ΥΑΡΟΚΟΠΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΣΜΗΜΑ ΟΙΚΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Π.Μ..: «ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟ» ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ: «ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ»

Transcript

1 ΠΑΠΠΑ ΑΛΔΞΑΝΓΡΑ ΑΠΟΦΔΙ ΚΑΙ ΣΑΔΙ ΣΧΝ ΔΛΛΗΝΧΝ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΧΝ ΣΗ ΠΡΧΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΥΔΣΙΚΑ ΜΔ ΣΑ ΒΑΙΚΑ ΥΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΣΗ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΙΚΗ ΣΟΤ ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ Σξηκειήο επηηξνπή: θ. Κνπηξνχκπα Κσλζηαληίλα θ. Αλησλνπνχινπ Καηεξίλα θ. Βακβαθάξε Μαιβίλα ΥΑΡΟΚΟΠΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΣΜΗΜΑ ΟΙΚΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Π.Μ..: «ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟ» ΚΑΣΔΤΘΤΝΗ: «ΠΑΙΓΑΓΧΓΙΚΗ ΦΤΥΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΠΡΑΞΗ» ΙΟΤΝΙΟ 2011

2 Περιεχόμενα Δηζαγσγή ΜΔΡΟ 1 Ο : Θευπηηική Τποζηήπιξη 1. Δπαγγελμαηιζμόρ ηος εκπαιδεςηικού 1.1 Ζ έλλνηα επαγγεικαηηζκφο Ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Νένο εθπαηδεπηηθφο επαγγεικαηηζκφο Δπαγγελμαηική ηαςηόηηηα ηος εκπαιδεςηικού 2.1 Ζ έλλνηα ηεο ηαπηφηεηαο Δπαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Απηναληίιεςε απηνεθηίκεζε Δπαγγελμαηική ανάπηςξη ηος εκπαιδεςηικού 3.1 Θεσξίεο «κνληέια» επαγγεικαηηθή αλάπηπμεο χγρξνλεο αλαδπφκελεο ηάζεηο ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηοισεία επαγγελμαηικήρ ανάπηςξηρ ηος εκπαιδεςηικού 4.1 Γηδαθηηθέο δεμηφηεηεο απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία Παηδαγσγηθφ «ζηπι» εθπαηδεπηηθνχ Δπηθνηλσλία θαη αιιειεπίδξαζε ζηελ ηάμε Δθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία: Μαζεζηαθφ πεξηβάιινλ - Πξαθηηθέο εθπαηδεπηηθνχ πλαηζζήκαηα ζπλαηζζεκαηηθέο ζρέζεηο Δνιζσςηικοί παπάγονηερ επαγγελμαηικήρ ανάπηςξηρ ηος εκπαιδεςηικού: 5.1 Ζ απηναμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Δπαγγεικαηηθή κάζεζε θαη πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο εθπαηδεπηηθψλ «Μχεζε» λένπ εθπαηδεπηηθνχ «Τγηέο ζρνιείν» - «ζρνιηθφ θιίκα» Δπεςνηηικά εςπήμαηα 1. «Public perceptions of the teaching profession» (Everton, et al., 2007) «Τeachers emotions in the reconstruction of professional self-understanding (Darby, 2007) Stress in teaching (ASTI, 2007) «Teachers characteristics and teaching styles as effectiveness enhancing factors of classroom practice» ( Opdenakker & Van Damme, 2006)

