ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΛΟΓΩ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΛΟΓΩ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Συντάκτης: Σοφία Ζυγά Περιεχόμενα 1

2 ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΛΟΓΩ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ... 2 Συντάκτης: Σοφία Ζυγά... 2 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ... 3 Α. Εισαγωγή... 3 Β. Παθοφυσιολογία της ακράτειας ούρων... 3 Βιβλιογραφία... 3 ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ... 4 Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Ακράτεια ούρων λόγω επιτακτικής ανάγκης... 4 Ορισμός:... 4 Σχετιζόμενοι παράγοντες... 4 Προσδιοριστικά χαρακτηριστικά... 4 Β. Επιθυμητές Εκβάσεις:... 5 Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αναγνώριση αιτιολογικών παραγόντων ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αξιολόγηση του βαθμού ακράτειας ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Διόρθωση - πρόληψη της ακράτειας ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Προαγωγή της ευεξίας (εκπαίδευση / παράγοντες σχεδιασμού εξόδου)... 9 Βιβλιογραφία... 9 ΕΝΤΥΠΑ Α. Έντυπο επικεντρωμένης αξιολόγησης ακράτειας Β. Έντυπο διατύπωσης νοσηλευτικής διάγνωσης Γ. Έντυπο καταγραφής επιθυμητών εκβάσεων ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΟΥΡΩΝ ΛΟΓΩ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ Συντάκτης: Σοφία Ζυγά 2

3 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΒΑΣΗ Α. Εισαγωγή Ούρηση είναι η διαδικασία κένωσης της ουροδόχου κύστης όταν αυτή πληρωθεί. Η κύστη πληρώνεται βαθμιαία ώσπου η τάση των τοιχωμάτων της να γίνει μεγαλύτερη από την ουδό. Τότε εκλύεται το «αντανακλαστικό της ούρησης» το οποίο προκαλεί ούρηση ή, αν αυτό δεν συμβεί, προκαλεί συνειδητή επιθυμία για ούρηση. Όταν το αντανακλαστικό της ούρησης γίνει αρκετά ισχυρό και η πίεση των ούρων στην κύστη αυξηθεί τόσο ώστε να ανοίξει ο αυχένας της κύστης, παρά τη συστολή του έσω σφιγκτήρα μυός, τότε η τάση του αυχένα τη κύστης προκαλεί ένα ακόμα αντανακλαστικό. Αυτό το αντανακλαστικό περνά στη ιερή μοίρα του νωτιαίου μυελού και γυρίζει στον έξω σφιγκτήρα ο οποίος αναστέλλεται. Έτσι προκαλείται ούρηση. Αν τα εκούσια ερεθίσματα του εγκεφάλου είναι ισχυρότερα από τη συστολή αυτή τότε δεν προκαλείται ούρηση ώσπου η κύστη να πληρωθεί περισσότερο και το αντανακλαστικό της να γίνει ακόμα πιο ισχυρό. Το αντανακλαστικό της ούρησης είναι αυτόματο νωτιαίο αντανακλαστικό αλλά μπορεί να εκλυθεί ή να ανασταλεί από εγκεφαλικά κέντρα όπως α) οδωτικά και ανασταλτικά κέντρα του εγκεφαλικού στελέχους και β) κέντρα του εγκεφαλικού φλοιού, κυρίως ανασταλτικά. Β. Παθοφυσιολογία της ακράτειας ούρων Η σύσπαση του εξωστήρα μυός εξαρτάται από σειρά βιοχημικών παραμέτρων που πιθανόν συγκεντρώνονται γύρω από τους μουσκαρινικούς υποδοχείς της κύστης. Σε παθολογικές καταστάσεις υπάρχει αλλαγή της συμπεριφοράς αλλά και του τύπου των υποδοχέων, τόσο προσυναπτικά όσο και μετασυναπτικά. Κοινός παρανομαστής είναι η μείωση του οδού διεγερσιμότητας των απαγωγών χολινεργικών ινών, ενώ σε μερικές περιπτώσεις εμπλέκεται και η απώλεια / τροποποίηση διαφόρων τύπων υποδοχέων. Οι σφιγκτήρες μύες περιβάλλουν την ουρήθρα κρατώντας την κλειστή ώστε να συγκρατούνται τα ούρα στην κύστη. Εάν διαταραχθούν οι νευρικές οδοί προς τους σφιγκτήρες μύες τότε οι μύες είτε θα καταστούν χαλαροί και το άτομο οδηγείται σε ακράτεια των ούρων. Βιβλιογραφία Chapple CR, Drake MJ, Van Kerrebroeck P, Cardozo L, Drogendijk T, Klaver M, Van Charldorp K, Hakimi Z, Compion G. Total urgency and frequency score as a measure of urgency and frequency in overactive bladder and storage lower urinary tract symptoms. BJU Int ;113(5): DeLancey JO. Anatomy and physiology of urinary continence. Clin Obstet Gynecol ;33 (2): Guyton A. (1990). Φυσιολογία του ανθρώπου. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας. Keane DP, O'Sullivan S. Urinary incontinence: anatomy, physiology and pathophysiology. Baillieres Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2000;14(2):

