Τα ηδαληθά θαη νη ζηόρνη δωήο ηωλ εξώωλ θαη ηωλ εξωίδωλ ζηα ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά. Μαξία Κιαδάθε. Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ

Transcript

1 Τα ηδαληθά θαη νη ζηόρνη δωήο ηωλ εξώωλ θαη ηωλ εξωίδωλ ζηα ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά Μαξία Κιαδάθε Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ Abstract This paper examines the ideals and life goals of male and female heroes (adults and underage) as reflected in theatrical plays for children. The method used in the research was based on content analysis (quantitative-qualitative). As classification unit we defined the person (the character), while as context unit we used the meaning module. Research material analysis indicated that the heroes of theatrical plays for children have both high goals and ideals. Thanks to their combative and forceful character, they successfully face social phenomena, resist against authoritarian regimes, battle against social injustice, etc. On the contrary, female heroes do not seem to be fighting for some higher goal or they don t appear in the research texts as struggling for any ideals. Similarly, in underage characters, boys are the ones setting high goals: saving the planet, humanity, struggling for peace in the world and endeavouring for a cleaner environment for everyone. Girls, on the other hand, not only appear as not having high goals in their lives but more often than not they seem not to realise current everyday life problems altogether. Λέμεηο θιεηδηά: ηδαληθά, ζηόρνη δσήο, ήξσεο/ίδεο, ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά, ζηεξεόηππα ηνπ ξόινπ ησλ θύισλ 1. Θεωξεηηθό πιαίζην Σα ηδαληθά θαη νη ζηόρνη δσήο ελόο αηόκνπ καο δίλνπλ ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ πξνζσπηθόηεηά ηνπ, θαζώο νη ζηόρνη ηνπο νπνίνπο ζέηεη θαη γηα ηνπο νπνίνπο αγσλίδεηαη θαηαδεηθλύνπλ ηνλ ηξόπν ζθέςεο ηνπ, δηθαηνινγνύλ ηηο ελέξγεηέο ηνπ, ζπλδένληαη κε ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ θαη έρνπλ ζηελή ζρέζε κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθόηεηάο ηνπ (αιηξνπηζηήο/ζηξηα, θηινρξήκαηνο/ηε θ.ιπ.). Με βάζε ηα δεδνκέλα απηά, θύξηνο ζηόρνο ηεο παξνύζαο έξεπλαο ήηαλ λα θαηαδεηρζεί εάλ πθίζηαηαη ή όρη δηαθνξνπνίεζε ζηελ παξνπζίαζε ησλ εξώσλ θαη ησλ εξσίδσλ (ελειίθσλ θαη αλειίθσλ), όζνλ αθνξά ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθόηεηαο πνπ ηνπο απνδίδνληαη θαη εηδηθόηεξα ζε ό,ηη ζρεηίδεηαη κε ηνπο ζηόρνπο δσήο πνπ ζέηνπλ θαη ηα ηδαληθά πνπ έρνπλ νη ραξαθηήξεο ελόο ζεαηξηθνύ θεηκέλνπ). Έρνληαο σο δεδνκέλν όηη α) ε παηδηθή ειηθία απνηειεί κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή πεξίνδν γηα ηελ εζσηεξίθεπζε ηνπ ξόινπ ησλ θύισλ (Glazer 1991: ) θαη πσο β) ηα αλαγλώζκαηα γηα παηδηά κπνξνύλ λα δηακνξθώζνπλ ζηάζεηο θαη λα ζπκβάινπλ ζηελ απνδνρή θαη αθνκνίσζε ησλ θνηλσληθά απνδεθηώλ πξνηύπσλ γηα ην θάζε θύιν, θξίζεθε αλαγθαία ε εμέηαζε ησλ ζεαηξηθώλ θεηκέλσλ γηα παηδηά, πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί ν ηξόπνο κε ηνλ νπνίν παξνπζηάδνληαη νη ήξσεο θαη νη εξσίδεο σο άηνκα κε ηδαληθά θαη πςεινύο ζηόρνπο, άηνκα ηα νπνία αγσλίδνληαη γηα ηελ επίηεπμε ελόο ζεκαληηθνύ ζθνπνύ ν νπνίνο απνδεδεηγκέλα αζθεί επίδξαζε ζηνπο ίδηνπο ή /θαη ζην θνηλσληθό ζύλνιν. Με ηνλ όξν ηδαληθά ελλννύκε «ηνλ πςειό πλεπκαηηθό ή εζηθό ζθνπό γηα ηνλ νπνίν αγσλίδεηαη θαλείο» (Μπακπηληώηεο 2002), ν νπνίνο ζπρλά απνηειεί βαζηθό ζηόρν δσήο ελόο αηόκνπ ή ζπλδέεηαη ζηελά κ απηόλ. Σα ηδαληθά ζρεηίδνληαη κε ηηο αμίεο ή κε έλα ζύζηεκα αμηώλ θαη θαζνξίδνπλ ηνλ ηξόπν δσήο ησλ αηόκσλ, ν αγώλαο ησλ νπνίσλ γηα ηα θνηλσληθά ηδαληθά (ειεπζεξία, δηθαηνζύλε, δεκνθξαηία, θ.ά.) δίλνπλ λόεκα ζηελ ίδηα ηελ ύπαξμε ηνπο.

2 Παξάιιεια, ε επίδξαζε πνπ αζθνύλ ηα ηδαληθά πάλσ ζηνλ άλζξσπν είλαη ηόζν θαηαιεθηηθή πνπ νδεγνύλ ζε κηα κεγάιε απνδέζκεπζε δπλάκεσλ (Γεξκηηδάθεο 1987, Γηαλλαθόπνπινο 1994). Βέβαηα, ε δηακόξθσζε ησλ ηδαληθώλ -θαζώο θαη ησλ ζηόρσλ δσήο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ επίηεπμή ηνπο- απνηεινύλ κέξνο ηεο θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ αηόκνπ αθνύ ηα αηνκηθά ηδαληθά θαη νη αμίεο αληαλαθινύλ ην ηδεώδεο ηεο θνηλσλίαο, έλλνηεο γεληθόηεξεο απνδνρήο ή αλαγλώξηζεο πνπ νξίδνπλ ό,ηη ε θνηλσλία ζεσξεί επηζπκεηό (Kluckhohn 1951, Γεσξγά, 1995). Ζ παξνύζα κειέηε εζηηάδεηαη ζηελ έξεπλα ησλ ζηόρσλ θαη ησλ ηδαληθώλ ησλ εξώσλ θαη ησλ εξσίδσλ ησλ έξγσλ. Ωο ήξσεο θαη εξσίδεο, λννύληαη ηα ζεαηξηθά πξόζσπα ηνπ έξγνπ είηε είλαη πξσηαγσληζηέο είηε είλαη δεπηεξαγσληζηέο πνπ έρνπλ νκηινύληα θαη όρη βνπβό ξόιν ζηα ζεαηξηθά έξγα. Ωο πιηθό αλάιπζεο ιακβάλνληαη ηα ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά, δειαδή ηα ζεαηξηθά θείκελα πνπ έρνπλ γξαθεί από ελήιηθεο γηα παηδηά θαη γηα θνηλό αλειίθσλ. Αλαιπηηθόηεξα, ηα θείκελα απηά απεπζύλνληαη θπξίσο ζε άηνκα πξώηεο θαη δεύηεξεο παηδηθήο ειηθίαο (δειαδή κέρξη 12 ρξνλώλ), ρσξίο λα απνθιείεηαη ε δπλαηόηεηα αλάγλσζεο/ αλαπαξάζηαζεο/ ζέαζεο ηνπ έξγνπ από εθήβνπο. Έλα έξγν πνπ θέξεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ελόο δξακαηηθνύ θεηκέλνπ αλήθεη ζηελ θαηεγνξία ηνπ παηδηθνύ ζεάηξνπ όηαλ ην πεξηερόκελν αιιά θαη ηα κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ελ γέλεη, όρη κόλν αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνζδνθίεο ηνπ παηδηθνύ θνηλνύ, αιιά ηζνξξνπνύλ θαη κε ηηο ηδηαίηεξεο ςπρηθέο, λνεηηθέο θαη αηζζεηηθέο πξνζιακβάλνπζέο ηνπ (Γξακκαηάο 1991: ηδίσο ζ.44). πλεπώο, ζην ζεαηξηθό θείκελν γηα παηδηά, θαηά πξώην ιόγν, ζα πξέπεη λα ελππάξρνπλ ηα βαζηθά ζηνηρεία πνπ ζπλζέηνπλ ηε ζεαηξηθόηεηα όπσο ν δηάινγνο, ε πινθή, ε ζύγθξνπζε, νη δξακαηηθέο θαηαζηάζεηο, θαη νη ραξαθηήξεο θαη δεύηεξνλ ζα πξέπεη λα ζπληξέρνπλ θαη άιιεο παξάκεηξνη πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο Δπηζηήκεο ηεο Παηδαγσγηθήο θαη ηεο Ψπρνινγίαο, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε κέγηζηε δπλαηή αθνκνίσζε ησλ παξερόκελσλ πιεξνθνξηώλ θαη ε επηηπρήο πξόζιεςε ηνπ έξγνπ (Κνπξεηδήο 1990: 68). Απηό πξνϋπνζέηεη βαζηθέο γλώζεηο απηώλ ησλ επηζηεκώλ, από ην ζπγγξαθέα, πέξαλ ηεο ηδηόηεηάο ηνπ σο ινγνηέρλε (Γξακκαηάο 1996: 17). 2. Μεζνδνινγία 2.1. ηόρνο ηεο εξεπλεηηθήο κειέηεο Ζ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα έρεη σο ζηόρν λα κειεηήζεη ηα ηδαληθά θαη ηνπο πςεινύο ζηόρνπο, ηόζν ησλ εξώσλ όζν θαη ησλ εξσίδσλ (ελειίθσλ θαη αλειίθσλ) ζηα ζεαηξηθά θείκελα ηα νπνία έρνπλ γξαθηεί από ελήιηθεο θαη απεπζύλνληαη ζε θνηλό αλειίθσλ. Δπηκέξνπο ζηόρνο είλαη λα δηεξεπλεζεί εάλ ππάξρεη δηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηα ηδαληθά θαη ηνπο ζηόρνπο ησλ ζεαηξηθώλ πξνζώπσλ αλάινγα κε ην θύιν ηνπο. Γεδνκέλνπ όηη ε εθκάζεζε ησλ ξόισλ αξρίδεη από πνιύ κηθξή ειηθία, είλαη απαξαίηεην λα δηαθαλεί εάλ παξαδνζηαθέο ζηεξεόηππεο αληηιήςεηο γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ θύισλ πξνβάιινληαη κέζα από ηελ ηέρλε θαη ζπγθεθξηκέλα κέζα από ην ζεαηξηθό θείκελν γηα παηδηά Τιηθό θαη πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο Σν πιηθό ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά, δειαδή ζεαηξηθά θείκελα πνπ θέξνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ελόο δξακαηηθνύ θεηκέλνπ, όπσο δηαινγηθή κνξθή, πινθή, θ.ά. θαη απεπζύλνληαη ζε θνηλό αλειίθσλ. Πξσηνγελέο πιηθό ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ ηα ζεαηξηθά θείκελα γηα παηδηά πνπ εθδόζεθαλ ζηελ Διιάδα από Έιιελεο ζπγγξαθείο ηε δεθαεηία Σειηθό δείγκα ηεο εξεπλεηηθήο κειέηεο απνηέιεζαλ ηα ζεαηξηθά βηβιία ηα νπνία αληαπνθξίλνληαλ ζηα θξηηήξηα κε βάζε ηα νπνία έγηλε ε επηινγή θαη πνπ απνηεινύλ θαη πεξηνξηζκνύο ηεο έξεπλαο. Δηδηθόηεξα, ππνθείκελα (ή πεξηπηώζεηο) ηεο κειέηεο απνηέιεζαλ: 1) Έξγα πξσηόηππεο δξακαηνπξγίαο, δειαδή έξγα πξσηόηππεο ζπγγξαθήο θαη όρη δηαζθεπέο άιισλ παιαηόηεξσλ έξγσλ ή θεηκέλσλ θαη 2) Έξγα κε δνκή νινθιεξσκέλεο ηζηνξίαο, θείκελα δειαδή πνπ έρνπλ αξρή, κέζε θαη ηέινο, ρσξίδνληαη ζε ζθελέο ή/θαη επεηζόδηα θαη πεξηιακβάλνπλ όια ηα ζηνηρεία ηεο πινθήο (π.ρ. ην ζεκείν θνξύθσζεο ηεο δξάζεο, ηελ έθπιεμε, ην απξόνπην, ηηο ζπγθξνύζεηο) (Γξακκαηάο 1996: θ.ά., 2007: θ.ά., Nikolajeva 2002: 11-13, θ.ά., 2005: θ.α.). Σα ζηνηρεία απηά δεκηνπξγνύλ ηε δξακαηηθή θαηάζηαζε, δειαδή ηηο ζπλζήθεο πνπ πιαηζηώλνπλ ηνπο

