Αγχώδεις διαταραχές Νοσηλευτικές παρεμβάσεις

Transcript

1 Αγχώδεις διαταραχές Νοσηλευτικές παρεμβάσεις

2 Εισαγωγή Το άγχος αποτελεί ένα γνώριμο και οικείο συναίσθημα για όλους τους ανθρώπους Το άγχος είναι ένα διάχυτο, δυσάρεστο συναίσθημα συγγενές με το φόβο που κινητοποιείται χωρίς σαφή ή σημαντική απειλή Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την επιβίωση καθώς η παρουσία του προετοιμάζει τον οργανισμό για να αντιμετωπίσει τους κινδύνους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όταν το βίωμα του άγχους είναι υπερβολικό σε ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και επίμονο στο χρόνο τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής Σε αυτή την περίπτωση χάνει τη λειτουργικότητά του και αντί να προετοιμάζει τον οργανισμό τον παρεμποδίζει

3 Είναι ένα πανανθρώπινο συναίσθημα το οποίο λειτουργεί ως μηχανισμός προειδοποίησης Χάρη σε αυτό έχουμε επιβιώσει, αντιμετωπίζοντας τους κινδύνους που εμφανίστηκαν στην εξέλιξή μας. Το άγχος όμως παραμένει απαραίτητο και κινητοποιητικό συναίσθημα για να ανταπεξέλθουμε στους κινδύνους και τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής

4 Άγχος είναι η υποκειμενική αντίδραση στην ένταση και χαρακτηρίζεται από αισθήματα φόβου, ανησυχίας ή τρόμου ως αντίδραση σε πραγματική ή φανταστική απειλή. Το άγχος μπορεί να θεωρηθεί ως μια φυσιολογική και προσαρμοστική αντίδραση στην απειλή, η οποία προετοιμάζει τον οργανισμό για μάχη ή φυγή.

5 Άγχος = απειλή χειρισμός απειλής + συνέπειες βοήθειας από άλλους

6 Οι απειλές συνήθως ανήκουν στις εξής κατηγορίες: Απειλές στη σωματική ακεραιότητα του ατόμου, π.χ. φόβος του πόνου, της διάγνωσης ανίατης αρρώστιας, της αναπηρίας Απειλές στην αυτοεκτίμηση. Στις απειλές αυτές περιλαμβάνονται οι μη πραγματοποιούμενες προσδοκίες και η μη εκπλήρωση αναγκών για κοινωνική άνοδο και προβολή. Απειλές στην προσωπικότητα του ατόμου, ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές συγκρούσεις, απειλή απώλειας της ελευθερίας, απώλειας του πνευματικού νοήματος της ζωής, απειλή του θανάτου.

7 Άλλες αιτίες άγχους Το άγχος μπορεί να εμφανιστεί σε πληθώρα σωματικών νοσημάτων, (π.χ. νευρολογικές διαταραχές, ενδοκρινολογικές παθήσεις, αυτοάνοσα, φλεγμονώδη ή κακοήθη νοσήματα) Μπορεί να συνοδεύει άλλα ψυχιατρικά νοσήματα όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια, χωρίς όμως να αποτελεί το κύριο σύμπτωμα αυτών. Ακόμα, στο πλαίσιο της χρήσης ή στέρησης φαρμάκων και ουσιών (π.χ. αλκοόλ, κάνναβη, αμφεταμίνες).

8 Πως γίνεται αντιληπτό; Αναγνωρίσιμο είναι το άγχος που εμφανίζεται ως βασανιστικό συναίσθημα (άγχος ή φόβος). Συχνά εμφανίζεται ως σωματικό ενόχλημα (δύσπνοια, ταχύπνοια, ταχυκαρδία, ναυτία, ζάλη, πονοκέφαλο, πόνος στο στήθος, θολή όραση κ.ά.). Άλλες φορές εκφράζεται με ανήσυχες σκέψεις (για το μέλλον το δικό του ή της οικογένειάς του, για την υγεία ή την εργασία του κ.λπ.). Τέλος, το άγχος μπορεί να εκφραστεί με συμπεριφορές (π.χ. αποφυγές, ψυχαναγκασμούς, επισκέψεις σε γιατρούς).

9 Το άγχος εκδηλώνεται με ειδικές μορφές συμπεριφοράς: επιθετικότητα, φυγή ή ακινητοποίηση σωματοποίηση (μετατροπή της ενέργειας του άγχους σε διάφορα σωματικά συμπτώματα, όπως γαστρεντερικές διαταραχές, έλκη, ημικρανίες, απόσυρση στον ύπνο ή την κατάθλιψη) εποικοδομητική δραστηριότητα (προσαρμοστική διοχέτευση της ενέργειας του άγχους σε πιο λειτουργικές μορφές συμπεριφοράς, όπως είναι η μάθηση νέων δεξιοτήτων / λύσης προβλημάτων, η σωματική χρήσιμη δραστηριότητα, η άθληση)

10 Συμπεριφορές αντίστασης που χρησιμοποιούν οι ασθενείς για να αποφύγουν την παραδοχή του άγχους τους Εχθρικότητα. Ο ασθενής επιτίθεται για να αμυνθεί Χρήση συμπτωμάτων ως προκάλυψη. Εστιάζεται σε ασήμαντες σωματικές ενοχλήσεις για να μην παραδεχτεί την ύπαρξη άσχημων συναισθημάτων Επιφανειακότητα. Ο ασθενής κατευθύνει τη συζήτηση σε επιφανειακό επίπεδο, χωρίς να εμβαθύνει σε πραγματικά συναισθήματα Διανοητικοποιήση. Αναλύει τα συναισθήματα με λογικό τρόπο, σε διανοητικό επίπεδο χωρίς να εκφράζει τα πραγματικά συναισθήματα. Απόσυρση. Ο ασθενής μιλά με αόριστο και ασαφή τρόπο. Λήθη. Ο ασθενής ξεχνάει ή προσποιείται ότι ξεχνάει κάποιο περιστατικό για να μη χρειαστεί να το συζητήσει.