4 Keay SK, Birder LA, Chai TC. Evidence for bladder urothelial pathophysiology in functional bladder disorders. Biomed Res Int. 2014; Macotela-Nakagaki KA, del Puerto HS, Valente-Acosta B, Chabat-Manzanera P. Relationship between urinary incontinence and pelvic organ prolapse. Ginecol Obstet Mex ;81(12): Μουτσόπουλος ΧΜ, Εμμανουήλ ΔΣ.(1991). Βασικές αρχές παθοφυσιολογίας. Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας. Neumann P, Morrison S. Physiotherapy for urinary incontinence. Aust Fam Physician. 2008;37(3): Rahn DD, Roshanravan SM. Pathophysiology of urinary incontinence, voiding dysfunction, and overactive bladder. Obstet Gynecol Clin North Am. 2009;36(3): Yao F, Laudano MA, Seklehner S, Chughtai B, Lee RK. Image-based simulation of urethral distensibility and flow resistance as a function of pelvic floor anatomy. Neurourol Urodyn. 2014; doi: /nau ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ Α. Νοσηλευτική Διάγνωση: Ακράτεια ούρων λόγω επιτακτικής ανάγκης Ορισμός: η κατάσταση κατά την οποία το άτομο εμφανίζει ακούσια απώλεια ούρων που συνοδεύεται (ή έπεται αμέσως) με επιτακτικότητα. Σχετιζόμενοι παράγοντες Μειωμένη χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως Ατροφική ουρηθρίτιδα, λοίμωξη ουροδόχου κύστεως, κολπίτιδα, καλοήθης υπερπλασία προστάτη Χρήση διουρητικών Πρόσληψη καφεΐνης /αλκοόλ Υπερδραστηριότητα των εξωστήρων μυών σε συνδυασμό με συσταλτικότητα της ουροδόχου κύστεως Πολλαπλή σκλήρυνση Ψυχογενείς παράγοντες. Προσδιοριστικά χαρακτηριστικά Υποκειμενικά 4

5 Αναφερόμενη ακράτεια ούρων, ακούσια απώλεια των ούρων με συστολή/σπασμούς της κύστης Ξαφνική, «μη ανακοινώσιμη» ανάγκη για κένωση κύστης Ανικανότητα του ασθενούς να φτάσει έγκαιρα στην τουαλέτα. Αντικειμενικά Παρατηρούμενη ανικανότητα του ασθενούς να φτάσει έγκαιρα στην τουαλέτα Πληθυσμοί υψηλού κινδύνου Ασθενείς με: Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή τραυματισμό Ν. Parkinson, άνοια Κοιλιακό τραύμα ή χειρουργική επέμβαση Σακχαρώδη διαβήτη Ουρολοίμωξη Φλεγμονώδεις νόσους της πυέλου Β. Επιθυμητές Εκβάσεις: Βαθμολόγηση με 1: καθόλου, 2: σπάνια, 3: μερικές φορές, 4: συχνά, 5: συνεχώς, ΜΕ: μη εφαρμόσιμο) Αρχική βαθμολογία:... Τελική βαθμολογία:... Το άτομο: Δείκτες καθόλου 1 σπάνια 2 μερικές φορές 3 συχνά 4 συνεχώς 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ Ο ασθενής εμφανίζει έλεγχο της ούρησης όπως αυτό φαίνεται από: τη μείωση των επεισοδίων ακράτειας 5