3 5. «Αn investigation of Greek Teachers Views on Parental Involvement in Education» (Koutrouba, et al., 2009).. 44 ΜΔΡΟ 2 Ο : Μεθοδολογύα ϋρευνασ Δμπειπική έπεςνα 1. Διζαγυγή κοπόρ και ζηόσοι ηηρ έπεςναρ Μεθοδολογία ηηρ έπεςναρ ςλλογή και επεξεπγαζία επυηημαηολογίυν ΜΔΡΟ 3 Ο : Αποτελϋςματα ϋρευνασ 5. Πεπιγπαθική ηαηιζηική 5.1 Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Δηδηθέο εξσηήζεηο πζρεηίζεηο Παξαγνληηθή Αλάιπζε ΜΔΡΟ 4 Ο : υμπερϊςματα ϋρευνασ ςμπεπάζμαηα...84 Πποηάζειρ Βηβιηνγξαθία..95 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Α: Πίλαθεο πρλνηήησλ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Β: Πίλαθεο πζρεηίζεσλ (Υ 2 ) ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Γ: Πίλαθεο Παξαγνληνπνίεζεο «Factor Analysis» ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Γ: Δξσηεκαηνιφγην

4 Ειςαγωγό ην ζχγρξνλν θφζκν (20ν αηψλα) ζεκεηψζεθαλ ζεκαληηθέο κεηαβνιέο-αιιαγέο (ελλνηνινγηθή επαλάζηαζε, επαλάζηαζε ηεο επηθνηλσλίαο, δεκηνπξγία ηεο επνρήο ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο, παγθφζκηα θηλεηηθφηεηα ησλ αηφκσλ) νδήγεζαλ ζε κεηακνληέξλεο έλλνηεο, ζηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηεο θνηλσλίαο θαη ησλ αληηιήςεσλ ησλ αηφκσλ (Giddens, 1999). Ζ ζχγρξνλε θνηλσλία ηεο γλψζεο επηβάιεη λέεο ζπλζήθεο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ρψξν θαη θαηά ζπλέπεηα ε εθπαίδεπζε απνθηά λέν ξφιν εζηηάδεη ζηελ απφθηεζε, εθαξκνγή γλψζεσλ (ζεσξεηηθψλ, αλαιπηηθψλ) θαη ηελ «δηαξθή κάζεζε» («δηα βίνπ κάζεζε») ησλ αηφκσλ κε ζπλέπεηα λα αιιάδνπλ θχξηα ζηνηρεία ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Drucker, 1994). Σν επάγγεικα ηνπ ζχγρξνλνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη πςειήο εηδίθεπζεο εξγαζία θαη απαηηεί «πςειή» επηζηεκνληθή θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, απμεκέλεο δεμηφηεηεο/ηθαλφηεηεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ( Judge, 1995). Ο ζχγρξνλνο εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα είλαη κηα «αληηθεηκεληθή» επηζηεκνληθή θαηαζθεπή, λα ελεξγεί σο επαγγεικαηίαο κε αμίεο, αξρέο, λα αληαπνθξίλεηαη ζην ζχγρξνλν «αλνηθηφ ζρνιείν», λα εζηηάδεη ζηε γλψζε θαη λα απνζθνπεί ζηε βειηίσζε ηεο θνηλσλίαο (Μαηζαγγνχξαο, 2005, αιηεξήο, 2006). Ο λένο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε θνηλσλία ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθνξίαο, ζπλδέεηαη κε ηε δηα βίνπ κάζεζε-επηκφξθσζε (lifelong) θαη ηελ πνιχπιεπξε-επξεία (lifewide) κάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη επηζεκαίλεη ηελ αλάγθε εμέιημεο ηνπ ξφινπ θαη ησλ δεμηνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Παπαλανχκ, 2003). ήκεξα ν επαγγεικαηηζκφο θαη ε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηεινχλ αλαγθαηφηεηα, θαζψο νη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα θαηέρνπλ ηε λέα γλψζε θαη λα ηελ κεηαβηβάδνπλ ζηνπο καζεηέο, ψζηε λα κπνξνχλ λα πξνζαξκφδνληαη θαη λα αληαπνθξίλνληαη απνηειεζκαηηθά ζηηο κεηαβνιέο ηνπ ζχγρξνλνπ θφζκνπ (Μαηζαγγνχξαο, 2005). Ζ ζχγρξνλε επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, απνζθνπεί ζηε βειηίσζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο, ζηε γλσζηηθή θαη επαγγεικαηηθή αλάπηπμε θαη ηελ εμέιημε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Papastamatis et al., 2009), Καηά ζπλέπεηα, ε ζχγρξνλε δηδαζθαιία θαη νη λέεο πξνζεγγίζεηο θαζψο θαη νη επίθαηξεο έλλνηεο ηεο ζπλερνχο κάζεζεο, ηεο ελεξγνχο ζπκκεηνρήο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαζρεκαηίδνπλ ην ζρνιείν, επαλαθαζνξίδνπλ ηε δηδαζθαιία θαη απνηεινχλ πξφθιεζε γηα ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο θαη γηα ηε δεκηνπξγία θαη παξνρή πξνγξακκάησλ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Blase, 2009). 3