3 ζεαηξηθνύο ραξαθηήξεο. Με βάζε ηηο πξνϋπνζέζεηο θαη ηνπο πεξηνξηζκνύο πνπ ηέζεθαλ, ηειηθό πιηθό ηεο έξεπλαο, απνηέιεζαλ είθνζη επηά (27) ζεαηξηθά θείκελα γηα παηδηά. ηνλ Πίλαθα Η παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ηα ζηνηρεία ησλ έξγσλ απηώλ δειαδή ην όλνκα ηνπ ζεαηξηθνύ ζπγγξαθέα, ν ηίηινο ηνπ έξγνπ, ν εθδνηηθόο νίθνο θαη ε ρξνλνινγία έθδνζεο Ζ κέζνδνο έξεπλαο Γηα ηελ επίηεπμε ησλ επηκέξνπο ζθνπώλ θαη ζηόρσλ ηεο παξνύζαο έξεπλαο ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ. Ζ ρξήζε ηεο κεζόδνπ απηήο σο ηερληθήο αλάιπζεο ησλ θεηκέλσλ, είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ αμηνπνηείηαη γηα ηελ θσδηθνπνίεζε θαη ηαμηλόκεζε ηνπ πιηθνύ έξεπλαο, κε ζηόρν ηελ αληηθαηάζηαζε ηεο ππνθεηκεληθήο από ηελ αληηθεηκεληθή αλάιπζε. Ζ ρξήζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξεπλεηηθήο κεζόδνπ ππαγνξεύηεθε από ην ίδην ην πιηθό έξεπλαο, δειαδή ηα ζεαηξηθά βηβιία, ηα νπνία, σο γξαπηά θείκελα θαη κέζα επηθνηλσλίαο, πξνζθέξνληαη γηα αλάιπζε πεξηερνκέλνπ. Γηα ηελ όζν ην δπλαηόλ αληηθεηκεληθόηεξε παξνπζίαζε θαη αλάιπζε παξαηίζεληαη ζπγθεθξηκέλα απνζπάζκαηα από ηα ζεαηξηθά έξγα ζηα νπνία γίλεηαη αλαθνξά, θαζώο θαη ηα ζηνηρεία ηνπ απνζπάζκαηνο: θαηαγξάθεηαη ν αξηζκόο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ αύμνληα αξηζκό ηνπ βηβιίνπ πνπ αλαιύεηαη (ζύκθσλα κε ηνλ Πίλαθα Η ηνπ πιηθνύ έξεπλαο), θαζώο θαη ν αξηζκόο πνπ αληηζηνηρεί ζηνλ αξηζκό ζειίδαο ηνπ βηβιίνπ κέζα ζην νπνίν βξίζθεηαη ην ζπγθεθξηκέλν απόζπαζκα. ηελ παξνύζα έξεπλα, νξίζακε ην πξόζσπν (ην ζεαηξηθό ραξαθηήξα) σο κνλάδα ηαμηλόκεζεο δειαδή ην κηθξόηεξν ηκήκα πεξηερνκέλνπ πνπ ηνπνζεηείηαη ζε κηα δεδνκέλε θαηεγνξία, ελώ σο κνλάδα ζπκθξαδνκέλσλ, πνπ ζύκθσλα κε ην Holsti (1969) είλαη ην πεξηβάιινλ ηνπ θεηκέλνπ κέζα ζην νπνίν απαληά ε κνλάδα ηαμηλόκεζεο, νξίζακε ηε λνεκαηηθή ελόηεηα, ε νπνία ήηαλ -αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε- κηα πξόηαζε, κηα παξάγξαθνο ή κηα ηζηνξία. 3. Απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο 3.1. Σα ηδαληθά θαη νη ζηόρνη δσήο ησλ ελήιηθσλ εξώσλ θαη εξσίδσλ ζηα ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά Όπσο θαηέδεημε ε κειέηε ησλ θεηκέλσλ, νη ελήιηθνη ήξσεο ζέηνπλ πςεινύο ζηόρνπο θαη αγσλίδνληαη ζε θάζε επίπεδν θαη ζε όινπο ηνπο ηνκείο. Αλαιπηηθόηεξα, ζηα ζεαηξηθά θείκελα ν ελήιηθνο ήξσαο θαίλεηαη λα αγσλίδεηαη θαη λα αληηκεησπίδεη κε δπλακηζκό θαη απνηειεζκαηηθόηεηα δπζεπίιπηα πξνβιήκαηα, όπσο απηό ηεο εξήκσζεο ελόο κηθξνύ ρσξηνύ εμαηηίαο ηεο αζηπθηιίαο, ελόο θνηλσληθνύ θαηλνκέλνπ, πνπ πξνθύπηεη σο ζπλέπεηα ηεο έιιεηςεο ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ππνδνκώλ ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο ηεο ειιεληθήο επαξρίαο. Ο ήξσαο ηνπ έξγνπ «Ο ραξνύκελνο γπξηζκόο» θαηαβάιιεη θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα θαη εμαηηίαο ηεο ηζρπξήο ζέιεζεο θαη ηεο ζθιεξήο δνπιεηάο θαηνξζώλεη λα θαηαπνιεκήζεη ηα γελεζηνπξγά αίηηα ηεο αζηπθηιίαο ζηελ πεξηνρή, θξνληίδνληαο λα δεκηνπξγεζνύλ έξγα ππνδνκήο θαζώο θαη λα ρηηζηεί έλα λέν εξγνζηάζην, ε δεκηνπξγία ηνπ νπνίνπ εγγπάηαη ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ πεξηνρή. Αξσγνί ηνπ ελήιηθνπ ήξσα ζ απηή ηελ πξνζπάζεηα είλαη άιινη δύν άληξεο, θίινη ηνπ, πνπ γη απηόλ ηνλ πςειό ζηόρν είλαη πξόζπκνη λα θάλνπλ κηα νιόθιεξε θακπάληα ζηνλ ηύπν: Γάζθαινο: Σν πξόβιεκα είλαη πώο, λα θαηαθέξνπκε ηνπο λένπο λα γπξίζνπλ πίζσ. Να ζηακαηήζεη ην εξήκσκα ησλ Διιεληθώλ ρσξηώλ Πσο, είλαη απαξάδεθην ζηελ επνρή ηνπ δηαζηήκαηνο, λα ππάξρεη θαζνιηθόο αλαιθαβεηηζκόο ζηα ρσξηά καο πνπ θπνθνξνύλ θάζε ζιηβεξή θαηάζηαζε. Γε κνπ ρξεηάδνληαη ινηπόλ δαθξύβξερηα αξζξάθηα θαη ζπγθηλεηηθά ζθίηζα Με θαηαιαβαίλεηε; (Οη θίινη ηνπ ηνλ αθνύλε ζπλεπαξκέλνη). Να μεζπαζώζεη ν ηύπνο. Με ηε γεξή ζνπ πέλα ζάιν κπνξείο λα μεζεθώζεηο. (ην ζθηηζνγξάθν). Καη ζπ ην ίδην κε ηελ επαηζζεζία ζην ζθίηζν. (Από ηελ αλνηρηή πόξηα θαίλνληαη πξώηα θεθάιηα, ύζηεξα όιν θαη παξνπζηάδνληαη άιινη πνπ αθνύλ κε ζαπκαζκό). Οη θίινη: (Σνλ αγθαιηάδνπλ). Δίκαζηε καδί ζνπ!

