ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙH ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΓΔΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΩΝ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΗ ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΩΔΩΝ: ΔΛΛΑΓΑ ΓΔΡΜΑΝΙΑ - ΙΠΑΝΙΑ Δπηβιέπνπζα: Μαηζνύια Σξηαληαθύιινπ πνπδάζηξηα: Βαζηιηθή Σαβέιε ΑΘΗΝΑ

2 Πεξηερόκελα Πεξίιεςε ηειηθήο εξγαζίαο ζηελ ειιεληθή γιώζζα... 5 Πεξίιεςε ηειηθήο εξγαζίαο ζηελ αγγιηθή γιώζζα... 8 Λέμεηο-θιεηδηά Key words Δηζαγσγηθά Κεθάιαην 1 ν Οη πεξηθέξεηεο ζηνλ επξσπατθό ρώξν Η έλλνηα ηνπ πεξηθεξηζκνύ Σππνινγία πεξηθεξηζκνύ Οη πεξηθέξεηεο ζηνλ Δπξσπατθό ρώξν Η πνιηηηθή νηθνλνκία ηνπ πεξηθεξηζκνχ Ο λένο πεξηθεξηζκφο Μνληέια Πεξηθεξεηαθήο Γηνίθεζεο Έλαο λένο ξόινο γηα ηηο πεξηθέξεηεο Κεθάιαην 2 ν Ο ξόινο ησλ πεξηθεξεηώλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Η επίδξαζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο ζηηο πεξηθέξεηεο Η πνξεία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηώλ Η «πεξηθεξεηαθή ηχθισζε» ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο Η πεξηθεξεηνπνίεζε ζηα θξάηε κέιε Σν άλνηγκα ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο πξνο ηηο πεξηθέξεηεο Η πλζήθε ίδξπζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη) Οη πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ θαη ηεο Νίθαηαο Η αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο Λεπθή Βίβινο γηα ηελ Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε Η ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηώλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Η δηακφξθσζε πεξηθεξεηαθψλ ζπκθεξφλησλ Γίαπινη πξφζβαζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζπκθεξφλησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Οη κεραληζκνί ζπκκεηνρήο ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη πκκεηνρή ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ Η Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ

3 Κεθάιαην 3 ν Γηνηθεηηθή νξγάλσζε θαη ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηώλ ζηηο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο:Διιάδα Γεξκαλία Ιζπαλία Σν παξάδεηγκα ηξηώλ ρσξώλ Α. Η Διιεληθή Γεκνθξαηία Η Απνθέληξσζε ζηελ Διιάδα Η Δθαξκνγή ηνπ απνθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο Ο δεχηεξνο βαζκφο απνθέληξσζεο Η πεξηθέξεηα σο κνλαδηθφο βαζκφο απνθέληξσζεο Σα φξγαλα ηεο Πεξηθέξεηαο Οξγάλσζε θαη ζηειέρσζε ηεο Πεξηθέξεηαο Οη αξκνδηφηεηεο ησλ Πεξηθεξεηψλ Η λνκνζεηηθή ξχζκηζε Η ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε Η ζπκκεηνρή ζηελ πινπνίεζε ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζίσλ ηήξημεο Οη ειιεληθέο Πεξηθέξεηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε πκκεηνρή (;) ζηελ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ Άιιεο κνξθέο ζπκκεηνρήο Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο Β. Η Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο Σν πνιηηηθό ζύζηεκα Η δεχηεξε δεκνθξαηία θαη ν Βαζηθφο Νφκνο Η νκνζπνλδηαθή δνκή Η Κάησ Βνπιή (Bundestag) Ο Οκνζπνλδηαθφο Πξφεδξνο Ο Οκνζπνλδηαθφο Καγθειάξηνο Η Άλσ Βνπιή (Bundesrat) Η επηθείκελε αλακφξθσζε ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηήκαηνο Σα Οκόζπνλδα Κξαηίδηα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε πκκεηνρή ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πκκεηνρή ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ Άιιεο κνξθέο ζπκκεηνρήο Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο Γ. Ιζπαλία Η απνθέληξσζε ζηελ Ιζπαλία Η δεκηνπξγία ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ Καηαλνκή αξκνδηνηήησλ Οη δχν Βνπιέο Η πλέιεπζε ησλ Αληηπξνζψπσλ (Κάησ Βνπιή) Η Γεξνπζία (Άλσ Βνπιή) Οη Απηόλνκεο Κνηλόηεηεο θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε πκκεηνρή ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πκκεηνρή ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ Άιιεο κνξθέο ζπκκεηνρήο Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο πκπεξαζκαηηθά

4 1. Οη πεξηθέξεηεο ζηηο ηξεηο ρώξεο πκκεηνρή ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Η πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε ζηελ Διιάδα Οξγαλσηηθέο επηινγέο Οη Πεξηθεξεηαθέο Απηνδηνηθήζεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Πεγέο ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ

5 Ο ΡΟΛΟ ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΩΝ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΗ ΜΔΛΔΣΗ ΠΔΡΙΠΣΩΔΩΝ: ΔΛΛΑΓΑ-ΓΔΡΜΑΝΙΑ-ΙΠΑΝΙΑ (Πεξίιεςε ζηελ ειιεληθή γιώζζα) ηελ εξγαζία απηή παξνπζηάδεηαη ν ξφινο ησλ πεξηθεξεηψλ, σο κνλάδεο απηνδηνίθεζεο ή απνθέληξσζεο, ζηελ δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Η κεζνδνινγία πνπ επηιέρηεθε είλαη ε ζπγθξηηηθή εμέηαζε ηξηψλ δηαθνξεηηθψλ ζπζηεκάησλ δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο, εμεηάδνληαο ην ξφιν ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ εζσηεξηθή θαη επξσπατθή πνιηηηθή. Παξνπζηάδνληαη έηζη νη ειιεληθέο Πεξηθέξεηεο, ηα γεξκαληθά Οκφζπνλδα Κξαηίδηα θαη νη ηζπαληθέο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο. Η εξγαζία βαζίδεηαη ζε δηεζλή θαη επξσπατθή βηβιηνγξαθία, ζηελ αλάιπζε ησλ άξζξσλ ησλ πληαγκάησλ ησλ ηξηψλ ρσξψλ πνπ αλαθέξνληαη: ζηελ δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο, ηελ απνθέληξσζε, ηελ απηνδηνίθεζε θαη ην πεδίν αξκνδηφηεηαο ησλ Πεξηθεξεηψλ, ζε εζληθνχο λφκνπο ησλ ηξηψλ ρσξψλ, ζην πξσηνγελέο επξσπατθφ δίθαην, ζε θείκελα ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ ηεο Έλσζεο θαη ζε άξζξα εηδηθψλ επηζηεκφλσλ. ην πξψην θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηνλ ζρεκαηηζκφ θαη ην ξφιν πνπ έπαημαλ νη πεξηθέξεηεο ζηελ Δπξψπε απφ ην 19 ν αηψλα κέρξη ζήκεξα. Γίλεηαη κηα πξνζέγγηζε ηνπ θαηλφκελνπ ηνπ πεξηθεξηζκνχ, θαη ηνπ νηθνλνκηθνχ ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη πεξηθέξεηεο, ελψ παξνπζηάδνληαη ηα κνληέια πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο πνπ έρνπλ επηθξαηήζεη ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη πεξηθέξεηεο εληφο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε αλαθνξά θπξίσο ζηε ζπκκεηνρή ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ. Παξνπζηάδεηαη ηζηνξηθά ε αλαγλψξηζή ηνπο σο ζπλδηακνξθσηέο ηνπ επξσπατθνχ νηθνδνκήκαηνο ζηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο. Ιδηαίηεξε κλεία γίλεηαη ζηε ζπκβνιή ηεο Λεπθήο Βίβινπ γηα ηελ Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε ζηελ αλαγλψξηζε ησλ ππνεζληθψλ νληνηήησλ σο δξψλησλ επξσπατθήο πνιηηηθήο. Αλαιχνληαη, αθφκε, νη δίαπινη επηθνηλσλίαο αιιά θαη νη κεραληζκνί πνπ έρνπλ ζεζκνζεηεζεί κέρξη ζήκεξα γηα ηελ επαθή ησλ πεξηθεξεηψλ κε φξγαλα ηεο 5

6 Έλσζεο. Ιδηαίηεξε αλαθνξά γίλεηαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ ηεο Έλσζεο, ζην ξφιν ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ θαζψο θαη ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο. ην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπζηήκαηα δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ηεο Διιάδαο, ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ιζπαλίαο. ηελ ειιεληθή πεξίπησζε ηδηαίηεξε αλαθνξά γίλεηαη ζην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη Πεξηθέξεηεο ζηελ αλαπηπμηαθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ θαη ηελ πινπνίεζε ησλ Κνηλνηηθψλ Πιαηζίσλ ηήξημεο θαη ηνπ λένπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο (αλ θαη αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο δελ απνηειεί ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο Έλσζεο αιιά ε πνιηηηθή δηάζηαζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ ζε απηή). Αθφκε παξνπζηάδνληαη νη κεραληζκνί ζπκκεηνρήο ζηελ επξσπατθή πνιηηηθή ζθελή ησλ ειιεληθψλ Πεξηθεξεηψλ, ησλ γεξκαληθψλ Οκφζπνλδσλ Κξαηηδίσλ θαη ησλ ηζπαληθψλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ θαη ν ηξφπνο πνπ εθαξκφδεηαη ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζε θάζε θξάηνο. ηελ ηειεπηαία ελφηεηα, εμάγνληαη νξηζκέλα ζπκπεξάζκαηα απφ ηε ζπγθξηηηθή αλάιπζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ πεξηθεξεηψλ ησλ ηξηψλ ρσξψλ θαη παξνπζηάδεηαη κηα ζεηξά πξνηάζεσλ γηα ηελ αλάδεημε ησλ ειιεληθψλ Πεξηθεξεηψλ σο πξαγκαηηθψλ απηφλνκσλ πφισλ πνιηηηθήο δξάζεο. Αλαδεηθλχεηαη φηη νη Πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο δελ έρνπλ ηε δπλακηθή ησλ αληίζηνηρσλ γεξκαληθψλ θξαηηδίσλ θαη ησλ ηζπαληθψλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, νχηε ζε εζληθφ επίπεδν νχηε ζηελ Έλσζε. Κχξην κεηνλέθηεκά ηνπο είλαη ε έιιεηςε λνκηκνπνίεζεο εθφζνλ δελ απνηεινχλ κνλάδεο απηνδηνίθεζεο. Η θχζε απηή ησλ Πεξηθεξεηψλ, σο απνθεληξσκέλεο κνλάδεο ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο, ηηο εκπνδίδεη λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, κεηψλνληαο έηζη ηελ δηαπξαγκαηεπηηθή ηθαλφηεηα ηεο ειιεληθήο αληηπξνζσπείαο ζην φξγαλν απηφ. Πξνηείλεηαη ε αλάδεημε ησλ Πεξηθεξεηψλ σο νξγαληζκψλ απηνδηνίθεζεο, αληηθαζηζηψληαο ή απνξξνθψληαο ηηο ζεκεξηλέο Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο. Δμεηάδεηαη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο Τπεξπεξηθεξεηψλ ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν έλαληη ζηελ πηζαλφηεηα πξφβιεςεο ζπλεξγαζίαο ησλ πεξηθεξεηψλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο, φπσο ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο ή δηαρείξηζεο επξσπατθψλ πφξσλ. Σέινο, παξνπζηάδνληαη νη δπλαηφηεηεο πνιηηηθήο 6

7 ζπκκεηνρήο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ νη ειιεληθέο πεξηθεξεηαθέο απηνδηνηθήζεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 7

8 ΣHE ROLEO F REGIONS IN THE EUROPEAN INTEGRATION CASE STUDIES: GREECE GERMANY SPAIN (Πεξίιεςε ζηελ αγγιηθή γιώζζα) The study presents the role of regions, as units of local government or decentralized entities, in the process of European Union s integration. The methodology that was followed is the comparative case analysis of three different administrative organization systems, examining the role of regions in the national and European policy making. German Federal States, Greek Regions (Periferies) and the Spanish Autonomous Communities are thus presented. The study is based on foreign and Greek bibliography, on the analysis of constitutional articles of the three countries that refer to: administrative organization, decentralization, local government and the sphere of competences of the Regions, on national laws, on the primary community legislation, on European Commission s and Committee of the Regions studies and on academic articles. In the first chapter the history of the formation of regions in Europe is presented as well as their role, from the q9th century to this day. The phenomenon of regionalism is approached along with the economic role of regions. The regionalism models and the regional government models predominant in Europe are introduced. Chapter two offers an analysis of the role of regions in the EU s political system, emphasizing their participation in the decision making. It includes a historical overview of their recognition in the forming of EU and its integration. Special reference is made to the contribution of Commission s White Book on European Governance in the recognition of sub-national entities as European policy actors. It also comprehends an analysis of the channels of communication and the mechanisms set up for the regions participation in European affaires. Allusion is made to the participation of regions in the Council of Ministers, the role of the Committee of the Regions and the principle of subsidiarity. 8

9 The administrative decentralization systems of Greece, Germany and Spain are presented in the third chapter. There is a special reference to the role that Greek Regions play in the administration of Community funds and the effectuation of the Community Support Frameworks and the new National Strategic Reference Framework (nevertheless, the European regional policy is not part of the present study). There is also a reference to the mechanisms of participation in European policy-making that the Greek Periferies, the German Länder and the Spanish Autonomous Communities use and the way the principle of subsidiarity is applied in each of the three states. In the last part, a number of conclusions is drawn by the comparative analysis of the regions of the three states and a series of proposals are made for the emerge of Greek Regions as real autonomous poles of political action. Based on the previous analysis, it is shown that Greek Periferies are not as dynamic as the German Länder or the Spanish Comunidades Autónomas, in the national and European political arena. Their main drawback is the lack of legitimation as long as they do not constitute a level of local government. The fact that they are decentralized entities of the central states, impedes them from participating in the Committee of the Regions causing the diminished negotiation ability of the Greek delegation. The emerge of regional government is proposed, by replacing or absorbing the existing second level of local government (prefectures). The possibility of creating hyper-regions is viewed against the option of simple cooperation of the Regions on specific areas, such as environmental protection and administration of European funds. Finally, the participation possibilities of Greek regional governments in the European Union are explored. 9

10 Λέμεηο-θιεηδηά Άλσ/Κάησ Βνπιή Απνθέληξσζε Απνζπγθέληξσζε Αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο Αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο Απηνδηνίθεζε Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο (Comunidades Autónomas) Απηνηξνθνδνηνχκελε αλάπηπμε Γεξκαληθά Οκφζπνλδα Κξαηίδηα (Länder) Γεξνπζία Γξαθεία δηαζχλδεζεο ζηηο Βξπμέιιεο Γηάζθεςε ησλ Απνκαθξπζκέλσλ & Θαιάζζησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξψπεο (CPMR) Γηάζθεςε ησλ Δπξσπατθψλ Πεξηθεξεηαθψλ Ννκνζεηηθψλ Οξγάλσλ (CALRE) Γηνηθεηηθή Οξγάλσζε Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο Διιεληθέο Πεξηθέξεηεο Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε Έλσζε Δπξσπατθψλ πλνξηαθψλ Πεξηθεξεηψλ (AEBR) Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ Δπηρεηξεζηαθφ Πξνγξάκκαηα/Πεξηθεξεηαθά ~ Δπξσπατθή Έλσζε Δπξσπατθή Δπηηξνπή Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Δπξσπατθφ πκβνχιην Γήκσλ θαη Πεξηθεξεηψλ (CEMR) Κέληξν ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Μεζνγείνπ γηα ην Πεξηβάιινλ (Medregio) Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο (ΚΠ) Μεηνλνηηθέο γιψζζεο/~ θνπιηνχξεο/~ παξαδφζεηο 10

11 Μφληκε (Δζληθή) Αληηπξνζσπεία ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΟΣΑ) Παγθνζκηνπνίεζε Πεξηθεξεηαθά αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα Πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή/~ θπβέξλεζε/~ αλαπηπμηαθή πνιηηηθή/ ~ ηχθισζε /~ απηνδηνίθεζε/~ δηνίθεζε Πεξηθεξεηνπνίεζε Πεξηθεξηζκφο Πξσηνγελέο θνηλνηηθφ δίθαην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ ηεο Δπξσπατθή Έλσζεο πλζήθε ηεο Ρψκεο/~Μάαζηξηρη (Δπξσπατθήο Έλσζεο)/~ Νίθαηαο/~ Άκζηεξληακ χλνδνο Δπξσπατθψλ Πεξηθεξεηψλ (AER) πληαγκαηηθή πλζήθε ηεο Έλσζεο Τπεξπεξηθέξεηεο 11

12 Key words Administrative Organization Association of European Border Regions (AEBR) Autonomous Communities (Comunidades Autónomas) Centre of Euro-Mediterranean Regions for the Environment.(Medregio) Committee of the Regions (CoR) Community Support Framework Conference of European Regional Legislative Assemblies (CALRE), Conference of Peripheral Maritime Regions of Europe (CPMR) Constitutional Treaty of the European Union Council of European Municipalities and Regions (CEMR) Council of Ministers of the European Union Decentralization Deconcentration European Commission European Community European Union German Federal States (Länder) Globalization Greek Regions Hyper-regions Liaison offices Local government Local Government Organisations Minority language/~ cultures/~traditions National Strategic Reference Framework Operational Programme Permanent Representation to the European Union Primary community law Principle of proportionality Principle of subsidiarity 12

13 Regional Development Programmes Regional Operational Programme Regional policy/~ government/~ development policy/ ~ blindness Regionalisation Regionalism Self-sustained development Senate Single European Act Treaty of Rome/~ Maastricht (European Union)/~ Amsterdam/~ Nice Upper/Low Chamber Αssembly of European Regions (AER) 13

14 Δηζαγσγηθά ηελ Δπξψπε, θαηά ηελ ηειεπηαία εηθνζαεηία, κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε κηα γεληθφηεξε ηάζε πεξηθεξεηνπνίεζεο, δει. απμαλφκελεο αλαγλψξηζεο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηεο απηνλνκίαο ησλ δηαθφξσλ ηνπηθψλ νληνηήησλ. Η ηάζε απηή είλαη πεξηζζφηεξν νξαηή ζε νξηζκέλα θξάηε ζε ζρέζε κε άιια, ρσξίο πάληα λα είλαη μεθάζαξνο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν γίλεηαη αληηιεπηή ε έλλνηα ηεο «πεξηθέξεηαο» ζε θάζε πνιηηηθφ ζχζηεκα, απφ πνιηηηθή, λνκηθή ή αθφκα θαη θνηλσληνινγηθή ζθνπηά. Ο φξνο «πεξηθέξεηα» θαιχπηεη πνιχ δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο ζηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη κπνξεί λα αλαθέξεηαη ηφζν ζε πνιηηηθέο φζν θαη ζε δηνηθεηηθέο νληφηεηεο, ελίνηε δε παξαπέκπεη ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα δηαθπβέξλεζεο. Σα πληάγκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ αλαθέξνληαη ζε νκφζπνλδα θξαηίδηα (Γεξκαλία θαη Απζηξία), ζε πεξηθέξεηεο ή θνηλφηεηεο (Βέιγην), ζε απηφλνκεο θνηλφηεηεο (Ιζπαλία), ζε πεξηθέξεηεο κε εηδηθφ ή θαλνληθφ θαζεζηψο απηνλνκίαο (Ιηαιία), ζε πεξηθέξεηεο θαη ζε λνκνχο (Γαιιία θαη Διιάδα), ζε ζπκβνχιηα θνκεηείαο (Ηλσκέλν Βαζίιεην θαη νπεδία), ζε θνηλφηεηεο-θνκεηείεο (Ιξιαλδία), ζε πεξηθέξεηεο κε εηδηθφ θαζεζηψο, πεξηθέξεηεο κε θαλνληθφ θαζεζηψο θαη ζε απηφλνκεο επαξρίεο (Ιηαιία), ζε επαξρίεο (Βέιγην, Γαλία, Ιζπαλία, Φηλιαλδία, Ιηαιία, Κάησ-Υψξεο), ζε πεξηθεξεηαθά ζπλδηθάηα θνηλνηήησλ ή ζε ζπλδηθάηα αζηηθήο πεξηθέξεηαο (Γεξκαλία), ζε δηνηθεηηθέο πεξηνρέο (Γεξκαλία, Λνπμεκβνχξγν, Πνξηνγαιία) 1 θ.ά. Γελ είλαη φκσο κφλν ν φξνο πνπ αιιάδεη ην θαζεζηψο απηνλνκίαο πνπ αλαγλσξίδεηαη ζε απηέο ηηο ππνεζληθέο νληφηεηεο είλαη δηαθνξεηηθφ. Η παξνχζα κειέηε έρεη σο ζηφρν λα παξνπζηάζεη ην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζήκεξα νη πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο, ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ιζπαλίαο ζηελ δηαδηθαζία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηνλ ζρεκαηηζκφ θαη ην ξφιν πνπ έπαημαλ νη πεξηθέξεηεο ζηελ Δπξψπε, κηα πξνζέγγηζε ηνπ θαηλφκελνπ ηνπ πεξηθεξηζκνχ, 1 Έγγξαθν εξγαζίαο Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζρεηηθά κε ην ξφιν ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ επξσπατθή νηθφδφκεζε DT\473780EL.doc, Δηζεγεηήο: Giorgio Napolitano, Αχγνπζηνο 2002, ζει

15 κε αλαθνξέο ζηα δηαθνξεηηθά κνληέια πνπ εκθαλίδνληαη ζηνλ επξσπατθφ ρψξν θαζψο θαη ηα κνληέια πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο πνπ έρνπλ επηθξαηήζεη ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. ην δεχηεξν θεθάιαην, αλαιχεηαη ν ξφινο πνπ δηαδξακαηίδνπλ νη πεξηθέξεηεο εληφο ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Παξνπζηάδεηαη ηζηνξηθά ε αλαγλψξηζή ηνπο σο δξψληεο ζηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο. Αλαιχνληαη νη δίαπινη επηθνηλσλίαο αιιά θαη νη κεραληζκνί πνπ έρνπλ ζεζκνζεηεζεί κέρξη ζήκεξα γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο Έλσζεο. Ιδηαίηεξε αλαθνξά γίλεηαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ ηεο Έλσζεο, ζην ξφιν ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ θαζψο θαη ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο. ην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδνληαη ηα ζπζηήκαηα δηνηθεηηθήο απνθέληξσζεο ηεο Διιάδαο, ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ιζπαλίαο. Παξνπζηάδνληαη νη κεραληζκνί ζπκκεηνρήο ζηελ επξσπατθή πνιηηηθή ζθελή ησλ ειιεληθψλ Πεξηθεξεηψλ, ησλ γεξκαληθψλ Οκφζπνλδσλ Κξαηηδίσλ θαη ησλ ηζπαληθψλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ θαη ν ηξφπνο πνπ εθαξκφδεηαη ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζε θάζε θξάηνο. Σέινο, εμάγνληαη νξηζκέλα ζπκπεξάζκαηα απφ ηε ζπγθξηηηθή αλάιπζε ησλ πεξηθεξεηψλ ησλ ηξηψλ ρσξψλ θαη παξνπζηάδεηαη κηα ζεηξά πξνηάζεσλ γηα ηελ αλάδεημε ησλ ειιεληθψλ πεξηθεξεηψλ σο κνλάδεο απηνδηνίθεζεο. 15

16 Κεθάιαην 1 ν Οη πεξηθέξεηεο ζηνλ επξσπατθό ρώξν 16

17 1. Η έλλνηα ηνπ πεξηθεξηζκνύ Οη δηάθνξνη επηζηεκνληθνί θιάδνη (θνηλσληνινγία, νηθνλνκηθέο επηζηήκεο, πνιηηηθέο επηζηήκεο θηι) έρνπλ δψζεη δηαθνξεηηθέο εξκελείεο ζηελ ιέμε «πεξηθέξεηα». ηαζεξή ζπληζηψζα εληνχηνηο είλαη ε έλλνηα ηνπ ρψξνπ. Η αλαθνξά ζην ρψξν έρεη λα θάλεη ηφζν κε ηελ εδαθηθή/γεσγξαθηθή δηάζηαζε απηνχ, φζν θαη κε ηε δηάζηαζε ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ, πνιηηηθνχ, ιεηηνπξγηθνχ ρψξνπ. Η έλλνηα ηεο «πεξηθέξεηαο» ζπγθεληξψλεη φιεο απηέο ηηο ζπληζηψζεο ηνπ ρψξνπ ελψ απνηειεί θαη έλα ηδηαίηεξν ζχζηεκα, είηε κε ηε κνξθή πεξηθεξεηαθήο θπβέξλεζεο είηε σο ζχλνιν ζεζκψλ πνπ δξνπλ ζε νξηζκέλν έδαθνο. 2 Γηα ην ζρεκαηηζκνχ, ην ξφιν θαη ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο πνιηηηθήο ησλ πεξηθεξεηψλ εληφο θαη εθηφο ησλ νξίσλ ηνπ θξάηνπο έρεη ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηελ δηεζλή βηβιηνγξαθία ν φξνο «regionalism». 3 Η ειιεληθή απφδνζε ηνπ φξνπ είλαη πεξηθεξηζκόο. 4 Ο φξνο πεξηθεξηζκφο, αλαθέξεηαη είηε ζηελ εθ ησλ άλσ επηβνιή δηνηθεηηθήο ή θπβεξλεηηθήο εμνπζίαο (top-down regionalism), είηε ζηελ ελεξγφ δξάζε ηεο ίδηαο ηεο πεξηθέξεηαο ψζηε λα νξίζεη ηελ ηαπηφηεηά ηεο κε φξνπο θνηλσληθφο, πνιηηηθνχο θαη πνιηηηζηηθνχο (bottom-up regionalism). 5 Έλαο απαξαίηεηνο ελλνηνινγηθφο δηαρσξηζκφο ζα πξέπεη λα γίλεη κεηαμχ «πεξηθέξεηαο-πεξηθεξηζκνχ» φπσο απηνί απαληψληαη, απφ ηε κία πιεπξά ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο θαη απφ ηελ άιιε, φηαλ αλαθεξφκαζηε ζε ππνεζληθέο νληφηεηεο. Ο πεξηθεξηζκφο, κε ηελ πξψηε έλλνηα, αλαθέξεηαη ζηε δηαδηθαζία 2 Βι. Keating M., Is there a regional level of government in Europe? ζην Regions in Europe, επηκ. Le Gales P.& Laquense C, Δθδ. Routledge, London 1998, ζει «In politics, regionalism is a political ideology that focuses on the interests of a particular region or group of regions, whether traditional or formal (administrative divisions, country subdivisions, political divisions, subnational units). Regionalism centers on increasing the region's influence and political power, either through movements for limited form of autonomy (devolution, states' rights, decentralization) or through stronger measures for a greater degree of autonomy (sovereignty, separatism, independence). Regionalists often favor loose federations or confederations over a unitary state with a strong central government. Regionalism may be contrasted with nationalism». Πεγή Wikipedia 4 χκθσλα κε ην επξσπατθφ ιεμηθφ IATE (Inter-Active Terminology for Europe) ν φξνο «regionalism» απνδίδεηαη ζηα ειιεληθά κε ηνλ φξν «πεξηθεξεηνπνίεζε», εληνχηνηο ζεσξψ πην δφθηκν ηνλ φξν «πεξηθεξηζκφο», γηαηί απνδίδεη θαιχηεξα φρη κφλν ην ζρεκαηηζκφ-δεκηνπξγία ησλ πεξηθεξεηψλ αιιά θαη ηε δξάζε-αξκνδηφηεηεο ηνπο. Δπίζεο ν φξνο πεξηθεξηζκφο αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα θαη ζηελ ζεσξεηηθή αλάιπζε θαη πξνζέγγηζε ηνπ θαηλφκελνπ χπαξμεο ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ζηε ιεηηνπξγία ηνπο. 5 Βι. 17

18 θαηά ηελ νπνία έλαο δηεζλήο/πεξηθεξεηαθφο νξγαληζκφο απνθηά αξκνδηφηεηεο ή ιακβάλεη έλαλ απμεκέλν αξηζκφ απνθάζεσλ ζε πεδία ηα νπνία απνηεινχζαλ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ηνπ θξάηνπο. 6 Σέηνηα παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε Δπξσπατθή Έλσζε 7, ν NAFTA ην ΝΑΣΟ ε GATT ν WTO θ.ά. ηαλ φκσο αλαθεξφκαζηε ζε ππνεζληθέο νληφηεηεο, κε ηελ έλλνηα πεξηθέξεηα αλαθεξφκαζηε ζε νπνηνδήπνηε ζπλερέο εδαθηθφ ηκήκα, ην νπνίν είλαη ηκήκα ελφο κεγαιχηεξνπ ζε έθηαζε εδάθνπο ή θξάηνπο θαη ηνπ νπνίνπ ε πνιηηηθή εμνπζία ή θπβέξλεζε είλαη ππνθείκελε ζε απηή ηνπ θξάηνπο (ηα φξηα κηαο πεξηθέξεηαο ζπλήζσο εληάζζνληαη εληφο ησλ εδαθηθψλ νξίσλ ελφο θξάηνπο, ρσξίο φκσο απηφ λα είλαη απαξαίηεην). Ο πεξηθεξηζκφο, ζε απηή ηελ πεξίπησζε, αλαθέξεηαη ζηε δξάζε θαη ηηο αξκνδηφηεηεο ησλ κνλάδσλ απηψλ. 2. Σππνινγία πεξηθεξηζκνύ Ο πεξηθεξηζκφο ζηελ Δπξψπε -ζαλ πνιηηηθφ θίλεκα θαη ζαλ ζχλνιν απαηηήζεσλ, ζε επίπεδν ρακειφηεξν απηνχ ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο- έρεη πάξεη πνιιέο κνξθέο ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ θαη έρεη ζπλδεζεί ηφζν κε ηελ ηδενινγία ηεο δεμηάο φζν θαη κε απηή ηεο αξηζηεξάο. O Μ.Keating δηαθξίλεη έμη απινπνηεκέλνπο ηχπνπο πεξηθεξηζκνχ ησλ νπνίσλ ηα ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ, έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζε θάζε πεξίπησζή 8 : I. πληεξεηηθφο πεξηθεξηζκφο Βαζίδεηαη ζηελ ηδέα ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο θνηλφηεηαο πνπ δεκηνπξγείηαη ζε κηα πεξηνρή φηαλ ππάξρνπλ θνηλέο αμίεο, ειπίδεο, θφβνη θαη αληηζηέθεηαη 6 Anderson J, Regional Intergration and Democracy, Δθδ. Rowman and Littlefield Publishers Inc, Oxford 1999, ζει. 3 7 Βι. Haas Ernst, The Uniting of Europe, Stanford Univ. Press, Stanford, 2nd ed., 1958, ζην νπνίν θαη αλαθέξεηαη ζηελ επξσπατθή νινθιήξσζε σο «ην ηειηθφ απνηέιεζκα κηαο δηαδηθαζίαο νινθιήξσζεο είλαη κηα λέα πνιηηηθή θνηλφηεηα ε νπνία ηίζεηαη ππεξάλσ ησλ πξνυπαξρφλησλ πνιηηηθψλ θνηλνηήησλ» (ζει 16) 8 Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe. Territorial Restructuring and Political Change, Δθδ. Edward Elgar Publishing Inc, Cheltenham 1998, ζει. 104 επ. 18

19 ζηνλ εθζπγρξνληζκφ, θπξίσο φηαλ απηφο πξνσζεί ηελ νκνηνκνξθία θαη ην θνζκηθφ θξάηνο. Απηή ε άπνςε γηα ην ξφιν ηηο πεξηθέξεηαο επηθξαηνχζε ζηελ Δπξψπε, θαη ηδηαίηεξα ζηε Γαιιία, θαηά ηνλ 19 ν αηψλα θαη ήηαλ αληηδξαζηηθή θαη αληίζεηε ζηελ πξφνδν. ήκεξα, έρεη ππνρσξήζεη θαη ν πεξηθεξηζκφο έρεη ζπλδεζεί πεξηζζφηεξν κε ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ αιιαγή. II. Αζηηθφο πεξηθεξηζκφο Αληίζεηα κε ηελ πξνεγνχκελε ζεσξία, ν αζηηθφο πεξηθεξηζκφο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη απαληάηαη ζηηο βηνκεραλνπνηεκέλεο θαη νηθνλνκηθά εμειηγκέλεο πεξηθέξεηεο. Η αζηηθή ηάμε απνηειεί δπλακηθφ ζηνηρείν ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη κάρεηαη ελάληηα ζηηο παξαδνζηαθέο ειίη κε ζηφρν ηελ δεκηνπξγία κηα πεξηζζφηεξν ζχγρξνλεο δηνίθεζεο θαη πνιηηηθήο ε νπνία ζα επλνεί ηελ βηνκεραληθή αλάπηπμε. Σέηνην παξάδεηγκα είλαη ε Καηαινλία ηεο Ιζπαλίαο, ε Φιάλδξα θαη ην γεξκαληθφ θξαηίδην ηεο Βάδεο-Βπξηεκβέξγεο 9. III. Πξννδεπηηθφο πεξηθεξηζκφο Βαζίδεηαη ζηελ αξηζηεξή ηδενινγία θαη ηνλίδεη ηελ αλάγθε γηα πξφνδν, δεκνθξαηία, αλαδηνξγάλσζε ηνπ θξάηνπο θαη ηζφηεηα. Παξαδείγκαηα βξίζθνπκε ήδε απφ ηνλ 19 ν αηψλα ζηελ Γαιιία, ηε θσηία, ηελ Οπαιία θαη ηελ Ιηαιία. ηελ ζχγρξνλε επνρή, επεξεάζηεθε απφ ηηο ηδέεο ηνπ Antonio Gramsci θαη ηα απειεπζεξσηηθά θηλήκαηα ησλ θξαηψλ ηνπ Σξίηνπ Κφζκνπ, ηνλίδνληαο ηελ άληζε αλάπηπμε θαη ηελ εζσηεξηθή απνηθηνπνίεζε. Γελ είρε εληνχηνηο κεγάιε απήρεζε, θπξίσο ιφγσ ηεο εηεξνγέλεηαο ησλ βαζηθψλ ηνπ παξαδνρψλ θαη αδπλακίαο ηνπ λα αληηπξνηείλεη έλα δηαθνξεηηθφ πξφηππν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. 9 Η Καηαινλία θαη ε Βάδε-Βπξηεκβέξγε αλήθνπλ ζηνλ Οξγαληζκφ Four Motors of Europe ν νπνίνο απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο επξσπατθέο πεξηθέξεηεο (Καηαινλία, Βάδε-Βπξηεκβέξγε, Ρνδαλφο-Άιπεηο θαη Λνκβαξδία), πξσηνπφξεο ζηα αληίζηνηρα θξάηε, κε θνηλά ζηνηρεία φπσο ε νηθνλνκηθή δχλακε, ηερλνγλσζία, δπλακηθή παξνπζία ζην ρψξν ηεο έξεπλαο, ηελ εθπαίδεπζεο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ θαζψο θαη πεξηβαιινληηθέο αλεζπρίεο. Οη ηέζζεξηο απηέο πεξηθέξεηο, απνθάζηζαλ λα ιάβνπλ δξάζε απφ θνηλνχ κε ζθνπφ λα πξνσζήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή θαη πεξηβαιινληηθή δπλακηθή εληφο θαη εθηφο ησλ νξίσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο βι. 19

20 IV. νζηαιηζηηθφο ηζηνξηθφο πεξηθεξηζκφο Απηνχ ηνπ είδνπο ν πεξηθεξηζκφο εκθαλίζηεθε θπξίσο κεηά ηελ παγθνζκηνπνίεζε θαη ηηο επηδξάζεηο πνπ απηή είρε ζην παιηφ ζνζηαιηζηηθφ πξφηππν ηνπ ζπγθεληξσηηθνχ θξάηνπο. Η αλάπηπμε ηεο πεξηθέξεηαο θαη ε απηνδηνίθεζή ηεο, πξνβάιινπλ σο αληίπαιν δένο ζην θεληξηθφ θξάηνο, ηνπ νπνίνπ ε θπξηαξρία κεηψλεηαη ιφγσ εμσηεξηθψλ επηδξάζεσλ. Σα ζνζηαιηζηηθά θφκκαηα, φληαο αληηπνιίηεπζε, ζηξάθεθαλ πξνο ηηο πνιηηηθέο βάζεηο πνπ είραλ ζηελ πεξηθέξεηα κε ζθνπφ λα εθκεηαιιεπηνχλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ δίλεη ε ηνπηθή θαη πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε. Απηή ε άπνςε πεξί πεξηθεξηζκνχ επεξέαζε ηα ζνζηαιηζηηθά θαη θνκκνπληζηηθά θφκκαηα ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο, αιιά ζα πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε φηη ην ξεχκα απηφ δίλεη έκθαζε ζηνλ πεξηθεξηζκφ κφλν φηαλ ηα θφκκαηα απηά είλαη ζηελ αληηπνιίηεπζε ελψ ε επηξξνή ηνπ κεηψλεηαη φηαλ θαηαιακβάλνπλ ηελ εμνπζία ζε επίπεδν θεληξηθήο θπβέξλεζεο. V. Λατθηζηηθφο πεξηθεξηζκφο Δίλαη αθξνδεμηάο πξνέιεπζεο δεκηνχξγεκα θαη αληηηίζεηαη ζην ζπγθεληξσηηθφ θξάηνο, ζηε κεηαθνξά πφξσλ ζηηο θησρφηεξεο πεξηνρέο θαη ζπρλά ζπλδέεηαη κε θηλήκαηα ηα νπνία ηάζζνληαη θαηά ηεο εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο κεηαλάζηεπζεο. Απηνχ ηνπ είδνπο ν πεξηθεξηζκφο εκθαλίζηεθε ζηε Βφξεηα Ιηαιία ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 (Lega Nord) θαη βαζίζηεθε ζηε κηθξνκεζαία ηάμε θαη ηνπο κηθξνχο επηρεηξεκαηίεο. Δπίζεο, ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα είλαη ην πνιηηηθφ θφκκα Vlaams Blok Φιάλδξα ηνπ Βειγίνπ, ελψ ππνζηεξίδεηαη θαη απφ νξηζκέλα πεξηθεξεηαθά θηλήκαηα ζηε Γαιιία. VI. Δζληθηζηηθά Κηλήκαηα ε νξηζκέλα ηζηνξηθέο πεξηθέξεηο ηεο Δπξψπεο φπσο ε Καηαινλία, ε θσηία, ε Υψξα ησλ Βάζθσλ θ.ά. απαληψληαη εζληθηζηηθά θηλήκαηα ηα νπνία 20

21 ηάζζνληαη ππέξ ηεο δηάζπαζεο ηνπ θξάηνπο θαη ηηο αλεμαξηεηνπνίεζεο ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ. Ο δηαρσξηζκφο κεηαμχ εζληθηζκνχ θαη πεξηθεξηζκνχ ζηα εζληθηζηηθά θφκκαηα πνπ δξνπλ ζηηο πεξηθέξεηο απηέο είλαη κάιινλ δπζρεξήο. Ο πεξηθεξηζκφο απηφο ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ ηζηνξηθή εζληθή ηαπηφηεηα κηαο πεξηνρήο θαη ηελ απαίηεζε δεκηνπξγίαο μερσξηζηνχ θξάηνπο. Οπζηαζηηθά δελ κηιάκε γηα πξφηππν πεξηθεξεηαθή νξγάλσζεο αιιά γηα πνιηηηθή εζληθηζηηθή θίλεζε πνπ ζηξέθεηαη ελαληίνλ ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο. 3. Οη πεξηθέξεηεο ζηνλ Δπξσπατθό ρώξν Οη πεξηθέξεηεο, σο κνλάδεο πνιηηεηαθήο νξγάλσζεο, έρνπλ καθξά ηζηνξία ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν. Η χπαξμή ηνπο πξνεγήζεθε απηήο ησλ θξαηψλ-εζλψλ θαη απνηέιεζαλ παξάγνληα δηακφξθσζεο ηνπ ζχγρξνλνπ δηεζλνχο πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. Λεηηνχξγεζαλ σο αλάρσκα ζηε δεκηνπξγία ζπγθεληξσηηθψλ θξαηηθψλ δνκψλ αιιά θαη σο θχξην ζπζηαηηθφ δηακφξθσζεο ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί εληνχηνηο φηη νη δπλαηφηεηεο ησλ πεξηθεξεηψλ λα επεξεάδνπλ ηελ θξαηηθή πνιηηηθή παξνπζηάδνπλ κεγάιεο απνθιείζεηο κεηαμχ ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ θαη εμαξηψληαη απφ ηε ιεηηνπξγηθή απηνλνκία ησλ εθάζηνηε πεξηθεξεηψλ απφ ηελ θεληξηθή δηνίθεζε θαζψο θαη ηηο πνιηηηθέο θαη δηνηθεηηθέο παξαδφζεηο ησλ θξαηψλ. Η Δπξψπε ηζηνξηθά ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα κσζατθφ ηνπηθψλ θνηλσληψλ, πφιεσλ, απηνθξαηνξηψλ θαη πξηγθηπάησλ ηα νπνία ζηαδηαθά ζπλέζεζαλ ηα θξάηε-έζλε. Έηζη ν φξνο «πεξηθέξεηα» αλαθέξεηαη ζε ππνεζληθέο νληφηεηεο πνπ δηαθέξνπλ πνιχ κεηαμχ ηνπο. 3.1 Η πνιηηηθή νηθνλνκία ηνπ πεξηθεξηζκνύ Καηά ην 19 ν αηψλα θαη κέρξη ηε δεθαεηία ηνπ 1940, θπξίαξρε ηάζε ζηα θξάηε-έζλε ηεο Δπξψπεο ήηαλ λα αληηκεησπίδνληαη νη πεξηθέξεηεο σο εκπφδηα 21

22 ζηελ δεκηνπξγία κηα εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη σο απαξραησκέλεο δνκέο πνπ αληηηίζεληαη ζηελ εγθαζίδξπζε θπξίαξρσλ θνζκηθψλ θξαηψλ. 10 Μεηά ην Β Παγθφζκην Πφιεκν, θαη θπξίσο κεηά ηε δεθαεηία ηνπ 1960, ε επηθξάηεζε ησλ θευλζηαλψλ καθξννηθνλνκηθψλ ζεσξηψλ θαη ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζηε Γπηηθή Δπξψπε, έθαλαλ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ζχλζεκα ησλ επξσπατθψλ θπβεξλήζεσλ. Οη δηαθνξέο ζηελ νηθνλνκηθή δπλακηθή ησλ δηάθνξσλ πεξηνρψλ ηνπ θξάηνπο αλαγλσξίζηεθαλ σο πξφβιεκα θαη εκπφδην γηα ηελ αλάπηπμε θαη νη πεξηθέξεηεο σο ην θαηάιιειν επίπεδν αληηκεηψπηζεο ηνπ. Μέζσ Πξνγξακκάησλ Πεξηθεξεηαθήο Αλαπηπμηαθήο Πνιηηηθήο θαη Πεξηθεξεηαθνύ ρεδηαζκνύ, επηρεηξήζεθε ε ηζφξξνπε αλάπηπμε ηνπ ζπλφινπ ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπ θξάηνπο. Βαζηδφκελε ζηηο θευλζηαλέο ζεσξίεο πεξί ζπγθξηηηθνχ απνηειέζκαηνο, ε πεξηθεξεηαθή αλαπηπμηαθή πνιηηηθή ζεσξνχζε ηηο πεξηθέξεηεο ζπκπιεξσκαηηθέο φζνλ αθνξά ην ξφιν ηνπο ζηελ εζληθή θαηαλνκή εξγαζίαο. 11 Κχξην ζηνηρείν ησλ πνιηηηθψλ απηψλ ήηαλ ε εθηξνπή ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο απφ ηηο πεξηζζφηεξν ζηηο ιηγφηεξν νηθνλνκηθά αλεπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο. Η ζεσξία ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο βαζίδνληαλ ζηε ινγηθή ηνπ παηγλίνπ κε κεδεληθνχ αζξνίζκαηνο (non-zero-sum game), ζχκθσλα κε ηελ νπνία δελ ππήξραλ ρακέλνη απφ απηή ηε κεηαβίβαζε πφξσλ θαη αλζξψπηλνπ θαη πιηθνχ θεθαιαίνπ. Τπνζηήξηδε φηη ζηηο θαζπζηεξεκέλεο πεξηθέξεηεο κε πιενλάδνλ εξγαηηθφ δπλακηθφ, ζα πξνέθππηαλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη αχμεζε ησλ επελδχζεσλ ελψ ζηηο πεξηθέξεηεο κε πιήξε απαζρφιεζε ζα κεηψλνληαλ νη πηέζεηο γηα ππνδνκέο, ηα ζηεγαζηηθά πξνβιήκαηα θαη ε πιεζπζκηαθή πίεζε πνπ δεκηνπξγνχζε ε εζσηεξηθή κεηαλάζηεπζε. Γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία ζπλνιηθά, ζα εμαζθαιηδφηαλ κείσζε ηνπ ππναπαζρνινχκελνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ θαη κε πιεζσξηζηηθή αχμεζε ηνπ εζληθνχ πξντφληνο. Πέξαλ φκσο ησλ νηθνλνκηθψλ ζηφρσλ νη πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο είραλ θνηλσληθνχο θαη πνιηηηθνχο ζηφρνπο. ε θνηλσληθφ επίπεδν πξνηεξαηφηεηα απνηεινχζε ε κείσζε ηεο αλεξγίαο θαη ε παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ζε φινπο ηνπο 10 Βι. Keating M., Is there a regional level of government, φπ.π., ζει Βι. Keating M., Loughlin J and Deschouwer K., Culture, Institutions and Economic Development, Δθδ. Edward Elgar Publishing Inc, Cheltenham 2003, ζει