11 1) Όταν διαρκεί πέρα από την έκθεση σε κίνδυνο 2) Όταν εμφανίζεται σε καταστάσεις που δεν εμπεριέχουν κίνδυνο 3) Όταν παρουσιάζεται χωρίς κανένα ιδιαίτερο λόγο

12 (1) Όταν είναι μεγαλύτερης έντασης και / ή διάρκειας απ ότι συνήθως (ανάλογα με τις συνθήκες έκλυσης) (2) Όταν οδηγεί σε μείωση της επαγγελματικής, κοινωνικής ή διαπροσωπικής λειτουργικότητας. (3) Όταν διαταράσσονται οι καθημερινές δραστηριότητες από την αποφυγή ορισμένων συνθηκών στην προσπάθεια να μειωθεί το άγχος. (4) Όταν εμφανίζονται ανερμήνευτα σωματικά συμπτώματα και (ή) ιδεοληψίες, καταναγκασμοί και επίμονες αναμνήσεις ή μνήμες τραύματος Canadian Journal of Psychiatry, Vol 51, Suppl 2, 2006

13 Δυσκολία αναπνοής Καρδιακές αρρυθμίες Συμπτώματα Άγχους Βάρος στο στήθος Κόμπος στο λαιμό Άγχος ανησυχία

14 Εξάψεις Τρέμουλο Συμπτώματα Άγχους Δυσκολία συγκέντρωσης Στεγνό στόμα Φόβος λιποθυμίας

15 Μυϊκή ένταση Μυϊκοί πόνοι Συμπτώματα Άγχους Φόβος θανάτου Φόβος τρέλλας Αποπροσωποποίηση

16 Τύπος Συντελεστικής/Εγχειρηματικής Μάθησης (Skinner) Αγχογόνο Ερέθισμα (S 1 ) Συμπεριφορά αποφυγής Μείωση άγχους (S 2 )

17

18 Γενετικοί παράγοντες Προσωπικότητα αναστολές συμπεριφοράς ευαισθησία στο άγχος Ψυχιατρική ή άλλη ιατρική διαταραχή Αυτονομική αντιδραστικότητα Αναπνευστική ευαισθησία Νευροβιολογικοί παράγοντες Νευροενδοκρινικοί παράγοντες

19 Προσωπικότητα και Άγχος Τύπου A = ανταγωνιστικός, θέλει να έχει τον έλεγχο, ανυπόμονος και επιθετικός Αναστατώνεται εύκολα, αντιδρά εκρηκτικά στους στρεσσογόνους παράγοντες Τύπου B = Ήρεμος, αφοσιωμένος, ανεκτικός προς τους άλλους Αντιδρά πιο ήρεμα στους στρεσσογόνους παράγοντες Τύπου C = Εκφράζει δύσκολά τα συναισθήματά του, καταπιέζει το θυμό, αισθάνεται εύκολα απογοήτευση Αυξημένη ευπάθεια στο Stress Στατιστικά έχει βρεθεί ότι ο τρίτος τύπος εμφανίζει αυξημένα ποσοστά Καρκίνου και ο τύπος Α με καρδιαγγειακά συμβάματα

20 Έκθεση σε stress (ή γεγονότα ζωής) Χρήση τοξικών ουσιών Γονικές επιδράσεις μίμηση συμπεριφορών ευαισθητοποίηση

21 Αγχώδεις διαταραχές Πρόκειται για συγκινησιακές καταστάσεις Εκλύονται από την αίσθηση, διαίσθηση, αντίληψη ή εκτίμηση μιας απειλής (κινδύνου) H απειλή στρέφεται κατά του «εαυτού» Οδηγεί σε μια ψυχική και σωματική ετοιμότητα αντιμετώπισης της απειλής

22 ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΙΣ ΑΓΧΩΔΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

23 ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ(ΔΠ) ΚΑΙ ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΠΑΝΙΚΟΥ Είναι μια αιφνίδια κρίση έντονου άγχους, δυσφορίας, φόβου και ψυχικού τρόμου η οποία κορυφώνεται σε διάστημα 10 λεπτών το πολύ. ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ Είναι μια αγχώδη διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού από τις οποίες μια τουλάχιστον και για διάστημα ενός μήνα και περισσότερο δημιουργεί στον πάσχοντα επιμονή και ανησυχία η οποία αφορά πιθανότητα να επακολουθήσουν και άλλες προσβολές πανικού και φόβος για ενδεχόμενες επιπτώσεις( π.χ. ανακοπή, τρέλα). ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ Είναι φοβία να μείνει κάποιος μόνος σε χώρους όπου η διαφυγή θα ήταν δύσκολη σε περίπτωση κρίσης πανικού ( π.χ. Μετρό, πλατεία) / Στενά συνδεδεμένη με τις κρίσεις πανικού, χωρίς όμως να συνυπάρχουν πάντα

24 Κρίση πανικού: Συμπτωματολογία Αίσθημα Παλμών Ιδρώτας Τρεμούλα Δύσπνοια Αίσθημα πνιγμονής Πόνος δυσφορία στο στήθος Ναυτία ή γαστραλγία Ζάλη, αστάθεια Μουδιάσματα Ρίγη ή αίσθημα ζέστης Αποπροσωποποίηση/ αποπραγματοποίηση Φόβος απώλειας ελέγχου, φρενοφοβία Φόβος θανάτου

