ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ. Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. econtentplus programme ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 1

Transcript

1 Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 1

2 econteplusproject ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΨΥΧΑΝΘΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ: 3. ΚΟΥΚΙ Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 2008 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 2

3 Περιεχόμενα Καταγωγή - ιστορικό... Θρεπτική αξία Χρήσεις.... Περιγραφή του φυτού.. Ποικιλίες.. Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις Πολλαπλασιασμός... Εποχή σποράς.... Διάρκεια καλλιέργειας... Καλλιεργητικές φροντίδες.. Άρδευση.... Λίπανση Σκαλίσματα... Άλλες καλλιεργητικές φροντίδες.. Εχθροί και ασθένειες των κουκιών Σημαντικότερες προσβολές των κουκιών.... Βρούχος. Laspeyresia nigricana.. Plusia gamma... Αφίδες.... Σημαντικότερες ασθένειες των κουκιών Περονόσπορος Ανθράκωση.... Ασκοχύτωση. Σκληροτινίαση.. Ωίδιο Σκωρίαση... Συγκαλλιέργεια Συγκομιδή Απόδοση Συντήρηση.. Βιβλιογραφία ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 3

4 Βιολογική Καλλιέργεια Κουκιού Επιστημονικό όνομα: Vicia faba L. Οικογένεια: Leguminosae Εικόνα 1: Καρποί κουκιών Καταγωγή - ιστορικό: Η καταγωγή του δεν είναι γνωστή, αλλά το γεγονός ότι ήταν γνωστό στους αρχαίους Αιγυπτίους δείχνει ότι πιθανόν κατάγεται από την ευρύτερη περιοχή των ασιατικών ή αφρικανικών παραμεσόγειων χωρών. Αναφέρεται ακόμα από τον Όμηρο και το Θεόφραστο ως κύαμος. Το όνομα του το οφείλει στην αρχαία ελληνική λέξη κόκκος, όπου το υποκοριστικό της λέξης κόκκιον είναι υπεύθυνο για την ονομασία κουκί Θρεπτική αξία: Οι λοβοί και τα σπέρματα του μπιζελιού χαρακτηρίζονται από υψηλό ποσοστό πρωτεϊνών και υδατανθράκων. Στον παρακάτω πίνακα 1 παρουσιάζεται η θρεπτική σύσταση του νωπού αρακά: Θρεπτική αξία Περιεκτικότητα Νερό % Υδατάνθρακες 5-7 % Πρωτεΐνες 6-7 % Πίνακας 1: Η μέση σύσταση 100g νωπού προϊόντος κουκιών ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 4

5 Χρήσεις: Τα κουκιά καλλιεργείται για τους νωπούς καρπούς τους (χλωρά κουκιά) και για τα ώριμα-ξηρά σπέρματά τους. Τα ώριμα κουκιά (σπέρματα) αποτελούν ακόμα και θαυμάσια κτηνοτροφή. Περιγραφή του φυτού: Είναι φυτό ετήσιο, φτάνει σε ύψος 1.2 μ. και έχει βλαστούς γωνιώδεις. Τα φύλλα είναι σύνθετα και αποτελούνται από 2-3 ζεύγη φυλλαρίων. Τα άνθη είναι λευκά, φέρονται ανά 3-7 πάνω σε ταξιανθίες, είναι αυτογονιμοποιούμενα, δηλαδή το στίγμα και οι ανθήρες βρίσκονται πάνω στο ίδιο άνθος. Οι καρποί είναι σχετικά μεγάλου μεγέθους με μήκος εκ. Κάθε ένας καρπός περικλείει 4-6 σπέρματα Ποικιλίες: Οι ποικιλίες, ανάλογα με το μέγεθος των σπερμάτων, ταξινομούνται ως εξής: 1. Vicia faba minor Beck με σπέρματα πολύ μικρά 2. Vicia faba equina Beck με σπέρματα μεγαλύτερων διαστάσεων 3. Vicia faba mayor Beck με σπέρματα χοντρά και λοβούς μεγάλων διαστάσεων. Εδώ ανήκουν οι καλλιεργούμενες ποικιλίες για παραγωγή νωπών και ξηρών βρώσιμων κουκιών. Οι σπόροι που χρησιμοποιούνται προέρχονται από ποικιλίες συμβατικής καλλιέργειας μετά από σχετική άδεια παρέκκλισης και από σποροπαραγωγή των ίδιων των βιοκαλλιεργητών. Μπορεί ακόμα να πρόκειται για εισαγόμενους βιολογικούς σπόρους. Variety Quantity (g) No of authorizations Aquadulce Claudia Histal 2 1 Minor 25 1 Prothabat Reina Mora 21 2 Tanagra On-farm production Total Πίνακας 2: Χρήση συμβατικών ποικιλιών κουκιών μετά από τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης. Στην πρώτη στήλη φαίνεται η ποικιλία, στη δεύτερη η ποσότητα του χρησιμοποιούμενου σπόρου και στη τρίτη ο αριθμός των αιτήσεων (Πηγή Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων). ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 5