23 πνιίηεο, ελψ ζε πνιηηηθφ επίπεδν επεδίσθαλ ηελ αχμεζε ηεο ππνζηήξημεο ησλ πεξηθεξεηψλ πξνο ην θξάηνο θαη ηηο θπβεξλήζεηο. Σα θχξηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ πξνψζεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αλαπηπμηαθψλ πνιηηηθψλ θαη ηελ εθηξνπή ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο, ήηαλ θνξνινγηθέο ειαθξχλζεηο θαη επηδνηήζεηο -γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχζαλ επελδχζεηο ζηηο πεξηνρέο πξνηεξαηφηεηαο-, δεκφζηεο επελδχζεηο θαη ππνδνκέο, θαζψο θαη κεηεγθαηάζηαζε ησλ κνλάδσλ παξαγσγήο ησλ εζληθνπνηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ βαζίδνληαλ ζε θξαηηθέο ρνξεγίεο ζηηο πεξηνρέο απηέο. Δπηπιένλ, βηνκεραλίεοθιεηδηά, φπσο βηνκεραλίεο ελέξγεηαο, κεηαιιεπκάησλ ή αθφκα θαη απηνθηλεηνβηνκεραλίεο (π.ρ. ε Citroën ζηε Γαιιία) εγθαηαζηάζεθαλ ζε θαζπζηεξεκέλεο πεξηθέξεηεο ψζηε λα ιεηηνπξγήζνπλ σο πφινη αλάπηπμεο δεκηνπξγψληαο εμσηεξηθέο νηθνλνκίεο πνπ ζα πξνζέιθπαλ θαη άιιεο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζηηο ελ ιφγσ πεξηνρέο 12. Γηακνξθσηήο ησλ πεξηθεξεηαθψλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ ήηαλ ην θξάηνο θαη νη πεξηθέξεηεο αληηκεησπίδνληαλ σο αληηθείκελν θαη φρη σο ππνθείκελν ησλ πνιηηηθψλ απηψλ. Θεσξνχληαλ αλαπφζπαζην κέξνο ηεο εζληθήο πνιηηηθήο θαη νη θεληξηθέο θπβεξλήζεηο ήηαλ απξφζπκεο λα κεηαβηβάζνπλ ζρεηηθέο αξκνδηφηεηεο θαη εμνπζίεο ζηηο πεξηθέξεηεο. Η πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο επνρήο απνκαθξχλνληαλ απφ ηνλ πνιηηηθφ πεξηθεξηζκφ, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ν πιεζπζκφο ηηο πεξηθέξεηαο, θαη θπξίσο νη ηνπηθέο ειίη, επεδίσθαλ ηνλ έιεγρν ησλ πεξηθεξεηαθψλ δεηεκάησλ. 13 Η θεληξηθή δηνίθεζε ήηαλ θαρχπνπηε απέλαληη ζηηο παξαδνζηαθέο πεξηθεξεηαθέο ειίη, είηε επεηδή δελ πξνέξρνληαλ απφ ηνλ ίδην πνιηηηθφ ρψξν κε ηελ θπβέξλεζε, είηε επεηδή ζεσξνχηαλ ππεξβνιηθά πξνζθνιιεκέλεο ζηηο παξαδφζεηο θαη αλαρξνληζηηθέο. Οη θπβεξλήζεηο πξνηίκεζαλ λα εηζάγνπλ δηθνχο ηνπο πεξηθεξεηαθνχο ζεζκνχο θαη δεκηνπξγήζεθαλ έηζη εμεηδηθεπκέλεο ππεξεζίεο εθαξκνγήο ησλ πεξηθεξεηαθψλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ κε ζηφρν λα απνθεπρζεί ε 12 Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe φπ.π ζει Βι. Keating M., Loughlin J and Deschouwer (επηκ.) K., Culture, Institutions φπ.π, ζει

24 πνιηηηθή/θνκκαηηθή επηξξνή 14 αιιά θαη αλαδεηήζεθαλ ζπκκαρίεο ηηο θεληξηθήο θπβέξλεζεο κε λέεο ηνπηθέο νκάδεο ζπκθεξφλησλ πξνζθέξνληαο ηνπο ην status ηνπ ζπκβνπιεπηηθνχ ζψκαηνο πεξηθεξεηαθνχ ζρεδηαζκνχ. Σν ηειεπηαίν απηφ πείξακα επηρεηξήζεθε ηφζν ζηελ Αγγιία φζν θαη ζηελ Γαιιία αιιά ρσξίο ηδηαίηεξε επηηπρία θαη απηφ γηαηί δελ έγηλε πνηέ ζαθέο αλ ν ξφινο ηνπο ήηαλ λα εθαξκφζνπλ ηελ θξαηηθή πνιηηηθή ζηελ εθάζηνηε πεξηθέξεηα ή λα αληηπξνζσπεχζνπλ ηελ πεξηθέξεηα ζηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. Η αληηπξνζσπεπηηθφηεηα θαη ε λνκηκφηεηά ηνπο εμάιινπ ήηαλ πάληα ππφ ακθηζβήηεζε εθφζνλ ηα κέιε ηνπο ήηαλ νξηζκέλα απφ ην θξάηνο. Απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ε ζεσξία ηεο πεξηθεξεηαθήο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο, φπσο απηή εθαξκφζηεθε, θαη ε έκθαζε πνπ δφζεθε ζηε βηνκεραλνπνίεζε σο εξγαιείν εθζπγρξνληζκνχ, ακθηζβεηήζεθαλ. Η εθαξκνγή ησλ ζρεηηθψλ πξνγξακκάησλ δεκηνχξγεζε εληάζεηο κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ θαη νη κεηαθηλνχκελεο βηνκεραλίεο δελ θαηάθεξαλ πάληα λα γίλνπλ πφινη αλάπηπμεο, λα ζπληεξήζνπλ ηελ απηνηξνθνδνηνχκελε αλάπηπμε, νχηε λα δεκηνπξγήζνπλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Δπηπιένλ, γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ πνιηηηθψλ ην θξάηνο εθηακίεπε κεγάια ρξεκαηηθά πνζά ρσξίο νη επελδχζεηο ηνπ λα έρνπλ ηελ αλακελφκελε απφδνζε. Σν κνληέιν απηφ αλάπηπμεο δέρζεθε έληνλε πίεζε θαη απφ ηηο πεηξειατθέο θξίζεηο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, νη νπνίεο επέβαιαλ ηε κείσζε ηεο θξαηηθήο δαπάλεο. Καζψο κάιηζηα πξνρσξνχζε ε επξσπατθή νινθιήξσζε ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο, γηα ηα θξάηε κέιε ηεο, πνιιά απφ ηα κέηξα ππνζηήξημεο ησλ θαζπζηεξεκέλσλ αλαπηπμηαθά πεξηνρψλ έπξεπε λα θαηαξγεζνχλ, γηαηί έξρνληαλ ζε αληίζεζε κε ηηο επξσπατθέο πνιηηηθέο αληαγσληζκνχ. Η ππνρξέσζε απηή ησλ θξαηψλ λα απέρνπλ απφ πνιηηηθέο πξνζηαηεπηηζκνχ, επεθηάζεθε κε ηελ εγθαζίδξπζε ηεο Διεχζεξεο Αγνξάο ην Η αλεμαξηεζία ησλ ππεξεζηψλ απηψλ απφ ηελ πνιηηηθή επηξξνή δελ ήηαλ ηφζν εχθνιε ζηελ πξάμε. Υαξαθηεξηζηηθά, ζηελ πεξίπησζε ηεο Ιηαιίαο, ην Cassa per il Mezzogiorno έγηλε ηειηθά ππνρείξην ηφζν ηνπ Υξηζηηαλνδεκνθξαηηθνχ φζν θαη ηνπ νζηαιηζηηθνχ θφκκαηνο πνπ ην δηαδέρηεθε ζηελ εμνπζία. 24

25 Παξάιιεια λέα αξηζηεξά θηλήκαηα θαη νη λέεο ηνπηθέο ειίη ππνζηήξηδαλ ηελ αλάζεζε ηεο αλαπηπμηαθήο πνιηηηθήο ησλ πεξηθεξεηψλ ζε ρακειφηεξεο βαζκίδεο δηνίθεζεο. Η πεξίνδνο απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ ηαπηφρξνλε ζπλχπαξμε παξαδνζηαθψλ θαη ζχγρξνλσλ αληηιήςεσλ γηα ην ξφιν ηεο πεξηθέξεηαο, πνπ νη κελ ππνζηήξηδαλ ηελ ππεξάζπηζε ηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο θαη νη δε ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηελ αιιαγή. 15 Κνηλφ ηνπο ζεκείν φκσο παξέκελε ην αίηεκα ηεο πνιηηηθήο απνδέζκεπζεο ησλ πεξηθεξεηψλ απφ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. ε πνιηηηζηηθφ επίπεδν, νη ηνπηθέο δηάιεθηνη, νη ηνπηθέο παξαδφζεηο θαη ηα ήζε θαη έζηκα αλαβίσζαλ θαη απνηέιεζαλ ζχκβνιν ηεο ξήμεο ησλ πεξηθεξεηψλ κε ηελ θεληξηθή θνπιηνχξα θαη ηηο αμίεο πνπ απηή ελζσκάησλε. ε πεξηνρέο κε ηζηνξηθή εζληθή ηαπηφηεηα, δηαθνξεηηθή απηήο ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο, φπσο ε Καηαινλία, ε Υψξα ησλ Βάζθσλ, ε Οπαιία θαη ε θσηία, ππήξμε έμαξζε εζληθηζηηθψλ θηλεκάησλ. 3.2 Ο λένο πεξηθεξηζκόο ηηο αξρέο ηηο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ε παγθνζκηνπνίεζε θαη ε επηηάρπλζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, πξνθάιεζε αλνηθηά ηελ θπξηαξρία ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ ηφζν ζε νηθνλνκηθφ φζν θαη ζε πνιηηηθφ επίπεδν. Σα θαηλφκελα ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο είραλ δπν αληηθαηηθέο επηδξάζεηο: ε ιεηηνπξγηθή δηάζηαζε ηνπ ρψξνπ θαη ν ξφινο ηνπ ζηελ δηακφξθσζε πνιηηηθήο θαη πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο ακθηζβεηήζεθαλ, παξάιιεια φκσο αλαγλσξίδεηαη φηη πξνθάιεζαλ ηε δεκηνπξγία λέσλ ζπζηεκάησλ εδαθηθήο δηαρείξηζεο θαη ζπιινγηθήο δξάζεο. Σν θξάηνο δέρεηαη πηέζεηο θαη ζην εζσηεξηθφ ηνπ απφ ηηο πεξηθέξεηεο. Απηέο επεξεάδνληαη απφ ηηο δηεζλείο θαη επξσπατθέο εμειίμεηο θαη δηεθδηθνχλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο έλα λέν ξφιν ζηελ παγθνζκηνπνηεκέλε δηεζλή θνηλφηεηα θαη ζηνλ εληαίν επξσπατθφ ρψξν πνπ δεκηνπξγείηαη εληφο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 15 Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe φπ.π ζει

26 Οη αιιαγέο πνπ επέθεξε ηφζν ε παγθνζκηνπνίεζε φζν θαη ε επξσπατθή νινθιήξσζε ζηελ πεξηθεξεηαθή νξγάλσζε θαη πνιηηηθή νδήγεζε νξηζκέλνπο ζεσξεηηθνχο, φπσο ν Michael Keating, o John Loughin, o Kris Deschouwer θ.ά, λα κηιήζνπλ γηα έλα λέν πεξηθεξηζκό ζηελ Γπηηθή Δπξψπε. Η πεξηθέξεηα γίλεηαη πιένλ ππνθείκελν θαη φρη αληηθείκελν πνιηηηθήο πνπ δξα φρη κφλν ζηα φξηα ηνπ θξάηνπο αιιά ζηελ ζηε δηεζλή πνιηηηθή ζθελή. ε νηθνλνκηθφ επίπεδν, ε θξαηηθή παξέκβαζε γηα ηε δηφξζσζε ησλ αηειεηψλ ηεο αγνξάο θαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνζσξηλψλ αληζνξξνπηψλ, ψζηε λα εηζαρζνχλ νη νηθνλνκηθά θαζπζηεξεκέλεο πεξηθέξεηεο ζηελ εζληθή νηθνλνκία, απνδεηθλχεηαη αλαπνηειεζκαηηθή. Σν άλνηγκα ησλ επξσπατθψλ θαη δηεζλψλ αγνξψλ νδήγεζε ζε αιιαγή πξνηεξαηνηήησλ ησλ θξαηψλ φζνλ αθνξά ζηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή. Αληί ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ησλ κεηνλεθηνχλησλ πεξηνρψλ, ηα θξάηε ππνρξεψλνληαη λα εληζρχζνπλ ηνπο πην αληαγσληζηηθνχο ηνκείο θαη πεξηθέξεηεο ψζηε λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηελ εζληθή αληαγσληζηηθφηεηα. 16 Η λέα αληίιεςε πεξί πεξηθεξηζκνχ, βαζίδεηαη ζηε λενθηιειεχζεξε νηθνλνκηθή ζεσξία. Αλαγλσξίδεη ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε σο δήηεκα ησλ ίδησλ ησλ πεξηθεξεηψλ, νη νπνίεο δελ αληηκεησπίδνληαη σο ζπκπιεξσκαηηθά θνκκάηηα ηνπ εζληθνχ θαηακεξηζκνχ εξγαζίαο, αιιά σο αληαγσληζηηθέο κεηαμχ ηνπο κνλάδεο νη νπνίεο δηεθδηθνχλ κηα ζέζε ζηε δηεζλή θαη επξσπατθή αγνξά («αληαγσληζηηθφο πεξηθεξηζκφο») ρσξίο ηελ πξνζηαηεπηηθή αζπίδα ηνπ θξάηνπο. 17 Γεκηνπξγείηαη φκσο ηαπηφρξνλα θαη κηα αληίξξνπε ηάζε: ε δεκηνπξγία δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ πεξηθεξεηψλ πνπ δελ αλήθνπλ ζην ίδην θξάηνο κε ζθνπφ λα πξνσζήζνπλ απφ θνηλνχ ηα ζπκθέξνληά ηνπο (πρ Four Motors of Europe). Σν δφγκα «ζπλεξγαζία ζηνλ αληαγσληζκφ» έρεη εληνχηνηο πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο επηηπρίαο γηα δίθηπα αλεπηπγκέλσλ πεξηνρψλ παξά γηα ηελ ππνβαζκηζκέλεο πξνβιεκαηηθέο πεξηθέξεηεο. 18 Η πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε πνπ αληηπξνηείλεηαη απφ ην λέν πεξηθεξηζκφ, βαζίδεηαη ζηελ παξαδνρή φηη νη αγνξέο θαη ηα ζπζηήκαηα παξαγσγήο είλαη 16 Βι. Keating M., The Political Economy of Regionalism, Δπηκ. Keating M., Loughlin J (επηκ.) Δθδ. Routledge, Oxon, 2004, ζει Βι. Keating M., Loughlin J and Deshouwer K. (επηκ.) Culture, Institutions φπ.π, ζει Αλδξηθνπνχινπ Δ., Σπγθξόηεζε θαη πξννπηηθέο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξωπαϊθήο Έλωζεο, ΣΟΠΟ Δπηζεψξεζε αζηηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ κειεηψλ, ηεχρνο 7/1994, ζει 23 26

27 πεξηζζφηεξν θνηλσληθά κνξθψκαηα παξά ην πξντφληα ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ. Η ζπκπεξηθνξά ησλ νηθνλνκηθψλ παηθηψλ θαζνξίδεηαη απφ θίλεηξα, ζπκπεξηθνξέο, αμίεο θαη θαλφλεο πνπ δηαθνξνπνηνχληαη ζην ρψξν θαη έηζη νη αγνξέο ιεηηνπξγνχλ δηαθνξεηηθά ζε αλφκνηα πιαίζηα (contexts). Ο ρψξνο ππεξβαίλεη ηελ εδαθηθή δηάζηαζε θαη εθιακβάλεηαη σο ην ζχλνιν νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, εζίκσλ θαη πνιηηηζηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ ζην ζχλνιφ ηνπο απνηεινχλ ην ηδηαίηεξν πεξηβάιινλ (milieu) θάζε ηφπνπ. Η πεξηθέξεηα δελ αληηκεησπίδεηαη κφλν σο ε ηνπνζεζία φπνπ ιακβάλνπλ ρψξα παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, αιιά σο έλα παξαγσγηθφ ζχζηεκα απφ κφλε ηεο, ηθαλή λα εθκεηαιιεχεηαη ηηο λέεο πεξηζηάζεηο, λα θαηλνηνκεί, λα καζαίλεη, λα πξνζαξκφδεηαη θαη λα βειηηψλεηαη. Απηή είλαη ε καλζάλνπζα πεξηθέξεηα (learning region) θαη ζηηο ζχγρξνλεο ζπλζήθεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, είλαη ζε αληαγσληζκφ κε ηηο ππφινηπεο γηα ηε δηεθδίθεζε αγνξψλ θαη ηερλνινγίαο. 19 Οη θαηλνηφκεο απηέο ζεσξίεο επεξέαζαλ ηηο πνιηηηθέο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο φισλ ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ αιιά θαη ηεο ίδηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν λέν απηφ πξφηππν πεξηθεξηζκνχ, δίλεη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνπο ζεζκνχο, θπξίσο ζηελ εηαηξηθή ζρέζε κεηαμχ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα θαη ζηα δίθηπα αληαιιαγήο γλψζεο (knowledge-sharing networks) θαη ζπλεξγαζίαο. Οη επελδχζεηο ζε ππνδνκέο ππνρσξνχλ θαη εληείλνληαη ζε άιινπο ηνκείο πνπ ζεσξνχληαη ζεκαληηθνί γηα ηελ καλζάλνπζα πεξηθέξεηα. Πνιιά θξάηε κεηαβηβάδνπλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ηελ επζχλε ελδπλάκσζεο ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ θαη πξαγκαηνπνηνχληαη ζρεηηθέο επελδχζεηο ζε πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο, θαηάξηηζεο, επηκφξθσζεο θαη ελίζρπζεο επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ. Η έξεπλα & αλάπηπμε (research&development) θαη ε κεηαθνξά ηερλνινγίαο ζεσξνχληαη θιεηδηά γηα ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε, ελψ πξνσζείηαη ε ελδνγελήο αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηψλ θαη δίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ πξνψζεζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Οη παξεκβάζεηο ζηελ νηθνλνκία ησλ πεξηθεξεηψλ είλαη ιηγφηεξν έληνλεο θαη επηιεθηηθέο πξνζπαζψληαο λα θαηεπζχλνπλ ηελ αλάπηπμε θαη φρη λα ηελ θαζνξίζνπλ. Η πνιηηηθή ηεο ρσξηθήο αλαδηαλνκήο παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πνπ ίζρπε ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο, ππνρσξεί ππέξ ηεο άπνςεο φηη νη πεξηθέξεηεο ζα 19 Βι. Keating M., Loughlin J and Deshouwer (επηκ..) K., Culture, Institutions φπ.π, ζει

28 πξέπεη λα μεθχγνπλ απφ ηελ εγεκνλία ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο θαη λα βνεζήζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο. 20 Η επηδίσμε νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο είλαη ηκήκα κφλν ησλ επηδηψμεσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Απηέο πεξηιακβάλνπλ ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, ηεο πνιηηηζηηθή αλάπηπμε θαη ηαπηφηεηα, αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο (θπζηθνχ, πνιηηηζηηθνχ, αζηηθνχ, νηθηζηηθνχ θηι) ηελ αλαβίσζε ησλ κεηνλνηηθψλ γισζζψλ θαη δηαιέθησλ θ.ά. Η απνκπζνπνίεζε ηνπ θξάηνπο-έζλνπο έζηξεςε ην ελδηαθέξνλ πξνο ζε ελαιιαθηηθέο ηαπηφηεηεο πνπ βαζίδνληαη ζε γιψζζεο κεηνλνηήησλ, ζε παξαδφζεηο, πνιηηηζηηθέο κλήκεο θαη ζε δηαθνξεηηθέο εζλνηηθέο νκάδεο. Σν παιηφ πξφηππν εθζπγρξνληζκνχ αληηκεηψπηδε ζπρλά ηηο ηνπηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ζαλ εκπφδην γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή πξφνδν. Η αλαβίσζε ηνπηθψλ ηαπηνηήησλ θαη πνιηηηζκψλ αληηκεησπίδεηαη ηψξα σο απφδεημε κηα κεηακνληέξλαο επνρήο φπνπ νη παγθφζκηεο αμίεο θαη ε παγθφζκηα θνπιηνχξα ππνρσξεί ππέξ ηεο ηδηαηηεξφηεηαο (particularism) θαη ηνπ πνιηηηζκηθνχ πινπξαιηζκνχ. 4. Μνληέια Πεξηθεξεηαθήο Γηνίθεζεο Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζηνηρεία θάζε ζεσξίαο πεξηθεξηζκνχ είλαη ε νξγάλσζε ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Οη πεξηθεξεηαθέο νξγαλψζεηο παίξλνπλ ζηνλ επξσπατθφ ρψξν ζρεδφλ ηφζεο κνξθέο φζεο θαη ηα θξάηε. Δληνχηνηο, ν Michael Keating κίιεζε γηα ζπγθεθξηκέλα κνληέια πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο (local government models) ηα νπνία απφ κφλα ηνπο ή ζε ζπλδπαζκφ ησλ βαζηθψλ ηνπο ζηνηρείσλ ζα κπνξνχζαλ λα απεηθνλίζνπλ ηελ πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε θαη απνθέληξσζε ζηελ Δπξψπε ζήκεξα. 21 Λεηηνπξγηθή απνθέληξσζε 20 Ibidem, ζει Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe φπ.π ζει. 112 επ. 28

29 Απνηειεί ηελ αζζελέζηεξε κνξθή πεξηθεξεηαθήο νξγάλσζεο. Αλαθέξεηαη ζηελ ίδξπζε ad hoc θξαηηθψλ ππεξεζηψλ κε θαζνξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο ζε έλα επίπεδν πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο θαη ησλ ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ. Οη πεξηθέξεηεο είλαη θπξίσο παξάγσγα ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ, ζε ρψξεο φπνπ κηα ηζρπξφηεξε πεξηθεξεηαθή θπβεξλεηηθή δνκή απνξξίπηεηαη ιφγσ απξνζπκίαο ηνπ θξάηνπο θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ λα παξαρσξήζνπλ αξκνδηφηεηεο θαη λα δεκηνπξγήζνπλ λένπο πνιηηηθνχο αληηπάινπο. Πεξηνξηζκέλε πεξηθεξεηαθή ζεζκνζέηεζε Απηνχ ηνπ είδνπο ην κνληέιν επηδηψθεη λα νξγαλψζεη ηηο πεξηθέξεηεο ζαλ ρψξνπο θνηλσληθνχ ζπληνληζκνχ, κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο, ησλ ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ, επηρεηξήζεσλ, ελψζεσλ, παλεπηζηεκίσλ, εξεπλεηηθψλ θέληξσλ θαη άιισλ ηνπηθψλ παξαγφλησλ. Σν κνληέιν απηφ πηνζεηήζεθε ζην Ηλσκέλν Βαζίιεην θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1960, θαζψο θαη ζην Βέιγην θαη ηελ Ιηαιία θαηά ην παξειζφλ ρσξίο φκσο επηηπρία. Μηα παξαιιαγή απηνχ ηνπ κνληέινπ ήηαλ ε έκκεζε εθινγή πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ απφ ηα ηνπηθά δεκνηηθά ζπκβνχιηα, ε νπνία θαη εθαξκφζηεθε απφ ην 1972 έσο ην 1986 ζηε Γαιιία. Πεξηθέξεηεο σο απνδηαξζξσκέλν ηκήκα ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο Απνηειεί κνληέιν πεξηθεξεηαθήο απνθέληξσζεο θαη φρη ζχζηεκα πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο. Πξνυπνζέηεη έλα θξαηηθφ αμησκαηνχρν (έπαξρν ή πεξηθεξεηάξρε) πνπ ζπληνλίδεη ηηο θξαηηθέο ππεξεζίεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. ηε Γαιιία έρεη ηε κνξθή Γεληθήο Γξακκαηείαο ηεο Πεξηθέξεηαο θαη πνιιέο θνξέο επηζθηάδεη ην έξγν ησλ ηνπηθψλ αξρψλ 22. Η Διιάδα αλήθεη κάιινλ ζε απηφ ην κνληέιν πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο. 22 ηελ Ιηαιία θαη ηελ Ιζπαλία ην θξάηνο δηαηεξεί κελ πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο, ρσξίο φκσο ζπληνληζηηθφ ξφιν. Η χπαξμή ηνπο αληαπνθξίλεηαη απνθιεηζηηθά ζε ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο ρσξίο λα έρνπλ πνιηηηθή, δηνηθεηηθή ή νηθνλνκηθή απηνδπλακία. 29

30 Οκνζπνλδηζκφο Η πξαγκαηηθή ζεκαζία ηεο έλλνηαο πεξηθεξεηαθή θπβέξλεζε αληηζηνηρεί ζην κνληέιν ηνπ νκνζπνλδηζκνχ ην νπνίν, ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, απαληάηαη κφλν ζηε Γεξκαλία, ηελ Απζηξία, ηελ Διβεηία θαη ην Βέιγην. Αλαθέξεηαη ζε εθιεγκέλα πνιηηηθά ζψκαηα γεληθήο αξκνδηφηεηαο κε ίδηεο ιεηηνπξγίεο θαη εμνπζίεο. Ο νκνζπνλδηζκφο βαζίδεηαη ζε ζπληαγκαηηθή θαηαλνκή εμνπζηψλ, βάζεη ηεο νπνίαο, θάζε επίπεδν δηαθπβέξλεζεο έρεη ηηο δηθέο ηνπ αξκνδηφηεηεο ρσξίο λα ππάξρεη ηεξαξρηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπο. χλεζεο ραξαθηεξηζηηθφ είλαη ε χπαξμε ζπληαγκαηηθνχ δηθαζηεξίνπ ην νπνίν απνθαζίδεη ζε πεξηπηψζεηο ζχγθξνπζεο αξκνδηνηήησλ θαη ε χπαξμε βνπιεπηηθνχ ζψκαηνο γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ νκφζπνλδσλ κεξψλ ζηελ λνκνπαξαγσγηθή δηαδηθαζία. ηνλ Πίλαθα 1 πνπ αθνινπζεί κπνξνχκε λα δνχκε ηελ θαηάηαμε θάπνησλ επξσπατθψλ ρσξψλ κε βάζε ην κνληέιν πεξηθεξηζκνχ θαη πεξηθεξεηαθήο θπβέξλεζεο πνπ εθαξκφδνπλ Πίλαθαο 1: Πεξηθεξεηαθή θπβέξλεζε ζε επξσπατθά θξάηε Μνληέια πεξηθεξεηαθήο θπβέξλεζεο Οκνζπνλδηζκφο Ιζρπξφο πεξηθεξηζκφο Αζζελήο πεξηθεξηζκφο Λεηηνπξγηθφο πεξηθεξηζκφο Γεξκαλία Ιζπαλία 23 Γαιιία Ηλσκέλν Βαζίιεην Διβεηία Ιηαιία Πνξηνγαιία Απζηξία Διιάδα Οιιαλδία Βέιγην νπεδία Φηλιαλδία Πεγή:. Keating M., The new regionalism in Western Europe. Territorial Restructuring and Political Change, ζει Ιδηαίηεξε κλεία πξέπεη λα γίλεη ζην δηνηθεηηθφ ζχζηεκα ηεο Ιζπαλίαο (γηα ηε δηνηθεηηθή νξγάλσζε ηεο νπνίαο αθνινπζεί ηδηαίηεξν θεθάιαην). ε απηφ ην ζεκείν αξθεί λα παξαηεξήζνπκε φηη ε Ιζπαλία ελψ δελ είλαη νκφζπνλδν θξάηνο, ην ζχζηεκα πεξηθεξεηαθήο δηαθπβέξλεζεο ραίξεη ζπληαγκαηηθήο εγγχεζεο θαη ξχζκηζεο απφ ην ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην. 30

31 5. Έλαο λένο ξόινο γηα ηηο πεξηθέξεηεο Απφ ηελ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε δηαπηζηψλνπκε φηη ην θεληξηθφ θξάηνο δελ είλαη ε κνλαδηθή πεγή πνιηηηθήο δξάζεο θαη εμνπζίαο. Η θπξηαξρία ηνπ πεξηνξίδεηαη απφ εμσηεξηθνχο παξάγνληεο, ιφγσ ηνπ θαηλφκελνπ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ή ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ζε δηεζλείο θαη επξσπατθνχο νξγαληζκνχο (φπσο ε Δπξσπατθή Έλσζε) αιιά δηαβξψλεηαη θαη εζσηεξηθά απφ ηελ χπαξμε πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ δξψλησλ. Η πνιηηηθή, παξά ηηο κεηαβνιέο πνπ έρεη ππνζηεί σο ζεσξία θαη σο πξαθηηθή, δηαηεξεί ηελ εδαθηθή ηεο δηάζηαζε θαη νη πεξηθέξεηεο έρνπλ πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ ξφιν κηαο θαη απνηεινχλ ην ρψξν ζπλεχξεζεο θαη δηαπξαγκάηεπζεο νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ δξψλησλ. Γελ είλαη κφλν ην πιαίζην δεκηνπξγίαο πνιηηηθήο αιιά απνηεινχλ θαη νη ίδηεο πνιηηηθφ ζχζηεκα. ήκεξα, ε παγθνζκηνπνίεζε πξνθαιεί νινέλα θαη κεγαιχηεξε πξνζθφιιεζε ησλ πνιηηψλ ζηηο ξίδεο ηνπ ηφπνπ ηνπο, ζηνπο ζεζκνχο πνπ βξίζθνληαη πιεζηέζηεξα ζην ιαφ θαη πνιιέο θνξέο, ε πεξηθέξεηα είλαη ην επίπεδν ζην νπνίν κπνξνχλ λα θαζνξίδνπλ ηελ ηαπηφηεηά ηνπο, ηδηαίηεξα φηαλ απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ χπαξμε γισζζηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ θαζψο θαη ηζρπξψλ ηζηνξηθψλ παξαδφζεσλ. ην νηθνλνκηθφ πεδίν, ε πξνζηαηεπηηθή νκπξέια πνπ είρε δεκηνπξγήζεη θαηά ην παξειζφλ ην θξάηνο, καδί κε ηελ θεληξηθά ειεγρφκελε πεξηθεξεηαθή αλαπηπμηαθή πνιηηηθή έρνπλ δψζεη ηε ζέζε ηεο ζηνλ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ γηα ηε δηεθδίθεζε κηαο ζέζεο, φρη ζηελ εζληθή, αιιά ζηελ επξσπατθή θαη δηεζλή αγνξά. Απηφ δε ζεκαίλεη βέβαηα φηη νδεγνχκαζηε ζηελ αλεμαξηεηνπνίεζή ησλ πεξηθεξεηψλ απφ ην θεληξηθφ θξάηνο. Η νηθνλνκηθή πνιηηηθή θαη θπξίσο ε θνξνινγηθή εμνπζία, παξακέλεη θπξίσο θξαηηθή αξκνδηφηεηα. Σν θξάηνο καδί κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε είλαη θαη ν θχξηνο ρξεκαηνδφηεο ησλ πεξηθεξεηψλ. Πνιιέο πεξηθέξεηεο έρνπλ ρακειή αληαγσληζηηθή ηθαλφηεηα θαη ρσξίο ηελ θξαηηθή ή θνηλνηηθή ππνζηήξημε δελ 31

32 είλαη ηθαλέο λα αληαπεμέιζνπλ νχηε θαλ ζηνλ εζσηεξηθφ αληαγσληζκφ. Αθφκε ζηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο ην θξάηνο είλαη ην ζεκείν αλαθνξάο γηα ηελ εζληθή ηαπηφηεηα ησλ πνιηηψλ. Γεληθά, ε αλνκνηνκνξθία πνπ παξνπζηάδνπλ νη πεξηθέξεηεο ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ, ηφζν ζε επίπεδν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο φζν θαη ζε πνιηηηθφ θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν, θαζηζηά δπζρεξή ηε ρξήζε ελφο θαη κφλν κνληέινπ πεξηθεξηζκνχ. Η κε χπαξμε φκσο θαζνιηθά απνδεθηνχ κνληέινπ γηα ην ξφιν θαη ηε δνκή ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ Δπξψπε δελ ακθηζβεηεί ηελ δπλακηθή θαη ην ξφιν ηνπο ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε επξσπατθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. 32

33 Κεθάιαην 2ν Ο ξόινο ησλ πεξηθεξεηώλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 33

34 1. Η επίδξαζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο ζηηο πεξηθέξεηεο Η επξσπατθή νινθιήξσζε θαη ε παγθνζκηνπνίεζε, φπσο είδακε, κεηαβάιινπλ, φρη κφλν ηε ιεηηνπξγία, αιιά θαη ηε δνκή ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ. Γεκηνπξγνχλ λέα δεδνκέλα γηα ηελ νξγάλσζή ηνπο ζε ππνεζληθφ επίπεδν θαη γηα ηελ αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ηνπο πνιηηηθψλ. Οη πεξηθέξεηεο θαη νη ηνπηθέο θνηλφηεηεο, απφ ηελ άιιε, δελ πεξηνξίδνληαη πηα ζηα φξηα ηνπ θξάηνπο αιιά έρνπλ γίλεη ζηνηρείν ηεο παγθφζκηαο θαη επξσπατθήο πνιηηηθήο ζθελήο. Η δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είρε νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηηο πεξηθέξεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ. ζνλ αθνξά ζηελ νηθνλνκία, ε θιαζζηθή νηθνλνκηθή ζεσξία ππνζηήξηδε φηη ε άξζε ησλ εκπνδίσλ ζην εκπφξην αγαζψλ, ππεξεζηψλ, ηε κεηαθνξά θεθαιαίνπ θαη ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ ζα ιεηηνπξγνχζε εμηζσηηθά ζηελ παξαγσγή θαη ην βηνηηθφ επίπεδν ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Έλσζεο. Σν θεθάιαην ζα θηλνχηαλ πξνο ηηο πεξηνρέο κε πιεφλαζκα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ρακειφηεξα θφζηε θαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζα θηλνχηαλ ζε πεξηνρέο κε απμεκέλε πξνζθνξά εξγαζίαο θαη πςειφηεξεο ακνηβέο. Οη πεξηθέξεηεο πνπ ζα επεξεάδνληαλ απφ ηνλ εμσηεξηθφ αληαγσληζκφ ζα θηλνχληαλ πξνο άιινπο παξαγσγηθνχο ηνκείο βάζεη ηεο αξρήο ηνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. πσο δηαπηζηψζεθε φκσο, αθφκα θαη απφ ηελ ίδηα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ε πξνζαξκνγή ζηηο ζπλζήθεο ηηο ειεχζεξεο αγνξάο δελ ήηαλ ηφζν εχθνιε θαη νη πεξηθεξεηαθέο νηθνλνκηθέο αληζφηεηεο απμήζεθαλ αληί λα ακβιπλζνχλ. 24 Η χπαξμε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ε φμπλζε ηνπο, θαζψο πξνρσξνχζε ε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο θαη δηεχξπλζεο ηεο Έλσζεο, ήηαλ ν ιφγνο δεκηνπξγίαο ησλ Κνηλνηηθψλ Πνιηηηθψλ Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο θαη πλνρήο. ην πνιηηηθφ πεδίν, νη αξκνδηφηεηεο πνπ κεηαβηβάδνληαλ απφ ηα θξάηε ζηα φξγαλα ηεο Έλσζεο ζπκπεξηειάκβαλαλ θαη δεηήκαηα γηα ηα νπνία νη 24 Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe φπ.π ζει

35 πεξηθέξεηεο είηε είραλ άκεζν ελδηαθέξνλ είηε γηα ηα νπνία, ζε επίπεδν θξάηνπο, αξκφδηεο ζα ήηαλ νη πεξηθεξεηαθέο θπβεξλήζεηο. Αθφκε νη πεξηθεξεηαθέο αξρέο θαινχληαλ λα εθαξκφζνπλ ην θνηλνηηθφ δίθαην θαη ηηο απνθάζεηο ησλ θνηλνηηθψλ νξγάλσλ ρσξίο λα έρνπλ ην δηθαίσκα λα ζπκκεηέρνπλ ζε απηέο. Οη πεξηζζφηεξεο πεξηθέξεηεο αληέδξαζαλ αξλεηηθά ζηελ επξσπατθή νινθιήξσζε θαη απέξξηπηαλ ηελ ηδέα ηεο «ελνπνηεκέλεο Δπξψπεο» θνβνχκελεο ηελ απψιεηα ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειέγρνπ, ηελ πεξεηαίξσ κείσζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ην ζξίακβν ησλ αξρψλ ηεο ειεχζεξεο αγνξάο έλαληη ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο. Μεηά ην 1980 φκσο ε ηάζε άιιαμε, θπξίσο ιφγσ ηεο δπλαηφηεηαο πνπ είραλ νη πεξηθέξεηεο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηνπο κεραληζκνχο ηεο Κνηλφηεηαο γηα ηελ εμαζθάιηζε νηθνλνκηθψλ πφξσλ. Αθφκε, θάπνηεο πεξηθέξεηεο, φπσο ε θσηία, ε Υψξα ησλ Βάζθσλ θαη ε Καηαινλία, πίζηεςαλ φηη ε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα ήηαλ ην θαηάιιειν πεδίν έθθξαζεο θαη αλαγλψξηζεο ησλ απηνλνκηζηηθψλ ή εζληθηζηηθψλ ηνπο αηηεκάησλ. Οη πεξηθέξεηεο ζήκεξα αλαδεηνχλ ηξφπνπο γηα λα επεξεάζνπλ ηελ θνηλνηηθή πνιηηηθή, ελψ ε Δπξσπατθή Έλσζε απφ ηελ πιεπξά ηεο ςάρλεη ζπκκάρνπο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν γηα ηνπο δηθνχο ηεο πνιηηηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο ζθνπνχο. Ο πεξηθεξηζκφο θαη ε επξσπατθή νινθιήξσζε είλαη δχν δπλάκεηο πνπ αζθνχληαη ηαπηφρξνλα, ζε ππνεζληθφ θαη ππεξεζληθφ επίπεδν, δηαβξψλνληαο ηε θπξηαξρία ηνπ θξάηνπο. Σν απνηέιεζκα φισλ απηψλ είλαη κηα δπλακηθή αιιειεπίδξαζε ζπκθεξφλησλ κεηαμχ ηξηψλ πφισλ: ησλ πεξηθεξεηψλ, ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ησλ θξαηψλ κειψλ. 2. Η πνξεία ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο θαη ε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηώλ 2.1 Η «πεξηθεξεηαθή ηύθισζε» ηνπ επξσπατθνύ ζπζηήκαηνο Σν επξσπατθφ ζχζηεκα, ζηελ αξρή ηεο νηθνδφκεζήο ηνπ, θαηεγνξήζεθε φηη έπαζρε απφ «πεξηθεξεηαθή ηχθισζε» (Landesblindheit): δελ 35

36 ζπλεηδεηνπνηνχζε ηελ χπαξμε ησλ ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ νληνηήησλ εληφο ησλ θξαηψλ-κειψλ. 25 Η πλζήθε ηεο ΔΟΚ αλαθεξφηαλ ζην πξφβιεκα ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη ζηελ αλάγθε γηα αξκνληθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε αιιά ειάρηζηα κέηξα πξνέβιεπε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο απηήο θαη δελ αλαγλψξηδε ηδηαίηεξν ξφιν ζηηο ππνεζληθέο αξρέο. πλεπψο, ην ζχζηεκα δεκηνχξγεζε ηνπο δηθνχο ηνπ ζεζκνχο θαη δηαδηθαζίεο ιακβάλνληαο ππφςε ηνπ απνθιεηζηηθά ηηο θεληξηθέο θπβεξλήζεηο. ζν δηεπξχλνληαλ νη πνιηηηθέο ηεο Κνηλφηεηαο, ηα κεγαιχηεξα ζχκαηα ηεο δηαδηθαζίαο νινθιήξσζεο ήηαλ ηα γεξκαληθά νκφζπνλδα θξαηίδηα θαη νη ηηαιηθέο πεξηθέξεηεο, δει. νη κνλαδηθέο πεξηθέξεηεο κε εηδηθφ απηφλνκν θαζεζηψο εληφο ηεο Κνηλφηεηαο, εθείλε ηελ επνρή. Οη πεξηθέξεηεο απηέο, φπσο θαη ηα θξάηε ζηα νπνία αλήθαλ, κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ εμεπξσπατζκνχ ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ, αλαγθάζηεθαλ λα κεηαβηβάζνπλ κεγάιν αξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. Αληίζεηα φκσο κε ηα θξάηε κέιε, νη πεξηθέξεηεο δελ είραλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαπιεξψζνπλ ηηο απψιεηεο απηέο κε ην λα ζπκκεηέρνπλ, έκκεζα ή άκεζα, ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο Κνηλφηεηαο. Έηζη γηα παξάδεηγκα ε Άλσ Βνπιή ηεο Γεξκαλίαο δελ είρε ηε δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ζην πκβνχιην, ην νπνίν αλαγλψξηδε ην κνλνπψιην ηεο νκνζπνλδηαθήο εθπξνζψπεζεο. Δπηπιένλ, γηα ηα ζέκαηα πνπ αληηκεησπίδνληαλ πιένλ ζε επξσπατθφ επίπεδν, έραλαλ ηε δπλαηφηεηα δηαδξαζηηθήο ζρέζεο κε ηηο θεληξηθέο θπβεξλήζεηο ηνπο, πνπ ηνπο εμαζθάιηδε παιαηφηεξα ε εζσηεξηθή ηνπο έλλνκε ηάμε. 26 Οη πεξηθέξεηεο είραλ απψιεηεο θαη ζε επίπεδν ζεζκηθψλ εγγπεηψλ ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπο. Πξάγκαηη, ελψ ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα ηεο Γεξκαλίαο είραλ ην δηθαίσκα πξνζθπγήο ζην γεξκαληθφ ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην ελάληηα ζε πξάμεηο θαηάρξεζεο αξκνδηφηεηαο ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο, δελ είραλ πξφζβαζε ζηα θνηλνηηθά δηθαζηηθά κέζα. 25 D'Atena A. Procedures For Local And Regional Authority Participation In European Policy Making In The Member State, Δθδ. Official Publications of the European Communities, Luxembourg, 2005, ζει 8 26 Benz A. German regions in the European Union From joint policy making to multi-level governance, ζην Regions in Europe, επηκ. Le Gales P.& Laquense C, Δθδ. Routledge, London 1998, ζει

37 2.2 Η πεξηθεξεηνπνίεζε ζηα θξάηε κέιε Θα πξέπεη λα παξαηεξήζνπκε φηη ε νιηγσξία πνπ επέδεημε αξρηθά ε Kνηλφηεηα πξνο ηηο πεξηθεξεηαθέο αξρέο είρε άκεζε ζρέζε θαη κε ηελ δηνηθεηηθή δνκή ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο. Σα θξάηε -κε εμαίξεζε ηε Γεξκαλία θαη ηελ Ιηαιία- αθνινπζνχζαλ ζπγθεληξσηηθά ζπζηήκαηα δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ πξψησλ ρξφλσλ ιεηηνπξγίαο ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο, νη πεξηθέξεηεο θαη νη ηνπηθέο θνηλφηεηεο ησλ δελ είραλ αλεμάξηεην πνιηηηθφ ιφγν. Η δεθαεηία ηνπ 1970 απνηέιεζε νξφζεκν γηα ηελ ηηο πεξηθέξεηεο ζηελ Γπηηθή Δπξψπε. Η πεξηθεξεηνπνίεζε ηεο Ιηαιίαο νινθιεξψζεθε κε ηελ δεκηνπξγία 15 πεξηθεξεηψλ «θαλνληθνχ θαζεζηψηνο απηνλνκίαο» 27 (κέρξη ηφηε κφλν πέληε πεξηθέξεηεο απνιάκβαλαλ εηδηθνχ θαζεζηψο απηνλνκίαο). Σελ ίδηα επνρή, δεκηνπξγήζεθαλ 3 νκνζπνλδηαθέο πεξηνρέο ζην Βέιγην (Βαιισλία, Φιάλδξα θαη Βξπμέιιεο) ππφ ηνλ ηίηιν «πνιηηηζηηθέο πεξηθέξεηεο». ε απηέο ηδξχζεθαλ πεξηθεξεηαθέο ζπλειεχζεηο κε αξκνδηφηεηα ζηνλ πνιηηηζηηθφ, θνηλσληθφ θαη κεξηθψο ζηνλ πνιηηηθφ θαη δηνηθεηηθφ ηνκέα. 28 Σελ επφκελε δεθαεηία, ε δηεχξπλζε ηεο ΔΟΚ είρε ζαλ απνηέιεζκα λα εληαρζνχλ ζε απηή νη δπν ρψξεο ηεο ηβεξηθήο ρεξζνλήζνπ, ε Ιζπαλία θαη ε Πνξηνγαιία. Η πεξηθεξεηνπνίεζε ησλ δχν απηψλ θξαηψλ ήηαλ επαθφινπζν ηεο κεηάβαζεο ηνπο πξνο ηε δεκνθξαηία, κεηά απφ δπν καθξνρξφληεο δηθηαηνξίεο (ηνπ Φξάλθν ζηελ Ιζπαλία απφ ην 1939 έσο ην ζάλαηφ ηνπ ην 1975 θαη ηνπ Οιηβέηξα αιαδάξ ζηελ Πνξηνγαιία απφ 1932 θαη σο ηελ επαλάζηαζε ησλ γαξχθαιισλ ην 1968). ηελ Ιζπαλία, ην χληαγκα ηνπ 1978 πξνέβιεπε ηε δεκηνπξγία 17 αλεμάξηεησλ απηφλνκσλ θνηλνηήησλ, νη νπνίεο θάιππηαλ ην ζχλνιν ηνπ ηζπαληθνχ εδάθνπο. ηελ Πνξηνγαιία ε πεξηθεξεηνπνίεζε ήηαλ κεξηθή θαη ζχκθσλα κε ην πνξηνγαιηθφ ζχληαγκα ηνπ 1976, θαζεζηψο απηνλνκίαο απνθηνχζαλ κφλν νη Αδφξεο θαη ε Μαδέξα. 27 ρεηηθή δπλαηφηεηα πξνβιέπνληαλ απφ ην άξζξν 116 ηνπ ηηαιηθνχ πληάγκαηνο ηνπ 1947 αιιά γηα παξαπάλσ απφ 20 ρξφληα δελ είρε εθαξκνζηεί. 28 Βι ζρεηηθά ζην δηθηπαθφ ηφπν ηεο Βειγηθήο Οκνζπνλδίαο 37