25 Κλινική περίπτωση Η κα Κ. 39 ετών παντρεμένη με δύο παιδιά 16 και 11 ετών. Προσέρχεται με παραπομπή από τα επείγοντα, όπου πήγε για 3η φορά σε ένα μήνα, με συμπτώματα υπεραερισμού, πόνο στο στήθος και φόβο θανάτου. Νόμιζε ότι θα πάθει έμφραγμα. Λόγω αυτών των επεισοδίων σταμάτησε να πηγαίνει στη δουλειά της και ευτυχώς τα παιδιά της τη βοηθούν στις δουλειές. Μόλις μένει μόνη μαζί σας αρχίζει να κλαίει, σας λέει ότι είναι πλέον ανίκανη, δεν μπορεί να δουλέψει γιατί φοβάται ότι θα πάθει κι άλλη κρίση.

26 Διαταραχή πανικού (ΔΠ) Επιδημιολογία 3,5 % στο γεν. Πληθυσμό 1,5 5% δια βίου Άνδρες: γυναίκες 1:2 ή 1:3 Περίπου το ήμισυ των ασθενών αναπτύσσει αγοραφοβία Πορεία Πρόγνωση Έναρξη τα τελευταία χρόνια της εφηβείας ή αρχή της ενήλικης ζωής 30-40% χωρίς συμπτώματα 50 % ήπια συμπτώματα 10-20% σοβαρά συμπτώματα Επιπλοκές και συννόσηση

27 Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους (ΔΓΑ) ΔΓΑ χαρακτηρίζεται από υπερβολικό και ασύμβατο με τις περιστάσεις άγχος που επιμένει σε βάθος του χρόνου και δεν περιορίζονται σε συγκριμένες καταστάσεις. Το άτομο δυσκολεύεται ή αδυνατεί να ελέγξει το άγχος και την ανησυχία του περισσότερες μέρες κατά την διάρκεια χρονικής περιόδου τουλάχιστον 6 μηνών. Προσοχή! στην συννόσηση με κατάθλιψη και σωματικά νοσήματα (συνοδά συμπτώματα ευερεθιστότητα, δ. ύπνου, μυϊκή τάση) επιφέρει μείωση της λειτουργικότητας 50% ασθενών με ΔΓΑ παρουσιάζουν συννόσηση με διαταραχές προσωπικότητας

28 Διαταραχή Γενικευμένου Άγχους (ΔΓΑ) Επιδημιολογία 1,5-3 % επιπολασμός του έτους 5 6% δια βίου Άνδρες: γυναίκες 1:2 Πιο συχνή αδ ατόμων από ετών Πορεία Πρόγνωση ΕΝΑΡΞΗ σε ηλικίες ετών και μόνο 1/3 ασθενών αναζητούν ψυχιατρική θεραπεία 66% ασθενών με ΔΓΑ έχουν Συννόσηση με : 39% ΜΚΔ, 27% αγοραφοβία, 25% Εδ. Φοβία, 23% ΔΚΑ, 23%ΔΠ

29 Διαταραχή κοινωνικού άγχους (ΔΚΑ) (κοινωνική φοβία) ΔΚΑ χαρακτηρίζεται από επίμονο φόβο για μια ή περισσότερες καταστάσεις στις οποίες το άτομο πρέπει να επιτελέσει κάτι μπροστά σε ανθρώπους που είτε είναι άγνωστοι ή πρόκειται να το υποβάλουν σε εξονυχιστικό έλεγχο ή αντιπροσωπεύουν άτομα εξουσίας. Φόβος και αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων όπου το άτομο ενδέχεται να γίνει αντικείμενο παρατήρησης ή σχολιασμού. Περιορισμένη μορφή (δυσκολία σε συγκεκριμένες καταστάσεις π.χ. διαλέξεις, επικοινωνία με το άλλο φύλο) και γενικευμένη μορφή (σε πλειάδα συνθηκών). Ο πάσχων αναγνωρίζει ότι το άγχος του είναι υπερβολικό όμως αδυνατεί να το ελέγξει με συνέπεια έκπτωση της λειτουργικότητας. Αν το άτομο νοιώθει άγχος για περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις τότε ονομάζεται διαταραχή γενικευμένου κοινωνικού άγχους (ΔΓΚΑ)

30 Διαταραχή κοινωνικού άγχους (ΔΚΑ) (κοινωνική φοβία) Επιδημιολογία Δια βίου 3%-13% Ηλικία έναρξης 5-35 ετών, με γυναίκειο φύλο να έχει μια μικρή υπεροχή στην συχνότητα εμφάνισης Πορεία - Πρόγνωση Χρόνια με σημαντικό ποσοστό ασθενών να παρουσιάζει έκπτωση της λειτουργικότητας σε σημαντικούς τομείς της ζωής

31 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) Χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες (ιδέες, εικόνες, σκέψεις ή παρορμήσεις)που εισβάλουν αιφνίδια είναι επίμονες και επαναλαμβανόμενες, βιώνονται από τον ασθενή ως παρείσακτες, ανεπιθύμητες, απαράδεκτες, παράλογες ή βασανιστικές και οι οποίες συνηθώς οδηγούν σε καταναγκασμούς. Καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες συμπεριφορές ή νοητικές δραστηριότητες με τελετουργικό χαρακτήρα που αποσκοπούν στην ακύρωση των ιδεοληψιών και στην μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες.