6 Οι ποικιλίες που χρησιμοποιήθηκαν το 2005 από τους έλληνες βιοκαλλιεργητές μετά από αίτηση στη Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης για τη χρήση συμβατικών σπόρων παρουσιάζονται στον πίνακα 2. Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις: Πρόκειται για φυτό ανθεκτικό στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα, μπορεί να αντέξει μέχρι -4 ο C ή -5 ο C. Ευδοκιμεί καλύτερα σε περιοχές με ήπιο χειμώνα, απαλλαγμένες από υπερβολική υγρασία του εδάφους ή αντίστοιχα υπερβολική ξηρασία. Ιδανικές θερμοκρασίες για βλάστηση των σπόρων είναι 5-6 ο C, για την άνθηση 8-10 ο C και για την ωρίμανση των σπερμάτων ο C. Τα κουκιά ευδοκιμούν σε διάφορους τύπους αλλά ευδοκιμούν καλύτερα στα μέσης σύστασης εδάφη. Προτιμούνται τα βαθιά εδάφη, που στραγγίζουν καλά και είναι γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία. Πρέπει να συμμετέχει σε πρόγραμμα αμειψισποράς, καθώς οι ρίζες φιλοξενούν τα αζωτοβακτήρια που δεσμεύουν το άζωτο της ατμόσφαιρας και εμπλουτίζουν το έδαφος με άζωτο (μετά το πέρας της καλλιέργειας). Πολλαπλασιασμός: Το κουκί πολλαπλασιάζεται με σπορά απευθείας στο έδαφος. Η ποσότητα του σπόρου, που θα χρησιμοποιηθεί στο στρέμμα είναι περίπου 15 κιλά. Οι αποστάσεις μεταξύ των γραμμών είναι 60 εκ. και πάνω στη γραμμή τα φυτά απέχουν μεταξύ τους 20 εκ. Κατά τη σπορά σε κάθε θέση τοποθετούνται 2 σπόροι και σε βάθος 4-5 εκ. Οι σπόροι την προηγούμενη ημέρα από τη σπορά τοποθετούνται μέσα σε νερό για τη διευκόλυνση της βλάστησης τους. Η σπορά πραγματοποιείται είτε πάνω σε επίπεδο έδαφος είτε σε αναχώματα, όταν το έδαφος συγκρατεί αρκετή υγρασία για την εξασφάλίση καλύτερη στράγγιση Εποχή σποράς: Η σπορά ξεκινάει από το φθινόπωρο. Εάν όμως ο χειμώνας είναι αρκετά ψυχρός τότε η σπορά γίνεται αρχές της άνοιξης. Τα φυτά εμφανίζονται 8-12 ημέρες μετά από τη σπορά. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 6