38 Ο πεξηθεξηζκφο εληφο ησλ νξίσλ ηεο Κνηλφηεηαο εληζρχεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν ηε δεθαεηία ηνπ 1990: ην Βέιγην κεηά ηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1993 γίλεηαη νκφζπνλδν θξάηνο εληφο ηνπ Ηλσκέλνπ Βαζηιείνπ, ζηελ Οπαιία, ηε θσηία θαη ηελ Βφξεηα Ιξιαλδία, δεκηνπξγνχληαη πεξηθεξεηαθέο ζπλειεχζεηο κε λνκνζεηηθέο αξκνδηφηεηεο ελψ ην 1990 εληάζζεηαη ζηελ Κνηλφηεηα έλα αθφκε νκφζπνλδν θξάηνο, ε Απζηξία. 2.3 Σν άλνηγκα ηεο Δπξσπατθήο Κνηλόηεηαο πξνο ηηο πεξηθέξεηεο Η Κνηλφηεηα ιακβάλνληαο ππφςε ηεο ηελ απμαλφκελε επηξξνή πνπ είραλ ζηα θξάηε κέιε νη πεξηθέξεηεο, έθαλε ηα πξψηα βήκαηα αλαγλψξηζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ζπκκεηνρήο ζην Κνηλνηηθφ ζχζηεκα, ζε νληφηεηεο ππνεζληθνχ επηπέδνπ (sub-state entities). ε θνηλή δήισζή ηνπο ηνλ Ινχλην ηνπ 1984, ην πκβνχιην, ε Δπηηξνπή θαη ην Κνηλνβνχιην αλέθεξαλ: «Σα ηξία φξγαλα αλαγλσξίδνπλ ηε ζεκαζία κηαο πην απνηειεζκαηηθήο ζρέζεο κεηαμχ ηεο Δπηηξνπήο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ, ή φπνπ απηφ είλαη πην δφθηκν, ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, κε ηε δένπζα επηθχιαμε ππέξ ηεο εζσηεξηθήο αξκνδηφηεηαο ησλ Κξαηψλ Μειψλ θαη ηνπ Κνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Απηφ ζα επηηξέςεη ζηα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ λα ιεθζνχλ πην νινθιεξσκέλα ππφςε φηαλ ραξάζζνληαη πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ή πξνγξάκκαηα παξέκβαζεο.» 29 Σν 1988 κε απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζπζηήζεθε Γλσκνδνηηθό πκβνύιην Σσλ Οξγαληζκώλ Πεξηθεξεηαθήο &Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. 30 Σν ζπκβνχιην απηφ απαξηίδνληαλ απφ 42 κέιε πνπ θαηείραλ αηξεηφ αμίσκα, ζε πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν, θαη ν δηνξηζκφο ηνπο 29 θαη ζηε δηαδξνκή European Organisations European Union The EU Institutions Committee of Regions Joint Statement by the Council, Commission and Parliament of 19 June 1984 issued following the conciliation procedure on the reform of the ERDF 30 Δπίζεκε Δθεκεξίδα ΔΚ αξηζ. L 247 ηεο 06/09/1988 ζει

39 βαζίδνληαλ ζηηο εηδηθέο ηνπο γλψζεηο φζν θαη ζηελ πείξα πνπ δηέζεηαλ σο πξνο ηα αλαπηπμηαθά πξνβιήκαηα ηφζν ησλ πεξηθεξεηψλ, φζν θαη ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ αιιά θαη ησλ ιεγνκέλσλ «δεπηεξνβάζκησλ» νξγαληζκψλ εληφο ησλ νξίσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Σν Γλσκνδνηηθφ πκβνχιην ρσξηδφηαλ ζε δχν ηκήκαηα: ην έλα εμέθξαδε ηα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ην άιιν ησλ ηνπηθψλ αξρψλ. Απνηέιεζε δε ηνλ «πξφγνλν» ηεο ζεκεξηλήο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ Σν Ννέκβξην ηνπ 1988 αθνινχζεζε Φήθηζκα ηνπ Κνηλνβνπιίνπ 31 γηα ηελ θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θαη ην ξφιν ησλ πεξηθεξεηψλ (γλσζηφ θαη σο Κνηλνηηθόο Υάξηεο Πεξηθεξεηαθήο Γηαίξεζεο). ην ςήθηζκα απηφ αλαγλσξηδφηαλ ε αλάγθε πξνψζεζεο ηεο ζεζκνζέηεζεο πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ ζηα θξάηε κέιε θαη γηλφηαλ αλαθνξά ζηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηψλ (δει. ζηε λνκηθή ηνπο πξνζσπηθφηεηα, ηελ αλάγθε χπαξμεο άκεζα εθιεγκέλσλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ ζπκβνπιίσλ, ηηο λνκνζεηηθέο ηνπο εμνπζίεο θ.ά.). 2.4 Η πλζήθε ίδξπζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη) Η πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, απνηέιεζε ηελ πξψηε αλαγλψξηζε ηνπ ξφινπ ησλ πεξηθεξεηψλ ζε επίπεδν πξσηνγελνχο δηθαίνπ. Καηαξράο, κε ην άξζξν 146 (λπλ άξζξν 203 ΔΚ) θαηαξγήζεθε ην κνλνπώιην ηεο νκνζπνλδηαθήο εθπξνζώπεζεο ζην πκβνύιην ησλ Τπνπξγώλ, αλνίγνληαο ην δξφκν γηα ηε ζπκκεηνρή εθπξνζψπσλ ζε επίπεδν ρακειφηεξν απηνχ ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο. Έθηνηε, ην πκβνχιην «απαξηίδεηαη απφ έλαλ αληηπξφζσπν θάζε θξάηνπο κέινπο ζε ππνπξγηθφ επίπεδν, ν νπνίνο είλαη εμνπζηνδνηεκέλνο λα δεζκεχεη ηελ θπβέξλεζε ηνπ θξάηνπο» (άξζξν 203, εδάθην 1, ΔΚ), ρσξίο λα γίλεηαη αλαθνξά ζην ζρεηηθφ άξζξν ζε «εθπξφζσπν ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο». Η δεχηεξε κεγάιε θαηλνηνκία ηεο πλζήθεο ήηαλ ε δηαηχπσζε ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθόηεηαο. Σν άξζξν 3Β (λπλ άξζξν 5 ΔΚ) ρσξίο λα 31 ΔΔ C 326, ηεο

40 αλαθέξεηαη ζπγθεθξηκέλα ζε ππνεζληθφ επίπεδν- νξίδεη φηη ε Δπξσπατθή Έλσζε δξα κφλν εάλ έλα απνηέιεζκα κπνξεί λα επηηεπρζεί θαιχηεξα ζην δηθφ ηεο επίπεδν θαη φρη ζε επίπεδν θξάηνπο-κέινπο. Σν άξζξν 2Α (λπλ άξζξν 1 ΔΔ) θάλεη ιφγν γηα «κηα λέα θάζε ζηε δηαδηθαζία κηαο δηαξθψο ζηελφηεξεο έλσζεο ησλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο, ζηελ νπνία νη απνθάζεηο ιακβάλνληαη φζν ην δπλαηφλ πην αλνηθηά θαη φζν ην δπλαηφλ εγγχηεξα ζηνπο πνιίηεο...» Η ζεκαληηθφηεξή φκσο ζρεηηθή ζπκβνιή ηεο πλζήθεο είλαη ε ίδξπζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηώλ (άξζξν 198, λπλ άξζξν 263 ΔΚ), ε νπνία έρεη ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν θαη ηα κέιε ηεο είλαη εθπξφζσπνη ησλ νξγαληζκψλ πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. 2.5 Οη πλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ θαη ηεο Νίθαηαο Οη αλαζεσξεηηθέο ζπλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ηεο Νίθαηαο ηξνπνπνίεζαλ ην ζεζκηθφ πιαίζην ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ ζην θνηλνηηθφ ζχζηεκα. Με ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πξνζηέζεθε εηδηθφ πξσηφθνιιν γηα ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ηεο αλαινγηθφηεηαο. Δπίζεο εληζρχζεθε ν ξφινο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζηελ νπνία αλαγλσξίζηεθε ην δηθαίσκα λα θαηαξηίδεη κφλε ηεο ηνλ εζσηεξηθφ ηεο θαλνληζκφ ρσξίο λα απαηηείηαη ζρεηηθή έγθξηζε απφ ην πκβνχιην. Αθφκε έδσζε ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηελ δπλαηφηεηα λα δεηά ηε γλψκε ηεο Δπηηξνπήο απηήο θαη αχμεζε ηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ε γλψκε ηεο ζα πξέπεη λα δεηείηαη απφ ηα επξσπατθά φξγαλα κε απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα, δει. ην πκβνχιην, ην Κνηλνβνχιην θαη ηελ Δπηηξνπή. Με ηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ απμήζεθαλ σο απνηέιεζκα ηεο επηθείκελεο δηεχξπλζεο ηεο Έλσζεο. Παξάιιεια εληζρχζεθε ε λνκηκνπνίεζε ησλ κειψλ ηεο εθφζνλ πιένλ απαξηίδεηαη απφ αληηπξνζψπνπο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο, νη νπνίνη είηε είλαη αηξεηά κέιε ελφο νξγαληζκνχ πεξηθεξεηαθήο 40

41 δηνίθεζεο ή ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο είηε είλαη πνιηηηθά ππεχζπλνη ελψπηνλ κηαο εθιεγκέλεο ζπλέιεπζεο Η αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο Η έλλνηα ηεο επηθνπξηθφηεηαο εκθαλίζηεθε ζηε ζπδήηεζε γηα ηε ζεζκηθή εμέιημε ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη ζπλδέζεθε κε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ πεξί «δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηφο» ηεο. Δθθξάδνληαλ θφβνη φηη ηα θνηλνηηθά φξγαλα είραλ αλαιάβεη αξκνδηφηεηεο, ηηο νπνίεο δελ ζα κπνξνχζαλ λα αζθήζνπλ απνηειεζκαηηθά. Παξάιιεια ε ζπγθέληξσζε ππεξβνιηθψλ εμνπζηψλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, έζεηε ζε θίλδπλν ηηο θαζηεξσκέλεο δηαθνξνπνηήζεηο πνιηηηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ θξαηψλ κειψλ. ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε έγηλε ε πξψηε έκκεζε αλαθνξά ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο. πγθεθξηκέλα ζηνλ Σίηιν VII, άξζξν αλαθέξεηαη φηη: «Η Κνηλφηεηα αλαιακβάλεη δξάζε ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ, φηαλ νη ζθνπνί πνπ αλαθέξνληαη ζηελ παξάγξαθν 1 πιεξνχληαη θαιχηεξα ζε θνηλνηηθφ επίπεδν παξά ζε επίπεδν θξαηψλ κειψλ» Με ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη γηα ηελ ίδξπζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ε επηθνπξηθφηεηα εηζάγεηαη σο νπζηαζηηθή αξρή ε νπνία επηηάζζεη νη απνθάζεηο λα ιακβάλνληαη φζν ην δπλαηφ πιεζηέζηεξα ζηνλ πνιίηε (πξννίκην άξζξν Α ΔΔ). Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο απνηειεί θξηηήξην γηα ην πφηε θαη πψο ζα πξέπεη λα αλαιακβάλεηαη δξάζε ζε Κνηλνηηθφ επίπεδν. Χο δηαδηθαζηηθή αξρή ε επηθνπξηθφηεηα ζπλδέεηαη κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνιηηηθήο: ε πνιηηηθή πξέπεη λα εθαξκφδεηαη ζην επίπεδν δηαθπβέξλεζεο εθείλν, ην νπνίν είλαη ηθαλφ λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο πην απνηειεζκαηηθά. 32 Άξζξν 2 εδάθην 42 πλζήθεο ηεο Νίθαηαο πεξί αληηθαηάζηαζεο ηνπ άξζξνπ 263 ηεο ΔΚ 41

42 Πξνθεηκέλνπ ινηπφλ ε Κνηλφηεηα λα αλαιάβεη δξάζε, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζα πξέπεη λα εμεηάδεη θάζε πεξίπησζε μερσξηζηά κε βάζεη ηα θξηηήξηα ηεο θιίκαθαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο. Αξρηθά εμεηάδνληαη ηα δηαζέζηκα κέζα ζε εζληθφ πεδίν, ψζηε λα δηαθξηβσζεί ε επάξθεηά ηνπο γηα ηελ επίηεπμε ησλ θνηλνηηθψλ ζηφρσλ. Έπεηηα, ε Δπηηξνπή πξαγκαηνπνηεί ην «ηεζη πξνζηηζέκελεο αμίαο» δει. αμηνινγεί αλ ε ππφ αλάιεςε θνηλνηηθή δξάζε δηθαηνινγείηαη γηα ιφγνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο. 33 Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, εθηφο απφ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα, ζπλδέεηαη θαη κηα άιιε αξρή πνπ δηέπεη ηε δξάζε ηεο Έλσζεο, απηή ηεο αλαινγηθφηεηαο. Η αξρή ηεο αλαινγηθόηεηαο εθαξκφδεηαη ζην έιεγρν έληαζεο ηεο θνηλνηηθήο δξάζεο θαη επηηάζζεη ε δξάζε απηή λα είλαη αλάινγε ησλ επηδησθφκελσλ ζηφρσλ. Η νπζία ηεο αξρήο είλαη ηα κέηξα γηα ηελ επηδίσμε ελφο ζθνπνχ λα κελ είλαη δπζαλάινγα («δελ θπλεγάκε ζπνπξγίηηα κε θαλφληα») θαη ζε επίπεδν Κνηλφηεηαο απηφ θπξίσο κεηαθξάδεηαη κε πξνηίκεζε ζε κέηξα ελαξκφληζεο θαη νδεγίεο-πιαίζηα παξά ζε ιεπηνκεξείο θαλνληζκνχο. Δίλαη γεγνλφο φηη ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο ελζσκαηψζεθε ζηελ πλζήθε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε ζθνπφ λα δηαρσξίζεη ηηο αξκνδηφηεηεο κεηαμχ Έλσζεο θαη θξαηψλ κειψλ, ρσξίο λα αλαθέξεηαη ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ εληφο ηεο Κνηλφηεηαο ή ζε εζληθφ επίπεδν. Παξφια απηά, πθίζηαηαη ε αλάγθε γηα επειημία ζην ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ηεο Έλσζεο, ην νπνίν απνηειείηαη απφ δηαθνξεηηθά επίπεδα άζθεζεο πνιηηηθήο θαη ιήςεο απνθάζεσλ. Γηα ηελ νπζηαζηηθή εθαξκνγή ηεο, ε αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζα πξέπεη λα δηεηζδχζεη θαη ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη λα πξνσζήζεη ε απνζπγθέληξσζε ησλ δηνηθεηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δνκψλ ηνπο. 34 Αλ θαη νη ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ησλ θξαηψλ πίεζαλ πεξηζζφηεξν απφ θάζε άιιν ζεζκηθφ παξάγνληα γηα ηελ είζνδν ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζην θείκελν ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη, δελ ππάξρεη αλαθνξά ζε ππνεζληθφ επίπεδν ζην ζρεηηθφ άξζξν. Έλα απφ ηα θχξηα αηηήκαηα ησλ αξρψλ απηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπδήηεζεο γηα ηε πληαγκαηηθή 33 Παξαζθεπφπνπινο Υ. Κνηλωληθό Κεθάιαην θαη Θεζκηθά Γίθηπα Σπιινγηθήο Δθκάζεζεο: ην νπζηαζηηθό πεξηερόκελν ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθόηεηαο ζηα πιαίζηα ηεο επξωπαϊθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ΣΟΠΟ Δπηζεψξεζε αζηηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ κειεηψλ, ηεχρνο 12/1997, ζει Ibidem ζει

43 πλζήθε ηεο Έλσζεο, ήηαλ ζην άξζξν γηα ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, λα ππάξρεη ξεηή αλαθνξά ζηηο ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ησλ θξαηψλ κειψλ. Πξάγκαηη ε πληαγκαηηθή πλζήθε ζην άξζξν Ι-9(3) νξίδεη φηη: «Γπλάκεη ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ζηνπο ηνκείο νη νπνίνη δελ ππάγνληαη ζηελ απνθιεηζηηθή ηεο αξκνδηφηεηα, ε Έλσζε παξεκβαίλεη µφλν εθφζνλ θαη ζην βαζκφ πνπ νη ζηφρνη ηεο πξνβιεπφκελεο δξάζεο δελ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ επαξθψο απφ ηα θξάηε µέιε, ηόζν ζε θεληξηθό όζν θαη ζε πεξηθεξεηαθό θαη ηνπηθό επίπεδν, κπνξνχλ φκσο, ιφγσ ηεο θιίκαθαο ή ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξνβιεπφκελεο δξάζεο, λα επηηεπρζνχλ θαιχηεξα ζην επίπεδν ηεο Έλσζεο.» Σν γεγνλφο φκσο φηη ε πληαγκαηηθή πλζήθε δελ επηθπξψζεθε θαη ήδε ην κέιινλ ησλ ζπλζεθψλ ηεο Έλσζεο ζπδεηείηαη ζε άιιε βάζε, είρε ζαλ απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη ζαθή αλαθνξά πνπ λα ζπλδέεη ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο κε ην πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν, ηνπιάρηζην ζε επίπεδν πξσηνγελνχο θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. ε δηαδηθαζηηθφ επίπεδν, εληνχηνηο, ν έιεγρνο ηεο εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηελ Δπηηξνπή ιακβάλεη ππφςε ηνπ ην ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. 35 Δπίζεο, ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ δεκηνχξγεζε ην 2005 έλα Γίθηπν Παξαθνινύζεζεο ηεο Αξρήο ηεο Δπηθνπξηθόηεηαο. Σν δίθηπν απηφ είλαη έλα εξγαιείν πνπ επηηξέπεη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ κεηαμχ ησλ επξσπατθψλ ππνεζληθψλ αξρψλ ζρεηηθά κε πξνηάζεηο θαη πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο πνπ ελδερνκέλσο ζα έρνπλ επηπηψζεηο ζε ηνπηθφ ή πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Κχξηνο ζηφρνο ηνπ είλαη λα εληζρπζεί ε ελεκέξσζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ επηθνπξηθφηεηα, ελψ ηαπηφρξνλα επηδηψθεη λα ιεηηνπξγήζεη σο κέζν γηα ηε πξνζέγγηζε ησλ ηνπηθψλ αξρψλ θαη ησλ επξσπατθψλ ζεζκηθψλ νξγάλσλ D'Atena A. Procedures For Local And Regional Authority όπ.π., ζει 30 επ. 36 Βι. ζρεηηθά ζηελ ει. δηεχζπλζε 43

44 4. Λεπθή Βίβινο γηα ηελ Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε Η ζπλερηδφκελε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο Έλσζεο αληηκεηψπηζε φρη κφλν ηελ αληίδξαζε ησλ πεξηθεξεηψλ, αιιά θπξίσο ηελ αληίδξαζε θαη ηελ δπζπηζηία ησλ πνιηηψλ. Έλαο απφ ηνπο ηέζζεξηο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ην 2000 ήηαλ ε αλακφξθσζε ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο κε ζηφρν ηε κείσζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο ηεο Κνηλφηεηαο. Σν 2001 εμέδσζε ηε Λεπθή Βίβιν γηα ηελ Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε 37, κε ζθνπφ λα πξνσζεζεί ε δηαθάλεηα, ε ινγνδνζία θαη ε επζχλε ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ ζε κηα απφπεηξα νη πνιίηεο λα κελ αηζζάλνληαη απνμελσκέλνη απφ ην έξγν ηεο Έλσζεο. ην ίδην ην θείκελν ηεο Λεπθήο Βίβινπ αλαγλσξίδεηαη φηη γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη απαξαίηεηεο αιιαγέο απαηηείηαη ζπληνληζκέλε δξάζε απφ φια ηα φξγαλα ηεο Έλσζεο, απφ ηηο θεληξηθέο θπβεξλήζεηο, ηηο πεξηθέξεηεο, ηηο πφιεηο θαη ηελ θνηλσλία πνιηηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ησλ ππφ έληαμε ρσξψλ. 38 Οη αξρέο ηεο ρξεζηήο δηαθπβέξλεζεο, θαηά ηελ Δπηηξνπή, είλαη ε δηαθάλεηα, ε ζπκκεηνρή, ε ινγνδφηεζε, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε ζπλνρή. Η εθαξκνγή ησλ αξρψλ απηψλ εληζρχεη ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο θαη ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Έηζη απφ ηε ράξαμε σο ηελ εθαξκνγή κηαο πνιηηηθήο, ε επηινγή ηνπ επηπέδνπ ζην νπνίν γίλνληαη νη ελέξγεηεο (επξσπατθφ, εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ) θαη ησλ κέζσλ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζα πξέπεη λα είλαη αλάινγα πξνο ηνπο επηδησθφκελνπο ζθνπνχο. 37 Οη Λεςκέρ Βίβλοι πνπ εθδίδνληαη απφ ηελ Δπηηξνπή είλαη έγγξαθα πνπ πεξηιακβάλνπλ πξνηάζεηο θνηλνηηθήο δξάζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο απνηεινχλ πξνέθηαζε ησλ Πξάζηλσλ Βίβισλ, ζθνπφο ησλ νπνίσλ είλαη ε έλαξμε δηαδηθαζίαο δηαβνπιεχζεσλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Δθφζνλ δηαηππσζεί επλντθή γλψκε γηα ηε Λεπθή Βίβιν απφ ην πκβνχιην, κπνξεί, ελδερνκέλσο, λα αθνινπζήζεη πξφγξακκα δξάζεο ηεο Έλσζεο ζηνλ ζπγθεθξηκέλν ηνκέα. Μπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ σο παξάδεηγκα νη Λεπθέο Βίβινη γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο (1985), ηελ «αλάπηπμε, αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε» (1993) ή αθφκε ηελ επξσπατθή δηαθπβέξλεζε (2001). Πην πξφζθαηα, ε Λεπθή Βίβινο γηα ηηο ππεξεζίεο θνηλήο σθέιεηαο (2004) θαη ε Λεπθή Βίβινο γηα κηα επξσπατθή πνιηηηθή επηθνηλσλίαο (2006) ζεκαηνδφηεζαλ ηελ εμέιημε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. Πεγή: Γισζζάξην SCADPlus ( 38 Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, Δπξωπαϊθή Γηαθπβέξλεζε-Μηα Λεπθή Βίβινο, COM(2001) 428 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, ζει. 4 44

45 ηηο αλαγθαίεο δξάζεηο γηα ηελ επίηεπμε ηεο αιιαγήο αλαθέξεηαη θαη ε πξνζέγγηζε ησλ πνιηηψλ κέζσ ηεο δεκνθξαηίαο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. 39 Η αλάκημε ησλ αξρψλ ηεο πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηηο πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο, θπξίσο θαηά ην ζηάδην ηεο εθαξκνγήο ηνπο, είλαη φιν θαη εληνλφηεξε. Απηφ φκσο δελ ζπλεπάγεηαη φηη γίλεηαη πιήξε εθκεηάιιεπζε ηνπ ξφινπ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ νη πεξηθεξεηαθέο θπβεξλήζεηο, σο αηξεηνί αληηπξφζσπνη ησλ πνιηηψλ, ζηε ζρέζε ησλ ηειεπηαίσλ κε ηελ Έλσζε. Οη επηθξίζεηο ζηξέθνληαη θαηά ηεο Έλσζεο, αιιά θπξίσο θαηά ησλ εζληθψλ δηνηθήζεσλ. Οη θεληξηθέο θπβεξλήζεηο δελ εκπιέθνπλ επαξθψο ηνπο πεξηθεξεηαθνχο θαη ηνπηθνχο θνξείο ζηελ πξνπαξαζθεπή ησλ πνιηηηθψλ θαη ζέζεσλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ζηελ Έλσζε. Η Δπηηξνπή, γηα ην ιφγν απηφ, πξνηείλεη ηελ νξγάλσζε ζπζηεκαηηθνχ δηαιφγνπ ηεο ίδηαο κε επξσπατθέο θαη εζληθέο ελψζεηο πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαζψο επίζεο θαη ηελ ζηελφηεξε ζπλεξγαζία ησλ ελψζεσλ απηψλ κε ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. Αθφκε ηνλίδεη ηελ αλάγθε γηα κεγαιχηεξε επειημία σο πξνο ηα κέζα πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηελ εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο θαη ησλ δξάζεσλ πνπ έρνπλ πεξηθεξεηαθφ αληίθηππν, έηζη ψζηε νη πεξηθεξεηαθέο ηδηαηηεξφηεηεο λα κελ απνηεινχλ εκπφδην ζηελ πινπνίεζε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. Οη πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο, ησλ θξαηψλ θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ ή ηνπηθψλ αξρψλ πξέπεη λα απνηεινχλ ηκήκαηα ελφο ζπλεθηηθνχ ζπλφινπ. Πξνηείλεη σο εξγαιείν ηε ζέζπηζε ηξηκεξψλ ζπκβάζεσλ, κεηαμχ Δπηηξνπήο, θξαηψλ κειψλ θαη ππνεζληθψλ νληνηήησλ, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο, νη πεξηθέξεηεο αλαιακβάλνπλ ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ Κνηλνηηθψλ ζηφρσλ ελψ ζηελ θεληξηθή θπβέξλεζε επηθπιάζζεηαη ειεγθηηθφο θαη ζπληνληζηηθφο ξφινο Ibidem ζει ε αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηηο ηξηκεξείο απηέο ζπκβάζεηο πνπ αθνινχζεζε αλαθέξεηαη: «Οη ηξηκεξείο ζηνρνζεηεκέλεο ζπκβάζεηο θαη ζπκθωλίεο ππάγνληαη, επί ηεο αξρήο, ζε κηα γεληθή ππνρξέωζε ζπκβαηόηεηαο κε ηηο ζπλζήθεο ( )Γηθαηνινγνύληαη εθόζνλ επηθέξνπλ πποστιθέμενη αξία ζε ζρέζε κε άιια όξγαλα πνπ επηδηώθνπλ θνηλνύο ζηόρνπο. Απηή ε πξνζηηζέκελε αμία αθνξά είηε ηελ απλοποίηση πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζύκβαζε (γηα παξάδεηγκα, αλ ε ζύκβαζε επηηξέπεη ηελ εμνηθνλόκεζε αλαιπηηθώλ νξηδόληηωλ κέηξωλ εθαξκνγήο), είηε ηα πολιτικά νθέιε θαη ηελ αύξηση τηρ αποτελεσματικότηταρ πνπ πξνθύπηνπλ από ηε κεγαιύηεξε σςμμετοσή ηωλ αξρώλ πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζε πνιηηηθέο κε δηαθνξνπνηεκέλν αληίθηππν αλάινγα κε ην ηνπηθό 45

46 Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο ελίζρπζεο ηεο εκπινθήο ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ ζηηο επξσπατθέο δηαδηθαζίεο, ε Λεπθή Βίβινο πξνηείλεη ηελ αλάιεςε δξάζεο απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη ηα θξάηε κέιε. Η Δπηηξνπή επηβεβαίσζε ηελ πξφζεζή ηεο λα «θαζηεξψζεη, ζε πξψηκν ζηάδην πξνζδηνξηζκνχ ησλ δηαθφξσλ πνιηηηθψλ, έλαλ πην ζπζηεκαηηθφ δηάινγν µε ηηο επξσπατθέο θαη εζληθέο ελψζεηο πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ» 41 θαη λα πξνσζήζεη ηηο ηξηκεξείο ζπκβάζεηο. Καιεί ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ λα δηαδξακαηίζεη ελεξγφηεξν ξφιν ζηελ εμέηαζε ηεο πνιηηηθήο, λα νξγαλψλεη ηελ αληαιιαγή βέιηηζησλ πξαθηηθψλ γηα ηελ εκπινθή ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ ζηελ πξνπαξαζθεπαζηηθή θάζε ηεο θνηλνηηθήο ιήςεο απνθάζεσλ, θαζψο επίζεο θαη λα επαλεμεηάζεη ηνλ ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ αληίθηππν νξηζκέλσλ πξνηεηλφκελσλ νδεγηψλ ψζηε λα δηαπηζησζεί ε δπλαηφηεηα εηζαγσγήο πην επέιηθησλ κέζσλ εθαξκνγήο ηνπο. Σέινο, θαιεί ηα θξάηε λα εμεηάζνπλ κε πνην ηξφπν ζα βειηησζεί ε αλάκημε ησλ ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ θνξέσλ ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλνηηθήο πνιηηηθήο. 5. Η ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηώλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 5.1 Η δηακόξθσζε πεξηθεξεηαθώλ ζπκθεξόλησλ Σα ζπζηήκαηα δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Έλσζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ηδηαίηεξεο ηζηνξηθέο, πνιηηηθέο θαη πνιηηηζκηθέο θαηαβνιέο ηνπο, έρνπλ δεκηνπξγήζεη πεξηθέξεηεο κε δηαθνξεηηθή δπλακηθή θαη πιαίζην( ) Με απηή ηελ απινπνίεζε, θαζώο θαη κε ηελ απμεκέλε ζπκκεηνρή ηωλ θνξέωλ πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ζα πξέπεη επίζεο λα αλακέλεηαη, ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο, τασύτεπη ευαπμογή» Βι. Αλαθνίλωζε ηεο Δπηηξνπήο Έλα πιαίζην γηα ηηο ηξηκεξείο ζηνρνζεηεκέλεο ζπκβάζεηο κεηαμύ ηεο Έλωζεο, ηωλ θξαηώλ θαη ηωλ αξρώλ πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, (COM (2002) 709 ηειηθφ, , Βξπμέιιεο), 41 Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, Δπξωπαϊθή Γηαθπβέξλεζε-Μηα Λεπθή Βίβινο, COM(2001) 428 ηειηθφ, Βξπμέιιεο, ζει

47 δπλαηφηεηεο λα δηακνξθψλνπλ θαη λα ππεξαζπίδνληαη ηα ηδηαίηεξα ζπκθέξνληά ηνπο ηφζν εληφο ηνπ θξάηνπο φζν θαη ζε επίπεδν Έλσζεο. ζνλ αθνξά ζηελ θνηλνηηθή πνιηηηθή, νη πεξηθέξεηεο έρνπλ θάπνηα θνηλά ζπκθέξνληα, ζηα νπνία ζπκπεξηιακβάλνληαη ζεζκηθά δεηήκαηα, ε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, ε εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ε επέθηαζε ησλ πνιηηηθψλ ζπλνρήο θ.ά. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο, νη επξσπατθέο πεξηθέξεηεο είλαη ζε αληαγσληζκφ κεηαμχ ηνπο γηα ηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ, ηελ αχμεζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ πνπ ηνπο δηαηίζεληαη θαη γηα ηελ δηακφξθσζε ησλ ηνκεαθψλ πνιηηηθψλ ηεο Κνηλφηεηαο (γηα παξάδεηγκα κηα πεξηθέξεηα αγξνηηθήο νηθνλνκίαο έρεη δηαθνξεηηθή άπνςε γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο απφ κηα πεξηθέξεηα ε νπνία βαζίδεηαη ζηε βαξηά βηνκεραλία). Η έληαζε ινηπφλ κεηαμχ ηεο πξνψζεζεο ησλ θνηλψλ έλαληη ησλ ηδηαίηεξσλ ζπκθεξφλησλ ησλ πεξηθεξεηψλ, δεκηνπξγεί ηελ αλάγθε χπαξμεο δηαθνξεηηθψλ δηαχισλ πξφζβαζεο ζηελ Έλσζε πνπ ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο δηαθέξεη αλάινγα κε ηα ζπκθέξνληα πνπ αληηπξνζσπεχνπλ θαη ηηο πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπγθπξίεο Γίαπινη πξόζβαζεο ησλ πεξηθεξεηαθώλ ζπκθεξόλησλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Πξηλ απφ ηε πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε θχξηα νδφο πξφζβαζεο πνπ είραλ ηα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ Έλσζε ήηαλ κέζσ ηεο επηξξνήο πνπ κπνξνχζαλ λα αζθήζνπλ ζηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. Η επηξξνή απηή θαη νη νκάδεο ζπκθεξφλησλ πνπ κπνξεί λα θηλεηνπνηεί θάζε πεξηθέξεηα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο, ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν, ήηαλ θαη παξακέλνπλ έλαο ζεκαληηθφο δείθηεο δχλακεο θαη έλα ηζρπξφ εξγαιείν πνιηηηθήο. Η πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, ζεζκνζέηεζε ηελ εκπινθή ησλ πεξηθεξεηψλ ζην επξσπατθφ γίγλεζζαη θαη θαζηέξσζε βαζηθνχο κεραληζκνχο γηα ηελ 42 Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe φπ.π ζει

48 πξφζβαζε ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ Έλσζε: ηε ζπκκεηνρή ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ, ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, ηελ είζνδν ηελ αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Δθηφο φκσο απφ ηηο επίζεκεο απηέο πνιηηηθέο δηφδνπο, νη πεξηθέξεηεο αζθνχλ πνιηηηθή επηξξνή ζε επξσπατθφ επίπεδν θαη αλεπίζεκα. Έλα παξάδεηγκα επηηπρεκέλεο νξγαλσκέλεο πξνζπάζεηαο πξνψζεζεο θνηλψλ ζπκθεξφλησλ ησλ πεξηθεξεηψλ ζε επξσπατθφ επίπεδν ήηαλ ε «πξσηνβνπιία ηεο Βαπαξίαο». Σν 1989, ζπγθεληξψζεθαλ ζην Μφλαρν 36 πξφεδξνη πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ ηεο Γεξκαλίαο, ηνπ Βειγίνπ, ηεο Ιηαιίαο θαη ηεο Ιζπαλίαο, θαη κε θνηλφ δηάβεκα ηνπο πξνο ηελ Γηαθπβεξλεηηθή Γηάζθεςε γηα ηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, θαινχζαλ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην λα ιάβεη φια ηα θαηάιιεια κέηξα ψζηε λα πξνσζεζνχλ ηα ζπκθέξνληα θαη ε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηψλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν. Έλαο έκκεζνο δίαπινο πξνο ηελ Έλσζε είλαη νη θνκκαηηθνί δεζκνί πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ πεξηθεξεηψλ θαη θεληξηθήο θπβέξλεζεο. Σα ηδηαίηεξα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε θαη κέζσ απηήο, ηηο πνιηηηθέο ηεο Έλσζεο. Δπίζεο, ηα θνκκαηηθά δίθηπα επηηξέπνπλ ζηηο πεξηθέξεηεο λα ειέγρνπλ ηελ θεληξηθή πνιηηηθή θαη απμάλνπλ ην πνιηηηθφ θφζηνο θαη ηε ινγνδνζία ησλ θξαηηθψλ θνξέσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. ε άιιεο πεξηπηψζεηο γηα ην ζρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο ηα θφκκαηα εζληθήο εκβέιεηαο αλαδεηνχλ κεηεθινγηθέο ζπλεξγαζίεο κε πεξηθεξεηαθά θφκκαηα, δίλνληαο ζηα ηειεπηαία πξφζβαζε θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο. Απηή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ εζληθηζηηθνχ θφκκαηνο CiU (Convergència i Unió = χγθιηζε θαη Δλφηεηα) ηεο Καηαινλίαο ην νπνίν κεηά ηηο εθινγέο ηνπ 1993 θαη ηνπ 1996 ζπκκεηείρε ζηνπο θπβεξλεηηθνχο ζπλαζπηζκνχο κε ην νζηαιηζηηθφ θαη ην Λατθφ θφκκα αληίζηνηρα. ηνλ θπβεξλεηηθφ ζπλαζπηζκφ ηνπ 1996, κε πξφεδξν ηνλ Jose María Aznar, επίζεο ζπκκεηείρε ην Δζληθηζηηθφ Βαζθηθφ Κφκκα (Partido Nacionalista Vasco) θαη ν πλαζπηζκφο Καλάξησλ Νήζσλ (Coalición Canaria). 43 Σέινο, πνιιέο πεξηθέξεηεο, είηε απηφλνκα είηε ζε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπο έρνπλ δεκηνπξγήζεη άκεζνπο δεζκνχο κε ηελ Έλσζε. Δθπξφζσπνη

49 πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ, θάλνπλ ζπρλέο επηζθέςεηο ζηηο Βξπμέιιεο θαη επηδηψθνπλ ζπλαληήζεηο κε ηνπο Δπίηξνπνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ κφληκσλ γξαθείσλ δηαζχλδεζεο ζηε βειγηθή πξσηεχνπζα πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηηο πεξηθέξεηεο. Σν πξψην ηέηνην γξαθείν δεκηνπξγήζεθε ην 1985 θαη ην 2001 ν αξηζκφο ηνπο έθηαλε ηα θνπφο ηνπο είλαη λα πξνσζήζνπλ ηα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ θπξίσο κέζα απφ ηε δξάζε νκάδσλ πίεζεο (lobbies) θαη ηε δεκηνπξγία πνιηηηθψλ δηθηχσλ θαη ζπλεξγαζίαο κε άιια αληίζηνηρα γξαθεία. Σα γξαθεία πεξηθεξεηψλ (regional offices) έρνπλ δηάθνξεο κνξθέο θαη είηε αληηπξνζσπεχνπλ κηα κφλν πεξηθέξεηα, είηε ηνπηθέο αξρέο, είηε ελψζεηο πεξηθεξεηψλ. Σα γξαθεία απηά κπνξεί λα εθπξνζσπνχλ θαη δηαθξαηηθέο ελψζεηο πεξηθεξεηψλ, πνπ έρνπλ θνηλά ζπκθέξνληα, φπσο γηα παξάδεηγκα ην Centre Atlantique, πνπ εθπξνζσπεί ηηο γαιιηθέο πεξηθέξεηο ηνπ θέληξνπ, ην Πνπαηνχ- εξέλη θαη ηε Καζηίιιε-Λεφλ ηεο Ιζπαλίαο 45. εκαληηθφο είλαη ν ξφινο ησλ γξαθείσλ θαη ζην πεδίν ηεο ακθίδξνκεο ελεκέξσζεο: ελεκεξψλνπλ ηηο πεξηθέξεηεο γηα ηηο επηθείκελεο θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο, έηζη ψζηε λα αζθνχλ έγθαηξα πνιηηηθή πίεζε ζηηο θεληξηθέο θπβεξλήζεηο παξάιιεια πξνζθέξνπλ απζεληηθή ελεκέξσζε ζηνπο θνξείο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηηο ζέζεηο ησλ πεξηθεξεηψλ ζε δηάθνξα δεηήκαηα, πνπ ζε αληίζεηε πεξίπησζε ζα βαζίδνληαλ ζηελ ελεκέξσζε απφ ηε θεληξηθή θπβέξλεζε ηνπ θξάηνπο Οη κεραληζκνί ζπκκεηνρήο ηεο πλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη Η πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη έδσζε επίζεκν ραξαθηήξα ζηηο ζρέζεηο ηεο Έλσζεο κε ηηο ππνεζληθέο νληφηεηεο θαη δεκηνχξγεζε ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο κεραληζκνχο ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ ζηελ θνηλνηηθή δηαδηθαζία: Salk J., Nielsen F. & Marks G., Patterns Of Cooperation Among Regional Offices In Βrussels: Homophily, Complementarity, And National Embeddedness, Μάηνο 2001, ζει Βι. Keating M., The new regionalism in Western Europe φπ.π ζει

50 4.3.1 πκκεηνρή ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ Η δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ππνεζληθψλ νληνηήησλ ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ είλαη κηα πνιχ ζεκαληηθή θίλεζε -νπζηαζηηθνχ αιιά θαη ζπκβνιηθνχ ραξαθηήξα- ηεο Έλσζεο πξνο ηηο πεξηθέξεηο. Θα πξέπεη, φκσο, λα παξαηεξήζνπκε φηη απηή ε πξσηνβνπιία αθνξά κφλν ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη φρη ην ηνπηθφ. Απηφ είλαη κάιινλ ινγηθφ γηαηί νη απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη ζε επίπεδν πκβνπιίνπ είλαη απνθαζηζηηθνχ ραξαθηήξα θαη επεξεάδνπλ ηελ επξσπατθή θαη θξαηηθή πνιηηηθή. Η ζπκκεηνρή ελφο εθπξνζψπνπ θξάηνπο κέινπο ζηηο ζπλεδξηάζεηο θαη ηηο απνθάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ ζα πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη κε ηελ εγγχεζε φηη απηφο θαηέρεη ππνπξγηθφ αμίσκα θαη φηη εθπξνζσπεί θαη δεζκεχεη ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. χκθσλα κε ην άξζξν 203 ηε πλζήθεο: «Σν πκβνχιην απαξηίδεηαη απφ έλαλ αληηπξφζσπν θάζε θξάηνπο κέινπο ζε ππνπξγηθό επίπεδν, ν νπνίνο είλαη εμνπζηνδνηεκέλνο λα δεζκεύεη ηελ θπβέξλεζε ηνπ θξάηνπο». Λφγσ αθξηβψο ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ ζέηεη ην ζρεηηθφ άξζξν, κηθξφο αξηζκφο πεξηθεξεηψλ κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ηελ θαηλνηνκία απηή. ηελ πξάμε δπλαηφηεηα λα εθπξνζσπεζνχλ ζην πκβνχιην απφ ππνπξγνχο επηπέδνπ πεξηθεξεηαθήο θπβέξλεζεο έρνπλ κφλν ηα ηξία νκφζπνλδα θξάηε ηεο Έλσζεο, ήηνη ε Γεξκαλία, ην Βέιγην θαη ε Απζηξία, θαη δπν θξάηε κε πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε: ε Μεγάιε Βξεηαλία θαη ε Ιζπαλία. Γηα ηα ππφινηπα θξάηε κέιε, αθφκε θαη ζε εθείλα πνπ ε πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε είλαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλε (πρ Ιηαιία), ε εθπξνζψπεζε ζην πκβνχιην παξακέλεη απνθιεηζηηθφ πξνλφκην ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο Η Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ 50

51 Η Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ είλαη ην φξγαλν ηεο Έλσζεο ζην νπνίν εθπξνζσπνχληαη νη πεξηθέξεηεο θαη νη ηνπηθέο θνηλσλίεο ησλ θξαηψλ κειψλ. Η ζχζηαζή πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1994, κεηά απφ ζρεηηθή πξφβιεςε ζηε πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη. Γχν ήηαλ νη βαζηθνί ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηε δεκηνπξγία ηεο: ν πξψηνο έρεη λα θάλεη κε ην δεκνθξαηηθό έιιεηκκα γηα ην νπνίν θαηεγνξείηαη, θαη ην νπνίν παξνπζηάδεη ε Έλσζε: ε νηθνλνκηθή νινθιήξσζε θαη ε εκβάζπλζε, ζα έπξεπε λα ζπλνδεπηνχλ θαη απφ πνιηηηθέο πξσηνβνπιίεο νη νπνίεο ζα έθεξλαλ ηνπο πνιίηεο πην θνληά ζηελ Έλσζε. Έλαο ηξφπνο ζα ήηαλ λα πξνζεγγίζεη ε Έλσζε ηηο πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο αξρέο ησλ θξαηψλ, δίλνληαο ζε απηέο ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ζε έλα κεγάιν αξηζκφ πνιηηηθψλ ηεο Έλσζεο. ν δεχηεξνο αθνξά ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο: ην 75% ηεο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ έρεη εθαξκνγή ζην ηνπηθφ ή ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ζπλεπψο είλαη ινγηθφ νη αληηπξφζσπνη ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο λα επηδεηνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία θαηάξηηζεο ησλ λέσλ θνηλνηηθψλ λφκσλ. 47 Μεηά θαη ηελ ηειεπηαία δηεχξπλζε ηνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 2007, ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ αξηζκεί 344 ηαθηηθά θαη ηζάξηζκα αλαπιεξσκαηηθά κέιε, ηεηξαεηνχο ζεηείαο (ν αξηζκφο ησλ κειψλ θάζε αληηπξνζσπείαο απεηθνλίδεηαη ζηνλ Πίλαθα 2). Σα κέιε πξνηείλνληαη απφ ηα θξάηε θαη δηνξίδνληαη απφ ην πκβνχιην ην νπνίν απνθαζίδεη κε εηδηθή πιεηνςεθία. Σα κέιε απηά είηε θαηέρνπλ αηξεηφ αμίσκα ζε νξγαληζκνχο πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο ή ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο είηε είλαη πνιηηηθά ππεχζπλα ελψπηνλ κηαο εθιεγκέλεο ζπλέιεπζεο. Αζθνχλ ηα θαζήθνληά ηνπο κε πιήξε αλεμαξηεζία, πξνο ην γεληθφ ζπκθέξνλ ηεο Κνηλφηεηαο (ηειεπηαία παξάγξαθνο ηνπ άξζξνπ 263 ΔΚ) θαη δελ πξέπεη λα δεζκεχνληαη απφ θακία επηηαθηηθή εληνιή. 47 Βι. ζρεηηθά ζηνλ ηζηφηνπν ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: 51

52 Πίλαθαο 2: Αξηζκφο κειψλ ζηελ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ αλά θξάηνο κέινο Κξάηε Μέιε Αξηζκόο Μειώλ Γαιιία, Γεξκαλία, Ηλσκέλν Βαζίιεην, Ιηαιία 24 Ιζπαλία, Πνισλία 21 Ρνπκαλία 15 Απζηξία, Βέιγην, Βνπιγαξία, Διιάδα, Κάησ Υψξεο, Οπγγαξία, Πνξηνγαιία, νπεδία, Σζερηθή Γεκνθξαηία 12 Γαλία, Ιξιαλδία, Ληζνπαλία, ινβαθία θαη Φηλιαλδία 9 Δζζνλία, Λεηνλία, ινβελία 7 Κχπξνο, Λνπμεκβνχξγν 6 Μάιηα 5 Θα πξέπεη εδψ λα ηνληζηεί φηη νη πλζήθεο δελ έρνπλ νξίζεη απζηεξνχο θαη εμαληιεηηθνχο θαλφλεο γηα ηελ ζχλζεζε ησλ εζληθψλ αληηπξνζσπεηψλ ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. Αθφκε, δελ ππνδεηθλχνπλ ζηα θξάηε απφ πνην επίπεδν -πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ- ζα πξέπεη λα πξνέξρνληαη ηα κέιε νχηε πνηα ζα κέζνδνο επηινγήο ζα πξέπεη λα αθνινπζεζεί. 48 Απηφ απνδεηθλχεη φηη ε Έλσζε ιακβάλεη ππφςε ηεο ηα δηαθνξεηηθά ζπζηήκαηα δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο πνπ ηζρχνπλ ζε θάζε θξάηνο θαζψο θαη ην δηθαίσκα απηνπξνζδηνξηζκνχ πνπ έρνπλ ηα θξάηε ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. 49 Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην πκβνχιην ππνρξενχληαη απφ ηηο πλζήθεο λα δεηνχλ ηε γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ φηαλ ε λνκνζεηηθή παξαγσγή ηεο Κνηλφηεηα αθνξά ηνκείο πνπ ελδέρεηαη λα έρνπλ ζπλέπεηεο ζην ηνπηθφ θαη ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Οη γλσκνδνηήζεηο αθνξνχζαλ αξρηθά πέληε 48 Αλ θαη ζηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηεο Δπηηξνπήο ησλ πεξηθεξεηψλ αλαθέξεηαη φηη: θάζε ρώξα επηιέγεη ηα κέιε πνπ ηελ εθπξνζωπνύλ κε ην δηθό ηεο ηξόπν, νη αληηπξνζωπείεο νθείινπλ λα αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ πνιηηηθή, γεωγξαθηθή θαη πεξηθεξεηαθή ή ηνπηθή ηζνξξνπία δπλάκεωλ ηνπ θξάηνπο κέινπο... ( θάηη ηέηνην δελ πξνβιέπεηαη νχηε απφ ηηο πλζήθεο ηεο Έλσζεο νχηε απφ ηνλ εζσηεξηθφ θαλνληζκφ ηεο ίδηαο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ. 49 D'Atena A. Procedures For Local And Regional Authority όπ.π., ζει 18 52