5 Ζ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα απνηειείηαη απφ ηέζζεξα κέξε: ην 1 Ο Μέξνο παξνπζηάδεηαη ε ζεσξεηηθή ππνζηήξημε ηεο έξεπλαο (βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε) θαη γίλεηαη πξνζπάζεηα αλάδεημεο ησλ επηζηεκνληθψλ ζέζεσλ ζρεηηθά κε ηνλ επαγγεικαηηζκφ, ηελ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα θαη ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. ην 2 Ο Μέξνο παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο. ην 3 Ο Μέξνο γίλεηαη ε επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ θαη ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ην 4 Ο Μέξνο παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο. Βαζηθά εξσηήκαηα-ππνζέζεηο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε δηεξεχλεζε ηεο ζπρλφηεηαο κε ηελ νπνία εθαξκφδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ζηελ Διιάδα ζπγθεθξηκέλεο παηδαγσγηθέο πξαθηηθέο ζηα πιαίζηα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο ηάμεο, ε αλαδήηεζε ηνπ βαζκνχ αχμεζεο ηνπ επαγγεικαηηθνχ άγρνπο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ δηάθνξνπο παξάγνληεο θαζψο θαη ζηάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηελ αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπο έξγνπ. Οη βαζηθνί ιφγνη γηα ηε δηεμαγσγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο ήηαλ ε εηθνζηπεληάρξνλε εθπαηδεπηηθή κνπ εκπεηξία ζηελ Πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, νη ζπνπδέο ζην Σκήκα Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο ηνπ Παληείνπ Παλεπηζηεκίνπ θαζψο θαη ε ζεηεία κνπ ζην Δπξσπατθφ ρνιείν ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ. 4