32 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) Πιο συχνές ιδεοληψίες είναι: μόλυνσης, παθολογικής αμφιβολίας, τάξης και συμμετρίας Το άτομο αναγνωρίζει ότι η συμπεριφορά του είναι υπερβολική και μπορεί να επιχειρήσει να αντισταθεί στις ιδεοληψίες, όμως, το να αντισταθεί του δημιουργεί έντονο άγχος, πράγμα που τον κάνει να υποκύπτει σε καταναγκαστικές πράξεις για να μειώσει το άγχος. Ιδεοληψίες: επίμονες, επαναλαμβανόμενες σκέψεις, εικόνες ή παρορμήσεις που βιώνονται ως παρείσακτες και ανεπιθύμητες από τον ασθενή.

33 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) Εναισθησία- Ιδεοληψίες είναι δυστονικές προς το εγώ (ψυχικό φαινόμενο ξένο προς τον εαυτό, τις αξίες του και έλεγχό του). Όμως, ένα ποσοστό ασθενών (χρόνιες καταστάσεις) θεωρούν ότι οι ιδεοληψίες τους έχουν λογική βάση και τότε το ονομάζουμε ΙΨΔ με πτωχή εναισθησία. Ψυχαναγκασμοί: επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές διεργασίες με μορφή τελετουργιών με σκοπό τη μείωση του άγχους που προκαλούν οι ιδεοληψίες. Μείωση λειτουργικότητας με την πάροδο του χρόνου και ανάπτυξη της αποφευκτικής συμπεριφοράς αποφυγή αντικειμένων, καταστάσεων, γενικά ερεθισμάτων που πυροδοτούν την συμπεριφορά.

34 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) Επιδημιολογία Δια βίου 2-3% Άνδρες: γυναίκες 1:1,5 Συννόσηση ΔΚΑ 3-26% ΜΚΔ 20-22% όμως πιθανότητα να εμφανίσει κατάθλιψη ασθενής με ΙΨΔ είναι 54-66% 50% συννόσηση με διαταραχές προσωπικότητας Πορεία Πρόγνωση Ηλικία έναρξης μεταξύ και ετών Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία, έχει χρόνια πορεία με εξάρσεις και υφέσεις

35 Ιδεοληψίες Μόλυνσης Περιεχόμενο Ιδεοληψιών Επιθετικότητας (παρορμητικού τύπου) Σεξουαλικού περιεχομένου Θρησκευτικού περιεχομένου Συμμετρίας και Ακρίβειας με ή χωρίς μαγική σκέψη Ιδεοληπτική Αμφιβολία Παραδείγματα Καταναγκασμών «Μήπως μολυνθώ, λερωθώ» «Μήπως κάνω κάτι και άθελά μου βλάψω κάποιον» «Μήπως ξεχάσω ανοιχτό το μάτι και πάρει φωτιά το σπίτι» «Μήπως είμαι ομοφυλόφιλος» «Μήπως είμαι παιδόφιλος-η» «Μήπως βρίσω τα θεία» Δυσφορία όταν τα πράγματα δεν είναι σε τάξη και συμμετρία «Μήπως δεν κατάλαβα καλά» «Μήπως δεν διάβασα σωστά»

36 Καταναγκασμοί ή Τελετουργίες Περιεχόμενο Καθαρισμού Πλυσίματος Ελέγχου Επανάληψης Μέτρησης Τάξης / τακτοποίησης Παραδείγματα καταναγκασμών Υπερβολικό, τελετουργικό πλύσιμο χεριών Καθαρισμοί αντικειμένων Έλεγχοι σε κλειδαριές, φούρνους Έλεγχοι ότι δεν έβλαψε κάποιον Επαναλήψεις στην ανάγνωση, στο διάβασμα Επαναλαμβανόμενες μετρήσεις Τοποθέτηση των αντικειμένων στη «σωστή» θέση ή συμμετρικά

37 Κλινικό παράδειγμα «δεν μπορούσα να κάνω τίποτα χωρίς να προηγηθεί κάποια τελετουργία. Αυτό επηρέαζε όλες τις πτυχές της ζωής μου. Η καταμέτρηση με βραχυκύκλωνε. Έπρεπε να λούσω τα μαλλιά μου 3 φορές αντί για μία, επειδή το τρία ήταν τυχερός αριθμός και το ένα δεν ήταν. Μου έπαιρνε περισσότερη ώρα να διαβάσω οτιδήποτε, γιατί μετρούσα τον αριθμό των γραμμών μιας παραγράφου. Όταν έβαζα το ξυπνητήρι πριν κοιμηθώ, έπρεπε να το βάλω σε μια ώρα που το άθροισμα των ψηφίων της δεν ήταν κάποιος «κακός» αριθμός. Το να ντύνομαι το πρωί ήταν δύσκολο επειδή είχα μια ρουτίνα και αν δεν την ακολουθούσα θα είχα άγχος και θα έπρεπε να ντυθώ από την αρχή. Ανησυχούσα πάντα ότι αν δεν έκανα κάτι οι γονείς μου θα πέθαιναν. Εξαιτίας του χρόνου που αφιέρωνα στις τελετουργίες, δεν μπορούσα να κάνω πολλά πράγματα που ήταν σημαντικά για μένα».

