Το δημοτικό τραγούδι «του γιοφυριού της Άρτας» είναι μια παραλογή που εμφανίζει ομοιότητες και διαφορές με την τραγωδία του Ευριπίδη «Ίφιγένεια ἡ ἐν

Transcript

1 Το δημοτικό τραγούδι «του γιοφυριού της Άρτας» είναι μια παραλογή που εμφανίζει ομοιότητες και διαφορές με την τραγωδία του Ευριπίδη «Ίφιγένεια ἡ ἐν Αὐλίδι». Παραλογή είναι το πολύστιχο αφηγηματικό τραγούδι με θέμα δραματικές περιπέτειες της ζωής, πραγματικές ή φανταστικές, με τραγική κατάληξη. Κάποιες παραλογές εμφανίζουν ομοιότητες με την αρχαία δραματική ποίηση, όπως στην προκειμένη περίπτωση. Κατ αρχάς, οι επικεφαλής στα μεγάλα εγχειρήματα που παρουσιάζονται, είναι συγγενείς των προσώπων που θα θυσιαστούν. Στο γιοφύρι της Άρτας η γυναίκα που θα θυσιαστεί είναι σύζυγος του πρωτομάστορα, ενώ η Ιφιγένεια κόρη του στρατηγού της εκστρατείας, του Αγαμέμνονα. Επίσης, θυσιάζονται γυναίκες και στις δύο περιπτώσεις προκαλώντας στενοχώρια και συναισθηματικό αδιέξοδο στους θύτες τους.

2

3 Επίςθσ, μεγάλα αδιζξοδα αντιμετωπίηουν και οι δφο άντρεσ, οι οποίοι κάνουν ατελζςφορεσ προςπάκειεσ να τα ξεπεράςουν. Η λφςθ ζρχεται με τθ βοικεια του πουλιοφ ςτο δθμοτικό τραγοφδι (ςτίχοι 7-13), ενϊ ςτθν τραγωδία με τθ βοικεια τθσ μαντικισ τζχνθσ (ςτίχοι 89-95). Επιπλζον, φαίνεται θ ςθμαντικότθτα τθσ ικανότθτασ να ξζρει κανείσ τα μελλοφμενα, διότι πράττει αναλόγωσ με μεγαλφτερθ αποτελεςματικότθτα. Δίλθμμα αντιμετωπίηει και ο πρωτομάςτορασ και ο Αγαμζμνονασ, επειδι ο κακζνασ τουσ καλείται να κυςιάςει ζνα λατρευτό πρόςωπο, κάτι που απαιτεί μεγάλθ ψυχικι δφναμθ. Όμωσ, θ ευκφνθ προσ το κοινωνικό ςφνολο κα παραμερίςει τα ςυναιςκιματά τουσ. Η ικανότθτα να δίνεται προτεραιότθτα ςτο «πρζπει» και μετά ςτο «κζλω» ςπανίηει ςτουσ ανκρϊπουσ. Όταν, ωςτόςο, εμφανίηεται καταδεικνφει ότι το άτομο είναι θκικό, με καλι κρίςθ που τθρεί τουσ άγραφουσ κανόνεσ τθσ κοινωνίασ. Και ςτα δφο ζργα τα πρόςωπα οδθγοφνται με δόλο ςτθ κανάτωςθ. Αυτό δθμιουργεί τραγικι ειρωνεία, εφόςον οι αναγνϊςτεσ γνωρίηουν τθν αλικεια που, όμωσ, παντελϊσ αγνοοφν τα ενδιαφερόμενα πρόςωπα.