53 ηνκείο: ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, ηα δηεπξσπατθά δίθηπα ππνδνκψλ, ηελ πγεία, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηνλ πνιηηηζκφ. Η πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πξνζέζεζε ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο, ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή, ην πεξηβάιινλ, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε θαη ηηο κεηαθνξέο, θαη έηζη νη δέθα απηνί ηνκείο θαιχπηνπλ ζήκεξα πεξίπνπ ηα δχν ηξίηα ηεο λνκνζεηηθήο παξαγσγήο ηεο Έλσζεο. Η Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην δηαηεξνχλ επίζεο ην δηθαίσκα λα δεηνχλ ηε γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ γηα πξνηάζεηο πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην ηνπηθφ θαη ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, αθφκε θαη αλ δελ εκπίπηνπλ ζηνπο πξναλαθεξκέλνπο ηνκείο, δηεπξχλνληαο αθφκε πεξηζζφηεξν ην πεδίν δξάζεο ηεο. Δπηπξφζζεηα, ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ κπνξεί λα θαηαξηίδεη γλσκνδνηήζεηο πξσηνβνπιίαο, έηζη ψζηε λα πξνσζεί ζε επξσπατθφ επίπεδν ζέκαηα πνπ ελδηαθέξνπλ ηηο ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο, ελψ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα εθδίδεη ςεθίζκαηα πνπ αθνξνχλ ζέκαηα πνιηηηθήο επηθαηξφηεηαο. Σελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ δηαηξείηαη ζε 6 επηηξνπέο πνπ εμεηδηθεχνληαη ζηνπο θάησζη ηνκείο: Πνιηηηθή/Δδαθηθή πλνρή (COTER), Οηθνλνκηθή & Κνηλσληθή Πνιηηηθή (ECOS), Βηψζηκε Αλάπηπμε (DEVE), Πνιηηηζκφο, Δθπαίδεπζε & Έξεπλα (EDUC), Δμσηεξηθέο ρέζεηο & Απνθεληξσκέλε πλεξγαζία (RELEX), πληαγκαηηθά Θέκαηα, Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε & Υψξνο Διεπζεξίαο, Αζθάιεηαο θαη Γηθαηνζχλεο (CONST). Οη ππνεπηηξνπέο απηέο απνηεινχλ ζηελ νπζία νκάδεο εξγαζίαο πνπ απαξηίδνληαη απφ πεξίπνπ 100 κέιε ε θάζε κηα. ηηο εμεηδηθεπκέλεο απηέο επηηξνπέο εμεηάδνληαη νη πξνηάζεηο γηα ηηο νπνίεο δεηείηαη ε γλψκε ηεο Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη θαηαξηίδνληαη ζρέδηα γλσκνδφηεζεο. ηα ρέδηα Γλσκνδφηεζεο ππνγξακκίδνληαη ηα ζεκεία εθείλα, φπνπ δηαπηζηψλεηαη ζχγθιηζε κε ηηο πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, θαζψο θαη εθείλα ζηα νπνία πξνηείλνληαη ηξνπνπνηήζεηο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο πξφηαζεο Η Δπηηξνπή ηωλ Πεξηθεξεηώλ ελ ζπληνκία, Δλεκεξσηηθφ θπιιάδην δηαζέζηκν ειεθηξνληθά ζηε δηεχζπλζε 53

54 Αθνινπζνχλ νη ζπλεδξηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζε νινκέιεηα, πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη πέληε θνξέο εηεζίσο, θαη εθεί ζπδεηνχληαη ηα ρέδηα Γλσκνδφηεζεο. Δάλ έλα ρέδην εγθξηζεί απφ ηελ πιεηνςεθία, ηφηε πηνζεηείηαη σο γλσκνδφηεζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη δηαβηβάδεηαη ζηελ Δπηηξνπή, ην Κνηλνβνχιην θαη ην πκβνχιην. πσο θαη ζην Δπξσθνηλνβνχιην, έηζη θαη ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, εθπξνζσπνχληαη πνιηηηθέο νκάδεο. ε απηή ηελ πεξίπησζε είλαη 4 θαη εθθξάδνπλ ηα θπξηφηεξα επξσπατθά πνιηηηθά ξεχκαηα: ε Οκάδα ηνπ Δπξσπατθνχ νζηαιηζηηθνχ Κφκκαηνο (PES), ε Οκάδα ηνπ Δπξσπατθνχ Λατθνχ Κφκκαηνο (EPP), ε Οκάδα ηνπ Δπξσπατθνχ Κφκκαηνο ησλ Φηιειεχζεξσλ Γεκνθξαηψλ θαη Μεηαξξπζκηζηψλ (ALDE) θαη ε Οκάδα ηεο Δπξσπατθήο πκκαρίαο (UEN-EA). Η Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ απνηειεί ζήκεξα ηνλ απνηειεζκαηηθφηεξν κεραληζκφ ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ απνθάζεσλ ηεο Έλσζεο. Αλ θαη είλαη ζπκβνπιεπηηθφ θαη φρη απνθαζηζηηθφ φξγαλν, φπσο ην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ, ε Δπηηξνπή έρεη ην πιενλέθηεκα λα ζπγθεληξψλεη εθπξνζψπνπο ππνεζληθνχ επηπέδνπ απφ φια ηα θξάηε κέιε. Δπίζεο, ε εθπξνζψπεζε ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ ζεσξείηαη πην γλήζηα απφ απηή ζην πκβνχιην, γηαηί ηα κέιε ηεο εθθξάδνπλ ηηο αλάγθεο θαη ηα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ θαη φρη ηα ζπκθέξνληα ζπλνιηθά ηνπ θξάηνπο, νπφηε θαη δελ πξνβιέπεηαη ζηελή ζπλεξγαζία κε ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε γηα ζπληνληζκφ ηεο εθπξνζψπεζεο. Σν γεγνλφο, φκσο, ηεο πνιηηηθήο νξγάλσζεο ησλ αληηπξνζψπσλ κε θνκκαηηθά θξηηήξηα, έρεη γίλεη αληηθείκελν θξηηηθήο, φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ Δπξσθνηλνβνπιίνπ. Απηφ, γηαηί πνιινί ππνζηεξίδνπλ, φηη ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ δεζκεχνληαη απφ ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο πνιηηηθήο ηνπο νκάδαο θαη θαζνδεγνχληαη απφ απηή ζε ηέηνην βαζκφ πνπ δελ ππεξαζπίδνληαη επαξθψο ηα ζπκθέξνληα ησλ πεξηθεξεηψλ ή ησλ ηνπηθψλ απηνδηνηθήζεσλ πνπ θαινχληαη λα αληηπξνζσπεχζνπλ. 54

55 Κεθάιαην 3ν Γηνηθεηηθή νξγάλσζε θαη ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηώλ ζηηο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο: Διιάδα Γεξκαλία Ιζπαλία 55

56 Σν παξάδεηγκα ηξηώλ ρσξώλ ην θεθάιαην απηφ, πξαγκαηνπνηείηαη αλάιπζε ηεο δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ηνπ θξάηνπο ζηελ Διιάδα, ηελ Ιζπαλία θαη ηε Γεξκαλία. Η έκθαζε δίλεηαη ζηηο Πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο, ηα Länder ηεο Γεξκαλίαο θαη ηηο Comunidades Autónomas ηεο Ιζπαλίαο, θαζψο θαη αλάιπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ππνεζληθψλ απηψλ νληνηήησλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο Έλσζεο. Ο ηξφπνο δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ησλ θξαηψλ είλαη πνιχ δηαθνξεηηθφο, σο απφξξνηα ηεο δηαθνξεηηθήο πνιηηηθήο, πνιηηηζηηθήο θαη θνηλσληθήο ηζηνξίαο ηνπο. Χο απνθέληξσζ ελλνείηαη ε αλάζεζε απνθαζηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ζηα πεξηθεξεηαθά φξγαλα θαη ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ηα νπνία απνθηνχλ δηαθνξεηηθφ βαζκφ αλεμαξηεζίαο απφ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζεο. Καη ελψ ε απηνδηνίθεζε έρεη σο ζηφρν ηε κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ηνπ πνιίηε, ζηφρνο ηεο απνθέληξσζεο είλαη ε θαηά ην δπλαηφ πιεζηέζηεξα ζηνλ πνιίηε δηνίθεζε. 51 Οη αξκνδηφηεηεο θαη εμνπζίεο πνπ αλαγλσξίδνληαη ζε θάζε επίπεδν δηαθπβέξλεζεο επεξεάδνπλ θαη ηε ζρέζε ησλ θξαηψλ απηψλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. ηαζεξφ αίηεκα ησλ πεξηθεξεηψλ απνηειεί ε φζν ην δπλαηφ κεγαιχηεξε εκπινθή ηνπο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ηεο Έλσζεο. Η ζεκαληηθφηεξε παξάκεηξνο πνπ θαζνξίδεη ηε ζέζε ησλ πεξηθεξεηψλ ελφο θξάηνπο ζηελ επξσπατθή πνιηηηθή ζθελή είλαη ε απηνλνκία πνπ απηέο απνιακβάλνπλ εληφο ηνπ θξάηνπο. Ο βαζκφο απνθέληξσζεο πξνζδηνξίδεη ηηο αξκνδηφηεηεο θαη ηηο εμνπζίεο πνπ απνθηνχλ νη πεξηθέξεηεο ζε εζληθφ επίπεδν θαη ζπλεπαγφκελα ηε δξάζε πνπ κπνξνχλ λα έρνπλ ζηελ Δπξψπε Οη πεξηθεξεηαθέο δνκέο πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζηα ηξία απηά θξάηε, θαζψο θαη ε θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ, παξνπζηάδνπλ κεγάιεο απνθιείζεηο κε απνηέιεζκα λα δηαθέξεη ηφζν ν ηξφπνο, φζν θαη ε έληαζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο Έλσζεο. 51 Υιέπαο Ν., Η Τνπηθή Γηνίθεζε ζηελ Διιάδα. Ο δηαιεθηηθόο αληαγωληζκόο ηεο απνθέληξωζεο κε ηελ απηνδηνίθεζε, Δθδ. άθθνπιαο, Αζήλα-Κνκνηελή 1999, ζει

57 Α. Η Διιεληθή Γεκνθξαηία 1. Η Απνθέληξσζε ζηελ Διιάδα Η Διιάδα, ζπγθξηηηθά κε ηα ππφινηπα θξάηε ηεο Έλσζεο, ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλα ζπγθεληξσηηθέο δνκέο. Ο πξαγκαηηθφο ιφγνο ίδξπζεο ησλ ειιεληθψλ Πεξηθεξεηψλ ήηαλ ε επηζπκία άληιεζεο θνλδπιίσλ απφ ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Έλσζε, θαζψο ε Έλσζε έζεηε σο πξνυπφζεζε ηελ χπαξμε δηνηθεηηθψλ κνλάδσλ επξχηεξσλ ηεο Ννκαξρίαο. Η ζχζηαζή ηνπο ζπλδέζεθε κε ηελ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο φιεο ηεο Δπηθξάηεηαο θαη ηε κείσζε ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. ηηο ειιεληθέο πεξηθέξεηεο αλαηέζεθε αξρηθά κφλν αλαπηπμηαθφο θαη δηαρεηξηζηηθφο ξφινο, νπζηαζηηθή δηνηθεηηθή δηάζηαζε, κε ηελ έλλνηα ησλ απηνηειψλ εμνπζηψλ θαη αξκνδηνηήησλ, απέθηεζαλ κφιηο ην 1997 νπφηε αλαγλσξίζηεθαλ σο απνθεληξσκέλεο δηνηθεηηθέο κνλάδεο ηνπ θξάηνπο. Οη αξκνδηφηεηεο απηέο βέβαηα ππνιείπνληαη ζεκαληηθά απηψλ πνπ αλαγλσξίδνληαη ζε αληίζηνηρεο πεξηθέξεηεο ησλ πεξηζζφηεξσλ θξαηψλ κειψλ. Η απξνζπκία ηνπ εζληθνχ λνκνζέηε λα απνδψζεη νπζηαζηηθνχ πεξηερνκέλνπ αξκνδηφηεηεο είλαη εκθαλήο θαη επηβεβαηψλεη ηελ έιιεηςε απνθεληξσηηθήο δηνηθεηηθήο θνπιηνχξαο. 1.1 Η Δθαξκνγή ηνπ απνθεληξσηηθνύ ζπζηήκαηνο Η πξψηε απφπεηξα απνθέληξσζεο ζηε ρψξα καο πξαγκαηνπνηήζεθε αξθεηά λσξίο, ην Με ζρεηηθφ Γηάηαγκα ( ) ε Διιάδα δηαηξείηαη ζε Ννκνχο, Δπαξρίεο θαη Γήκνπο. Με λέν Γηάηαγκα ( ) νη Γήκνη αλαγλσξίδνληαη σο απηνδηνηθνχκελα λνκηθά πξφζσπα δεκνζίνπ δηθαίνπ, κε 57

58 αηξεηνχο άξρνληεο θαη ηνπηθέο αξκνδηφηεηεο. 52 Οη Δπαξρίεο, σο δηνηθεηηθέο πεξηθεξεηαθέο κνλάδεο, είραλ κηα αξθεηά ηαξαρψδε πνξεία, κε θαηαξγήζεηο θαη επαλαζπζηάζεηο (λ. 108/1975, λ. 1416/1984) ελψ ηειηθά θαηαξγήζεθαλ κε ην λ.2539/1997 (αξ.18 1). Αληίζεηα, ε ρψξα ήηαλ πάληα δηαηξεκέλε ζε Ννκνχο (κε εμαίξεζε ηελ πεξίνδν ) νη νπνίνη ζηεξνχληαλ λνκηθήο πξνζσπηθφηεηαο θαη νπζηαζηηθά νξηνζεηνχζαλ εδαθηθά ηε δξάζε θξαηηθψλ νξγάλσλ γεληθήο αξκνδηφηεηαο. Δπηθεθαιήο ησλ Ννκαξρηψλ ήηαλ ν Ννκάξρεο ελψ ππήξραλ θαη ζπιινγηθά φξγαλα: ην λνκαξρηαθφ ζπκβνχιην θαη ην λνκαξρηαθφ ηακείν. Οη Ννκάξρεο ήηαλ δεκφζηνη ππάιιεινη, δηνηθεηηθνχ θιάδνπ, πνπ ππεξεηνχζαλ είηε κε θαζεζηψο ζεηείαο, είηε σο κεηαθιεηνί ππάιιεινη. Ήηαλ πάληνηε πξφζσπα πνπ απνιάκβαλαλ ηεο εκπηζηνζχλεο ηεο Κπβέξλεζεο θαη ν δηνξηζκφο, ε κεηάζεζε ή ε παχζε ηνπο γηλφηαλ κε Γηαηάγκαηα. Χο αληηπξφζσπνη ηεο Κπβέξλεζεο, ήηαλ ππεχζπλνη γηα ηελ άζθεζε θαη ηελ εθαξκνγή ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο θαη πξνΐζηαλην φισλ ησλ πνιηηηθψλ, αζηπλνκηθψλ θαη ιηκεληθψλ αξρψλ. Αθφκε αζθνχζαλ δηνηθεηηθή επνπηεία ζηε ιεηηνπξγία ησλ Οξγαληζκψλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΟΣΑ) θαη ησλ ΝΠΓΓ απηψλ, θαζψο θαη ησλ ινηπψλ ΝΠΓΓ ησλ Ννκψλ. Σέινο, κε θαλνληζηηθέο θαη αηνκηθέο πξάμεηο θαη Γηαηάγκαηα, πνπ εθδίδνληαλ κε πξφηαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δζσηεξηθψλ θαη ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ, ζηνλ Ννκάξρε κπνξνχζε δπλεηηθά λα αλαηεζεί ε άζθεζε ζρεδφλ ηνπ ζπλφινπ ησλ αξκνδηνηήησλ φισλ ησλ Τπνπξγψλ. 1.2 Ο δεύηεξνο βαζκόο απνθέληξσζεο Οη Πεξηθέξεηεο ζπζηήζεθαλ σο δεχηεξνο βαζκφο δηνηθεηηθήο απνθέληξσζεο ην 1986 (λ.1622/1986 άξ.61-69) 53. Δίραλ σο ζθνπφ ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ην ζπληνληζκφ ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη ν θπξηφηεξνο ιφγνο ζχζηαζήο ηνπο ζπλδέεηαη κε ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή 52 ηνχηε Π. Γ., «Απνθέληξσζε», ζην Η Γεκόζηα Γηνίθεζε ζηελ Διιάδα, επηκ. πειησηφπνπινο Δπ. θαη Μαθξπδεκήηξεο Α., εθδ. άθθνπιαο, Αζήλα 2001, ζει Ο λφκνο απηφο αλαζεσξήζεθε κε ηνλ λφκν 2130/1993 κε θπξηφηεξε θαηλνηνκία ηε ζχζηαζε δηαλνκαξρηαθψλ ππεξεζηψλ ηνπ ππνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ κε ζθνπφ ηελ δηεπθφιπλζε θαη επηθνπξία ηνπ γεληθνχ γξακκαηέα ηεο πεξηθέξεηαο.( άξζξν 1) 58

59 Κνηλφηεηα. ηα πιαίζηα ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ε Κνηλφηεηα είρε εγθαηληάζεη ήδε απφ ην 1985 ηα Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα. Η δηαρείξηζε ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ απαηηνχζε ηελ χπαξμε πεξηθεξεηαθψλ δνκψλ ηέηνησλ πνπ ζα αληαπνθξίλνληαη ζηηο απαηηήζεηο ζρεδηαζκνχ θαη εθαξκνγήο καθξνρξφλησλ αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ. πσο θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ Ννκψλ, δελ είραλ λνκηθή πξνζσπηθφηεηα θαη ν γεσγξαθηθφο θαζνξηζκφο ηνπο, ε νλνκαζία θαη ε έδξα ηνπο ζα νξίδνληαλ, ζχκθσλα κε ην λφκν, κε κεηαγελέζηεξα Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα. Δπηθεθαιήο ήηαλ ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο Πεξηθέξεηαο, ν νπνίνο ήηαλ κεηαθιεηφο δεκφζηνο ππάιιεινο Α βαζκνχ θαη ε ππεξεζηαθή ηνπ θαηάζηαζε ήηαλ αληίζηνηρε κε απηή ηνπ Ννκάξρε. Λεηηνπξγνχζε θαη πεξηθεξεηαθφ ζπκβνχιην 54 κε αξκνδηφηεηεο ζρεηηθέο κε ην δεκνθξαηηθφ πξνγξακκαηηζκφ θαη ην πξνγξακκαηηζκφ ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο. 1.3 Η πεξηθέξεηα σο κνλαδηθόο βαζκόο απνθέληξσζεο Με ην λ.2240/1994 ζεζκνζεηήζεθε ε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε σο δεχηεξνο βαζκφο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Οη ππεξεζίεο ηεο Ννκαξρίαο πνπ δελ κεηαβηβάζηεθαλ ζηηο Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο, κεηαθέξζεθαλ ζηελ Πεξηθέξεηα. Ο ζεζκφο ηνπ Ννκάξρε, σο πεξηθεξεηαθφ φξγαλν Α βαζκνχ, θαηαξγήζεθε θαη ζηε ζέζε ηνπ ηδξχζεθε ν ζεζκφο ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Γηεπζπληή. Ο Πεξηθεξεηαθφο Γηεπζπληήο ήηαλ κεηαθιεηφο δεκφζηνο ππάιιεινο πνπ δηνξίδνληαλ κε ζχζηεκα απηφκαηεο επηινγήο απφ ηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ. Οη αξκνδηφηεηέο πνπ αζθνχζε ήηαλ απηέο πνπ αλήθαλ ζηνπο Ννκάξρεο (φηαλ απηνί απνηεινχζαλ πεξηθεξεηαθά φξγαλα) θαη δελ είραλ κεηαθεξζεί ζηηο Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο. 54 χκθσλα κε ην άξζξν 62 1 ηνπ λ. 1622/1986, κέιε ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ πκβνπιίνπ ήηαλ ν γεληθφο γξακκαηέαο ηεο πεξηθέξεηαο, σο πξφεδξνο νη λνκάξρεο ησλ λνκαξρηψλ ηεο πεξηθέξεηαο νη πξφεδξνη ησλ λνκαξρηαθψλ απηνδηνηθήζεσλ ησλ λνκψλ έλαο εθπξφζσπνο ησλ ηνπηθψλ ελψζεσλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ απφ θάζε λνκφ ηεο πεξηθέξεηαο 59

60 Με λφκν ηνπ 1996 (λ. 2399/1996), θαηαξγήζεθε ν πξψηνο βαζκφο απνθέληξσζεο θαη ν ζεζκφο ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Γηεπζπληή, ηνπ νπνίνπ νη αξκνδηφηεηεο κεηαβηβάζηεθαλ πιένλ ζην Γεληθφ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο. Σνλ επφκελν ρξφλν, ν λ.2503/1997 δηακφξθσζε έλα λέν νξγαλσηηθφ ζρήκα γηα ηηο πεξηθέξεηεο. Αλαδηνξγαλψζεθε πιήξσο ην ζχζηεκα δηνηθεηηθήο απνθέληξσζεο ηεο ρψξαο θαη ηδξχζεθαλ 13 πεξηθέξεηεο, σο εληαίεο απνθεληξσκέλεο κνλάδεο δηνίθεζεο ηνπ Κξάηνπο (βι. Παξάξηεκα Α). Η Πεξηθέξεηα ζπληζηά πιένλ ην κνλαδηθφ βαζκφ απνθέληξσζεο 55 θαη απνθηά δηηηή ππφζηαζε: απφ ηε κηα είλαη εδαθηθφ ηκήκα ηνπ θξάηνπο (σο νξηνζεηεκέλε επηθξάηεηα επί ηηο νπνίαο ηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο αζθνχλ ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο) θαη απφ ηελ άιιε, νξγαλσηηθά, απνηειεί δηνηθεηηθή κνλάδα ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο. 56 χκθσλα κε ην λ.2503/97 (άξζξν 1 1) νη δηάζπαξηεο δηαλνκαξρηαθέο θαη νη πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο ησλ Τπνπξγείσλ, θαζψο θαη νη πεξηθεξεηαθέο ππεξεζίεο ζε επίπεδν Ννκνχ ή Ννκαξρίαο θαηαξγνχληαη απηνδηθαίσο θαη νη αξκνδηφηεηέο ηνπο αζθνχληαη πιένλ απφ ηελ Πεξηθέξεηα 57. Η αλαβάζκηζε, θπξίσο ηεο δηαρεηξηζηηθήο ηεο ηθαλφηεηαο, ελφςεη ηεο απνηειεζκαηηθήο αμηνπνίεζεο ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ, κπνξεί λα ζεσξεζεί σο αληηζηάζκηζκα ηεο απψιεηαο ηεο επηξξνήο ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο επί ησλ Ννκαξρηψλ, νη νπνίεο πιένλ απνηεινχλ απηνδηνηθνχκελεο θαη φρη απνθεληξσκέλεο κνλάδεο Σα όξγαλα ηεο Πεξηθέξεηαο Δπηθεθαιήο ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη ν Γεληθόο Γξακκαηέαο ηεο Πεξηθέξεηαο ν νπνίνο, φπσο θαη πξνεγνχκελα, είλαη κεηαθιεηφο ππάιιεινο. Ο δηνξηζκφο, ε παχζε θαη ε κεηαθίλεζε ηνπ γίλεηαη κε πξάμε ηνπ Τπνπξγηθνχ 55 Τπνζηεξίδεηαη φηη ηα Τπνπξγεία Μαθεδνλίαο Θξάθεο θαη Αηγαίνπ θαη Νεζησηηθήο Πνιηηηθήο εληάζζνληαη ζην απνθεληξσκέλν ζχζηεκα. (Βι. Υιέπαο Ν., Η Τνπηθή Γηνίθεζε ζηελ Διιάδα όπ.π ζει. 174 θαη ηνπ ηδίνπ Απνθέληξωζε, Απηνδηνίθεζε θαη Δπξωπαϊθή Έλωζε, Δπηζεώξεζε Γεκνζίνπ Γηθαίνπ θαη Γηνηθεηηθνύ Γηθαίνπ, 2/2001) 56 Βι. ηνχηε Π. Γ., «Απνθέληξσζε», ζην Η Γεκόζηα Γηνίθεζε φπ.π., ζει Κάπνηεο ππεξεζίεο δελ θαηαξγήζεθαλ θαη εμαθνινχζεζαλ λα ππάγνληαη ζηα Τπνπξγεία Οηθνλνκηθψλ, Πνιηηηζκνχ, Αλάπηπμεο, Γεσξγίαο, YΠEXΧΓE. Τπνζηεξίδεηαη κάιηζηα φηη νη ππεξεζίεο απηέο απνηεινχλ άιιε κηα κνξθή απνθέληξσζεο, πέξαλ ησλ Πεξηθεξεηψλ. 58 παλνχ Κ. Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Δπξωπαϊθή Οινθιήξωζε, εθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 2001, ζει

61 πκβνπιίνπ, κεηά απφ πξφηαζε ηνπ Τπνπξγνχ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο (ΔΓΓΑ) θαη έρεη ηφζν πνιηηηθφ φζν θαη δηνηθεηηθφ ξφιν. Απφ ηε κηα, είλαη ν εθπξφζσπνο ηεο Κπβέξλεζεο -θαη σο εθ ηνχηνπ έρεη ηελ επζχλε άζθεζεο ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο εληφο ηεο πεξηθέξεηάο ηνπ- θαη απφ ηελ άιιε, πξνΐζηαηαη φισλ ησλ ππεξεζηψλ ηεο Πεξηθέξεηαο, είλαη πεηζαξρηθφο πξντζηάκελνο ησλ ππαιιήισλ θαη πξντζηάκελνο ησλ αζηπλνκηθψλ, ππξνζβεζηηθψλ θαη ιηκεληθψλ ππεξεζηψλ. ε θάζε Πεξηθέξεηα ιεηηνπξγεί έλα Πεξηθεξεηαθό πκβνύιην ην νπνίν έρεη γλσκνδνηηθέο θαη απνθαζηζηηθέο αξκνδηφηεηεο. χκθσλα κε ην λ. 2503/1997 (άξζξν 1 3) ην πεξηθεξεηαθφ ζπκβνχιην έρεη επξεία ζχζηαζε. 59 Βάζεη λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ, είλαη ην αξκφδην φξγαλν γηα ην ζρεδηαζκφ, πξνγξακκαηηζκφ θαη ηνλ ζπληνληζκφ ηεο αλάπηπμεο ηεο Πεξηθέξεηαο ζην πιαίζην ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ δεκνθξαηηθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, εμεηδηθεχνληαο ηνπο ζηφρνπο ηεο Δζληθήο Αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο ζε ηνπηθφ επίπεδν. 1.5 Οξγάλσζε θαη ζηειέρσζε ηεο Πεξηθέξεηαο Ο λ. 2503/1997 αλαθέξεηαη ζηελ νξγάλσζε θαη ηε ζηειέρσζε ησλ Πεξηθεξεηψλ. χκθσλα κε ην άξζξν 3 ηνπ λφκνπ ζπγθξνηείηαη ην Γξαθείν ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο θαη δεκηνπξγείηαη Γεληθή Γηεχζπλζε Πεξηθέξεηαο. ε νπνία ζπγθξνηείηαη απφ 13 Γηεπζχλζεηο κε ηα Σκήκαηά ηνπο θαη ηα απηνηειή Σκήκαηα (Δπηθνηλσλίαο θαη Δμππεξέηεζεο Πνιηηψλ θαη Πνιηηηθήο 59 Σν Πεξηθεξεηαθφ πκβνχιην απνηειείηαη απφ: α) ην Γεληθφ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο, σο Πξφεδξν, β) ηνπο Ννκάξρεο, γ) ηνπο Πξνέδξνπο ησλ Δληαίσλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ θαη ηνπο Ννκάξρεο ηεο Πεξηθέξεηαο, δ) έλαλ εθπξφζσπν απφ θάζε ηνπηθή έλσζε δήκσλ θαη θνηλνηήησλ πνπ πεξηιακβάλεη ε Πεξηθέξεηα, ν νπνίνο εθιέγεηαη, καδί κε ηνλ αλαπιεξσηή ηνπ, απφ ηε δηνηθνχζα επηηξνπή ηεο ΣΔΓΚ. θαη ε) έλαλ εθπξφζσπν ηεο πεξηθεξεηαθήο νξγάλσζεο θαζελφο ησλ παξαθάησ θνηλσληθψλ θνξέσλ: - ησλ Δπηκειεηεξίσλ ησλ παξαγσγηθψλ ηάμεσλ, - Σνπ Σερληθνχ Δπηκειεηεξίνπ Διιάδνο, - ηνπ Γεσηερληθνχ Δπηκειεηεξίνπ Διιάδνο. - ηνπ Οηθνλνκηθνχ Δπηκειεηεξίνπ Διιάδνο, - ηεο Α.Γ.Δ.Γ.Τ., - ηεο ΠΑ..Δ.Γ.Δ.. - ηεο Γ..Δ.Δ. Δμαίξεζε απνηεινχλ ηα Πεξηθεξεηαθά πκβνχιηα ησλ πεξηθεξεηψλ Αηηηθήο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο, Γπηηθήο Διιάδαο, Βνξείνπ Αηγαίνπ θαη Ννηίνπ Αηγαίνπ ζηα νπνία έρνπλ αθφκε πην επξεία ζχλζεζε. 61

62 ρεδίαζεο Έθηαθηεο Αλάγθεο), ηα Γξαθεία (Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο θαη Γηθαζηηθφ Γξαθείν Ννκηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Κξάηνπο) θαη ηελ Δπηζεψξεζε Γαζψλ. 60 ζνλ αθνξά ζηε ζηειέρσζε, ν λφκνο πξνέβιεπε ηελ απηνδίθαηε κεηαθνξά ησλ νξγαληθψλ ζέζεσλ ηεο πάζεο θχζεσο πξνζσπηθνχ ησλ Τπνπξγείσλ πνπ είλαη θαηαλεκεκέλεο ζηηο Πεξηθέξεηεο. Πέξαλ ησλ κεηαθεξφκελσλ ζέζεσλ πξνέβιεπε θαη ηελ ζχζηαζε λέσλ ζέζεσλ εηδηθψλ επηζηεκφλσλ, γηα ηελ άκεζε αληηκεηψπηζε ησλ αλαγθψλ ησλ Πεξηθεξεηψλ (άξζξν 2 3). Η Πεξηθέξεηα έρεη δεκνζηνλνκηθή απηνηέιεηα, δηθφ ηεο πξνυπνινγηζκφ θαη νη ιεηηνπξγηθέο ηεο δαπάλεο εγγξάθνληαη ζε μερσξηζηφ ηκήκα Σαθηηθνχ Πξνυπνινγηζκνχ κε θχξην δηαηάθηε ην Γεληθφ ηεο Γξακκαηέα. Χζηφζν ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ πφξσλ ησλ Πεξηθεξεηψλ απνδίδεηαη ζηηο Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο, κε ηε κνξθή επηρνξεγήζεσλ, νπφηε, αλ θαη ηα θαζαξά έμνδα ησλ Πεξηθεξεηψλ παξνπζηάδνπλ απμεηηθή ηάζε είλαη αθφκα πεξηνξηζκέλα ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο. Απφ ην 1998 θαηαξηίδνληαη μερσξηζηά Πεξηθεξεηαθά Αλαπηπμηαθά Πξνγξάκκαηα, γηα ηα έξγα πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηελ Πεξηθέξεηα. Γηα ηα έξγα απηά, εθδίδνληαη απφ ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθψλ νη πιινγηθέο Απνθάζεηο Έξγσλ Πεξηθέξεηαο (ΑΔΠ). Οη πηζηψζεηο πνπ εληάζζνληαη ζηηο ΑΔΠ πεξηιακβάλνληαη ζηνλ Πξνυπνινγηζκφ Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ. Η έληαμε ησλ έξγσλ ζε ΑΔΠ γίλεηαη κε πξφηαζε ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ πκβνπιίνπ φκσο ε ηειηθή έγθξηζε απνηειεί αξκνδηφηεηα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ, πεξηνξίδνληαο ηελ αλαπηπμηαθή απηνλνκία ησλ Πεξηθεξεηψλ Οη αξκνδηόηεηεο ησλ Πεξηθεξεηώλ 60 Η νξγαλσηηθή δνκή ηεο Πεξηθέξεηαο έρεη ππνζηεί θάπνηεο αιιαγέο κέρξη ζήκεξα, θπξίσο κε πξνζζέζεηο Γηεπζχλζεσλ θαη Σκεκάησλ. Σν 2001 πξνβιέθζεθε ε ζχζηαζε Γηεπζχλζεσλ ή Σκεκάησλ Αιινδαπψλ θαη Μεηαλάζηεπζεο (Άξζξν 56 ηνπ λ.2910/01 (ΦΔΚ A 56) ζε θάζε Ννκφ ηεο Πεξηθέξεηαο, θαη ην 2002 ε ζχζηαζε Γηεχζπλζεο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο (N.3013/002) αξκφδηαο θπξίσο γηα πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθψλ ή θαηαζηάζεσλ έθηαθηεο αλάγθεο. Σν 2006, νξίζηεθε ε ζχζηαζε Απηνηεινχο Σκήκαηνο Πνηφηεηαο θαη Απνδνηηθφηεηαο θαη Σκήκαηνο Γηεπθφιπλζεο Πξνζβαζηκφηεηαο Αηφκσλ κε Αλαπεξία (ΑκεΑ) (ΠΓ.145/06 ΦΔΚ Α 158). 61 Βι. 62

63 Η λνκνζεηηθή ξχζκηζε Ο λ.2305/1997 αλαθέξεηαη ζηελ νξγάλσζε, ηε ζηειέρσζε θαη ηνλ θαζνξηζκφ ησλ πφξσλ ησλ Πεξηθεξεηψλ, ρσξίο λα πξνζδηνξίδεη αθξηβψο ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο. 62 Σν νξγαλσηηθφ φκσο ζθέινο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα εηεξνθαζνξίδεηαη απφ ην ιεηηνπξγηθφ (αξκνδηφηεηεο). Τπήξρε ινηπφλ ην παξάδνμν ν λφκνο λα είλαη εμαληιεηηθφο φζνλ αθνξά ηε δνκή θαη λα αθήλεη ζε κειινληηθά Πξνεδξηθά Γηαηάγκαηα ηελ απνλνκή αξκνδηνηήησλ ζηηο Πεξηθέξεηεο. Σν θξηηήξην πνπ είρε ηεζεί απφ ηελ εηζεγεηηθή έθζεζε ηνπ λφκνπ θαη είρε πηνζεηεζεί σο ζηφρνο ηεο κεηαξξχζκηζεο ηνπ απνθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο, ήηαλ ν δηαρσξηζκφο κεηαμχ επηηειηθψλ θαη εθηειεζηηθψλ αξκνδηνηήησλ. Σα Τπνπξγεία ζα έπξεπε λα πεξηνξηζηνχλ ζε επηηειηθνχ ραξαθηήξα αξκνδηφηεηεο, ελψ νη Πεξηθέξεηεο λα αλαιάβνπλ εθηειεζηηθέο αξκνδηφηεηεο, εθφζνλ απηέο δελ αζθνχληαη ζε εζληθφ επίπεδν θαζψο νξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο θαλνληζηηθνχ ραξαθηήξα γηα ηηο ππνζέζεηο πνπ ζπλδένληαη κε ζπγθεθξηκέλν ρσξηθφ πιαίζην. 63 Σα αξκφδηα Τπνπξγεία ήηαλ απξφζπκα λα κεηαβηβάζνπλ εμνπζίεο ζηηο Πεξηθέξεηεο θαη ραξαθηήξηδαλ σο «επηηειηθέο» φιεο ηηο ζεκαληηθέο αξκνδηφηεηεο. Η απφπεηξα κεηαβίβαζεο αξκνδηνηήησλ κέζσ Πξνεδξηθψλ Γηαηαγκάησλ δελ ηειεζθφξεζε θαη κεηά απφ 16 κφιηο κήλεο απφ ηε δεκνζίεπζε ηνπ λ εθδφζεθε λένο λφκνο. Ο λ.2647/1998 γηα ηε «κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ζηηο Πεξηθέξεηεο», αλαθέξεη ζηελ εηζεγεηηθή ηνπ έθζεζε, φηη «απνζθνπεί λα ζηεξίμεη ηελ πξνψζεζε ηεο απνθέληξσζεο», κεηαβηβάδνληαη ζηηο Πεξηθέξεηεο δηάθνξεο αξκνδηφηεηεο πνπ αζθνχληαη απφ Τπνπξγνχο. πγθεθξηκέλα, ζηηο Πεξηθέξεηεο κεηαβηβάδνληαη 139 αξκνδηφηεηεο απφ 10 Τπνπξγεία 64 πνχ είηε ήηαλ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ησλ εθάζηνηε Τπνπξγψλ, είηε αζθνχληαλ ζε 62 Οη αξκνδηφηεηεο πνπ πεξηγξάθνληαη ζην λφκν αθνξνχζαλ θπξίσο ηνπ ηνκείο επζχλεο έμη Τπνπξγείσλ (YΠEΘO, YΠEXΧΓE, Τπνπξγείν Γεσξγίαο, Τπνπξγείν Τγείαο θαη Πξφλνηαο, YΠEΓΓA θαη Τπνπξγείν Σχπνπ θαη MME) ελψ ππήξρε πξφβιεςε γηα ηε δπλαηφηεηαο αχμεζεο ηνπο κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα. 63 Βι. Υιέπαο Ν., Η Τνπηθή Γηνίθεζε ζηελ Διιάδα όπ.π ζει Αζθνχκελεο θαηά πεξίπησζε, απφ ηνπο Τπνπξγνχο Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, Δζληθήο Οηθνλνκίαο, Οηθνλνκηθψλ, Αλάπηπμεο, Πεξηβάιινληνο, Υσξνηαμίαο θαη Γεκνζίσλ Έξγσλ, Γεσξγίαο, Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, Τγείαο θαη Πξφλνηαο, Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο θαη Μεηαθνξψλ θαη Δπηθνηλσληψλ. 63

64 ζπλαξκνδηφηεηα. Παξά ηελ πξνζπκία ηνπ λνκνζέηε λα επξχλεη ην πεδίν δξάζεο ησλ Πεξηθεξεηψλ, ε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ ήηαλ απνγνεηεπηηθή. Οη αξκνδηφηεηεο ήηαλ πνιχ ιηγφηεξεο απφ φηη αλακελφηαλ θαη -ην ζεκαληηθφηεξνήηαλ θπξίσο εθηειεζηηθνχ ραξαθηήξα. Έηζη ηηο αθνινχζεζε έλα πιήζνο θαλνληζηηθψλ ξπζκίζεσλ νη νπνίεο ηξνπνπνηνχζαλ κε απνζπαζκαηηθφ θαη κεκνλσκέλν ηξφπν ην ππάξρνλ θαζεζηψο. 65 Παξαηεξνχκε ινηπφλ φηη ελψ ην δήηεκα ηεο αλάζεζεο αξκνδηνηήησλ ζε φξγαλα ηεο πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο είλαη βαζηθφ ζηνηρείν ηεο απνθεληξσηηθήο δηαδηθαζίαο, αληηκεησπίζηεθε αλνξζνινγηθά θαη απνζπαζκαηηθά κε απνηέιεζκα ηε δηάζπαζε ηεο ελφηεηαο ηνπ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο Η ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε Με ηελ αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο ην 2001, πξνζηέζεθε ζην άξζξν 101 (Γηνηθεηηθή Απνθέληξσζε) ε παξάγξαθνο 3 ζχκθσλα κε ηελ νπνία: «ηα πεξηθεξεηαθά θξαηηθά φξγαλα έρνπλ γεληθή απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα γηα ηηο ππνζέζεηο ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο, ελψ νη θεληξηθέο ππεξεζίεο έρνπλ κφλν εηδηθέο αξκνδηφηεηεο, θαζψο θαη ηε γεληθή θαηεχζπλζε, ην ζπληνληζκφ θαη ηνλ έιεγρν ησλ πεξηθεξεηαθψλ νξγάλσλ, φπσο ν λφκνο νξίδεη...» Σν ίδην άξζξν θαζηεξψλεη ηελ απνθέληξσζε σο ην δηνηθεηηθφ νξγαλσηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο, ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζηηο γεσoηθoλoκηθέο, θνηλσληθέο θαη ζπγθνηλσληαθέο ζπλζήθεο. Σν άξζξν 102 (Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο) ηνπ πληάγκαηνο ζηελ πξψηε ηνπ παξάγξαθν νξίδεη φηη: «ε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ αλήθεη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξψηνπ θαη δεχηεξνπ βαζκνχ. Τπέξ ησλ 65 Βι. πίλαθα κε ηηο ζρεηηθέο λνκνζεηηθέο πξάμεηο θαη εγθπθιίνπο ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: 64

65 νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζπληξέρεη ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο γηα ηε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ. Νφκνο θαζνξίδεη ην εχξνο θαη ηηο θαηεγνξίεο ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ, ηελ θαηαλνκή ηνπο ζηνπο επί κέξνπο βαζκνχο θαη κε λφκν κπνξεί λα αλαηίζεηαη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ε άζθεζε αξκνδηνηήησλ πνπ ζπληζηνχλ απνζηνιή ηνπ Κξάηνπο» Σν ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο, πνπ αλαγλσξίδεηαη ηφζν ζηελ πεξηθέξεηα φζν θαη ζηνπο ΟΣΑ, βαζίδεηαη ζε γεσγξαθηθφ θξηηήξην θαηαλνκήο αξκνδηνηήησλ πνπ ζπλαληάηαη θαη ζηα δχν άξζξα (άξζξν 101: «γεληθή απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα γηα ηηο ππνζέζεηο ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο» θαη άξζξν 102: «ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο γηα ηε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ» ) θαη δεκηνπξγεί νπζηαζηηθά έλα ζχλζεην ζχζηεκα εμνπζίαο ζην ρψξν. Σν ζχζηεκα απηφ αλαπαξίζηαηαη κε ην αθφινπζν γξάθεκα νκφθεληξσλ θχθισλ: Κενηρική Κσβέρνηζη Περιθέρεια Νομαρτιακή Ασηοδιοίκηζη Δήμος Κοινόηηηα Σν πξφβιεκα κε ηελ πνιπεπίπεδε δηαθπβέξλεζε, φπσο απηή απαληάηαη ζην ειιεληθφ δηνηθεηηθφ ζχζηεκα, είλαη ε εμεχξεζε θξηηεξίσλ γηα λα ραξαθηεξηζηεί κηα ππφζεζε σο ηνπηθή, ηνπηθή λνκαξρηαθνχ επηπέδνπ, πεξηθεξεηαθή ή δήηεκα θεληξηθήο δηνίθεζεο. Έλα ηέηνην θξηηήξην δελ είλαη ζηαηηθφ θαη δελ ζα κπνξνχζε λα απνηππσζνχλ ζην λφκν εμαληιεηηθά νη 65

66 θαηεγνξίεο ησλ ππνζέζεσλ πνπ εκπίπηνπλ ζε θάζε επίπεδν άζθεζεο εμνπζίαο. Σν πξφβιεκα απηφ έρεη δχν πηπρέο: απφ ηε κηα, ηίζεηαη δήηεκα δηάθξηζεο ησλ ππνζέζεσλ ζε ηνπηθέο θαη θξαηηθέο θαη απφ ηελ άιιε, νη ππνζέζεηο πνπ ραξαθηεξίδνληαη σο θξαηηθέο ζα πξέπεη λα δηαθξηζνχλ ζε θεληξηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο. ζνλ αθνξά ηε δεχηεξε δηάθξηζε, έρεη πξνηαζεί απφ ην πκβνχιην Δπηθξαηείαο ν ζπλδπαζκφο ησλ ζπληαγκαηηθψλ άξζξσλ 101 θαη 118 3, απφ ηνλ νπνίν ζαθψο πξνθχπηεη ε πξφζεζε γηα ελίζρπζε ηεο απνθεληξσηηθήο δηαδηθαζίαο. Έηζη νη δηαηάμεηο πνπ απνζθνπνχζαλ ζηελ ελίζρπζε ηνπ απνθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο, πξηλ ηελ αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο, θαη αθνξνχζαλ ηελ θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ κεηαμχ θεληξηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ θνξέσλ δελ ζίγνληαη. Αξκνδηφηεηεο επνκέλσο πνπ είηε πξηλ ηελ έλαξμε είηε κεηά ηελ έλαξμε ηζρχνο ηνπ πληάγκαηνο αλήθαλ ζηελ πεξηθέξεηα δελ επηηξέπεηαη λα επαλαθέξνληαη ζε θεληξηθέο ππεξεζίεο. 1.7 Η ζπκκεηνρή ζηελ πινπνίεζε ησλ Κνηλνηηθώλ Πιαηζίσλ ηήξημεο πσο πξναλαθέξζεθε, ν βαζηθφο ιφγνο δεκηνπξγίαο ησλ Πεξηθεξεηψλ ήηαλ ε δηαρείξηζε ησλ Πξνγξακκάησλ Πεξηθεξεηαθήο Πνιηηηθήο ηεο Έλσζεο 66. Οη εηζξνέο θνηλνηηθψλ πφξσλ πξνο ηελ ειιεληθή πεξηθέξεηα, μεθίλεζαλ απφ ηελ πξψηε ζηηγκή έληαμεο ηεο ρψξαο ζηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ην Αθεηεξία, φκσο, γηα ηελ ζπζηεκαηηθή εθαξκνγή πξνγξακκάησλ πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Κνηλφηεηαο, απνηέιεζαλ ηα Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα (Μ.Ο.Π.) πνπ μεθίλεζαλ ην 1986 θαη νινθιεξψζεθαλ ην Με ηα Μ.Ο.Π. πξνσζήζεθε ε ρξεκαηνδφηεζε ζρεδίσλ εληαγκέλσλ ζε ζπλνιηθά πεξηθεξεηαθά πξνγξάκκαηα, ηα νπνία δηακνξθψζεθαλ θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ ηηο ελδηαθεξφκελεο Πεξηθέξεηεο 67. Η αλαπηπμηαθή ζηξαηεγηθή πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ Διιάδα εθείλε ηελ πεξίνδν (πνπ ζπκπεξηιακβάλεη θαη ην Α Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο) είρε 66 Μηα ζπλνπηηθή παξνπζίαζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο παξαηίζεηαη ζην Παξάξηεκα Β 67 ηελ Διιάδα θαηαξηίζζεθαλ 7 Οινθιεξσκέλα Μεζνγεηαθά Πξνγξάκκαηα: Κξήηεο, Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, Γπηηθήο Διιάδαο θαη Πεινπνλλήζνπ, Νήζσλ Αηγαίνπ Πειάγνπο, Αλαηνιηθήο Κεληξηθήο Διιάδνο, Αηηηθήο θαη ηέινο έλα ζεκαηηθφ, ην Μ.Ο.Π. Πιεξνθνξηθήο. 66