7 Διάρκεια Καλλιέργειας: Η διάρκεια της καλλιέργειας από τη σπορά έως την έναρξη της συγκομιδής νωπών λοβών, κυμαίνεται από 4-5 μήνες ανάλογα με την ποικιλία. Καλλιεργητικές φροντίδες: Άρδευση: Πραγματοποιείται σε αραιά διαστήματα και ιδιαίτερα σε περιόδους ξηρασίας. Λίπανση: Λόγω της ιδιότητας του φυτού, αλλά και όλων των υπολοίπων ψυχανθών, να αφομοιώνουν το άζωτο μέσω του αζωτοβακτηρίου που βρίσκεται στις ρίζες, δεν έχουν μεγάλες απαιτήσεις σε άζωτο. Οι απαιτήσεις των κουκιών σε λιπαντικά στοιχεία δε διαφέρουν ιδιαίτερα από τις ανάγκες των υπόλοιπων ψυχανθών (μπιζελιού και φασολιού). Συγκεκριμένα για να καλυφθεί μια μέση παραγωγή 1 τον/στρ κουκιών, θα πρέπει να προστεθούν 5-8 κιλά άζωτο (Ν), κιλά φώσφορο (P 2 O 5 ) και κιλά κάλιο (K 2 O) στο στρέμμα. Η οργανική ουσία (κοπριά) προστίθεται αρχικά πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας. Εναλλακτικά όμως μπορεί να χρησιμοποιηθούν τα βιολογικά λιπάσματα τα οποία πλεονεκτούν καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί μικρότερη ποσότητα (100 κιλά βιολογικού σκευάσματος αντιστοιχούν σε 2,5 τόνους χωνεμένης κοπριάς) και δε μεταφέρουν ασθένειες ή σπόρους ζιζανίων. Σκαλίσματα: Σκαλίσματα για την καταστροφή των ζιζανίων και την αφρατοποίηση του εδάφους (για καλύτερο αερισμό των ριζών). Σημαντικό ζιζάνιο των κουκιών είναι η οροβάγχη, που αναπτύσσεται πάνω στα κουκιά. Σε μικρή προσβολής γίνεται εκρίζωση του ζιζανίου, ενώ σε μεγαλύτερη προσβολή είναι προτιμότερο να γίνει άροση των φυτών, πριν η οροβάγχη σχηματίσει σπόρους και η εφαρμογή πολυετούς αμειψισποράς. Άλλες καλλιεργητικές φροντίδες: Εφαρμόζεται κορυφολόγημα (κόψιμο της κορυφής) των βλαστών, όταν αυτοί αναπτύσσονται πολύ ζωηρά, για να μεγαλώσει το μέγεθος των καρπών. Η τεχνική ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 7

8 του κορυφολογήματος εφαρμόζεται μετά την έναρξη του σχηματισμού των λοβών και βοηθάει στην καταπολέμηση των αφίδων που πηγαίνουν στις κορυφές των βλαστών. Κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας συνίσταται ελαφρό παράχωμα των φυτών. Εχθροί και ασθένειες των κουκιών: Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές των κουκιών o Βρούχος Bruchus pisorum Σύμπτωμα: Το τέλειο έντομο αφήνει τα αυγά του πάνω στους λοβούς και οι αναπτυσσόμενες προνύμφες μπαίνουν μέσα στους σπόρους. Ο πολλαπλασιασμός του εντόμου ευνοείται από τις υψηλές θερμοκρασίες. Αντιμετώπιση: Χρησιμοποίηση υγιούς σπόρου. o Laspeyresia nigricana Σύμπτωμα: Πρόκειται για λεπιδόπτερα που αφήνουν τα αυγά τους μέσα στους νεαρούς λοβούς. Οι κάμπιες εισέρχονται μέσα στους λοβούς και τρέφονται με τους σπόρους. Αντιμετώπιση: Θα πρέπει κατά διαστήματα να επιθεωρούμε την καλλιέργεια και να αφαιρούμε με το χέρι τις νεαρές κάμπιες, που συνήθως βρίσκονται στο κάτω μέρος των φύλλων. Ο ψεκασμός ακόμα των φυτών με το βακτήριο Bacillus thurigiensis (Βάκιλος της Θουριγγίας) καταστρέφει τις κάμπιες του λεπιδόπτερου. Παράγει τοξίνη που παραλύει τις νεαρές κάμπιες. Ο ψεκασμός είναι σκόπιμο να γίνεται κάθε 15 ημέρες και μέχρι το σχηματισμό των κεφαλιών. Εναλλακτικά τα φυτά ψεκάζονται με αλεύρι σίκαλης, καθώς οι κάμπιες τρεφόμενες με αυτό, φουσκώνουν και τελικά πεθαίνουν. o Plusia gamma Σύμπτωμα: Πρόκειται για λεπιδόπτερο. Οι προνύμφες του εντόμου τρέφονται με το φύλλωμα των φυτών. Δεν προκαλούν σημαντικές ζημιές Αντιμετώπιση: Συστήνονται τα ίδια μέτρα, όπως αναφέρονται για την αντιμετώπιση του λεπιδόπτερου Laspeyresia nigricana. o Αφίδες Aphis gossypis Σύμπτωμα: Μικρά έντομα πράσινου χρώματος που αναπτύσσονται σε μεγάλους πληθυσμούς πάνω στα τρυφερά φύλλα της κορυφής (κάτω επιφάνεια ελάσματος) και μυζούν τους χυμούς τους. Τα φύλλα ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 8

