Πεπίλητη Βαζηθφ αληηθείκελν δηεξεχλεζεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε εμέηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο πνπ πθίζηαηαη ζηελ Δπξψπε θαη

Transcript

1 Πεπίλητη Βαζηθφ αληηθείκελν δηεξεχλεζεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε εμέηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο πνπ πθίζηαηαη ζηελ Δπξψπε θαη ηδηαίηεξα ζηελ Ηζπαλία. Πξφθεηηαη ζηελ νπζία γηα κηα δηαδηθαζία κε απνθεληξσηηθφ ραξαθηήξα, ε νπνία κπνξεί λα θαηεγνξηνπνηεζεί ζε πέληε ηχπνπο: ηε δηνηθεηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε, ηελ πεξηθεξεηνπνίεζε κέζσ ησλ πθηζηάκελσλ ηνπηθψλ αξρψλ, ηελ πεξηθεξεηαθή απνθέληξσζε, ηελ πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε θαη ηελ πεξηθεξεηνπνίεζε κέζσ ησλ νκφζπνλδσλ αξρψλ. Ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960, δηαθξίλεηαη ζηα Δπξσπατθά θξάηε κηα ηάζε γηα εκθάληζε πεξηθεξεηαθψλ «πηέζεσλ» ε νπνία είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ ελδπλάκσζε ηεο δεκνθξαηίαο, ελψ κηα λέα ψζεζε δίλεηαη ζηε δηαδηθαζία πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δεθαεηηψλ 80 θαη 90, ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο αλαδηάξζξσζεο, ηνπ θξαηηθνχ αλαζρεκαηηζκνχ, ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο. Παξάιιεια, ζην πιαίζην ηεο δηεχξπλζεο ηεο ΔΔ κε ηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, δξνκνινγνχληαη νη δηαδηθαζίεο εθείλεο πνπ αλακέλεηαη λα σζήζνπλ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ ελ ιφγσ θξαηψλ ζηε ζέζπηζε πεξηθεξεηαθψλ δνκψλ. Δίλαη πάλησο γεγνλφο φηη κέρξη ζήκεξα ζηα θξάηε απηά ε δεκηνπξγία πεξηθεξεηαθψλ νξγαληζκψλ ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιε δηζηαθηηθφηεηα. Δκθαλίδεηαη έηζη σο κε αλακελφκελε, ηνπιάρηζηνλ ζην θνληηλφ κέιινλ, ε πνιηηηθή πξφζεζε γηα εγθαζίδξπζε κνξθψλ πεξηθεξεηαθήο απηνλνκίαο, κε εμαίξεζε ηελ Πνισλία θαη ηελ Γεκνθξαηία ηεο Σζερίαο. Ζ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ απνηειεί έλα ηδηαίηεξν ζεκείν αλαθνξάο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Ζ ελίζρπζε ησλ ηάζεσλ γηα επξχηεξε πεξηθεξεηαθή απηνλνκία θαη νη ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο γχξσ απφ ην θαηλφκελν ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, δεκηνπξγνχλ έλα απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ην ξφιν πνπ ζα κπνξνχζε λα δηαδξακαηίζεη έλα Δπξσπατθφ φξγαλν σο ζπληειεζηήο έθθξαζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζπκθεξφλησλ θαη δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζην πιαίζην ηεο ΔΔ. Σνλ παξαπάλσ ξφιν έξρεηαη λα δηαδξακαηίζεη απφ ην 1994, ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ. Ζ ζχζηαζή ηεο απνηειεί αλακθίβνια κηα απάληεζε ζηε δηαπηζησκέλε αλάγθε κεγαιχηεξεο δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο θαη δηαθάλεηαο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ θνηλνηηθψλ απνθάζεσλ, ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. Απνηειεί δε παξάιιεια, ην 1

2 ζεζκηθφ απνηέιεζκα κηαο καθξάο θαη ελδηαθέξνπζαο ζπδήηεζεο γχξσ απφ ηε ζέζε ησλ Δπξσπατθψλ Πεξηθεξεηψλ ζηε λέα Δπξσπατθή αξρηηεθηνληθή θαη κηα πξψηε εθδήισζε ηθαλνπνίεζεο ηνπ αηηήκαηνο γηα κηα «Δπξψπε ησλ Πεξηθεξεηψλ», ε νπνία αλακέλεηαη λα απνηειέζεη ηε «ζεξαπεία» ηνπ δεκνθξαηηθνχ ειιείκκαηνο ηεο ΔΔ κέζα απφ ηε ζεζκνζέηεζε ελφο ηξίηνπ επηπέδνπ δηαθπβέξλεζεο ζην θνηλνηηθφ «γίγλεζζαη». Ζ παξνπζίαζε ηνπ Ηζπαληθνχ κνληέινπ έξρεηαη λα εμεηδηθεχζεη ην θαηλφκελν ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζε κηα ρψξα, ε νπνία κφιηο ην 1978 βίσζε ηελ (ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλε) εκπεηξία ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ. Ωζηφζν, ηα ηειεπηαία 25 ρξφληα έρνπλ ζεκαηνδνηήζεη κηα πνξεία ξηδηθήο κεηακφξθσζεο ηεο δνκήο θαη ηεο νξγάλσζεο ηνπ Ηζπαληθνχ δηνηθεηηθνχ ζπζηήκαηνο. Απφ έλα ζπγθεληξσηηθφ θξάηνο, φπνπ πθίζηαλην κφλν δχν επίπεδα δηνίθεζεο (θεληξηθφ θαη ηνπηθφ), ε Ηζπαλία πέξαζε ζε έλα ζχζηεκα ηξηψλ επηπέδσλ δηνίθεζεο, αθνχ ζηα δχν πξνεγνχκελα πξνζηέζεθε θαη έλα (ελδηάκεζν) πεξηθεξεηαθφ, κε ηε δεκηνπξγία ηνπ ζεζκνχ ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο θαη ηελ ίδξπζε ησλ 17 ΑΚ κε ην χληαγκα ηνπ ήκεξα νη ΑΚ απνηεινχλ ην δπλακηθφηεξα εμειηζζφκελν ζεζκφ ηεο ρψξαο ζε επίπεδν απνθεληξσκέλεο (θαη κάιηζηα απηνδηνηθνχκελεο) δηαθπβέξλεζεο. Με βάζε ηα παξαπάλσ, ζθνπφο ηεο παξνχζαο αλάιπζεο είλαη ε ζπζηεκαηηθή θαη εκπεξηζηαησκέλε πξνζέγγηζε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ θαηλνκέλνπ έηζη φπσο απηφ εκθαλίδεηαη ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν. Δμεηάδνληαη νη βαζηθέο πηπρέο ηνπ θαη αλαδεηθλχνληαη νη λέεο ηάζεηο θαη πξννπηηθέο ηνπ. Δπηδηψθεηαη παξάιιεια ε ζχγθξηζε ηνπ ελ ιφγσ θαηλνκέλνπ ζηηο ρψξεο κέιε ηεο ΔΔ, θαζψο θαη ζηηο ππφ έληαμε ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, κέζα απφ ηνλ ηχπν πεξηθεξεηνπνίεζεο πνπ ε θάζε ρψξα έρεη πηνζεηήζεη. ην πιαίζην ησλ παξαπάλσ αλαθνξψλ, ην Ηζπαληθφ κνληέιν αλαιχεηαη σο case study, φπνπ δηεξεπλάηαη ην δηνηθεηηθφ ηνπ ζχζηεκα, θαζψο θαη φιεο νη βαζηθέο πηπρέο ηνπ ζεζκνχ ηεο Ηζπαληθήο πεξηθέξεηαο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηε δηαδηθαζία πεξηθεξεηνπνίεζεο πνπ ιακβάλεη ρψξα ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν. Ωο ζηφρνο απηήο ηεο πξνζπάζεηαο θαζίζηαηαη ε νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ηεο Ηζπαληθήο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο: ε ζέζπηζή ηεο, ε νξγάλσζή ηεο, ε ιεηηνπξγία ηεο θαη νη δηαθαηλφκελεο ηάζεηο εμέιημήο ηεο. 2

3 Summary The basic object of investigation of the present project is the examination of the phenomenon of regionalization that exists in Europe and particularly in Spain. It is in fact a procedure of decentralizing character, which can be categorized in five types: the administrative regionalization, the regionalization through the existing local authorities, the regional decentralization, the political regionalization and the regionalization through the federate authorities. Since the 1960 s, a tendency for the appearance of regional "pressures" is detected in the European states, which is directly connected with the intensification of democracy, while a new impetus is given in the process of regionalization in Europe during the 80 s and 90 s, by economic restructuring, state reform, globalization and European integration. At the same time, in the framework of EU s enlargement with the countries of Eastern Europe, the procedures that are expected to urge the governments of the states in question towards the establishment of regional structures are undertaken. It is a fact, however, that up to now the creation of regional organizations in these states is characterized by great hesitation. Therefore, the political intention for the establishment of forms of regional autonomy -with the exception of Poland and the Czech Republic- is presented as not to be expected, at least in the near future. The Committee of the Regions constitutes a special reference point of the present project. The reinforcement of the tendencies for broader regional autonomy and the theoretical approaches relating to the phenomenon of multileveled governing in Europe, create an increased interest for the role that a European body could play as a factor of the expression of regional interests and of the policy configuration in the frame of EU. It is the Committee of the Regions that plays that role since Its constitution undoubtedly gives an answer to the obvious need for more democratic legitimization and transparency in the process of decision-making in the EU, particularly in the sector of economic and social cohesion. It also constitutes the institutional result of a long and interesting discussion about the position of the European Regions in the new European architecture and a primary show of satisfaction to the demand for a "Europe of the Regions", which 3

4 is expected to become the "therapy" of the democratic deficit of the EU, through the enactment of a third level of governing in the Community system. The presentation of the Spanish model comes to specify the phenomenon of regionalization in a country, which witnessed the (constitutionally guaranteed) experience of democratic institutions only in However, the last 25 years have signaled a course of radical metamorphosis of the structure and organization of the Spanish administrative system. Spain moved to a threeleveled administrative system -whereas being a centralized state before, where only two levels of administration (central and local) existed- as a new (intermediary) regional level was added to the two former ones, with the creation of the institution of regional self-government and the foundation of 17 AC by the Constitution of The ACs are today the most dynamically evolving institution of the country on the level of decentralized (and in particular self-governed) governance. According to these, the intention of the present analysis is the systematic and thorough approach of the regional phenomenon as it is presented in Europe. Its basic aspects are examined and its new tendencies and perspectives are recorded. Αt the same time a comparison of this phenomenon among the member-countries of the EU as well as the applicant countries of Eastern Europe is attempted, through the type of regionalization that each country has adopted. On the basis of the previous references, the Spanish model is analyzed as a case study, where its administrative system is being examined, as well as all the basic aspects of the institution of the Spanish region that are related to the process of regionalization that takes place in Europe. The objective of this effort is the full presentation of the Spanish regional self-government: its establishment, its organization, its function and its tendencies for further devolution. 4

5 ΛΔΞΔΙ-ΚΛΔΙΓΙΑ Αποκένηπυζη (Decentralization) Αζύμμεηπη πεπιθεπειοποίηζη (Asymmetrical Regionalization) Αςηόνομη Κοινόηηηα (Autonomous Community) Δκηελεζηικόρ Φενηεπαλιζμόρ (Executive Federalίsm) Δπικοςπικόηηηα (Subsidiarity) Δπιηποπή ηυν Πεπιθεπειών (Committee of the Regions) Καηαζηαηικό Αςηονομίαρ (Statute of Autonomy) Κςβεπνηηικόρ Δπίηποπορ (Governmental Delegate) Ομοζπονδιοποίηζη (Federalization) Οπγανικόρ Νόμορ (Organic Law) Πεπιθέπεια (Region) Πεπιθεπειακέρ Απσέρ (Regional Authorities) Πεπιθεπειακή αςηοδιοίκηζη (Regional self-government) Πεπιθεπειακή αςηονομία (Regional autonomy) Πεπιθεπειοποίηζη (Regionalization) ςμμεηπική πεπιθεπειοποίηζη (Symmetrical Regionalization) ςνηαγμαηικό Γικαζηήπιο (Constitutional Court) 5

6 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ AC EU OECD ΑΚ ΓΔΚ ΔΔ ΔΚ ΔηΠ ΔΣΠΑ ΗΠΑ ΚΑΒ ΚΔΓΚΔ ΟΚΔ ΟΝΔ ΟΟΑ ΟΣΑ ςνθ ΔΚ ΣΔΓΚΝΑ ΤΠΔΓΓΑ Autonomous Community European Union Organization of Economic Cooperation and Development Αςηόνομη Κοινόηηηα Γικαζηήπιο Δςπυπαφκών Κοινοηήηυν Δςπυπαφκή Ένυζη Δςπυπαφκέρ Κοινόηηηερ Δπιηποπή ηυν Πεπιθεπειών Δςπυπαφκό Σαμείο Πεπιθεπειακήρ Ανάπηςξηρ Ηνυμένερ Πολιηείερ ηηρ Αμεπικήρ Κόμμαηα Αςηονομιζηικήρ Βάζηρ Κενηπική Ένυζη Γήμυν και Κοινοηήηυν Δλλάδαρ Οικονομική και Κοινυνική Δπιηποπή Οικονομική και Νομιζμαηική Ένυζη Οπγανιζμόρ Οικονομικήρ ςνεπγαζίαρ και Ανάπηςξηρ Οπγανιζμόρ Σοπικήρ Αςηοδιοίκηζηρ ςνθήκη Δςπυπαφκών Κοινοηήηυν Σοπική Ένυζη Γήμυν και Κοινοηήηυν Νομού Αηηικήρ Τποςπγείο Δζυηεπικών Γημόζιαρ Γιοίκηζηρ και Αποκένηπυζηρ 6

7 Διζαγυγή Πνιινί είλαη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ν δηάινγνο ζρεηηθά κε ην κέιινλ ηεο Δπξψπεο πξέπεη λα επηθεληξσζεί, κεηαμχ άιισλ, ζην ξφιν ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζεζκψλ. Αθελφο πξέπεη λα απνηππσζεί ζαθέζηεξα ζηηο πλζήθεο θαη ζηελ πνξεία δηαθπβέξλεζεο ηεο ΔΔ ε δηαδηθαζία πνπ έιαβε ρψξα ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο (παξάιιεια κε ηε δηαδηθαζία ηεο επξσπατθήο νηθνδφκεζεο), θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ: κηα δηαδηθαζία πεξηθεξεηνπνίεζεο, ή αθξηβέζηεξα, κηα δηαδηθαζία απμαλφκελεο αλαγλψξηζεο ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηεο απηνλνκίαο ησλ Δπξσπατθψλ πεξηθεξεηψλ. Οη ηειεπηαίεο απέθηεζαλ θαηά ζπλέπεηα κηα κεγαιχηεξε βαξχηεηα φζνλ αθνξά ηε κεηαθνξά ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο θαη ηε δηαρείξηζε ησλ θνηλνηηθψλ πξνγξακκάησλ, γεγνλφο πνπ ηνπο πξνζέδσζε κηα λέα ζπλείδεζε γηα ην ξφιν πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ Δπξψπε. Αθεηέξνπ, απηφ πνπ πξέπεη επίζεο λα δηεξεπλεζεί είλαη ε δπλαηφηεηα ζπκβνιήο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζεζκψλ ζηελ επίηεπμε ελφο ζεκειηψδνπο ζηφρνπ, ν νπνίνο αθνξά ζηελ νπζηαζηηθή πξνζέγγηζε ησλ πνιηηψλ απφ ηελ ΔΔ. Έλα αθξηβψο απφ ηα ζχγρξνλα αηηήκαηα πνπ εθδειψλνληαη είλαη πιένλ ε αλάγθε χπαξμεο κηαο πην δεκνθξαηηθήο ΔΔ κε ηελ έλλνηα ηεο εγγχηεηάο ηεο ζηνλ Δπξσπαίν πνιίηε. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ, ζα πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ νη δνκέο εθείλεο πνπ ζα επηηξέςνπλ ηελ φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηελ ιήςε ησλ απνθάζεσλ θαη ην ζρεδηαζκφ ησλ εζληθψλ θαη Κνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. Ζ πεξηθεξεηνπνίεζε είλαη ζε πνιχ κεγάιν βαζκφ θαξπφο κηαο ζεζκηθήο θαη πνιηηηθήο δπλακηθήο πνπ δηαθέξεη ζε θάζε κηα απφ ηηο Δπξσπατθέο ρψξεο. Ο ξφινο πνπ δηαδξακάηηζαλ νη ΔΚ ζε απηή ηελ εμέιημε ήηαλ πεξηνξηζκέλνο: αξρηθά κέζσ ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο θαη ζηε ζπλέρεηα κέζσ ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο κε ζηφρν ηελ άκβιπλζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, επλνήζεθε ε δηαδηθαζία (κηαο δηνηθεηηθήο θαηά βάζε) πεξηθεξεηνπνίεζεο ζε φια ζρεδφλ ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, σο θχξηνο κνριφο πινπνίεζεο ησλ πνιηηηθψλ απηψλ. Ζ πξνάζπηζε θαη ελίζρπζε ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνλνκίαο ζηηο δηάθνξεο επξσπατθέο ρψξεο αλακέλεηαη λα απνηειέζεη ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηελ πεξαηηέξσ νηθνδφκεζε ηεο ΔΔ, ε νπνία ζα βαζίδεηαη ζηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηεο απνθέληξσζεο ηεο εμνπζίαο. απηή ηε δπλακηθή, νη πεξηθεξεηαθνί ζεζκνί ζα απνηειέζνπλ ηνλ ζχλδεζκν αθελφο κελ κεηαμχ ηεο 7

8 Δπξψπεο θαη ησλ θξαηψλ, αθεηέξνπ δε κεηαμχ απηήο θαη ησλ πνιηηψλ, δξνκνινγψληαο ηαπηφρξνλα λέεο «ζθαίξεο» θαη κεζφδνπο δηαθπβέξλεζεο. Ο παξαθάησ πίλαθαο ηαμηλνκεί ηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, κε βάζε ηε δνκή ηνπο σο πξνο ην ζεζκφ ηεο πεξηθέξεηαο: Πίνακαρ 1. Σαξινόμηζη ηυν κπαηών μελών ηηρ ΔΔ, με βάζη ηη δομή ηοςρ υρ ππορ ηο θεζμό ηηρ πεπιθέπειαρ Δνιαία κπάηη Αποκενηπυηικά Πεπιθεπειακά Ομοζπονδιακά Δνιαία κπάηη Δνιαία κπάηη Κπάηη Διιάδα Γαιιία Ζλσκέλν Βαζίιεην Γεξκαλία Ηξιαλδία Φηλιαλδία Ηηαιία Απζηξία Λνπμεκβνχξγν Οιιαλδία Ηζπαλία Βέιγην Πνξηνγαιία νπεδία Γαλία Πηγή: European Commission, Working Group 4c, 2001, Report on multilevel governance: linking and networking the various regional and local levels. Ζ παξνχζα εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζε δχν κέξε, ηα νπνία αλαιχνληαη ζε επηά θεθάιαηα. Ζ έλλνηα ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε, απνηειεί αληηθείκελν δηεξεχλεζεο ηνπ πξψηνπ κέξνπο. Δηδηθφηεξα, ζην πξψην θεθάιαην πξνζεγγίδεηαη ε έλλνηα ηεο πεξηθέξεηαο σο ρψξνπ θαη σο ζεζκνχ, ελψ αλαιχνληαη δχν αθφκε πηπρέο ηεο: ε έλλνηα ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνλνκίαο θαη ε έλλνηα ηεο ζπκκεηνρηθήο αληηπξνζψπεπζεο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ. Παξάιιεια, ζθηαγξαθείηαη ε έλλνηα ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο θαη δίλεηαη ν νξηζκφο ηεο. Σν δεχηεξν θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηελ εμέιημε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο. Παξνπζηάδνληαη νη ηζηνξηθέο θαηαβνιέο ηνπ ελ ιφγσ θαηλνκέλνπ, θαζψο θαη νη λέεο ηάζεηο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε. ηε ζπλέρεηα, ην ηξίην θεθάιαην αλαιχεη ηνπο ηχπνπο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε, φπνπ κέζα απφ ηελ παξνπζίαζή ηνπο αλαδεηθλχνληαη νη νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο φρη κφλν κεηαμχ ησλ ζεκεξηλψλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ, αιιά θαη ησλ ππφ έληαμε ρσξψλ ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. 8