38 Διαταραχή στρες μετά από ψυχοτραυματικό γεγονός (PTSD) Είναι σύνδρομο που αναπτύσσεται όταν ένα άτομο εμπλέκεται, είναι παρόν ή πληροφορείται για ένα εξαιρετικής έντασης στρεσογόνου γεγονότος, το οποίο θα προκαλούσε ψυχική αναστάτωση σε όλους σχεδόν τους ανθρώπους (σεισμός, βασανιστήρια, θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα ). Το άτομο αντιδρά σε αυτή την εμπειρία με αίσθημα φόβου, αβοηθητότητας ή ψυχικού τρόμου αναφέρονται ότι αναβιώνει το γεγονός σε μορφή: Flashback (αναβίωση σε εγρήγορση) Εφιαλτικά όνειρα

39 Διαταραχή στρες μετά από ψυχοτραυματικό γεγονός (PTSD) Αναβιώσεις είναι συμπεριφορές οπού το άτομο αισθάνεται, σκέπτεται ή συμπεριφέρεται ακριβώς όπως την ώρα που συνέβαινε το ψυχοτραυματικό γεγονός (μπορεί να εμφανίζει βραχείας διάρκειας παραισθήσεις ή ψευδαισθήσεις). Τα ερεθίσματα που ευοδώνουν την αναβίωση μπορεί να είναι: Εξωτερικά (καταστάσεις, άνθρωποι, τοποθεσίες) Εσωτερικά (σκέψεις, συναισθήματα, εικόνες)

40 Διαταραχή στρες μετά από ψυχοτραυματικό γεγονός (PTSD) Οι αναβιώσεις δημιουργούν άγχος και τάσεις φυγής και το άτομο είναι σε κατάσταση ψυχοφυσιολογικής υπερεγρήγορσης που εκδηλώνεται ως: Διαταραχές ύπνου Ευερεθιστότητα Έκρηξη θυμού Δυσκολία στην συγκέντρωση Αυξημένο αντανακλαστικό αιφνιδιασμού (startle response)

41 Διάγνωση (PTSD) Αν τα συμπτώματα διαρκούν 1-3 μήνες τότε έχει οξέα μορφή, πάνω από 3 μήνες έχει χρόνια μορφή Αν τα συμπτώματα εμφανισθούν μετά από 6 μήνες τότε χαρακτηρίζεται ως όψιμη (κάποιες φορές τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν μετά από χρόνια) Παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης (PTSD) 1) Ύπαρξη προηγούμενων ψυχοτραυματικών γεγονότων 2) Όχι υποστηρικτικό κοινωνικό δικτύου 3) Εξαρτητικά και ιδεοψυχαναγκαστικά στοιχεία προσωπικότητας (αυξάνουν την πιθανότητα) Συννόσηση με κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών, άλλες αγχώδεις διαταραχές ή διαταραχές διαγωγής

42 Ειδικές φοβίες (ΕΦ) Ειδική φοβία είναι ένας περιγεγραμμένος, επίμονος και αδικαιολόγητος φόβος για ένα συγκεκριμένο ερέθισμα που μπορεί να είναι ένα αντικείμενο ή μια κατάσταση (φοβογόνο ερέθισμα). Παρά το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι ασθενείς αναγνωρίζουν ότι ο φόβος τους είναι αβάσιμος και μη ρεαλιστικός, οι περισσότεροι προσαρμόζουν τον τρόπο ζωής τους έτσι ώστε να αποφεύγουν ή να ελαχιστοποιούν την επαφή με το φοβογόνο ερέθισμα.

43 Ειδικές φοβίες (ΕΦ) Βάσει DSM Υπάρχουν πέντε τύποι ειδικής φοβίας : 1)Τύπος ζώων(σκύλος, φίδι, ποντίκια ) 2)Τύπος φυσικού περιβάλλοντος ( ύψος, νερό, καταιγίδες ) 3)Τύπος αίματος / ένεσης / τραύματος 4)Τύπος καταστάσεων (αεροπλάνο, ασανσέρ, κλειστά μέρη ) 5)Άλλος τύπος (φοβική αποφυγή των καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε π.χ. έμετό ή στη μετάδοση μιας ασθένειας)

44 Ειδικές φοβίες (ΕΦ) Επιδημιολογία Δια βίου 12,5% Άνδρες: γυναίκες 1:2 Πορεία - Πρόγνωση Οι περισσότερες ειδικές φοβίες έχουν έναρξη στην παιδική ηλικία.

45 Δευτεροπαθείς αγχώδεις διαταραχές Νευρολογικές νόσοι (25%) Ενδοκρινολογικές νόσοι και μεταβολές ορμονών (25%) Καρδιολογικές αγγειολογικές νόσοι (12%) Ανοσολογικές- ρευματολογικές νόσοι (12%) Λοιμώδη (12%) Μεταβολικά Νοσήματα Θεραπείες με φάρμακα (14%)

46 Διάγνωση Αποκλεισμός ότι οφείλεται σε: 1. Σωματική νόσο 2. θεραπεία /φάρμακα που λαμβάνει 3. άλλη μείζονα ψυχική διαταραχή Προσοχή! στον αποκλεισμό ψύχωσης (ή σχιζ. Φάσματος ή συναισθηματικών διαταραχών) Προσοχή! Στην συνύπαρξη αγχωδών με άλλες ψυχιατρικές διαταραχές- π.χ. κατάθλιψη

47 Πορεία και πρόγνωση αγχωδών διαταραχών Οι αγχώδεις διαταραχές έχουν στην πλειονότητα τους χρόνια πορεία, με εξάρσεις και υφέσεις εφόσον δεν αντιμετωπιστούν επαρκώς. Εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκής με κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών, σε μια προσπάθεια ανακούφισης του άγχους. Επίσης, στη χρόνια πορεία τους μπορεί να επιιπλακούν με κατάθλιψη και αυτοκτονικότητα.