6 την εκδήλωση ικανότητας ελέγχου της ούρησης Ικανότητα να επισκεφθεί τη τουαλέτα με ή χωρίς βοήθημα Εκφράζει λεκτικά ότι κατανοεί την κατάσταση Παρουσιάζει συμπεριφορές ελέγχου/ διόρθωσης του προβλήματος Αναφέρει αύξηση των διαστημάτων ανάμεσα στην επιτακτική και την ακούσια απώλεια των ούρων. Το Κέντρο Υγείας θα: Δείκτες καθόλου 1 σπάνια 2 μερικές φορές 3 συχνά 4 συνεχώς 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ Εφαρμόσει εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τον ασθενή και την οικογένειά του σχετικά με : τεχνικές βιοανάδρασης, ασκήσεις των μυών του πυελικού εδάφους / ασκήσεις kegel θεραπεία συμπεριφοράς 6

7 κένωση της κύστης σε προγραμματισμένα χρονικά διαστήματα καταγραφή σε ημερολόγιο του αριθμού των κενώσεων και τυχόν επεισοδίων διαρροής ούρων σύσταση για διακοπή της ροής των ούρων κατά την ούρηση ώστε να ασκούνται οι μύες που συμμετέχουν στη διαδικασία της ούρησης ενθαρρύνει τον ασθενή να επεκτείνει βαθμιαία τα διαστήματα κένωσης της κύστης ενθαρρύνει για συνειδητή καθυστέρηση της ούρησης Εφαρμόσει συχνές κατ οίκον επισκέψεις για έλεγχο της υπάρχουσας κατάστασης Παρέχει πληροφορίες στον ασθενή και την οικογένειά του ως προς την ανάγκη τήρησης της φαρμακευτικής αγωγής Αξιολογήσει τις ενδείξεις αδυναμίας του ασθενή να ακολουθήσει την αγωγή Ενθαρρύνει τον ασθενή ώστε να αυξηθεί η αυτοαποτελεσματικότητά του και η αυτοπεποίθησή του. 7