9 Σν ηειεπηαίν θεθάιαην ηνπ πξψηνπ κέξνπο αθηεξψλεηαη ζηελ παξνπζίαζε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ, φπνπ εμεηάδνληαη ε ζχλζεζε, νη αξκνδηφηεηεο θαη ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηεο. Σν Ηζπαληθφ κνληέιν απνηειεί αληηθείκελν δηεξεχλεζεο ηνπ δεχηεξνπ κέξνπο. πγθεθξηκέλα, ζην πέκπην θεθάιαην πεξηγξάθεηαη κε ζπλνπηηθφ, αιιά εκπεξηζηαησκέλν θαη ζπζηεκαηηθφ ηξφπν ην πξνθίι ηεο Ηζπαλίαο, νη βαζηθνί νηθνλνκηθν-θνηλσληθνί ηεο δείθηεο θαη ε ηππνινγία θαη ιεηηνπξγία ησλ πνιηηηθψλ ηεο ζεζκψλ. Παξάιιεια, πξνζεγγίδεηαη ε έλλνηα ηεο δεκνθξαηίαο ζηελ ππφ εμέηαζε ρψξα κέζα απφ κία ηζηνξηθή αλαδξνκή. Σν έθην θεθάιαην αλαθέξεηαη ζην Ηζπαληθφ δηνηθεηηθφ ζχζηεκα. Παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ην ζρήκα ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο-θπβέξλεζεο, θαζψο θαη ην ζχζηεκα ηεο απηνδηνίθεζεο. Σέινο, ζην έβδνκν θεθάιαην γίλεηαη νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ηνπ ζεζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο ζηελ Ηζπαλία. Σν ελ ιφγσ θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηελ ηζηνξηθή αλαδξνκή ηνπ ζεζκνχ ηεο Ηζπαληθήο πεξηθέξεηαο, ηε δηεξεχλεζε ηεο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο, ηελ παξνπζίαζε ησλ αξκνδηνηήησλ, ησλ πφξσλ θαη ησλ δαπαλψλ ηεο, θαζψο επίζεο ηελ θαηαγξαθή ηεο ζηάζεο ησλ ηζπαλψλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ην ζεζκφ ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο ζηε ρψξα ηνπο. Καζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο παξνπζίαζεο ηνπ Ηζπαληθνχ κνληέινπ πξαγκαηνπνηείηαη ηαπηφρξνλα κηα ζπγθξηηηθή πξνζέγγηζε κε ην Γεξκαληθφ θαη Ηηαιηθφ κνληέιν, φπνπ παξαηίζεηαη κηα ζεηξά νκνηνηήησλ θαη δηαθνξψλ, κε ζηφρν ηελ θαιχηεξε εκπέδσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ Ηζπαληθψλ ζεζκψλ. Μεηά ην ηέινο ηνπ έβδνκνπ θεθαιαίνπ αθνινπζνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα, ε βηβιηνγξαθία θαη ηα παξαξηήκαηα. Ζ νινθιεξσκέλε παξνπζίαζε ηνπ πεξηθεξεηαθνχ θαηλνκέλνπ ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν θαη ε εκβξηζήο αλάιπζε ηνπ Ηζπαληθνχ κνληέινπ, πξνζθέξνπλ ηδηαίηεξε αμία θαη επηθαηξφηεηα γηα ηελ Διιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε. Αμία, δηφηη κέζα απφ ηε ζπλαγσγή ησλ ζρεηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ δηαθσηίδνληαη νη πιεπξέο πνπ αθνξνχλ ηε δηαδηθαζία ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηελ ΔΔ, θνκκάηη ηεο νπνίαο απνηειεί θαη ε ρψξα καο. Απηφ βνεζά ζηελ πιεξέζηεξε θαη αληηθεηκεληθφηεξε ζεψξεζε ησλ παξακέηξσλ, αιιά θαη ησλ πξνυπνζέζεσλ πνπ νδεγνχλ κηα ρψξα ζε κηα νκαιή πνξεία πεξηθεξεηνπνίεζεο. Δπηθαηξφηεηα, δηφηη ε ηάζε 9

10 πεξηθεξεηνπνίεζεο πνπ ιακβάλεη ρψξα ζηελ Δπξψπε, αλακέλεηαη φηη ζα επεξεάζεη ζχληνκα θαη ηελ Διιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε. Δίλαη ινηπφλ ζθφπηκν, ελφςεη κηαο ελδερφκελεο δηνηθεηηθήο αλαδηάξζξσζεο ζηε ρψξα καο, λα έρεη πξνεγεζεί ε εμέηαζε ησλ πθηζηάκελσλ ζπζηεκάησλ άιισλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ, ησλ νπνίσλ ηα ζπκπεξάζκαηα απφ ηελ ιεηηνπξγία ησλ πεξηθεξεηαθψλ ηνπο ζεζκψλ λα εηζξεχζνπλ ζηε ρψξα καο σο εκπεηξία, ρσξίο απηφ βεβαίσο λα ζεκαίλεη φηη ε δηνηθεηηθή πξαθηηθή κηαο ρψξαο κπνξεί λα κεηαθεξζεί απηνχζηα ζε κηα άιιε. Ζ γλψζε άιισζηε ησλ δηαθφξσλ δεκνθξαηηθψλ παξαδφζεσλ ησλ Δπξσπατθψλ ρσξψλ ππελζπκίδεη φηη γηα λα απνδψζνπλ νη φπνηεο δηνηθεηηθέο κεηαξξπζκίζεηο, πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ θαη λα εθαξκνζηνχλ αλάινγα κε ηηο ηζηνξηθέο θαη πνιηηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε ρψξαο. Θα πξέπεη σζηφζν λα θαηαζηεί ζαθέο φηη ε επηιεθηηθή ρξήζε ησλ βέιηηζησλ ζεζκηθψλ επηινγψλ (ε νπνία απνξξέεη απφ ηελ επξεία γλψζε πεξί ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζεζκψλ ησλ Δπξσπατθψλ θξαηψλ), απνηειεί δεηνχκελν φρη κφλν γηα ηελ Διιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε, αιιά θαη γηα θάζε ζχγρξνλε δηνίθεζε, ε νπνία νδεχεη πξνο ηελ εκπέδσζε θαη ηελ πεξαηηέξσ δηεχξπλζε ησλ δεκνθξαηηθψλ θαη ησλ απνθεληξσηηθψλ ηεο ζεζκψλ. Ζ πξφθιεζε είλαη κεγάιε θαη νη πξνζδνθίεο ειπηδνθφξεο. Δπξχηεξα απνδεθηή πεπνίζεζε απνηειεί έηζη ην γεγνλφο φηη ν ζεζκφο ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο πξνζθέξεη θαιχηεξεο ζπλζήθεο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο ζηελ θαζεκεξηλή δσή καο, ζπληζηά δε έλα δσηηθφ ρψξν γηα ηελ αλαδσνγφλεζή ηεο. Ζ πξννπηηθή απηή πξέπεη δίρσο άιιε θαζπζηέξεζε λα γίλεη αληηιεπηή θαη ζηνλ ηφπν καο. 10

11 Only by recognizing the role of regional authorities as a contact point with the citizens and their federal role within the territories that they represent, can the European Union succeed in ensuring smooth European governance and maintaining economic, social and territorial cohesion in the greater enlarged, Europe. Romano Prodi, President of the European Commission. ΜΔΡΟ Α Η ΔΝΝΟΙΑ ΣΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΟΠΟΙΗΗ ΣΗΝ ΔΤΡΩΠΗ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΣΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑ-ΟΡΙΜΟΙ 1. Η έννοια ηηρ Πεπιθέπειαρ (Region) ην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ν φξνο πεξηθέξεηα εκπεξηέρεη έλα επξχ θάζκα ελλνηψλ θαιχπηνληαο, φηαλ εθαξκφδεηαη ζε πνιηηηθέο ή δηνηθεηηθέο νληφηεηεο, πνιχ δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο. Σα ζπληάγκαηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ αλαθέξνληαη ζε νκφζπνλδα θξαηίδηα (Γεξκαλία, Απζηξία), ζε Πεξηθέξεηεο ή Κνηλφηεηεο (Βέιγην), ζε Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο (Ηζπαλία), ζε Πεξηθέξεηεο κε εηδηθφ ή θαλνληθφ θαζεζηψο (Ηηαιία), ζε πφιεηοθξάηε (Γεξκαλία), ζε Πεξηθέξεηεο θαη ζε Ννκνχο (Γαιιία, Διιάδα), ζε πκβνχιηα Κνκεηείαο (Ζλ. Βαζίιεην, νπεδία), ζε Κνηλφηεηεο-Κνκεηείεο (Ηξιαλδία), ζε Δπαξρίεο (Βέιγην, Γαλία, Ηζπαλία, Φηιαλδία, Ηηαιία, Οιιαλδία), ζε Πεξηθεξεηαθά πλδηθάηα Κνηλνηήησλ ή ζε πλδηθάηα Αζηηθήο Πεξηθέξεηαο (Γεξκαλία), ζε Γηνηθεηηθέο Πεξηνρέο (Γεξκαλία, Λνπμεκβνχξγν, Πνξηνγαιία), ελίνηε κε ηε ρξήζε ησλ ίδησλ φξσλ πνπ παξαπέκπνπλ ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα δηαθπβέξλεζεο. 1 1 Βι. ζρεη. Council of Europe, 1994, Regionalization in Europe: evaluation and perspectives, ζει. 22, Directorate General for Research, 2000, Working Paper on Regionalization in Europe: Current situation, trends and prospects in the member states of the European Union and in the applicant countries of Central and Eastern Europe, ζει. 4, European Commission, Working Group 4c, 2001, Report on multi level governance: linking and networking the various regional and local levels, ζει. 13, Smouts M., 2002, The region as the new imagined community in Regions in Europe, edited by Gales P. and Lequesne C., ζει. 30 θαη Gales P., 2002, Government and governance of regions in Regions in Europe, edited by Gales P. and Lequesne C., ζει

12 Μεξηθνί κάιηζηα αλαιπηέο πξνηηκνχλ αληί ηεο έλλνηαο ηεο πεξηθέξεηαο εθείλε ηνπ «εζσηεξηθνχ έζλνπο», απνθεχγνληαο σζηφζν ηηο ιέμεηο «αλεμαξηεζία» θαη «απφζρηζε». Άιινη θάλνπλ αλαθνξά ζηελ έλλνηα ησλ θνηλνηήησλ ή ησλ εδαθηθψλ ελνηήησλ (απηφλνκσλ ή ηνπηθψλ), αλάινγα κε ηε ζέζε ηνπο ζηηο δηάθνξεο ζθαίξεο δηαθπβέξλεζεο. Σα θνηλσληθν-νηθνλνκηθά δεδνκέλα απνηεινχλ ην ζεκείν εθθίλεζεο γηα θάπνηνπο, ελψ γηα άιινπο ε θνπιηνχξα θαη ε γιψζζα. Σέινο, νξηζκέλεο πεξηθέξεηεο νκαδνπνηνχληαη κε βάζε γεσγξαθηθά θξηηήξηα, ελψ άιιεο κε βάζε ηηο λνκνζεηηθέο ηνπο αξκνδηφηεηεο. 2 Απηφ ην ελλνηνινγηθφ εχξνο καξηπξεί ηνλ πινχην ησλ ηζηνξηθψλ θαη πνιηηηζκηθψλ παξαδφζεσλ ησλ θξαηψλ πνπ απαξηίδνπλ ηε ζεκεξηλή ΔΔ θαη δηαθσηίδεη ηνλ πθηζηάκελν βαζκφ δπζθνιίαο ελφο απφιπηνπ νξηζκνχ ηνπ πεξηθεξεηαθνχ θαηλνκέλνπ, έηζη φπσο απηφ αλαπηχρζεθε ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν. Παξφι απηά, ππάξρεη κία θνηλή αληίιεςε φηη ν φξνο πεξηθέξεηα αλαθέξεηαη ζην ρψξν (space). 3 Τπφ ηελ έλλνηα απηή, ε πεξηθέξεηα εκπεξηέρεη έλα ζχλνιν πηπρψλ πνπ αλαθέξνληαη ζην ρψξν, φπσο γηα παξάδεηγκα ε εδαθηθή, ε ιεηηνπξγηθή θιπ. Με βάζε απηή ηε ζεψξεζε κπνξνχκε λα απνζαθελίζνπκε ηελ έλλνηα ηεο πεξηθέξεηαο κέζα απφ ηελ πξνζέγγηζε ηξηψλ βαζηθψλ πηπρψλ πνπ ζπλζέηνπλ ηνλ πεξηθεξεηαθφ ρψξν (regional space): α) ηνλ εδαθικό σώπο (territorial space), β) ην λειηοςπγικό σώπο (functional space) θαη γ) ηνλ πολιηικό σώπο (political space) Δδαθικόρ σώπορ (territorial space) Ζ πεξηθέξεηα απνηειεί κία εδαθηθή νληφηεηα, αιιά ν πξνζδηνξηζκφο απηνχ ηνπ εδάθνπο πνηθίιεη αλά πεξίπησζε. Ωζηφζν, νη πεξηζζφηεξνη αλαιπηέο νξίδνπλ ηνλ πεξηθεξεηαθφ ρψξν, ζαλ ην ελδηάκεζν επίπεδν (intermediate level) κεηαμχ ηνπ θξάηνπο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο. 5 2 Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, Ο ξφινο ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ ζηελ επξσπατθή νηθνδφκεζε, Δπηηξνπή πληαγκαηηθψλ ππνζέζεσλ, ζει Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη αθφκε θαη ζηηο ζπλζ ΔΚ, θαζψο θαη ζηνπο Καλνληζκνχο ησλ Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ, ε πεξηθέξεηα αλαθέξεηαη απιψο ζαλ area. Keating M., 2002, Is there a regional level of government in Europe? in Regions in Europe, edited by Gales P. and Lequesne C., ζει. 18 θαη Directorate General for Research, 2000, ζει Βι. ζρεη. Keating M., 2002, ζει Βι. επίζεο Αssembly of European Regions, 1996, Declaration of the Assembly of European Regions on Regionalism in Europe, άξζξν 1, φπνπ: The region is the territorial body of public law established at the level immediately below that of the state θαη Draft on European Charter of Regional Self-Government, 1997, Recommendation 34, Council of Europe, άξζξν 12

13 πνπ παξαδνζηαθά πθίζηαηαη κία ηζρπξή θαη απηφλνκε ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ χπαξμε ελφο εληαίνπ θξάηνπο (φπσο πρ ζηελ Οιιαλδία ή ζηηο θαλδηλαβηθέο ρψξεο), ππάξρoπλ ιίγεο πηζαλφηεηεο γηα δεκηνπξγία κηαο πεξηθέξεηαο. Αιινχ φκσο νη πεξηθέξεηεο κπνξεί λα ζπγθξνηεζνχλ ζε δηαθνξεηηθά εδαθηθά επίπεδα. Τπάξρνπλ νη κεηξνπνιηηηθέο πεξηθέξεηεο (metropolitan regions), νη νπνίεο ζεζπίδνληαη πέξημ κεγάισλ πφιεσλ θαη ζπλδένληαη κε νηθνλνκηθνχο θαη ζπγθνηλσληαθνχο δεζκνχο θαζψο θαη κε έλα ζχζηεκα ιεηηνπξγηθήο αιιειεμάξηεζεο, νη επαξρηαθέο πεξηθέξεηεο (provincial regions), νη νπνίεο απνξξένπλ απφ ηε δηαίξεζε ηνπ θξάηνπο ζε κεγάιεο ελφηεηεο, φπσο επίζεο θαη πεξηθέξεηεο νη νπνίεο δεκηνπξγήζεθαλ ζηε βάζε ηεο ζπγρψλεπζεο κηθξφηεξσλ (παξαδνζηαθά) θξαηηθψλ ελνηήησλ. 6 Αιιά θαη κέζα ζην ίδην θξάηνο κπνξεί θάπνηνο λα δηαπηζηψζεη ηελ χπαξμε πεξηθεξεηψλ, πξνεξρφκελεο απφ δηαθνξεηηθά επίπεδα. Γηα παξάδεηγκα ζηελ Ηζπαλία, ππάξρνπλ κεγάιεο πεξηθέξεηεο, φπσο απηή ηεο Καηαινλίαο ή ηεο Αλδαινπζίαο, αιιά θαη (πξψελ) επαξρίεο πνπ κεηαηξάπεθαλ θάπνηα ζηηγκή ζε πεξηθέξεηεο, φπσο ε Καληάκπξηα (Cantambria) ή ε Λα Ρηφρα (La Rioja). Απφ ηα παξαπάλσ δηαθαίλεηαη ινηπφλ φηη, ζε Δπξσπατθή θιίκαθα, δελ ππάξρεη εληαίνο πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηεο πεξηθέξεηαο, αθνχ απηή πξνζδηνξίδεηαη κε βάζε ηηο ηζηνξηθν-πνιηηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο θάζε ρψξαο. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ρξεζηκνπνηεί ην ζχζηεκα NUΣS, αιιά απηφ δελ είλαη ηίπνηα άιιν απφ ην άζξνηζκα ησλ δηνηθεηηθψλ ελνηήησλ ησλ θξαηψλ κειψλ, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε πινπνίεζε ηεο θνηλνηηθήο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο Λειηοςπγικό σώπορ (functional space) Δίλαη επίζεο δχζθνιν λα γεληθεχζεη θάπνηνο ηηο ιεηηνπξγίεο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηελ πεξηθέξεηα. Γεληθά πάλησο, νη πεξηθέξεηεο, ζαλ έλα ελδηάκεζν εδαθηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ επίπεδν, έρνπλ αξκνδηφηεηεο ζρεηηθά κε ην 3, φπνπ: (the Region) being administratively placed between central government and local authorities 6 Keating M., 2002, ζει Keating M., 2002, ζει. 19 θαη Gales P., 2002, ζει Σν ζχζηεκα NUTS (Nomenclature of Territorial Units for Statistics), ην νπνίν απνηειεί δεκηνχξγεκα ηεο Eurostat έρεη σο πξσηαξρηθφ ζηφρν ηελ θαηάηαμε φισλ ησλ πεξηθεξεηψλ ζπγθξίζηκνπ κεγέζνπο ζην ίδην επίπεδν γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο εθαξκνγήο, παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ηεο ΔΔ. Βι. ζρεη. Παπαδαζθαιφπνπινο Α. Υξηζηνθάθεο Μ., 2002, Πεξηθεξεηαθφο Πξνγξακκαηηζκφο, ζει