6 ΜΕΡΟ 1 Ο : Θεωρητικό υποςτόριξη 1. Επαγγελματιςμόσ 1.1 Η έννοια επαγγελμαηιζμόρ Ο επαγγεικαηηζκφο σο έλλνηα, ζχκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία, αθνξά θάζε επάγγεικα θαη αλαθέξεηαη ζε γλσξίζκαηα: - επαγγελμαηικά: φπσο ρξεκαηηθέο απνιαβέο, θνηλσληθή αλαγλψξηζε, θχξνο, απηνλνκία θαη - πποζυπικά: ηα νπνία αλαθέξνληαη ζηα ηδηαίηεξα γλσξίζκαηα ηνπ αηφκνπ φπσο ππεπζπλφηεηα, αίζζεζε θαζήθνληνο θαη αθνζίσζε ζην επάγγεικα (Hargreaves, 2000). Ο επαγγεικαηηζκφο γηα ηα κέιε θάζε επαγγέικαηνο ζπλδέεηαη κε ηελ εμεηδηθεπκέλε «εηδηθή» γλψζε»-ηερλνγλσζία, ηηο επαγγεικαηηθέο πξαθηηθέο πνπ αθνινπζνχλ, ηε δπλαηφηεηα ιήςεο απνθάζεσλ, ηηο αμίεο (εζηθφ θψδηθα), ηε ζπκπεξηθνξά, ηηο αμηψζεηο θαη ηηο πξννπηηθέο εμέιημεο ηνπο (Larson, 1979), ζηνηρεία ηα νπνία φια ηα κέιε νθείινπλ λα αλαγλσξίδνπλ, λα εθαξκφδνπλ, λα επηθαηξνπνηνχλ αλάινγα κε ηηο ζχγρξνλεο θνηλσληθέο εμειίμεηο, αλάγθεο θαη απαηηήζεηο ψζηε λα εληζρχνπλ ηελ δηα βίνπ επαγγεικαηηθή ηνπο αλάπηπμε (Καιατηδνπνχινπ, 2001). χκθσλα κε ηε βηβιηνγξαθία εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ επαγγεικάησλ, απνηεινχλ: - νη εηδηθέο γλψζεηο θαη νη απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο γηα θάζε επάγγεικα - ε απηνλνκία θαη ν απηνθαζνξηζκφο ησλ κειψλ θάζε επαγγέικαηνο - ην πξαγκαηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ην επάγγεικα θαη ε επζχλε γηα πνηνηηθή εξγαζία θαζψο θαη - ε θνηλσληθή ζηάζε θαη ζπκπεξηθνξά ησλ κειψλ (Hilton & Southgate, 2007). Σν επάγγεικα σο έλλνηα, ζπλδέεηαη ζηελά κε ηηο έλλνηεο επαγγεικαηηζκφο θα επαγγεικαηνπνίεζε νη νπνίεο αληαλαθινχλ ελέξγεηεο θαη ζπλαηζζήκαηα ησλ επαγγεικαηηψλ θαζψο: ε έλλνηα επαγγεικαηηζκόο (professionalism) ζπλδέεηαη κε ηελ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα, κε ηελ έλλνηα «ιεηηνπξγψ σο επαγγεικαηίαο» θαη εζηηάδεη ζηελ πνηφηεηα ησλ ελεξγεηψλ ησλ επαγγεικαηηψλ ε έλλνηα επαγγεικαηνπνίεζε (professionalisation) ζπλδέεηαη κε ην θχξνο ηνπ επαγγέικαηνο θαη ηελ θνηλσληθή θαηαμίσζε ησλ κειψλ θαη εζηηάδεη ζηελ απηναληίιεςε θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ επαγγεικαηηψλ κέζα απφ ηελ άπνςε ηεο θνηλσλίαο (Hargreaves, 2000). Ο επαγγεικαηηζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αλαθέξεηαη ζηε ζπλερή γλψζε, ηελ επηζηεκνληθή ελεκέξσζε θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα κπνξεί λα αληαπνθξίλεηαη απνηειεζκαηηθά ζηηο ζχγρξνλεο εθπαηδεπηηθέο ζπλζήθεο (Παπαλανχκ, 2003). 5

