλίας ΙV Ανακεφαλαίωση / Αξιολόγηση δραστηριότητες παραγωγής προφορικού λόγου (συζήτηση, παιχνίδια ρόλων κτλ.) στη θεματική της ενότητας δραστηριότητες «κειμενικής επίγνωσης» (π.χ. σύγκριση κειμένων παρόμοιας θεματολογίας διαφορετικού κειμενικού τύπου) δραστηριότητες δραματοποίησης, ομαδικού παιχνιδιού, κατασκευών κτλ. δραστηριότητες παραγωγής γραπτού λόγου Εφαρμογή αξιολόγησης στην πορεία της διδακτικής διαδικασίας 23

24 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Γνωστικό αντικείμενο: Η επιστολή ως κειμενικό είδος Προτεινόμενη διάρκεια: ώρες Στόχοι-Στρατηγικές Οι μαθητές πρέπει να: είναι σε θέση να αναγνωρίσουν μία επιστολή μεταξύ άλλων μορφών γραπτής επικοινωνίας (π.χ. ευχετήριες κάρτες, σημειώματα, κατάλογοι) και να εξηγήσουν τη διαφορετικότητά τους γνωρίζουν ότι υπάρχει και η ηλεκτρονική επιστολή εξοικειωθούν με τις συμβάσεις που αφορούν τη δόμηση του συγκεκριμένου κειμενικού είδους (μορφή-δομή) 24

25 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Στόχοι-Στρατηγικές αναγνωρίζουν και να χρησιμοποιούν τις στερεοτυπικές μορφές που χρησιμοποιούνται στις επιστολές Εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους κάνουν υποθέσεις για τη σχέση αποστολέα-παραλήπτη με βάση το περιεχόμενο και τη μορφή της εκάστοτε επιστολής (λεξιλόγιο, στερεοτυπικές εκφράσεις εισαγωγής-κλεισίματος επιστολής) μπορούν να αποφασίσουν ποια χαρακτηριστικά θα έχει η επιστολή τους ανάλογα με το σε ποιον θα απευθύνεται (προσαρμογή στο επικοινωνιακό πλαίσιο) είναι σε θέση να δημιουργούν μια επιστολή σύμφωνα με το επικοινωνιακό πλαίσιο που επέλεξαν οι ίδιοι ή με προκαθορισμένο επικοινωνιακό πλαίσιο 25

26 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Δεξιότητες Παρατήρηση-διερεύνηση Χρήση αφηγηματικού-περιγραφικού λόγου Συνεργατικότητα για την επίτευξη στόχου Χρήση του διαλόγου για λήψη αποφάσεων Επαγωγικός-παραγωγικός συλλογισμός Σύνθεση γραπτού κειμένου-επιστολής ορθή γραφή σύμφωνα με τους κανόνες της γραμματικής 26

27 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Στόχοι σε σχέση με Τ.Π.Ε. Χρήση Η/Υ για παραγωγή γραπτού κειμένου-επιστολής Επικοινωνία με Γνώση των δυνατοτήτων που μας προσφέρει η ηλεκτρονική επικοινωνία για τη δημιουργία επιστολής με πολυτροπικό χαρακτήρα (επισύναψη εικόνων-link σχετικών με το περιεχόμενο της επιστολής) 27

28 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Περιεχόμενο Κειμενικά είδη Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ της επιστολής ως κειμενικού είδους και άλλων μορφών γραπτής επικοινωνίας με τα οποία είναι ήδη εξοικειωμένοι διαφορές ανάμεσα σε κείμενα του ίδιου είδους που προκύπτουν ανάλογα με τον αποδέκτη ή το συγγραφέα τους (π.χ. φιλική, επαγγελματική, ενημερωτική επιστολή, επιστολή σε επίσημο φορέα) 28

29 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Περιεχόμενο Γραμματική-Συντακτικό Σύνθεση κειμένου Δομή της πρότασης Οργάνωση κειμένου σε παραγράφους Χρήση χρόνων του ρήματος για περιγραφή, αφήγηση Καταλήξεις ρημάτων, ουσιαστικών Το ρήμα έχω 29