4 πληάθηεο: Ο αγώλαο ζνπ θη αγώλαο καο! Γάζθαινο: (πλερίδεη δπλαηά). Αο ηαξαθνπλεζνύλ όινη γηα ην Διιεληθό ρσξηό!... Αο κεηαβάινπκε ηνύην ην γεξνληνρώξη ζε κηα πνιύβνπε θπςέιε. (Από ηελ πόξηα θσλέο ). Γηα λα γπξίζνπλ όκσο πάιη ηα ληάηα αθνύζηε κε θαιά, αλάγθε λα δεκηνπξγήζνπκε θαη ηηο θαηάιιειεο πξνϋπνζέζεηο Να ιάβεη επηηέινπο κέηξα ε Πνιηηεία γηα λα ζηακαηήζεη ε αηκνξξαγία ηεο κεηαλάζηεπζεο! - Μπξάβνννννν! Μπξάβννννννν! Να καο δήζεηο! (Σνπο παίξλνπλ καδί ηνπο έμσ κέζα ζε επεπθεκίεο). (13: ζζ.39-40) 1. Δπηπιένλ, νη ελήιηθνη ήξσεο παξνπζηάδνληαη λα ζέηνπλ πςεινύο ζηόρνπο δσήο όπσο κηα κεγάιε επαλάζηαζε ελαληίνλ ελόο ζθιεξνύ θαη απηαξρηθνύ θαζεζηώηνο. Έηζη, ζην έξγν «Οη ηππόηεο ηεο ηεγαληηήο παηάηαο» όηαλ ε πόιε ηεο Εέρλα θπξηεύεηαη από ηε δπλαζηεία ησλ ξνκπόη, κηα νκάδα αληξώλ ζπγθξνηεί ηελ παξάλνκε νξγάλσζε Ννζηαιγία. Ζ νξγάλσζε έρεη ζηόρν λα θαηαηξνπώζεη ηελ θπξηαξρία ησλ ξνκπόη, αιιά ηα κέιε ηεο αληηκεησπίδνπλ ηνλ θίλδπλν ζε πεξίπησζε πνπ ηνπο αλαθαιύςνπλ ηα ξνκπνγθιόκπ ηεο Αηζάιηλεο Σαμηαξρίαο (20: ζ.75) λα ηνπο θιείζνπλ ζε θπιαθέο - άζπια όπνπ ζα εθηίζνπλ πνηλέο 1000 θαη πιένλ εηώλ. Αιιά νη ελήιηθνη ήξσεο δε θαίλεηαη λα ην βάδνπλ θάησ. Βξίζθνπλ ηξόπν λα μεθεύγνπλ από ηα ξνκπνγθιόκπ θαη αγσλίδνληαη γηα ηελ ειεπζεξία: «Άιινη πάιη γηα λα γιηηώζνπλ ην άζπιν, θακώζεθαλ όηη πξνζαξκόζηεθαλ, όπσο ν θίινο κνπ, ν Βαγγέιεο ν Νηαβαληνύξεο. Απηνί, ινηπόλ, ζπλαληηνύληαη θάζε ηόζν θξπθά θαη ςάρλνπλ λα βξνύλε ηξόπνπο λ απαιιάμνπλ ηε ρώξα απ ηα ξνκπόη» (20: ζ.53). Όπσο εμεγεί θαη ιίγν παξαθάησ ν Βαγγέιεο Νηαβαληνύξεο, έλαο από ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο αληηζηαζηαθήο νξγάλσζεο: «Δίκαζηε κηα κηθξή νκάδα πνπ πξνζπνηεζήθακε όηη πξνζαξκνζηήθακε. ηελ πξαγκαηηθόηεηα, όκσο, δελ αιιάμακε κπαιά. Δγώ είκαη ν αξρεγόο ηεο νκάδαο ησλ απξνζάξκνζησλ ηνπ ηνκέα Φη Βήηα Γύν. Κάλνπκε ό,ηη κπνξνύκε γηα λ αληηζηαζνύκε ζηελ θπξηαξρία ησλ ξνκπόη» (20: ζ.73). Δπηζεκαίλεη ην θαζεζηώο ηξνκνθξαηίαο πνπ επηθξαηεί: «Γελ ππάξρεη νύηε ζπηζακή γεο πνπ λα κελ έρεη ζθεπαζηεί από ηζηκέλην. Παιηόηεξα εκείο ηα κέιε ηεο νξγάλσζεο, θαιιηεξγνύζακε θξπθά ζε ζεξκνθήπηα Σα ξνκπνγθιόκπ ηεο Αηζάιηλεο Σαμηαξρίαο αλαθάιπςαλ ηα θξπθά καο πεξηβόιηα. Δληνπίζαλε ηα κπζηηθά ζεξκνθήπηα θαη ηα ππξπνιήζαλε Διάρηζηνη έρνπκε απνκείλεη!...» (20: ζ.75). Καη ηέινο, κηιά γηα ηνλ θύξην ζηόρν ηεο νξγάλσζεο ζηνπο δύν ήξσεο, πνπ κε πξνζπκία δέρνληαη λα αγσληζηνύλ γηα ηα ηδαληθά ηεο ειεπζεξίαο ρσξίο λα θνβεζνύλ ηηο ζπλέπεηεο κηαο πηζαλήο απνηπρίαο: Βαγγέιεο: Αύξην ην πξσί ζρεδηάδνπκε λα θαηαιάβνπκε κε ηελ νκάδα καο ην ζηαζκό ηεο ηειεόπιαζεο. Όζνη απνκέλνπκε, δειαδή. Αλ ηα θαηαθέξνπκε, ζα δηαθόςνπκε ην δηάγγεικα ηνπ Ρνκπνηζίθ θαη ζα πνύκε ηα δηθά καο. Δίλαη ε ηειεπηαία καο ειπίδα. Παζράιεο: Κη αλ απνηύρεηε; Βαγγέιεο: Αλ απνηύρνπκε, απηό είλαη! Θα καο θιείζνπλε θη εκάο ζην άζπιν. Παζράιεο: Να ξζνύκε θη εκείο; Βαγγέιεο: Ακέ! Άκα ην ιέεη ε θαξδηά ζαο! Φαλνύξεο: Θα ξζνύκε ηόηε (20: ζ.80). Άιινηε, νη ελήιηθνη ήξσεο παξνπζηάδνληαη απνθαζηζκέλνη λα αγσληζηνύλ ελαληίνλ ηεο θνηλσληθήο αδηθίαο θαη δειώλνπλ όηη ζηόρνο ηνπο ζα είλαη ε ηζνθαηαλνκή ηνπ πινύηνπ. ην ζεαηξηθό «Σα γνπξνπλάθηα θνπκπαξάδεο» ν θεληξηθόο ήξσαο ηνλίδεη: «Γνπξγνπξηζηόο: Κη από δσ θαη πέξα δε ζα ππάξρνπλ γεκάηα γνπξνπλάθηα θαη γνπξνπλάθηα αδεηαλά! ( ) Δκπξόο! Διάηε! Πάκε! Φεύγνπκε! Όινη καδί! Μηα λέα επνρή αξρίδεη!» (21: ζ.112), «Κη ό,ηη πέζεη, ό,ηη βξνύκε, ίζα ζα ην κνηξαζηνύκε! Όινη ζα ρνπκε ηα ίδηα νύηε πινύζηνη νύηε θησρνί, γεκάηνη νύηε αδεηαλνί» (21: ζ.113). ην έξγν «Ζ Γεηηνληά καο» ν ελήιηθνο ήξσαο θαίλεηαη λα δηαζέηεη κεηαμύ άιισλ νηθνινγηθή ζπλείδεζε (24: ζ.147) θαη γη απηό επηδηώθεη έλα θαζαξόηεξν πεξηβάιινλ γηα 1 Όπσο αλαθέξζεθε ζηελ κέζνδν έξεπλαο, ν πξώηνο αξηζκόο αληηζηνηρεί ζηνλ αύμνληα αξηζκό ηνπ βηβιίνπ πνπ αλαιύεηαη (ζύκθσλα κε ηνλ Πίλαθα Η ηνπ πιηθνύ έξεπλαο), ελώ ν δεύηεξνο αξηζκόο αληηζηνηρεί ζηνλ αξηζκό ζειίδαο ηνπ βηβιίνπ κέζα ζην νπνίν βξίζθεηαη ην ζπγθεθξηκέλν απόζπαζκα.