48 Συμπεριφορικές και Κοινωνικές Διαστάσεις των Αγχωδών Διαταραχών Αύξηση Καπνίσματος Κατάχρηση Αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών Κατάχρηση Φαρμάκων (παυσίπονα, ηρεμιστικά, υπναγωγά κ.α) Βουλιμία Ανορεξία Μειωμένη σεξουαλική διάθεση Αύξηση ατυχημάτων Αύξηση της Βίας σε όλα τα επίπεδα (κοινωνικό, οικογενειακό) Δαιμονοποίηση κοινωνικών ομάδων Αποξένωση Ρήξη του Κοινωνικού Ιστού

49 Φαρμακευτική θεραπεία SSRIS, SNRIS ΤΡΙΚΥΚΛΙΚΑ ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ ΜΑΟΙ ΒΕΝΖΟΔΙΑΖΕΠΙΝΕΣ (ΒΝΖ) ΆΛΛΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Π.Χ. ΠΡΕΓΑΜΠΑΛΙΝΗ, ΓΑΜΠΑΠΕΝΤΙΝΗ Ψυχοθεραπεία ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ (CBT) ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΚΑΙ ΧΑΛΑΡΩΣΗΣ

50 Χαρακτηριστικά στοιχεία Υποκειμενικά Ο άρρωστος εκφράζει: Αυξημένη μυϊκή τάση, μουδιάσματα στα χέρια και στα πόδια. Συνεχές αίσθημα φόβου και επικείμενης καταστροφής. Ανικανότητα να εξακριβώσει την αιτία της ψυχικής του δυσφορίας. Δυσκολία να συγκεντρωθεί στην εργασία του, δυσκολία να κοιμηθεί. Αισθήματα αλλοτρίωσης από πρόσωπα και πράγματα. Αισθήματα αλλαγής των διαστάσεων των αντικειμένων και των χώρων.

51 Χαρακτηριστικά στοιχεία Αντικειμενικά Ο άρρωστος εκδηλώνει: Ψυχοκινητική δραστηριότητα υπερβολική (βηματίζει συνεχώς). Συνοφρυωμένο πρόσωπο, ανήσυχο, ξαφνιασμένο, ερευνητικό ύφος. Αφηρημάδα. Ιδρωμένες παλάμες, ταχύπνοια, ταχυκαρδία, αυξημένα αντανακλαστικά, διακεκομμένος ύπνος. Παλινδρομική συμπεριφορά (κλάμα, δάγκωμα νυχιών). Απότομο ανέβασμα της φωνής. Γρήγορη και ίσως ακατανόητη ομιλία. Μειωμένες γνωσιακές δεξιότητες (κρίση, λύση προβλημάτων). Δυσπροσαρμοστική χρήση αμυντικών μηχανισμών (προβολή, άρνηση, μετάθεση). Συμπεριφορές αποφυγής (αποσύρεται από το περιβάλλον). Ανακουφιστικές συμπεριφορές (βηματίζει).

52 Νοσ/κες διαγνώσεις 1. Διαταραχή λειτουργικότητας 2. Άγχος 3.Μειωμένες γνωσιακές δεξιότητες 4. Αναποτελεσματική χρήση μηχανισμών άμυνας (άτομο) 5. Αναποτελεσματική χρήση μηχανισμών άμυνας (οικογένεια) 6. Διαταραχές ύπνου 7. Κίνδυνος για επιθετικότητα εναντίον εαυτού 8. Κίνδυνος για επιθετικότητα εναντίον άλλων

53 ΣΤΗΝ ΟΞΕΙΑ ΦΑΣΗ Αξιολόγηση κινδύνου αυτοτραυματισμού Ασφαλές περιβάλλον απομάκρυνση μέσων αυτοτραυματισμού Ήρεμη μη απειλητική συμπεριφορά. Το άγχος μεταδίδεται εύκολα από άτομο σε άτομο. Διαβεβαίωση του αρρώστου ότι είναι ασφαλής. Δεν αφήνουμε κάποιον με οξύ άγχος μόνο του Περιβάλλον φτωχό σε ερεθίσματα Διατηρήστε την επικοινωνία απλή και άμεση Χορήγηση αγχολυτικού

54 Φάση σταθεροποίησης Θεραπευτικές τεχνικές επικοινωνίας για να εκφράσει ο ασθενείς τα συναισθήματά του Διερεύνηση παραγόντων που προκαλούν άγχος Διερεύνηση πως αντιλαμβάνεται ο ασθενής την απειλή που αντιπροσωπεύει γι αυτόν μια κατάσταση Το επίπεδο του άγχους που εκδηλώνει ο άρρωστος. Σωματικά και ψυχολογικά σημεία και συμπτώματα Προσαρμοστικές ή δυσπροσαρμοστικές αντιδράσεις συμπεριφοράς προς το άγχος. Αλλαγές στη συμπεριφορά ή τη σωματική κατάσταση, ενδεικτικές του άγχους. Διερεύνηση χρήσης αλκοόλ ή ουσιών από τον ασθενή Διερεύνηση ιστορικού αϋπνίας Αξιολόγηση του επιπέδου του άγχους

55 Διερευνώνται, επίσης Στρεσογόνες ή απειλητικές επιδράσεις στα παρακάτω: Σύστημα αξιών, ιδανικών και πεποιθήσεων. Προσωπικότητα. Αυτοεκτίμηση. Προσωπική ασφάλεια. Σημαντικές για το άτομο διαπροσωπικές σχέσεις. Σταθερότητα του περιβάλλοντος. Εκπλήρωση ατομικών ρόλων και ευθυνών. Τι έκανε ο άρρωστος στο παρελθόν για να ελαττώνει το άγχος του. Διαθέσιμες πηγές βοήθειας και ικανότητες του αρρώστου για να αντιμετωπίσει το άγχος του.