9 παραμορφώνονται ελαφρώς και εμφανίζουν κολλώδη ουσία στα σημεία προσβολής. Αντιμετώπιση: Φροντίζουμε για την καλή ανάπτυξη των φυτών (άρδευση και λίπανση). Προσοχή όμως η υπερβολική αζωτούχα λίπανση έχει σαν αποτέλεσμα την έντονη ανάπτυξη της βλάστησης και κατά συνέπεια μεγαλύτερη πιθανότητα προσβολής. Απομάκρυνση των προσβεβλημένων φύλλων και λιώσιμο οποιεσδήποτε αφίδες βρούμε. Εφαρμογή αμειψισποράς και σε μεγάλη προσβολή χρήση σκευασμάτων του εμπορίου κατάλληλα για τη βιολογική γεωργία. Σημαντικότερες ασθένειες των κουκιών o Περονόσπορος Peronospora viciae Σύμπτωμα: Ανάπτυξη κηλίδων με χρώμα τεφροιώδους στην πάνω επιφάνεια των φύλλων και λευκή εξάνθηση στην κάτω (σε συνθήκες υψηλής υγρασίας). Μπορεί να συμβούν και διασυστηματικές μολύνσεις, όπου τα φυτά εμφανίζουν καχεκτική ανάπτυξη και νανισμό Αντιμετώπιση: Εφαρμόζουμε 3ετή αμειψισπορά με φυτά που δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Απομακρύνουμε προσβεβλημένα φύλλα της βάσης και σε έντονες προσβολές ψεκάζουμε με χαλκούχα σκευάσματα. Λαμβάνουμε μέτρα για την καλύτερη στράγγιση του εδάφους και αυξάνουμε τις αποστάσεις μεταξύ των φυτών για τον καλύτερο αερισμό τους. Αναφέρεται ότι υπάρχουν και ποικιλίες ανθεκτικές στις προσβολές περονόσπορου. o Αδρομύκωση φουζάριο Fusarium oxysporum f.sp. pisi Σύμπτωμα: Τα χλαμυδοσπόρια (διαχειμάζουσες μορφές) του συγκεκριμένου μύκητα παραμένουν στο έδαφος και μπορεί να προκαλέσουν καταστροφή των φυτών ακόμα και μετά από 10 χρόνια. Αρχικά προσβάλλονται τα πρώτα φύλλα, όπου μαραίνονται και στη συνέχεια ξεραίνεται ολόκληρο το φυτό. Μπορεί ακόμα η προσβολή να εκδηλωθεί με τη μορφή της ημιπληγίας δηλαδή να μαρασμός του φυτού από τη μια μόνο πλευρά. Ο πιο αξιόπιστος τρόπος αναγνώρισης του μύκητα είναι ο καστανός μεταχρωματισμός στα αγγεία του φυτού. Ιδανική θερμοκρασία για τη βλάστηση των σπορίων είναι γύρω στους 20 ο C. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 9

