ΠΕΠΤΙΚΟΣ ΣΩΛΗΝΑΣ Λεπτό, παχύ έντερο, πρωκτικός σωλήνας

Transcript

1 ΠΕΠΤΙΚΟΣ ΣΩΛΗΝΑΣ Λεπτό, παχύ έντερο, πρωκτικός σωλήνας Υπατία Δούση-Αναγνωστοπούλου, MD PhD Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εργαστήριο Ιστολογίας και Εμβρυολογίας

2 Λεπτό έντερο μήκος 4-7m στον ζώντα οργανισμό, τρείς μοίρες : - δωδεκαδάκτυλο : οπισθοπεριτοναϊκά, γύρω από την κεφαλή του παγκρέατος, - νήστιδα : κινητή, αναρτημένη από το μεσεντέριο, - ειλεός.

3 Λειτουργίες λεπτού εντέρου - σημαντικότερη θέση απορρόφησης θρεπτικών στοιχείων (αμινοξέων, σακχάρων, λιπών) και μεγαλύτερων μορίων, - έκκριση ενζύμων που ολοκληρώνουν τη διεργασία της πέψης,

4 Τοίχωμα λεπτού εντέρου Τέσσερεις χιτώνες : -βλεννογόνος, -Επιθήλιο, -Χόριο, -Βλεννογόνια μυική στιβάδα (λείος μυικός χιτώνας), -υποβλεννογόνιος, -μυικός χιτώνας, -εξωτερικός χιτώνας ή ορογόνος. Ορογόνος Μυικός υποβλεννογόνιος Βλεννογόνια μυική στιβάδα λάχνες

5 Αύξηση επιφάνειας λεπτού εντέρου 1. κυκλοτερείς πτυχές ή βαλβίδες του Kerkring, 2. εντερικές λάχνες, 3. εντερικοί αδένες του Lieberkuhn, 4. μικρολάχνες επιφανείας των εντεροκυττάρων, αύξηση του εμβαδού επιφανείας (κατά 600 φορές στα 200m 2 ) για μεγαλύτερη απορρόφηση Παθολογική κατάσταση : εντεροπάθεια απο γλουτένη (κοιλιοκάκη)

6 Αύξηση της επιφάνειας του λεπτού εντέρου 1. κυκλοτερείς πτυχές ή βαλβίδες του Kerkring : μόνιμες ενδοαυλικές αναδιπλώσεις που αφορούν βλεννογόνο και υποβλεννογόνιο, άφθονες στη νήστιδα,

7 Αύξηση της επιφάνειας του λεπτού εντέρου 2. λάχνη 3. αδένας 1. πτυχή 2. εντερικές λάχνες : δακτυλιοειδείς προσεκβολές του βλεννογόνου, καλύπτονται απο εντεροκύτταρα και λίγα βλεννοπαραγωγά, χόριο : εμφανές στον άξονα των λαχνών, περιέχει κολλαγόνο, ινοβλάστες, θεμέλια ουσία, αιμοφόρα αγγεία, χυλοφόρο αγγείο (κεντρικό λεμφαγγείο που αρχίζει τυφλά στον κεντρικό άξονα της λάχνης, σημαντικό γιά απορρόφηση λιπιδίων), Τ λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα (παράγουν ΙgA), ηωσινόφιλα, μακροφάγα, λείες μυϊκές ίνες.

8 Αύξηση της επιφάνειας του λεπτού εντέρου λάχνη αδένας βλεννογόνος υποβλεννογόνιος μικρολάχνη μυικός 3. εντερικοί αδένες του Lieberkuhn: απλοί σωληνώδεις αδένες 4. επιφανειακές μικρολάχνες των εντεροκυττάρων,

9 Μικροκυκλοφορία λεπτού εντέρου σημαντικός ο υποβλεννογόνιος χιτώνας, Δύο τριχοειδικά δίκτυα : - Τριχοειδικό πλέγμα λάχνης - Περικρυπτικό τριχοειδικό πλέγμα, Χυλοφόρο (κεντρ. λεμφαγγείο) που σχηματίζει λεμφικό πλέγμα

10 Νεύρωση λεπτού εντέρου Ρύθμιση κινητικότητας από το αυτόνομο σύστημα -υποβλεννογόνιο πλέγμα του Meissner, -μυεντερικό πλέγμα του Auerbach. Ενδογενείς πληροφορίες από βλεννογόνο και μυικό, εξωγενείς από ΚΝΣ.

11 Κινητικότητα λεπτού εντέρου Σύσπαση μυικού χιτώνα : - ανάμειξη/κινητοποίηση περιεχομένου, κατάτμηση - προώθηση περιεχομένου, περισταλτισμός.