5 όινπο. Όηαλ καζαίλεη όηη ζα ρηηζηεί έλα, εξγνζηάζην εθεί όπνπ βξίζθεηαη ην κνλαδηθό πάξθν ηεο πεξηνρήο, αξρίδεη έλαλ αγώλα. πξνθεηκέλνπ λα απνηξέςεη κηα ηέηνηα θαηαζηξνθηθή ελέξγεηα γηα ην πεξηβάιινλ (24: ζ.140). Ξεζεθώλεη όια ηα παηδηά (24:133), πξνθεηκέλνπ λα ηα έρεη ζπκκάρνπο ζ απηό ην ζθνπό: «ζρεδηάδνπλ λα ρηίζνπλ εδώ, κεο ζηε κέζε, εξγνζηάζην. Καηάιαβεο ηη ελλνώ όηαλ ιέσ ζεξίν αεξνθάγν;» (24:151), «Δγώ ηα θαγα ηα ςσκηά κνπ γηα ζαο λνηάδνκαη. Μελ απνπληρηείηε έηζη πνπ ηελ θαηαληήζακε ηε (δείρλεη γύξσ) ηε γεηηνληά καο. Φσηηέο εδώ, θαπληά εθεί, εθξήμεηο παξαθάησ Υξεηαδόκαζηε θαη κηα πλνή, θαηαιάβαηε;» (24: ζ.136). πκβνπιεύεη ηα παηδηά λα ελεκεξώζνπλ ηνπο γνλείο: «Να ην πείηε ζηνπο γνληνύο ζαο λα λνηαζηνύλε θαη θείλνη, ηώξα πνπ ην εξγνζηάζην είλαη αθόκα ηδέα θη όρη ηζηκέλην. Άκα πέζεη ην ηζηκέλην ηέξκα. Σέξκα ηα ζνύξηα θέξηα εδώ ζηελ πιαηεΐηζα, (24: ζ.134), «Γηα ην εξγνζηάζην πνπ ιέγακε λα κηιήζεηο ζηνλ παηέξα ζνπ, ζηε κεηέξα ζνπ...» (24: ζ.135), «Καιύηεξα ζα ηαλ λα μεζεθώλνληαλ θη νη γνληνί. Πην απνηειεζκαηηθό» (24: ζ.146). ε αληίζεζε κε ηνλ ελήιηθν ήξσα, ε ελήιηθε εξσίδα δελ παξνπζηάδεηαη λα έρεη πςειά ηδαληθά ή λα αγσλίδεηαη γηα λα πεηύρεη πςεινύο ζηόρνπο. ηα ζεαηξηθά έξγα, ε εξσίδα έρεη ην ξόιν ηεο κεηέξαο πνπ πξνζπαζεί λα θάλεη ό,ηη ζεσξεί θαιύηεξν γηα ηελ νηθνγέλεηά ηεο, ην ζύδπγν (12: ζ.33), (26: ζ.59) θαη θπξίσο ηα παηδηά ηεο. Ο απνθιεηζηηθόο ξόινο ηεο κεηέξαο απνδίδεηαη ζηελ εξσίδα ζηα πεξηζζόηεξα από ηα ζεαηξηθά έξγα ηεο έξεπλαο π.ρ. (11: ζ.22), (13: ζζ.11,12), (14: ζζ.11,12,13,14), (15: ζ.36), (22: ζ.58), (26: ζ.24). Απηό πνπ θπξίσο θαίλεηαη λα απαζρνιεί ηελ ελήιηθε εξσίδα είλαη ε κηθξνθαζεκεξηλόηεηα ηεο νηθνγέλεηαο, όπσο γηα παξάδεηγκα ην θαγεηό, νη δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνύ, ην δηάβαζκα ησλ παηδηώλ, θ.α. Οη αζρνιίεο απηέο κνλνπσινύλ ην ελδηαθέξνλ ηεο όπσο παξαηεξνύκε ζε πνιιά από ηα ζεαηξηθά έξγα π.ρ. (11: ζ.33), (14: ζ.14) (25: ζζ.35,37,40), (26: ζζ.81,82,83). Οη γπλαίθεο εξσίδεο παξνπζηάδνληαη λα κε γλσξίδνπλ πνιιά πξάγκαηα γηα ην ηη ζπκβαίλεη ζηνλ θόζκν θαη κάιηζηα, όπσο δειώλεηαη, ζην ζεαηξηθό έξγν «Ο ραξνύκελνο γπξηζκόο» πνιιέο από απηέο δελ έρνπλ θύγεη πνηέ από ην ρσξηό: «Μα νη πεξηζζόηεξεο δελ έρνπκε βγεη πνηέ από ην ρσξηό καο. Πνύ ζα πάκε ζηα ηπθιά;» (13: ζ.28). ρεηηθά κε ηελ νξγάλσζε ζε ζπιιόγνπο ή ζσκαηεία, θ.ά., γηα θάπνην ζθνπό, ππάξρεη αλαθνξά ζην ίδην έξγν γηα έλα γπλαηθείν πξόζσπν πνπ αλήθεη «ζ έλα ζύιινγν Γπλαηθώλ θαη ηξέρνπλ ζπλέρεηα, πόηε γηα έλα ζρνιείν, πόηε γηα έλαλ παηδηθό ζηαζκό» (13: ζ.28). Σν πξόζσπν απηό δελ παξνπζηάδεηαη κε νκηινύληα ξόιν αιιά αλαθέξεηαη όηη «αγσλίδεηαη κε ηνπο άιινπο γνλείο θαη θεδεκόλεο» (13: ζ.28). πλνπηηθά ζα ιέγακε όηη νη ελέξγεηεο, ηα ελδηαθέξνληα θαη νη δξάζεηο ηεο γπλαίθαο εξσίδαο θαίλεηαη λα πεξηνξίδεηαη ζην ξόιν ηεο, σο κεηέξαο θαη λνηθνθπξάο Σα ηδαληθά θαη νη ζηόρνη δσήο ησλ αλήιηθσλ εξώσλ θαη εξσίδσλ ζηα ζεαηξηθά έξγα γηα παηδηά Όζνλ αθνξά ζηνπο αλήιηθνπο ραξαθηήξεο, ηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο θαηέδεημαλ πσο ηα αγόξηα ζέηνπλ ζπρλά πςεινύο ζηόρνπο θαη αγσλίδνληαη γηα λα ηνπο πεηύρνπλ. Δηδηθόηεξα, ζην έξγν «Ο Βαζίιεο θη ν Κξεκκύδαο» ν κηθξόο βηνπαιαηζηήο κάρεηαη ελάληηα ζηελ αδηθία, ηελ θιεςηά θαη ηελ αηζρξνθέξδεηα (5: ζ.29). Αγσλίδεηαη ππέξ ηεο ηηκηόηεηαο θαη ηεο δηθαηνζύλεο (5: ζ.15), αθόκα θαη όηαλ απηόο ν αγώλαο ηνπ θνζηίζεη αθξηβά (5: ζ.29). Δπίζεο, ζην ζεαηξηθό «Ο Μίζηεξ νύπεξ Μπάκ θαη ε Ρελνύια» ν αλήιηθνο ήξσαο ζέηεη σο ζηόρν λα ζώζεη ηνλ πιαλήηε θαη όινπο ηνπο θαηνίθνπο από ην ζθιεξό θαη πνιεκνραξή νύπεξ-μπακ θαη ηειηθά ηα θαηαθέξλεη κε ηε βνήζεηα ελόο θαινύ ηνπ θίινπ (6: ζζ.73-80). ε άιιν ζεαηξηθό («Ο ζηαβνκνύηζνπλνο»), βιέπνπκε ην λεαξό αγόξη λα κάρεηαη ελαληίνλ ηεο θνηλσληθήο αδηθίαο (7: ζ.100). Θέηεη σο ζηόρν ηεο δσήο ηνπ λα ιπηξώζεη ηε ρώξα ηνπ θαη ηνπο θαηνίθνπο από ην κάγν-άξρνληα, ν νπνίνο ηνπο παίξλεη όιε ηε ζνδεηά θαη ηελ πνπιά γηα λα γεκίδεη ρξπζάθη (7: ζ.99). Σν λεαξό αγόξη είλαη έηνηκν λα παιέςεη ζθιεξά γηα λα ιπηξώζεη ην ιαό, αθόκα θαη όηαλ ππάξρεη θίλδπλνο λα ην πιεξώζεη απηό κε ηε δσή ηνπ. Πέξα από ηε κάρε γηα θνηλσληθή δηθαηνζύλε πξνβάιιεηαη θαη ε ηδέα ηεο απηνζπζίαο ηνπ ήξσα πνπ αγσλίδεηαη ππέξ ηνπ ζπλόινπ ηεο θνηλσλίαο πνπ δεη: Γεσξγόο: ηάζνπ! Θα βξεηο ηνλ κπειά ζνπ, παηδί κνπ! Οη ζηξαηηώηεο ηνπ Αξπαρηάξε ζα ζε ζθνηώζνπλ.