8 Γ. Ενέργειες / Παρεμβάσεις 1ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: παραγόντων Αναγνώριση αιτιολογικών Καταγραφή καταστάσεων που μπορεί να οδηγούν σε ακράτεια ούρων (ουρολοιμώξεις, φλεγμονώδεις νόσοι της πυέλου, προστατίτιδα, χειρουργική επέμβαση προστάτη, παχυσαρκία, λίθοι ή όγκοι κύστεως και προστάτη, Σακχαρώδης Διαβήτης, Ν. Parkinson, βλάβες νωτιαίου μυελού, χρήση ουροκαθετήρα για μεγάλο χρονικό διάστημα). Χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων και υποκατάστατων (διουρητικά, αντιψυχωσικά, αλκοόλ, ηρεμιστικά, καφεΐνη ) που αυξάνουν την παραγωγή των ούρων Αξιολόγηση της οσμής και της θολότητας των ούρων που σχετίζονται με επώδυνη συμπτωματολογία Τεστ ούρων για γλυκόζη. Η παρουσία γλυκόζης προκαλεί πολυουρία. Βοήθεια στον κατάλληλο διαγνωστικό έλεγχο (ουροδυναμικός έλεγχος, κυστεοσκόπηση, κυστεομανομετρία, σπινθηρογράφημα κύστεως προ / και μετά την ούρηση). Αξιολόγηση για συνοδό stress ή λειτουργική ακράτεια. Οι νευρολογικές διαταραχές συνοδεύονται από ακράτεια λόγω επιτακτικής ανάγκης σε συνδυασμό με λειτουργική ακράτεια ενώ οι ηλικιωμένες γυναίκες εμφανίζουν ακράτεια λόγω επιτακτικής ανάγκης σε συνδυασμό με ακράτεια λόγω πίεσης. 2ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Αξιολόγηση του βαθμού ακράτειας Ενθάρρυνση του ασθενή να περιγράψει τα επεισόδια ακράτειας. Καταγραφή της συχνότητας της ούρησης σε ένα 24ωρο και της ποσότητας των ούρων δίνοντας έμφαση στις ποσότητες <100 ml και >550 ml. (Για τους ασθενείς οι οποίοι χρησιμοποιούν πάνες ακράτειας, θα πρέπει να ζυγίζονται οι πάνες ώστε να μετρηθεί η ποσότητα των ούρων). Επικοινωνία με τον ασθενή και συζήτηση σχετικά με την έντονη ανάγκη για ούρηση και τoν χρόνο μεταξύ της αρχικής επιθυμίας και της απώλειας των ούρων. Αξιολόγηση αν υπάρχουν εκλυτικοί παράγοντες (π.χ. ήχος τρεχούμενου νερού). 3ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Διόρθωση - πρόληψη της ακράτειας Συνεργασία στη διόρθωση της υποκείμενης αιτίας. 8

9 Αναφορά στον θεράποντα για τυχόν επιπρόσθετες ή εξειδικευμένες παρεμβάσεις (βιοανάδραση, θεραπεία ηλεκτρικής διέγερσης). Χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων (αντιβιοτικά, αντιμουσκαρινικά χλωριούχο οξυβουτινικό η υοσκυαμίνη η βρωμιούχος προπανθελίνη, τολτεροδίνη ) που αναστέλλουν τη σύσπαση του εξωστήρα μυός. Συζήτηση για την πιθανότητα χειρουργικής επέμβασης (έγχυση φαρμάκων με παρεμβατικές μεθόδους, αλλαγή θέσης ή μεγιστοποίηση κύστης, αντικατάσταση σφιγκτήρων). Διευκόλυνση της πρόσβασης στην τουαλέτα και ενθάρρυνση του ασθενή να κάνει τακτικά δρομολόγια στο μπάνιο. Ενθάρρυνση για αλλαγές του τρόπου ζωής: α) προσλαμβανόμενα υγρά από ml/ ημέρα, β) περιορισμός της λήψης υγρών 2-3 ώρες πριν τη νυχτερινή κατάκλιση. Παροχή βοηθητικών μέσων για άτομα με διαταραχές της κινητικότητας (τοποθέτηση του ουροδοχείου ή της σκωραμίδας σε εύκολα προσιτή θέση). 4ης ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ: Προαγωγή της ευεξίας (εκπαίδευση / παράγοντες σχεδιασμού εξόδου) Ενθάρρυνση για λήψη μέτρων που προάγουν την άνεση ( χρήση πανών ακράτειας και ρούχων ειδικών που αφαιρούνται εύκολα). Τοποθέτηση του ασθενή σε φυσιολογική στάση για την ούρηση (όρθια για τους άνδρες, καθιστή για τις γυναίκες), αν ενδείκνυται. Επισήμανση της τοπικής καθαριότητας μετά κάθε κένωση. Προστατεύει την ακεραιότητα του δέρματος και μειώνει την δυνητική λοίμωξη. Αναγνώριση σημείων και συμπτωμάτων που υποδηλώνουν επιπλοκές του ουροποιητικού συστήματος και ανάγκη για επανεξέταση. Βιβλιογραφία Bradway C. Urinary incontinence among older women. Measurement of the effect on health-related quality of life. J Gerontol Nurs. 2003;29 (7): Carpenito Moyet CJ. (2006). Handbook of Nursing Diagnosis (11th ed.). Lippincott Williams and Wilkins. Criner JA. Urinary incontinence in a vulnerable population: older women. Semin Perioper Nurs. 2001;10(1):