12 Δωδεκαδάκτυλο ευρείες, βραχείες λάχνες, αδένες του Brunner : υποβλεννογόνιοι σωληνο-κυψεοειδείς αδένες με αλκαλική βλέννη που εξουδετερώνει τον όξινο χυμό του στομάχου, συγκεντρώνει χολή και παγκρεατικά ένζυμα, στις βάσεις των κρυπτών περιέχει κύτταρα Paneth, καλύπτεται από ατελή ορογόνο.

13 Νήστιδα επιμήκεις, δακτυλοειδείς λάχνες και καλά ανεπτυγμένα χυλοφόρα, στις βάσεις των κρυπτών περιέχει κύτταρα Paneth,

14 Ειλεός Περιέχει τις πλάκες του Peyer : λεμφοζίδια σε βλεννογόνο και υποβλεννογόνιο, βραχείς, δακτυλοειδείς λάχνες, στις βάσεις των κρυπτών περιέχει κύτταρα Paneth,

15 Πλάκες του Payer καλύπτονται από συνδεδεμένο με λεμφοζίδιο επιθήλιο. Εμφανίζουν : - θόλο, με Β λεμφοκύτταρα, - βλαστικό κέντρο, με IgA+ B-λεμφοκύτταρα, CD4+ T-λεμφοκύτταρα και αντιγονοπαρουσιαστικά.

16 - κύτταρα Μ :προσλαμβάνουν αντιγόνα μέσα σε κυστίδια, - δενδριτικά : εκτείνουν αποφυάδες διαμέσου των επιθηλιακών στενών συνδέσεων, - ενδοεπιθηλιακά Β λεμφοκύτταρα εγκαθίστανται σε ενδοεπιθηλιακές θήκες των κυττάρων Μ, -αντιγόνα συνδέονται σε υποδοχείς ανοσοσφαιρίνης στα Β κύτταρα, διεγείρουν αντιγονοπαρουσιαστικά και παρουσιάζονται σε Τ λεμφοκύτταρα, ώστε να αρχίσει η ανοσολογική απάντηση. Κύτταρα Μ

17 1. Χόριο, Αμυντικοί μηχανισμοί κατώτερου πεπτικού σωλήνα 2. Πλάκες του Peyer και επιθηλιακά κύτταρα Μ, επιτελούν την εποπτεία του βλεννογόνου, 3. Ανοσοσφαιρίνη Α (IgA) εκκρίνεται από τα πλασματοκύτταρα στη χολή και εξουδετερώνει αντιγόνα, 4. Κύτταρα Paneth, εκκρίνουν ντεφενσίνες κι έχουν βακτηριοστατική δράση, 5. Οξύτητα γαστρικού χυμού, απενεργοποιεί μικροοργανισμούς, 6. Καλυκοειδή κύτταρα, εκκρίνουν γλυκοπρωτείνες βλεννινών και δημιουργούν παχύρευστη επικάλυψη που περιορίζει την επαφή βακτηρίων εντεροκυττάρων, 7. Προωθητικές εντερικές κινήσεις περιορίζουν τον βακτηριακό αποικισμό.

18 Πλασματοκύτταρα Εκκριτικό διμερές IgA Πλασματοκύτταρα εκκρίνουν διμερή ΙgA στο χόριο, από εκεί προσδένονται στον πολυμερή υποδοχέα των Ιg στις πλάγιες επιφάνειες των επιθηλιακών κυττάρων, μπαίνουν στα κύτταρα και απελευθερώνονται στον εντερικό αυλό

19 Εντερικός φραγμός και στενές συνδέσεις Στενές δι-επιθηλιακές συνδέσεις διαχωρίζουν το περιεχόμενο του αυλού από τα ανοσολογικά κύτταρα του τοιχώματος

20 Κύτταρα βλεννογόνου α. Εντεροκύτταρα ή απορροφητικά β. Βλεννοπαραγωγά (καλυκοειδή) κύτταρα γ. Κύτταρα Paneth δ. Ενδοκρινή κύτταρα ε. Κύτταρα Μ Στ. Αρχέγονα κύτταρα

21 α. Εντεροκύτταρα Ι. υψηλά κυλινδρικά κύτταρα, προσαύλια επιφάνεια με μικρολάχνες δημιουργεί την ψηκτροειδή παρυφή, που καταλήγει σε διαυγή ζώνη, το τελικό υμένιο, με εγκάρσια κυτταροσκελετικά ινίδια,

22 α. Εντεροκύτταρα ΙΙ. οι μικρολάχνες περιέχουν μικροϊνίδια ακτίνης που διασυνδέονται μέσω φιμπρίνης και βιλλίνης, συνδέονται με την κυτταροπλασματική μεμβράνη μέσω φορμίνης, μυοσίνης Ι και καλμοδουλίνης και στη βάση τους με σπεκτρίνη και κυτοκερατίνες, που σχηματίζουν το τελικό υμένιο, υπεύθυνο για την όρθια θέση των μικρολαχνών και την αγκυροβόληση της ακτίνης.