6 ηξαβνκνύηζνπλνο: Γελ ηνπο θνβάκαη. Έηζη θη αιιηώο, ζα πεζάλσ θάπνηε. Σνπιάρηζηνλ, ν ζάλαηόο κνπ λα σθειήζεη ηνπο αλζξώπνπο (7: ζ.100). Άιιεο θνξέο νη αλήιηθνη ήξσεο ζέηνπλ σο ζηόρν ηελ αιήζεηα ησλ πξαγκάησλ (9: ζζ.27,28) θαη αγσλίδνληαη γηα ηελ εηξήλε. Με ηε ζπλδξνκή θάπνησλ θίισλ βάδνπλ ζε εθαξκνγή ην ζρέδην Μπξκήγθηα ηεο Δηξήλεο, ζην νκώλπκν έξγν, δεκηνπξγώληαο κηα λέα γεληά πνπ δε ζέιεη πνιέκνπο θαη κάρεο, αιιά αγαπά ηελ εηξήλε. Ζ λέα απηή γεληά έρεη λα αληηκεησπίζεη ζπλ ηηο άιινηο, ην παιαηό θαηεζηεκέλν ησλ πνιεκηζηώλ θαη ησλ ζηξαηησηηθώλ πνπ ζέινπλ θαηαθηήζεηο, δόμεο θαη λέεο κάρεο: Μπξκ. Δηξήλεο: Γελ ηα ζέινπκε ηα όπια, ηα θαλόληα, ηα ζπαζηά, ζα ηα θάλνπκε εξγαιεία λα δνπιεύεη ε εξγαηηά. Ούηε πνιέκνπο θαη κάρεο, λίθεο, θόλνπο θη αξπαγέο, έλαο λένο θόζκνο ιάκπεη ζηηο δηθέο καο ηηο θαξδηέο. Παιαηνί: Μα ραλόκαζηε. Πνύ πάκε; Δίλαη ιόγηα αληξώλ απηά; Μπξκ. Δηξήλεο: Πνηνο ζαο είπε πσο ν άληξαο μέξεη κόλν λα ρηππά; Παιαηνί: Καη ε έλδνμε ηζηνξία ηεο παηξίδαο ε ηηκή, ησλ εξσηθώλ πξνγόλσλ ε αλδξεία, ε αξεηή, νύηε πνπ ζαο ζπγθηλεί; Μπξκ. Δηξήλεο: Σσλ καλάδσλ καο νη ζξήλνη, ηεο νξθάληαο νη θξαπγέο, ησλ αλάπεξσλ νη πόλνη, ησλ αηκάησλ νη πεγέο, νη θαηαζηξνθέο ζηε γε καο είλ ηα δώξα ηνπ πνιέκνπ θη όρη απηά πνπ εζύ καο ιεο (9: ζζ.96-97). Παξαηεξνύκε εδώ ηε ζύγθξνπζε γελεώλ, ηελ ζύγθξνπζε ζηελ νπζία δηαθνξεηηθώλ ηδενινγηώλ, ηηο νπνίεο εθθξάδεη θάζε γεληά. Δπνκέλσο θαη ησλ δηαθνξεηηθώλ αμηαθώλ ζπζηεκάησλ. ην έξγν «Σύκπαλν, ηξνκπέηα &θόθθηλα θνπθέηα», ην αγόξη ζέηεη σο ζηόρν δσήο λα βξεη ην ρακέλν ηξαγνύδη ηεο ραξάο ην νπνίν ζα ζώζεη ηνλ θόζκν θαη ζα μαλαθέξεη ζηε Γε ηε ραξά, ηελ εηξήλε θαη ηελ ηζνξξνπία ησλ πξαγκάησλ (12: ζζ.8,39). Παξόιν πνπ ληώζεη κηα βαζηά ιύπε πνπ ράζεθε ην ηξαγνύδη ηεο ραξάο θαη αηζζάλεηαη πνιύ αδύλακν, εληνύηνηο ην κόλν πνπ ιέεη είλαη όηη «Θα ςαρλε παληνύ» (12: ζ.11) λα βξεη ην ηξαγνύδη πνπ ζα βγάιεη «ην θαινθαίξη από ηε καύξε θπιαθή» (12: ζ.11). Έηζη, κε ηε ζπλδξνκή κηαο θίιεο, μεθηλά ηνλ δύζθνιν αγώλα. Ζ ύπαξμε ζπκπαξαζηάηε ζηνλ αγώλα δειώλεη ζύκθσλα κε ηνλ Propp όηη ην ήξσαο είλαη ραξηζκαηηθόο θαη ηθαλό ππνθείκελν δξάζεο. Γη απηό θαη πεηπραίλεη ην ζηόρν ηνπ. Καη πξάγκαηη, έπεηηα από πνιιέο πεξηπέηεηεο θαη ηαμίδηα ζε άγλσζηεο ρώξεο, θηάλνπλ ζην θεγγάξη θαη εθεί, κε ηε βνήζεηα ηεο Παλζειήλνπ, βξίζθνπλ ηνπο ζηίρνπο πνπ έιεηπαλ από ην ηξαγνύδη ηεο ραξάο θαη επαλέξρεηαη ε επηπρία ζηνλ θόζκν (12: ζζ.38-40). Σν κηθξό αγόξη νλεηξεύεηαη λα ζώζεη ηελ αλζξσπόηεηα, αθόκα θαη όηαλ άηνκα ηνπ ζηελνύ ηνπ πεξηβάιινληνο ηνλ απνδνθηκάδνπλ. ην έξγν «Ζ Γεηηνληά καο» ε κεηέξα δε θαίλεηαη λα ζπκκεξίδνληαη ηηο αλεζπρίεο ηνπ κηθξό ήξσα: Κπξία Βήηα: Πξέπεη λα ζώζεη ηελ αλζξσπόηεηα! (θνπλάεη ζιηκκέλα ην θεθάιη.) Ση λα πεηο; Σα παηδηά ζήκεξα ελλννύλ λα θάλνπλ ην δηθό ηνπο. Γελ αθνύλ ηηο ζπκβνπιέο ησλ κεγάισλ» (24: ζ.107). Ο αλήιηθνο ήξσαο ρσξίο λα πηνείηαη εθθξάδεη αλνηρηά ηηο ζθέςεηο ηνπ: «Αξθεηέο βηηακίλεο ηξώκε ζε ηνύην ην εκηζθαίξην. Με ην άιιν ηη γίλεηαη; Σελ Αθξηθή, ηελ Ηλδία (Αθνύεη.) Με λνηάδεη. Δζάο δε ζαο λνηάδεη;» (24: ζ.107). ην έξγν «Παηδηθά όλεηξα ηνπ ύπλνπ θαη ηνπ μύπληνπ» ν αλήιηθνο ήξσαο έρνληαο σο ζηόρν έλαλ θαιύηεξν θόζκν γηα όινπο, νλεηξεύεηαη όηη ηαμηδεύεη ζην λεζί ηεο ζνθίαο, εθεί όπνπ βαζηιεύεη ε Γλώζε, ε Αγάπε θαη ε Σέρλε (27: ζ.28) θαη καζαίλεη ηη πξέπεη λα αιιάμεη γηα λα γίλεη ν θόζκνο θαιύηεξνο (27: ζζ.41-42). Οη αλήιηθνη ήξσεο δελ πξνζηαηεύνπλ κόλν ην ζύλνιν ηεο θνηλσλίαο αιιά πξσηνζηαηνύλ θαη ζηνλ αγώλα γηα ηε ζσηεξία ηνπ πεξηβάιινληνο. Σν κηθξό ςαξάθη θαίλεηαη λα αλεζπρεί γηα ηε κόιπλζε ηεο ζάιαζζαο (18: ζ.4) θαη βάδεη ζηόρν λα δηώμεη όια ηα ζθνππίδηα από ην βπζό (18: ζ.8). Πέξα από ηε κόιπλζε ησλ ζαιαζζώλ, ν αλήιηθνο ήξσαο αλεζπρεί θαη γηα ηελ θαηαζηξνθή ησλ δαζώλ. ην έξγν κε ηίηιν «Σν θακέλν δεληξάθη» ν κηθξόο ήξσαο ζηελαρσξηέηαη γηα ην δάζνο πνπ θάεθε θαη απνθαζίδεη λα πεη ζε όινπο ηνπο αλζξώπνπο λα ζπλδξάκνπλ, ώζηε λα γίλεη ην δάζνο όπσο ήηαλ πξηλ: «Κη εγώ ζα ζηείισ κήλπκα ζε όζν πην πνιινύο αλζξώπνπο κπνξώ γηα λα έξζνπλ θη απηνί λα βνεζήζνπλ, λα θπηέςνπλ θη απηνί από έλα δεληξάθη θη έηζη ζε ιίγν λα μαλαγίλεη ην δάζνο, όπσο ήηαλ πξηλ.