10 Αντιμετώπιση: Η ασθένεια αναπτύσσεται σε συνθήκες υψηλής υγρασίας του εδάφους και γι αυτό κύριο μέτρο πρόληψης αποτελεί η αποφυγή υπερβολικής υγρασίας στο έδαφος βελτίωση της στράγγισης του εδάφους. Η εφαρμογή 3-4ετούς αμειψισποράς, η απομάκρυνση των προσβεβλημένων φυτών και η καταστροφή των υπολειμμάτων της καλλιέργειας μειώνουν αρκετά την πιθανότητα εμφάνισης της ασθένειας. Η ηλιοαπολύμανση τους καλοκαιρινούς μήνες έχει δείξει θετικά αποτελέσματα. Εναλλακτικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ανθεκτικές ασθένειες στο παθογόνο και να επιλέγεται πρώιμη σπορά o Ασκοχύτωση Ascochyta fabae Σύμπτωμα: Πάνω στα φύλλα και τους λοβούς σχηματίζονται κυκλικές κηλίδες (μικρότερες από 1cm) Στους λοβούς οι κηλίδες αυτές είναι βυθισμένες, ενώ πάνω στο στέλεχος, τους μίσχους και τα φύλλα οι κηλίδες είναι περισσότερο επιμήκεις και μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε ξήρανση ολόκληρου του φυτού. Οι προσβολές μπορεί να εκδηλωθούν αρκετά νωρίς, οπότε να προκληθεί να νανισμός των φυτών, ενώ οι προσβολές των λοβών μπορεί να οδηγήσουν και στο σχηματισμό ατροφικών σπερμάτων. Αντιμετώπιση: Κυρίως θα πρέπει να ληφθούν προληπτικά μέτρα, όπως χρησιμοποιήσει υγιούς και πιστοποιημένους σπόρου, καθώς η ασθένεια μεταδίδεται με μολυσμένο σπόρο. Η καλλιέργεια θα πρέπει να ενταχθεί σε σύστημα 3-4ετούς αμειψισποράς. Σε περίπτωση προσβολής αφαιρούμε τα προσβεβλημένα φύλλα και καταστρέφουμε τα υπολείμματα της καλλιέργειας. o Σκληροτινίαση Sclerotium rolfsii (ατελής μορφή) και Corticium rolfsii (τέλεια μορφή) Σύμπτωμα: Προκαλείται σάπισμα στη περιοχή του λαιμού του φυτού. Στα σημεία προσβολής και κάτω από συνθήκες υπερβολικής υγρασίας σχηματίζεται περιοχή λευκού χρώματος (μικκύλιο) με μαύρα στίγματα (σπόρια του μύκητα). Αντιμετώπιση: Η ασθένεια αναπτύσσεται σε συνθήκες υψηλής υγρασίας του εδάφους και γι αυτό κύριο μέτρο πρόληψης αποτελεί η αποφυγή υπερβολικής υγρασίας στο έδαφος. Η εφαρμογή 3-4ετούς αμειψισποράς και η απομάκρυνση των προσβεβλημένων φυτών μειώνουν αρκετά την πιθανότητα εμφάνισης της ασθένειας. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 10

11 Η εδαφοκάλυψη με μαύρο πλαστικό ή το λιάσιμο του εδάφους σε περιόδους που δεν υπάρχει καλλιέργεια στο έδαφος βοηθάει στην καταπολέμηση της ασθένειας. Για το βιολογικό έλεγχο της ασθένειας χρησιμοποιείται ο μύκητας Coniothyrium minitans. o Ωίδιο Erysiphe pisi (συν. Erysiphe polygoni) Σύμπτωμα: Ανάπτυξη χλωρωτικών κηλίδων με λευκή εξάνθηση (μυκήλιο) στην πάνω επιφάνεια των φύλλων. Αντιμετώπιση: Ξεκινάμε την καλλιέργεια περισσότερο πρώιμα, έτσι ώστε την άνοιξη που εμφανίζεται η ασθένεια να έχει ολοκληρωθεί η συγκομιδή των λοβών. Προληπτικά απομακρύνουμε τα προσβεβλημένα φύλλα και τυχόν υπολείμματα της καλλιέργειας. Σε έντονες προσβολές ψεκάζουμε με θειούχα σκευάσματα. o Σκωρίαση Uromyces fabae (συν. Uromyces viciae-fabae) Σύμπτωμα: Οι μύκητες αυτοί είναι ετερόοικοι και έχουν ως δεύτερο ξενοστή είδη του γένους Euphorbia. Τα πύκνια (σπερμογόνια) και αικίδια του μύκητα σχηματίζονται στο δεύτερο ξενιστή, που ακολούθως μολύνουν τα φυτά του αρακά. Προσβάλλονται όλα τα υπέργεια μέρη του φυτού, αλλά κυρίως τα φύλλα και λιγότερο οι λοβοί. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων σχηματίζονται μικρές φλύκταινες και στη συνέχεια σχίζεται η επιδερμίδα σε αυτό σημείο. Τα σπόρια του μύκητα μεταφέρονται με τον άνεμο και όταν επικρατήσουν συνθήκες υψηλής υγρασίας τότε βλαστάνουν πάνω στα φύλλα του αρακά. Αντιμετώπιση: Καταστροφή φυτών του γένους Euphorbia, που βρίσκονται γύρω από την καλλιέργεια. Η επίπαση με θείο στα πρώτα συμπτώματα της καλλιέργειας μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της ασθένειας. Συγκαλλιέργεια: Ή καλλιέργεια των κουκιών μπορεί να συνδυαστεί με λάχανο, λαχανάκι Βρυξελλών, κουνουπίδι, μπρόκολο, καρότο, σέλινο, μαρούλι και πατάτα. Συγκομιδή: Στα ξηρά κουκιά, οι λοβοί αφήνονται να ξηραθούν πάνω στο φυτό και στη συνέχεια συγκομίζονται. Για τα χλωρά κουκιά η συγκομιδή γίνεται τμηματικά, ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 11