23 α. Εντεροκύτταρα ΙΙΙ. γλυκοκάλυκας: γλυκοπρωτείνες με ενδομεμβρανικά ένζυμα επιτελεί πέψη, απορρόφηση και μεταφορά μεταβολιτών, ενώ προστατεύει από την αυτοπεψία - λακτάση, μαλτάση, σουκράση του γλυκοκάλυκα : διασπούν υδατάνθρακες σε εξόζες, - εντεροκινάση και αμινοπεπτιδάση, μαζί με παγκρεατικά ένζυμα, διασπούν ολιγοπεπτίδια σε διπεπτίδια και αμινοξέα, - παγκρεατική λιπάση και χολικά άλατα : διασπούν λιπίδια σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια, τα οποία μαζί με χολικά άλατα δημιουργούν τα μυκήλλια, μπαίνουν στα εντεροκύτταρα κι φτιάχνουν συμπλέγματα, τα χυλομικρά, που απεκκρίνονται στο μεσοκυττάριο χώρο κι από εκεί στο λεμφαγγείο.

24 β. Βλεννοπαραγωγά κύτταρα (καλυκοειδή) - κυρίως στα ανώτερα 2/3 των κρυπτών και διάσπαρτα ανάμεσα στα εντεροκύτταρα των λαχνών, - αυξάνονται προς το παχύ έντερο, -σφαιρίδια βλέννης με όξινες γλυκοπρωτείνες, που ενυδατώνονται και αποβάλλονται στον αυλό σχηματίζοντας επικάλυψη προστατευτική από αμυχές και βακτήρια

25 γ. Κύτταρα Paneth Ι. στον πυθμένα των αδενίων, πυραμιδικά κύτταρα, με παραβασικούς πυρήνες και μεγάλα ηωσινόφιλα κοκκία (πρωτεϊνο-εκκριτικά κύτταρα), εκκρίνουν αντιμικροβιακές πρωτείνες (λυσοζύμη, ντεφενσίνες και TNF-α) με αντιβακτηριδιακή δράση που κατακρατούνται στην εντερική βλεννώδη επικάλυψη (προστατεύουν από τις λοιμώξεις)

26 γ. Κύτταρα Paneth ΙΙ. Οι αντιμικροβιακές πρωτείνες δρουν : - διαρρηγνύοντας την κυτταρική μεμβράνη (λυσοζύμη), - μέσω πρόσληψης νερού, αυξάνοντας τη διαπερατότητα του οργανισμού-στόχος (ντεφενσίνες), - επιστρατεύοντας δενδριτικά κύτταρα στην περιοχή της λοίμωξης (TNF-α)

27 δ. Ενδοκρινή κύτταρα - κυρίως κατώτερο 1/3 των κρυπτών, - τριγωνικά, με σφαιρικούς πυρήνες και νευροενδοκρινικά κοκκία, - εκκρίνουν ορμόνες και πεπτίδια (σεκρετίνη, χολοκυστοκίνη)

28 ε. Κύτταρα Μ - εξειδικευμένα επιθηλιακά κύτταρα, - βρίσκονται πάνω από τις πλάκες του Payer, - εμφανίζουν μεμβρανικές εκκολπώσεις στο κατώτερο τμήμα τους, που περιέχουν ενδοεπιθηλιακά λεμφοκύτταρα και αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα, στα οποία παρουσιάζουν αντιγόνα που ενδοκυτταρώνουν από τον αυλό, -επικάθονται σε ασυνεχή βασική μεμβράνη, γιά ευκολώτερη διακίνηση των ουσιών.

29 στ. Αρχέγονα κύτταρα κυρίως κατώτερο 1/3 των κρυπτών, διαφοροποιούνται και αντικαθιστούν τα εντεροκύτταρα και καλυκοειδή κύτταρα που αποπίπτουν από τις λάχνες,

30 Μυϊκός χιτώνας - έσω κυκλοτερής στιβάδα, πλέγμα τουauerbach - έξω επιμήκης στιβάδα

31 Παχύ έντερο

32 Παχύ έντερο Λειτουργίες - τροποποιεί το υγρό που περιέχεται στα κόπρανα κατά τη διοδό τους προς αφόδευση, - επαναρρόφηση ύδατος και διαλυτών αλάτων, - έκκριση βλέννης.