67 ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ αλάπηπμε ησλ Πεξηθεξεηψλ, βειηηψλνληαο ηηο ππνδνκέο, ην βηνηηθφ επίπεδν θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, φκσο ραξαθηεξίζηεθε θαη απφ κεγάιε δηαζπνξά ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ ζε κηθξά ζρεηηθά έξγα. Παξάιιεια, ην 1988, πξαγκαηνπνηήζεθε ξηδηθή κεηαξξχζκηζε ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ κε ζθνπφ ηνλ ζπληνληζκφ ησλ πνιηηηθψλ ηνπο θαη ηελ αχμεζε ησλ πφξσλ πνπ δηέζεηαλ. εκαληηθή θαηλνηνκία ήηαλ φηη ε επζχλε γηα ην πξνγξακκαηηζκφ θαη γηα ηελ πινπνίεζε ησλ αλαπηπμηαθψλ δξάζεσλ θαη πξνγξακκάησλ, πνπ ζπγρξεκαηνδνηεί ε Δπξσπατθή Κνηλφηεηα, κνηξάδεηαη αλάκεζα ζηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο ηεο ρψξαο θαη ζηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα. Καηά ηελ πεξίνδν εθαξκνγήο ηνπ Β Κνηλνηηθνύ Πιαηζίνπ ηήξημεο (ΚΠ), πξνηεξαηφηεηα απνηέιεζαλ δξάζεηο γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ ηεο Διιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηα κέηξα γηα ηελ επίηεπμε καθξννηθνλνκηθήο ζηαζεξφηεηαο θαη δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ. ε επίπεδν πξνγξακκαηηζκνχ θαη απνηειεζκάησλ, ην Β ΚΠ ήηαλ απνδνηηθφηεξν απφ ηα ΜΟΠ θαη ην Α ΚΠ. Σελ εθαξκνγή ηνπ δπζρέξαλε, φκσο, κία ζεηξά πξνβιεκάησλ θαη δπζιεηηνπξγηψλ πνπ αθνξνχζαλ ηνπο κεραληζκνχο δηαρείξηζεο θαη πινπνίεζεο, νη νπνίνη δελ ήηαλ επαξθείο γηα λα αληηκεησπίζνπλ κία απμεκέλε θιίκαθα παξεκβάζεσλ. Σν Γ ΚΠ θαιχπηεη ηελ πεξίνδν , αλ θαη έρεη επεθηαζεί ε πεξίνδνο εθαξκνγήο ηνπ. Οη πξνηεξαηφηεηέο ηνπ αθνξνχλ θπξίσο επελδχζεηο ζην θπζηθφ, αλζξψπηλν θαη γλσζηηθφ θεθάιαην, ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ζηελ εκβάζπλζε ηεο αλάπηπμεο ζηελ Διιάδα 68. ηα πιαίζηά ηνπ πινπνηνχληαη 25 Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα: 11 Σνκεαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα, 13 Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα (ΠΔΠ), (έλα γηα θάζε κία απφ ηηο Πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο θαη αθνξνχλ ην 1/3 68 Οη ζηφρνη ηνπ Γ ΚΠ αθνξνχλ ηνπο εμήο ηνκείο: 1. Αλάπηπμε αλζξψπηλσλ πφξσλ θαη πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο. 2. Αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξψλ 3. Βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο κε ζηφρν ηελ αεηθφξν αλάπηπμε 4. Αγξνηηθή αλάπηπμε θαη αιηεία. 5. Πνηφηεηα δσήο 6. Κνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο 7. Πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε 67

68 πεξίπνπ ησλ δηαζέζηκσλ πηζηψζεσλ) θαη ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα «Σερληθή βνήζεηα» 69. Γηα θάζε Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα νξίδεηαη κηα Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ε νπνία είλαη ππεχζπλε γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη θαλνληθφηεηα ηεο δηαρείξηζεο θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ. Οη αξκνδηφηεηέο ησλ Γηαρεηξηζηηθψλ Αξρψλ νξίδνληαη απφ ην άξζξν 34 ηνπ θαλνληζκνχ 1260/1999 θαη απφ ην άξζξν 4 ηνπ λ. 2860/2000 (ΦΔΚ 251/ ) 70. Δπίζεο ζχκθσλα κε ην άξζξν 16 ηνπ ίδηνπ λφκνπ, εθπξφζσπνο ηεο Γηαρεηξηζηηθήο Αξρήο ζπκκεηέρεη ζηελ Δπηηξνπή Παξαθνινχζεζεο ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ ελψ δπλάκεη ηνπ άξζξνπ 19 ε Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ΠΔΠ, πξνβαίλεη ζηελ αμηνιφγεζε πξνηάζεσλ, παξαθνινχζεζε θαη έιεγρν θαηά ηελ πξνεηνηκαζία θαη πινπνίεζε ησλ έξγσλ ηνπ Σακείνπ πλνρήο. 69 ηφρνο ηνπ ΔΠ απηνχ είλαη ε ελδπλάκσζε, λα ζηήξημε θαη λα βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο δηαρείξηζεο, παξαθνινχζεζεο θαη ειέγρνπ ηνπ Κνηλνηηθνχ Πιαηζίνπ ηήξημεο θαη ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ 70 πλνπηηθά νη αξκνδηφηεηεο πνπ αλαθέξνληαη ζην λ. 2860/2000 θαη ζηνλ θαλ. 1260/1999 είλαη : 1. χληαμε θαη Δθαξκνγή ηνπ πκπιεξψκαηνο Πξνγξακκαηηζκνχ θαζψο θαη ησλ πξνηάζεσλ πξνζαξκνγήο ηνπ. 2. Δηζήγεζε ζην Γεληθφ Γξακκαηέα Πεξηθέξεηαο γηα ηελ έληαμε ησλ πξάμεσλ ζηα κέηξα ηνπ ΠΔΠ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 5 ηνπ Ν. 2860/ Γηαζθάιηζε ηεο ζπκβαηφηεηαο ησλ πξάμεσλ πνπ εληάζζνληαη ζην ΠΔΠ κε ην Δζληθφ θαη ην Κνηλνηηθφ Γίθαην, θαζψο θαη ηηο εζληθέο θαη θνηλνηηθέο πνιηηηθέο. 4. Παξνρή ππνζηήξημεο ζηνπο Σειηθνχο Γηθαηνχρνπο, ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο αξκφδηνπο δεκφζηνπο θνξείο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο. 5. Παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο εθαξκνγήο ηνπ ΠΔΠ θαη ζχληαμε πξνηάζεσλ γηα αλαζεψξεζή ηνπ. 6. πιινγή ησλ θαηάιιεισλ νηθνλνκηθψλ θαη ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ηνπ ΠΔΠ. 7. χληαμε ησλ εηήζησλ εθζέζεσλ εθηέιεζεο θαη ηεο ηειηθήο έθζεζεο ηνπ ΠΔΠ. 8. Οξγάλσζε θαη παξαθνινχζεζε ηεο ελδηάκεζεο αμηνιφγεζεο ηνπ ΠΔΠ ζε ζπλεξγαζία κε ηε Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ηνπ ΚΠ θαη επεμεξγαζία πξνηάζεσλ γηα ηελ θαηάιιειε αμηνπνίεζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ ηεο. 9. Παξαθνινχζεζε ηεο ηήξεζεο απηνηεινχο ινγηζηηθήο κεξίδαο γηα θάζε πξάμε απφ ηνπο Σειηθνχο Γηθαηνχρνπο. 10. πλεξγαζία κε ηε Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ηνπ ΚΠ, ηελ Δπηηξνπή Παξαθνινχζεζεο ηνπ ΠΔΠ θαη ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη παξνρή πιεξνθνξηψλ. 11. Ηιεθηξνληθή αληαιιαγή δεδνκέλσλ κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ηε Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ηνπ ΚΠ, Αξρή Πιεξσκήο θαη άιιεο ππεξεζίεο. 12. Γηελέξγεηα ησλ ειέγρσλ πνπ πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 6 ηνπ Ν. 2860/2000 θαη ησλ απαξαίηεησλ ελεξγεηψλ κε βάζε ηα πνξίζκαηα ηνπο. Δλεκέξσζε ηεο ΔΔ, ηεο Αξρήο Πιεξσκήο θαη ηελ Δπηηξνπήο Γεκνζηνλνκηθνχ Διέγρνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ θαη ιήςε ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ ζπκκφξθσζεο κεηά απφ ζρεηηθέο ζπζηάζεηο ησλ αλσηέξσ αξρψλ. 13. Δθαξκνγή ησλ δξάζεσλ δεκνζηφηεηαο ηνπ ΠΔΠ ζε ζπλεξγαζία θαη παξαθνινχζεζε ηεο ηήξεζεο ησλ ππνρξεψζεσλ ησλ Σειηθψλ Γηθαηνχρσλ ζρεηηθά κε ηε δεκνζηφηεηα θαη ηελ παξνρή πιεξνθφξεζεο γηα ηηο πξάμεηο πνπ εθηεινχλ. 14. Παξνρή γξακκαηεηαθήο ππνζηήξημεο ζηελ Δπηηξνπή Παξαθνινχζεζεο ΠΔΠ. 68

69 Με Κνηλέο Απνθάζεηο ησλ Τπνπξγψλ Δζσηεξηθψλ, θαη Οηθνλνκίαο & Οηθνλνκηθψλ πνπ αθνινχζεζε (ΦΔΚ 1501/ ), νη Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο ησλ ΠΔΠ πήξαλ ηε κνξθή Δηδηθψλ Τπεξεζηψλ ησλ Πεξηθεξεηψλ. Οη Τπεξεζίεο δηαξζξψλνληαη ζε 4 κνλάδεο (Μνλάδα Α Πξνγξακκαηηζκνχ Δ.Π. θαη Αμηνιφγεζεο - Μνλάδα Β Παξαθνινχζεζεο θαη Γηαρείξηζεο - Μνλάδα Γ Διέγρνπ θαη Μνλάδα Γ Οξγάλσζεο Τπνζηήξημεο) θαη αζθνχλ ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ άξζξνπ 4 ηνπ λ. 2860/2000. Γηα ηε λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν ε Διιάδα καο ππέβαιε ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ην Δζληθό ηξαηεγηθό Πιαίζην Αλαθνξάο 71, φπνπ πεξηγξάθνληαη νη θχξηνη αλαπηπμηαθνί ζηφρνη ηεο ρψξαο καο ζε εζληθφ, ηνκεαθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Κεληξηθφ ζηνηρείν ηεο αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ λέα πξνγξακκαηηθή πεξίνδν απνηειεί ε πεξηθεξεηαθή δηάζηαζε θαη εμεηδίθεπζε ησλ αλαπηπμηαθψλ παξεκβάζεσλ 72. Γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ Πεξηθεξεηψλ 71 Σν επηθαηξνπνηεκέλε έθδνζε ηνπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο είλαη δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: 72 ην θείκελν ηνπ ΔΠΑ αλαθέξεηαη ζηνπο παξάγνληεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ απφθαζε δεκηνπξγίαο 5 ΠΔΠ. Αλαθέξεηαη ζε ιφγνπο ιεηηνπξγηθήο νξγάλσζεο: «Η ζπγθέληξσζε ησλ αλαπηπμηαθψλ παξεκβάζεσλ ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο ζηηο πέληε ρσξηθέο ελφηεηεο αλακέλεηαη λα ζςμβάλει ζημανηικά ζηην ενδςνάμωζη ηηρ οικονομικήρ λειηοςπγικόηηηαρ θάζε κηαο απφ απηέο θαη ζηελ ηφλσζε ηεο εμσζηξέθεηαο ηνπο. Σν κεγαιχηεξν κέγεζφο ηνπο αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηηο λέεο ζπλζήθεο αλάπηπμεο ηεο ρψξαο, αιιά θαη ηνλ επηδησθφκελν δηεζλή ηεο ξφιν.» ζει. 81 ηελ θαιχηεξε αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ καθξνπξφζεζκα: «Με ηε λέα νξγάλσζε ησλ ρσξηθψλ ελνηήησλ επιδιώκεηαι η διάσςζη ηων θεηικών αποηελεζμάηων ηων δςναμικόηεπων Πεπιθεπειών ζηιρ γειηονικέρ Πεπιθέπειερ, ε αλάπηπμε ησλ νπνίσλ παξνπζηάδεη θαζπζηέξεζε θαη απνθεχγεηαη ε δεκηνπξγία Πεξηθεξεηψλ δχν ή ηξηψλ ηαρπηήησλ, ρσξίο νη δηαξζξψζεηο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε ησλ αλαπηπμηαθψλ δηαθνξψλ λα έρνπλ αθφκε παγησζεί. Δπίζεο, δίνεηαι η εςκαιπία άζκηζηρ ζηα νέα σωπικά ζύνολα μιαρ εςέλικηηρ πολιηικήρ, ε νπνία κπνξεί ηαπηφρξνλα λα ζηεξίδεη θαη λα ελδπλακψλεη ηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία ζηηο δπλακηθέο πεξηνρέο αιιά θαη λα ζπκβάιιεη ζηελ επηηάρπλζε ηεο αλαπηπμηαθήο δηαδηθαζίαο ζηηο Πεξηθέξεηεο πνπ παξνπζηάδνπλ θαζπζηέξεζε θαη απαηηνχλ ζπλερείο θαη έληνλεο πξνζπάζεηεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ δίδεηαι η δςναηόηηηα να ανηιμεηωπιζθούν αποηελεζμαηικόηεπα φρη κφλν ηα δηαπεξηθεξεηαθά πξνβιήκαηα θαη νη αληζφηεηεο, αιιά θαη οιενδοπεπιθεπειακέρ ανιζόηηηερ. Οη επξχηεξεο ρσξηθέο ελφηεηεο ζα είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζνπλ απνηειεζκαηηθφηεξα ηα πξνβιήκαηα πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο, ηονώνονηαρ ηην εξωζηπέθεια ηοςρ και καθιζηάμενερ ικανέρ να ανηαποκπιθούν ζηιρ μεζοππόθεζμερ πποκλήζειρ ανηαγωνιζμού θαζψο θαη ζηε ζπλεξγαζία κε ηηο γεηηνληθέο πξνο απηέο πεξηνρέο, αιιά θαη κε ηα γεηηνληθά θξάηε, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία βξίζθνληαη ζε επξσπατθή ηξνρηά» ζει.82 Καζψο θαη ζε θξίζηκα πιεζπζκηαθά θαη ρσξηθά δεδνκέλα, φπσο ην κέγεζνο ηνπ πιεζπζκνύ, ηε ζρέζε ρωξηθώλ ελνηήηωλ κε ηνπο άμνλεο αλάπηπμεο ηεο ρώξαο, ηα γεωγξαθηθά ζηνηρεία.(νξεηλέο θαη λεζησηηθέο πεξηνρέο) θαη ηελ αζηηθφηεηα ηεο ρψξαο. 69

70 πξνηείλεηαη κηα λέα ζηξαηεγηθή πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο πνπ εζηηάδεη ζηε δηακφξθσζε επξχηεξσλ θαη αληαγσληζηηθφηεξσλ ρσξηθψλ ελνηήησλ θαη ζρεδηάδνληαη 5 ΠΔΠ: 1. ΠΔΠ Μαθεδνλίαο - Θξάθεο 2. ΠΔΠ Γπηηθήο Διιάδαο Πεινπνλλήζνπ - Ινλίσλ Νήζσλ 3. ΠΔΠ Κξήηεο θαη Νήζσλ Αηγαίνπ 4. ΠΔΠ Θεζζαιίαο -ηεξεάο Διιάδαο Ηπείξνπ 5. ΠΔΠ Αηηηθήο ια ηα ΠΔΠ ζα θαιχςνπλ έλαλ θνηλφ θνξκφ παξεκβάζεσλ 73, αιιά εθφζνλ πεξηιακβάλνπλ Πεξηθέξεηεο πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθή θαηεγνξία (ακηγήο ζηφρνο ζχγθιηζεο, phasing out, phasing in), ζα ππάξμεη δηαθνξνπνίεζε ηνπ εχξνπο ησλ παξεκβάζεσλ πνπ ζα πινπνηεζνχλ. Χο Γηαρεηξηζηηθή Αξρή ησλ πέληε ΠΔΠ νξίδεηαη ε Δηδηθή Τπεξεζία «Αξρή πληνληζκνχ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ» (ΔΤΑ) πνπ ιεηηνπξγεί ζηα πιαίζηα ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ. Η ΔΤΑ κπνξεί λα εθρσξήζεη ηε δηαρείξηζε δξάζεσλ πεξηθεξεηαθνχ ραξαθηήξα ζηηο Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο ησλ ΠΔΠ ηνπ Γ ΚΠ νη νπνίεο ζα ιεηηνπξγήζνπλ σο Δλδηάκεζνη Φνξείο 74. Οη εηδηθέο ππεξεζίεο δηαρείξηζεο ησλ ΠΔΠ ηνπ Γ ΚΠ κεηνλνκάδνληαη ζε Δλδηάκεζεο Γηαρεηξηζηηθέο Αξρέο, αιιά νπζηαζηηθά νη αξκνδηφηεηέο ηνπο ζην ζρεδηαζκφ, πινπνίεζε θαη παξαθνινχζεζε ησλ ΠΔΠ παξακέλνπλ νη ίδηεο θαη κάιηζηα απμάλνληαη. 73 Ο θνηλφο θνξκφο παξεκβάζεσλ ησλ ΠΔΠ αθνξά: θνηλσληθέο ππνδνκέο θαη ππεξεζίεο, πγεία θαη θνηλσληθή αιιειεγγχε (ππνδνκέο λνζνθνκείσλ θαη δνκψλ θνηλσληθήο θξνληίδαο, εηδηθψλ κνλάδσλ, θέληξσλ πγείαο θαη αλνηρηήο θξνληίδαο, εμεηδηθεπκέλνο εμνπιηζκφο), πνιηηηζκφο (ελίζρπζε ησλ βαζηθψλ πνιηηηζηηθψλ ππνδνκψλ, πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο), έξγα πξνζπειαζηκφηεηαο θαη πεξηβάιινληνο ηνπηθήο θιίκαθαο, πνιηηηθέο βηψζηκεο αζηηθήο αλάπηπμεο, πνιηηηθέο ελίζρπζεο νξεηλψλ, κεηνλεθηηθψλ, λεζησηηθψλ πεξηνρψλ. 74 Σν άξζξνπ 59 παξ. 2 ηνπ Καλ. (ΔΚ) 1083/2006 αλαθέξεη φηη «Τν θξάηνο κέινο κπνξεί λα νξίδεη έλαλ ή πεξηζζόηεξνπο ελδηάκεζνπο θνξείο πνπ επηηεινύλ νξηζκέλα ή θαη όια ηα θαζήθνληα ηεο δηαρεηξηζηηθήο αξρήο ή ηεο αξρήο πηζηνπνίεζεο, ππό ηελ επζύλε απηήο ηεο αξρήο». Σν άξζξν 2 παξ. 6 ηνπ ίδηνπ Καλνληζκνχ νξίδεη φηη «"ελδηάκεζνο θνξέαο": θάζε δεκόζηνο ή ηδηωηηθόο θνξέαο ή ππεξεζία ε νπνία ελεξγεί ππό ηελ επζύλε δηαρεηξηζηηθήο αξρήο ή αξρήο πηζηνπνίεζεο ή ε νπνία εθηειεί θαζήθνληα γηα ινγαξηαζκό κηαο ηέηνηαο αξρήο ζε ζρέζε κε δηθαηνύρνπο πνπ πινπνηνύλ πξάμεηο» 70

71 Θα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη νη λέεο «Τπεξπεξηθέξεηεο» φπσο έρνπλ νλνκαζηεί, δελ έρνπλ δηνηθεηηθή δηάζηαζε θαη αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ην ζρεδηαζκφ θαη πινπνίεζε ηνπ ΔΠΑ. 2. Οη ειιεληθέο Πεξηθέξεηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 2.1 πκκεηνρή (;) ζηελ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηώλ Η ειιεληθή αληηπξνζσπεία ζηελ Δπηηξνπή ησλ πεξηθεξεηψλ απνηειείηαη απφ 12 κέιε θαη ηζάξηζκνπο αλαπιεξσηέο θαη απαξηίδεηαη απφ Γεκάξρνπο, Ννκάξρεο θαη Ννκαξρηαθνχο πκβνχινπο. Σα κέιε ζπκκεηέρνπλ ζε δχν απφ ηηο ηέζζεξηο πνιηηηθέο νκάδεο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ: ηελ Οκάδα ηνπ Δπξσπατθνχ νζηαιηζηηθνχ Κφκκαηνο (PES) θαη ηελ Οκάδα ηνπ Δπξσπατθνχ Λατθνχ Κφκκαηνο (EPP). Σν γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη αληηπξφζσπνο ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο έρεη λα θάλεη κε ηελ πξνυπφζεζε πνπ εηζήγαγε ε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ε νπνία νξίδεη φηη φια ηα κέιε θαη νη αλαπιεξσηέο ηεο θάζε αληηπξνζσπείαο, ζα πξέπεη είηε λα έρνπλ εθιεγεί κε άκεζε ςεθνθνξία, είηε λα είλαη πνιηηηθψο ππεχζπλα ελψπηνλ κίαο δεκνθξαηηθά εθιεγκέλεο ζπλέιεπζεο. 75 Η κε ζπκκεηνρή αληηπξνζψπσλ πνπ λα πξνέξρνληαη απφ ηελ Πεξηθέξεηα, ζεκαίλεη φηη ηα κέιε αληηπξνζσπεχνπλ κηθξφηεξεο εδαθηθέο θαη δηνηθεηηθέο νληφηεηεο θαη σο εθ ηνχηνπ, κηθξφηεξν αξηζκφ πνιηηψλ. Σν γεγνλφο ινηπφλ φηη δελ ππάξρεη επίπεδν απηνδηνίθεζεο ηεο ρψξαο πνπ λα ππεξβαίλεη ηα ζηελά φξηα ησλ λνκψλ, νπζηαζηηθά ζπλεπάγεηαη ηελ εθπξνζψπεζε ζηελφηεξσλ ηνπηθψλ ζπκθεξφλησλ ζε επίπεδν Δπξψπεο. Έλα αθφκα κεηνλέθηεκα είλαη φηη γηα ηε δηαδηθαζία δηνξηζκνχ ησλ κειψλ, δελ πθίζηαηαη λνκηθή βάζε. Πξαθηηθά, ν Τπνπξγφο Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο 75 Μεηά ηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, ην άξζξν 263 ηεο πλδκ αλαζεσξείηαη θαη νξίδεη φηη: «Σπληζηάηαη επηηξνπή ζπκβνπιεπηηθνύ ραξαθηήξα, θαινύκελε ζην εμήο "Δπηηξνπή ηωλ Πεξηθεξεηώλ", απνηεινύκελε από αληηπξνζώπνπο ηωλ νξγαληζκώλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο, νη νπνίνη είηε είλαη αηξεηά κέιε ελόο νξγαληζκνύ πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο ή ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο είηε είλαη πνιηηηθώο ππεύζπλνη ελώπηνλ κηαο εθιεγκέλεο ζπλέιεπζεο» 71

72 Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, δηακνξθψλεη ηνλ θαηάινγν ππνςεθίσλ ζχκθσλα κε θξηηήξηα γεσγξαθηθά/εδαθηθά θαη πνιηηηθά, βαζηδφκελνο ζηα πξφζθαηα εθινγηθά απνηειέζκαηα θαη θαηφπηλ πξνηάζεσο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ. Η Κπβέξλεζε έπεηηα απνθαζίδεη ηελ ηειηθή κνξθή ηνπ θαηαιφγνπ κε ηα πξνηεηλφκελα κέιε θαη ηνλ απνζηέιιεη ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ γηα ηειηθή έγθξηζε. 2.2 Άιιεο κνξθέο ζπκκεηνρήο Οη ειιεληθέο πεξηθεξεηαθέο, λνκαξρηαθέο θαη δεκνηηθέο αξρέο δελ είλαη ηδηαίηεξα δξαζηήξηεο ζηε δεκηνπξγία άκεζσλ ζρέζεσλ κε ηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο Έλσζεο. Γξαθεία δηαζχλδεζεο κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ζηηο Βξπμέιιεο έρνπλ δεκηνπξγεζεί πξνο ην παξφλ κφλν απφ ην Γήκν Ηξαθιείνπ, ηηο ηνπηθέο αξρέο ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη απφ ηελ Πεξηθέξεηα Ηπείξνπ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2001, ε «Αλαπηπμηαθή Ηξαθιείνπ Α.Δ.» 76,ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ δεκνηηθέο αξρέο απφ ην Ννκφ Ηξαθιείνπ, εγθαηλίαζε γξαθείν αληηπξνζσπείαο ζηηο Βξπμέιιεο. Απφ ηνλ Ιαλνπάξην 2006 ιεηηνπξγεί ζηε βειγηθή πξσηεχνπζα θαη ην γξαθείν «Αιέμαλδξνο», ην νπνίν ρξεκαηνδνηνχλ γηα λα ηνπο αληηπξνζσπεχεη έμη λνκνί ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο: Ηκαζία, Κηιθίο, Πέιια, Πηεξία, έξξεο, Υαιθηδηθή. Σα γξαθείν απνηεινχλ ηνλ ζπλδεηηθφ θξίθν ησλ ηνπηθψλ αξρψλ κε ηα φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ελψ πξνσζνχλ ηελ άκεζε πιεξνθφξεζε ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα ηεο Έλσζεο. Σν κνλαδηθφ απφ ηα γξαθεία δηαζχλδεζεο ζηηο Βξπμέιιεο πνπ ζπκπεξηιακβάλεη θαη φξγαλν ηεο Πεξηθέξεηαο είλαη ην Γξαθείν ηεο Ηπείξνπ ζηηο Βξπμέιιεο. Λεηηνπξγεί απφ ην Φεβξνπάξην ηνπ 1998 θαη δεκηνπξγήζεθε κε πξσηνβνπιία ησλ 4 Ννκαξρηψλ ηεο Ηπείξνπ. Αληηπξνζσπεχεη ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Πεξηθέξεηαο Ηπείξνπ θαη ηηο 4 Ννκαξρηαθέο Απηνδηνηθήζεηο ηεο. Ρφινο ηνπ είλαη ε πξνψζεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο 76 Η Αλαπηπμηαθή Ηξαθιείνπ είλαη κία αλαπηπμηαθή εηαηξεία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη θχξηα ζην Ννκφ Ηξαθιείνπ κε ηε κνξθή αλψλπκεο εηαηξείαο. Ιδξχζεθε ην 1989 απφ ην Γήκν Ηξαθιείνπ θαη ηε ζπκκεηνρή 3 θνηλνηήησλ. ήκεξα πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο Γήκνπο ηνπ Ννκνχ Ηξαθιείνπ θαη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη ηξάπεδεο 72

73 Ηπείξνπ θαζψο θαη ε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ, εηαηξεηψλ θαη γεληθφηεξα νκάδσλ ζπκθεξφλησλ ηεο Πεξηθέξεηαο γηα ηηο εμειίμεηο ζε επίπεδν Έλσζεο. Μηα έκκεζε κνξθή ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη κέζσ εηδηθεπκέλσλ επξσπατθψλ νξγαληζκψλ νη νπνίνη ζπλεξγάδνληαη κε απηή. Οη δεθαηξείο Πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο ζπκκεηέρνπλ ζηελ Γηακεζνγεηαθή Δπηηξνπή θαη ζηελ Δπηηξνπή Βαιθαλίσλ θαη Μαχξεο Θάιαζζαο ηεο Γηάζθεςεο ησλ Απνκαθξπζκέλσλ θαη Θαιάζζησλ Πεξηθεξεηώλ ηεο Δπξώπεο (CPMR), θαη νη ηέζζεξεηο λεζησηηθέο Πεξηθέξεηεο (Βνξείνπ Αηγαίνπ, Ννηίνπ Αηγαίνπ, Κξήηεο θαη Ινλίσλ Νήζσλ) είλαη κέιε ηεο Δπηηξνπήο Νήζσλ ηεο ίδηαο Γηάζθεςεο. H CPMR είλαη αλεμάξηεηε απφ ηα φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ζπκπεξηιακβάλεη θαη πεξηθέξεηεο ρσξψλ πνπ δελ αλήθνπλ ζηελ Έλσζε (πρ. Σνπξθία, Οπθξαλία, Σπλεζία). 77 Η Γηάζθεςε έρεη σο ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο ησλ απνκαθξπζκέλσλ πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξψπεο θαη ηεο ζπλνρήο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. Με γξαθεία πνπ δηαηεξεί ζηηο Βξπμέιιεο πξνσζεί ηα ζπκθέξνληα ησλ κειψλ ηεο κέζσ πηέζεσλ (lobbying) θαη επαθψλ πνπ έρεη κε ην πκβνχιην, ην Δπξσθνηλνβνχιην, ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. 78 Απφ ηελ ζπλάληεζε ησλ κειψλ ηεο CPMR ζηε Μαζζαιία ην 1995, πξνέθπςε έλαο λένο νξγαληζκφο ην Κέληξν ησλ Πεξηθεξεηώλ ηεο Δπξσπατθήο Μεζνγείνπ γηα ην Πεξηβάιινλ (ΚΔΠΔΜΔΠ-Medregio). πκκεηέρνπλ νη ειιεληθέο πεξηθέξεηεο, θαζψο θαη πεξηθέξεηεο ηεο Γαιιίαο, ηεο Ιηαιίαο, ηεο Πνξηνγαιίαο θαη ηεο Ιζπαλίαο. θνπφο ηνπ Κέληξνπ είλαη λα εληζρχζεη ηελ εηζαγσγή ησλ αξρψλ ηεο αεηθνξίαο ζηηο πνιηηηθέο ηεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη ηεο δηεζληθήο ρσξνηαμίαο ζην επαίζζεην 77 Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε CPMR βι. ηε ζρεηηθή ηζηνζειίδα 78 Με ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ ε CPMR έρεη ζπκθσλήζεη ζε έλα θνηλφ ρέδην δξάζεο γηα ην Η ζπλεξγαζία ηνπο επηθεληξψλεηαη ζε δπν άμνλεο: 1. Πξνζθνξά εκπεηξνγλσκνζχλεο απφ ηελ CPMR ζηηο επηιεγκέλεο νκάδεο εηδηθνχ έξγνπ πνπ ζπζηήλεη ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ εηζεγεηψλ ηεο. 2. Γηνξγάλσζε θνηλψλ δηαζθέςεσλ, ζεκηλαξίσλ θαη εθδειψζεσλ θαη ελίζρπζε ηεο κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλίαο 73

74 πεξηβάιινλ ηεο Μεζνγείνπ. πκβάιιεη αθφκα ζηελ δηακφξθσζε πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ ζηα πιαίζηα ηεο Έλσζεο θαη δηαηεξεί ζρέζεηο κε ηα ζεζκηθά φξγαλά ηεο, παξέρνληαο ηνπο εμεηδηθεπκέλε γλψζε, ζπλεξγαζία ζε ζέκαηα εθπαίδεπζεο θαη πιεξνθφξεζε. 2.3 Η αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο δελ αλαθέξεηαη ξεηά ζην θείκελν ηνπ πληάγκαηνο. Σν άξζξν 101 αλαθέξεηαη παξφια απηά ζηελ δηνηθεηηθή απνθέληξσζε ελψ ην άξζξν 102 αλαγλσξίδεη ην ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο ππέξ ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο γηα ηε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ. Σν ζεκαληηθφηεξν φκσο πξφβιεκα ζηελ Διιάδα δελ είλαη ε ξεηή αλαθνξά ή φρη ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Ο πξνβιεκαηηζκφο, ζρεηηθά κε ην πνην επίπεδν δηαθπβέξλεζε είλαη θαηαιιειφηεξν γηα ηελ αλάιεςε απνηειεζκαηηθήο δξάζεο, δελ έρεη θηάζεη αθφκα ζε επίπεδν ζρέζεσλ ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη ησλ ΟΣΑ κε ηελ Έλσζε. Έρεη κεηαθξαζηεί ζαλ δήηεκα πνπ αθνξά απνθιεηζηηθά ηηο ζρέζεηο ηεο Έλσζεο κε ηελ Κπβέξλεζε θαη ηελ θεληξηθή δηνίθεζε. Κχξηα αηηία απηνχ, είλαη φηη δελ έρεη εκπεδσζεί αθφκα ζε επίπεδν εζληθήο πνιηηηθήο ε αλάγθε λα πξνζεγγίζεη ε δηνίθεζε ηνλ πνιίηε, ή ηνπιάρηζην δελ έρεη δνζεί αθφκα ζε απηή ηε ζπδήηεζε ε δηάζηαζε ηεο πξνζέγγηζεο ηνπ πνιίηε κέζσ εδαθηθά απνθεληξσκέλσλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ ή κέζσ ησλ ηνπηθά εθιεγκέλσλ αξρψλ. Αθφκε πην νπζηαζηηθά, δελ έρεη μεθαζαξίζεη αθφκα ε αβεβαηφηεηα πνπ επηθξαηεί ζρεηηθά κε ηελ θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ αιιά θαη νηθνλνκηθψλ πφξσλ κεηαμχ: ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο θαη ησλ ΟΣΑ, ησλ ΟΣΑ Α θαη Β βαζκνχ, θαη θεληξηθνχ θξάηνπο θαη Πεξηθεξεηψλ. 74

75 Β. Η Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο Η Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο ήηαλ κηα απφ ηηο ηδξχηξηεο ρψξεο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ 79. Σαπηφρξνλν ήηαλ θαη ην κφλν θξάηνο κέινο ην νπνίν είρε νκνζπνλδηαθή πνιηηηθή νξγάλσζε. Η ηδηαηηεξφηεηα απηή ηεο δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ηεο ρψξαο είρε ζαλ απνηέιεζκα λα απνηειέζεη ε Γεξκαλία κηα απφ ηηο πξσηνπφξεο ρψξεο κέιε ζε δεηήκαηα ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Κνηλφηεηαο ζηηο δηαδηθαζίεο νινθιήξσζεο. 1. Σν πνιηηηθό ζύζηεκα 1.1 Η δεύηεξε δεκνθξαηία θαη ν Βαζηθόο Νόκνο Σν πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο είλαη ην δεχηεξν δεκνθξαηηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο 80. Η πξψηε ζπληαγκαηηθή δεκνθξαηία, ε Γεκνθξαηία ηεο Βατκάξεο, 81 θαηαιχζεθε απφ ην λαδηζηηθφ θαζεζηψο θαη ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν. Η Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο γελλήζεθε απφ ηηο ζηάρηεο ηνπ Γεπηέξνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, κε ηελ επηκνλή ησλ πκκαρηθψλ Γπλάκεσλ λα εγθαζηδξχζνπλ νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα δεκνθξαηηθήο θπβέξλεζεο ζηε 79 Αλαθεξφκαζηε βέβαηα ζηε Γπηηθή Γεξκαλία, πξηλ ηελ επαλέλσζή ηεο κε ηελ Λατθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο (Αλαηνιηθή Γεξκαλία). 80 Βι. ζην Παξάξηεκα Γ ηε γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο ρψξαο 81 Η πξψηε γεξκαληθή δεκνθξαηία παίξλεη ην φλνκά ηεο απφ ηελ πφιε Βατκάξε (Weimar), φπνπ ζπλήιζε ε Γεξκαληθή Δζλνζπλέιεπζε γηα λα δεκηνπξγήζεη έλα λέν χληαγκα κεηά ηελ θαηάιπζε ηεο Γεξκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. Σν χληαγκα θαζνξίδεη έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα κε ζηνηρεία ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο θαη ηεο πξνεδξεπφκελεο δεκνθξαηίαο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Βατκάξεο ην γεξκαληθφ Ράηρ (θξάηνο) είλαη νκνζπνλδηαθφ κε πξσηεχνπζα ην Βεξνιίλν. Η δεκηνπξγία ηνπ θξάηνπο απηνχ είλαη άκεζε ζπλέπεηα ηνπ Α' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ελψ ε πηψζε ηνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ άλνδν ζηελ εμνπζία ησλ λαδηζηψλ. (Γεκνθξαηία ηεο Βατκάξεο είλαη θαη ην φλνκα πνπ δίλεηαη απφ ηε γεξκαληθή ηζηνξηνγξαθία ζηε Γεξκαλία ηεο πεξηφδνπ ) 75

76 ρψξα. 82 Σν 1949 ε δεκνθξαηία απνθαηαζηάζεθε ζην δπηηθφ ηεο ηκήκα θαη ε Γεξκαλία ήηαλ ρσξηζκέλε ζε δχν θξάηε. Η δεχηεξε δεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο βαζίζηεθε ζηελ αξρή ηεο ειεπζεξίαο θαη ε ρψξα αγσλίζηεθε λα θεξδίζεη ηελ απνδνρή απφ ηα θξάηε ηεο Δπξψπεο σο δεκνθξαηηθφ θαζεζηψο. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ιφγνπο πνπ απνηέιεζε ηδξχηξηα ρψξα ησλ ηξηψλ πξψησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, ήηαλ λα απνδείμεη φηη νη θαηαθηεηηθέο βιέςεηο ήηαλ πιένλ παξειζφλ θαη φηη επεδίσθε ηελ εηξεληθή ζπλχπαξμε ζηνλ επξσπατθφ ρψξν. εκαληηθφ ξφιν ζηνλ εθδεκνθξαηηζκφ ηεο Γεξκαλίαο έπαημε ν Βαζηθόο Νόκνο ν νπνίνο ήηαλ νπζηαζηηθά ην ζπληαγκαηηθφ θείκελν ηεο Γπηηθήο Γεξκαλίαο πνπ είρε ην ραξαθηήξα πξνζσξηλήο ιχζεο, κέρξη ηελ επίηεπμε ηνπ βαζηθνχ ηνπ ζηφρνπ, πνπ ήηαλ ε επαλέλσζε ηεο Γεξκαλίαο ζε θαζεζηψο «ειεπζεξίαο θαη απηνδηάζεζεο». Τηνζεηήζεθε φκσο ηειηθά σο χληαγκα ηεο ρψξαο ην 1990, κεηά ηελ πηψζε ηνπ Σείρνπο ηνπ Βεξνιίλνπ. Ο Βαζηθφο Νφκνο -φπσο θάζε άιιν ζπληαγκαηηθφ θείκελν- θαζνξίδεη ηε λνκνζεηηθή δηαδηθαζία θαη δεζκεχεη ηε δηνίθεζε ζηελ ηήξεζε ησλ λφκσλ. Οξίδεη φηη ε Γεξκαλία είλαη ζπληαγκαηηθφ νκνζπνλδηαθφ θξάηνο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη νη απνθαζηζηηθέο αξκνδηφηεηεο επηκεξίδνληαη κεηαμχ ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ ηεο θαη ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο. Μηα ζεκαληηθή αξρή ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ είλαη ν «αέλανο ραξαθηήξαο» ηνπ, κε απνηέιεζκα νπνηαδήπνηε αλαζεψξεζή ηνπ ή έλα εμ νινθιήξνπ λέν χληαγκα δελ κπνξεί λα παξαβηάδεη ηα απαξάγξαπηα δηθαηψκαηα (ειεπζεξίαο, πξνζσπηθφηεηαο, ηδηνθηεζίαο θηι), ην δεκνθξαηηθφ ραξαθηήξα ηεο θπξηαξρίαο, ην θξάηνο πξφλνηαο θαη ηελ νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο. 1.2 Η νκνζπνλδηαθή δνκή Η Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο, απνηειείηαη απφ 16 νκφζπνλδα θξαηίδηα (Bundesländer ή Länder) δηαθνξεηηθνχ κεγέζνπο θαη 82 Benz A. German Regions in the EU ζην Regions in Europe (επηκ.) Le Galé P. & Lequesne C., Δθδ. Routledge, London 1998, ζει

77 πιεζπζκνχ 83 (βι. Παξάξηεκα Α). Η θξαηηθή εμνπζία επηκεξίδεηαη κεηαμχ ηεο θεληξηθήο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο θαη ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ. Σα ηειεπηαία έρνπλ αλεμάξηεηε, αλ θαη πεξηνξηζκέλε, θπβεξλεηηθή εμνπζία. Ο Βαζηθφο Νφκνο νξίδεη ιεπηνκεξψο πνηα ζέκαηα εκπίπηνπλ ζηελ νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε θαη πνηα ζηα Länder. Οη πνιίηεο ηνπ θξάηνπο έρνπλ ιηγφηεξεο επαθέο κε ηελ θεληξηθή θαη πεξηζζφηεξεο κε ηηο νκνζπνλδηαθέο αξρέο. Αλ θαη ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο δελ αλαθέξεηαη ξεηά ζην Βαζηθφ Νφκν 84, εθαξκφδεηαη νξηδφληηα ηφζν ζηηο ζρέζεηο ηεο Οκνζπνλδίαο κε ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα, φζν θαη ζηηο ζρέζεηο ησλ θξαηηδίσλ κε ηηο ηνπηθέο αξρέο (δήκνπο θαη θνηλφηεηεο). χκθσλα κε ην Βαζηθφ Νφκν ζα πξέπεη νη ζπλζήθεο δηαβίσζεο λα είλαη ζπγθξίζηκεο ζε φιε ηε Γεξκαλία θαη γηα ην ιφγν απηφ ε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πνιηηηθή ξπζκίδνληαη απφ θεληξηθνχο λφκνπο (ραξαθηεξηζηηθφ ην νπνίν πξνζηδηάδεη ζε κε νκφζπνλδα θξάηε). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα ειέγρνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο θξαηηθήο δηνίθεζεο. πσο ζε θάζε νκφζπνλδν θξάηνο, ην δηνηθεηηθφ ζχζηεκα ηνπ θάζε θξαηηδίνπ επηβάιιεη ηνπο λφκνπο πνπ εθαξκφδνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν Land, αιιά παξάιιεια εθηειεί ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο θεληξηθνχο λφκνπο, πξάγκα εμαηξεηηθά αζχλεζεο γηα ηα νκνζπνλδηαθά ζπζηήκαηα. 85 Δπίζεο, ππάξρνπλ ηξεηο αξκνδηφηεηεο εζληθήο εκβέιεηαο, πνπ ηα Länder αζθνχλ θαηά απνθιεηζηηθφηεηα. Απηέο είλαη ε πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε (ζε κεγάιν βαζκφ θαη ε ηξηηνβάζκηα), ε εζσηεξηθή αζθάιεηα (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αζηπλνκηθψλ αξρψλ) θαη ε νξγάλσζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. 1.3 Η Κάησ Βνπιή (Bundestag) 83 Η Βξέκε είλαη ην κηθξφηεξν θξαηίδην κε θαηνίθνπο θαη ην κεγαιχηεξν ν Βφξεηνο Ρήλνο- Βεζηθαιία. 84 Γελ αλαθέξεηαη ξεηά γηα ηελ ελδνθξαηηθέο ζρέζεηο αιιά ππάξρεη ξεηή αλαθνξά γηα ηηο ζρέζεηο ηεο Γεξκαλίαο κε ηελ Έλσζε (άξζξν 23 ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ). 85 Benz A. German Regions in the EU, νπ.π., ζει

78 Η Κάησ Βνπιή απνηειείηαη απφ 598 έδξεο θαη είλαη νπζηαζηηθά ε γεξκαληθή εζληθή βνπιή. Σα κέιε ηεο εθιέγνληαη κε κπζηηθή, άκεζε, θαζνιηθή ςεθνθνξία θαη είλαη εθπξφζσπνη φινπ ηνπ έζλνπο. Οξγαλψλνληαη ζε θνηλνβνπιεπηηθέο νκάδεο θαη εθιέγνπλ ηνλ πξφεδξν ηνπ ζψκαηνο θαζψο θαη ησλ Οκνζπνλδηαθφ Καγθειάξην. Ο Καγθειάξηνο πξέπεη λα απνιακβάλεη ηεο εκπηζηνζχλεο ηεο Κάησ Βνπιήο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζεηείαο ηνπ. Η δεχηεξε ζεκαληηθή ιεηηνπξγία ηεο Κάησ Βνπιήο είλαη ε λνκνζεηηθή παξαγσγή. Απφ ηελ αξρή ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο, ην 1946, έσο ζήκεξα έρνπλ εθδνζεί πεξίπνπ λφκνη, θπξίσο αλαζεσξεηηθνί. Σα πεξηζζφηεξα λνκνζρέδηα εηζάγνληαη απφ ηελ Οκνζπνλδηαθή Κπβέξλεζε θαη έλαο κηθξφηεξνο αξηζκφο απφ ηα κέιε ηεο Κάησ θαη Άλσ Βνπιήο. ηα πιαίζηα ηεο Κάησ Βνπιήο, ιεηηνπξγνχλ θνηλνβνπιεπηηθέο επηηξνπέο, νη νπνίεο κειεηνχλ ιεπηνκεξψο ηα πξνηεηλφκελα λνκνζρέδηα. Ο θνηλνβνπιεπηηθφο έιεγρνο πνπ αζθείηαη απφ ηελ Bundestag ζηελ Κπβέξλεζε είλαη αθφκα κηα ζεκαληηθή ιεηηνπξγία, πνπ ηεο δίλεη ην ραξαθηήξα ησλ πεξηζζφηεξσλ επξσπατθψλ βνπιψλ. 1.4 Ο Οκνζπνλδηαθόο Πξόεδξνο Ο Οκνζπνλδηαθφο Πξφεδξνο είλαη ν επηθεθαιήο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο. Δθιέγεηαη απφ έλα εηδηθφ ζψκα ην νπνίν απνηειείηαη απφ κέιε ηελ Κάησ Βνπιήο θαη ηζάξηζκα κέιε ησλ βνπιψλ ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ. Ο ξφινο ηνπ πξνζηδηάδεη ζε απηφλ ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Διιάδνο θαη έρεη κάιινλ ζπκβνιηθνχ ραξαθηήξα αξκνδηφηεηεο (αληηπξνζσπεχεη ηε ρψξα ζε δηεζλείο ζπλνκηιίεο, νξίδεη ηα κέιε ηεο Κπβέξλεζεο, ηνπο δηθαζηέο θαη ηνπο αλψηαηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο, πξνζππνγξάθεη ηνπο λφκνπο θ.ά.). 1.5 Ο Οκνζπνλδηαθόο Καγθειάξηνο 78