14 ζρεδηαζκφ θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ, ελψ απνηεινχλ επίζεο έλα ζεκαληηθφ επίπεδν νηθνλνκηθήο παξέκβαζεο. Σα λέα κνληέια νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο πνπ ηνλίδνπλ ηνκείο φπσο ε επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ, ε δεκηνπξγία εμσηεξηθψλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο, ην πεξηβάιινλ θαη ε πνηφηεηα δσήο, θαηαδεηθλχνπλ ηελ πεξηθέξεηα (παξά ην θξάηνο) ζαλ ην θαηαιιειφηεξν επίπεδν παξέκβαζεο. Ζ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε γηα παξάδεηγκα, έρεη πεξηθεξεηνπνηεζεί ζε αξθεηέο ρψξεο, φπσο πρ. ε Γαιιία θαη ην Ζλ. Βαζίιεην. 9 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη πεξηθέξεηεο δελ δηαζέηνπλ επξείεο αξκνδηφηεηεο ζε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Σν «θνηλσληθφ θξάηνο» (welfare state) παξακέλεη ηνκέαο επζχλεο ηνπ θεληξηθνχ θξάηνπο, ελψ ε ζπλνρή ζε ηνπηθφ επίπεδν είλαη έλα απφ ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ ηνπηθή δηαθπβέξλεζε. ην ιεηηνπξγηθφ (φπσο επίζεο θαη ζην εδαθηθφ) επίπεδν, νη πεξηθέξεηεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζαλ δηακεζνιαβεηέο (intermediaries). H CODER (Commission de développement économique régional) ζηε Γαιιία θαη ηα REPCs (Regional Economic Planning Councils) ζην Ζλ. Βαζίιεην ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηε ζπγθέληξσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αηηεκάησλ θαη ηελ ελζάξξπλζε ελφο δηαιφγνπ κε ην θξάηνο. Σν ζχζηεκα ηεο πεξηθεξεηαθήο απνθέληξσζεο [φπσο πρ νη πεξηθεξεηάξρεο (regional prefects) ζηε Γαιιία, ή ηα πεξηθεξεηαθά γξαθεία (regional offices) ζηελ Αγγιία], ή ην ζχζηεκα ηνπ ζπληνληζκνχ [φπσο νη δηνηθεηηθέο δηαζθέςεηο (administrative conferences), ή ηα πεξηθεξεηαθά ζπκβνχιηα νηθνλνκηθνχ ζρεδηαζκνχ (regional economical planning boards) ζηελ Αγγιία 10 ], ζπλέβαιαλ αθξηβψο ζην λα θάλνπλ ηε δξάζε ηνπ θξάηνπο ζπλεθηηθφηεξε ζηηο δχν παξαπάλσ ρψξεο. 11 Απφ ηελ άιιε κεξηά, ην Γεξκαληθφ ζχζηεκα ηνπ ζπλεξγαηηθνχ νκνζπνλδηζκνχ (co-operative federalism), παξέρεη έλα πεξηζζφηεξν πνιηηηθνπνηεκέλν θαη ζεζκνζεηεκέλν ζρήκα ηνπηθήο ζπλεξγαζίαο, αιιά φκσο είλαη δχζθνιν λα εκθπηεπηεί ζε ρψξεο νη νπνίεο δελ δηαζέηνπλ παξάδνζε ζηελ πνιηηηθή ζπλαίλεζε Keating M., 2002, ζει. 19. ηε θνηία θαη ηελ Οπαιία ην ζχζηεκα ήηαλ ιίγν δηαθνξεηηθφ, ιφγσ ηεο χπαξμεο ηνπηθψλ ππνπξγείσλ ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο. Keating M., 2002, ζει. 29. Keating M., 2002, ζει. 20 θαη 21. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην κνληέιν ηνπ «ζπλεξγαηηθνχ νκνζπνλδηζκνχ» (φπνπ νη δηάθνξεο βαζκίδεο δηνίθεζεο δξνπλ ζε ζηελή ζπλεξγαζία ε κία κε ηελ άιιε, φπσο ζηε Γεξκαλία), δηαθέξεη απφ ην κνληέιν ηνπ «δηηηνχ νκνζπνλδηζκνχ» (dual federalism), φπνπ νη 14

15 1.3. Πολιηικόρ σώπορ (political space) Ζ έλλνηα ηνπ πνιηηηθνχ ρψξνπ ππνδειψλεη έλα ρψξν εληφο ηνπ νπνίνπ ιακβάλεη ρψξα κία πνιηηηθή ζπδήηεζε (political debate), θαζψο επίζεο θαη έλα ρψξν αλαγλσξηζκέλν απφ πνιηηηθνχο δξψληεο, ζηνλ νπνίν ιακβάλνληαη θαη λνκηκνπνηνχληαη απνθάζεηο. Απηφ κπνξεί λα κελ αληαπνθξίλεηαη αλαγθαζηηθά ζε νξγαληζκνχο απηφλνκεο δηαθπβέξλεζεο. Ζ θνηία γηα παξάδεηγκα, απνηειεί έλα πνιηηηθφ ρψξν, παξφιν πνπ δελ δηαζέηεη πνιηηηθή απηνλνκία. Σα Γεξκαληθά Lander, νη Βειγηθέο πεξηθέξεηεο θαη νη Ηζπαληθέο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο (ηδηαίηεξα ηα ηζηνξηθά έζλε ηεο Καηαινλίαο, ηεο Γαιηθίαο θαη ηεο ρψξαο ησλ Βάζθσλ) απνηεινχλ ηαπηφρξνλα πνιηηηθνχο ρψξνπο θαη απηφλνκνπο πεξηθεξεηαθνχο νξγαληζκνχο. 13 Ζ δεκηνπξγία ελφο πνιηηηθνχ ρψξνπ εμαξηάηαη απφ αξθεηνχο παξάγνληεο. Έλα απφ ηα βαζηθά ζηνηρεία γηα ηε δηακφξθσζή ηνπ είλαη ε αίζζεζε ηεο ηαπηφηεηαο, ε νπνία κπνξεί λα είλαη ην απνηέιεζκα κηαο εζλνηηθήο ή γισζζνινγηθήο αιιειεγγχεο. ε ηζηνξηθά έζλε (φπσο ε Καηαινλία ή ε θνηία), ε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ηνπ θξάηνπο (nation-building) είλαη αθφκε ππφ εμέιημε, κε ηελ έλλνηα ηεο βαζκηαίαο πξνζαξκνγήο ησλ ηζηνξηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ ζηηο αλάγθεο πνπ επηηάζζεη ην ζχγρξνλν θξαηηθφ κνληέιν. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζηα Γεξκαληθά Lander, ηα νπνία δεκηνπξγήζεθαλ θπξίσο ηερλεηά κεηά ηνλ δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν, ε αίζζεζε ηεο ηαπηφηεηαο αλαπηχρζεθε κέζσ ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πνιηηηθψλ ζεζκψλ. 14 Σν θνκκαηηθφ ζχζηεκα παίδεη επίζεο έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγία ελφο πνιηηηθνχ ρψξνπ. ε πεξηνρέο φπνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ηνπηθά θφκκαηα (φπσο πρ ζηελ Καηαινλία, ή ζηε ρψξα ησλ Βάζθσλ), ηα πνιηηηθά ζέκαηα κπνξνχλ λα πεξηθεξεηνπνηεζνχλ πνιχ επθνιφηεξα. ηε Γαιιία, εθηφο απφ ηελ Κνξζηθή φπνπ απνηειεί ηελ εμαίξεζε, ην θνκκαηηθφ ζχζηεκα δελ είλαη πεξηθεξεηνπνηεκέλν. Αληίζεηα, ζηελ Ηζπαλία, νη πεξηθεξεηαθέο (θνκκαηηθέο) πξνζσπηθφηεηεο ζπλερψο δηεπξχλνπλ ηελ επηξξνή ηνπο ζην εζληθφ θνκκαηηθφ δηάθνξεο δηνηθεηηθέο βαζκίδεο ηεο νκνζπνλδίαο δξνπλ αλεμάξηεηα ε κία απφ ηελ άιιε, φπσο πρ. ζην Βέιγην θαη ηηο Ζ.Π.Α. Βι. ζρεη. Committee of the Regions, 1999, Regional and local democracy in the European Union, ζει. 6. Keating M., 2002, ζει. 21. Keating M., 2002, ζει

16 ζχζηεκα, ζην βαζκφ πνπ κηινχκε πιένλ γηα ηελ αλάδπζε κηαο λέαο (πεξηθεξεηαθήο) πνιηηηθήο ηάμεο Η έννοια ηηρ πεπιθέπειαρ υρ θεζμού ηελ πνηθηιία ησλ κνξθψλ πεξηθεξεηνπνίεζεο αληηζηνηρνχλ δηαθνξεηηθά κνληέια πεξηθεξεηαθήο δηαθπβέξλεζεο. ε νξηζκέλα θξάηε, νη πεξηθεξεηαθνί ζεζκνί είλαη απιά απνθεληξσκέλα φξγαλα ηνπ θξάηνπο. ην Ζλ. Βαζίιεην, νη δηνηθήζεηο ηεο θνηίαο, ηεο Οπαιίαο θαη ηεο Β. Ηξιαλδίαο απνηεινχλ ηκήκαηα ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο, ελψ ζηε Γαιιία, έλα ζχζηεκα θξαηηθήο δηνίθεζεο ζπλππάξρεη κε ηε δηνίθεζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζπκβνπιίσλ (regional councils) ησλ πεξηθεξεηψλ. Ζ πεξηθεξεηαθή δηνίθεζε κπνξεί επίζεο λα απνηειείηαη απφ ad hoc νξγαληζκνχο, ησλ νπνίσλ νη δηεπζπληέο δηνξίδνληαη απφ ην θξάηνο, ηα εξγαηηθά ζσκαηεία θαη ηνπο εξγνδφηεο, θαζψο θαη απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο (Ζλ. Βαζίιεην). 16 ηαλ αλαθεξφκαζηε ζηελ πεξηθεξεηαθή δηαθπβέξλεζε, ζπλήζσο πεξηνξίδνπκε ηελ αλάιπζή καο ζε απηφλνκνπο θαη άκεζα εθιεγκέλνπο ζεζκνχο. Ωζηφζν, ην πην πξνσζεκέλν κνληέιν πεξηθεξεηαθήο δηαθπβέξλεζεο είλαη απηφ ηνπ θεληεξαιηζκνχ (federalism), ην νπνίν απαληάηαη ζηε Γεξκαλία, ηελ Απζηξία, ην Βέιγην θαη ηελ Διβεηία. χκθσλα κε νξηζκέλνπο εξεπλεηέο είλαη πηζαλφ φηη θαη ε Ηζπαλία ζα πηνζεηήζεη κειινληηθά έλα νκνζπνλδηαθφ πνιηηεηαθφ κφξθσκα. 17 ηε ρψξα απηή πθίζηαηαη κία ηζρπξή ηάζε πεξηθεξεηνπνίεζεο, ζε αληίζεζε κε ηε Γαιιία θαη ηελ Ηηαιία φπνπ νη πεξηθέξεηεο έρνπλ πεξηνξηζκέλν εχξνο εμνπζηψλ θαη ζρεηηθά κηθξφ βαζκφ απηνλνκίαο. Τπάξρεη επίζεο ην κνληέιν ηεο αζχκκεηξεο πεξηθεξεηνπνίεζεο (asymmetric regionalization), ην νπνίν έρεη πηνζεηεζεί απφ νξηζκέλα Δπξσπατθά θξάηε, ζαλ κηα απάληεζε ζηηο ζπγθεθξηκέλεο εδαθηθέο απαηηήζεηο, δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα ηνλ εληαίν ραξαθηήξα ηνπ θξάηνπο. 18 Σν Ηηαιηθφ ζχληαγκα γηα παξάδεηγκα αλαγλσξίδεη ηελ πεξηθεξεηαθή απηνλνκία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ιεηηνπξγία εηδηθψλ θαζεζηψησλ [ηθειία, αξδελία, Νφηην Σπξφιν (Trentino-Alto Adige), Val d Aosta θαη Fruili-Venezia Giulia], ηα νπνία απνιακβάλνπλ Keating M., 2002, ζει. 22. Keating M., 2002, ζει. 22 θαη 23. Keating M., 2002, ζει. 23. Γηα ηελ έλλνηα ηεο αζχκκεηξεο πεξηθεξεηνπνίεζεο βι. ζρεη. θεθ. 7 ηεο παξνχζαο, κε ηίηιν «Ο ζεζκφο ηεο πεξηθέξεηαο ζηελ Ηζπαλία». 16

17 επξχηεξεο λνκνζεηηθέο θαη δηνηθεηηθέο εμνπζίεο, απφ φ,ηη νη πεξηθέξεηεο κε «θνηλφ» θαζεζηψο. 19 Σν κνληέιν απηφ εκθαλίζηεθε θαη ζηελ Ηζπαλία, θαζψο θαη ζην Ζλ. Βαζίιεην, φπνπ ε Βφξεηα Ηξιαλδία (απφ ην 1922 έσο ην 1972) δηέζεηε δηθφ ηεο Κνηλνβνχιην. Παξά ηνλ εμεπξσπατζκφ ησλ πεξηθεξεηψλ, νη θξαηηθέο παξαδφζεηο ζπλερίδνπλ λα αζθνχλ κεγάιε επηξξνή ζ απηέο. ηε Γαιιία, ηελ Ηηαιία, ηελ Ηζπαλία θαη ην Ζλ. Βαζίιεην, ε παξάδνζε ηνπ ζπγθεληξσηηζκνχ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηηο πνιηηηθέο πξαθηηθέο θαη ηε γξαθεηνθξαηία. ηε Γαιιηθή δηνηθεηηθή παξάδνζε νη δεκφζηεο πνιηηηθέο ζπρλά κνηξάδνληαη κεηαμχ ηνπ θξάηνπο θαη ησλ πεξηθεξεηψλ, ελψ νη ηειεπηαίεο αλαγθάδνληαη λα απνδερηνχλ ηηο εζληθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη λα επηδνηήζνπλ δξαζηεξηφηεηεο (φπσο πρ ηα παλεπηζηήκηα ή ηνπο ζηδεξφδξνκνπο), νη νπνίεο αλήθνπλ ζηνλ θχθιν αξκνδηνηήησλ ηεο θεληξηθήο θπβέξλεζεο. 22 ηελ Ηηαιία, ε θεληξηθή θπβέξλεζε επίζεο δηαζέηεη παξάιιειεο αξκνδηφηεηεο θαη ζπλερίδεη λα λνκνζεηεί ζε δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο πεξηθεξεηαθήο αξκνδηφηεηαο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ζηε Γεξκαλία, ε νκνζπνλδηαθή θπβέξλεζε, δελ δηαζέηεη δηθή ηεο ηνπηθή δηνίθεζε (territνrial administration), εθηφο απφ θάπνηνπο ζαθψο πξνζδηνξηζκέλνπο ηνκείο (πρ ζηξαηησηηθά δεηήκαηα). πλεπψο γηα ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ πνπ έρεη ζέζεη βαζίδεηαη ζηα Lander, ζηα νπνία επαθίεηαη ε πινπνίεζή ηνπο H έννοια ηηρ πεπιθεπειακήρ αςηονομίαρ Ζ ζεζκνζέηεζε ησλ πεξηθεξεηψλ ζπλνδεχεηαη κε έλα κηθξφ ή κεγαιχηεξν βαζκφ απηνλνκίαο πξνο απηέο. Τπάξρνπλ ηέζζεξηο βαζηθέο κνξθέο Βι. άξζξν 115 Ηηαιηθνχ πληάγκαηνο, θαζψο επίζεο θαη Ζ πνιπβάζκηα απηνδηνίθεζε ζηελ ΔΔ, 2003, πιινγηθή εξγαζία, ηκήκα ΣΑΠΑ, ζεηξά ΗΓ, ζει Wright V., 2002, Intergovernmental relations and regional government in Europe in Regions in Europe, edited by Gales P. and Lequesne C., ζει. 39. Σν παξάδεηγκα ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ επηβεβαηψλεη ηελ άπνςε φηη γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ εζλνηηθψλ ηδηαηηεξνηήησλ ππάξρνπλ θαη άιινη ηξφπνη πην αθίλδπλνη, εθηφο δειαδή απφ εθείλνλ ηεο παξαρψξεζεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο. Έηζη ην βξεηαληθφ θξάηνο δελ πξνβιέπεη θακία παξαρψξεζε απηφλνκεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο ζηε θνηία, αιιά απιά δηαηήξεζε νξηζκέλσλ ηδηαίηεξσλ ζεζκψλ (εθθιεζία, δηθαζηηθφ ζχζηεκα, αζιεηηθνί ζεζκνί), πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ απνδνρή απφ ηνπο θνηζέδνπο ηεο λνκηκφηεηαο ηεο θεληξηθήο θξαηηθήο εμνπζίαο. Keating M., 2002, ζει. 23 θαη 24. Keating M., 2002, ζει

18 απηνλνκίαο, νη νπνίεο φηαλ ζπλδπαζηνχλ νδεγνχλ ζηνλ ηδεαηφ ηχπν ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνλνκίαο 24 : α) Πολιηική αςηονομία. Ζ αλαγθαηφηεηα χπαξμεο απηήο ηεο κνξθήο απηνλνκίαο θαζίζηαηαη πξνθαλήο. Σν πεξηθεξεηαθφ επίπεδν πξέπεη λα αληηπξνζσπεχεη ηε δεκνθξαηηθή έθθξαζε ηεο επηζπκίαο ηνπ αληίζηνηρνπ εθινγηθνχ ζψκαηνο, κέζα απφ δηαδηθαζίεο άκεζεο θαη θαζνιηθήο ςεθνθνξίαο. β) Νομοθεηική αςηονομία. Γπλαηφηεηα δειαδή ζέζπηζεο λνκηθψλ θαλφλσλ, κέζα ζηνλ θχθιν ησλ πεξηθεξεηαθψλ αξκνδηνηήησλ. γ) Γιοικηηική αςηονομία. Απνπζία θξαηηθήο αλάκημεο-παξέκβαζεο ζηελ πεξηθεξεηαθή δξάζε, θαζψο θαη απνπζία ειέγρνπ ζθνπηκφηεηαο (supervision as to expediency). Ο δηνηθεηηθφο έιεγρνο πεξηνξίδεηαη κφλν ζηνλ έιεγρν πνπ αθνξά ηελ ηήξεζε ησλ λφκσλ θαη ηνπ πληάγκαηνο (έιεγρνο λνκηκφηεηαο). δ) Οικονομική αςηονομία. Ίδηνη πφξνη, ειεπζεξία σο πξνο ηε δηάζεζε ησλ πφξσλ, δπλαηφηεηα επηβνιήο πεξηθεξεηαθψλ θφξσλ, πφξνη αλάινγα κε ην εχξνο ησλ αξκνδηνηήησλ, γεληθέο επηρνξεγήζεηο αληί εηδηθψλ επηρνξεγήζεσλ, ζπληζηνχλ κεξηθά απφ ηα βαζηθά πξναπαηηνχκελα ηεο νηθνλνκηθήο απηνλνκίαο. Παξαδνζηαθά, ε πεξηθεξεηαθή απηνλνκία ζεσξείην έλα δήηεκα πνπ εληάζζνληαλ ζην επίπεδν ηεο δηκεξνχο ζρέζεο κεηαμχ θξάηνπο θαη πεξηθέξεηαο, έλα παηρλίδη κεδεληθνχ αζξνίζκαηνο (a zero-sum game). ηηο κέξεο καο φκσο ηα πξάγκαηα είλαη πεξηζζφηεξν πνιχπινθα. Πξψηνλ, κε ηελ αλάπηπμε ηεο ΔΔ, αξρίδεη λα αλαπηχζζεηαη έλα ηξίην επίπεδν πνιηηηθήο θαη έλα ζρήκα ηξηεπίπεδεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ, ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ θαη ησλ Δπξσπατθψλ αξρψλ. 25 Οη πεξηθέξεηεο πξνζπαζνχλ λα επεξεάζνπλ ηηο Κνηλνηηθέο πνιηηηθέο κέζσ δηαθφξσλ ηξφπσλ: πίεζε κέζσ ησλ θπβεξλήζεψλ ηνπο, δηαπεξηθεξεηαθά lobbies, ζπλεξγαζία (partnership) κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Κάπνηα ζηηγκή νη πεξηθέξεηεο πίζηεςαλ φηη ήηαλ δπλαηφ λα αληηζηαζκίζνπλ ηελ «απψιεηα» ηνπ απνθιεηζκνχ ηνπο απφ ηηο εζληθέο πνιηηηθέο, κε ηελ εγθαζίδξπζε άκεζσλ Council of Europe, 1994, ζει Γηα ηελ ηξηεπίπεδε απηή ζπλεξγαζία (tripartite contract approach), θαζψο θαη γηα ηελ αλάδεημε ησλ πεξηθεξεηψλ σο ηνπ «ηξίηνπ εηαίξνπ» ηεο ζπλεξγαζίαο απηήο βι. ζρεη. Παπαγηάλλεο Π.- Καηζνχιεο Γ., 1995, Οη ράξηεο θαη ε Δπξψπε ηεο απηνδηνίθεζεο, ζει θαη νκηιία Romano Prodi, 2002, The role of the Regions in building the Europe of tomorrow- Governance and the Convention. Meeting with the Presidents of the Regions of Europe, ζει