7 Σόηε δε ζα θιαίλε πηα ηα δεληξάθηα ηα θακέλα, γηαηί ζα έρνπλ θαηλνύξγηνπο θίινπο» (19: ζ.18). Ο ίδηνο κάιηζηα θπηεύεη ην πξώην δεληξάθη (19: ζ.18). ε άιιν έξγν («Σξειή πεξηπέηεηα ζην παξακπζέλην δάζνο») ν αλήιηθνο ήξσαο κάρεηαη γηα λα ζσζεί ην δάζνο από ηελ θαηαζηξνθή θαη αγσλίδεηαη γηα λα πξνζηαηέςεη ηα δσάθηα πνπ δνπλ εθεί. Ο κηθξόο ήξσαο, νπιηζκέλνο κε ζάξξνο, δε δηζηάδεη λα δεηήζεη επζέσο από ην ζθιεξό Χξπζνζήξα θαη ηνπο δπν μπινθόπνπο λα θύγνπλ από ην παξακπζέλην δάζνο (8: ζ.38). Μέζα από ηελ αξρέηππε πάιε ηνπ θαινύ κε ην θαθό, ν αλήιηθνο ήξσαο βγαίλεη θαη πάιη ληθεηήο. ε αληίζεζε κε ηνλ αλήιηθν ήξσα, ε αλήιηθε εξσίδα δε θαίλεηαη λα έρεη πςεινύο ζηόρνπο θαη ηδαληθά. Μάιηζηα, ζην έξγν «Υσξίο Ππμίδα», δείρλεη λα κελ θαηαιαβαίλεη ηη ζεκαίλεη λα έρεηο, θάπνην ζθνπό ζηε δσή, όπσο ε ηξνύθα, κηα θνξηηζίζηηθε κνξθή από ην δσηθό βαζίιεην: Υειηδόλη: Καη γηαηί δελ θάλεηο θάηη; ηξνύθα: Ση θάηη; Σξέλν: Να ρεηο, αο πνύκε, έλα ζθνπό. ηξνύθα: (Απνξεκέλε). Ση είλαη απηό; Δμεξεπλεηήο: (Δηξσληθά). Μειηηδάλεο ηκάκ. θνπόο παηδί κνπ είλαη λα θάλεηο θάηη ζηε δσή ζνπ. ηξνύθα: Καη πώο λα ην θάλσ, πνπ θνβάκαη ζπλερώο; Καξαβάθη: Όηαλ ιέκε λα θάλεηο θάηη, ελλννύκε θάηη ρξήζηκν... Ο εμεξεπλεηήο εμεξεπλά θαη ην Υειηδόλη ηξώεη βιαβεξά έληνκα. Δζύ ηη θάλεηο; ηξνύθα: Καιά επραξηζηώ (1: ζζ.48-49). Ζ αλήιηθε εξσίδα, όπσο θαίλεηαη ζην έξγν «Σύκπαλν ηξνκπέηα θαη θόθθηλα θνπθέηα» όρη κόλν δελ έρεη σο ζθνπό λα ζώζεη ηνλ θόζκν, αιιά δείρλεη λα κελ αληηιακβάλεηαη ηα γεγνλόηα ηεο ηξέρνπζαο πξαγκαηηθόηεηαο. Καη ελώ ην αγόξη απνθαζίδεη λα αγσληζηεί θαη ζέηεη σο ζηόρν δσήο λα θέξεη πάιη ηε ραξά ζηε Γε (12: ζ.11), εθείλε δείρλεη λα κελ έρεη ζπλαίζζεζε ηεο θαηάζηαζεο. Μόλν όηαλ ν αλήιηθνο ήξσαο ηεο εμεγεί θαίλεηαη λα αληηιακβάλεηαη ηε ζνβαξόηεηα ησλ πξαγκάησλ: Σύκπαλν: Δίζαη ε κόλε ζε νιόθιεξν ηνλ θόζκν πνπ βιέπσ λα λαη θαιά κεηά ηελ εμαθάληζε ηνπ ηξαγνπδηνύ ηεο επηπρίαο. Σξνκπέηα: Γηα ζθέςνπ! Σύκπαλν: Καη ηξαγνπδάο αθόκε; Σξνκπέηα: Μα δελ έπαςα πνηέ λα ηξαγνπδώ. Σύκπαλν: Δίζαη ε κόλε ζίγνπξα ζ νιόθιεξν ηνλ θόζκν πνπ ηξαγνπδά Σξνκπέηα: Μα γηα η όλνκα ηνπ Θενύ, γηαηί ηόζε βνπβακάξα; Γελ πξνζπαζήζαηε; Σύκπαλν: Ση λα πξνζπαζήζνπκε, πνπ από εθείλε ηε θνβεξή κέξα ν θόζκνο έγηλε θαθόο θη άγξηνο. Όια αγξίεςαλ. Γελ ην πήξεο είδεζε; Σξνκπέηα: Όρη, δειαδή, λαη. Καη λαη, θαη όρη. Σύκπαλν: Σ απηνθίλεηα ιύζζαμαλ από ην θαθό ηνπο θαη όηαλ βξέρεη, παξαηήξεζεο ηη γεύζε έρεη ε βξνρή; Σξνκπέηα: Όρη, δειαδή λαη. Καη λαη, θαη όρη. Σύκπαλν: Ζ βξνρή κπξίδεη βελδίλα. Καη ηα ινπινύδηα δελ νλνκάδνληαη πηα ινπινύδηα. Αιιά βελδηλνινύινπδα Σξνκπέηα: Γειαδή ε θαηάζηαζε είλαη ηξαγηθή (12: ζζ.10-11). ηα ζεαηξηθά έξγα ηεο έξεπλαο, ε ελήιηθε εξσίδα δελ παξνπζηάδεηαη λα θάλεη κεγαιόπλνα ζρέδηα γηα λα ζώζεη ηνλ θόζκν, ηνλ πιαλήηε, θ.η.ι. Μόλν ζε κηα πεξίπησζε ην θνξίηζη βάδεη σο ζηόρν λα ζώζεη ηελ πόιε από ην ηζηκέλην. ην έξγν «Αλέβα ζηε ζηέγε λα θάκε ην ζύλλεθν» ε εξσίδα γηα λα πεηύρεη ην ζθνπό ηεο αλεβαίλεη πάλσ ζηηο ζηέγεο (11: ζ.16) θαη απεηιεί όηη δε ζα θαηέβεη θάησ, αλ ν δήκαξρνο ηεο Σζηκεληνύπνιεο δε θπηέςεη δέληξα ζ όιε ηελ πόιε (11: ζ.17). Δλώ αξρηθά ε ελέξγεηά ηεο απνδνθηκάδεηαη απ όινπο (11: ζζ.18-19), ζην ηέινο ε κηθξή εξσίδα επηηπγράλεη ην ζθνπό ηεο (11: ζ.79-80), ράξε ζηε βνήζεηα ηεο γηαγηάο θαη ελόο κηθξνύ ηδίλη. Ωζηόζν, αμίδεη λα ζεκεηώζνπκε όηη, ελώ ν αγώλαο ησλ ελήιηθσλ θαη αλήιηθσλ εξώσλ γηα θάπνηνπο πνιύ ζεκαληηθνύο ζηόρνπο απαηηεί ζπλήζσο καρεηηθόηεηα, θξύβεη πεξηπέηεηεο, δξάζε, θ.ά., ζηελ πεξίπησζε ηεο κηθξήο εξσίδαο

8 ν αγώλαο παξνπζηάδεηαη αξθεηά ζηαηηθόο. Σν θνξίηζη δειαδή αλεβαίλεη ζηηο ζηέγεο θαη πεξηκέλεη ηε δηθαίσζε ηνπ αηηήκαηόο ηεο. ε άιιεο πεξηπηώζεηο, νη ζηόρνη πνπ ζέηεη ε αλήιηθε εξσίδα αθνξνύλ ζηελ εθπιήξσζε ελόο πξνζσπηθνύ ζηόρνπ πνπ δελ έρεη επηπηώζεηο ζε άιια άηνκα ή ζηελ επξύηεξε θνηλσλία. πγθεθξηκέλα, ε κηθξή εξσίδα πνπ βξέζεθε ζην βπζό, αθνύ βνύιηαμε ην θαξάβη κε ην νπνίν ηαμίδεπε (10: ζ.15), βάδεη σο ζηόρν λα γπξίζεη ζην ζπίηη ηεο. Γη απηό ην ιόγν θάλεη δηάθνξεο ελέξγεηεο γηα λα πείζεη ηα ςάξηα λα ηε βνεζήζνπλ λα γπξίζεη πίζσ (10: ζ.75). Δληύπσζε πξνθαιεί ην γεγνλόο πσο νξηζκέλεο αλήιηθεο εξσίδεο παξνπζηάδνληαη λα έρνπλ σο πξνζσπηθό ζηόρν ηελ απόθηεζε ρξεκάησλ: «Σίπνηα δελ έρεη αμία γηα καο απ ην ρξήκα. Όιν γηα ιεθηά κηιάκε. ( ) Ό,ηη έρεη αμία ζηε κηθξή αο ηε δσή, ρξήκα είλαη κόλν ρξήκα ( ) Γελ πηζηεύνπκε παξά κόλν ζην ρξήκα» (12: ζ.18). Ζ απόθηεζε θαη θαηνρή πινύηνπ αλάγεηαη ζε ζηόρν δσήο γηα ηηο αλήιηθεο εξσίδεο, ελώ ηα ηδαληθά ηνπο είλαη ε απόθηεζε πιηθώλ αγαζώλ: Σύκπαλν: Μα πνην είλαη ην λόεκα ηεο δσήο ζαο; Όιεο: Σν ρξήκα. Σύκπαλν: Μα ππάξρνπλ θαη άιια πξάγκαηα ζηε δσή. Κνθθ.1: Δκείο ζέινπκε κόλν ιεθηά. Αγνξάζακε θαη κηα Μεξζεληέο! Κνθθ.2: Καη κηα πνιπθαηνηθία (12: ζ.20) Ωζηόζν, νη αλήιηθεο εξσίδεο πέξα από απηέο ηηο πεξηπηώζεηο πνπ ζέηνπλ νξηζκέλνπο πξνζσπηθνύο ζηόρνπο, θάπνηεο θνξέο παξνπζηάδνληαη λα βνεζνύλ ηνπο αλήιηθνπο ήξσεο ζηνπο ζηόρνπο πνπ εθείλνη έρνπλ ζέζεη. Δηδηθόηεξα, ζε ηέζζεξα ζεαηξηθά βιέπνπκε ηηο αλήιηθεο εξσίδεο λα βνεζνύλ ηα αγόξηα ζηνπο ζηόρνπο ηνπο (8: ζ.31, 9: ζζ.86-87,95 12: ζ.11, 18: ζζ.6-8,16), ελώ ζε κηα κόλν πεξίπησζε βιέπνπκε ην αληίζεην, δειαδή έλα κηθξό ηδίλη λα ζπλδξάκεη ζην ζθνπό πνπ έρεη ζέζεη έλα θνξίηζη, ε κηθξή «Αλλνύια» (11: ζζ.29-31). 4. Σπκπεξάζκαηα πλνςίδνληαο, ζα ιέγακε πσο ζηα ζεαηξηθά θείκελα ηεο έξεπλαο, νη ελήιηθνη ήξσεο παξνπζηάδνληαη λα έρνπλ πςεινύο ζηόρνπο θαη ηδαληθά. Φαίλεηαη πσο εμαηηίαο ηεο αγσληζηηθόηεηαο θαη ηεο καρεηηθόηεηάο ηνπο αληηκεησπίδνπλ κε επηηπρία έλα θνηλσληθό θαηλόκελν (αζηπθηιία), αγσλίδνληαη ελαληίνλ ελόο απηαξρηθνύ θαζεζηώηνο, ελαληίνλ ηεο θνηλσληθήο αδηθίαο θαη παιεύνπλ γηα λα απνηξέςνπλ ηελ θαηαζηξνθή ηνπ πεξηβάιινληνο από ηε κόιπλζε. ε αληίζηνηρα απνηειέζκαηα θαηαιήγνπλ θαη άιιεο εξεπλεηηθέο κειέηεο (Nilan 1995) πνπ θαηαγξάθνπλ ηε ζηεξεόηππε αληηπξνζώπεπζε ησλ αληξηθώλ ραξαθηήξσλ. ε αληίζεζε κε ηνπο άληξεο ήξσεο, ε ελήιηθε εξσίδα δελ παξνπζηάδεηαη ζηα ζεαηξηθά θείκελα ηεο έξεπλαο λα αγσλίδεηαη γηα θάπνην πςειό ζηόρν θαη δελ εκθαλίδεηαη λα παιεύεη γηα θάπνηα ηδαληθά. Ζ ελήιηθε εξσίδα παξνπζηάδεηαη λα αζρνιείηαη ζρεδόλ θαη απνθιεηζηηθόηεηα κε ζέκαηα ηηο κηθξνθαζεκεξηλόηεηαο (νηθηαθέο αζρνιίεο, θ.α.). Αληίζηνηρα ζηνπο αλήιηθνπο ραξαθηήξεο, ηα αγόξηα θαίλεηαη λα έρνπλ πςεινύο ζηόρνπο: λα ζώζνπλ ηνλ πιαλήηε, ηελ αλζξσπόηεηα, αγσλίδνληαη λα θέξνπλ ηελ ηζνξξνπία ησλ πξαγκάησλ θαη ηε ραξά πάιη πίζσ ζηε Γε ή αγσλίδνληαη γηα ηελ εηξήλε ζηνλ θόζκν, κάρνληαη ελαληίνλ ηεο θνηλσληθήο αδηθίαο θαη ζέηνπλ σο ζηόρν έλα θαζαξόηεξν πεξηβάιινλ γηα όινπο. Οη αλήιηθνη ήξσεο δηαθξίλνληαη από κηα έληνλε θαη γξεγνξνύζα θνηλσληθή ζπλείδεζε. Αλαιακβάλνπλ εγεηηθέο πξσηνβνπιίεο θαη παξνπζηάδνληαη σο ηα ραξηζκαηηθά θαη θσηηζκέλα άηνκα, πνπ έζησ θαη αλ είλαη παηδηά, είλαη εθείλα πνπ ιεηηνπξγνύλ σο ζσηήξεο. Οη αλήιηθεο εξσίδεο από ηελ άιιε, όρη κόλν δελ παξνπζηάδνληαη λα έρνπλ πςεινύο ζηόρνπο ζηε δσή, αιιά εκθαλίδνληαη λα κελ αληηιακβάλνληαη ηα ηξαγηθά γεγνλόηα ηεο ηξέρνπζαο πξαγκαηηθόηεηαο. Οη αλήιηθεο εξσίδεο παξνπζηάδνληαη ζηελ πιεηνλόηεηά ηνπο είηε λα κελ έρνπλ ζηόρνπο είηε απηνί νη ζηόρνη λα αθνξνύλ πξνζσπηθέο επηδηώμεηο θαη θηινδνμίεο (π.ρ. ηελ απόθηεζε πινύηνπ). Όπσο πξνθύπηεη από ηελ αλάιπζε, παξά ηηο αλαλεσηηθέο ηάζεηο ζην παηδηθό ζεαηξηθό θείκελν (π.ρ. λέα ζεκαηνινγία, απεηθόληζε ηνπ ζύγρξνλνπ ηξόπνπ δσήο θαη ησλ