79 Ο Οκνζπνλδηαθφο Καγθειάξηνο είλαη ην κφλν κέινο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο ην νπνίν εθιέγεηαη. Καηά θαλφλα, ζηελ Κάησ Βνπιή δελ ππάξρεη θαζαξή πιεηνςεθία ελφο θφκκαηνο θαη γηα απηφ ρξεηάδεηαη θνκκαηηθή ζπλεξγαζία γηα ηελ επηινγή ηνπ Καγθειαξίνπ. αλ απνηέιεζκα ε εθινγή ηνπ είλαη απνηέιεζκα δηαπξαγκαηεχζεσλ θαη ζπκθσληψλ γηα απφ θνηλνχ δηαθπβέξλεζε ησλ θνκκάησλ κεηεθινγηθήο ζπκκαρίαο. Σα θφκκαηα απνθαζίδνπλ γηα ηηο πνιηηηθέο θαηεπζχλζεηο πνπ ζα αθνινπζεζνχλ ηα επφκελα ρξφληα θαη απηέο νη δηαπξαγκαηεχζεηο επηζθξαγίδνληαη κε κηα ζπκθσλία ζπκκαρίαο. Σν χληαγκα δίλεη ην δηθαίσκα ζηνλ Καγθειάξην λα επηιέμεη πξνζσπηθά ηνπο Τπνπξγνχο ηνπ θαη λα νξίζεη ηνλ αξηζκφ θαη ηηο αξκνδηφηεηεο θάζε Τπνπξγείνπ. Η νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε απνηειείηαη απφ ηνλ Οκνζπνλδηαθφ Καγθειάξην θαη ηνπο Οκνζπνλδηαθνχο Τπνπξγνχο. Οη γεληθέο θαηεπζχλζεηο ηεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο νξίδνληαη απφ ηνλ Καγθειάξην ελψ θάζε ππνπξγφο αζθεί ηηο εμνπζίεο πνπ αληηζηνηρνχλ ζην Τπνπξγείν ηνπ, ιακβάλνληαο ππφςε απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο. 1.6 Η Άλσ Βνπιή (Bundesrat) Η Άλσ Βνπιή, απνηειείηαη απφ 69 κέιε, αληηπξνζσπεχεη ηα Länder θαη ν ραξαθηήξαο ηεο πξνζηδηάδεη απηνχ ηεο Γεξνπζίαο, πνπ ππάξρεη ζε άιια νκφζπνλδν θξάηε (πρ. Ηλσκέλεο Πνιηηείεο). Μέιε ηεο Άλσ Βνπιήο είλαη, απνθιεηζηηθά, κέιε ησλ νκνζπνλδηαθψλ θπβεξλήζεσλ ησλ Länder. Η εληνιή ηνπο δηαξθεί γηα φζν θαηξφ έρνπλ θπβεξλεηηθέο επζχλεο. Η πξνεδξία ηνπ ζψκαηνο, είλαη εηήζηα θαη αζθείηαη απφ ηνπο πξσζππνπξγνχο θάζε θξαηηδίνπ. Οη ςήθνη πνπ αληηζηνηρνχλ ζε θάζε θξαηίδην είλαη αλάινγνη ηνπ κεγέζνπο θαη ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ 86 θαη ζπκπίπηνπλ κε ηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ ηνπ ζηελ Bundesrat. Οη ςήθνη θάζε Land ζα πξέπεη λα εθθξάδνληαη σο ζχλνιν θαη κφλν απφ ηα κέιε ηεο Άλσ Βνπιήο ηα νπνία είλαη παξφληα ή απφ ηνπο αλαπιεξσηέο ηνπο (άξζξν 51 ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ) 86 Κάζε θξαηίδην έρεη ηνπιάρηζην 3 ςήθνπο θαη απηά κε κεγαιχηεξν πιεζπζκφ κέρξη 6. 79

80 Ο Βαζηθφο Νφκνο πξνβιέπεη δπν κνξθέο ζπκκεηνρήο ηεο Άλσ Βνπιήο ζηελ ςήθηζε ηεο νκνζπνλδηαθήο λνκνζεζίαο: «θεληξηθνί λφκνη, νη νπνίνη ζπλεπάγνληαη πξφζζεηα δηνηθεηηθά έμνδα γηα ηα Länder ή λφκνη πνπ αληηθαζηζηνχλ άιινπο θεληξηθνχο λφκνπο, ρξήδνπλ έγθξηζεο ηεο Άλσ Βνπιήο». Η έγθξηζε απηή είλαη απαξαίηεηε γηα λα απνθηήζνπλ νη λφκνη ηεο Κάησ Βνπιήο λνκηθή δεζκεπηηθφηεηα. Έλα πνζνζηφ γχξσ ζην 50% ησλ παξαγφκελσλ λφκσλ εκπίπηνπλ ζην πεδίν απηφ, νπφηε ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, σο λνκνζεηηθά φξγαλα νη δχν Βνπιέο έρνπλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα. Απφ ηελ άιιε ε Άλσ Βνπιή αλάινγα κε ην αληηθείκελν ηνπ λνκνζρεδίνπ έρεη δηθαίσκα αλάθιεζεο ή απφιπηεο αξλεζηθπξίαο Η επηθείκελε αλακόξθσζε ηνπ νκνζπνλδηαθνύ ζπζηήκαηνο Η αλακφξθσζε ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηήκαηνο απνηειεί αληηθείκελν ζπδήηεζεο ζε αθαδεκατθφ θαη πνιηηηθφ επίπεδν. θνπφο ηεο είλαη λα μεθαζαξίδεη ην θάζκα ησλ εμνπζηψλ ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο θαη ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ. Γηα παξάδεηγκα ζα κεησζεί ν αξηζκφο ησλ λφκσλ πνπ απαηηνχλ ηελ έγθξηζε ηεο Bundesrat πξηλ πηνζέηεζή ηνπο. Γηα λα αληηζηαζκηζηεί ε απψιεηα απηή, ηα Länder ζα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξε ειεπζεξία θηλήζεσλ φζνλ αθνξά ηελ λνκνζεζία ζε ηνκείο φπσο ηα δηθαηψκαηα ησλ θπβεξλεηηθψλ ππαιιήισλ, ηελ θαηαζθεπή θαηνηθηψλ γηα ρακειφκηζζεο νηθνγέλεηεο, ηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θ.ά. Απφ ηελ άιιε, ε θεληξηθή θπβέξλεζε πξφθεηηαη λα αλαιάβεη ηελ επζχλε ζηνλ ηνκέα ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο Σα Οκόζπνλδα Κξαηίδηα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 87 Mény Y. Σπγθξηηηθή Πνιηηηθή Οη δεκνθξαηίεο; Γαιιία, Γεξκαλία, Ηλωκέλεο Πνιηηείεο, Ιηαιία, Μεγάιε Βξεηαλία ηφκνο Β, εθδ. Παπαδήζε ΑΔΒΔ, Αζήλα, 1996, ζει Hartmann J. Political System ζην Facts about Germany Δθδ. German Info, Washington DC, 2002, ζει

81 Η Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο, φπσο πξναλαθέξζεθε, είλαη ην κφλν νκνζπνλδηαθφ ηδξπηηθφ θξάηνο ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ. Η Γεξκαλία είρε έηζη ηελ επθαηξία λα πεηξακαηηζηεί θαη ζηαδηαθά λα βειηηψζεη ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα ζπκκεηέρνπλ ζηελ αληηκεηψπηζε δεηεκάησλ πνπ ε επξσπατθή νινθιήξσζε ζέηεη ζε θξάηε κε ζχλζεηε δνκή θαη πνιιά απηφλνκα ηκήκαηα. Ο Βαζηθφο Νφκνο νξίδεη φηη ε Bundesrat ζα πξέπεη λα ζπκκεηέρεη ζε πνιηηηθέο ηεο Οκφζπνλδεο Κπβέξλεζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ Έλσζε, φηαλ αθνξνχλ πεδία γηα ηα νπνία ε ζπκκεηνρή ηεο ζα ήηαλ απαξαίηεηε ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο. ηαλ ηα ζπκθέξνληα ησλ θξαηηδίσλ επεξεάδνληαη απφ κηα πνιηηηθή ηεο Έλσζεο πνπ εκπίπηεη ζην απνθιεηζηηθφ πεδίν αξκνδηνηήησλ ηεο Οκνζπνλδίαο, ε Οκνζπνλδηαθή Κπβέξλεζε πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηεο ηε ζέζε ηεο Άλσ Βνπιήο, ε νπνία έρεη ηε κνξθή ηεο κε-δεζκεπηηθήο γλψκεο. ε πεξηπηψζεηο πνπ ην δήηεκα αθνξά θπξίσο λνκνζεηηθέο αξκνδηφηεηεο ησλ Länder ή ηελ δνκή ησλ ζεζκψλ ή ησλ δηνηθεηηθψλ δνκψλ ησλ Länder, ε ζέζε ηεο Bundesrat ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη δεζκεπηηθή ζηελ θαζηέξσζε ηεο πνιηηηθήο ηεο Οκνζπνλδίαο, ρσξίο φκσο λα ζίγεηαη ε επζχλε ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο ζηελ ράξαμε ηεο εζληθήο πνιηηηθήο θαη ηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα ηνπ νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο. 89 Γηα ηελ ελίζρπζε ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο ησλ Länder ζε ζέκαηα Δπξσπατθήο Έλσζεο, ε Οκνζπνλδηαθή Κπβέξλεζε θαη ηα Länder ζπκθψλεζαλ ζε κηα «Πξάμε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο Οκνζπνλδίαο θαη ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ ζε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε» (EUZBLG). Η ζπκθσλία απηή πήξε ηε κνξθή λφκνπ 90 ελψ αθνινχζεζε θαη κηα πκθσλία κεηαμχ ηεο Οκνζπνλδίαο θαη ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ (BLV). 89 Άξζξν 23 5 ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ 90 4 νο Νφκνο ηεο 12 Μαξηίνπ 1993 ζρεηηθά κε ηελ ζπλεξγαζία ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο θαη ησλ Länder ζε ζέκαηα ΔΔ. 81

82 2.1 πκκεηνρή ζην πκβνύιην ησλ Τπνπξγώλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 91 ηαλ ην δήηεκα πνπ πξνηίζεηαη λα ξπζκίζεη λνκνζεηηθά ην πκβνχιην ηεο Έλσζεο, είλαη απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ησλ Länder, ηφηε λφκνο νξίδεη φηη ε αληηπξνζψπεπζε ηεο Γεξκαλίαο ζην πκβνχιην γίλεηαη απφ ππνπξγφ θξαηηδίνπ, ν νπνίνο επηιέγεηαη απφ ηε Bundesrat γηα λα αληηπξνζσπεχζεη ην ζχλνιν ησλ Länder. Η αληηπξνζσπεία ησλ θξαηηδίσλ δξα κε ηε ζπλεξγαζία ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο θαη είλαη εμνπζηνδνηεκέλε λα ιακβάλεη απνθάζεηο ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο, νη νπνίεο δεζκεχνπλ ηε ρψξα ζπλνιηθά. Η επηινγή αληηπξνζψπσλ ησλ Länder, κε ππνπξγηθφ αμίσκα, γίλεηαη κεηά απφ δηαβνχιεπζε ζηελ Άλσ Βνπιή ησλ πκβνπιίσλ ησλ Τπνπξγψλ Παηδείαο, Πνιηηηζκνχ, Έξεπλαο, Γηθαηνζχλεο θαη Δζσηεξηθψλ ησλ θξαηηδίσλ. Η αληηπξνζσπεία πνπ επηιέγεηαη δεζκεχεηαη απφ επηηαθηηθή εληνιή ε νπνία νξίδεηαη πιεηνςεθηθά απφ ηελ Άλσ Βνπιή. ε πξαθηηθφ επίπεδν, έρεη θαζηεξσζεί αλψηεξνη εθπξφζσπνη ησλ Länder λα ζπλνδεχνπλ ηελ αληηπξνζσπεία ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο θαη λα δξνπλ σο βνεζνί ζηηο δηάθνξεο επηηξνπέο θαη ηηο ζπλαληήζεηο ηνπ πκβνπιίνπ. ε πεξίπησζε πνπ ην πκβνχιην ρεηξίδεηαη δεηήκαηα ηα νπνία εκπίπηνπλ ζην πεδίν απνθιεηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ησλ Länder, ηφηε είλαη νη εθπξφζσπνη ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο πνπ έρνπλ ξφιν βνεζνχ θαη νη εθπξφζσπνη ησλ θξαηηδίσλ αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε αληηπξνζψπεπζεο ηεο Γεξκαλίαο. 2.2 πκκεηνρή ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηώλ Η γεξκαληθή αληηπξνζσπεία απνηειείηαη απφ 24 κέιε θαη ηζάξηζκνπο αλαπιεξσηέο. Απφ απηνχο 21 πξνέξρνληαη απφ ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα θαη 3 απφ δήκνπο θαη θνηλφηεηεο (Gemeinden), κε 21 θαη 3 αλαπιεξσηέο αληίζηνηρα. 91 Βι. ηνλ ηζηφηνπν ηεο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο ηεο Γεξκαλίαο ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: nnn=true#doc168772bodytext2 82

83 Γηα ηελ επηινγή ησλ κειψλ ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ, ην Πξνεδξείν ηεο Γηάζθεςεο ησλ Πξσζππνπξγψλ ησλ Οκφζπνλδσλ Κξαηηδίσλ (Ministerpraesidentenkonferenz) ππνβάιιεη ηνλ θαηάινγν ησλ επηιεγέλησλ ζηελ Οκνζπνλδηαθή Κπβέξλεζε, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο ην δηαβηβάδεη ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ ηεο Έλσζεο γηα ηειηθή έγθξηζε. 92 ην ζρεηηθφ λφκν ππάξρεη πξφβιεςε ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα νθείινπλ λα δηαζθαιίδνπλ κε ηε δηαδηθαζία δηνξηζκνχ ηελ παξαρψξεζε 3 ζέζεσλ ζε ππνςεθίνπο πξνηεηλφκελνπο απφ ηηο Δλψζεηο Δθπξνζψπσλ ησλ Σνπηθψλ Αξρψλ. Δίλαη αξκνδηφηεηα θάζε γεξκαληθνχ θξαηηδίνπ θαη ησλ εθπξνζψπσλ ησλ θνηλνηήησλ λα επηιέμνπλ ηα κέιε πνπ ζα ην εθπξνζσπήζνπλ ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. Η δηαδηθαζία δηνξηζκνχ ζπκθσλήζεθε ζηε Γηάζθεςε ησλ Πξσζππνπξγψλ ησλ Οκφζπνλδσλ Κξαηηδίσλ ( ) θαη ζχκθσλα κε απηή, ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα απνθάζηζαλ λα θαηαλέκνληαη νη 16 απφ ηηο 21 ζέζεηο πνπ ηνπο αληηζηνηρνχλ ζχκθσλα κε ην θξηηήξην "κία αλά νκφζπνλδν θξαηίδην". Οη ινηπέο 5 ζέζεηο ζα θαηαλέκνληαη εθ πεξηηξνπήο, βάζεη ελφο θαηαιφγνπ ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ θαηά ζεηξά πιεζπζκνχ. Η ίδηα αλαινγία ηζρχεη θαη γηα ηνπ αλαπιεξσηέο. ζνλ αθνξά ζηα κέιε πνπ πξνηείλνληαη απφ ηηο Δλψζεηο Δθπξνζψπσλ ησλ Σνπηθψλ Αξρψλ, απηνί είλαη εθιεγκέλνη αληηπξφζσπνη ησλ Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Άιιεο κνξθέο ζπκκεηνρήο Ο Βαζηθφο Νφκνο επηηξέπεη ζηα Länder λα έρνπλ αληηπξνζψπνπο (κε δηπισκαηηθήο θχζεο) ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κε ηε κνξθή λνκηθψλ πξνζψπσλ ηδησηηθνχ ή δεκνζίνπ δηθαίνπ. Κάπνηνη νξγαληζκνί νη νπνίνη εθπξνζσπνχλ ηνπηθά ή πεξηθεξεηαθά ζπκθέξνληα έρνπλ δεκηνπξγήζεη γξαθεία δηαζχλδεζεο ζηηο 92 4 νο Νφκνο ηεο 12 Μαξηίνπ 1993 ζρεηηθά κε ηελ ζπλεξγαζία ηεο Οκνζπνλδηαθήο Κπβέξλεζεο θαη ησλ Länder ζε ζέκαηα ΔΔ, άξζξν Όια ηα κέιε θαη νη αλαπιεξσηέο ηεο γεξκαληθήο αληηπξνζσπείαο, είηε έρνπλ εθιεγεί κε άκεζε ςεθνθνξία, είηε είλαη πνιηηηθψο ππεχζπλα ελψπηνλ κίαο δεκνθξαηηθά εθιεγκέλεο ζπλέιεπζεο, φπσο νξίδεη ε πλζήθε ηεο Νίθαηαο γηα ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ. 83

84 Βξπμέιιεο θαη αλαδεηνχλ ζηελφηεξε ζπλεξγαζία κε ηε γεξκαληθή θνηλνβνπιεπηηθή αληηπξνζσπεία ζηελ Έλσζε. Δπηπιένλ, ηα Länder δηαηεξνχλ έλα Παξαηεξεηή ζηελ Μφληκε Αληηπξνζσπεία ηεο Γεξκαλίαο ζηηο Βξπμέιιεο, ν νπνίνο έρεη ην δηθαίσκα λα παξαβξίζθεηαη ζηηο ζπλεδξηάζεηο ησλ Κνηλνηηθψλ Οξγάλσλ αιιά θαη λα έρεη ελεξγφ ζπκκεηνρή ζε απηέο. Καζήθνλ ηνπ είλαη ελεκεξψλεη ζρεηηθά ηνπο εθάζηνηε αξκφδηνπο Τπνπξγνχο ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ. χκθσλα κε ην άξζξν 23 ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ, ηα Länder πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζε δεηήκαηα Δπξσπατθήο Έλσζεο, κέζσ ηεο Bundesrat (αξρή ηεο ζπκκεηνρήο). Γηα ζέκαηα Έλσζεο, ε Bundesrat έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ζπζηήλεη εηδηθή επηηξνπή, ηελ Europakammer, ηεο νπνίαο νη απνθάζεηο, έρνπλ ηελ ίδηα ηζρχ κε απηέο ηεο Bundesrat. 94 Η Δπηηξνπή απηή απνηειείηαη απφ έλα κέινο απφ θάζε Land θαη έρεη ην δηθαίσκα λα δξα αληί ηεο Bundesrat ζε έθηαθηεο πεξηπηψζεηο. Οη Τπνπξγνί γηα ζέκαηα Κνηλφηεηαο ησλ Länder θαη νη θαηά πεξίπησζε αξκφδηνη ππνπξγνί ησλ θξαηηδίσλ, πξαγκαηνπνηνχλ αλεπίζεκεο ζπλαληήζεηο ψζηε λα ζπληνλίζνπλ ηε δξάζε ηνπο, ελφςεη απνθάζεσλ ηεο Κνηλφηεηαο πνπ επεξεάδνπλ ηα Länder, πξηλ ηελ επίζεκε απφθαζε ηεο Bundesrat. ηηο ζπλαληήζεηο απηέο ζπρλά παξαβξίζθεηαη θαη ν αξκφδηνο νκνζπνλδηαθφο ππνπξγφο νπφηε θαη κπνξνχκε λα κηιάκε, ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, γηα θάζεηε ζπλεξγαζία. Η Οκνζπνλδηαθή Κπβέξλεζε νθείιεη λα παξέρεη ζηελ Bundesrat άκεζε θαη πιήξε ζρεηηθή ελεκέξσζε. Η ελεκέξσζε απηή αθνξά ηηο λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, νη νπνίεο επεξεάδνπλ θαη ηα Länder, θαζψο θαη ην θαηά πφζν ππάξρεη δπλαηφηεηα ζπκκεηνρήο ηνπ Παξαηεξεηή ησλ νκφζπνλδσλ θξαηηδίσλ ζηηο ζρεηηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηηο Βξπμέιιεο. 2.4 Η αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο 94 Άξζξν 53 3a ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ 84

85 Η ζχγρξνλε δνκή ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ηεο Οκνζπνλδίαο θαη ησλ Länder, φζνλ αθνξά ζηε ζπκκεηνρή ηεο Γεξκαλίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, νξίδεηαη ζην λφκν 38 ηεο 21 εο Γεθεκβξίνπ 1992, ν νπνίνο αλαζεσξεί ην Βαζηθφ Νφκν. Με ην λφκν απηφ εηζάγεηαη έλα λέν άξζξν, απνθαινχκελν θαη Δπξσπατθφ άξζξν (Άξζξν 23 ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ), ην νπνίν αλαθέξεηαη ξεηά ζηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, σο εξγαιείν γηα ηελ δηαζθάιηζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ πξνλνκίσλ ησλ Länder, ελφςεη ηελ ίδξπζεο ηεο Έλσζεο θαη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηελ ιήςε απνθάζεσλ ηεο Κνηλφηεηαο. αλ απνηέιεζκα ηνπ άξζξνπ απηνχ θάζε κεηαβίβαζε εμνπζίαο ζηελ Έλσζε γίλεηαη κε ηελ επηθχιαμε λφκνπ ν νπνίνο ζα πξέπεη λα θέξεη ηελ έγθξηζε ηεο Bundesrat. Δπίζεο απαηηείηαη απμεκέλε πιεηνςεθία ηεο Βνπιήο απηήο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ, φηαλ απηή επηβάιιεηαη απφ ηηο πλζήθεο ηεο Έλσζεο Γελ είλαη παξφια απηά πάληα μεθάζαξν πφηε ε επηθχξσζε κηαο πλζήθεο ηεο Έλσζεο ζα πξέπεη λα γίλεη κε απιφ νκνζπνλδηαθφ λφκν θαη πφηε κε αλαζεψξεζε ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ. Έηζη ζηελ πεξίπησζε ηεο πλζήθεο ηεο Νίθαηαο, ε Οκνζπνλδηαθή Κπβέξλεζε ζεσξνχζε φηη ε επηθχξσζή ηεο ζα κπνξνχζε λα γίλεη κε νκνζπνλδηαθφ λφκν, θαη πξνψζεζε ην ζρεηηθφ λνκνζρέδην ζηελ Άλσ Βνπιή γηα απνδνρή κε απιή πιεηνςεθία Η Άλσ Βνπιή απφ ηελ πιεπξά ηεο, ζεψξεζε φηη ε απνδνρή ηνπ ζα έπξεπε λα γίλεη κε πιεηνςεθία 2/3 ησλ ςήθσλ εθφζνλ ε πλζήθε επέθηεηλε ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ Δπξσθνηλνβνπιίνπ θαη απηφ ζα επεξέαδε ην Βαζηθφ Νφκν. 85

86 Γ. Ιζπαλία Η Ιζπαλία απνηειεί αλακθηζβήηεηα έλα απφ ηα πην απνθεληξσκέλα θξάηε ηεο Δπξψπεο. Σν ηζπαληθφ θξάηνο ρσξίδεηαη εδαθηθά ζε «Municipios» (δήκνπο), 50 «Provincias» (επαξρίεο) θαη 17 «Comunidades Autónomas» (Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο). Η δηνηθεηηθή απνθέληξσζε παξφια απηά παξακέλεη κείδνλ δήηεκα πνιηηηθήο ζηε ρψξα. Η θπβέξλεζε έρεη γίλεη δέθηεο πνιιψλ αηηεκάησλ ησλ αξρψλ ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, πνπ εθηείλνληαη απφ ηελ απφζρηζε, πνπ απαηηνχλ νη Βάζθνη εζληθηζηέο, κέρξη ηελ αλαθήξπμε ηεο αλεμαξηεζίαο, πνπ δεηνχλ ηα αξηζηεξά θφκκαηα ζηελ Καηαινλία Η απνθέληξσζε ζηελ Ιζπαλία 1.1 Η δεκηνπξγία ησλ Απηόλνκσλ Κνηλνηήησλ Σν χληαγκα ηεο 29 εο Γεθεκβξίνπ ηνπ 1978 κεηέβαιε ην ραξαθηήξα ηεο ζπγθεληξσηηθήο θπβέξλεζεο πνπ είρε επηβάιεη ν Φξάλθν (κε ηνλ αγψλα ηνπ «ελαληίνλ θφθθηλσλ θαη απηνλνκηζηψλ») κέζσ ηελ αλαγλψξηζεο πεξηζζφηεξσλ αξκνδηνηήησλ ζηηο απηφλνκεο πεξηθέξεηεο θαη ηελ εθαξκνγή ελφο απνθεληξσηηθνχ κνληέινπ πνπ πξνζεγγίδεη ην νκνζπνλδηαθφ. 97 Με ην άξζξν 2 ηνπ πληάγκαηνο αλαγλσξίδεηαη ην δηθαίσκα απηνλνκίαο ζε «εζλφηεηεο θαη πεξηθέξεηεο» πνπ απνηεινχλ ην ηζπαληθφ θξάηνο θαη ηελ αιιειεγγχε κεηαμχ απηψλ. Σν δηθαίσκα απηνλνκίαο, ζήκαηλε κηα ξηδηθή αιιαγή ζε ζρέζε κε ην πξνεγνχκελν θαζεζηψο θαη πξνζπάζεζε λα δψζεη κηα απάληεζε 96 Laura Frosina Spain ζην Strengthening regional and local democracy in the European Union, (CoR Studies E-1/2004), εθδ. CoR 2004 Brussels, ζει. 365 επ. 97 Leguina J. La Descentralización Política En España, άξζξν δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα: ζει.1 86

87 ζε έλα ηζηνξηθφ πξφβιεκα ηεο ρψξαο πνπ αθνξνχζε ηελ χπαξμε δηαθνξεηηθψλ εζληθψλ ηαπηνηήησλ εληφο ηνπ θξάηνπο. Σν χληαγκα αλαθέξεηαη ζηηο δηαθνξεηηθέο γιψζζεο, ηζηνξηθέο κλήκεο θαη πνιηηηζκνχο πνπ ζπλππάξρνπλ ζην ηζπαληθφ έδαθνο. χκθσλα κε ηηο δηαθνξέο απηέο, πνπ απνδίδνπλ δηαθνξεηηθφ ραξαθηήξα ζε θάζε πεξηνρή ηεο Ιζπαλίαο, θάζε Απηφλνκε Κνηλφηεηα έρεη ην δηθαίσκα λα επηιέμεη ην επίζεκν φλνκά ηεο, λα πξνσζήζεη θαη λα πξνζηαηεχζεη ηηο ηνπηθέο πνιηηηζηηθέο αμίεο ηεο θαη λα απνδψζεη επίζεκν ραξαθηήξα ζηελ δηάιεθην ή γιψζζα ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη ζην έδαθφο ηεο. 98 Η εμέιημε ησλ ζπληαγκαηηθψλ ξπζκίζεσλ νδήγεζε ζηελ αλακφξθσζε ηεο εδαθηθήο νξγάλσζεο ηνπ θξάηνπο, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ησλ 17 «Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ» (Comunidades Autónomas) θαη ησλ 2 Απηφλνκσλ Πφιεσλ (Ciudades Autónomas) (βι. Παξάξηεκα Α) θαη ηνλ ζπλεπαγφκελν θαηακεξηζκφ πνιηηηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ εμνπζηψλ κεηαμχ ησλ θεληξηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ ζεζκψλ. Κάζε Απηφλνκε Κνηλφηεηα έρεη ην δηθφ ηεο Οξγαληζκφ (Estatuto de Autonomía), πνπ έρεη εγθξηζεί κε νξγαληθφ λφκν θαη απνηειεί ηνλ θαηαζηαηηθφ ηεο ράξηε. ηνλ Οξγαληζκφ απηφ ξπζκίδνληαη ηα βαζηθά δεηήκαηα ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο Βνπιήο θαη ηεο Κπβέξλεζεο θάζε Κνηλφηεηαο, νη αξκνδηφηεηεο πνπ αζθεί, ε δηνηθεηηθή ηεο νξγάλσζε, ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο (γιψζζα, πνιηηηζκφο θ.ά) θαζψο θαη ε ζρέζε ηεο κε ην Κξάηνο θαη ηηο ππφινηπεο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο. Σν ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, είλαη θνηλνβνπιεπηηθφ, κε θχξηα φξγαλα ηε Βνπιή, ηνλ Πξφεδξν ηεο Κνηλφηεηαο θαη ηελ Απηφλνκε Κπβέξλεζε. Σέινο, έρνπλ κεγάιε δηαθξηηηθή επρέξεηα ζηε νηθνλνκηθή δηαρείξηζε, κε δηθαίσκα λα εγθξίλνπλ ηνπο εηήζηνπο πξνυπνινγηζκνχο ηνπο απηφλνκα θαη λα νξίδνπλ ηα ίδηα έζνδά ηνπο κέζσ θφξσλ, ηειψλ θαη εηζθνξψλ. Σν γεληθφ ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, ην νπνίν πεξηιακβάλεη θαη απφδνζε εηζθνξψλ απφ ην Κξάηνο θαη ζπκκεηνρή ζηελ θξαηηθή θνξνινγία, 98 Σν άξζξν 3 ηνπ ηζπαληθνχ πληάγκαηνο αλαθέξεη φηη ε ηζπαληθή (castellano) είλαη ε επίζεκε γιψζζα ηεο ρψξαο αιιά αλαθέξεη φηη «ε γιωζζηθή πνιπκνξθία ηεο ρώξαο απνηειεί πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά ε νπνία θαη πξνζηαηεύεηαη από ηελ εζληθή θπβέξλεζε.» 87

88 είλαη αληηθείκελν ζπκθσλίαο κεηαμχ ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο θαη ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ. Μέζσ δηάθνξσλ ρξεκαηνδνηηθψλ κεραληζκψλ ην ζχζηεκα εγγπάηαη ηελ δηαπεξηθεξεηαθή αιιειεγγχε θαη έλα ειάρηζην επίπεδν πξνζθνξάο βαζηθψλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ ζε φιε ηελ επηθξάηεηα Καηαλνκή αξκνδηνηήησλ Η θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ηνπ θξάηνπο θαη ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, βαζίδεηαη ζηε δηάθξηζε κεηαμχ απνθιεηζηηθψλ, θνηλψλ θαη ζπληξερνπζψλ αξκνδηνηήησλ. Οη ηειεπηαίεο αλαθέξνληαη ζε ηνκείο πνπ κπνξεί λα παξέκβεη ηφζν ην Κξάηνο φζν θαη νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο. Οη απνθιεηζηηθέο αξκνδηφηεηεο πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηελ λνκνζέηεζε φζν θαη ηελ εθηέιεζε, ελψ γηα ηηο θνηλέο αξκνδηφηεηεο, αλ θαη ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηνπο Οξγαληζκνχο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, ζπλήζσο ην Κξάηνο λνκνζεηεί ελψ νη Κνηλφηεηεο έρνπλ ηελ επζχλε εθηέιεζεο. Σν άξζξν 148 ηνπ πληάγκαηνο αλαθέξεηαη ζηηο αξκνδηφηεηεο πνπ έρνπλ νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο, ελψ ην άξζξν 149 ζε απηέο πνπ αζθεί ην Κξάηνο θαηά απνθιεηζηηθφηεηα. Σα δχν απηά άξζξα είλαη αξθεηά αλαιπηηθά θαη ζαθή. Έηζη ζηηο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο αλαγλσξίδνληαη αξκνδηφηεηεο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ νξγάλσζε ησλ ζεζκψλ απηνδηνίθεζεο, ηνλ εδαθηθφ πξνζδηνξηζκφ ησλ δήκσλ πνπ πεξηθιείνληαη ζηα ζχλνξά ηνπο, ηελ πξαγκαηνπνίεζε δεκνζίσλ έξγσλ ζην έδαθφο ηνπο, ηε δηνίθεζε θαη έιεγρν ηεο ηνπηθήο αζηπλνκίαο δεηήκαηα αγξνηηθήο παξαγσγήο, θηελνηξνθίαο, δαζνπνλίαο, άξδεπζεο, πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, θνηλσληθά, πνιηηηζηηθά θαζψο θαη δεηήκαηα νηθνλνκίαο θαη αλάπηπμεο (βάζεη ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ πνπ δίλνληαη απφ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε). ε πεξίπησζε ζχγθξνπζεο αξκνδηνηήησλ, ε ππφζεζε επηιχεηαη ελψπηνλ ηνπ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ. Αλ θαη ην χληαγκα δελ αλαγλσξίδεη δηαθνξεηηθφ βαζκφ απηνλνκίαο γηα θάζε Κνηλφηεηα, νξίδεη φηη νη αξκνδηφηεηεο νη νπνίεο δελ αλαιακβάλνληαη απφ 99 España hoy, Δλεκεξσηηθφ θπιιάδην ηεο ηζπαληθήο θπβέξλεζεο δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα: ζει

89 ηηο Κνηλφηεηεο, εκπίπηνπλ ζην θξάηνο (άξζξν ηνπ πληάγκαηνο). Οη δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ Κνηλνηήησλ πξνθχπηνπλ απφ ην γεγνλφο φηη θάπνηεο δε λνκνζεηνχλ ζηα πεδία πνπ ηνπο δίλεη δηθαίσκα ν λφκνο ελψ άιιεο λνκνζεηνχλ θαη ζε πεδία πνπ ππάξρνπλ θνηλέο αξκνδηφηεηεο θαη δελ είλαη απνθιεηζηηθήο αξκνδηφηεηαο ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο. Οη θπξηφηεξεο δηαθνξέο παξαηεξνχληαη ζηελ εθπαίδεπζε, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ζηνλ πξνυπνινγηζκφ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα δηαθξίλνπκε δχν θαηεγνξίεο Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, πνπ θαηαηάζζνληαη κε βάζε ην επίπεδν αξκνδηνηήησλ ηνπο: νξηζκέλεο, φπσο ε Καηαινλία θαη ε Υψξα ησλ Βάζθσλ, κε πςειφ επίπεδν αξκνδηνηήησλ θαη άιιεο κε ιηγφηεξεο εμνπζίεο (πρ. Καζηίιε-Λα Μάληζα). 100 Σν γεγνλφο φηη ε Ιζπαλία αληηκεησπίδεη έληνλα απνζρηζηηθέο ηάζεηο, θπξίσο απφ ηε Υψξα ησλ Βάζθσλ θαη ηελ Καηαινλία, έρεη επεξεάζεη θαη ην θείκελν ηνπ πληάγκαηνο, ην νπνίν ζέηεη φξηα ζηε δξάζε ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ. ην άξζξν 145 αλαθέξεηαη ξεηά φηη νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο απαγνξεχεηαη λα δεκηνπξγνχλ νκνζπνλδίεο κεηαμχ ηνπο ελψ ην άξζξν 155 νξίδεη φηη αλ κηα Απηφλνκε Κνηλφηεηα δελ πιεξνί ηηο ππνρξεψζεηο πνπ ηεο απνδίδεη ην χληαγκα θαη νη λφκνη ηνπ Κνηλνβνπιίνπ ή ε δξάζε ηεο ζηξέθεηαη ελάληηα ζην γεληθφ ζπκθέξνλ ηεο Ιζπαλίαο, ε Κπβέξλεζε έρεη ην δηθαίσκα λα ιάβεη ηα θαηάιιεια κέηξα, πνπ ε ίδηα θξίλεη απαξαίηεηα, γηα λα πξνζηαηεχζεη ην εζληθφ ζπκθέξνλ θαη λα ππνρξεψζεη ηελ Απηφλνκε Κνηλφηεηα λα ηεξήζεη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο Οη δύν Βνπιέο Η Ιζπαλία είλαη ζπληαγκαηηθή θνηλνβνπιεπηηθή κνλαξρία, κε θιεξνλνκηθφ κνλάξρε. Ο Βαζηιηάο αλαγλσξίδεηαη σο Αξρεγφο ηνπ Κξάηνπο θαη θπξίσο ιεηηνπξγίεο ζπκβνιηθνχ ραξαθηήξα. 100 Napolitano G. Έγγξαθν εξγαζίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζρεηηθά κε ην ξφιν ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ επξσπατθή νηθνδφκεζε, DT\473780EL.doc, , ζει ην ίδην άξζξν αλαθέξεηαη φηη γηα λα παξέκβεη ε θπβέξλεζε ηνπ θξάηνπο ζα πξέπεη λα έρεη ηελ έγθξηζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Απηφλνκεο Κνηλφηεηαο ή ζε πεξίπησζε πνπ απηφο αξλεζεί ε έγθξηζε κπνξεί λα δνζεί απφ ηε Γεξνπζία (Άλσ Βνπιε) κε απφιπηε πιεηνςεθία. 89

90 Η λνκνζεηηθή εμνπζία αζθείηαη απφ ην Κνηλνβνχιην (Cortes Generales), ην νπνίν αληηπξνζσπεχεη ην ηζπαληθφ έζλνο θαη ειέγρεη ηε δξάζε ηεο Κπβέξλεζεο. Απνηειείηαη απφ δχν ζψκαηα: ηελ πλέιεπζε ησλ Αληηπξνζψπσλ (Congreso de los Diputados) θαη ηε Γεξνπζία (Senado), ησλ νπνίσλ ηα κέιε, βνπιεπηέο θαη γεξνπζηαζηέο, εθιέγνληαη γηα ηεηξαεηή ζεηεία. Πξφθεηηαη γηα έλα «αηειέο ζχζηεκα δχν βνπιψλ» δεδνκέλνπ φηη νη αξκνδηφηεηεο ησλ δχν βνπιψλ δελ είλαη ζπγθξίζηκεο Η πλέιεπζε ησλ Αληηπξνζψπσλ (Κάησ Βνπιή) Ο αξηζκφο ησλ κειψλ ηεο πλέιεπζεο ησλ Αληηπξνζψπσλ ζχκθσλα κε ην άξζξν 68 ηνπ πληάγκαηνο, δελ κπνξεί λα είλαη κηθξφηεξνο απφ 300 θαη κεγαιχηεξνο απφ 400. ήκεξα απνηειείηαη απφ 350 κέιε θαη εθιέγνληαη κε άκεζε, θαζνιηθή θαη κπζηηθή ςεθνθνξία. ια ηα λνκνζρέδηα θαη νη λνκνζεηηθέο πξνηάζεηο, εμεηάδνληαη ζε πξψηε αλάγλσζε απφ ηε πλέιεπζε, ρσξίο θακία εμαίξεζε. Η Γεξνπζία δηαηεξεί ην δηθαίσκα λα αζθήζεη veto ή λα εηζάγεη ηξνπνινγίεο ζην θείκελν πνπ παξήγαγε ε πλέιεπζε. Η ηειεπηαία φκσο κπνξεί κε απφιπηε ή απιή πιεηνςεθία λα κελ δερηεί ηηο ηξνπνινγίεο ή λα παξαθάκςεη ην veto θαη λα πξνσζήζεη ην λνκνζρέδην ζην Βαζηιηά γηα επηθχξσζε. Δπίζεο, ε πλέιεπζε είλαη απηή πνπ δίλεη ηελ ςήθν εκπηζηνζχλεο ζηνλ Πξσζππνπξγφ θαη απηή πνπ κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηελ παξαίηεζή ηνπ, είηε κέζσ ηελ απνδνρή ηεο πξφηαζήο κνκθήο είηε κε ηελ άξλεζή ηεο λα δψζεη ςήθν εκπηζηνζχλεο ζηελ Κπβέξλεζε. Σέινο, έρεη απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ζηελ εθινγή ησλ Αλψηαησλ Γηθαζηψλ ηνπ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ θαη ζηελ εθινγή ησλ 6 Δπηηξφπσλ ηνπ Γεληθνχ πκβνπιίνπ Γηθαζηηθήο Δμνπζίαο España hoy νπ.π. ζει Σν Γεληθφ πκβνχιην Γηθαζηηθήο Δμνπζίαο είλαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλν φξγαλν (άξζξν 122) ην νπνίν έρεη ζαλ αξκνδηφηεηα ηελ εγγχεζε ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο απφ ηε λνκνζεηηθή θαη ηελ εθηειεζηηθή. 90

91 1.3.2 Η Γεξνπζία (Άλσ Βνπιή) Η Γεξνπζία είλαη φξγαλν εδαθηθήο αληηπξνζψπεπζεο φπνπ ζπλδπάδεηαη ε αληηπξνζψπεπζε ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ θαη ησλ Δπαξρηψλ. Απνηειείηαη απφ 256 γεξνπζηαζηέο. Οη 208 εθιέγνληαη κε θαζνιηθή ςεθνθνξία απφ ηηο Δπαξρίεο θαη απφ ηηο Απηφλνκεο Πφιεηο Θένπηα θαη Μειίγηα. Οη ππφινηπνη 48 πξνέξρνληαη απφ ηηο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο. Κάζε Απηφλνκε Κνηλφηεηα νξίδεη έλαλ γεξνπζηαζηή θαη άιινλ έλα γηα θάζε έλα εθαηνκκχξην θαηνίθνπο ηεο, κε απφθαζε ησλ Ννκνζεηηθψλ πλειεχζεσλ ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ. Γεληθά απνηειεί έλα αδχλακν λνκνζεηηθφ ζψκα ηνπ νπνίνπ νη αξκνδηφηεηεο δελ ζα κπνξνχζαλ λα ζπγθξηζνχλ κε απηέο ηεο γεξκαληθήο Άλσ Βνπιήο. Αθφκε θαη ζηελ λνκνζεηηθή δηαδηθαζία, ν ξφινο ηεο Γεξνπζίαο είλαη αξθεηά πεξηνξηζκέλνο. ε απηή γίλεηαη δεχηεξε αλάγλσζε ησλ λνκνζεηηθψλ θεηκέλσλ πνπ παξάγνληαη ζηε πλέιεπζε ησλ Αληηπξνζψπσλ αιιά φπσο πξναλαθέξζεθε νη φπνηεο παξεκβάζεηο ηεο κπνξνχλ λα παξαθακθηνχλ. 2. Οη Απηόλνκεο Κνηλόηεηεο θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε 2.1 πκκεηνρή ζην πκβνύιην ησλ Τπνπξγώλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Σν δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ ηεο Έλσζεο είλαη απνηέιεζκα κηαο ζπκθσλίαο κεηαμχ ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο θαη ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, πνπ επεηεχρζεη ην Απηή ε ζπκκεηνρή πξνβιέπεηαη κφλν ζε ηέζζεξηο απφ ηηο ελλέα ζπλζέζεηο ηνπ πκβνπιίνπ: Απαζρφιεζεο, Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο, Τγείαο & Καηαλαισηψλ (EPSCO), Γεσξγίαο & Αιηείαο, Πεξηβάιινληνο & Παηδείαο θαη Νενιαίαο & Πνιηηηζκνχ. Η αληηπξνζψπεπζε ζε επίπεδν Απηφλνκεο Κνηλφηεηαο ζα πξέπεη λα ζέβεηαη κεηαμχ άιισλ, ηελ ελφηεηα ηεο αληηπξνζψπεπζεο ηεο Ιζπαλίαο ζηελ Έλσζε, ηελ ελφηεηα ηεο δξάζεο ηεο ρψξαο ζηηο δηεζλείο ηεο ζρέζεηο θαζψο θαη 91

92 ηελ επζχλε ηνπ θξάηνπο γηα ην απνηέιεζκα ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζην πκβνχιην. Σν πξφζσπν πνπ ζπκκεηέρεη ζην πκβνχιην πξνέξρεηαη απφ πεξηθεξεηαθή θπβέξλεζε, αληηπξνζσπεχεη ην ζχλνιν ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ ηεο Ιζπαλίαο, ελψ δεζκεχεη ηε ρψξα ζπλνιηθά. Ο εθπξφζσπνο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ δελ είλαη έλα απιφ κέινο ηεο εζληθήο αληηπξνζσπείαο ζην πκβνχιην κε θαζεζηψο ζπκβνχινπ ηνπ πξντζηακέλνπ απηήο, αιιά έρεη ην δηθαίσκα λα εθθξάδεη απεπζείαο ηε γλψκε ηνπ ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ φηαλ ζπδεηνχληαη ζέκαηα πνπ επεξεάδνπλ ηηο αξκνδηφηεηεο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ. Τπάξρνπλ φκσο δπν πεξηνξηζκνί πνπ έρνπλ λα θάλνπλ, αθελφο κε ηελ ππνρξέσζε ηνπ αληηπξνζψπνπ απηνχ λα εθθξάδεη ζην πκβνχιην ηελ ζέζε πνπ έρεη εγθξηζεί απφ ην ζχλνιν ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ θαη αθεηέξνπ, κε ηελ ππνρξέσζε απηή ε ζέζε λα έρεη ιάβεη πξφηεξε έγθξηζε απφ ηελ πξφεδξν ηεο εζληθήο αληηπξνζσπείαο. Οη πεξηνξηζκνί απηνί έρνπλ γίλεη αληηθείκελν θξηηηθήο απφ ηηο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο, νη νπνίεο πηέδνπλ γηα αλακφξθσζε ηνπ ππάξρνληνο ζπζηήκαηνο έηζη ψζηε λα είλαη πεξηζζφηεξν απζεληηθή ε ζπκκεηνρή ηνπο. Κξηηηθή επίζεο έρεη δερηεί θαη ε δηαδηθαζία νξηζκνχ ησλ αληηπξνζψπσλ, θπξίσο γηαηί ηα θξηηήξηα επηινγήο ησλ αληηπξνζψπσλ ραξαθηεξίδνληαη απφ κεγάιε εηεξνγέλεηα: έγθξηζε απφ ηνπο Οξγαληζκνχο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, πιεζπζκηαθφ θξηηήξην θ.ά. Οξηζκέλνη εθπξφζσπνη πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ αθφκε ππνζηεξίδνπλ φηη ην ζχζηεκα, αθξηβψο ιφγσ ηεο κε ζηαζεξφηεηαο ησλ θξηηεξίσλ πνπ εθαξκφδνληαη θαηά ηελ επηινγή, κεξνιεπηεί ππέξ ηεο ζπκκεηνρήο ζπγθεθξηκέλσλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ πκκεηνρή ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηώλ Η Ιζπαλία αληηπξνζσπεχεηαη ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ απφ 21 κέιε θαη ηζάξηζκνπο αλαπιεξσηέο. Οη 17 απφ ηηο 21 ζέζεηο ηεο ηζπαληθήο 104 Susaeta Azcoita E. Un año de participación de las Comunidades Autónomas en el Consejo de la Unión Europea, άξζξν δηνηθεηηθνχ ζηειέρνπο ηεο θπβέξλεζεο ηεο Υψξαο ησλ Βάζθσλ δηαζέζηκν ζηελ ηζηνζειίδα: ζει. 5 92