56 Διερευνηστικές ερωτήσεις Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας (ή κατάσταση) που σας προκαλεί τη μεγαλύτερη ανησυχία; Τι νοιώθετε όταν αντιμετωπίζετε το ενδεχόμενο να εκτεθείτε στην κατάσταση που φοβόσαστε; Τι σας συμβαίνει όταν πραγματικά εκτεθείτε στην κατάσταση που φοβόσαστε; Τι είδους σωματικά συμπτώματα και τι είδους σκέψεις βιώνετε μέσα στην κατάσταση που φοβόσαστε; Τι σας βοηθάει συνήθως όταν συμβαίνει αυτό; Ποιος μπορεί να σας βοηθήσει σε τέτοιες στιγμές; Που θα μπορούσατε να αναζητήσετε βοήθεια; Τι σας βοηθάει να περάσετε μια δύσκολη μέρα; Τι θα επιθυμούσατε να είστε σε θέση να κάνετε, αλλά σας εμποδίζει το άγχος που βιώνετε;

57 Επίπεδα άγχους 1. ΕΛΑΦΡΟ Όξυνση αντίληψης- μάθηση δυνατή- εφικτή λύση προβλημάτων Ήπιος εκνευρισμός Ήπια σωματικά συμπτώματα- ενεργητικότητα 2. ΜΕΤΡΙΟ Εκλεκτική απροσεξία- μάθηση και λύση προβλημάτων δυνατή όχι ιδανική Αυξανόμενος εκνευρισμός - υπάρχει κίνητρο για μείωση του άγχους άβολη αίσθηση Σωματικά συμπτώματα (ΑΠ, αναπνοή, ένταση) 3. ΕΝΤΟΝΟ Απροσεξία στενό αντιληπτικό πεδίο μάθηση και λύση προβλημάτων αδύνατη Αίσθημα τρόμου υπερευαισθησία αμυντική στάση με απειλές και απαιτήσεις Σοβαρά σωματικά συμπτώματα (ναυτία, αϋπνία, ζάλη, τρόμος, υπεραερισμός 4. ΠΑΝΙΚΟΣ Καμία επαφή με το περιβάλλον αδυναμία μάθησης Απώλεια ελέγχου απελπισία - οργή Σύγχυση, απόσυρση, φωνές παραισθήσεις ψευδαισθήσεις - τρόμος

58 Στις θετικές δυνάμεις του αρρώστου αναζητούνται ιδιαίτερα τα εξής: 1. Ζητά υποστήριξη από τους άλλους; 2. Εκτονώνεται; Με ποιους τρόπους; 3. Ζητά πληροφορίες για τρόπους λύσης των προβλημάτων του; 4. Χρησιμοποιεί τεχνικές λογικής και θετικής σκέψης; 5. Θέτει ρεαλιστικούς σκοπούς προς επιδίωξη ανάλογα με τις δυνάμεις του; 6. Διατηρεί κοινωνικές επαφές και δραστηριότητες; 7. Προγραμματίζει περιόδους ανάπαυσης και χαλάρωσης;

59 Νοσηλευτικοί σκοποί / Κριτήρια αξιολόγησης παρεμβάσεων Ο άρρωστος φθάνει στο σημείο ώστε: Εκφράζει ότι αισθάνεται ήρεμος, χαλαρωμένος χωρίς μυϊκή ένταση. Δείχνει σημαντική ελάττωση στα σωματικά, νοητικά, συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα του άγχους. Περιγράφει τα πρώιμα προειδοποιητικά σημεία άγχους (αυξημένος εκνευρισμός, γαστρεντερική αναστάτωση, αύξηση σφυγμών). Διακρίνει τα επίπεδα του άγχους (ελαφρό, μέτριο, έντονο, πανικός). Χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τεχνικές χαλάρωσης που έμαθε. Αναγνωρίζει τις περιστάσεις που του προκαλούν άγχος. Χρησιμοποιεί λειτουργικούς τρόπους αντιμετώπισης και ανακούφισης του άγχους.

60 Νοσηλευτικοί σκοποί / Κριτήρια αξιολόγησης παρεμβάσεων Ο άρρωστος φθάνει στο σημείο ώστε: Δείχνει απουσία συμπεριφορών αποφυγής επαφών με άλλους. Εκδηλώνει ικανότητα λήψης αποφάσεων και λύσης προβλημάτων. Εκφράζει αισιόδοξα σχέδια για το μέλλον. Ζητά υποστήριξη από την οικογένεια και τους φίλους του, από το νοσηλευτή και τον γιατρό, όταν χρειάζεται. Συμμορφώνεται με τη νοσηλεία και τη λήψη φαρμάκων όταν παραγγέλλονται και περιγράφει το θεραπευτικό σκοπό και τα καλά αποτελέσματά τους στον ίδιο (νοσηλευτή ή γιατρό). Μεταβιβάζει κατανόηση της ανάγκης να ζει κανείς με ελαφρά επίπεδα άγχους. Διατυπώνει λεκτικά τη σπουδαιότητα διακοπής ουσιών διεγερτικών του κεντρικού νευρικού συστήματος.

61 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Αναγνώριση της εκδήλωσης ανακουφιστικών συμπεριφορών ως δεικτών άγχους. Η έγκαιρη αναγνώριση του άγχους χρειάζεται για την πρόληψη της κλιμάκωσης των συμπτωμάτων και της απώλειας του ελέγχου. Παρατήρηση της τυχόν συμπεριφοράς φυγής από το περιβάλλον. Αυτό δείχνει ότι το περιβάλλον δημιουργεί στρες σε βαθμό που ξεπερνά την ικανότητα χειρισμού του από τον άρρωστο. Ήρεμη προσέγγιση του αρρώστου και βοήθεια να περιγράψει τι αισθάνεται, να αναγνωρίσει το άγχος του και να εκτιμήσει το επίπεδό του όπως το αντιλαμβάνεται. Αυτό βοηθάει τον άρρωστο να αρχίσει να το αντιμετωπίζει.