19 δεζκψλ κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. ηελ πξάμε φκσο δηεθάλε φηη νη πεξηθέξεηεο πνπ είλαη θαιά ζπλδεδεκέλεο κε ηνλ εζληθφ θχθιν επηξξνήο, είλαη απηέο πνπ αζθνχλ ηε κεγαιχηεξε επίδξαζε ζηηο Βξπμέιιεο. 26 Μία δεχηεξε επίδξαζε ε νπνία έρεη ππνζηεξίμεη ην «άλνηγκα» ησλ πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ είλαη ε αχμεζε ησλ δηαπεξηθεξεηαθψλ ζρέζεσλ, κεηαμχ πεξηθεξεηψλ απφ δηαθνξεηηθά θξάηε. Με ηελ Δληαία Αγνξά, νη πεξηθέξεηεο ππφθεηληαη ζε αληηθαηηθέο ινγηθέο. Απφ ηε κία πιεπξά αληαγσλίδνληαη γηα κεξίδην αγνξάο, επελδχζεηο θαη ηερλνινγία, ελψ απφ ηελ άιιε αλαδεηνχλ επθαηξίεο γηα αλάπηπμε ζπλεξγαζηψλ. Οη πεξηθέξεηεο ζπλάπηνπλ δεζκνχο κε αιινδαπνχο εηαίξνπο γηα κηα ζεηξά ιφγσλ. Ο θπξηφηεξνο απ απηνχο αθνξά ηελ νηθνλνκία θαη εηδηθφηεξα ηελ αλαδήηεζε επελδχζεσλ, ηε κεηαθνξά ηερλνινγίαο θαη ην άλνηγκα ηεο αγνξάο γηα ηηο εμαγσγέο ηνπο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο ππάξρνπλ πνιηηηζκηθά θίλεηξα, άκεζα ζπλδεφκελα κε ηελ αλαγλψξηζε ή ηελ εμάπισζε ησλ κεηνλνηηθψλ γισζζψλ. 27 Σέινο, ππάξρνπλ πνιηηηθά θίλεηξα. Οη πεξηθεξεηαθνί εγέηεο ρξεζηκνπνηνχλ ηελ εμσηεξηθή πξνβνιή, ζαλ έλα κέζν δεκηνπξγίαο κηαο ηζρπξήο ηαπηφηεηαο ζην εζσηεξηθφ ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο, ηζρπξηδφκελνη έλα γεληθφηεξα ηζρπξφ ελδηαθέξνλ γηα ηελ πεξηθέξεηα απηή, ην νπνίν έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ην εμσηεξηθφ ηεο πεξηβάιινλ. 28 Σν ηξίην ζηνηρείν πνπ πξέπεη λα ιεθζεί ππ φςηλ, είλαη ε ζρέζε κεηαμχ ηεο πεξηθέξεηαο θαη ηεο αγνξάο. ην πιαίζην κηαο αλνηθηήο νηθνλνκίαο, νη πεξηθέξεηεο εμαξηψληαη απφ ηελ παγθφζκηα αγνξά γηα επελδχζεηο, γηα ηελ πψιεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο θαη γηα ηνπο αλαγθαίνπο πφξνπο νη νπνίνη ζα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο. Ωζηφζν, ην παξάδνμν ηεο απνθέληξσζεο είλαη φηη φζν πεξηζζφηεξε απηνλνκία απνθηνχλ νη πεξηθέξεηεο απφ ην θξάηνο, ηφζν ιηγφηεξν ην θξάηνο ηηο πξνζηαηεχεη απφ ηηο δπλάκεηο ηεο αγνξάο. Έηζη, νη πεξηθέξεηεο θαζίζηαληαη ζηαδηαθά εμαξηεκέλεο ηεο αγνξάο. 29 Ζ ζρέζε απηή κε ηελ αγνξά πνηθίιεη απφ πεξηθέξεηα ζε πεξηθέξεηα, ελψ δείρλεη λα εμαξηάηαη απφ Keating M., 2002, ζει. 24. Keating M., 2002, ζει. 25. Φπζηθά απηφ κπνξεί θάιιηζηα λα εμππεξεηεί ηαπηφρξνλα ηελ αχμεζε ηνπ γνήηξνπ θαη ηηο ηάζεηο πξναγσγήο ησλ πεξηθεξεηαθψλ εγεηψλ ζε αλψηεξα αμηψκαηα. Keating M., 2002, ζει. 25. Απηφ θαηαδεηθλχεη γηα πνιινζηή θνξά ην γεγνλφο φηη δελ ππάξρεη αλεμαξηεζία ησλ δξψλησλ ζηε ζεκεξηλή παγθφζκηα πξαγκαηηθφηεηα, αιιά κφλν ζηξαηεγηθέο γηα ην ρεηξηζκφ ησλ ζρέζεσλ αιιειεμάξηεζεο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ηνπο. Βι. ζρεη. Keating M., 2002, ζει

20 ηνπο πφξνπο, ηελ ηθαλφηεηα γηα πξνζέιθπζε επελδχζεσλ, ην επίπεδν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηηο ππνδνκέο θαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ θάζε πεξηθέξεηαο. Τπάξρνπλ επίζεο κεγάιεο δηαθνξέο ζηελ επηζπκία γηα εγθαζίδξπζε απηφλνκεο πεξηθεξεηαθήο εμνπζίαο, ηδηαίηεξα κεηαμχ ησλ πινχζησλ θαη ησλ θησρψλ πεξηθεξεηψλ. Οη ηειεπηαίεο ζπρλά πξνηηκνχλ έλα ζπγθεληξσηηθφ ζρήκα, δηφηη απηφ επηηξέπεη ζηνπο πεξηθεξεηαθνχο δξψληεο λα έρνπλ πξφζβαζε ζηελ θεληξηθή θπβέξλεζε. ηελ Ηζπαλία γηα παξάδεηγκα, νη θησρφηεξεο πεξηθέξεηεο (Αndalusia, Extremadura) είραλ αλαπηχμεη πξνλνκηαθέο ζρέζεηο κε ηελ νζηαιηζηηθή θπβέξλεζε ηεο Ηζπαλίαο ηελ πεξίνδν Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη εχπνξεο πεξηθέξεηεο, φηαλ θαηέρνπλ δεζπφδνπζα ζέζε ζηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ κπνξεί επίζεο λα ππνζηεξίδνπλ ην ζπγθεληξσηηζκφ (φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε ηεο Γαιιία θαη ηνπ Ζλ. Βαζηιείνπ). κσο, πινχζηεο πεξηθέξεηεο νη νπνίεο δελ έρνπλ πξνλνκηαθνχο δεζκνχο κε ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε (φπσο πρ ε Καηαινλία θαη ε Λνκβαξδία), είλαη πνιχ πην πηζαλφ λα ηείλνπλ πξνο αλαδήηεζε ελφο πην απηφλνκνπ stαtus. 30 Αληί ηνπ φξνπ πεξηθεξεηαθή απηνλνκία, θάπνηνη αλαιπηέο πξνηείλνπλ ηνλ φξν «ηθαλφηεηα γηα δηαθπβέξλεζε» ( governing capacity ), ν νπνίνο εξκελεχεηαη σο ε ηθαλφηεηα ζρεδηαζκνχ θαη πινπνίεζεο ελφο αλαπηπμηαθνχ πξνγξάκκαηνο (development project). Ζ θχζε ηνπ πξνγξάκκαηνο απηνχ δηαθέξεη απφ πεξηθέξεηα ζε πεξηθέξεηα, ελψ εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηε ηζνξξνπία ησλ θνηλσληθψλ δπλάκεσλ. Μεξηθέο θνξέο ην πξφγξακκα απηφ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλν ζηε δηεζλή αγνξά, ελψ θάπνηεο άιιεο εκθαλίδεηαη κε έλα κεγαιχηεξν θνηλσληθφ πεξηερφκελν, πξνζπαζψληαο λα πξνζαξκφζεη νκαιά ηνλ αληίθηππν ησλ επηδξάζεσλ ηεο αγνξάο ζηελ πεξηθέξεηα. ε άιιεο πεξηπηψζεηο ην αλαπηπμηαθφ πξφγξακκα δίλεη έκθαζε ζηελ πνιηηηζκηθή αλάπηπμε, ιεηηνπξγψληαο ζαλ έλα εξγαιείν ζπιινγηθήο δξάζεο. ε πεξηθέξεηεο κε ηζρπξέο (πεξηθεξεηαθέο) θπβεξλήζεηο, ην πξφγξακκα θαζνδεγείηαη απφ ηηο πνιηηηθέο δπλάκεηο ηεο πεξηθέξεηαο. Δπίζεο, άιιεο θνξέο ε πεξηθεξεηαθή εγεζία επεξεάδεηαη απφ ην ζπλδπαζκφ εζσηεξηθήο πίεζεο (ελψζεηο, θνηλσληθά θηλήκαηα, πνιηηηθέο δπλάκεηο) θαη εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ. Σέινο, ππάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ νη εμσηεξηθνί παξάγνληεο είλαη ηφζν 30 Keating M., 2002, ζει. 25 θαη

21 απνθαζηζηηθνί, ψζηε ε πεξηθέξεηα δελ έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα επηβάιιεη ηηο πξνηεξαηφηεηέο ηεο Η έννοια ηηρ ζςμμεηοσικήρ εκπποζώπηζηρ ηυν Πεπιθεπειών ζηο πλαίζιο ηηρ ΔΔ Έλαο βαζηθφο ηνκέαο ζπκκεηνρηθήο εθπξνζψπεζεο ησλ Δπξσπατθψλ πεξηθεξεηψλ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ, ζρεηίδεηαη αθνξά ζηε λνκνζεηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ. Απφ ην 1992 έρεη ήδε θαηαξγεζεί ην κνλνπψιην ηεο εθπξνζψπεζεο πνπ θαηείραλ κέρξη πξφηηλνο νη θπβεξλήζεηο. Έθηνηε ην πκβνχιην Τπνπξγψλ «απαξηίδεηαη απφ έλαλ εθπξφζσπν θάζε θξάηνπο-κέινπο ζε ππνπξγηθφ επίπεδν, ν νπνίνο είλαη εμνπζηνδνηεκέλνο λα δεζκεχεη ηελ θπβέξλεζε ηνπ ελ ιφγσ θξάηνπο». 32 Έηζη, θάζε ρψξα νξίδεη, ζχκθσλα κε ηελ εζσηεξηθή ζπληαγκαηηθή ηνπ ηάμε θαη ηελ θαηαλνκή ησλ εμνπζηψλ, πνηνο είλαη θαηάιιεινο λα ηελ εθπξνζσπήζεη. Οη ιχζεηο πάλησο πνπ δφζεθαλ απφ ηα θξάηε είλαη εηεξνγελείο: 33 ηε Γεξκαλία, νη αληηπξφζσπνη ησλ Lander ζπκκεηέρνπλ ζηηο εξγαζίεο ηνπ πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ, δπλάκεη ηνπ άξζξνπ 23, παξ. 6 ηνπ Θεκειηψδνπο Νφκνπ (Grungdesetz). 34 Σν Απζηξηαθφ ζχληαγκα ζεζπίδεη ηε δπλαηφηεηα (φρη ηελ ππνρξέσζε) ζπκκεηνρήο ησλ θξαηηδίσλ. ην Βέιγην, πξνζθέξεηαη (απφ ην χληαγκα) ε δπλαηφηεηα ησλ πεξηθεξεηψλ λα ζπκκεηέρνπλ, φηαλ πξφθεηηαη γηα δεηήκαηα πνπ εκπίπηνπλ ζηηο αξκνδηφηεηεο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο Αληίζεηα: ηελ Ηζπαλία, νη ΑΚ δελ επσθεινχληαη απηήο ηεο δηάηαμεο, αθνχ ην ζέκα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ (νη νπνίεο θέξνπλ ηελ νλνκαζία Keating M., 2002, ζει. 26. Βι. ζρεη. άξζξν 203, εδάθην 1, ζπλζ ΔΚ. Βι. ζρεη. European Commission, Working Group 4c, 2001, ζει. 14 θαη 35. Ζ ζπκκεηνρή ησλ Lander ζην πιαίζην ησλ εξγαζηψλ ηνπ πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ, εμαζθαιίζηεθε ην 1992 κε αλαζεψξεζε ηνπ Γεξκαληθνχ ζπληάγκαηνο. Ζ αλαζεψξεζε απηή θαηέζηεζε δπλαηφ γηα ηα Lander φρη κφλν ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ζέζεο ηεο Γεξκαλίαο ζηελ πεξίπησζε πνπ δηαθπβεχνληαη πεξηθεξεηαθέο λνκνζεηηθέο ή δηνηθεηηθέο αξκνδηφηεηεο, αιιά ηνπο επεηξάπε γηα πξψηε θνξά λα παξεπξίζθνληαη ζην ηξαπέδη ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ ζην πιαίζην ηνπ πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ ηεο ΔΔ. Έηζη, εάλ έλα δήηεκα εκπίπηεη ζηελ πεξηνρή ησλ απνθιεηζηηθψλ πεξηθεξεηαθψλ αξκνδηνηήησλ, είλαη ν ππνπξγφο ηνπ Lander θαη φρη έλα κέινο ηεο γεξκαληθήο θπβέξλεζεο, πνπ εθπξνζσπεί ηελ Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ. Βι. ζρεη. European Commission, 1999, ζει. 9 θαη Borzel T., 2002, ζει.1 21

22 Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο) δελ πξνβιέπεηαη νχηε ζην Ηζπαληθφ χληαγκα, νχηε ζηα Καηαζηαηηθά Απηνλνκίαο ησλ ΑΚ. 35 Σν Ηηαιηθφ χληαγκα δελ εμνπζηνδνηεί ηηο πεξηθέξεηεο λα εθπξνζσπνχλ ην Ηηαιηθφ θξάηνο. Θα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί πάλησο, φηη θάζε θνξά πνπ έλαο ππνπξγφο πεξηθεξεηαθήο θπβέξλεζεο ζπκκεηέρεη ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ, εθπξνζσπεί ην θεληξηθφ θξάηνο θαη φρη ηελ πεξηθέξεηά ηνπ. Άιισζηε, ην θξάηνο ζεσξείηαη σο κφλνο ππεχζπλνο έλαληη ηεο ΔΔ γηα ηελ νξζή εθαξκνγή ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Μπνξεί δειαδή λα ηνπ θαηαινγηζηεί παξαβίαζε ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ απφ ηηο πεξηθεξεηαθέο αξρέο, φπνηα θαη αλ είλαη ε αξρή ζε ελέξγεηα ηεο νπνίαο νθείιεηαη ε παξάβαζε. Απφ ηα παξαπάλσ ζπλάγεηαη φηη κφλν ζηα νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ θξάηε νη πεξηθέξεηεο κπφξεζαλ λα επσθειεζνχλ απφ ηε λέα δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 203 ζπλζ. ΔΚ. Ζ εμήγεζε είλαη πηζαλψο δηφηη κηα ηφζν πξνσζεκέλε ξχζκηζε απαηηεί ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο εζσηεξηθνχ ζπληνληζκνχ, ελψ ελέρεη θαη ηνλ θίλδπλν δηαηψληζεο ησλ δηαδηθαζηψλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ θεληξηθψλ (νκνζπνλδηαθψλ) θαη νκφζπνλδσλ νξγάλσλ, αιιά θαη κεηαμχ ησλ ίδησλ ησλ νκφζπνλδσλ νξγάλσλ. Δίλαη πάλησο θνηλά απνδεθηή ε αληίιεςε φηη φζν θαιχηεξα ελζσκαηψλνληαη ηα πεξηθεξεηαθά ζπκθέξνληα ζηελ εζληθή δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, ηφζν θαιχηεξα απηά εθπξνζσπνχληαη ζηηο Βξπμέιιεο. 36 Με βάζε πάλησο ηελ αξρή φηη ε ΔΔ αλαγλσξίδεη ηελ χπαξμε θαη ηε ζπκβνιή ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ησλ άιισλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ζηελ επίηεπμε θνηλψλ ζηφρσλ, έρεη ζεκαζία λα θαηαζηεί πην ζπγθεθξηκέλε ε θνηλνηηθή δέζκεπζε γηα ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ νξγάλσλ απηψλ ζηελ θνηλνηηθή δηαδηθαζία ζε δηάθνξα ζηάδηα θαη ζε δηάθνξα επίπεδα. Καηαξρήλ, νη νξγαληζκνί πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο ΔΔ, ζα κπνξνχζαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηαδηθαζίεο αλαζεψξεζεο ησλ πλζεθψλ Ωζηφζν, κηα ζπκθσλία κεηαμχ ηεο Ηζπαληθήο θπβέξλεζεο θαη ησλ ΑΚ ην Ννέκβξην ηνπ 1994, έδσζε ζηηο ηειεπηαίεο ηε δπλαηφηεηα επεξεαζκνχ ηεο δηακφξθσζεο ηεο Ηζπαληθήο δηαπξαγκαηεπηηθήο ζέζεο (bargaining position) ζην πιαίζην ηεο ΔΔ, ζην βαζκφ πνπ δηαθπβεχνληαη δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ αξκνδηνηήησλ. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, νη ΑΚ πξνζπαζνχλ λα πηνζεηήζνπλ κηα θνηλή ζέζε, ηελ νπνία ε Ηζπαληθή θπβέξλεζε νθείιεη έπεηηα λα ιάβεη ππφςε ηεο θαηά ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζε Κνηλνηηθφ επίπεδν. Council of Europe, 1999, Federal and regional states in the perspective of European integration, ζει Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει

23 Μηα κνξθή ζπκκεηνρηθήο εθπξνζψπεζεο ζα κπνξνχζε επίζεο λα εθαξκνζηεί θαηά ηελ επεμεξγαζία ηνπ παξάγσγνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ. Μία πξψηκε ζπκκεηνρή ζπκβνπιεπηηθνχ ραξαθηήξα ζα ζπλέβαιε ζαθψο ζηε βειηίσζε ηεο νξζήο θαη δπλακηθήο εθηέιεζεο ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, ζην βαζκφ πνπ ε ζπλεξγαζία ζε αλψηεξν επίπεδν απνηειεί ερέγγπν γηα ηελ απνηειεζκαηηθή πινπνίεζε ζε θαηψηεξν επίπεδν. 37 Σέινο, κία άιιε δπλαηφηεηα ελεξγνχ ζπκκεηνρήο ησλ πεξηθεξεηψλ ζηελ θνηλνηηθή δηαδηθαζία είλαη κέζσ ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο εθπξνζψπεζεο. Δπί ηνπ παξφληνο, απνζηνιή ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ είλαη ε εθπξνζψπεζε (ρσξίο ηε δηακεζνιάβεζε ηξίησλ), ησλ ιαψλ θαη ησλ πνιηηψλ ηεο Δπξψπεο. Δληνχηνηο, ε εθπξνζψπεζε ησλ θξαηψλ-κειψλ ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην δηακνξθψλεηαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ζε πεξηθεξεηαθή βάζε. Πξφθεηηαη γηα πνιηηηθέο επηινγέο πνπ εκπίπηνπλ ζηε δηθαηνδνζία ησλ κεκνλσκέλσλ θξαηψλ, θαζέλα απφ ηα νπνία είλαη ζε ζέζε λα απνθαζίδεη γηα κηα «πεξηθεξεηνπνηεκέλε» ή κε εθπξνζψπεζή ηνπ ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην Η έννοια και ο οπιζμόρ ηηρ πεπιθεπειοποίηζηρ Ζ πεξηθεξεηνπνίεζε ζαλ κηα ζεζκηθή πξνζέγγηζε επηδηψθεη λα πξνζδηνξίζεη έλα απνθεληξσκέλν επίπεδν δηνίθεζεο, ην νπνίν ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά κε ην ηνπηθφ, είλαη αξθεηά εθηεηακέλν (extensive) ψζηε λα είλαη αξκφδην γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο, αιιά ηαπηφρξνλα θαη κε έλα ηνπηθφ ραξαθηήξα, ψζηε λα ππφθεηηαη ζηνλ έιεγρν ησλ πνιηηψλ. Σν εχξνο ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ ζα πξέπεη λα απνδνζνχλ ζην ελ ιφγσ επίπεδν ζα πξέπεη λα ζπλάδεη κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο, Bι. Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει. 4, φπνπ: είλαη ζθφπηκν ε ΔΔ λα θαζηεξψζεη κηα κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ πεξηθεξεηαθψλ θαη ηνπηθψλ νληνηήησλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, απφ ηε θάζε ήδε ηεο πξνεηνηκαζίαο ησλ πνιηηηθψλ ηεο θαη ησλ θνηλνηηθψλ πξάμεσλ, European Commission, 2003, Report on European Governance, ζει. 14 φπνπ: to play a more proactive role, for example trough the preparation of exploratory reports in advance of Commission proposals θαη European Commission, Working Group 3b, 2001, Report on decentralization: Better involvement of national, regional and local actors, ζει. 32, φπνπ: earlier involvement in preliminary consultation, better organization of representativity of regional entities broader structural dialogue between the Commission and these entities beyond mere consultation on specific proposals Bι. Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει. 14 θαη

24 ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε πεξηθέξεηα είλαη αξκφδηα γηα νηηδήπνηε κπνξεί λα αζθεζεί απνηειεζκαηηθφηεξα απ απηή, παξά απφ ην θξαηηθφ επίπεδν. 39 Ο παξαπάλσ πξνζδηνξηζκφο είλαη αξθεηά επξχο, ψζηε λα πξνζδψζεη ηελ επρέξεηα ζηα θξάηε λα θαζνξίζνπλ ηε δνκή ηεο ηνπηθήο αξρήο κε ηέηνην ηξφπν πνπ λα ζπκβαδίδεη κε ηελ ηζηνξία ηνπο, ην κέγεζφο ηνπο θαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θνηλσλίαο ηνπο (πρ. χπαξμε εζλνηήησλ). Με βάζε ηα παξαπάλσ, ε πεξηθεξεηνπνίεζε (regionalization) ζα κπνξνχζε λα νξηζηεί ζαλ ε διαδικαζία εθείλε ε νπνία δεκηνπξγεί ηε δςναηόηηηα για ανεξάπηηηη δπάζη, κε ζθνπφ ηελ ανάπηςξη κηαο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο (ζε ππν-εζληθφ αιιά ππεξ-ηνπηθφ επίπεδν), κέζσ ηεο θηλεηνπνίεζεο ηεο νηθνλνκηθήο ηεο δνκήο θαη, φπνπ είλαη θαηάιιειν, ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο ηνπηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο ηαπηφηεηαο, θαζψο επίζεο θαη κέζσ ηεο αλάπηπμεο ηνπ δπλακηθνχ ηεο. Ζ δηαδηθαζία απηή επηζπκβαίλεη ζηε βάζε πθηζηάκελσλ ζεζκψλ, ή κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία ελφο λένπ εδαθηθνχ νξγαληζκνχ, ν νπνίνο ζα εθπιεξψζεη θαιχηεξα απηνχο ηνπο ζηφρνπο. Δμαξηάηαη δε θαη θαζνξίδεηαη απφ πεξηνξηζκνχο πνπ επηβάιινληαη απφ ην πνιηηηθφ θαη ζεζκηθφ πιαίζην, ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ κπνξεί λα επεξεαζζεί απφ άιινπο παξάγνληεο Council of Europe, 1994, ζει. 89. Directorate General for Research, 2000, ζει

25 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ο Η ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΟΤ ΦΑΙΝΟΜΔΝΟΤ ΣΗ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΟΠΟΙΗΗ 1. Οι ιζηοπικέρ καηαβολέρ ηος θαινομένος ηηρ πεπιθεπειοποίηζηρ Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ αηψλα ηα θξάηε-έζλε «πεξηθξνλνχζαλ» ηηο πεξηθέξεηεο, ζεσξψληαο ηηο σο εκπφδηα ζηε δεκηνπξγία ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη ηνπ κνληέξλνπ θξάηνπο. ηε Γαιιία, ηελ Ηηαιία θαη ηελ Ηζπαλία, νη θπβεξλήζεηο πξνζπάζεζαλ (κε δηαθνξεηηθφ βαζκφ επηηπρίαο) λα εμαθαλίζνπλ ηηο επαξρηαθέο θαη πεξηθεξεηαθέο ηδηαηηεξφηεηεο, ελψ ζην Ζλ. Βαζίιεην ηα ηζηνξηθά έζλε δηαηήξεζαλ θάπνηα απφ ηα ηδηαίηεξα (δηνηθεηηθά) ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ρσξίο σζηφζν λα δηαζέηνπλ απνθαζηζηηθφ βαζκφ απηνλνκίαο. Μεηά ηνλ Β παγθφζκην πφιεκν θαη ηδηαίηεξα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960, νη πεξηθέξεηεο αλαγλσξίζηεθαλ ζαλ έλαο ζεκαληηθφο ζεζκφο ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηνλ εθκνληεξληζκφ ηνπ θξάηνπο. ηε Γεξκαλία, ε νκνζπνλδηνπνίεζε επηβιήζεθε ιφγσ ηεο πίεζεο ησλ «πκκάρσλ» θαη ηεο επηζπκίαο (εθ κέξνπο ηεο Γεξκαλίαο) λα απνθεπρζεί ε αλάπηπμε ελφο εζληθνζνζηαιηζηηθνχ ζπγθεληξσηηζκνχ. ε άιια θξάηε, ε ηάζε γηα πεξηθεξεηνπνίεζε ήηαλ απφξξνηα πεξηζζφηεξν επηηαθηηθψλ ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο αλάγθεο γηα εδαθηθή δηαρείξηζε (territorial management). 41 Καηά ηελ ίδηα δεθαεηία ζε πνιιά θξάηε, ηδηαίηεξα δε ζηε Γαιιία, ηελ Ηηαιία θαη ην Ζλ. Βαζίιεην, ε πεξηθέξεηα μεπξφβαιε ζαλ έλαο ρψξνο θξαηηθήο δξάζεο. Οη εδαθηθέο ηδηαηηεξφηεηεο αλαγλσξίζηεθαλ ζαλ έλα πξφβιεκα (πεξηζσξηαθφ, σζηφζν) θαη ε πεξηθέξεηα επηιέρηεθε ζαλ ην θαηαιιειφηεξν επίπεδν ην νπνίν ζα έπξεπε λα ηηο «ππνδερηεί». Κάπνηα θξάηε επίζεο, φπσο ην Βέιγην θαη ην Ζλ. Βαζίιεην, ρξεζηκνπνίεζαλ ην πεξηθεξεηαθφ πιαίζην γηα παξαρσξήζεηο (πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν γελλαηφδσξεο) ζε δεηήκαηα πνιηηηζκηθψλ κεηνλνηηθψλ πνιηηηθψλ, άκεζα ζπλδεδεκέλσλ κε ηηο πνιηηηζκηθέο θαη γισζζνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ αληίζηνηρσλ πεξηνρψλ. Καηά ηηο πξνζπάζεηέο εθκνληεξληζκνχ ηνπο ηα θξάηε αλαδήηεζαλ ζπλεξγάηεο κε απψηεξε επηδίσμε ηελ πινπνίεζε ησλ πνιηηηθψλ πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη ηελ ελαξκφληζε ησλ δξάζεψλ ηνπο κε ηε δξάζε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη 41 Keating M., 2002, ζει

26 ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο επεδίσμαλ λα αλαλεψζνπλ ηηο ηνπηθέο πνιηηηθέο elites, είηε γηα πνιηηηθνχο ιφγνπο (φπσο ν εξρνκφο ηεο θεληξναξηζηεξάο ζηελ Ηηαιία), είηε επεηδή ζεψξεζαλ ηηο πθηζηακέλεο ηνπηθέο elites θαη ηα δίθηπά ηνπο σο κε επαξθψο πξννδεπηηθά (φπσο ζηε Γαιιία θαη ζην Ζλ. Βαζίιεην θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960). πνπ φκσο νη παξαδνζηαθέο elites ζεσξήζεθαλ δηζηαθηηθέο ή πξνζθνιιεκέλεο ζε παξαδνζηαθέο ινγηθέο, παξά ζηνλ εθκνληεξληζκφ θαη ηελ αλάπηπμε, ηα θξάηε δελ δίζηαζαλ λα ηηο παξαθάκςνπλ κε λένπο πεξηθεξεηαθνχο ζεζκνχο, ηδηαίηεξα ζηελ Νφηηα Δπξψπε, φπνπ εθεί είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιν λα αλαζρεκαηηζηεί ην ζχζηεκα ηεο ηνπηθήο δηαθπβέξλεζεο (γηα παξάδεηγκα ζηε Γαιιία κεηά ην 1972) Οι νέερ ηάζειρ πεπιθεπειοποίηζηρ ζηην Δςπώπη Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960, δηαθξίλεηαη κηα ηάζε γηα επαλεκθάληζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ «πηέζεσλ», ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηελ ελδπλάκσζε ηεο δεκνθξαηίαο. Σα πεξηζζφηεξα επξσπατθά θξάηε ήηαλ (θαη ζπλερίδνπλ λα είλαη) εληαία, ζηα νπνία ε ηδέα φηη νη ηνπηθέο αξρέο πξέπεη λα δηαρεηξίδνληαη ειεχζεξα ηηο ηνπηθέο ππνζέζεηο έγηλε ζηαδηαθά απνδεθηή. ηε Γαιιία, γηα παξάδεηγκα, νη πεξηθέξεηεο (νη νπνίεο δεκηνπξγήζεθαλ ην 1972) παξέκεηλαλ ζεζκηθά αδχλακεο θαη έπξεπε λα πεξηκέλνπλ έσο ην 1986 ψζηε λα θαηαζηνχλ ηνπηθέο αξρέο εθιεγκέλεο κε θαζνιηθή ςεθνθνξία. 43 ηε θνηία θαη ηελ Οπαιία νη πξνζπάζεηεο γηα κεγαιχηεξε απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ λαπάγεζαλ θαη ηα Αγγιηθά πκβνχιηα Πεξηθεξεηαθνχ Οηθνλνκηθνχ ρεδηαζκνχ (English Regional Economic Planning Councils) θαηαξγήζεθαλ ην Απφ ηελ άιιε κεξηά, ζην Βέιγην θαη ηελ Ηζπαλία, ε ζπλερήο πίεζε απφ ηα εζλνηηθά-γισζζνινγηθά θηλήκαηα δξνκνιφγεζε έλα ξεχκα αλαζρεκαηηζκψλ πξνο κηα δηαδηθαζία πεξηθεξεηνπνίεζεο. ε απηήλ ηελ πνξεία, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70, πξσηνζηάηεζαλ επίζεο κε αλάινγνπο αλαζρεκαηηζκνχο (ή κε απφπεηξεο αλαζρεκαηηζκψλ) ε Γαιιία θαη ε Πνξηνγαιία Keating M., 2002, ζει. 13. Keating M., 2002, ζει. 16. Directorate General for Research, 2000, ζει

27 Μηα λέα ψζεζε δφζεθε ζηε δηαδηθαζία πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δεθαεηηψλ 80 θαη 90, ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο αλαδηάξζξσζεο, ηνπ θξαηηθνχ αλαζρεκαηηζκνχ, ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο Δπξσπατθήο νινθιήξσζεο. 45 Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ, ε νπνία μεθίλεζε ην 1970, ζαλ έλα δηαθξαηηθφ ηακείν απνδεκίσζεο (inter-state compensatory fund) εμειίρηεθε κεηά ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ζε θχξηα θνηλνηηθή πνιηηηθή. Οη δηαξζξσηηθέο δαπάλεο απμήζεθαλ θαη έθηαζαλ λα απνηεινχλ ην δεχηεξν πην ζεκαληηθφ θνκκάηη ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, αγγίδνληαο ζρεδφλ ην 25% ησλ ζπλνιηθψλ δαπαλψλ ηεο ΔΔ. Παξάιιεια, αλαπηχρζεθε έλα ζχζηεκα πεξηθεξεηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ (regional planning) κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, ησλ θξαηψλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ, επηηξέπνληαο έηζη ηε δεκηνπξγία άκεζσλ δεζκψλ κεηαμχ ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. 46 Ζ δεκηνπξγία ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζην πιαίζην ηεο ΔΔ κε ζηφρν λα δηνξζψζεη θαη λα ακβιχλεη ηηο πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο, λνκηκνπνίεζε θαηά θάπνην ηξφπν ηηο πεξηθέξεηεο, νη νπνίεο αμίσζαλ ηελ ππεξάζπηζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο. Με ηε ζεηξά ηεο, ε πνιηηηθή ζπλνρήο (cohesion policy), 47 νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ελφο ζεζκνζεηεκέλνπ πεξηθεξεηαθνχ επηπέδνπ ην ην πιαίζην απηφ εληάζζεηαη θαη ε δξνκνιφγεζε απφ Διιεληθήο πιεπξάο ηνπ ζεζκνχ ηεο πεξηθέξεηαο, σο απνθεληξσκέλεο κνλάδαο δηνίθεζεο ηνπ θξάηνπο. Γηα ην ζεζκφ ηεο Διιεληθήο Πεξηθέξεηαο βι. ζρεη. Αζαλαζφπνπινο Κ., 2000, Πεξηθεξεηαθή Γηνίθεζε θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε, η. Α, ζει Ζ επέθηαζε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ψζεζε ηηο πεξηθέξεηεο ζηε δεκηνπξγία lobbies ζε θνηλνηηθφ επίπεδν, κε ζθνπφ ηνλ επεξεαζκφ ησλ απνθάζεσλ φζνλ αθνξά ζηηο πξνηεξαηφηεηεο θαη ηε δηάζεζε ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ. Βι. ζρεη. Directorate General for Research, 2000, ζει. 4 Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε έλλνηα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο ζπλαξηάηαη ηφζν κε ηελ πνξεία εκβάζπλζεο θαη επέθηαζεο ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο Κνηλφηεηαο, φζν θαη κε ηηο δεζκεχζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζεκειίσζε ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο. Ζ ηζρπξνπνίεζε ησλ ζεζκηθψλ δνκψλ ηεο Κνηλφηεηαο θαη ε πνξεία πξνο κηα νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ πνιηηηθή έλσζε δεκηνπξγεί πηέζεηο γηα ηε κεηαθνξά αξκνδηνηήησλ απφ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ζηα θνηλνηηθά φξγαλα, αιιά θαη γηα ηελ απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ απφ ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο ζε ελδνεζληθά φξγαλα (ηηο πεξηθεξεηαθέο αξρέο). Δίλαη εκθαλέο φηη ε νινθιήξσζε ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο θαη ε ΟΝΔ δεκηνπξγνχλ απαηηήζεηο γηα κεγαιχηεξε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ε Κνηλφηεηα θαιείηαη λα αζθήζεη πνιηηηθέο πνπ επλννχλ ηηο ιηγφηεξν αλαπηπγκέλεο πεξηνρέο θαη ρψξεο. Οη πεξηνρέο απηέο ζα επλνεζνχλ απφ ηε κεγαιχηεξε εκβάζπλζε ηεο Κνηλφηεηαο, ζην βαζκφ πνπ ζα κπνξέζνπλ λα δηεθδηθήζνπλ έλα κεγαιχηεξν κεξίδην ησλ θνηλνηηθψλ πφξσλ, αιιά θαη λα σθειεζνχλ απφ ηελ ηζρπξνπνίεζε ησλ πεξηθεξεηψλ ζην πιαίζην κηαο νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ ζπγθξφηεζεο ηεο ΔΔ. Βι. ζρεη. Αλδξηθνπνχινπ Δ., 1995, Οη πεξηθέξεηεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ζει

28 νπνίν ιεηηνχξγεζε σο θχξηνο κνριφο πινπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο απηήο, ηδηαίηεξα ζε ρψξεο νη νπνίεο ήηαλ νη θχξηνη απνδέθηεο ηεο. 48 Απηφ ζπλέβε ζηελ Ηξιαλδία (κε ηε δεκηνπξγία νθηψ πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ ην 1994), ζηελ Πνξηνγαιία (κε ηε δεκηνπξγία πέληε πεξηθεξεηαθψλ ζπληνληζηηθψλ επηηξνπψλ ην ), ζηελ Διιάδα (κε ηελ ίδξπζε ησλ δεθαηξηψλ πεξηθεξεηψλ ην 1986) θαη ζηε Φηιαλδία (κε ηε δεκηνπξγία είθνζη πεξηθεξεηαθψλ ζπκβνπιίσλ ην 1994). Σέινο, ε θνηλνηηθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή έπαημε αλακθίβνια έλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλαδσνγφλεζε ηεο δηαδηθαζίαο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηε θνηία θαη Οπαιία, ε νπνία νδήγεζε ζηνπο ζεζκηθνχο αλαζρεκαηηζκνχο ηνπ Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει. 11 θαη Keating M., 2002, ζει. 18. Βι. ζρεη. Ζ πνιπβάζκηα απηνδηνίθεζε ζηελ ΔΔ, 2003, ζει Directorate General for Research, 2000, ζει