30 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Περιεχόμενο Λεξιλόγιο στερεοτυπικές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται στις επιστολές σημασία νέων λέξεων, δημιουργία σύνθετων λέξεων 30

31 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Επιλογή και οργάνωση υλικού-οργάνωση της τάξης δάσκαλος και μαθητές φέρνουν στην τάξη σχετικό υλικό (σημειώματα, καταλόγους, προσκλήσεις, επιστολές) υλικό από το διαδίκτυο υλικό που υπάρχει στα βιβλία των μαθητών φύλλα εργασίας δημιουργία ομάδων, ανάθεση ρόλων 31

32 Διδακτικό σενάριο για τη Γλώσσα Β Δημοτικού Αλληλογραφώ Μεθοδολογία Α. ομαδοσυνεργατική μέθοδος Β. τεχνικές: η συζήτηση ο ελεύθερος διάλογος σε επίπεδο ομάδων καταιγισμός ιδεών για το περιεχόμενο του προς παραγωγή λόγου η δραματοποίηση κειμένου η βιωματική μάθηση (μίμηση ρόλων) χρήση Η/Υ 32

33 Σχέδιο μαθήματος (εναλλακτικά) Αλληλογραφώ: Γράφω την επιστολή μου παίζοντας (Γλώσσα Β Δημοτικού) (3 διδακτικές ώρες) Γενικός σκοπός: Οι μαθητές να αναπτύξουν την ικανότητα να μάθουν να χειρίζονται αποτελεσματικά και δημιουργικά, σύμφωνα με το επίπεδό τους, τις επιστολές Επιμέρους στόχοι: A. Γνώσεις 1. Να εξοικειωθούν με μορφές αλληλογραφίας. 2. Να αναλύουν και να συνθέτουν πληροφορίες που τους παρέχονται. 3. Να αντιληφθούν το ρόλο της αλληλογραφίας ως μέσο επικοινωνίας 33

34 Σχέδιο μαθήματος Β. Δεξιότητες (επικοινωνιακές) 1. Να διαβάζουν και να κατανοούν το κείμενο μιας επιστολής. 2. Να εκφράζουν γνώσεις, σκέψεις και συναισθήματα με προφορικό και γραπτό λόγο. 3. Να αντιληφθούν το ρόλο της αλληλογραφίας ως μια μορφή ανάληψης προσωπικής ευθύνης και ενεργού δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος. Γ. Δεξιότητες (κοινωνικές) 1. Να επικοινωνούν μέσω αλληλογραφίας με φορείς και οργανώσεις. 2. Να εκφραστούν και να βιώσουν στην ομάδα συναισθήματα χαράς. 3. Να παίξουν-αναλάβουν ρόλους. 34

35 Σχέδιο μαθήματος Τεχνικές διδασκαλίας Ομαδική εργασία Ερωτήσεις-Απαντήσεις Συζήτηση Θεατρικό παιχνίδι Εννοιολογική χαρτογράφηση 35

36 Σχέδιο μαθήματος ενότητες Δ τεχνικές μέσα Παραλαβή, ανάγνωση και κατανόηση επιστολών 20 Δημιουργία ομάδων-συζήτηση Φάκελοι, επιστολές, χαρτόνι ή κομμάτια ύφασμα Δημιουργία ιστορίας απειλούμενων ζώων 20 Ομάδες-συζήτηση Κείμενο-περιεχόμενο επιστολής Θεατρικό δρώμενο της ιστορίας των ζώων 25 Θεατρικό παιχνίδι Μετατροπή ιστορίας σε επιστολή 30 Επεξεργασία κειμένωνσυγγραφή επιστολών 40 Αυτοδιόρθωση (μεταγνωστική στρατηγική) Αυτοαξιολόγησηαυτοδιόρθωση των επιστολών Αποστολή Ανακεφαλαίωση Φάκελοι, επιστολόχαρτα, cd player, H/Y 36

37 Aνάλυση και αξιολόγηση ωριαίας διδασκαλίας 37