12 κόβοντας κάθε φορά εκείνους τους λοβούς που έχουν αποκτήσει το εμπορικό στάδιο ωρίμανσης. Στο στάδιο αυτό ανάπτυξης των λοβών πρέπει να παραμένουν τρυφεροί, τα σπέρματα να διακρίνονται καθαρά μέσα στο λοβό. Η εξωτερική επιφάνεια των λοβών όταν τα σπέρματα είναι καλοσχηματισμένα είναι τεντωμένη και δεν παρουσιάζει κενά. Απόδοση: Οι αποδόσεις κυμαίνονται από κιλά/ στρέμμα για την παραγωγή νωπών λοβών και κιλά για την παραγωγή ξηρών κουκιών. Συντήρηση: Σε θερμοκρασία 5-7 ο C και 90% σχετική υγρασία οι νωποί λοβοί διατηρούνται για λίγες ημέρες. Είναι προτιμότερο οι λοβοί να τοποθετούνται μέσα σε νάιλον σακουλάκια για την μείωση των απωλειών νερού και διατήρηση της τρυφερότητας τους. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 12

13 Βιβλιογραφία Ciufolini C., (1979). Λαχανοκομία Κηπευτική, Γενική και Ειδική, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Cuthberison, Y., (2006). Success with organic vegetables, Guild of Master Craftsman Publications LTD, pp.159 Davies, G. and Lennartsson, M. (2005). Organic vegetable production, a complete guide, in Association with the Henry Doubleday Research Association, The Crowood Press, pp.350 Denckla, L.K.T., (2003). The gardener s A-Z guide to growing organic food, Storey Publishing, USA, pp. 485 Denckla, Τ.., (2002). Εφαρμοσμένες βιοκαλλιέργειες, Λαχανικά - Βότανα - Άνθη - Καρποί Οπωροφόρα δένδρα, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Pears P. and Stickland S. (2001), Ο κήπος του Βιοκαλλιεργητή, Καλλιέργεια Φυτοπροστασία, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Pears, P. (2001). Encyclopedia of organic gardening, The complete guide to natural & chemical gardening. The Henry Doubleday Research Association, pp. 416 Splittstoesser, W.E., (1979). Vegetable Growing Handbook. AVI Publishing Company, Westport, Connecticut. Watson, L., and M. J. Dallwitz (1992 onwards). The Families of Flowering Plants: Descriptions, Illustrations, Identification, and Information Retrieval. Version: 14th December Ακουμιανάκης Κ., (1996). Το αλφαβητάρι των λαχανικών. Χειμερινά λαχανικά. Αθήνα. Εκδόσεις Δίαυλος. Ακουμιανάκης Κ., (2003). Αρχές της αειφορικής καλλιέργειας των κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλκιμος Α. Βιοκαλλιέργειες χωρίς χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα & ορμόνες, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Δημητράκης Κ.Γ., (1998). Λαχανοκομία. Αθήνα. Εκδόσεις Αγρότυπος.ΑΕ ΔΗΩ. Περιοδικό για την οικολογική γεωργία, τρίμηνη έκδοση του Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων, Επιτροπάκης Τ.Ε. (2000). Βιολογική Γεωργία, Αθήνα, Βιβλιοδετική ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 13

14 Πάσσαμ Χ.Κ., (1994). Μετασυλλεκτική φυσιολογία και τεχνολογία των κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πάσσαμ Χ.Κ., (1994). Φυσιολογία και τεχνολογία πολλαπλασιαστικού υλικού κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΚΟΥΚΙ 14