29 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ο ΣΤΠΟΛΟΓΙΑ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΟΠΟΙΗΗ (TYPOLOGY OF REGIONALIZATION) Μπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε πέληε ηχπνπο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζηελ Δπξψπε, κε βάζε ηελ ζπληαγκαηηθή θαη δηνηθεηηθή δνκή ησλ θξαηψλ: Γηνηθεηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε (Administrative regionalization). 2. Πεξηθεξεηνπνίεζε, κέζσ ησλ πθηζηάκελσλ ηνπηθψλ αξρψλ (Regionalization through the existing local authorities). 3. Πεξηθεξεηαθή απνθέληξσζε (Regional decentralisation). 4. Πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε (Political regionalisation). 5. Πεξηθεξεηνπνίεζε, κέζσ ησλ νκφζπνλδσλ αξρψλ (Regionalization through the federate authorities). Πίνακαρ 2. Σςπολογία πεπιθεπειοποίηζηρ ζηην Δςπώπη Κπάηη Γιοικηηική πεπιθεπειοπ. Πεπιθεπειοπ. μέζυ ηυν ςθιζηάμενυν ηοπικών απσών Πεπιθεπ. Αποκένηπ Πολιηική πεπιθεπειοπ Πεπιθεπειοπ. μέζυ ηυν ομόζπονδυν απσών Γεξκαλία Απζηξία Βέιγην Γαλία Ηζπαλία Φηλιαλδία Γαιιία Διιάδα Ηξιαλδία Ηηαιία 51 Βι. ζρεη. Directorate General for Research, 2000, ζει

30 Λνπμεκβ. Οιιαλδία Πνξηνγαι. Ζλ. Βαζίιεην (Αγγιία) (Οπαιία) (θνηία, Β.Ηξιαλδία) νπεδία (Γπηηθή) (θαλί) Βνπιγαξία Δζζνλία Οπγγαξία Ληζνπαλία Πνισλία Σζερία Ρνπκαλία ινβαθία ινβελία Πηγή: Directorate General for Research, Working Paper on Regionalisation in Europe: Current situation, trends and prospects in the member states of the European Union and in the applicant countries of Central and Eastern Europe. 1. Γιοικηηική πεπιθεπειοποίηζη (Administrative regionalization) Ζ δηνηθεηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε κπνξεί λα γίλεη αληηιεπηή σο ε δεκηνπξγία (απφ ην θξάηνο) αξρψλ, νη νπνίεο είλαη εμαξηεκέλεο απφ ηελ θπβέξλεζε, ν ζθνπφο ησλ νπνίσλ είλαη, inter alia, ε πξναγσγή ηεο πεξηθεξεηαθήο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ απηνχ θαζίζηαηαη επηηαθηηθή ε ζπλεξγαζία κε ηηο ηνπηθέο αξρέο, θαζψο θαη ηνπο νηθνλνκηθνχο νξγαληζκνχο ηεο πεξηνρήο. 52 ην πιαίζην ηεο ΔΔ, ν ηχπνο απηφο πεξηθεξεηνπνίεζεο απαληάηαη ζηελ Διιάδα, ηελ Πνξηνγαιία, ηελ Αγγιία, ηε νπεδία θαη ην Λνπμεκβνχξγν. ηελ 52 Directorate General for Research, 2000, ζει. 6 θαη 7. 30

31 Πνξηνγαιία, ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν ππάξρνπλ απφ ην 1979 πέληε απνθεληξσκέλα ζπληνληζηηθά φξγαλα [Πεξηθεξεηαθέο πληνληζηηθέο Δπηηξνπέο, (Regional Co-ordination Commissions)]. 53 ηελ Διιάδα, νη Πεξηθέξεηεο ιεηηνπξγνχλ ζαλ απνθεληξσκέλεο κνλάδεο δηνίθεζεο ηνπ θξάηνπο, κε ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία λα ζπγθεληξψλεηαη ζην πξφζσπν ηνπ (δηνξηζκέλνπ απφ ηελ θπβέξλεζε) Γεληθνχ Γξακκαηέα θαη κε γεληθή απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα γηα ηηο ππνζέζεηο ηεο πεξηνρήο ηνπο, ελψ ν ξφινο ηνπο έγθεηηαη ζην ζρεδηαζκφ, ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ζηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ γηα ηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηεο πεξηνρήο δηθαηνδνζίαο ηνπο, ζην πιαίζην ηνπ γεληθφηεξνπ εζληθνχ ζρεδηαζκνχ. ζνλ αθνξά ζηα θξάηε ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, δηνηθεηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε πθίζηαηαη ζηε Βνπιγαξία, ηελ Δζζνλία, ηελ Οπγγαξία, ηε Ληζνπαλία, ηε ινβαθία θαη ηε ινβελία. 2. Πεπιθεπειοποίηζη, μέζυ ηυν ςθιζηάμενυν ηοπικών απσών (Regionalization through the existing local authorities) Ο ηχπνο ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο κέζσ ησλ πθηζηάκελσλ ηνπηθψλ αξρψλ πθίζηαηαη φηαλ απηέο νη αξρέο (νη νπνίεο έρνπλ αξρηθά δεκηνπξγεζεί γηα δηαθνξεηηθφ ζθνπφ) αλαιακβάλνπλ πεξηθεξεηαθέο ιεηηνπξγίεο, είηε κέζα απφ ηελ επέθηαζε ηεο πεξηνρήο αξκνδηφηεηάο ηνπο, είηε κέζα απφ κνξθέο ζπλεξγαζίαο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε έλα δηεπξπκέλν πιαίζην. 56 Απηφ ην κνληέιν πεξηθεξεηνπνίεζεο δηαθέξεη απφ ην πξνεγνχκελν ζην φηη ε πεξηθεξεηνπνίεζε ελ πξνθεηκέλσ ιακβάλεη ρψξα κέζσ απνθεληξσκέλσλ ζεζκψλ νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχλ ίδηεο εμνπζίεο. Απαληάηαη δε ζε επηά ρψξεο κέιε ηεο ΔΔ (Γεξκαλία, Γαλία, Φηιαλδία, Ηξιαλδία, Οιιαλδία, Πνξηνγαιία θαη Γπηηθή νπεδία), θαζψο επίζεο θαη ζε δχν ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο (Οπγγαξία, Ρνπκαλία). ηε Γεξκαλία ε πεξηθεξεηνπνίεζε απηνχ ηνπ ηχπνπ παξαηεξείηαη ζην πιαίζην ησλ Lander, φπνπ εθεί αλαπηχζζεηαη ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ. Οη ηειεπηαίεο κάιηζηα ακθηζβεηνχλ ηε δπλαηφηεηα ησλ Lander λα Οη επηηξνπέο απηέο ππάγνληαη απεπζείαο ζηνλ Τπνπξγφ Πξνγξακκαηηζκνχ θαη Υσξνηαμίαο. Ηζηνζειίδα ΟΟΑ, 2003, Managing across level of government of Portugal, ζει Αζαλαζφπνπινο K., 2000, ζει. 44. Με βάζε ηηο ξπζκίζεηο ηνπ άξζξνπ 71 ηνπ Ν. 1622/86, εμεδφζε ην ππ' αξηζκφλ 51 Π.Γ. ηεο 6/3/1987, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε ρψξα δηαηξέζεθε ζε 13 Πεξηθέξεηεο. Directorate General for Research, 2000, ζει

32 εθπξνζσπνχλ-πξνσζνχλ ηα πεξηθεξεηαθά ζπκθέξνληα, αθνχ ζχκθσλα κε ηνλ Βαζηθφ Νφκν (Basic Law) ηα ηειεπηαία έρνπλ θαηεγνξηνπνηεζεί σο θξάηε (states). ηελ Ηξιαλδία θαη Φηλιαλδία, ε πεξηθεξεηνπνίεζε έρεη νξγαλσζεί επίζεο ζε εζληθφ πιαίζην θαη έρεη βαζηζηεί ζηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, ελψ φζνλ αθνξά ζηε Γαλία, ε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε απνηειεί αξκνδηφηεηα ησλ Κνκεηεηψλ (Provinces). ηελ Πνξηνγαιία, ηε νπεδία θαη ηελ Οιιαλδία, ν ηχπνο απηφο πεξηθεξεηνπνίεζεο πθίζηαηαη κφλν ζε ζπγθεθξηκέλα ηκήκαηα ηεο ρψξαο. Δηδηθφηεξα, ζηε νπεδία, ππάξρεη πεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ηεζζάξσλ πεξηθεξεηψλ (counties) ζηε δπηηθή πιεπξά ηεο ρψξαο. ηελ Πνξηνγαιία, ηέηνηνπ ηχπνπ πεξηθεξεηνπνίεζε έρνπκε κφλν ζηηο δχν κεηξνπνιηηηθέο πεξηνρέο (Ληζζαβφλα, Πφξην). 57 Σέινο, ζηελ Οιιαλδία, ε ηδέα ηεο πεξηθέξεηαο έρεη παξαδνζηαθά ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα πεξηγξάςεη έλα εδαθηθφ επίπεδν θαηψηεξν απφ απηφ ηεο Δπαξρίαο (sub-provincial), ην νπνίν αθνξά ζηελ νξγάλσζε απνθεληξσκέλσλ θξαηηθψλ ππεξεζηψλ ή ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ δήκσλ Πεπιθεπειακή αποκένηπυζη (Regional decentralisation) Ζ πεξηθεξεηαθή απνθέληξσζε αλαθέξεηαη ζηε δεκηνπξγία κηαο λέαο ηνπηθήο αξρήο ζε έλα πςειφηεξν επίπεδν απφ απηφ πνπ βξίζθνληαη νη πθηζηάκελεο ηνπηθέο αξρέο, ην νπνίν νλνκάδεηαη Πεξηθέξεηα (Region). ηελ πεξίπησζε απηή, ε Πεξηθέξεηα ζπληζηά κηα ηδηαίηεξε ζεζκηθή έθθξαζε, ε νπνία φκσο ππφθεηηαη ζηηο ζπλεζηζκέλεο ξπζκίζεηο πνπ εθαξκφδνληαη ζηηο ηνπηθέο αξρέο. 59 Ο ηχπνο απηφο πεξηθεξεηνπνίεζεο δεκηνπξγεί κία λέα θαηεγνξία ηνπηθψλ αξρψλ κε ίδην λνκηθφ status, ζε ζρέζε κε ηηο ήδε πθηζηάκελεο, αιιά δηαθέξεη ζην φηη ε λέα ηνπηθή αξρή θαηαιακβάλεη κία κεγαιχηεξε εθινγηθή πεξηθέξεηα (ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο πθηζηάκελεο ηνπηθέο αξρέο, ηα φξηα ησλ νπνίσλ επξίζθνληαη εληφο απηήο), θαζψο θαη ζην φηη ε αξκνδηφηεηέο ηεο αθνξνχλ πξσηίζησο ηελ νηθνλνκία θαη ηελ αλάπηπμε Directorate General for Research, 2000, ζει. 7. Directorate General for Research, 2000, ζει. 7. Directorate General for Research, 2000, ζει. 7 θαη 8. 32

33 Ζ Γαιιία είλαη ην κνλαδηθφ θξάηνο κέινο ηεο ΔΔ ην νπνίν έρεη αλαπηχμεη πιήξσο ην παξαπάλσ κνληέιν, αιιά ε απνθέληξσζε ζηελ Οπαιία θαη ηδηαίηεξα ζηε νπεδία (κε ηε δεκηνπξγία ηεο Πεξηθέξεηαο Scania), έρνπλ βαζηζηεί επίζεο ζε απηφλ ηνλ ηχπν πεξηθεξεηνπνίεζεο. 60 ζνλ αθνξά ζηελ Πνξηνγαιία, δξνκνινγήζεθε ε δεκηνπξγία ελφο αληίζηνηρνπ κνληέινπ, φκσο ν Πνξηνγαιηθφο πιεζπζκφο ην απέξξηςε κε έλα δεκνςήθηζκα πνπ δηεμήρζε ην Σέινο, εθθξάδεηαη ε άπνςε φηη ε Διιάδα είλαη πηζαλφλ φηη ζα πηνζεηήζεη ην ελ ιφγσ κνληέιν πεξηθεξεηνπνίεζεο. 61 ηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, δχν θξάηε (Πνισλία, Σζερία) έρνπλ εηζέιζεη ζε πνξεία εγθαζίδξπζεο ηνπ κνληέινπ ηεο πεξηθεξεηαθήο απνθέληξσζεο, ελψ αλακέλεηαη λα δξνκνινγήζνπλ αληίζηνηρε πνξεία ε ινβαθία θαη ε Βνπιγαξία Πολιηική πεπιθεπειοποίηζη (Political regionalisation) Απηφο ν ηχπνο πεξηθεξεηνπνίεζεο ζπρλά εμεηάδεηαη ζαλ έλα ηδηαίηεξν κνληέιν, ιφγσ ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνλνκίαο πνπ επηθέξεη σο απνηέιεζκα ηεο πηνζέηεζήο ηνπ. Δκθαλίδεηαη δε κφλν ζε θάπνηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ, ελψ δελ απαληάηαη θαζφινπ ζηα θξάηε ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. Ζ πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ πεξηθεξεηαθή απνθέληξσζε, ιφγσ ηεο απνλνκήο λνκνζεηηθψλ αξκνδηνηήησλ ζε έλα (πεξηθεξεηαθφ) λνκνζεηηθφ φξγαλν (απνθαινχκελν ζπλήζσο σο Πεξηθεξεηαθή πλέιεπζε), ησλ δηεπξπκέλσλ αξκνδηνηήησλ πνπ απηφ δηαζέηεη (ην εχξνο ησλ νπνίσλ πξνζδηνξίδεηαη θαη πξνζηαηεχεηαη ζπληαγκαηηθά), θαζψο επίζεο θαη απφ ηελ χπαξμε ελφο εθηειεζηηθνχ νξγάλνπ (executive), ην νπνίν ζπγθξνηεί ηελ Πεξηθεξεηαθή Κπβέξλεζε. 63 Σν ελ ιφγσ κνληέιν θαιχπηεη νιφθιεξε ηελ εδαθηθή νξγάλσζε ηεο Ηζπαλίαο, ηεο Ηηαιίαο θαη ηνπ Βειγίνπ, παξφιν πνπ ην ηειεπηαίν πηνζέηεζε έλα Ζ Οπαιία δηαζέηεη Πεξηθεξεηαθή πλέιεπζε άκεζα εθιεγκέλε, κε επξείεο δηνηθεηηθέο αξκνδηφηεηεο, αιιά ζηεξείηαη λνκνζεηηθψλ αξκνδηνηήησλ, ελψ εμαξηάηαη νηθνλνκηθά απφ ηελ θεληξηθή θπβέξλεζε, παξαπέκπνληαο έηζη ζε ραξαθηεξηζηηθά ησλ Βξεηαληθψλ ηνπηθψλ αξρψλ. Πάλησο, παξφιν πνπ απηφο ν ηχπνο απνθέληξσζεο ζπληζηά κηα ζεζκηθή αλαγλψξηζε ηεο Οπαιηθήο ηδηαηηεξφηεηαο, δηαθνξνπνηείηαη ζηελ νξγάλσζή ηνπ απφ ηνλ ηχπν πνπ εθαξκφζηεθε ζηελ θνηία. Βι. ζρεη. Directorate General for Research, 2000, ζει. 8. Directorate General for Research, 2000, ζει. 7. Βι. ζρεη. Directorate General for Research, 2000, ζει. 8. Directorate General for Research, 2000, ζει

34 νκνζπνλδηαθφ ζχληαγκα ην Δπίζεο, έρεη εθαξκνζηεί ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ θαη ηεο Πνξηνγαιίαο. 64 ε άιια θξάηε ην κνληέιν απηφ εκθαλίδεηαη κε κία αδχλακε κνξθή, ε νπνία δελ επεξεάδεη ηε δνκή ηνπ θξάηνπο, φπσο πρ ζηελ Κνξζηθή (Γαιιία). Ο ηχπνο ηεο πνιηηηθήο πεξηθεξεηνπνίεζεο δηαθνξνπνηείηαη αξθεηά απφ ην νκνζπνλδηαθφ κνληέιν: Πξψηνλ, ε πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε δελ ζπλεπάγεηαη ηελ χπαξμε δχν δηαθξηηψλ ζπζηαηηθψλ εμνπζηψλ (constituent powers). Γεχηεξνλ, παξφιν πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ πνιιέο κνξθέο ζεζκηθήο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζην θξάηνο θαη ηηο Πεξηθέξεηεο, νη ηειεπηαίεο δελ ζπκκεηέρνπλ ζηελ άζθεζε ηεο εζληθήο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο. Σξίηνλ, Τπάξρεη κφλν κία δηθαζηηθή εμνπζία (αλήθνπζα ζην θεληξηθφ θξάηνο). 65 Σέινο, ελψ ην νκνζπνλδηαθφ πξφηππν επηηάζζεη φηη φια ηα ζπζηαηηθά θξάηε δηαζέηνπλ ίζα δηθαηψκαηα, ην κνληέιν ηεο πνιηηηθήο πεξηθεξεηνπνίεζεο ραξαθηεξίδεηαη γεληθά απφ αληζφηεηεο ζε ζεζκνχο θαη αξκνδηφηεηεο. Οη παξαπάλσ δηαθνξέο απνξξένπλ απφ ην γεγνλφο φηη ε πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε βαζίδεηαη ζηελ απνδνρή ησλ ηδηαίηεξσλ εζλνηηθψλ, πνιηηηζκηθψλ θαη γισζζνινγηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Τπφ απηή ηελ έλλνηα, ε πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε απνηειεί έλα είδνο ζεζκηθήο πεξηθεξεηνπνίεζεο (institutional regionalism). 66 Ζ πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε πεγάδεη πεξηζζφηεξν απφ ηελ αδπλακία ηεο εζληθήο νινθιήξσζεο (national integration), παξά απφ ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή αλάπηπμε (ε νπνία, ζεκεησηένλ, έρεη ελδπλακψζεη ηε δηάρπζε ησλ Δλψ ζηελ επεηξσηηθή Πνξηνγαιία έρεη θαζπζηεξήζεη γηα πνιηηηθνχο ιφγνπο ε δεκηνπξγία ηεο πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο, αλ θαη πξνβιέπεηαη απφ ην χληαγκα ηεο ρψξαο, νη δχν λεζησηηθέο πεξηθέξεηεο (Αδφξεο θαη Μαδέξα) ιφγσ ησλ γεσγξαθηθψλ ηνπο ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηεο ηδηαίηεξεο πνιηηηζηηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο απνιακβάλνπλ ηνπ εηδηθνχ θαζεζηψηνο ησλ απηφλνκσλ πεξηθεξεηψλ, ην νπνίν ηνπο ρνξεγήζεθε κε ην χληαγκα ηνπ Απηφ ην ηδηαίηεξν θαζεζηψο ηνπο παξέρεη εθηεηακέλεο εμνπζίεο θαη αξκνδηφηεηεο ζε ζέκαηα λνκνζεζίαο, πξνγξακκαηηζκνχ θαη ελ κέξεη εμσηεξηθήο πνιηηηθήο (ζην πιαίζην ηνπ πληάγκαηνο θαη ησλ λφκσλ), ζρεηηθά κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ απνθιεηζηηθά ζηε γεσγξαθηθή ηνπο ελφηεηα, εθηφο εάλ απηά εκπίπηνπλ ζηελ απνθιεηζηηθή αξκνδηφηεηα ηεο εζληθήο θπβέξλεζεο. απνπλάθεο Σ., 1995, Ζ απηνδηνίθεζε ησλ Δπξσπατθψλ λεζηψλ: ζπζηήκαηα ηνπηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο ζηελ ΔΔ, πγθξηηηθή έξεπλα, ΠΔΣΑ, ζει. 16, Committee of the Regions, 2000, Regional and local government in the European Union, ζει. 190 θαη Αζαλαζφπνπινο Γε. Κ., 2001, Ζ ηαπηφηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ, ζην «Δπηζεψξεζε Απνθέληξσζεο, Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο», η.26, ζει. 57. ηνλ παξαπάλσ θαλφλα ππάξρνπλ εμαηξέζεηο, φπσο πρ ζηε θνηία. Βι. ζρεη. Directorate General for Research, 2000, ζει. 8. Directorate General for Research, 2000, ζει