10 Doenges ME, Moorhouse MF, Murr A. (2009) Oδηγός ανάπτυξης σχεδίου νοσηλευτικής φροντίδας.1 η ελληνική έκδοση, Αθήνα: Εκδόσεις Πασχαλίδης. Galanes S, Gulanick M. Nursing Diagnosis Care Plans (5th ed.). Mosby Elsevier Inc. Marjory G.(2009). Eγχειρίδιο Νοσηλευτικής Διαγνωστικής. 11η έκδοση Επιμ. Ασπασία Βασιλειάδου, Αθήνα: Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ. Nanda- International Nursing Diagnoses- Definitions and Classification (4th ed.).guide to Nursing Diagnosis. Mosby Elsevier Inc. Nieto Blanco E, Moriano Bejar P, Serrano Molina L, Dávila Alvarez V, Pérez Llorente M. Efficiency of a nursing clinical trial on the treatment of female urinary incontinence. Actas Urol Esp ;31(5): Osborn, Wraa, Watson. (2012). Παθολογική- Χειρουργική Νοσηλευτική. τ. 1, Αθήνα, Εκδόσεις Πασχαλίδης. Stoddart H, Donovan J, Whitley E, Sharp D, Harvey I. Urinary incontinence in older people in the community: a neglected problem? Br J Gen Pract ; 51(468): ΕΝΤΥΠΑ Α. Έντυπο επικεντρωμένης αξιολόγησης ακράτειας Συγκράτηση ούρων Περιοχή: Έλεγχος ουροδόχου κύστεως Κατηγοριοποίηση από σοβαρό κίνδυνο έως καθόλου κίνδυνο: Φροντίδα: Πηγή δεδομένων: Εκτίμηση αποτελέσματος: διατήρηση σε.. αύξηση σε Συγκράτηση ούρων Σοβαρό κίνδυνο Διακυβεύεται αισθητά Σε μέτριο κίνδυνο Σε ήπιο κίνδυνο Σε καθόλου κίνδυνο Δεν έχει εφαρμογή 10

11 Δείκτες Συχνότητα ουρήσεων Κινητικότητα Αντίληψη Όψη των ούρων Ποσότητα ούρων Συνεργασία Πρόγραμμα ούρησης Τεχνικές συμπεριφοράς Ασκήσεις ενδυνάμωσης των μυών του πυελικού εδάφους Β. Έντυπο διατύπωσης νοσηλευτικής διάγνωσης Ετοιμότητα για βελτίωση επιπέδου όγκου υγρών: Λήψη μέτρων για αποφυγή επεισοδίων ακράτειας. Λήψη μέτρων για πρόληψη παρενεργειών από φαρμακευτική αγωγή. Γ. Έντυπο καταγραφής επιθυμητών εκβάσεων Συμπεριφορά προς συγκράτηση ούρων Προηγούμενη Βαθμολόγηση κλίμακας εκβάσεων:... Το άτομο / Ο γονέας: Δείκτες καθόλου 1 σπάνια 2 μερικές φορές 3 συχνά 4 συνεχώς 5 μη εφαρμόσιμο ΜΕ 11

12 Αναγνωρίζει τον κίνδυνο απώλειας ούρων Περιγράφει τους κινδύνους που σχετίζονται με την απώλεια ούρων Περιγράφει μέτρα ανακούφισης 12

13 Το Κέντρο Υγείας θα: Δείκτες ΜΕ Παρέχει πληροφορίες στα άτομα της κοινότητας σχετικά με την απώλεια ούρων. Ανιχνεύει τις ομάδες υψηλού κινδύνου και ανευρίσκει τρόπους ικανοποίησης των αναγκών τους. Αναπτύσσει σχέδιο παρακολούθησης σε περίπτωση χρόνιας απώλειας ούρων. Τελική βαθμολόγηση κλίμακας εκβάσεων:... 13