93 αληηπξνζσπείαο αλαινγνχλ ζηηο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο, ελψ νη ππφινηπεο 4 ζηνπο ηνπηθνχο αληηπξνζψπνπο πνπ πξνέξρνληαη απφ Γήκνπο (Municipios). Ννκηθή βάζε γηα ηελ επηινγή ησλ κειψλ απνηειεί πξφηαζε ηεο Γεξνπζίαο πνπ ςεθίζηεθε ζηηο 20 Οθησβξίνπ Η πξφηαζε απηή νξίδεη φηη θάζε Απηφλνκε Κνηλφηεηα επηιέγεη έλα ηαθηηθφ θαη έλα αλαπιεξσκαηηθφ κέινο, ελψ νη 4 αληηπξφζσπνη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ (θαη ηζάξηζκνη αλαπιεξσηέο) πξνηείλνληαη απφ ηελ Ιζπαληθή Οκνζπνλδία Γήκσλ θαη Δπαξρηψλ (FEMP - Federación Española de Municipios y Provincias). Η εζληθή θπβέξλεζε ιακβάλεη απφθαζε κε βάζε ηνλ πξνηεηλφκελν θαηάινγν ησλ κειψλ θαη ηνλ ππνβάιιεη ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ γηα ηειηθή έγθξηζε θαη δηνξηζκφ ησλ κειψλ. Η πξφηαζε ηεο ηζπαληθήο Γεξνπζίαο φξηδε, επίζεο, φηη θάζε κέινο ηεο ηζπαληθήο αληηπξνζσπείαο ζα πξέπεη λα έρεη εθιεγεί κε δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πξηλ αθφκε ππάξμεη ε ζρεηηθή πξφβιεςε απφ ηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο. 2.3 Άιιεο κνξθέο ζπκκεηνρήο Οη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο επηβεβαηψλνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο αληηπξνζσπεηψλ θαη γξαθείσλ δηαζχλδεζεο ζηηο Βξπμέιιεο. Γελ έρνπλ επίζεκν θαζεζηψο ζηελ Έλσζε θαη δξνπλ σο θέληξα πνιηηηθήο δξάζεο επηδηψθνληαο λα επεξεάζνπλ ηα επξσπατθά φξγαλα. Σν πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην ηεο Ιζπαλίαο, ηάρζεθε ππέξ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηάο ηνπο, εθφζνλ δελ επεκβαίλνπλ ζηηο θξαηηθέο αξκνδηφηεηεο. Η αμία ησλ γξαθείσλ θαη αληηπξνζσπεηψλ απηψλ εληζρχζεθε φηαλ ην 1996 δεκηνπξγήζεθε Δηδηθφ Σκήκα γηα Θέκαηα Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ ζηελ έδξα ηεο Μφληκεο Αληηπξνζσπείαο ηεο Ιζπαλίαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, κε ζηφρν λα ξπζκίδεη ηηο ζρέζεηο ησλ γξαθείσλ πνπ νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο δηαηεξνχζαλ ζηηο Βξπμέιιεο. Αθφκε, απφ ην 1997 νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο ζπκκεηέρνπλ ζηηο αλεπίζεκεο νκάδεο εξγαζίαο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, κέζσ ηεο ηνπνζέηεζεο ελφο εθπξνζψπνπ ηνπο ζηελ ηζπαληθή αληηπξνζσπεία. 105 Boletín Oficial de las Cortes Generales, Senado, Sección Ι, no. 34, el 28 de octubre de

94 Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο ζπκκεηέρνπλ επίζεο ζε γεληθήο θχζεο νξγαληζκνχο, φπσο ε χλνδνο Δπξσπατθψλ Πεξηθεξεηψλ (Αssembly of European Regions - AER) θαη ην Δπξσπατθφ πκβνχιην Γήκσλ θαη Πεξηθεξεηψλ (Council of European Municipalities and Regions - CEMR). Οη βνπιέο ηνπο ζπκκεηέρνπλ ζηελ Γηάζθεςε ησλ Δπξσπατθψλ Πεξηθεξεηαθψλ Ννκνζεηηθψλ Οξγάλσλ (Conference of European Regional Legislative Assemblies - CALRE), ελψ θάπνηεο πεξηθέξεηεο ιφγσ γεσγξαθηθήο ζέζεο αλήθνπλ ζε εηδηθνχο νξγαληζκνχο φπσο ε Γηάζθεςε ησλ Απνκαθξπζκέλσλ θαη Θαιάζζησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξψπεο (CPMR), ην Κέληξν ησλ Πεξηθεξεηψλ ηεο Δπξσπατθήο Μεζνγείνπ γηα ην Πεξηβάιινλ (Medregio), Έλσζε Δπξσπατθψλ πλνξηαθψλ Πεξηθεξεηψλ (AEBR) θ.ά. 2.3 Η αξρή ηεο επηθνπξηθόηεηαο Η αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο δελ αλαθέξεηαη ξεηά ζην ηζπαληθφ χληαγκα αιιά είλαη εκθαλήο ε επηξξνή πνπ έρεη αζθήζεη ζηελ ζπληαγκαηηθή θαη λνκηθή ηάμε ηεο ρψξαο. χκθσλα κε ην άξζξν ηνπ πληάγκαηνο, δεηήκαηα ηα νπνία δελ έρνπλ αλαηεζεί ξεηά απφ ην χληαγκα ζην Κξάηνο ζα εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ βάζεη ησλ Οξγαληζκψλ ηνπο θαη δεηήκαηα πνπ δελ έρνπλ εληαρζεί ζηνπο Οξγαληζκνχο απηνχο ζα εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Κξάηνπο. Πξφζεζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ λνκνζέηε ινηπφλ είλαη ε θαηαλνκή αξκνδηνηήησλ λα βαζίδεηαη φρη κφλν ζην χληαγκα αιιά θαη ζηνπο Οξγαληζκνχο ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, γεγνλφο πνπ εμεγεί, φπσο πξναλαθέξζεθε, θαη ηελ αζπκκεηξία αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ. Αλαθνξηθά κε ηηο ζρέζεηο κεηαμχ θξάηνπο, Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, Δπαξρηψλ θαη Γήκσλ, ην άξζξν 137 ηνπ πληάγκαηνο, πεξηέρεη έλα θαλφλα ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο κε ηελ έλλνηα φηη αλαγλσξίδεη ζηηο εδαθηθέο κνλάδεο ην δηθαίσκα απηνδηνίθεζεο θαη απηνλνκίαο ζηελ δηαρείξηζε ησλ ππνζέζεψλ ηνπο. Οη βαζηθέο αξκνδηφηεηεο ησλ ηνπηθψλ αξρψλ απαξηζκνχληαη ζε λφκν ηνπ 94

95 1985, ν νπνίνο απαηηεί απφ ηηο εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο λνκνζεηηθέο αξρέο λα ζέβνληαη ηηο αξρέο ηηο απηνλνκίαο θαη ηελ απνθέληξσζεο φηαλ αλαζέηνπλ αξκνδηφηεηεο ζηηο ηνπηθέο αξρέο θαη λα εμαζθαιίδνπλ ην δηθαίσκα δξάζεο ζε ηνκείο πνπ ηηο αθνξνχλ άκεζα. Σέινο κε ηε κνξθή ηνπηθψλ ζπκθσληψλ (pactos locales) κεηαμχ Κξάηνπο θαη Δπαξρηψλ ή κεηαμχ Δπαξρηψλ θαη Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ, κπνξεί λα δηεπξπλζεί ην πεδίν αξκνδηνηήησλ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ D'Atena A. Procedures For Local And Regional Authority όπ.π., ζει

96 πκπεξαζκαηηθά 1. Οη πεξηθέξεηεο ζηηο ηξεηο ρώξεο Απφ ηελ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε δηαπηζηψλνπκε φηη ηα δηνηθεηηθά ζπζηήκαηα ησλ ηξηψλ ρσξψλ είλαη αλφκνηα θαη ε απνθέληξσζε απνθηά αληίζηνηρα δηαθνξεηηθφ λφεκα. Η ζρεηηθά γξήγνξε αλαγλψξηζε κεγάινπ αξηζκνχ νπζηαζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ζηα Länder θαη ηηο Comunidades Autónomas, βαζίδεηαη κεξηθψο θαη ζην γεγνλφο φηη πξνεγνπκέλσο ην θεληξηθφ θξάηνο, ιφγσ ηεο αλφδνπ ησλ λαδηζηψλ ζηε Γεξκαλία θαη ηεο δηθηαηνξίαο ηνπ Φξάλθν ζηελ Ιζπαλία, είρε ράζεη ηελ λνκηκνπνίεζή ηνπ. Η αλαδφκεζε ηνπ θξάηνπο κεηά απφ απηέο ηηο πεξηφδνπο θαη ε απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηίαο, δεκηνχξγεζε ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάδεημε ππνεζληθψλ πφισλ πνιηηηθήο εμνπζίαο. 107 Απηφ βέβαηα δε ζεκαίλεη φηη ηα νκφζπνλδα θξαηίδηα θαη νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο δελ αληηκεησπίδνπλ εζσηεξηθφ αληαγσληζκφ απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο, νη νπνίεο δηεθδηθνχλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο ηζρπξφ ξφιν ζηε λέα απηή πξαγκαηηθφηεηα. Οη πνιηηηθέο θαη ηζηνξηθέο κλήκεο φκσο ήηαλ ηέηνηεο πνπ ε πεξηθεξεηαθή απηνλνκία απνηέιεζε θχξην ζεκείν ησλ λέσλ ζπληαγκαηηθψλ θεηκέλσλ. Η Γεξκαλία είλαη κηα ρψξα κε καθξά θεληεξαιηζηηθή παξάδνζε. Σν νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα ηεο, δηαθέξεη κελ απφ ηα αληίζηνηρα ηνπ Βειγίνπ ή ησλ ΗΠΑ, παξακέλεη φκσο ζηε ινγηθή ηεο αλάζεζεο νπζηαζηηθψλ αξκνδηνηήησλ θαη αλαγλψξηζεο εμνπζηψλ ζε ππνεζληθφ επίπεδν. ηελ Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο, ηα φξηα ησλ Länder δελ ζπκπίπηνπλ πάληα κε ηηο εζλνηηθέο νκάδεο πνπ δνπλ κέζα ζε απηά, νπφηε δελ κπνξνχκε λα κηιάκε γηα θνηλή ηαπηφηεηα ησλ πνιηηψλ. Πνιιέο θνξέο απηνί αηζζάλνληαη πεξηζζφηεξν κέιε ππνπεξηθεξεηαθψλ κνλάδσλ, φπσο κηαο πφιεο, ή ππεξπεξηθεξεηαθψλ νληνηήησλ, φπσο γηα παξάδεηγκα κηαο επαξρίαο πνπ ηα φξηά ηεο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ πεξηζζφηεξα απφ έλα Länder. 108 Παξφια απηά θαη ζηε Γεξκαλία 107 Le Gales P, Conclusions: Government or Governance?, ζην Regions in Europe, επηκ.. Le Gales P & Laquense C, Δθδ. Routledge, London 1998, ζει Benz A. German Regions in the EU, νπ.π., ζει

97 ε έλλνηα ηνπ νκφζπνλδνπ θξαηηδίνπ είλαη παγησκέλε ηφζν πνιηηηθά φζν θαη θνηλσληθά. Οη δεζκνί ησλ πνιηηψλ κε ην νκφζπνλδν θξαηίδην κπνξεί λα κελ έρνπλ ηε ζπλαηζζεκαηηθή δηάζηαζε, πνπ ππάξρεη ζηελ Ιζπαλία, βαζίδνληαη φκσο ζην γεγνλφο φηη ηα Länder δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εζληθή θαη επξσπατθή πνιηηηθή ζθελή θαη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ππεξαζπίδνληαη ελεξγά ηα ζπκθέξνληα ηεο πεξηνρήο ηνπο. Η λνκηκνπνίεζε ηνπο εδξάδεηαη φρη κφλν ζηα άξζξα ηνπ Βαζηθνχ Νφκνπ αιιά θαη ζηελ ίδηα ηε δξάζε ηνπο. Η Ιζπαλία απφ ηελ άιιε πιεπξά, έρεη έλα έληνλα απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα, ηζρπξψλ δνκψλ. Αλ θαη δελ είλαη νκνζπνλδηαθή ρψξα, έρεη πνιιά ζηνηρεία νκνζπνλδηζκνχ, φπσο ε χπαξμε Γεξνπζίαο (αθφκε θαη κε ηε ζθηψδε παξνπζία ηεο) θαη πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ. εκαληηθφ ζηνηρείν ηεο δηνηθεηηθήο νξγάλσζεο ηεο ρψξαο είλαη ε δηαθνξεηηθή δπλακηθή ησλ Απηφλνκσλ Κνηλνηήησλ. Οη αξκνδηφηεηεο πνπ αλαιακβάλνπλ θαη ν βαζκφο απηνλνκίαο ηνπο δηαθέξεη, παξφια απηά δελ έρεη ακθηζβεηεζεί ε αλάγθε χπαξμήο ηνπο σο επίπεδν δηαθπβέξλεζεο. Κχξηα αηηία είλαη φηη εληφο ησλ νξίσλ θάζε Απηφλνκεο Κνηλφηεηαο δηαβηνχλ πνιίηεο νη νπνίνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο κε εζλνηηθνχο, ηζηνξηθνχο, πνιηηηζκηθνχο θαη γισζζηθνχο δεζκνχο. Η ηαχηηζε ησλ πνιηηψλ κε ηελ ηαπηφηεηα πνπ ηνπο πξνζδίδεη ε θαηαγσγή ηνπο θαη ε Απηφλνκε Κνηλφηεηα είλαη πνιιέο θνξέο εληνλφηεξε απφ ηελ ηαχηηζε πνπ αηζζάλνληαη κε ην θξάηνο. Δίλαη ζχλεζεο έλαο θάηνηθνο ηεο Βαξθειψλεο, λα αηζζάλεηαη πξσηίζησο Καηαιαλφο θαη έπεηηα Ιζπαλφο, ελψ έλαο θάηνηθνο ηνπ Μπηικπάν λα αηζζάλεηαη Βάζθνο ρσξίο θαλ λα αηζζάλεηαη Ιζπαλφο. ηελ Διιάδα αληίζεηα ε γελεζηνπξγφο αηηία ησλ Πεξηθεξεηψλ ήηαλ εμσγελήο θαη είρε λα θάλεη κε ηελ επξσπατθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή. Οη Πεξηθέξεηεο απνηέιεζαλ απάληεζε δηαρεηξηζηηθψλ αηηεκάησλ θαη φρη πνιηηηθήο ή θνηλσληθήο απαίηεζεο. Οη δεζκνί ηνπο κε ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο δελ έρνπλ ηελ έληαζε πνπ απαληάηαη ζηελ Ιζπαλία θαη ε δξάζε ηνπο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ Länder. Ο ζπγθεληξσηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ ειιεληθνχ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δπλακηθή πνπ έρνπλ αλαπηχμεη νη πξσηνβάζκηνη θαη δεπηεξνβάζκηνη ΟΣΑ, έρεη αθήζεη κηθξφ πεξηζψξην γηα ηελ αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηψλ σο επίπεδν δηαθπβέξλεζεο. 97

98 Οη Πεξηθέξεηεο έηζη απνηεινχλ ζεζκνχο κέζσ ησλ νπνίσλ ην θεληξηθφ θξάηνο επηβεβαηψλεη ηελ παξνπζία ηνπ ζηελ επηθξάηεηα. ηελ ειιεληθή πεξίπησζε ζα ήηαλ πην δφθηκν λα κηινχκε γηα απνζπγθέληξσζε θαη φρη γηα απνθέληξσζε 109. ηελ Ιζπαλία θαη ζηε Γεξκαλία, αληίζεηα, ε λνκηκνπνίεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ είλαη άκεζε θαη βαζίδεηαη ζηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, εθφζνλ κηιάκε γηα εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο. Η δηαρείξηζε ησλ ππνζέζεσλ θάζε εδαθηθήο πεξηθέξεηαο αλαηίζεηαη ζε απηνδηνηθνχκελνπο νξγαληζκνχο, κε απνθιεηζκφ ηνπ θξάηνπο, ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. 2. πκκεηνρή ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Σν δηαθνξεηηθφ θαζεζηψο πνπ απνιακβάλνπλ νη πεξηθέξεηεο ησλ ηξηψλ θξαηψλ ζηελ εζσηεξηθή πνιηηηθνδηνηθεηηθή δνκή, αληαλαθιάηαη θαη ζηηο ζρέζεηο πνπ απηέο αλαπηχζζνπλ κε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Σν άξζξν ηεο πλζήθεο ηεο Έλσζεο γηα ηε ζχλζεζε ηνπ πκβνπιίνπ αλαθέξεηαη ζε ζπκκεηνρή «ππνπξγηθνχ επηπέδνπ», πξάγκα πνπ πξνυπνζέηεη εθιεγκέλε θπβέξλεζε (εζληθή ή ππνεζληθή). Η δεκηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ -φπσο θαη απηή ηεο Οηθνλνκηθήο θαη Κνηλσληθήο Δπηηξνπήοζπλδέζεθε κε ηελ αλάγθε λα κεηψζεη ε Έλσζε ην δεκνθξαηηθφ ηεο έιιεηκκα. ε απηή ηε βάζε ζπκπεξηιήθζεθε, ζε επίπεδν πξσηνγελνχο δηθαίνπ, ε πξνυπφζεζε ηα κέιε ηεο είηε λα είλαη άκεζα εθιεγκέλα είηε είλαη πνιηηηθά ππεχζπλα έλαληη δεκνθξαηηθά εθιεγκέλνπ ζπκβνπιίνπ, πξνθξίλνληαο έηζη ηελ απηνδηνίθεζε έλαληη ηεο απνζπγθέληξσζεο. Σφζν ζε επίπεδν πκβνπιίνπ ινηπφλ, φζν θαη ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, πξνυπφζεζε γηα ηελ εθπξνζψπεζε ησλ Πεξηθεξεηψλ είλαη απηέο λα απνιακβάλνπλ δεκνθξαηηθήο 109 Σν ζχζηεκα αποζςγκένηπωζηρ αλαθέξεηαη ζε νξγαλσηηθέο κνλάδεο ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο, πνπ ζηεξνχληαη απνθαζηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ, εμαξηψληαη πιήξσο απφ ην θεληξηθφ θξάηνο θαη ιεηηνπξγνχλ σο απινί δίαπινη κεηαβίβαζεο ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Η αποκένηπωζη αληίζεηα πξνυπνζέηεη ηε κεηαβίβαζε απνθαζηζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ζε πεξηθεξεηαθά φξγαλα ηα νπνία απνθηνχλ εμνπζία απηφλνκεο ξχζκηζεο ζπγθεθξηκέλσλ ζεκάησλ. Ο ηξφπνο επηινγήο ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηεο Πεξηθέξεηαο (κε πξάμε ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ κεηά απφ εηζήγεζε ηνπ Τπνπξγνχ Δζσηεξηθψλ), ε απξνζπκία απφδνζεο ζηηο νπζηαζηηθψλ αξκνδηνηήησλ πξνο ηηο Πεξηθέξεηεο, ν πνιηηηθφο έιεγρνο ησλ νξγάλσλ ηνπο, ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο άπνςεο πνπ ππνζηεξίδεη φηη ζηελ Διιάδα ην δηνηθεηηθφ ζχζηεκα είλαη απνζπγθεληξσηηθφ θαη φρη απνθεληξσηηθφ. 98

99 λνκηκνπνίεζεο. Η λνκηκνπνίεζε φκσο ησλ πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ είλαη δήηεκα εζσηεξηθήο νξγάλσζεο ηνπ θξάηνπο κέινπο, εθφζνλ ζε θξαηηθφ επίπεδν νξίδνληαη νη δηαδηθαζίεο αλάδεημεο ηνπο θαη νη αξκνδηφηεηέο ηνπο. ηελ Διιάδα, ηα φξγαλα ηεο Πεξηθέξεηαο δελ έρνπλ άκεζε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε, αιιά κφλν έκκεζε, κέζσ ηεο εζληθήο θπβέξλεζεο. Η ζπκκεηνρή ηνπο ινηπφλ απνθιείεηαη ηφζν απφ ην πκβνχιην φζν θαη απφ ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. Αθφκε, αληίζεηα κε ηηο άιιεο δπν ρψξεο, νη ειιεληθέο Πεξηθέξεηεο δελ έρνπλ εθκεηαιιεπηεί ηηο άηππεο δπλαηφηεηεο ζπκκεηνρήο ζηελ Έλσζε. Έηζη δελ έρνπλ δεκηνπξγήζεη γξαθεία δηαζχλδεζεο ζηηο Βξπμέιιεο (κε ηελ εμαίξεζε ηεο Ηπείξνπ φπσο πξναλαθέξζεθε), δελ έρνπλ ξφιν ζηε Μφληκε Αληηπξνζσπεία ηεο Διιάδνο νχηε ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο (φπσο νη Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο ηεο Ιζπαλίαο), παξά κφλν ζπκκεηέρνπλ ζε Οξγαληζκνχο πνπ έρνπλ εμσζεζκηθή ζρέζε κε ηελ Έλσζε (CPMR, Medregio). Η κε ζπκκεηνρή ησλ ειιεληθψλ Πεξηθεξεηψλ ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ ζεκαίλεη φηη ε εζληθή παξνπζία ζην φξγαλν απηφ γίλεηαη κέζσ κειψλ ηα νπνία αληηπξνζσπεχνπλ κηθξφηεξεο δηνηθεηηθέο νληφηεηεο, νπφηε θαη κηθξφηεξν αξηζκφ πνιηηψλ. Η δηαπξαγκαηεπηηθή δπλαηφηεηα ηνπο, εληφο ηνπ πιαηζίνπ ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ, κεηψλεηαη φηαλ ε αληηπξνζσπεπηηθή ηνπο βάζε είλαη ηφζν κηθξή. Δπηπξφζζεηα, ινγηθφ είλαη λα πξνσζνχλ ηνπηθά ζπκθέξνληα, πεξηνξηζκέλεο εκβέιεηαο, πνπ δελ αληηθαηνπηξίδνπλ ηηο επηδηψμεηο κεγάινπ ηκήκαηνο ηεο επηθξάηεηαο. Έλα αθφκε ζεκείν πνπ αμίδεη λα ζεκεησζεί είλαη φηη ε επηινγή ησλ κειψλ απφ ηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ θαη ηελ Κπβέξλεζε -θαη φρη απφ ηελ Κεληξηθή Έλσζε Γήκσλ Καη Κνηλνηήησλ Διιάδνο (KEΓKE) ή ηελ Έλσζε Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ Διιάδνο (ΔΝΑΔ) πνπ απνηεινχλ ηα αλψηαηα ζπιινγηθά φξγαλα εθπξνζψπεζεο ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο αληίζηνηρα- εληζρχεη ην θνκκαηηθφ έλαληη ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ θξηηεξίνπ Η πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε ζηελ Διιάδα 110 D'Atena A. Procedures For Local And Regional Authority όπ.π., ζει

100 3.1 Οξγαλσηηθέο επηινγέο Η αλαζεψξεζε ηνπ πληάγκαηνο ην 2001, ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη έλαπζκα γηα λα δξνκνινγεζεί ε αλάδεημε ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο θαη κέζσ απηήο ε κεηαξξχζκηζε ηνπ ειιεληθνχ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αληηζηνίρεζεο πξνο ηα λέα επξσπατθά θαη δηεζλή δεδνκέλα. χκθσλα κε ην άξζξν «Η δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ αλήθεη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξψηνπ θαη δεπηέξνπ βαζκνχ». Με ηε δηαηχπσζε απηή ν ζπληαγκαηηθφο λνκνζέηεο θαηνρπξψλεη πεξηνξηζηηθά ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε: ν θνηλφο λνκνζέηεο δελ κπνξεί λα θαζηεξψζεη ηξηηνβάζκηα απηνδηνίθεζε. Με κηα άιιε αλάγλσζε, ν ζπληαγκαηηθφο πεξηνξηζκφο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζε δπν βαζκνχο, απνηξέπεη ε δεκηνπξγία ελφο πνιπζρηδνχο ζρήκαηνο πνιιαπιψλ επηπέδσλ απηνδηνίθεζεο ρσξίο μεθάζαξεο θαη νπζηαζηηθέο αξκνδηφηεηεο. Δθ πξψηεο φςεσο, δηαπηζηψλεηαη ε αδπλακία αλάδεημεο ησλ πεξηθεξεηψλ σο ηξίηνπ βαζκνχ απηνδηνίθεζεο αιιά ζεκεηψλεηαη φηη ζε αληίζεζε κε ηελ παιαηφηεξε ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε πνπ φξηδε φηη «Η δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ αλήθεη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ησλ νπνίσλ πξψηε βαζκίδα απνηεινχλ νη δήκνη θαη νη θνηλφηεηεο» κε ηε λέα δηαηχπσζε δελ αλαθέξνληαη ξεηά νη Γήκνη θαη νη Κνηλφηεηεο νχηε ε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε. Έηζη δελ απνθιείεηαη ε εμέιημε ησλ πεξηθεξεηψλ ζε Β βαζκνχ ΟΣΑ αιιά, κε ην πθηζηάκελν χληαγκα, απηφ ζα ζπλεπαγφηαλ ηελ απνξξφθεζε ησλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ (ΝΑ) απφ ην λέν απηφ ζρήκα. Η ΝΑ, κε ηε κνξθή πνπ έρεη ζήκεξα, απνδείρζεθε αλεπαξθήο ζηελ άζθεζε ησλ δηνηθεηηθψλ ηεο αξκνδηνηήησλ θαη θπξίσο ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ εθηέιεζε αλαπηπμηαθψλ έξγσλ. Οη φπνηεο αδπλακίεο ηεο φκσο δελ απνηεινχλ απηαπφδεηθηα ιφγν γηα ηελ θαηάξγεζή ηεο νχηε κπνξνχκε λα ακθηζβεηήζνπκε ην ξφιν πνπ έπαημαλ νη ΝΑ ζηελ θαζηέξσζε αλαγλσξίζηκνπ γηα ηνπο πνιίηεο θπξίσο- βαζκνχ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Ο κεγάινο αξηζκφο ηνπο φκσο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πξνβιεκαηηθή απφδνζε ζε απηέο απηνηειψλ νπζηαζηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηηο θαζηζηά κε ιεηηνπξγηθέο ζε επξσπατθφ επίπεδν. 100

101 Η αλαγσγή ηεο Πεξηθέξεηαο ζε ΟΣΑ Β βαζκνχ, είλαη πξνζθνξφηεξε απφ ηελ αλάδεημή ηεο θαη ηξίηνπ βαζκνχ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. Απηή ηε ζηηγκή ζηελ Διιάδα ζπλππάξρνπλ δπν δπζιεηηνπξγηθνί ζεζκνί, ηεο ΝΑ θαη ηεο Πεξηθέξεηαο, πνπ ν έλαο εκπνδίδεη ηελ νπζηαζηηθή αλάπηπμε ηνπ άιινπ. Ο ζπλδπαζκφο ησλ πιενλεθηεκάησλ ηνπο ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγήζεη ην θαηάιιειν ζεζκφ γηα ηελ δεπηεξνβάζκηα απηνδηνίθεζε. Με άιια ιφγηα ην λέν ζρήκα απηνδηνίθεζεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ζα κπνξνχζε λα αμηνπνηήζεη επηιεθηηθά νξηζκέλνπο ζεζκνχο ηεο ζεκεξηλήο ΝΑ. Η εκπεηξία απφ ην ζεζκφ ησλ ππεξλνκαξρηψλ κπνξεί λα θαλεί ηδηαίηεξα ρξήζηκε. ην λέν ζρήκα, νη ζεκεξηλέο ΝΑ ζα κπνξνχζαλ λα εμειηρζνχλ ζε απνθεληξσκέλεο ππεξεζίεο ησλ λέσλ πεξηθεξεηαθψλ ΟΣΑ 111. Η δεκηνπξγία ησλ Πεξηθεξεηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ (ΠΑ) πξνυπνζέηεη πξνζεθηηθφ ζρεδηαζκφ, ρσξίο ηηο πξνρεηξφηεηεο θαη ηα απνζπαζκαηηθά κέηξα ηνπ παξειζφληνο. Βαζηθή πξνηεξαηφηεηα είλαη ε εηζαγσγή ελφο πνπ ζα θαζνξίδεη ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ ζεζκνχ ησλ ΠΑ. Οη ζπλεθηηθνχ θαη ζαθνχο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ αξκνδηφηεηεο απηέο ζα πξέπεη λα δηαρσξηζηνχλ απφ απηέο ησλ πξσηνβάζκησλ ΟΣΑ θαη ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. Η πξαγκαηηθή νηθνλνκηθή απηνηέιεηα ηνπο επίζεο είλαη κηα βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ νπζηαζηηθή απηνλνκία ηνπο απφ ην θξάηνο. Η κείσζε ηνπ αξηζκνχ ηνπο είλαη απαξαίηεηε, γηα λα αληηζηνηρνχλ θαιχηεξα ζηηο κείδνλεο γεσγξαθηθέο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο 112.Σαπηφρξνλα πξνηείλεηαη ε θαηάξγεζε ησλ Τπνπξγείσλ Αηγαίνπ θαη Μαθεδνλίαο Θξάθεο πνπ έρνπλ άιισζηε πεξηθεξεηαθέο αξκνδηφηεηεο. 111 Παπαλαζηαζίνπ Κ. Σηελ πεξηθέξεηα θαη όρη ζην λνκό ν Β βαζκόο απηνδηνίθεζεο, άξζξν δηαζέζηκν ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: ζει Η επηθξαηέζηεξε άπνςε γηα ηελ κείσζε ησλ πεξηθεξεηψλ αλαθέξεηαη ζε 10 πεξηθέξεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ζπλελψζεηο ησλ 13 πθηζηάκελσλ πεξηθεξεηψλ. Σν ζρήκα απηφ ζα κπνξνχζε λα αθνινπζεζεί θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ ΠΑ: 1. Πεπιθέπεια Αναηολικήρ Μακεδονίαρ και Θπάκηρ με έδξα ηε Κνκνηελή 2. Πεπιθέπεια Κενηπικήρ & Γςηικήρ Μακεδονίαρ κε έδξα ηε Θεζζαινλίθε 3. Πεπιθέπεια Ηπείπος κε έδξα ηα Ισάλληλα 4. Πεπιθέπεια Θεζζαλίαρ κε έδξα ηε Λάξηζα 5. Πεπιθέπεια Ιονίων Νήζων κε έδξα ηε Κέξθπξα 6. Πεπιθέπεια Σηεπεάρ Δλλάδαρ κε έδξα ηε Λακία 7. Πεπιθέπεια Αηηικήρ κε έδξα ηελ Αζήλα 8. Πεπιθέπεια Πελοποννήζος κε έδξα ηε Πάηξα 9. Πεπιθέπεια Αιγαίος-Ιωνίαρ - κε έδξα ηε Μπηηιήλε 10. Πεπιθέπεια Κπήηηρ κε έδξα ην Ηξάθιεην 101

102 Η δεκηνπξγία Τπεξπεξηθεξεηψλ φκσο, αλ θαη έρεη πιενλεθηήκαηα ζε επίπεδν δηαρείξηζεο ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ, δελ απνηειεί ηελ βέιηηζηε ιχζε ζε επίπεδν πνιηηηθήο θαη δηνίθεζεο. Η ίδηα ε έλλνηα ηεο απηνδηνίθεζεο βαζίδεηαη ζηελ ηδέα ηεο εγγχηεηαο πξνο ηνπο πνιίηεο θαη κείσζεο ησλ απνζηάζεσλ κεηαμχ ηεο δηακφξθσζεο θαη ηεο εθηέιεζεο κηαο πνιηηηθήο. Έλαο ππεξβνιηθά κηθξφο αξηζκφο ΠΑ ζα έρεη ζαλ απνηέιεζκα ν πνιίηεο λα ράζεη νπνηνδήπνηε ζπλαίζζεκα ηαχηηζεο κε ην ζεζκφ απηφ θαη ζα απνηεινχζε νπζηαζηηθά θαηάιπζε ηεο απαξαίηεηεο λνκηκνπνηεηηθήο βάζεο ηνπ. Γηα λα απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε φκσο ιεηηνπξγηθψλ δεηεκάησλ, αληηπξνηείλεηαη ε πξφβιεςε δπλαηφηεηαο ζπλεξγαζίαο ησλ ΠΑ ζε έλα αξηζκφ ζεκάησλ πνπ μεπεξλνχλ ηα φξηα ηεο Πεξηθέξεηαο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, ζε δεηήκαηα ππνδνκψλ, ζηε δηαρείξηζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ ή ηελ πινπνίεζε αλαπηπμηαθψλ πξνγξακκάησλ. 3.2 Οη Πεξηθεξεηαθέο Απηνδηνηθήζεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε Η δεκηνπξγία ΠΑ ζηε ρψξα καο ζα ιεηηνπξγνχζε ζα βήκα γηα ηε δηεθδίθεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζπκθεξφλησλ ζε εζληθφ επίπεδν. Ο αληαγσληζκφο κεηαμχ ηνπο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αηηεκάησλ ηνπο ζα επεξέαδε ηφζν ηελ εζσηεξηθή πνιηηηθή, φζν θαη ηηο ζέζεηο ηεο ρψξαο ζε επξσπατθφ επίπεδν. ζνλ αθνξά ζηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, ηα δέθα απφ ηα 12 ηαθηηθά κέιε ζα κπνξνχζαλ λα πξνέξρνληαη απφ ηηο ΠΑ θαη ηα ππφινηπα απφ ηνπο Γήκνπο. Με απηή ηελ αλαινγία πνπ είλαη αληίζηνηρε ηεο γεξκαληθήο θαη ηζπαληθήο- ζα θαιχπηνληαλ ην ζχλνιν ηεο επηθξάηεηαο. Αθφκε, ηα ζπκθέξνληα πνπ ζα αληηπξνζσπεχνληαλ ζα ήηαλ επξχηεξα, θαη δελ ζα ππάθνπαλ ζε ηνπηθηζηηθέο ή ζπληερληαθέο ινγηθέο, ελψ ε δηαπξαγκαηεπηηθή δπλαηφηεηα ηεο ειιεληθήο αληηπξνζσπείαο κεγαιχηεξε. χκθσλα κε ην αλαζεσξεκέλν άξζξν 102 1, ππέξ ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζπληξέρεη ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο γηα ηε δηνίθεζε ησλ ηνπηθψλ ππνζέζεσλ θαη «Με λφκν κπνξεί λα αλαηίζεηαη ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ε άζθεζε αξκνδηνηήησλ πνπ ζπληζηνύλ απνζηνιή 102

103 ηνπ θξάηνπο». Η δηαηχπσζε απηή ηνπ άξζξνπ δπλεηηθά, ζα κπνξνχζε λα δψζεη ζηελ πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε ηελ δπλαηφηεηα λα δηεθδηθήζεη αθφκα θαη ζπκκεηνρή ζην πκβνχιην ησλ Τπνπξγψλ, αλ θαη απηνχ ηνπ είδνπο ε ζπκκεηνρή πξνυπνζέηεη φηη ζα αλαγλσξηζηεί ζηνπο εθπξνζψπνπο ηεο Πεξηθέξεηαο ην δηθαίσκα λα ιακβάλνπλ απνθάζεηο πνπ ζα δεζκεχνπλ ηε ρψξα ζπλνιηθά (θάηη ην νπνίν είλαη μέλν πξνο ηελ ειιεληθή δηνηθεηηθή θαη πνιηηηθή θνπιηνχξα αιιά θαη ελ γέλεη ζε κε νκνζπνλδηαθά θξάηε). Σέινο, ζε επίπεδν αλεπίζεκσλ ζρέζεσλ, ε δπλαηφηεηεο ησλ ΠΑ λα θηλεηνπνηήζνπλ νκάδεο ζπκθεξφλησλ ζηηο Βξπμέιιεο θαη λα αζθήζνπλ πνιηηηθή πίεζε (lobbying) ζηα φξγαλα ηεο Έλσζεο (αιιά θαη ζηνπο Έιιελεο εθπξνζψπνπο ζε απηά) ζα ήηαλ κεγαιχηεξε. Γελ πξέπεη λα μερλάκε άιισζηε φηη ε πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε είλαη ε ιχζε ηνπ έρεη επηιεγεί απφ ηα πεξηζζφηεξα επξσπατθά θξάηε σο απάληεζε ζηελ «παγθνζκηνπνίεζε» ε νπνία έθεξε λέα δεδνκέλα ζηελ νηθνλνκία θαη ηνλ πεξηθεξηζκφ (φπσο αλαθέξεηαη ζην θεθάιαην 1). Οη απηνδηνηθνχκελεο πεξηθέξεηεο είλαη ην πξφηππν πνπ πξνσζεί θαη ε Έλσζε θαη ζε απηφ ην ππνεζληθφ επίπεδν εμαζθαιίδεη νπζηαζηηθφ ξφιν γηα ηελ νηθνδφκεζε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο. 103

104 Πεγέο Βηβιηνγξαθία Αξζνγξαθία Anderson J, Regional Integration and Democracy, (ζπιινγηθφ έξγν), Δθδ. Rowman and Littlefield Publishers Inc, Oxford 1999 D'Atena A. Procedures For Local And Regional Authority Participation In European Policy Making In The Member State, Δθδ. Official Publications of the European Communities, Luxembourg, 2005 Jφrgen Hartmann Facts about Germany (ζπιινγηθφ έξγν), German Info, Washington DC, 2002 Haas Ernst, The Uniting of Europe, Δθδ. Stanford Univ. Press, Stanford, 1958 Keating M., Loughlin J and Deschouwer K., Culture, Institutions and Economic Development, (ζπιινγηθφ έξγν), Δθδ. Edward Elgar Publishing Inc, Cheltenham 2003 Keating M., Loughlin J The Political Economy of Regionalism, (ζπιινγηθφ έξγν), Δθδ. Routledge, Oxon, 2004 Keating M., The new regionalism in Western Europe. Territorial Restructuring and Political Change, Δθδ. Edward Elgar Publishing Inc, Cheltenham 1998 Laura Frosina Spain ζην Strengthening regional and local democracy in the European Union, (CoR Studies E-1/2004), Δθδ. CoR 2004 Brussels Le Gales P.& Laquense C Regions in Europe, (ζπιινγηθφ έξγν), Δθδ. Rutledge, London 1998 Leguina J. La Descentralización Política En España Mény Y. πγθξηηηθή Πνιηηηθή Οη δεκνθξαηίεο Γαιιία, Γεξκαλία, Ηλσκέλεο Πνιηηείεο, Ιηαιία, Μεγάιε Βξεηαλία, (δίηνκν έξγν), Δθδ. Παπαδήζε ΑΔΒΔ, Αζήλα,

105 Salk J., Nielsen F. & Marks G., Patterns Of Cooperation Among Regional Offices In Βrussels: Homophily, Complementarity, And National Embeddedness, Μάηνο Susaeta Azcoita E. Un año de participación de las Comunidades Autónomas en el Consejo de la Unión Europea Αλδξηθνπνχινπ Δ., πγθξφηεζε θαη πξννπηηθέο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ΣΟΠΟ Δπηζεψξεζε αζηηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ κειεηψλ, ηεχρνο 7/1994 Κφλζνιαο Ν. χγρξνλε πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδ. Παπαδήζε, Αζήλα, 1997 Παξαζθεπφπνπινο Υ. Κνηλσληθφ Κεθάιαην θαη Θεζκηθά Γίθηπα πιινγηθήο Δθκάζεζεο: ην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν ηεο αξρήο ηεο αλαινγηθφηεηαο ζηα πιαίζηα ηεο επξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ΣΟΠΟ Δπηζεψξεζε αζηηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ κειεηψλ, ηεχρνο 12/1997 Πεηξάθνο Γ, Φπράξεο Ι. Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε ζηελ Διιάδα, Δθδ. Κξηηηθή, Αζήλα 2005 παλνχ Κ. Διιεληθή Γηνίθεζε θαη Δπξσπατθή Οινθιήξσζε, Δθδ. Παπαδήζε, Αζήλα 2001 Παπαλαζηαζίνπ Κ. ηελ πεξηθέξεηα θαη φρη ζην λνκφ ν Β βαζκφο απηνδηνίθεζεο, πειησηφπνπινο Δπ. θαη Μαθξπδεκήηξεο Α.. Η Γεκφζηα Γηνίθεζε ζηελ Διιάδα, (ζπιινγηθφ έξγν), Δθδ. άθθνπιαο, Αζήλα 2001 Υιέπαο Ν., Η Σνπηθή Γηνίθεζε ζηελ Διιάδα. Ο δηαιεθηηθφο αληαγσληζκφο ηεο απνθέληξσζεο κε ηελ απηνδηνίθεζε, Δθδ. άθθνπιαο, Αζήλα- Κνκνηελή 1999 Υιέπαο Ν., Απνθέληξσζε, Απηνδηνίθεζε θαη Δπξσπατθή Έλσζε, Δπηζεψξεζε Γεκνζίνπ Γηθαίνπ θαη Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ, 2/2001 Ννκνζεζία χληαγκα ηεο Διιάδνο 105

106 Βαζηθφο Νφκνο ηεο Οκνζπνλδηαθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεξκαλίαο χληαγκα ηεο Ιζπαλίαο Ν. 1416/84 «Σξνπνπνίεζε θαη ζπκπιήξσζε δηαηάμεσλ ηεο δεκνηηθήο θαη θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απνθέληξσζεο θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο» (ΦΔΚ Α 18) Ν. 1622/86 «Σνπηθή Απηνδηνίθεζε Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε θαη Γεκνθξαηηθφο Πξνγξακκαηηζκφο» (ΦΔΚ Α 92) Ν. 2130/1993 «Σξνπνπνίεζε θαη ζπκπιήξσζε δηαηάμεσλ ηεο πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο, ηνπ θψδηθα ηεο Διιεληθήο Ιζαγέλεηαο, ηνπ δεκνηηθνχ θαη θνηλνηηθνχ θψδηθα, ησλ δηαηάμεσλ γηα ηηο πξνζφδνπο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 62) Ν. 2218/94 «Ίδξπζε λνκαξρηαθήο απηνδηνίθεζεο, ηξνπνπνίεζε δηαηάμεσλ γηα ηελ πξσηνβάζκηα απηνδηνίθεζε θαη ηελ πεξηθέξεηα θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 90) Ν. 2240/94 «πκπιήξσζε δηαηάμεσλ γηα ηε Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε» (ΦΔΚ Α 153) Ν. 2399/96 «Τινπνίεζε ηεο εηζνδεκαηηθήο πνιηηηθήο ηνπ έηνπο 1996 γηα κηζζνχο θαη ζπληάμεηο θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 90) Ν. 2503/97 «Γηνίθεζε, νξγάλσζε, ζηειέρσζε ηεο Πεξηθέξεηαο, ξχζκηζε ζεκάησλ γηα ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 107) Ν. 2508/1997 «Βηψζηκε Οηθηζηηθή Αλάπηπμε πφιεσλ θαη Φξνληίδαο (Άηνκα εηδηθψλ αλαγθψλ θιπ)» (ΦΔΚ Α 124) Ν. 2539/97 «πγθξφηεζε ηεο πξσηνβάζκηαο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (Καπνδίζηξηαο)» (ΦΔΚ Α 244) Ν. 2647/1998 «Μεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ζε Πεξηθέξεηεο» (ΦΔΚ Α 237) Ν. 2672/1998 «Οηθνλνκηθνί πφξνη ηεο Ννκαξρηαθήο Απηνδηνίθεζεο θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α' 290) Ν. 2839/2000 «Ρπζκίζεηο Τπ. Δζσηεξηθψλ θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 196) Ν. 2860/2000 «Γηαρείξηζε Παξαθνινχζεζε θαη Έιεγρνο ηνπ Κνηλνηηθνχ Πιαηζίνπ ηήξημεο θαη άιιεο Γηαηάμεηο» (ΦΔΚ 251) 106

107 Ν. 2880/2001 «Δμπγίαλζε Γεκφζηαο Γηνίθεζεο "ΠΟΛΙΣΔΙΑ" θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 9) Ν. 2910/01 «Δίζνδνο θαη παξακνλή αιινδαπψλ ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα, θηήζε ηεο ειιεληθήο ηζαγέλεηαο κε πνιηηνγξάθεζε θαη άιιεο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 91) Ν. 3013/2002 «Αλαβάζκηζε ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο θαη ινηπέο δηαηάμεηο» (ΦΔΚ Α 102) Π.Γ. 131/1998 «ξγαλα πνπ γλσκνδνηνχλ επί ζεκάησλ δεκνζίσλ έξγσλ Πεξηθεξεηψλ» (ΦΔΚ Α 105) Π.Γ. 9/2000 «Ίδξπζε Απηνηεινχο Γξαθείνπ Πεξηθέξεηαο Αλάπηπμεο Γσδεθαλήζνπ» (ΦΔΚ Α 10) ΠΓ. 145/06 «χζηαζε απηνηεινχο ηκήκαηνο πνηφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο θαη ηκήκαηνο δηεπθφιπλζεο πξνζβαζηκφηεηαο αηφκσλ κε αλαπεξία ζηηο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο.» (ΦΔΚ Α 158) Έγγξαθα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Joint Statement by the Council, Commission and Parliament of 19 June 1984 issued following the conciliation procedure on the reform of the ERDF Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο Έλα πιαίζην γηα ηηο ηξηκεξείο ζηνρνζεηεκέλεο ζπκβάζεηο κεηαμχ ηεο Έλσζεο, ησλ θξαηψλ θαη ησλ αξρψλ πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, (COM (2002) 709 ηειηθφ, , Βξπμέιιεο), Απφθαζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο γηα ηε ζχζηαζε Γλσκνδνηηθνχ πκβνχιην Σσλ Οξγαληζκψλ Πεξηθεξεηαθήο Καη Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (EE L.247 ηεο 06/09/1988) Έγγξαθν εξγαζίαο Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, ρεηηθά κε ην ξφιν ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ Δπξσπατθή Οηθνδφκεζε DT\473780EL.doc, Δηζεγεηήο: Giorgio Napolitano, Βξπμέιιεο, Αχγνπζηνο 2002 Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε 107