9 πξνβιεκάησλ ηεο θαζεκεξηλόηεηαο, ηε κόιπλζε, θ.ιπ.), ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο ηα ζεαηξηθά έξγα παξνπζηάδνπλ ηηο ελήιηθεο θαη ηηο αλήιηθεο εξσίδεο ζηα πιαίζηα κηαο ζηεξεόηππεο εηθνλνπνίεζεο ηνπ ξόινπ ησλ θύισλ ζύκθσλα κε ηελ νπνία νη ζειπθνί ραξαθηήξεο αδπλαηνύλ λα θάλνπλ κεγαιόπλνα ζρέδηα πνπ αθνξνύλ ζην θνηλό θαιό αιιά νύηε θαη πξάμεηο πνπ λα ζρεηίδνληαη κε ηε ζσηεξία ηεο αλζξσπόηεηαο ηνπ πιαλήηε, θ.α. Με βάζε απηή ηελ παξνπζίαζε, ην αλήιηθν θνηλό καζαίλεη πσο ό,ηη σξαίν, κεγάιν, ζπνπδαίν θαη δίθαην επηηπγράλεηαη γηα ην θαιό ηνπ ζπλόινπ απνηειεί θαηόξζσκα ηνπ ελήιηθνπ ή ηνπ αλήιηθνπ αξζεληθνύ- ήξσα. πλεπώο, ηα ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθόηεηαο πνπ απνδίδνληαη ζηα δύν θύια θαη εηδηθόηεξα όζνλ αθνξά ηνπο ζηόρνπο δσήο θαη ηα ηδαληθά πνπ έρνπλ νη ήξσεο θαη νη εξσίδεο, αληηθαηνπηξίδνπλ παξαδνζηαθέο ζηεξεόηππεο αληηιήςεηο, ζύκθσλα κε ηηο νπνίεο, ηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθόηεηαο πνπ θέξεη ν θάζε άλζξσπνο, είλαη απζηεξά πξνζδηνξηδόκελα από ην θύιν ηνπ. 5. Σπδήηεζε Όπσο θαηαδεηθλύνπλ απνηειέζκαηα δηεζλώλ εξεπλώλ (Ward 1994), ηα πξνβαιιόκελα πξόηππα κηαο ζεαηξηθήο παξάζηαζεο είλαη δπλαηόλ λα αζθήζνπλ κεγάιε επηξξνή ζην αίζζεκα απηνεθηίκεζεο ησλ παηδηώλ. Καηά ζπλέπεηα, αληηιακβαλόκαζηε όηη ηα θνξίηζηα, βιέπνληαο ην πξνβαιιόκελν πξόηππν ηνπ θύινπ ηνπο, καζαίλνπλ πσο, ζε αληίζεζε κε ηα αγόξηα, δελ κπνξνύλ λα κεγαινπξγήζνπλ ή λα θάλνπλ θάηη αμηνκλεκόλεπην θαη ην ζεκαληηθόηεξν είλαη όηη εζσηεξηθεύνπλ κηα αξλεηηθή εηθόλα γηα ην ίδην ην θύιν ηνπο. Καη απηό δηόηη κέζα από ηα θείκελα πξνβάιιεηαη ην κνληέιν ηνπ εγεκνληθνύ αλδξηζκνύ (Connell 1995). Έγθεηηαη δειαδή ζηνλ άληξα ν ξόινο ηνπ ζεηηθνύ ήξσα πνπ ελζαξθώλεη ηελ απαίηεζε γηα παληνδπλακία πνπ ν απιόο άλζξσπνο νλεηξεύεηαη (Eco 1982). Καη θαίλεηαη θπζηθό θαη απηαπόδεηθην όηη έλαο ηέηνηνο ήξσαο, κόλν άληξαο ζα κπνξνύζε λα είλαη (Καλαηζνύιε 2008: 241). Γηα ηελ αληηκεηώπηζε απηώλ ησλ θαηλνκέλσλ, δειαδή ηεο ζηεξεόηππεο απεηθόληζεο ησλ θύισλ ζηα βηβιία θαη εηδηθόηεξα ζηα ζεαηξηθά θείκελα, νξηζκέλνη εξεπλεηέο πξνηείλνπλ κηα ζεηξά κέηξσλ πνπ αθνξνύλ ηόζν ζηε ζπγγξαθή (Phillips 1986) όζν θαη ηνπο ζπληειεζηέο κηαο παξάζηαζεο, π.ρ. εζνπνηνύο, παξαγσγνύο θαη ζθελνζέηεο (Beale 1976, Johnston 1981, Bloom 1998). Όπσο θαζίζηαηαη ζαθέο, νιόθιεξε ε δηαδηθαζία γηα κία κε ζεμηζηηθή παξαγσγή ζεάηξνπ γηα παηδηά είλαη ζύλζεηε θαη απαηηεί κηα απνθαζηζηηθή πξνζπάζεηα θαη ηε ζπλδξνκή πνιιώλ πιεπξώλ. Θα κπνξνύζε, γηα παξάδεηγκα, ε ζπγγξαθή λα θάλεη ζθόπηκε ρξήζε ηερληθώλ πνπ αθππλίδνπλ ηνλ δέθηε (αλαγλώζηε ή ζεαηή), ηνλ απειεπζεξώλνπλ από ην ίδην ην θείκελν θαη νδεγνύλ ζηε δηακόξθσζε ηεο ππνθεηκεληθόηεηαο ηνπ (Καλαηζνύιε 2008: ). Λακβάλνληαο ππόςε θαη άιιεο εξεπλεηηθέο κειέηεο (Sprung 1975, Huck, Hepler, Hickman 1981, Protherough 1983), πξνηείλνπκε γηα ηε ζπγγξαθή παηδηθώλ ζεαηξηθώλ έξγσλ, ηα εμήο: α) Αλαθνξηθά κε ηελ πνηνηηθή παξνπζίαζε ησλ θύισλ, νη ελήιηθεο θαη αλήιηθεο εξσίδεο ζεαηξηθώλ έξγσλ ζα κπνξνύζαλ λα παξνπζηάδνληαη όπσο θαη νη ελήιηθνη ήξσεο σο ελδηαθέξνπζεο πξνζσπηθόηεηεο κε πιείζηα ελδηαθέξνληα. Να ζπλππάξρνπλ θαη λα δξαζηεξηνπνηνύληαη ζε θνηλνύο ρώξνπο, θαζώο θαη λα εκπιέθνληαη εμίζνπ θαη κε ηελ ίδηα δπλακηθή ζε ζπλαξπαζηηθέο πεξηπέηεηεο. β) Ωο γλσξίζκαηα ηνπ ραξαθηήξα ησλ εξώσλ θαη ησλ εξσίδσλ ζα πξέπεη λα ηνπο απνδίδνληαη εμίζνπ νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθόηεηαο πνπ κπνξεί λα ραξαθηεξίδνπλ έλαλ άλζξσπν αλεμάξηεηα από ην θύιν ηνπ. γ) Ωο πξόηππν ελήιηθεο εξσίδαο δε ζα πξέπεη λα πξνβάιιεηαη θαη απνθιεηζηηθόηεηα απηό ηεο κεηέξαο ή ηεο λνηθνθπξάο, αιιά θαη ηεο γπλαίθαο κε πνιιά ελδηαθέξνληα, ηεο επηηπρεκέλεο επαγγεικαηίαο, ηεο γπλαίθαο κε έληνλε θνηλσληθή δξάζε ηδαληθά θαη πςεινύο ζηόρνπο. Μ απηό ηνλ ηξόπν, ηα ζεαηξηθά βηβιία γίλνληαη πην επέιηθηα ζηελ παξνπζίαζε ησλ δύν θύισλ, θαζώο κέζα από ηελ πξνζθνξά ελόο εθηεηακέλνπ εύξνπο ζύγρξνλσλ ξόισλ γηα άληξεο θαη γπλαίθεο, αληί γηα κηα πεξηνξηζκέλε πνηθηιία παξαδνζηαθώλ κνληέισλ,

10 ακβιύλεηαη ε δηαθνξνπνίεζε ζηελ απεηθόληζε ησλ θύισλ θαη απνθεύγεηαη ε ελίζρπζε ησλ πξνθαηαιήςεσλ. Σν παηδηθό ζέαηξν νθείιεη λα κελ κπεη ζε κηα ινγηθή δηαηώληζεο ζθόπηκα πξνθαζνξηζκέλσλ αληηιήςεσλ, αιιά λα ζπκβάιεη ζεηηθά ζηε δηακόξθσζε ηεο νινθιεξσκέλεο πξνζσπηθόηεηαο ηνπ θάζε παηδηνύ. Γηαηί απηόο είλαη ν ξόινο ηεο Σέρλεο θαη εηδηθά κηαο ηέρλεο πνπ απεπζύλεηαη ζηα παηδηά: λα ρηίδεη γέθπξεο θέξλνληαο θνληά ηνπο αλζξώπνπο θαη λα αλαδεηθλύεη ηηο δηαθνξέο σο ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθόηεηαο θάζε αηόκνπ.