33 Τμήματα παχέως εντέρου - τυφλό, σκωληκοειδής απόφυση, - ανιόν, εγκάρσιο, κατιόν κόλον, - σιγμοειδές, -ορθό, -πρωκτός.

34 Τοίχωμα παχέως εντέρου βλεννογόνος υποβλεννογόνιος μυικός σωληνοειδείς αδένες

35 Βλεννογόνος Ι. ευθείς σωληνοειδείς αδένες, κυλινδρικά (απορροφητικά) κύτταρα λεπτά, με ψηκτροειδή παρυφή, εκτελούν αλατοαπορροφητική και υδατοαπορροφητική λειτουργία, βλεννοπαραγωγά (καλυκοειδή) κύτταρα εκκρίνουν βλέννη, αρχέγονα κύτταρα, ενδοκρινή κύτταρα.

36 Βλεννογόνος ΙΙ.

37 Βλεννογόνος ΙΙΙ. Χόριο: κολλαγόνο, δικτυωτές ίνες και ινοβλάστες σε θεμέλια ουσία, Τ λεμφοκύτταρα και μικρά λεμφοζίδια, βλεννοφάγα. Βλεννογόνια μυική στιβάδα : - έσω κυκλοτερής, - έξω επιμήκης, σύσπασή της διευκολύνει την εξώθηση της βλέννης στον αυλό του εντέρου, διαπερνάται απο λεπτά νευρικά ινίδια του υποβλεννογόνιου πλέγματος (νόσος του Hirschsprung)

38 - έσω κυκλοτερής, Κύρια μυϊκή στιβάδα - εξωτερική επιμήκης, που συγκεντρώνεται σε 3 στενές ταινίες, τις κολικές ταινίες, διαχωριζόμενες από το μυεντερικό πλέγμα, Σύσπαση των ταινιών και της κυκλοτερούς δημιουργούν σακκοειδείς σχηματισμούς, τις κολικές κυψέλες. Ορογόνος: σακοειδείς προσεκβολές λιπώδους ιστού, οι επιπλοικές αποφύσεις

39 Σκωληκοειδής απόφυση -πρόκειται γιά εκκόλπωμα του τυφλού, -το τοίχωμα μοιάζει με αυτό του υπόλοιπου παχέως εντέρου, -στα παιδιά, το χόριο και ο υποβλεννογόνιος περιέχουν άφθονο λεμφικό ιστό με λεμφοζίδια.

40 - ανώτερο ή ίδιο ορθό, Ορθό - κατώτερο τμήμα ή πρωκτικός σωλήνας : από την ορθοπρωκτική συμβολή ως τον πρωκτό μυώδης σωλήνας που μεταφέρει κόπρανα από το ορθό προς το εξωτερικό περιβάλλον, με ένα μηχανισμό που λέγεται αφόδευση

41 αρχικά κυλινδρικό, πρωκτικοί αδένες : διακλαδιζόμενοι σωληνώδεις αδένες που εκβάλλουν πάνω από την πρωκτική γραμμή, Εγκάρσιες βλεννογονικές προσεκβολές - βαλβίδες- με ενδιάμεσες κατακόρυφες πτυχές, τις πρωκτικές στήλες, και ενδιάμεσες κοιλάνσεις, τους πρωκτικούς κόλπους, που καταλήγουν στην οδοντωτή γραμμή : ζώνη μετάπτωσης στο πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο του πρωκτικού σωλήνα. Βλεννογόνος

42 Βλεννογόνος

43 Σφιγκτήρες έσω πρωκτικός σφιγκτήρας : λείες μυικές ίνες, πάχυνση της κυκλοτερούς μυικής στιβάδας του κατώτερου ορθού, υπό τον έλεγχο του αυτόνομου νευρικού συστήματος, έξω πρωκτικός σφιγκτήρας : σκελετικές μυικές ίνες, σε συνέχεια με την περιτονία και τους μυς της πυέλου, υπό εκούσιο έλεγχο.

44 Υποβλεννογόνιος έσω αιμορροϊδικό πλέγμα: πάνω από το επίπεδο της οδοντωτής γραμμής, έξω αιμορροϊδικό πλέγμα: περιπρωκτικό δέρμα Παθολογία : διάταση φλεβών κιρσώδεις αιμορροίδες