4

5 Βζβαια, εμφανίηονται και κάποιεσ διαφορές. Πιο αναλυτικά, οι αιτίεσ που οδθγοφν ςτθν ανκρωποκυςία διαφζρουν. Στο γιοφύρι της Άρτας το γεφφρι γκρεμιηόταν ςυνζχεια, ενϊ ςτθν Ιφιγένεια, δυςχεραίνεται το ταξίδι ςτθν Τροία, προκειμζνου ο Μενζλαοσ να επανακτιςει τθν Ελζνθ. Το αδιζξοδο που παρουςιάςτθκε επιλφκθκε ςτθν πρϊτθ περίπτωςθ από ζνα πουλί, ενϊ ςτθν τραγωδία από τον ξακουςτό μάντθ Κάλχα. Επιπλζον, ο πρωτομάςτορασ επιχειρεί να κακυςτεριςει τθν εξζλιξθ τθσ ιςτορίασ ςε περίπτωςθ που αλλάξει κάτι, παρόλο που το πουλί τθν επιταχφνει άκελά του ι επίτθδεσ. Ο Αγαμζμνονασ απλϊσ καλεί με βαριά καρδιά τθν κόρθ του με το πρόςχθμα ότι κα παντρευτεί τον Αχιλλζα. Τζλοσ, μια ςθμαντικι διαφορά μεταξφ των δφο κειμζνων είναι το γεγονόσ ότι θ γυναίκα του πρωτομάςτορα, αφοφ «ςτοιχειϊνεται», καταριζται το γεφφρι (ςτίχοι 35-46). Ωςτόςο, θ Ιφιγζνεια αποδζχεται τθ μοίρα τθσ και κυςιάηει τθ ηωι τθσ για να ξεκινιςει θ εκςτρατεία. Αξίηει να αναφερκεί ότι θ Ιφιγζνεια τελικά δεν κανατϊνεται, αλλά φυγαδεφεται από τθν Άρτεμθ, ενϊ θ γυναίκα του πρωτομάςτορα πεκαίνει.

6

7 Οι σκέψεις και τα συναισθήματα της γυναίκας του πρωτομάστορα «Μάςτορεσ, μακθτάδεσ κι εςφ πρωτομάςτορα, καταλαβαίνω ότι πρόκειται να με «ςτοιχειϊςετε», κατανοϊ επίςθσ ότι το γεφφρι αποτελεί τον φψιςτο ςτόχο ςασ και ότι το χτίςιμό του κα ωφελιςει πλικοσ κόςμου ςτο μζλλον. Παρ όλα αυτά, κα ικελα να εκφράςω το παράπονό μου Αντί με εντιμότθτα και ειλικρίνεια να μου εξθγιςετε τθν κατάςταςθ, με πρόςχθμα το χαμζνο γαμιλιο δαχτυλίδι του πρωτομάςτορα, εκμεταλλεφεςτε το γεγονόσ ότι προςφζρομαι να το ψάξω, για να με «ςτοιχειϊςετε». Νιϊκω βακφτατθ λφπθ και ςτενοχϊρια που κα αφιςω αυτόν τον κόςμο και τον άντρα μου, ο οποίοσ κυςίαςε τον γάμο μασ για τον μζγα αυτό ςτόχο. Ωςτόςο, καταλαβαίνω πωσ αυτι είναι θ μοίρα τθσ οικογζνειάσ μου Οι δφο αδελφζσ μου «ςτοιχειϊκθκαν» για να χτιςτεί ο Ευφράτθσ και ο Δοφναβθσ και εγϊ για το γιοφφρι τθσ Άρτασ. Η μοίρα είναι τελικά κάτι αναπόφευκτο Βζβαια, νιϊκω υπεριφανθ για τον εαυτό μου, διότι ςυνειςφζρω με τθ κυςία μου ςε ζνα ζργο που κα μείνει ςτθν ιςτορία ωσ ζνασ μθχανικόσ άκλοσ για τουσ μάςτορεσ τθσ εποχισ μασ και κα εξυπθρετιςει ςτθ μεταφορά εμπορευμάτων και ανκρϊπων ςτο άμεςο μζλλον. Άλλωςτε, το ςυλλογικό καλό πρζπει να προτάςςεται ζναντι του ατομικοφ ςυμφζροντοσ.