108 Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, Δπξσπατθή Γηαθπβέξλεζε-Μηα Λεπθή Βίβινο, COM(2001) 428 ηειηθφ, Βξπμέιιεο Καλνληζκφο 1083/2006 Πεξί θαζνξηζκνχ γεληθψλ δηαηάμεσλ γηα ην Δπξσπατθφ Σακείν Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο, ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν θαη ην Σακείν πλνρήο θαη ηελ θαηάξγεζε ηνπ θαλνληζκνχ (ΔΚ) αξηζ. 1260/1999 ( ΔΔ L 145 ηεο ) Καλνληζκφο 1260/1999 Πεξί γεληθψλ δηαηάμεσλ γηα ηα δηαξζξσηηθά ηακεία (EE αξηζ. L. 161 ηεο ) Κνηλνηηθφο Υάξηεο Πεξηθεξεηαθήο Γηαίξεζεο (ΔΔ C 326, ηεο ) πλζήθε ηεο Νίθαηαο πλζήθε ηεο Ρψκεο πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη πληαγκαηηθή πλζήθε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Γηθηπαθνί Σόπνη Boletín Oficial del Estado (Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο ηεο Ιζπαλίαο) Conference of Peripheral Maritime Regions of Europe Culminatum Ltd Oy - Helsinki Region Centre of Expertise European Navigator Eurostat Evolución Del Parlamentarismo Español Four Motors of Europe The University of North Carolina at Chapel Hill Γίθαην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο Βειγηθή Οκνζπνλδία Δζληθφ Σππνγξαθείν 108

109 Δηδηθή Τπεξεζία Γηαρείξηζεο ηνπ Πξνγξάκκαηνο Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ Δπξσπατθή Έλσζε Δπξσπατθφ Γισζζάξην Γισζζάξην SCADPlus Ηιεθηξνληθή Δγθπθινπαίδεηα Wikipedia Ιζπαληθή Κπβέξλεζε ΚΔΠΔΜΔΠ-Medregio Λεμηθφ IATE (Inter-Active Terminology for Europe) Οκνζπνλδηαθή θπβέξλεζεο ηεο Γεξκαλίαο Πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο πγρξεκαηνδνηνχκελα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα 109

110 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ 110

111 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Α ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΔ-ΟΜΟΠΟΝΓΑ ΚΡΑΣΙΓΙΑ-ΑΤΣΟΝΟΜΔ ΚΟΙΝΟΣΗΣΔ Διιεληθέο Πεξηθέξεηεο Πεξηθέξεηα Αλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη Θξάθε Κεληξηθή Μαθεδνλία Γπηηθή Μαθεδνλία Ήπεηξνο Θεζζαιία Γπηηθή Διιάδα Ιφληα Νεζηά ηεξεά Διιάδα Αηηηθή Βφξεην Αηγαίν Νφηην Αηγαίν Πεινπφλλεζνο Κξήηε Έδξα Κνκνηελή Θεζζαινλίθε Κνδάλε Ισάλληλα Λάξηζα Πάηξα Κέξθπξα Λακία Αζήλα Μπηηιήλε Δξκνχπνιε χξνπ Σξίπνιε Αξθαδίαο Ηξάθιεην 111

112 Οκφζπνλδα θξαηίδηα ηεο Γεξκαλίαο Οκόζπνλδν Κξαηίδην Βάδε-Βπξηεκβέξγε (Baden-Württemberg ) Βαπαξία (Freistaat Bayern ) Βεξνιίλν (Berlin ) Βξαλδεκβνχξγν (Brandenburg ) Βξέκε (Freie Hansestadt Bremen ) Ακβνχξγν (Freie und Hansestadt Hamburg ) Έζζε (Hessen ) Μεθιεκβνχξγν-Πξνπνκεξαλία (Mecklenburg-Vorpommern ) Κάησ αμσλία (Niedersachsen ) Βφξεηα Ρελαλία-Βεζηθαιία (Nordrhein-Westfalen ) Ρελαλία-Παιαηηλάην (Rheinland-Pfalz ) άαξιαλη (Saarland ) αμσλία ((Freistaat) Sachsen ) αμσλία-άλραιη (Sachsen-Anhalt ) ιέζβηρ-υνιζηάηλ (Schleswig-Holstein ) Θνπξηγγία (Freistaat Thüringen ) Πξσηεύνπζα ηνπηγθάξδε (Stuttgart) Μφλαρν (München) Βεξνιίλν (Berlin) Πφηζληακ (Potsdam) Βξέκε (Bremen) Ακβνχξγν (Hamburg) Βηζκπάληελ (Wiesbaden) βεξίλ (Schwerin) Αλφβεξν (Hannover) Νηίζειληνξθ (Düsseldorf) Μάηληο (Mainz) ααξκπξίθελ (Saarbrücken) Γξέζδε (Dresden) Μαγδεβνχξγν (Magdeburg) Κίειν (Kiel) Έξθνπξη (Erfurt) 112

113 Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο θαη Πφιεηο ηεο Ιζπαλίαο Απηόλνκε Κνηλόηεηα Πξσηεύνπζα Αλδαινπζία (Andalucía) εβίιιε (Sevilla) Αξαγσλία (Aragón ) αξαγφζα ή Θαξαγφζα (Zaragoza) Αζηνχξηαο (Asturias) Οβηέδν (Oviedo) Βαιεαξίδεο Νήζνη (Islas Baleares) Πάικα δε Μαγηφξθα (Palma de Mallorca) Βαιέλζηα (Comunidad Valenciana) Βαιέλζηα (Valencia) Γαιηθία ή Γαιίζηα (Galicia) αληηάγν δε Κνκπνζηέια (Santiago de Compostela) Δζηξεκαδνχξα (Extremadura) Μέξηδα (Mérida) Καλάξηνη Νήζνη (Islas Canarias) Λαο Πάικαο & άληα Κξνχζ δε Σελεξίθε (Las Palmas & Santa Cruz de Tenerife) Καληάκπξηα (Cantabria) αληαληέξ (Santanter) Καζηίιιε θαη Λεφλ (Castilla y Βαγηαδνιίδ (Valladolid) León) Καζηίιιε-Λα Μάληζα Σνιέδν (Toledo) (Castilla la Mancha) Καηαινλία (Cataluña) Βαξθειψλε (Barcelona) Μαδξίηε (Comunidad de Madrid) Μαδξίηε (Madrid) Μνχξζηα (Región de Murcia) Μνχξζηα (Murcia) Ναβάξξα (Navarra) Πακπιφλα (Pamplona) Λα Ρηφρα (La Rioja) Λνγξφλην (Logroño) Υψξα ησλ Βάζθσλ (País Vasco) Βηηψξηα (Vitoria) Απηόλνκεο Πόιεηο Μειίγηα (Melilla) Θένπηα (Ceuta) 113

114 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Β ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΔΝΧΗ Η ζρέζε κεηαμχ ηεο Έλσζεο θαη ησλ πεξηθεξεηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ, δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ πξνζπάζεηα ησλ ηειεπηαίσλ λα «θηάζεη ε θσλή ηνπο ζηηο Βξπμέιιεο». Δίλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζρέζε ακθίδξνκε θαη εμεηάδνληαο ηελ απφ ηελ αληίζεηε θαηεχζπλζε, ε Έλσζε θηλείηαη πξνο ηηο πεξηθέξεηεο, πξνζθέξνληαο ηνπο πφξνπο θαη ηερλνγλσζία κε ζθνπφ λα κεησζνχλ νη δηαθνξέο αλάπηπμεο κεηαμχ ηνπο θαη λα εληζρπζεί ε ζπλνρή θαη ε ζχγθιηζε εληφο ηεο Έλσζεο. Αλ θαη ε αλάιπζε πνπ αθνινπζεί γίλεηαη θπξίσο κε φξνπο νηθνλνκηθνχο, παξακέλεη δήηεκα πνιηηηθήο επηζηξέθνληαο γηα άιιε κηα θνξά ζην ηξίπηπρν: Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Κξάηνο Πεξηθέξεηεο θαη ζην ξφιν πνπ πξέπεη λα παίμεη θάζε πφινο γηα ηελ κείσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Η αλάγθε ύπαξμεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Η χπαξμε θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηελ πνξεία ηεο νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο ηεο. Η απειεπζέξσζε ζηελ θίλεζε ησλ πξντφλησλ, ηνπ θεθαιαίνπ, ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ ππεξεζηψλ, ζπληέιεζε ζηελ αλάδεημε, αλ φρη ηελ φμπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. 113 Οη δχν ηειεπηαίεο δηεπξχλζεηο ηεο Έλσζεο επέηεηλαλ ην πξφβιεκα ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ θαη θαηέδεημαλ ηελ αλάγθε ππνζηήξημεο ησλ εζληθψλ πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ κε θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο θαη θπξίσο πφξνπο. Η θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ιεηηνπξγεί αληηζηαζκηζηηθά γηα ηα θφζηε πνπ επέθεξαλ ηφζν νη πνιηηηθέο νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο φζν θαη νη δηεπξχλζεηο ζε θάπνηεο πεξηθέξεηεο. θνπφο είλαη λα βνεζήζεη ηε δηαξζξσηηθή πξνζαξκνγή ησλ πεξηθεξεηψλ ζε έλα ζπλερψο εμειηζζφκελν πιαίζην. 114 Ο ξφινο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Κνηλφηεηαο είλαη δηηηφο: ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγεί θαηαζηαιηηθά, κεηψλνληαο ηεο φπνηεο πεξηθεξεηαθέο 113 Κφλζνιαο Ν. Σύγρξνλε πεξηθεξεηαθή νηθνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδ. Παπαδήζε, Αζήλα, 1997, ζει Πεηξάθνο Γ, Φπράξεο Ι. Πεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε ζηελ Διιάδα, Δθδ. Κξηηηθή, Αζήλα 2005 ζει

115 αληζφηεηεο, ελψ παξάιιεια πξέπεη λα έρεη θαη πξνιεπηηθφ ραξαθηήξα, ψζηε λα κελ δεκηνπξγεζνχλ λέεο, θπξίσο κέζα απφ ηηο ίδηεο ηηο ελέξγεηεο ηεο. 115 Η εμέιημε ηεο επξσπατθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Η πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο Κνηλφηεηαο, αλ θαη ζήκεξα απνξξνθά ην έλα ηξίην πεξίπνπ ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, δελ απνηέιεζε πξνηεξαηφηεηά ηεο ηα πξψηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηεο. Η πλζήθε ηεο Ρψκεο αλαθέξεηαη ζηελ αλάγθε ηα θξάηε «λα εληζρχζνπλ ηελ ελφηεηα ησλ νηθνλνκηψλ ηνπο θαη λα εμαζθαιίζνπλ ηελ αξκνληθή ηνπο αλάπηπμε, κεηψλνληαο ηηο πθηζηάκελεο αληζφηεηεο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ θαη ηελ θαζπζηέξεζε ησλ ιηγφηεξν επλνεκέλσλ κεηαμχ απηψλ». Οη έμη ηδξπηηθέο ρψξεο, φκσο, απνηεινχζαλ έλα ζρεηηθά νκνηνγελέο νηθνλνκηθφ ρψξν θαη έηζη ην πξφβιεκα ηεο άληζεο αλάπηπμεο δελ αληηκεησπίζηεθε παξά κφλν κε ad hoc παξεκβάζεηο. Σν 1958 πάλησο δεκηνπξγνχληαη δπν ηνκεαθά ηακεία: ην Δπξσπατθό Κνηλσληθό Σακείν (ΔΚΣ) θαη ην Δπξσπατθό Γεσξγηθό Σακείν Πξνζαλαηνιηζκνύ θαη Δγγπήζεσλ (ΔΓΣΠΔ-FEOGA). Σν ΔΚΣ ζηφρεπε ζηελ ελίζρπζε ησλ πεξηνρψλ πνπ εκθάληδαλ πςειά πνζνζηά αλεξγίαο, φπσο ε Νφηηα Ιηαιία θαη ε Γπηηθή Γεξκαλία, θαη κεηά ην 1971 θαη ηελ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε, ζπκπεξηειάκβαλε θαη νη πεξηθέξεηεο πνπ πιήηηνληαλ απφ βηνκεραληθή θξίζε. Σν ΔΓΣΠΔ ρξεκαηνδνηνχζε πεξηθέξεηεο αγξνηηθήο νηθνλνκίαο θαη θαηά ηα πξψηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπο, θπξίσο πεξηθέξεηεο ζην Βνξξά. Η ζπδήηεζε γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή έλσζε θέξδηδε ζπλερψο έδαθνο ηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη νη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο απνηεινχζαλ εκπφδην ζηελ νηθνλνκηθή νινθιήξσζε. Η δηεχξπλζε ηνπ 1973 έθεξε ηελ Κνηλφηεηα αληηκέησπε κε πεξηθέξεηεο πνπ βξίζθνληαλ ζε ζπλζήθεο βηνκεραληθήο παξαθκήο (Αγγιία θαη Ιξιαλδία). Σελ αιιαγή ζηνλ ηξφπν πνπ ε Κνηλφηεηα αληηκεηψπηδε ην δήηεκα ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ ζεκαηνδφηεζε ε δεκηνπξγία ην 1975 ηνπ Δπξσπατθνύ Σακείνπ 115

116 Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΣΠΑ) γηα ηε κεξηθή αλαθαηαλνκή ησλ ζπλδξνκψλ ησλ θξαηψλ πξνο φθεινο ησλ κεηνλεθηηθψλ πεξηθεξεηψλ. Η δεκηνπξγία ηνπ ΔΣΠΑ ήηαλ νπζηαζηηθά ην νξφζεκν έλαξμεο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο Έλσζεο. Η ιεηηνπξγία ηνπ ζπλδέζεθε κε ζπγθεθξηκέλεο αξρέο, φπσο ε πξνζζεηηθόηεηα, ε νπνία νξίδεη φηη νη θνηλνηηθνί πφξνη ζπκπιεξψλνπλ ηηο δεκφζηεο επελδχζεηο θαη δελ ηηο αληηθαζηζηνχλ, ν ζπληνληζκόο ησλ δηάθνξσλ πνιηηηθψλ θαη ε ζπγθέληξσζε ησλ πόξσλ ζηηο πεξηθέξεηεο πνπ έρνπλ κεγαιχηεξε αλάγθε. Τπήξραλ πνζνζηψζεηο γηα ηελ θαηαλνκή ησλ πφξσλ ζε θάζε θξάηνο κέινο θαη ηα έξγα πνπ ρξεκαηνδνηνχηαλ απφ ην Σακείν επηιέγνληαλ απφ ηα θξάηε κέιε θαη θαιχπηνληαλ θαηά ην ήκηζπ απφ θνηλνηηθνχο πφξνπο. Η εθαξκνγή ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο φκσο αληηκεηψπηδε πνιιέο δπζθνιίεο. Καηαξράο, ν έιεγρνο ηεο ηήξεζεο ηεο αξρήο ηεο πξνζζεηηθφηεηαο, ήηαλ δπζρεξήο. Αθφκε ε θξαηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ήηαλ αλεμάξηεηε απφ απηή ηεο Κνηλφηεηαο κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρνπλ θνηλέο πξνηεξαηφηεηεο κεηαμχ ηνπο, ελψ ηα πξνγξάκκαηα πνπ ρξεκαηνδνηνχληαλ, αθνξνχζαλ απνθιεηζηηθά ην βηνκεραληθφ ηνκέα θαη ηηο ππνδνκέο. Σε δεθαεηία ηνπ 1980 πξαγκαηνπνηνχληαη δπν αθφκα δηεπξχλζεηο ηεο Κνηλφηεηαο κε ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο, ηεο Ιζπαλίαο θαη ηεο Πνξηνγαιίαο. Γηα ηελ απνδνρή ηεο έληαμεο ησλ θξαηψλ ηεο Ιβεξηθήο Υεξζνλήζνπ, ε Διιάδα, ε Γαιιία θαη ε Ιηαιία εμέθξαζαλ επηθπιάμεηο, θπξίσο γηαηί κε ηηο ρψξεο απηέο είραλ παξεκθεξείο παξαγσγηθέο δνκέο θαη ηηο αληηκεηψπηδαλ αληαγσληζηηθά. Οη αληηδξάζεηο απηέο είραλ ζαλ απνηέιεζκα ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ησλ Βξπμειιψλ ην 1985, λα δεκηνπξγήζεη ηα Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα (ΜΟΠ) πνπ ρξεκαηνδνηνχζαλ ηηο ηξεηο απηέο ρψξεο. Ήηαλ πξνγξάκκαηα επηαεηνχο δηάξθεηαο ( ) θαη πέξαλ ηνπ αληηζηαζκηζηηθνχ ηνπο ραξαθηήξα, είραλ θαη δηαξζξσηηθή δηάζηαζε. θνπφο ηνπο ήηαλ λα αλαβαζκίζνπλ ηηο ππνδνκέο θαη ην παξαγσγηθφ πεξηβάιινλ γηα λα θαιχςνπλ ηηο δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ησλ ρσξψλ απηψλ, πξνο φθεινο ηφζν ησλ ίδησλ φζν θαη ηεο Κνηλφηεηαο ζπλνιηθά. Αθνινχζεζε ην 1986 ε Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε, πνπ απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηε δεκηνπξγία ηεο Δληαίαο Αγνξάο ηεο Κνηλφηεηαο κε ηελ άξζε ησλ 116

117 εκπνδίσλ ζηελ κεηαθίλεζε ηνπ θεθαιαίνπ θαη ηεο εξγαζίαο. Η λέα απηή Αγνξά, δεδνκέλεο ηεο άληζεο αλάπηπμεο ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο Κνηλφηεηαο, ζα ζήκαηλε ηελ άληζε θαηαλνκή θνζηψλ θαη σθειεηψλ αλάκεζα ζηα θξάηε θαη ηηο πεξηθέξεηεο. Σα θξάηε ηνπ Νφηνπ πνπ αληηκεηψπηδαλ πξνβιήκαηα αληαγσληζηηθφηεηαο, δεηνχζαλ νηθνλνκηθή ζηήξημε ελψ νη ρψξεο ηνπ Βνξξά, πνπ ήηαλ νη θχξηνη ρξεκαηνδφηεο ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, ζα ππνρσξνχζαλ ζε απηφ αιιά δεηνχζαλ λα αλακνξθσζεί ην φιν ζχζηεκα ψζηε λα γίλεη πην νξζνινγηθή ε θαηαλνκή θαη πεξηζζφηεξν απνδνηηθή ε αμηνπνίεζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ. Η λέα δηάζηαζε πνπ δφζεθε κε ηελ Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ζηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή απνδφζεθε κε ηνλ φξν «ζπλνρή». Ο λένο απηφο φξνο εκπινπηίδεη ηελ έλλνηα ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο δίλνληαο ηεο θαη θνηλσληθφ πεξηερφκελν. θνπφο πιένλ είλαη ε αξκνληθή αλάπηπμε νιφθιεξεο ηεο Κνηλφηεηαο θαη νη κείσζε ηνπ αλαπηπμηαθνχ ράζκαηνο αλάκεζα ζηηο πεξηθέξεηεο ηεο Έλσζεο. 116 Η πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη (1992) ζεζκνζέηεζε ηειηθά απηή ηελ πνιηηηθή ζην πιαίζην ηεο ζπλζήθεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο (άξζξα 158 έσο 162). Η πνιηηηθή ζπλνρήο εγθαηληάζηεθε κε ξηδηθή αλακφξθσζε ηνπ φινπ ζπζηήκαηνο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ην Δηζάγεηαη ε αξρή ηνπ πξνγξακκαηηζκνύ, ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηελ εθαξκνγή πνιπεηψλ πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο πνπ ζρεδηάδνληαη απφ ηα θξάηε κέιε θαη εγθξίλνληαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, θαη ηεο εηαηξηθήο ζρέζεο, πνπ επηβάιιεη ηε ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ Δπηηξνπήο θαη αξκνδίσλ αξρψλ θάζε θξάηνπο, ζε θεληξηθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ πξνγξακκάησλ.παξάιιεια δεκηνπξγνχληαη εληαία θξηηήξηα θαηάηαμεο ησλ πεξηθεξεηώλ ηνπ επξσπατθνύ ρώξνπ (NUTS) πνπ ππνδηαηξνχλ ηελ νηθνλνκηθή επηθξάηεηα ηεο Έλσζεο ζε ηέζζεξα θπξίσο επίπεδα. 117 ζνλ αθνξά ζηα Γηαξζξσηηθά Σακεία, πξνσζείηαη ν ζπληνληζκφο θαη ε ζηελή ζπλεξγαζία αλάκεζά ηνπο θαη απμάλνληαη νη πφξνη ηνπο. Σα Σακεία απηά ιεηηνπξγνχλ ζχκθσλα κε ζπγθεθξηκέλεο αξρέο: 116 Ibidem, ζε Πεξηζζφηεξα γηα ηελ νλνκαηνινγία εδαθηθψλ ζηαηηζηηθψλ κνλάδσλ (NUTS) ζηελ ειεθηξνληθή δηεχζπλζε: 117

118 πγθέληξσζε: νη πφηνη ζπγθεληξψλνληαη θαηά πξνηεξαηφηεηα ζε πεξηθέξεηεο πνπ έρνπλ κεγαιχηεξε αλάγθε. Πξνγξακκαηηζκόο: εθαξκνγή πνιπεηψλ πξνγξακκάησλ πνπ ζρεδηάδνληαη απφ ηα θξάηε κέιε θαη εγθξίλνληαη απφ ηελ επηηξνπή. Δηαηξηθή ρέζε: ε δηαρείξηζε ησλ πξνγξακκάησλ πξαγκαηνπνηείηαη ζε ζηελή ζπλεξγαζία αλάκεζα ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηηο αξκφδηεο αξρέο ηνπ θξάηνπο ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν Πξνζζεηηθόηεηα: νη θνηλνηηθνί πφξνη είλαη ζπκπιεξσκαηηθνί ησλ εζληθψλ θαη δελ ππάξρνπλ πξνο αληηθαηάζηαζε απηψλ. Πέξαλ φκσο ησλ πφξσλ πνπ θαηεπζχλνληαη ζηηο πεξηθέξεηαο απφ ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία, πφξνη κπνξνχλ λα αληιεζνχλ, κε ηε κνξθή πηζηψζεσλ θαη απφ ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδύζεσλ. Η Σξάπεδα απηή ηδξχζεθε ην 1958 κε ηε πλζήθε ηεο Ρψκεο. Έξγν ηεο είλαη λα ρνξεγεί πηζηψζεηο γηα επελδπηηθά ζρέδηα επξσπατθνχ ελδηαθέξνληνο (φπσο ζηδεξνδξνκηθέο θαη νδηθέο αξηεξίεο, αεξνδξφκηα ή πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα), ηδίσο ζηηο ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο πεξηθέξεηεο, ζηηο ππνςήθηεο ρψξεο θαη ζηνλ αλαπηπζζφκελν θφζκν. Παξέρεη επίζεο πηζηψζεηο γηα επελδχζεηο κηθξψλ επηρεηξήζεσλ. Λεηηνπξγεί ζε κε θεξδνζθνπηθή βάζε θαη ρξεκαηνδνηείηαη κε δαλεηζκφ απφ ηηο θεθαιαηαγνξέο θαη απφ ηνπο κεηφρνπο ηεο - ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 118 Η Σξάπεδα, ράξε ζηελ ζηήξημε απφ ηηο ρψξεο κέιε, ερεη άξηζηε πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ζηηο ρξεκαηαγνξέο πνπ ηεο επηηξέπεη λα ζπγθεληξψλεη ηεξάζηηα θεθάιαηα κε εμαηξεηηθά αληαγσληζηηθνχο φξνπο. Έηζη, κπνξεί κε ηε ζεηξά ηεο λα επελδχεη ζε έξγα θνηλήο σθέιεηαο Βι Σα έξγα πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηελ Δπξσπατθή Σξάπεδα Δπελδχζεσλ επηιέγνληαη κε βάζε ηα αθφινπζα θξηηήξηα: πξέπεη λα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Έλσζεο, φπσο ε αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επξσπατθψλ βηνκεραληψλ θαη κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, ε δεκηνπξγία δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ (κεηαθνξψλ, ηειεπηθνηλσληψλ θαη ελέξγεηαο), ε πξνψζεζε ηνπ ηνκέα ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο, ε πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θαη ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο, ε βειηίσζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο θαη παηδείαο πξέπεη λα πξνσζνχλ θαηά θχξην ιφγν ηελ αλάπηπμε ησλ ιηγφηεξν επλνεκέλσλ πεξηθεξεηψλ πξέπεη λα ζπκβάιινπλ ζηελ πξνζέιθπζε άιισλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο. 118

119 Πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο Γηα ηελ πξψηε απηή πξνγξακκαηηθή πεξίνδν εηζάγνληαη 5 ζηφρνη πξνηεξαηφηεηαο πνπ απνξξνθνχλ ην 91% ησλ πφξσλ ησλ ηξηψλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ. Οη ζηφρνη απηνί είλαη: ηόρνο Πεξηερόκελν Υξεκαηνδόηεζε ηφρνο 1 Αλάπηπμε θαη δηαξζξσηηθή πξνζαξκνγή ησλ αλαπηπμηαθά θαζπζηεξεκέλσλ πεξηθεξεηψλ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, ΔΓΣΠΔ-ΙΙ ηφρνο 2 Αλαζπγθξφηεζε ησλ βηνκεραληθψλ πεξηθεξεηψλ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ θαη πεξηνρψλ ζε παξαθκή ηφρνο 3 Αληηκεηψπηζε ηεο καθξνρξφληαο αλεξγίαο ΔΚΣ ηφρνο 4 Δπαγγεικαηηθή ελζσκάησζε λέσλ ΔΚΣ ηφρνο 5α Δλίζρπζε ηεο πξνζαξκνγήο ησλ γεσξγηθψλ ΔΓΣΠΔ-ΙΙ πεξηθεξεηψλ ηφρνο 5β Αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, ΔΓΣΠΔ-ΙΙ Σν ππφινηπν 9% θαηαλέκεηαη ζηηο 16 θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο (ENVIREG, PRISMA, INTERREG, REGEN, RECHAR, RESIDER, RENAVAL, REGIS, STRIDE, TELEMATIQUE, LEADER, EUROFORM, NOW, HORIZON, RETEX,KONVER) ηηο νπνίεο δηαρεηξίδεηαη ε Δπηηξνπή. Πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο Η δεχηεξε απηή πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο ζπλδέζεθε κε ηε δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηεο Έλσζεο κε ηελ πξφζεζε δεκηνπξγίαο θνηλνχ λνκίζκαηνο θαζψο θαη κε ηελ δηεχξπλζή ηεο πξνο Βνξξά κε ηελ έληαμε ηεο Απζηξίαο, ηεο νπεδίαο θαη ηεο Φηλιαλδίαο. 119

120 Σελ πεξίνδν απηή δεκηνπξγείηαη θαη έλα λέν δηαξζξσηηθφ ηακείν ην Υξεκαηνδνηηθό Σακείν Πξνζαλαηνιηζκνύ ηεο Αιηείαο (ΥΣΠΑ). Γεκηνπξγείηαη θαη έλα λέν ρξεκαηνδνηηθφ κέζν, ην Σακείν πλνρήο, ην νπνίν είλαη αλεμάξηεην απφ ηα Γηαξζξσηηθά Σακεία. Σν Σακείν πλνρήο ρξεκαηνδνηεί ζπγθεθξηκέλα έξγα ζηνλ ηνκέα ησλ δηεπξσπατθψλ δηθηχσλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο, ζε ρψξεο πνπ ην επίπεδν αλάπηπμεο είλαη κηθξφηεξν ηνπ 90% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. Οη ζηφρνη, αθνξνχλ ην 90% ησλ πφξσλ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ, αλακνξθψλνληαη θαηά ηελ πξνγξακκαηηθή πεξίνδν απηή, ιακβάλνληαο πεξηζζφηεξν θνηλσληθφ ραξαθηήξα. Πξνζηίζεηαη επίζεο έλαο ζηφρνο ιφγσ ηεο έληαμεο ησλ ζθαλδηλαβηθψλ ρσξψλ (ζηφρνο 6). πλνπηηθά: ηόρνο Πεξηερόκελν Υξεκαηνδόηεζε ηφρνο 1 Αλάπηπμε θαη δηαξζξσηηθή πξνζαξκνγή ησλ αλαπηπμηαθά θαζπζηεξεκέλσλ πεξηθεξεηψλ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, ΔΓΣΠΔ-ΙΙ ηφρνο 2 Αλαζπγθξφηεζε ησλ βηνκεραληθψλ πεξηθεξεηψλ θαη πεξηνρψλ ζε παξαθκή ΔΣΠΑ, ΔΚΣ ηφρνο 3 Αληηκεηψπηζε ηεο καθξνρξφληαο αλεξγίαο, ΔΚΣ επαγγεικαηηθή ελζσκάησζε λέσλ, πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ηφρνο 4 Πξνζαξκνγή ησλ εξγαδνκέλσλ ζηηο ΔΚΣ βηνκεραληθέο κεηαιιαγέο ηφρνο 5α Πξνζαξκνγή ησλ γεσξγηθψλ δηαξζξψζεσλ, ΔΣΠΑ, ΔΓΣΠΔ-ΙΙ, εθζπγρξνληζκφο θαη αλαδηάξζξσζε ηεο αιηείαο ΥΣΠΑ ηφρνο 5β Αλάπηπμε ησλ εππαζψλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, ΔΓΣΠΔ-ΙΙ ηφρνο 6 Αλάπηπμε ησλ ηδηαίηεξα αξαηνθαηνηθεκέλσλ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, πεξηνρψλ ΔΓΣΠΔ-ΙΙ Οη Κνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο ζπλερίδνπλ λα απνξξνθνχλ ην 9% ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ, αιιά ν αξηζκφο ηνπο κεηψλεηαη ζε 14 (KONVER, ΜΜΔ, 120

121 REGIS II, RECHAR II, RETEX, RESIDER II, INTERREG II, LEADER II, PESCA, ADAPT, "Απαζρφιεζε θαη αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ", URBAN, "Δθζπγρξνληζκφο ηεο θισζηνυθαληνπξγίαο θαη ηεο βηνκεραλίαο έλδπζεο ζηελ Πνξηνγαιία" θαη PEACE γηα ηε Βφξεηα Ιξιαλδία). Σν ππφινηπν 1% ησλ πφξσλ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ ρξεκαηνδνηεί θαηλνηφκεο δξάζεηο θαη ελέξγεηεο πνπ θηλνχληαη ζε 4 ζεκαηηθνχο άμνλεο: δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία, θαηλνηνκία, ρσξνηαμία θαη αζηηθή αλάπηπμε. Πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο Η πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο απηή δηακνξθψζεθε ελ φςεη ηεο κεγάιεο δηεχξπλζεο ηεο Έλσζεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 2004 κε ηελ έληαμε 10 λέσλ ρσξψλ θξαηψλ κειψλ θαη ηελ πηνζέηεζε θνηλνχ λνκίζκαηνο. Σν ζχζηεκα απινπνηείηαη κε ηνλ θαζνξηζκφ 3 κφλν ζηφρσλ θαη 4 Κνηλνηηθψλ πξσηνβνπιηψλ (INTERREG III, LEADER +, EQUAL θαη URBAN). Οη ρξεκαηνδνηήζεηο ηνπ Σακείνπ πλνρήο ζπλδέζεθε κε ην χκθσλν ηαζεξφηεηαο θαη δεκηνπξγείηαη έλα λέν ρξεκαηνδνηηθφ κέζν ην ISPA πνπ απεπζχλεηαη απνθιεηζηηθά ζηηο 10 λέεο ρψξεο κέιε ηεο Έλσζεο. Οη ζηφρνη ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ είλαη: ηόρνο Πεξηερόκελν Υξεκαηνδόηεζε ηφρνο 1 ηφρνο 2 ηφρνο 3 Αλάπηπμε θαη δηαξζξσηηθή πξνζαξκνγή ησλ αλαπηπμηαθά θαζπζηεξεκέλσλ πεξηθεξεηψλ Οηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλαζπγθξφηεζε ησλ πεξηνρψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ δηαξζξσηηθέο δπζθνιίεο Πξνζαξκνγή θαη εθζπγρξνληζκφο ησλ εζληθψλ θαη θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο, εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, ΔΓΣΠΔ-ΙΙ, ΥΣΠΑ ΔΣΠΑ, ΔΚΣ ΔΚΣ Πξνγξακκαηηθή πεξίνδνο

122 Οη θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηελ πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο απηήο ηεο πεξηφδνπ ζπλδέζεθαλ κε ηε ζηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο 120, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ηα πξνγξάκκαηα πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο ζα πξέπεη λα επηδηψθνπλ ηε δηάζεζε πφξσλ γηα ηηο αθφινπζεο ηξεηο πξνηεξαηφηεηεο: βειηίσζε ηεο ειθπζηηθφηεηαο ησλ θξαηψλ κειψλ, ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ησλ πφιεσλ κέζσ ηεο βειηίσζεο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο, ηεο εμαζθάιηζεο επαξθψλ ππεξεζηψλ πςειήο πνηφηεηαο θαη ηεο δηαηήξεζεο ηνπ πεξηβάιινληνο, ελζάξξπλζε ηεο θαηλνηνκίαο, ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο νηθνλνκίαο ηεο γλψζεο κέζσ ησλ δπλαηνηήησλ έξεπλαο θαη θαηλνηνκίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσληψλ, δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ θαη θαιχηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο κε ηελ πξνζέιθπζε πεξηζζφηεξσλ αλζξψπσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ή ηελ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ηε βειηίσζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ ζε αλζξψπηλν θεθάιαην. Σν ζχζηεκα απινπνηείηαη αθφκε πεξηζζφηεξν κε κείσζε ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ θαη ηελ ζχλδεζή ηνπο κε ην κέρξη ηψξα αλεμάξηεην Σακείν πλνρήο. Οη ζηφρνη ηεο πεξηφδνπ απηήο είλαη πην γεληθνί: ηόρνο Πεξηερόκελν Υξεκαηνδόηεζε ηφρνο 1 χγθιηζε ΔΣΠΑ, ΔΚΣ, Σακείν πλνρήο ηφρνο 2 Πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε ΔΣΠΑ, ΔΚΣ ηφρνο 3 Δπξσπατθή εδαθηθή ζπλεξγαζία ΔΚΣ 120 Σν Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο Ληζζαβφλαο (Μάξηηνο 2000) πηνζεηεί κηα ζηξαηεγηθή πνπ εζηηάδεηαη ζηελ απαζρφιεζε θαη πξννξίδεηαη λα κεηαηξέςεη ηελ Έλσζε ζηελ «πην αληαγσληζηηθή θαη δπλακηθή νηθνλνκία ηεο γλψζεο ζε φινλ ηνλ θφζκν κέρξη ην 2010». Σν πκβνχιην ηνπ Γθέηεκπνξγθ (Ινχληνο 2001) ζπκπιεξψλεη ηε ζηξαηεγηθή απηή, ζπλδένληάο ηε κε ηελ αεηθφξν αλάπηπμε. 122

123 Σν ζθεπηηθφ ηνπ ζηφρνπ «ζχγθιηζε» είλαη ε πξνψζεζε ησλ ζπλζεθψλ πνπ επλννχλ ηελ αλάπηπμε θαζψο θαη ησλ παξαγφλησλ πνπ νδεγνχλ ζε πξαγκαηηθή ζχγθιηζε ησλ ιηγφηεξν αλαπηπγκέλσλ θξαηψλ κειψλ θαη πεξηθεξεηψλ. ηελ Έλσζε ησλ 27 ν ζηφρνο απηφο αθνξά 17 θξάηε κέιε θαη 84 πεξηθέξεηεο ησλ νπνίσλ ην θαηά θεθαιήλ ΑΔγρΠ είλαη κηθξφηεξν ηνπ 75% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ θαη ζε ζηαδηαθά κηθξφηεξε βάζε - 16 άιιεο πεξηθέξεηεο κε 16,4 εθαηνκκχξηα θαηνίθνπο ησλ νπνίσλ ην ΑΔγρΠ ππεξβαίλεη ειάρηζηα ην ζρεηηθφ φξην ιφγσ ησλ ζηαηηζηηθψλ αιιαγψλ πνπ έθεξε ε δηεχξπλζε ηεο ΔΔ. Ο δεχηεξνο ζηφρνο απνζθνπεί ζηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο ειθπζηηθφηεηαο ησλ πεξηθεξεηψλ θαζψο θαη ηεο απαζρφιεζεο κέζσ κηαο δηηηήο πξνζέγγηζεο. Πξψηνλ, ηα πξνγξάκκαηα αλάπηπμεο ζα βνεζήζνπλ ηηο πεξηθέξεηεο λα πξνβιέπνπλ θαη λα πξνσζνχλ ηηο νηθνλνκηθέο αιιαγέο κέζσ ηεο θαηλνηνκίαο θαη ηεο πξναγσγήο ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο, ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο βειηίσζεο ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ζηηο πεξηθέξεηεο. Γεχηεξνλ, ζα ζηεξηρηεί ε δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ θαη θαιχηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο κε ηελ πξνζαξκνγή ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη κε ηηο επελδχζεηο ζηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο. Δπηιέμηκεο είλαη ζπλνιηθά 168 πεξηθέξεηεο ζε 19 θξάηε κέιε. Απφ ηηο πεξηθέξεηεο απηέο, 13 πεξηθέξεηεο απνηεινχλ ηηο ιεγφκελεο πεξηνρέο «ζηαδηαθήο εμφδνπ» (phasing-out) θαη ππφθεηληαη ζε εηδηθά θνλδχιηα ρξεκαηνδφηεζεο, θαζψο αλήθαλ ζηελ παξειζνχζα θαηεγνξία ησλ πεξηθεξεηψλ ηνπ ζηφρνπ 1. Ο ζηφρνο γηα ηελ «επξσπατθή εδαθηθή ζπλεξγαζία» έρεη ηξείο ζπληζηψζεο: Η δηαζπλνξηαθή ζπλεξγαζία αθνξά ηηο πεξηθέξεηεο ηνπ επηπέδνπ NUTS 3 πνπ βξίζθνληαη θαηά κήθνο ησλ εζσηεξηθψλ ρεξζαίσλ ζπλφξσλ θαη νξηζκέλσλ εμσηεξηθψλ ρεξζαίσλ ζπλφξσλ, θαζψο θαη φιεο ηηο πεξηθέξεηεο NUTS 3 πνπ βξίζθνληαη θαηά κήθνο ησλ ζαιαζζίσλ ζπλφξσλ ζε απφζηαζε 150 ρικ. απφ απηά 123

124 Η δηαθξαηηθή ζπλεξγαζία αθνξά νιφθιεξε ηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ θαη βαζίδεηαη ζε έλα θαηάινγν πνπ εγθξίζεθε απφ ηελ Δπηηξνπή κε απφθαζε ηεο 31εο Οθησβξίνπ , θαη Γηα ηε δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία είλαη επηιέμηκεο φιεο νη πεξηθέξεηεο ηεο Δπξψπεο. Σα πξνγξάκκαηα Urban II θαη Equal έρνπλ ελζσκαησζεί ζηνπο ζηφρνπο «ζχγθιηζε» θαη «πεξηθεξεηαθή αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε». Δλψ ν ζηφρνο ηεο «επξσπατθήο εδαθηθήο ζπλεξγαζίαο» βαζίδεηαη ζηελ πείξα πνπ απνθηήζεθε απφ ηελ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία INTERREG. Οιφθιεξν ην έδαθνο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαιχπηεηαη απφ έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο ζηφρνπο ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή. Γηα ηηο πεξηθέξεηεο νη νπνίεο ειάκβαλαλ ζεκαληηθή βνήζεηα πξηλ απφ ηε δηεχξπλζε έρνπλ ζεζπηζηεί πξνζσξηλά θαζεζηψηα ελίζρπζεο, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ νη απφηνκεο αιιαγέο κεηαμχ δχν πεξηφδσλ πξνγξακκαηηζκνχ. Δπηιέμηκα γηα ην Σακείν πλνρήο είλαη ηα θξάηε ησλ νπνίσλ ην ΑΔΠ (αθαζάξηζην εζληθφ πξντφλ) είλαη θαηψηεξν απφ ην 90% ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ, δειαδή φιεο νη πεξηθέξεηεο ζηε Bνπιγαξία, Σζερηθή Γεκνθξαηία, Δζζνλία, Διιάδα, Κχπξνο, Λεηηνλία, Ληζνπαλία, Οπγγαξία, Μάιηα, Πνισλία, Πνξηνγαιία, Ρνπκαλία, ινβελία, θαη ινβαθία. Γηα ηελ Ιζπαλία ε νπνία θαλνληθά ζα ήηαλ επηιέμηκε γηα ην Σακείν πλνρήο αλ ην θαηψηαην φξην είρε παξακείλεη ζην 90% ηνπ κέζνπ ΑΔΠ ηεο Έλσζεο ησλ 15 θαη φρη ησλ 25 ρσξψλ εθαξκφδεηαη κεηαβαηηθφ θαζεζηψο κε θζίλνπζα θιίκαθα. Οη πεξηθέξεηεο ηνπ επηπέδνπ NUTS 2 ησλ νπνίσλ ην θαηά θεθαιή ΑΔγρΠ είλαη θαηψηεξν απφ ην 75 % ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ είλαη επηιέμηκεο γηα ηνλ ζηφρν «ζχγθιηζε» 122. Ο ζηφρνο αθνξά πεξηθέξεηεο ζε 18 ρψξεο: Βνπιγαξία, Σζερηθή Γεκνθξαηία, Γεξκαλία (Brandenburg-Nordost, Mecklenburg- Vorpommern, Chemnitz, Dresden, Dessau, Magdeburg, Thüringen), Δζζνλία, Διιάδα (Αλαηνιηθή Μαθεδνλία, Θξάθε, Θεζζαιία, Ήπεηξνο, Νήζνη ηνπ Ινλίνπ, Γπηηθή Διιάδα, Πεινπφλλεζνο, Βφξεην Αηγαίν, Κξήηε), Ιζπαλία (Andalucía, 121 Ο ράξηεο είλαη δηαζέζηκνο ζηε ηζηνζειίδα: Γηα ηελ αληηζηνηρία ησλ NUTS κε ηηο αληίζηνηρεο δηνηθεηηθέο δηαηξέζεηο βι

125 Castilla-La Mancha, Extremadura, Galicia), Γαιιία, Οπγγαξία, Ιηαιία, Λεηνλία, Ληζνπαλία, Μάιηα, Πνισλία, Πνξηνγαιία, Ρνπκαλία, ινβελία, ινβαθία θαη Ηλσκέλν Βαζίιεην. Κάπνηεο ρψξεο φπσο ε Βνπιγαξία, ε Πνισλία, ε Μάιηα θ.ά., εληάζζνληαη νιφθιεξεο ζην ζηφρν απηφ. ηηο πεξηθέξεηεο πνπ ζα ήηαλ επηιέμηκεο γηα ηνλ ζηφρν "ζχγθιηζε" αλ ην θαηψηαην φξην είρε κείλεη ζην 75 % ηνπ κέζνπ ΑΔΠ ηεο Έλσζεο ησλ 15 θαη φρη ησλ 25, εθαξκφδεηαη κεηαβαηηθφ θαζεζηψο κε θζίλνπζα θιίκαθα («phasingout»). Απηφ αθνξά: Βέιγην, Γεξκαλία (Brandenburg-Südwest, Lüneburg, Leipzig, Halle), Διιάδα (Kεληξηθή Mαθεδνλία, Γπηηθή Μαθεδνλία, Αηηηθή), Ιζπαλία (Ciudad Autónoma de Ceuta, Ciudad Autónoma de Melilla, Principado de Asturias, Región de Murcia),Ιηαιία, Απζηξία, Πνξηνγαιία θαη Ηλσκέλν Βαζίιεην. Οη πεξηθέξεηεο πνπ δελ θαιχπηνληαη νχηε απφ ηνλ ζηφρν "ζχγθιηζε" νχηε απφ ηε κεηαβαηηθή ζηήξημε είλαη επηιέμηκεο γηα ηνλ ζηφρν «αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε». Παξέρεηαη φκσο κεηαβαηηθή ζηήξημε κε θζίλνπζα θιίκαθα («phasing-in») κέρξη ην 2013 ζηηο πεξηθέξεηεο NUTS 2 πνπ θαιχπηνληαλ απφ ηνλ πξψελ ζηφρν 1, αιιά ησλ νπνίσλ ην ΑΔΠ ππεξβαίλεη ην 75 % ηνπ κέζνπ ΑΔΠ ηεο Έλσζεο ησλ 15. Οη επηιέμηκεο πεξηθέξεηεο αθνξνχλ ηηο: Ιξιαλδία, Διιάδα (ηεξεά Διιάδα, Νφηην Αηγαίν), Ιζπαλία (Canarias, Castilla y León, Comunidad Valenciana), Ιηαιία, Κχπξν, Οπγγαξία, Πνξηνγαιία, Φηλιαλδία θαη Ηλσκέλν Βαζίιεην. Σν ζπλνιηθφ πνζφ πνπ ζα δηαηεζεί γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο ηελ πεξίνδν αλέξρεηαη ζηα 347,410 δηο επξψ θαη αληηζηνηρεί ζην 35,7% ηνπ ζπλνιηθνχ επξσπατθνχ πξνυπνινγηζκνχ. Σν πνζφ απηφ θαηαλέκεηαη αλά ζηφρν θαη έηζη ην 81.54% δηαηίζεηαη γηα ηνλ ζηφρν «ζχγθιηζε», ην 15.95% γηα ηνλ ζηφρν «αληαγσληζηηθφηεηα θαη απαζρφιεζε» θαη κφιηο ην 2.52% γηα ηνλ ζηφρν «επξσπατθή εδαθηθή ζπλεξγαζία». Σέινο ζεκαληηθέο είλαη θαη νη αιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε επίπεδν δεκνζηνλνκηθήο δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ κε ζθνπφ ηε κεγαιχηεξε επειημία αιιά θαη ηε βειηίσζε ηνπ ειέγρνπ Γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε δεκνζηνλνκηθή δηαρείξηζε ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ θαη ηηο θαηλνηνκίεο βι

126 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Γ ΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΑΗ ΣΟΤ ΠΟΛΙΣΙΚΟΤ ΤΣΗΜΑΣΟ ΣΗ ΟΜΟΠΟΝΓΙΑΚΗ ΓΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΣΗ ΓΔΡΜΑΝΙΑ