11 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΠΙΝΑΚΑ Ι. ΣΟ ΤΛΙΚΟ ΣΗ ΕΡΕΤΝΑ α/α Ολνκαηεπώλπκν Σπγγξαθέα Τίηινο ζεαηξηθνύ θεηκέλνπ Έηνο Α έθδ. 1. Αλαγλώζηνπ Χσξίο Ππμίδα 1994 Καηεξίλα 2. Αλησλάθνπ Διέλε Ζ εθδίθεζε ησλ 1992 δώσλ 3. Βαιάζε Εσή Ζ παξάμελε λύρηα Γειώλεο Αληώλεο Αο παίμνπκε ηνπο 1985 κεγάινπο 5. Δπακεηλώλδαο Ο Βαζίιεο θη ν 1989 πύξνο Κξεκκύδαο 6. Καιαηδόπνπινο Ο Μίζηεξ νύπεξ 1987 Γηάλλεο Μπάκ θαη ε Ρελνύια 7. Καιαηδόπνπινο Ο ζηαβνκνύηζνπλνο 1987 Γηάλλεο 8. Κάληδνια- Σξειή πεξηπέηεηα 1990 ακπαηάθνπ Βεαηξίθε ζην παξακπζέλην δάζνο 9. Μπάξηδεο Γηάλλεο Σα κπξκήγθηα ηεο 1987 εηξήλεο 10. Ξαλζνύιεο Γηάλλεο Μέζα ζην λεξό 1993 δαζθάια 11. Ξαλζνύιεο Γηάλλεο Αλέβα ζηε ζηέγε λα 1994 θάκε ην ζύλλεθν 12. Ξαλζνύιεο Γηάλλεο Σύκπαλν, ηξνκπέηα 1994 & θόθθηλα θνπθέηα 13. Παπάθνπ Απγή Ο ραξνύκελνο 1987 γπξηζκόο 14. Παηάθνπ Απγή Παηρλίδη κε ηνλ 1992 παηέξα 15. Πνηακίηεο Γεκήηξεο Σν ινπξί ηνπ 1990 σθξάηε 16. ηαζάηνπ Φξάλζε Αγαπεκέλν κνπ 1986 ξνκπόη 17. Σδώξηδε Άλλα Ζ αιεπνύ θεπνπξόο Σδώξηδε Άλλα Σα ηνικεξά ςαξάθηα Σδσξηδή Άλλα Σν θακέλν δεληξάθη Σξηβηδάο Δπγέληνο Οη ηππόηεο ηεο 1995 ηεγαληηήο παηάηαο 21. Σξηβηδάο Δπγέληνο Σα γνπξνπλάθηα 1995 θνπκπαξάδεο 22. Χαηδεράλλα Φηιίζα Σν γαιάδην βηνιί Χαηδνπνύινπ- Καξαβία Λία Ο Λνγνθξηηήο 1987

12 24. Χαηδνπνύινπ- Καξαβία Λία 25. Χαηδνπνύινπ- Καξαβία Λία 26. Χαηδνπνύινπ- Καξαβία Λία 27. Χίνπ Διζα, Γηώξγαξνο Γηώξγνο Ζ Γεηηνληά καο 1987 Ζ Ρίθη επί ζθελήο 1992 Μηθξνί-Μεγάινη 1992 Παηδηθά όλεηξα ηνπ ύπλνπ θαη ηνπ μύπληνπ 1994

13 Βηβιηνγξαθία 1. Βάκβνπθαο, Η. Μ. ( ). Δηζαγσγή ζηελ Φπρνπαηδαγσγηθή Έξεπλα θαη Μεζνδνινγία (3 ε έθδ.), Αζήλα: εθδόζεηο Γξεγόξε. 2. Γεσξγά, Γ. (1995). Αμίεο θαη δηαθπιηθέο ζρέζεηο, Η. Παξαζθεπόπνπινο θ.ά. (επηκ.) Γηαθπιηθέο ζρέζεηο, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα, Γηαλλαθόπνπινο, Ζ. (1994). Σα πξόηππα, ηα ηδαληθά θαη νη λένη, Σα Δθπαηδεπηηθά, 33, (8-16). 4. Γξακκαηάο, Θ. (1991). «Παηδηθό Θέαηξν» ή «Θέαηξν γηα Παηδηά». Γξακαηνπξγηθέο- Παξαζηαζηνινγηθέο -Κνηλσληνινγηθέο επηζεκάλζεηο. Δπηζεώξεζε Παηδηθήο Λνγνηερλίαο, Αζήλα: κπξλησηάθεο, 6, (43-49). 5. Γξακκαηάο, Θ. (1996). Fantasyland Θέαηξν γηα παηδηθό θαη λεαληθό θνηλό, Αζήλα:Σππσζήησ Γηώξγνο Γαξδαλόο. 6. Γξακκαηάο, Θ. (1997). Θέαηξν θαη Παηδεία, Αζήλα: Σειέζξηνλ. 7. Connell, R. W. (1995). Masculinities, Barkeley - Los Angeles: University of California Press. 8. Γεξκηηδάθεο, Μ. (1987). Ζ αλαγθαηόηεηα ηνπ κύζνπ, Αζήλα: εθδ. Θπκάξη. 9. Έθν, Ο. (1982). Ο κύζνο ηνπ νύπεξκαλ. Σα θόκηθο (ζύληαμε Γ. Κνιηνδήκνο, κηθξ. Μ. Αθηζόγινπ), Αζήλα: Αηγόθεξσο, ( ) 10. Καλαηζνύιε, Μ. (1997). Πξόζσπα γπλαηθώλ ζε παηδηθά ινγνηερλήκαηα. Όςεηο θαη Απόςεηο, Αζήλα: εθδ. Παηάθε. 11. Καλαηζνύιε, Μ. (2008). Ο ήξσαο θαη ε εξσίδα κε ηα ρίιηα πξόζσπα. Νέεο απόςεηο γηα ην θύιν ζηελ παηδηθή ινγνηερλία, Αζήλα: Gutenberg. 12. Kluckhohn, C. (1951). Values and value orientations in the theory of action. T. Parsons (et al.) (Eds.). Toward a general theory of action. Cambridge, MA: Harvard U. 13. Κνπξεηδήο, Λ. (1990). Σν ζέαηξν γηα παηδηά ζηελ Διιάδα, Αζήλα: εθδόζεηο Καζηαληώηε. 14. Μαξαγθνπδάθε, Δ. (1991). Δθπαίδεπζε θαη δηάθξηζε ησλ θύισλ. Παηδηθά αλαγλώζκαηα ζην λεπηαγσγείν, Αζήλα: εθδ. Οδπζζέαο. 15. Μπακπηληώηεο, Γ. (2002). Λεμηθό ηεο Νέαο Διιεληθήο Γιώζζαο. Με ζρόιηα γηα ηε ζσζηή ρξήζε ησλ ιέμεσλ (2 ε έθδ.), Αζήλα: Κέληξν Λεμηθνινγίαο Δ.Π.Δ. 16. Φηιηάο, Β. (2001). Δηζαγσγή ζηε Μεζνδνινγία θαη ηηο Σερληθέο ησλ Κνηλσληθώλ Δξεπλώλ, Αζήλα: Gutenberg. 17. Beale, A. (1976). The Use of Drama as an Inservice Training Technique. Journal of Employment Counseling, 3 (3), ( ). 18. Bloom, D. (1998). Feminist Dramatic Criticism for Theatre for Young Audiences. Youth Theatre Journal, 12, (25-35). 19. Glazer, Joan (1991). Literature for Young Children. New Jersey: Merill, pp Holsti, O. (1969). Content Analysis for the social sciences and humanities, Philadelphia: Addison-Wesley Publishing Co. 21. Huck, C.S., Hepler, S., Hickman, J. (1981). Children s Literature in the elementary school, Holt: Rinehart and Winston. 22. Johnston, K. (1981, August 9-12). Eliminating Sexism from Children's Theatre Productions. Paper presented at the Annual Meeting of the American Theatre Association, Dallas. 23. Nikolajeva, Maria (2002). The Rhetoric of Characters in Children s Literature. Lanham, Maryland and London, Scarecrow. 24. Nikolajeva, Maria (2005) Aesthetic Approaches to Children s Literature. An Introduction. Lamham, Maryland: Scarecrow. 25. Nilan, P. (1995). Making Up Men. Gender and Education, 7 (2), (175-87). 26. Phillips, L. (1986). What Do You Know about Embroidery, Herman Prynne? Or the Unisexing of American Literature. English Journal, 75 (4), (64-65).

14 27. Protherough, R. (1983). Developing response to fiction, Philadelphia: Open University Press- Milton Keynes. 28. Sprung, B. (1975). Non-Sexist education for Yong Children. A practical Guide, New York: Citation Press. 29. Ward, Art in the Elementary Schools: It s More Than Fingerpainting, Research Project: University of Virginia.