35 ηάζεσλ ππέξ ηεο δηαδηθαζίαο πεξηθεξεηνπνίεζεο). Απηφ δελ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ παξαδνρή ησλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ επηδηψμεσλ ηεο έλλνηαο ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο. Σνπλαληίνλ, ε πεξηθεξεηαθή ηαπηφηεηα κπνξεί λα «θηλεηνπνηεζεί» πξνο ηελ εμππεξέηεζε νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ (πρ Καηαινλία θαη Υψξα ησλ Βάζθσλ ζηελ Ηζπαλία) Πεπιθεπειοποίηζη, μέζυ ηυν ομόζπονδυν απσών (Regionalization through the federate authorities) Ζ δηαδηθαζία πεξηθεξεηνπνίεζεο κπνξεί λα επεξεάζεη έλα νκνζπνλδηαθφ θξάηνο κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ επεξεάδεη θαη ηνπο άιινπο ηχπνπο θξαηψλ, θπξίσο επεηδή απηφ απνηειείηαη απφ κία έλσζε θξαηψλ, ηα νπνία ζπληζηνχλ πνιηηηθέο νληφηεηεο θαη ηα νπνία κπνξεί λα πεξηέρνπλ πεξηθεξεηαθά ή εζλνηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ο ηχπνο απηφο πεξηθεξεηνπνίεζεο εκθαλίδεηαη κφλν ζηα νκνζπνλδηαθά θξάηε (Απζηξία, Γεξκαλία, Βέιγην). Υαξαθηεξηζηηθή είλαη σζηφζν ε αλάπηπμε ηνπ ελ ιφγσ ηχπνπ ζην Βέιγην, φπνπ ε ηάζε πεξηθεξεηνπνίεζεο ζπλέπεζε κε ηελ πεξίνδν νκνζπνλδηνπνίεζεο ηνπ θξάηνπο, ζέηνληαο έλα δηηηφ ζηφρν: αθελφο ηελ αχμεζε ηνπ βαζκνχ απηνλνκίαο ησλ ζπζηαηηθψλ κεξψλ ηνπ Βειγηθνχ θξάηνπο (constituent parts), αθεηέξνπ ηελ εγθαζίδξπζε κηαο ηέηνηαο δηνηθεηηθήο δνκήο, ψζηε ην ελ ιφγσ θξάηνο λα κπνξέζεη λα δηαηεξεζεί «αιψβεην» απφ κία ζπλερψο επεθηεηλφκελε δηαδηθαζία απηνλνκίαο. 68 ε ζχγθξηζε ηέινο κε ηελ Διβεηία, φπνπ ν νκνζπνλδηζκφο βνεζά ζηελ «απνξξφθεζε» ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο (θαη σο έλα βαζκφ ζηελ εμνπδεηέξσζε ησλ απνζρηζηηθψλ ηάζεσλ), ζην Βέιγην ε πεξηθεξεηνπνίεζε δεζπφδεη έλαληη ηνπ θεληεξαιηζκνχ θαη πξνζδηνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ην ραξαθηήξα πνπ απηφο ιακβάλεη. 69 Με βάζε ηελ εμέηαζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζεζκψλ θαη ηνπ ηχπνπ πεξηθεξεηνπνίεζεο ηνλ νπνίν έρνπλ πηνζεηήζεη ηα Δπξσπατθά θξάηε Directorate General for Research, 2000, ζει. 9. Directorate General for Research, 2000, ζει. 9. Directorate General for Research, 2000, ζει

36 δηαπηζηψλνπκε φηη κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ θαη ησλ θξαηψλ ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο πθίζηαληαη αξθεηέο δηαθνξέο. Μία πξψηε παξαηήξεζε ζρεηίδεηαη κε ην γεγνλφο φηη ζηα πξψηα ν πην ζπλεζηζκέλνο ηχπνο πεξηθεξεηνπνίεζεο είλαη απηφο πνπ βαζίδεηαη ζηνπο πθηζηάκελνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, αθνχ εκθαλίδεηαη ζε 7 απφ ηα 15 θξάηε ηεο ΔΔ. ηα θξάηε ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ε πεξηθεξεηνπνίεζε κε βάζε ηηο νκφζπνλδεο κνλάδεο θαη ε πνιηηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε δελ απαληψληαη, ελψ ε δηνηθεηηθή πεξηθεξεηνπνίεζε απνηειεί ην πθηζηάκελν κνληέιν γηα ηηο 6 απφ ηηο 10 ρψξεο. χκθσλα κε κηα δεχηεξε δηαπίζησζε ηα θξάηε ηεο ΔΔ, ζηα νπνία ε ζεζκηθή δηάζηαζε ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο κπνξεί λα απνδνζεί ζηελ χπαξμε ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ (ηδηαίηεξα δε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο), έρνπλ πξνζαλαηνιηζηεί πξνο ιχζεηο πνπ επεξεάδνπλ ειάρηζηα ηε δηνηθεηηθή ηνπο νξγάλσζε θαη νη νπνίεο ηείλνπλ πξνο ηελ πηνζέηεζε ηνπ κνληέινπ ηεο δηνηθεηηθήο πεξηθεξεηνπνίεζεο (πρ Διιάδα, Πνξηνγαιία, νπεδία), θαζψο επίζεο θαη ηεο πεξηθεξεηνπνίεζεο κέζσ ησλ πθηζηάκελσλ ηνπηθψλ αξρψλ (Γαλία, Φηιαλδία, Ηξιαλδία, νπεδία). Σέινο, ζηα θξάηε ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, ε δεκηνπξγία απηφλνκσλ πεξηθεξεηαθψλ νξγαληζκψλ ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιε δηζηαθηηθφηεηα. Δκθαλίδεηαη έηζη σο κε αλακελφκελε (ηνπιάρηζηνλ ζην θνληηλφ κέιινλ) ε επηδίσμε γηα εγθαζίδξπζε κνξθψλ πεξηθεξεηαθήο απηνλνκίαο, κε εμαίξεζε ηελ Πνισλία θαη ηελ Γεκνθξαηία ηεο Σζερίαο Έθζεζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει

37 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ο Η ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΣΩΝ ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΩΝ (COMMITTEE OF THE REGIONS) 1. Γενικά Ζ ελίζρπζε ησλ ηάζεσλ γηα επξχηεξε πεξηθεξεηαθή απηνλνκία (regionalism) θαη νη ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο γχξσ απφ ην θαηλφκελν ηεο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο (multilevel government) ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, δεκηνχξγεζαλ απμεκέλν ελδηαθέξνλ γηα ην ξφιν πνπ ζα κπνξνχζε λα δηαδξακαηίζεη έλα Δπξσπατθφ φξγαλν, σο ζπληειεζηήο έθθξαζεο ησλ ηνπηθψλ-πεξηθεξεηαθψλ ζπκθεξφλησλ θαη δηακφξθσζεο πνιηηηθήο ζην πιαίζην ηεο ΔΔ. Οη πεξηθέξεηεο άιισζηε ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο ΔΔ εκπιέθνληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. ην απνηέιεζκα απηφ νδήγεζε κεηαμχ άιισλ θαη ε εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο ζηε δξάζε ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ ηεο ΔΔ, κεηά ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ Ήηαλ ζπλεπψο επφκελν νη πεξηθέξεηεο λα αμηψζνπλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ θνηλνηηθή λνκνζεηηθή δηαδηθαζία. Με ην πξνζηηζέκελν απφ ηε ζπλζήθε γηα ηελ ΔΔ 73 λέν άξζξν 198 Α «ζπληζηάηαη επηηξνπή απνηεινχκελε απφ εθπξνζψπνπο ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο θαη πεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο, 74 θαινχκελε ζην εμήο Δπηηξνπή ησλ ηεθάλνπ Κ., 1999, Δπξσπατθή Οινθιήξσζε, ζει Ζ εκπινθή ησλ πεξηθεξεηψλ δηαθφξσλ ρσξψλ ηεο ΔΔ ζε Κνηλνηηθέο δξάζεηο κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ησλ ηνπηθψλ ζπκθεξφλησλ ηνπο, δξνκνιφγεζε ηελ ίδξπζε γξαθείσλ εθπξνζψπεζήο ηνπο ζηηο Βξπμέιιεο (έδξα ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ). Ζ Διιάδα πξνρψξεζε ζηελ ελ ιφγσ θίλεζε ex post (κεηά δει. ηελ ίδξπζε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ), κε ηε ζπγθξφηεζε γξαθείνπ εθπξνζψπεζεο ηεο Πεξηθέξεηαο Ζπείξνπ ην Βι. ζρεη. Αζαλαζφπνπινο Γε. Κ., 2000, ζει Ζ ελ ιφγσ ζπλζήθε ππεγξάθε ζην Μάαζηξηρη ζηηο θαη θπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ηνλ Ν. 2077/1992. Βι. ζρεη. Αζαλαζφπνπινο Κ., 2000, ζει Απφ ηε δηαηχπσζε απηή πξνθχπηεη φηη δελ κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ εθπξφζσπνη ηεο θεληξηθήο δηνίθεζεο (πρ θξαηηθνί πεξηθεξεηάξρεο). κσο απηφ δελ ηεξήζεθε ζηελ πξάμε, αθνχ ηνλ θαλφλα ηεο ζπκκεηνρήο κε εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο ηήξεζαλ κφλν ηα νκνζπνλδηαθά θαη ηα ηδηαηηέξσο απνθεληξσηηθά θξάηε. Αληίζεηα, ηα εληαία δηφξηζαλ έλα κίγκα απφ κε εθιεγκέλα (θπβεξλεηηθνχο εθπξνζψπνπο) θαη εθιεγκέλα κέιε. Σξαλφ παξάδεηγκα απνηειεί ε πξψηε Διιεληθή αληηπξνζσπεία ( ), ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ θξαηηθνί λνκάξρεο. Δλ φςεη ηεο ζπλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ δηεθδίθεζε ηε ζπγθξφηεζή ηεο απφ αηξεηά κφλν κέιε ηεο ηνπηθήοπεξηθεξεηαθήο απηνδηνίθεζεο, σζηφζν απηφ δελ έγηλε απνδεθηφ (θπξίσο έπεηηα απφ ηελ αληίζεζε ηεο Βξεηαλίαο). Με ηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο, πνπ ππνγξάθεθε ην Γεθέκβξην ηνπ 2000, πξνβιέπεηαη φηη ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ πξέπεη λα είλαη είηε αηξεηά κέιε ελφο νξγαληζκνχ πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο ή ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, είηε λα είλαη πνιηηηθψο ππεχζπλα ελψπηνλ κηαο εθιεγκέλεο ζπλέιεπζεο. Βι. ζρεη. Μαξαβέγηαο Ν.-Σζηληζηδέιεο Μ., 1995, Ζ νινθιήξσζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζει. 93, Ησαθεηκίδεο Π., 1998, Ζ ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, ζει. 265 θαη Ηζηνζειίδα ΔΔ,

38 Πεξηθεξεηψλ, ε νπνία έρεη ζπκβνπιεπηηθφ (γλσκνδνηηθφ) ραξαθηήξα», απνζηνιή ηεο νπνίαο είλαη ε εθπξνζψπεζε ησλ ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ αξρψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ζ ίδξπζε ηνπ νξγάλνπ απηνχ, ήηαλ απνηέιεζκα πηεζηηθψλ αηηεκάησλ ησλ ρσξψλ κε νκνζπνλδηαθή ζπγθξφηεζε (Γεξκαλία, Βέιγην, Απζηξία), ή πεξηθεξεηαθή δνκή (Ηζπαλία), σο κνξθή εγγχεζεο-έθθξαζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ ζπκθεξφλησλ ησλ παξαπάλσ ρσξψλ. 78 Δλ πξνθεηκέλσ επηδηψρζεθε ν ζρεκαηηζκφο ελφο ηξίηνπ επηπέδνπ ζην θνηλνηηθφ γίγλεζζαη, κε ηελ πξφβιεςε ηεο πεξηθέξεηαο δίπια ζηελ Έλσζε- Κνηλφηεηα θαη ζην θξάηνο-κέινο. Δπηρεηξήζεθε έηζη, κία «ζχλδεζε» ηνπ ηξίηνπ επηπέδνπ (πεξηθέξεηα) κε ην πξψην (Κνηλφηεηα), κε παξάθακςε ηνπ θξάηνπο-κέινπο, εγρείξεκα πξνθαλψο πξσηφγλσξν ζε δηεζλή νξγαληζκφ. 79 Παξάιιεια, πξνζεγγίζηεθε ν ζηφρνο ηνπ πξννηκίνπ ηεο ζπλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη, ν νπνίνο αθνξά ηε ζπλέρηζε ηεο πνξείαο «πξνο κηα νινέλα ζηελφηεξε έλσζε ησλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο, φπνπ νη απνθάζεηο ζα ιακβάλνληαη φζν ην δπλαηφ πην θνληά ζηνπο πνιίηεο, ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο» ηελ Διιεληθή κεηάθξαζε ηεο ζπλζήθεο ηνπ Μάαζηξηρη πηνζεηήζεθε ν φξνο «ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη πεξηθεξεηαθή δηνίθεζε» (απνδίδνληαο έηζη ηνλ φξν regional and local bodies ηεο ζπλζήθεο), δεδνκέλνπ φηη ζηε ρψξα καο δελ πθίζηαηαη πεξηθεξεηαθή απηνδηνίθεζε. Βι. ζρεη. Αλδξηθνπνχινπ Δ., 1995, ζει Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε ΟΚΔ δηεθδίθεζε ην αίηεκα γηα ηε δεκηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ ζηνπο θφιπνπο ηεο. Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην φκσο ππνζηήξημε ηελ «αλεμαξηεζία» ηνπ παξαπάλσ νξγάλνπ. Σειηθά, επηθξάηεζε ε άπνςε ηεο απηνηεινχο δεκηνπξγίαο ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ, θαηά ην πξφηππν ηεο ΟΚΔ. Ζ δε δηαθνξά ηεο ζε ζρέζε κε ηελ ΟΚΔ είλαη φηη ζηελ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ δελ εθπξνζσπνχληαη νκάδεο ζπκθεξφλησλ, αιιά εθπξφζσπνη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη ησλ Πεξηθεξεηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ. Βι. ζρεη. Υξηζηνδνπιίδεο Θ.- ηεθάλνπ Κ., 1993, Ζ ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, ζει. 134 θαη Παπαγηάλλεο Γ., 1999, Δηζαγσγή ζην Δπξσπατθφ Γίθαην, ζει Ζ ζπζηαηηθή ζχλνδνο έιαβε ρψξα ζηηο 9 θαη 10 Μαξηίνπ 1994, ελψ ε πξψηε γλσκάηεπζε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ ελεθξίζε θαηά ηε δεχηεξε ζπλεδξίαζή ηεο ζηηο 5 Απξηιίνπ ηνπ ίδηνπ έηνπο θαη ήηαλ ζρεηηθή κε ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ Σακείνπ πλνρήο. Βι. ζρεη. Γαζθάινπ Γ., 1996, Δπξσπατθή Οινθιήξσζε, ζει Ησαθεηκίδεο Π., 1998, ζει Παπαγηάλλεο Γ., 1999, ζει Βι. ζρεη. ην πξννίκην ηεο πλζήθεο γηα ηελ ΔΔ φπνπ: decisions are taken as closely as possible to the citizen in accordance with the principle of subsidiarity. Ζ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο επηβάιιεη ηε δηάξζξσζε ησλ εμνπζηψλ θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε ην θεληξηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα (ελ πξνθεηκέλσ ε ΔΔ) αλαιακβάλεη κφλν εθείλεο ηηο ιεηηνπξγίεο θαη αξκνδηφηεηεο, νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα αζθεζνχλ απνηειεζκαηηθά ζε ρακειφηεξα πνιηηηθά επίπεδα (θξάηε, πεξηθέξεηεο). Ζ ζέζπηζή ηεο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ην ζεζκηθφ κέζν ην νπνίν απνηξέπεη ηελ νηθνδφκεζε ππεξζπγθεληξσηηθψλ ζεζκψλ ζηελ πνξεία πξνο ηελ νκνζπνλδηαθή ζπγθξφηεζε ηεο ΔΔ, ελψ ηαπηφρξνλα ζπκβάιιεη ζηε δηαζθάιηζε ησλ εμνπζηψλ θαη δηθαησκάησλ ησλ θξαηψλ αιιά θαη ησλ πεξηθεξεηαθψλ κνλάδσλ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ. Βι ζρεη. Αλδξηθνπνχινπ Δ., 1995, ζει

39 Με ηε ζχζηαζε ηεο Δπηηξνπήο ησλ Πεξηθεξεηψλ επηδηψρζεθε λα επηιπζνχλ δχν θαίξηα δεηήκαηα. Πξψηνλ, ην 75% πεξίπνπ ηεο λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ έρεη εθαξκνγή ζην ηνπηθφ ή ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ζπλεπψο είλαη ινγηθφ νη εθπξφζσπνη ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο θαη πεξηθεξεηαθήο δηνίθεζεο λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία θαηάξηηζεο ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο. Γεχηεξνλ, δηαηππψζεθε ε αλεζπρία φηη ε Δπξψπε πξνρσξάεη κελ, αθήλεη σζηφζν ηνπο πνιίηεο πίζσ ηεο. Έλαο ηξφπνο γηα λα γεθπξσζεί απηφ ην ράζκα είλαη λα έιζνπλ νη εθιεγκέλνη εθπξφζσπνη πην θνληά ζηνπο πνιίηεο. Σξεηο βαζηθέο αξρέο δηέπνπλ ην έξγν ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ: 82 α) Δπικοςπικόηηηα. Ζ αξρή απηή, ε νπνία ζπκπεξηειήθζε ζηηο πλζήθεο ηαπηφρξνλα κε ηε ζχζηαζε ηνπ παξαπάλσ νξγάλνπ, δηαζθαιίδεη φηη νη απνθάζεηο εληφο ηεο ΔΔ ζα ιακβάλνληαη φζν ην δπλαηφλ πην θνληά ζηνλ πνιίηε. Δπνκέλσο, ε ΔΔ δελ ζα πξέπεη λα αλαιακβάλεη δξάζεηο νη νπνίεο κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ θαιχηεξα ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν. 83 β) Δγγύηηηα. Κάζε επίπεδν δηαθπβέξλεζεο πξέπεη λα θξνληίδεη λα βξίζθεηαη ζην «πιεπξφ ηνπ πνιίηε», θπξίσο νξγαλψλνληαο ην έξγν ηνπ κε δηαθάλεηα, έηζη ψζηε νη πνιίηεο λα γλσξίδνπλ πνηνο είλαη αξκφδηνο γηα θάζε ηνκέα πνιηηηθήο θαη κε πνην ηξφπν ζα κπνξνχλ λα εηζαθνχνληαη νη απφςεηο ηνπο. γ) Δηαιπική ζσέζη. Γηα κία νξζή επξσπατθή δηαθπβέξλεζε απαηηείηαη ε ζπλεξγαζία ηνπ επξσπατθνχ, ηνπ εζληθνχ, ηνπ πεξηθεξεηαθνχ θαη ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ δηαθπβέξλεζεο. Καζεκία απφ ηηο ηέζζεξηο απηέο βαζκίδεο είλαη απαξαίηεηε, ελψ ε παξνπζία φισλ είλαη επηβεβιεκέλε ζε φιν ην θάζκα ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο απνθάζεσλ θαη πινπνίεζεο ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ. 2. ύνθεζη Ο αξηζκφο ησλ κειψλ ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ (αξρηθά αλεξρφκελνο ζε 189 κέιε, αιιά κε ηελ πξνζρψξεζε ηεο Απζηξίαο, νπεδίαο θαη Φηλιαλδίαο ζε 222 κέιε, κε ηζάξηζκα αλαπιεξσκαηηθά), θαζνξίδεηαη σο εμήο: Βι. ζρεη. Ηζηνζειίδα ΔΔ, Γηα ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο βι. ζρεη. Αλδξηθνπνχινπ Δ., 1995, ζει ηε πλζήθε ηεο Νίθαηαο θαζνξίδεηαη ε ζχλζεζε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ κεηά ηελ επηθείκελε δηεχξπλζε, ηα κέιε ηεο νπνίαο δελ πξέπεη λα ππεξβαίλνπλ ζε κία Δπξψπε κε 27 θξάηε- κέιε, ηνπο 350 εθπξνζψπνπο. Ηζηνζειίδα ΔΔ,