62 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Περίπατος με τον άρρωστο ενώ συζητιέται το άγχος. Η σωματική άσκηση του βαδίσματος ελαττώνει την ένταση που συνδέεται με το άγχος. Η παραμονή του νοσηλευτή κοντά στον άρρωστο τον ενθαρρύνει να εξωτερικευτεί και να ηρεμήσει και του εμπνέει ασφάλεια. Βοήθεια του αρρώστου να συσχετίζει τα αισθήματα άγχους με ενδεχόμενη περίπτωση ανεκπλήρωτων αναγκών και προσδοκιών και να δοκιμάζει εναλλακτικούς τρόπους επιτυχίας επιθυμητών αποτελεσμάτων. Ελάττωση των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος (θορύβων, έντονου φωτισμού, υπερβολικής κλήσης και συνομιλίας άλλων ατόμων). Τα αυξημένα ερεθίσματα τείνουν να αυξάνουν το άγχος ενώ τα ελαττωμένα το μειώνουν. Επιμέλεια συστηματικής χορήγησης των αγχολυτικών ή και άλλων φαρμάκων που παραγγέλθηκαν.

63 Νοσηλευτικές παρεμβάσεις Βοήθεια του αρρώστου να χρησιμοποιήσει μεθόδους ελάττωσης του άγχους που χρησιμοποίησε στο παρελθόν και αποδείχθηκαν αποτελεσματικές. Να ζητήσει την υποστήριξη αγαπημένων του προσώπων Διδασκαλία ορισμένων στρατηγικών ελάττωσης του άγχους στον άρρωστο Προοδευτική χαλάρωση (εναλλακτική σύσπαση και χαλάρωση όλων των μυών). Ασκήσεις αργών βαθιών αναπνοών. Επικέντρωση του βλέμματος σ ένα μόνο σημείο ή αντικείμενο στο δωμάτιο. Ακρόαση απαλής μουσικής σε ήσυχο περιβάλλον. Νοερή αναπαράσταση μιας ήρεμης θάλασσας ενός κήπου με λουλούδια, ενός όμορφου τοπίου κ.ά. Πληροφόρηση του αρρώστου για τη σημασία της αποφυγής λήψης καφεΐνης, νικοτίνης και άλλων ψυχοδραστικών ουσιών, στην ελάττωση του άγχους. Διδασκαλία στον άρρωστο να ανέχεται ελαφρά επίπεδα άγχους και να το διοχετεύει σε κανάλια εποικοδομητικής συμπεριφοράς και δραστηριότητας.

64 Στα επεμβατικά στοιχεία περιλαμβάνονται Ψυχοεκπαίδευση γύρω από τις αγχώδεις διαταραχές Καταγραφή και έλεγχος δυσλειτουργικών γνωσιών γνωσιακη αναδόμηση (Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία) Στο γνωσιακό σκέλος οι ασθενείς βοηθούνται να ανακαλύψουν τις εσφαλμένες πεποιθήσεις από τις οποίες πηγάζει το άγχος και να αλλάξουν τα μοτίβα της σκέψης τους που δεν τους αφήνουν να ξεπεράσουν τους φόβους τους (καταγραφή - ημερολόγιο).

65 Ημερ. Ώρα Τόπος Ερέθισμα που προκάλεσε τον πανικό Αισθήματα που ένιωσα Σκέψεις που έκανα Εναλλακτική, θετική αντιμετώπιση

66 Γνωσιακή αναδόμηση Η γνωσιακή αναδόμηση είναι η θεραπευτική τεχνική που χρησιμοποιεί ο νοσηλευτής ψυχική υγείας για να βοηθήσει τον ασθενή να εντοπίσει και να αλλάξει τις αρνητικές σκέψεις που του έρχονται αυτόματα στο νου Αναγνώριση καταστροφολογικών σκέψεων «όταν νιώσατε την καρδιά σας να χτυπάει δυνατά τι πέρασε από το μυαλό σας» «εκείνη τη στιγμή ποιο ήταν το χειρότερο πράγμα που σκεφτήκατε ότι θα μπορούσε να συμβεί» Ενθάρρυνση αμφισβήτησης των καταστροφολογικών σκέψεων «σε ποιο άλλο λόγο εκτός από καρδιακό επεισόδιο θα μπορούσατε να αποδώσετε τα συμπτώματά σας»

67 Παρεμβατικές ερωτήσεις Ποιες είναι οι ενδείξεις υπέρ ή κατά; Μήπως συγχέεται μια υπόθεση με ένα γεγονός; Μήπως χρησιμοποιείτε φράσεις και λόγια υπερβολικά ακραία; Μήπως υπάρχει και άλλος τρόπος ερμηνείας των γεγονότων; Ας υποθέσουμε ότι αυτό που λέτε ισχύει, ποιες νομίζετε πως θα είναι οι συνέπειες;

68 Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία) Ο στόχος του συμπεριφορικού σκέλους είναι να βοηθήσουμε τον ασθενή να μεταβάλλει τη συμπεριφορική αντίδραση του ασθενή σε καταστάσεις που του προκαλούν άγχος (τεχνικές βαθιάς αναπνοής και χαλάρωσης). Έκθεση με στόχο την απευαισθητοποίηση Επανεκπαίδευση αναπνοής Εφαρμοσμένη μυοχαλάρωση Επέμβαση στις συμπεριφορές ασφάλειας και στις συμπεριφορές αποφυγής

69 Φιλική Αποδοχή Τεχνικές χαλάρωσης Ψυχοθεραπεία Συνειδητοποίηση Θετικές σκέψεις

70 Συστηματική απο-ευαισθητοποίηση Αυτοπεποίθηση Ψυχοθεραπεία Αυτογνωσία Βελτίωση Σχέσεων