40 Πίνακαρ 3. Απιθμόρ μελών ανά κπάηορ ζηην Δπιηποπή Πεπιθεπειών Κπάηορ Μέλη Αγγιία 24 Γαιιία 24 Γεξκαλία 24 Ηηαιία 24 Ηζπαλία Απζηξία 12 Βέιγην 12 Διιάδα Οιιαλδία 12 Πνξηνγαιία 12 νπεδία 12 Γαλία 9 Ηξιαλδία 9 Φηλιαλδία 9 Λνπμεκβνχξγν 6 ύνολο 222 Πηγή: Αθαναζόποςλορ Γε. Κ., 2000, Πεπιθεπειακή Γιοίκηζη και Σοπική Αςηοδιοίκηζη, η. Α Ζ ζχλζεζε ηεο πξψηεο εθπξνζψπεζεο ηεο Ηζπαλίαο ( ) πεξηειάκβαλε 17 κέιε απφ ηηο Απηφλνκεο Κνηλφηεηεο (ηνπο πξνέδξνπο ησλ 17 αληίζηνηρσλ πεξηθεξεηαθψλ θπβεξλήζεσλ) θαη 4 κέιε απφ ηηο άιιεο ηνπηθέο αξρέο (Δπαξρίεο, Γήκνη). Βι. ζρεη. Council of Europe, 1999, ζει. 75 θαη Αζαλαζφπνπινο Γε. Κ., 2000, ζει Σα ηαθηηθά κέιε ηεο Διιεληθήο αληηπξνζσπείαο είλαη ηα αθφινπζα: Απνζηνιάθνο Γξεγφξεο, Αβξακφπνπινο Γεκήηξηνο, Δπζηαζηάδεο Γεκήηξηνο, Καξάβνιαο Αλδξέαο, Κνπθνπιφπνπινο Πάξεο, Κνπινπκπήο Δπάγγεινο, Λαδαξίδεο Θξαζχβνπινο, Νηθνιαίδνπ Βέξα, Παιαηνιφγνο Υξήζηνο, Παπαηζάθσλαο Ησάλλεο, θνηηληψηεο Παλαγηψηεο, Εαξκπαιάο Νηθφιανο. Ζ Διιεληθή αληηπξνζσπεία δελ πεξηιακβάλεη εθπξνζψπνπο απφ ην πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Σνλ A βαζκφ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο εθπξνζσπνχλ 8 αηξεηά κέιε, ελψ ηνλ B βαζκφ 4 κέιε. Ηζηνζειίδα ΔΔ,

41 Σα κέιε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ δηνξίδνληαη γηα κία πεξίνδν ηεζζάξσλ εηψλ (ε ζεηεία ηνπο κπνξεί λα αλαλεσζεί) κε νκφθσλε απφθαζε ηνπ πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ ηεο ΔΔ, χζηεξα απφ πξφηαζε ησλ θξαηψλ κειψλ. Έηζη, νη θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ είλαη ειεχζεξεο λα ζπγθξνηήζνπλ ηηο αληίζηνηρεο εζληθέο αληηπξνζσπείεο. Δμάιινπ, δελ πθίζηαηαη ππνρξέσζε αλάδεημεο ησλ κειψλ απφ εθιεθηνξηθά ζψκαηα ζπγθξνηνχκελα απφ εθπξνζψπνπο ηεο απηνδηνίθεζεο θαη ζπλεπψο θάζε θξάηνο είλαη ππεχζπλν γηα ην δηθφ ηνπ δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα. 89 ρεηηθά πάλησο κε ην ζέκα ηνπ δηνξηζκνχ ησλ κειψλ ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ, ηέζεθε ην δήηεκα θαηά πφζν ε πθηζηάκελε πξαθηηθή ζίγεη ηελ απηνλνκία ησλ ηνπηθψλ ελ γέλεη νξγαληζκψλ (ΟΣΑ θαη Πεξηθεξεηψλ), δεδνκέλνπ φηη ηα θξάηε κέιε επηιέγνπλ ηα πξνηεηλφκελα κέιε, ππφ ηνλ (κφλν) πεξηνξηζκφ απηά λα είλαη εθπξφζσπνη ηνπηθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ νξγαληζκψλ. Ζ πιένλ πξφζθνξε ιχζε ζα ήηαλ ελδερνκέλσο ε πξφηαζε ησλ ππνςεθίσλ λα γίλεηαη ζε πξψην ζηάδην απφ ηηο ίδηεο ηηο Πεξηθέξεηεο θαη ηνπο ΟΣΑ θαη ελ ζπλερεία ην θξάηνο κέινο λα ππέβαιε ηηο πξνηάζεηο ηνπ ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ. ε πνιιέο Δπξσπατθέο ρψξεο εμάιινπ ιακβάλνπλ ρψξα πξνζηξηβέο κεηαμχ ΟΣΑ θαη Πεξηθεξεηψλ, κε ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ Πεξηθεξεηψλ λα ππνζηεξίδνπλ ηελ άπνςε φηη νη Πεξηθέξεηεο, ιφγσ ηεο απνζηνιήο θαη ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο θάιπςεο, εθπξνζσπνχλ θαη ηα ζπκθέξνληα ησλ εληφο ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο πεξηνρήο πεξηιακβαλνκέλσλ ΟΣΑ Α ή Β βαζκνχ. 90 Σα κέιε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ δελ πξέπεη λα δεζκεχνληαη απφ θακία επηηαθηηθή εληνιή, αζθνχλ ηα θαζήθνληά ηνπο κε πιήξε αλεμαξηεζία πξνο ην γεληθφ ζπκθέξνλ ηεο ΔΔ (δειαδή αλεμάξηεηα απφ ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο), απνιακβάλνπλ ησλ πξνλνκίσλ θαη αζπιηψλ, δπλάκεη ηνπ Πξσηνθφιινπ πεξί Μνχζεο Ν., 1997, Δπξσπατθή Έλσζε, Γίθαην-Οηθνλνκία-Πνιηηηθή, ζει. 38. χκθσλα κε ηε ζπλζήθε ηεο Νίθαηαο, γηα ηνλ δηνξηζκφ ησλ κειψλ ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ, ζα απαηηείηαη ζην κέιινλ εηδηθή πιεηνςεθία ηνπ πκβνπιίνπ Τπνπξγψλ θη φρη νκφθσλε απφθαζε. Ηζηνζειίδα ΔΔ, ηεθάλνπ Κ., 1999, ζει Λφγσ ησλ πξνζηξηβψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζρεηηθά ην ελ ιφγσ ζέκα, πξνζδίδνληαη ζηελ πξάμε δηαθνξεηηθά ζρήκαηα εθπξνζψπεζεο ησλ θξαηψλ- κειψλ ζηελ ΔηΠ. Γηα παξάδεηγκα, ην Βέιγην πξνηείλεη κφλν εθπξνζψπνπο ησλ Πεξηθεξεηψλ, ε Γαιιία θαηαλέκεη ηζνκεξψο ηηο ζέζεηο ησλ κειψλ κεηαμχ ησλ ΟΣΑ, ησλ Ννκψλ θαη ησλ Πεξηθεξεηψλ, ελψ ε Γεξκαλία θαηαλέκεη ηηο ζέζεηο σο εμήο: 16 εθπξφζσπνη ησλ Lander (έλαο γηα θάζε Lander), 3 ησλ ΟΣΑ θαη 5 πξφζζεηνη εθπξφζσπνη ησλ Lander θπθιηθά, νξηδφκελνη θαηά Lander. Βι. ζρεη. Αζαλαζφπνπινο Γε. Κ., 2000, ζει θαη European Commission, Group 4c, 2001, ζει

42 πξνλνκίσλ θαη αζπιηψλ ησλ ΔΚ ηεο 8 εο Απξηιίνπ 1965, 91 ελψ κε ηε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ζεζπίζηεθε αζπκβίβαζην αλάκεζα ζηελ ηδηφηεηα ηνπ κέινπο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ κέινπο ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ. 92 Σέινο, δελ πξνβιέπνληαη δηαηάμεηο γηα αληηθαηάζηαζε κειψλ ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ, 93 γεγνλφο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζεκαληηθέο αγθπιψζεηο, ζηελ πεξίπησζε πνπ θάπνην απφ ηα κέιε ηεο δελ επαλεθιεγεί ζηηο ηνπηθέο ή πεξηθεξεηαθέο εθινγέο θαη σο εθ ηνχηνπ δελ απνιακβάλεη πιένλ ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ηνπηθνχ νξγαληζκνχ. 3. Απμοδιόηηηερ Οη αξκνδηφηεηεο ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ είλαη θαζαξά ζπκβνπιεπηηθέο. κσο ε γλψκε ηεο αθνχγεηαη ππνρξεσηηθά απφ ην πκβνχιην Τπνπξγψλ θαη ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζηνπο παξαθάησ ηνκείο θνηλνηηθήο αξκνδηφηεηαο: Παηδεία, επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη λενιαία (άξζξν 149 ζπλζ ΔΚ), Πνιηηηζκφο (άξζξν 151 ζπλζ ΔΚ), Γηεπξσπατθά δίθηπα (άξζξν 156 ζπλζ ΔΚ), Δλίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο (άξζξν 159 ζπλζ ΔΚ), Οξγάλσζε Γηαξζξσηηθψλ Σακείσλ (άξζξν 161 ζπλζ ΔΚ), ΔΣΠΑ (άξζξν 162 ζπλζ ΔΚ). Με ηε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ε γλψκε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ δεηείηαη επηπξφζζεηα θαη γηα ζέκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζηνπο παξαθάησ ηνκείο: Βι. ζρεη. Μαξαβέγηαο Ν-Σζηληζηδέιεο Μ., 1995, ζει. 93 θαη Αζαλαζφπνπινο Κ., 2000, ζει Βι. άξζξν 263 πλζ. ΔΚ. Ζ ζεηεία ελφο κέινπο ή ελφο αλαπιεξσηή ιήγεη ζε πεξίπησζε παξαίηεζεο ή ζαλάηνπ. Ηζηνζειίδα ΔΔ, Παπαγηάλλεο Γ., 1999, ζει Βι. πρ ηελ Διιεληθή πεξίπησζε, φπνπ ζηελ παξνχζα Διιεληθή αληηπξνζσπεία ζπκκεηέρνπλ κέιε ηα νπνία έρνπλ απνιέζεη ηελ αξρηθή ηνπο ηδηφηεηα, ζχκθσλα κε ηελ νπνία πξνηάζεθαλ. Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί σζηφζν, φηη ν ξφινο ηνπ ελ ιφγσ νξγάλνπ δελ είλαη κφλν ε παξνρή γλσκνδνηήζεσλ πξνο ην πκβνχιην Τπνπξγψλ ή ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Σαπηφρξνλα πξνβάιιεη ζέκαηα ηα νπνία αθνξνχλ ζπγθεθξηκέλα ηνπηθά-πεξηθεξεηαθά δεηήκαηα θαη εληζρχεη ηελ ηδέα ηεο Δπξψπεο ησλ Πνιηηψλ (ιεηηνπξγψληαο σο πξεζβεπηήο ηνπο πξνο ηα Κνηλνηηθά φξγαλα). Απνηειεί δε παξάιιεια έλα forum γηα ηε ζπδήηεζε, ηε κειέηε, ηελ πξνβνιή θαη ηελ αληαιιαγή γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ κεηαμχ ησλ εζληθψλ εθπξνζψπσλ. Βι. ζρεη. Αζαλαζφπνπινο Γε. Κ., 2000, ζει Σν γεγνλφο φηη ε Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ έρεη κφλν ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν θαη ε ζχλζεζή ηεο ηειεί ππφ ηνλ έιεγρν ησλ θξαηψλ κειψλ, ζεκαίλεη πξαθηηθά φηη ε ζέζπηζή ηεο δελ ακθηζβεηεί ζε θακία πεξίπησζε ηε ζεζκηθή ηζνξξνπία πνπ ζεζπίζηεθε κε ηηο ηδξπηηθέο ζπλζήθεο ησλ ΔΚ. Βι. ζρεη. Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει

43 Απαζρφιεζε, Κνηλσληθά ζέκαηα, Πεξηβάιινλ, Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν, Μεηαθνξέο. Αλ θξηζεί αλαγθαίν, ηάζζεηαη ζηελ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ πξνζεζκία ελφο ηνπιάρηζηνλ κήλα γηα λα ππνβάιιεη ηε γλψκε ηεο. Ζ πξνζεζκία ππνινγίδεηαη απφ ηε γλσζηνπνίεζε ηεο παξαγγειίαο ζηνλ πξφεδξφ ηεο. Μεηά ηελ πάξνδν ηεο πξνζεζκίαο, ε έιιεηςε ηεο γλψκεο δελ εκπνδίδεη ην πκβνχιην Τπνπξγψλ ή ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή λα ελεξγήζνπλ. 99 Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη ε ΔηΠ δχλαηαη λα εθθέξεη γλψκε κε δηθή ηεο πξσηνβνπιία, ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ θξίλεη σο ζθφπηκε κία ηέηνηα ελέξγεηα. Σέινο, ελ φςεη ηεο ζπλζήθεο ηνπ Άκζηεξληακ, ε ΔηΠ δηεθδίθεζε ηε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ζην ΓΔΚ γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ πξνλνκίσλ ηεο, θαζψο θαη γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ησλ ξπζκίζεσλ γηα ηελ επηθνπξηθφηεηα. 102 Οη πξνηάζεηο ηεο φκσο δελ έγηλαλ απνδεθηέο. 4. Σπόπορ λειηοςπγίαρ Ζ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ επηηειεί ην έξγν ηεο κε ηε βνήζεηα έμη εμεηδηθεπκέλσλ επηηξνπψλ, πνπ απαξηίδνληαη απφ κέιε ηεο, νη νπνίεο εμεηάδνπλ ιεπηνκεξψο ηηο πξνηάζεηο γηα ηηο νπνίεο δεηείηαη ε γλσκνδφηεζή ηεο θαη θαηαξηίδνπλ ζρέδηα 98 ηε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ πξνζηέζεθε κία ξήηξα, ε νπνία δηεπθξηλίδεη φηη πέξαλ ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη ζηελ ελ ιφγσ ζπλζήθε, ε γλψκε ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ ζα δεηείηαη (απφ ην πκβνχιην Τπνπξγψλ, ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην) θαη ζε φιεο ηηο άιιεο πεξηπηψζεηο πνπ απηφ θξίλεηαη ζθφπηκν, ηδίσο εθφζνλ πξφθεηηαη γηα δεηήκαηα δηαζπλνξηαθήο ζπλεξγαζίαο. Βι. ζρεη. ηεθάλνπ Κ., 1999, ζει Βι. ζρεη. Παπαγηάλλεο Γ., 1999, ζει Βι. άξζξν 265 ζπλζ ΔΚ. 101 Μία ηέηνηα πξσηνβνπιία αλαπηχζζεηαη ζπρλά απφ ηελ Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ φηαλ δεηείηαη ε γλψκε ηεο ΟΚΔ. απηήλ ηελ πεξίπησζε, ε Δπηηξνπή Πεξηθεξεηψλ ελεκεξψλεηαη απφ ην πκβνχιην Τπνπξγψλ ή απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή γη απηή ηελ αίηεζε γλψκεο θαη εθφζνλ ζεσξεί φηη δηαθπβεχνληαη ζπγθεθξηκέλα πεξηθεξεηαθά ζπκθέξνληα, (δχλαηαη λα) εθθέξεη γλψκε ζρεηηθά κε ην ζέκα. Βι. ζρεη. Γαζθάινπ Γ., 1996, ζει Σε δπλαηφηεηα πξνζθπγήο ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ ζην ΓΔΚ γηα ζέκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο ππνζηήξημε έληνλα ε Απζηξία (Βι. ζρεη. Ησαθεηκίδεο Π., 1998, ζει. 265), θαζψο επίζεο θαη ε πλέιεπζε ησλ Δπξσπατθψλ Πεξηθεξεηψλ ζηε ζρεηηθή Γηαθήξπμή ηεο ην Γεθέκβξην ηνπ 1996 (Βι. ζρεη. Assembly of European Regions, 1996, άξζξν 12, παξ. 8 φπνπ: The Regions shall have the right to bring proceedings before the European Court of Justice where measures taken by the Community institutions affect their powers or interests ). Βι. επίζεο Έθζεζε Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, 2002, ζει

44 γλσκνδφηεζεο. Απηά ηα ζρέδηα πξέπεη λα πηνζεηεζνχλ απφ ην ζχλνιν ησλ κειψλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπλφδσλ νινκέιεηαο, νπφηε ηα ζρέδηα κεηαηξέπνληαη ζε γλσκνδνηήζεηο, νη νπνίεο δηαβηβάδνληαη ζηε ζπλέρεηα ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ, ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην. Οη επηηξνπέο ηεο Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηψλ είλαη νη εμήο: COTER (Δπηηξνπή Πνιηηηθήο πλνρήο), 2. ECOS (Δπηηξνπή Οηθνλνκηθήο θαη Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο), 3. DEVE (Δπηηξνπή Βηψζηκεο Αλάπηπμεο), 4. EDUC (Δπηηξνπή Πνιηηηζκνχ θαη Παηδείαο), 5. CONST (Δπηηξνπή πληαγκαηηθψλ Θεκάησλ θαη Δπξσπατθήο Γηαθπβέξλεζεο), 6. RELEX (Δπηηξνπή Δμσηεξηθψλ ρέζεσλ). 103 Βι. ζρεη. Ηζηνζειίδα ΔΔ,

45 ΜΔΡΟ Β ΣΟ ΙΠΑΝΙΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ 45