7 Όκσο ηα βαζηθά ζηνηρεία ηνπ επαγγέικαηνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (έξγν, θαξηέξα) θαη ην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο φπσο νη κέζνδνη δηδαζθαιίαο (πώο δηδάζθνπλ νη εθπαηδεπηηθνί) ην πεξηερφκελν (ηη δηδάζθνπλ) θαη ε νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο (θαλφλεο, δξαζηεξηφηεηεο, «ξνπηίλεο» ηάμεο) θαζνξίδνληαη απνθιεηζηηθά απφ ηνπο εηζεγεηέο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο, νη νπνίνη εζηηάδνπλ πεξηζζφηεξν ζηελ παξνρή νκνηφκνξθεο εθπαίδεπζεο θαη δηδαζθαιίαο πξνο φινπο ηνπο καζεηέο, παξά ζηνλ εκπινπηηζκφ ησλ ζηξαηεγηθψλ δηδαζθαιίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ν νπνίνο ζα δίλεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο δπλαηφηεηα ειεχζεξεο επηινγήο θαη εθαξκνγήο ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο δηδαζθαιίαο αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο (Bascia & Hargreaves, 2000). Σν επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, δελ εμαζθαιίδεη ηελ επαγγεικαηηθή απηνλνκία ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ραξαθηεξίδεηαη σο «εκη-επάγγεικα» (Hoyle, 2001). χκθσλα κε έξεπλα, ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζεσξείηαη απφ ηελ θνηλσλία κέζν επάγγεικα ζηε θαηάηαμε ησλ επαγγεικάησλ (Everton et al., 2007). 1.2 Ιζηοπική εξέλιξη ηος επαγγελμαηιζμού ηος εκπαιδεςηικού Ο επαγγεικαηηζκφο (επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα) ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αθνινπζεί εμειηθηηθή πνξεία, ηξνπνπνηείηαη, κεηαζρεκαηίδεηαη ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ θαη θαηαγξάθνληαη νη παξαθάησ εμειηθηηθέο θάζεηο ηεο πνξεία ηνπ: (Hargreaves, 2000). 1. Η ππο- επαγγελμαηική θάζη (the pre-professional age) [ ] ηε θάζε απηή εληάζζεηαη ν εθπαηδεπηηθφο, ν νπνίνο: - εζηηάδεη ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ θαη δηδαθηηθήο εκπεηξίαο ζηε δηάξθεηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπ πνξείαο - ρξεζηκνπνηεί ζπκπεξηθνξηζηηθέο-εκπεηξηθέο κεζφδνπο θαη πξαθηηθέο ζηελ ηάμε (πξάμεαπνηέιεζκα, δνθηκή- ιάζνο) - ελδηαθέξεηαη θαη αθνζηψλεηαη απνθιεηζηηθά ζηε δηδαζθαιία θαη κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο «πξαγκαηηθφο εθπαηδεπηηθφο» (Hargreaves, 1994, 2000). 2. Η θάζε επαγγεικαηηθήο απηνλνκίαο (the age of the autonomous professional) [ ]: ηε θάζε απηή εληζρχεηαη ε επαγγεικαηνπνίεζε (professionalisation) ην θχξνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε βάζε ηηο παλεπηζηεκηαθέο γλψζεηο ηνπ, ρσξίο παξάιιεια λα εληζρχεηαη ν επαγγεικαηηζκφο (professionalism) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαζψο δε βειηηψλεηαη ε πνηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηνπ έξγνπ, ζην πιαίζην ησλ ζχγρξνλσλ εθπαηδεπηηθψλ αιιαγψλ (Goodson & Hargeaves, 1996). Οη εθπαηδεπηηθνί ζηελ πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ησλ ζεσξεηηθψλ γλψζεσλ ηνπο κε ηελ πξαθηηθή ζηελ ηάμε, θαζψο ζηεξνχληαη νπζηαζηηθήο ππνζηήξημεο ληψζνπλ αλεπαξθείο λα αληαπνθξηζνχλ 6

8 απνηειεζκαηηθά ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο αιιαγέο, κε ζπλέπεηα λα κελ εθπιεξψλνληαη νη πξνζδνθίεο ηνπο (λέεο πξννπηηθέο, εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνγξακκάησλ) γηα επαγγεικαηηθή απηνλνκία (Hargeaves & Goodson, 1996, Hargreaves, 2000). 3. Η θάζε ηνπ «ζπιινγηθνύ» επαγγεικαηηζκνύ (the age of the collegial professional) [ηέιε αξρέο 21νπ αηψλα] Βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο θάζεο απνηεινχλ: - ε κεηάβαζε απφ ηνλ «παξαδνζηαθφ» ζην «λέν»- ζπιινγηθφ επαγγεικαηηζκφ θαη - ε εκθάληζε θαη επηθξάηεζε λέσλ κνξθψλ δξάζεο (ζπιινγηθή, νκαδηθή, ζπλεξγαζία) νη νπνίεο πξνσζνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Hargreaves 1994, 2000). Έηζη, ζην ζηάδην απηφ αλαπηχζζεηαη ε «ζπιινγηθφηεηα» ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε νπνία εζηηάδεη ζηηο αμίεο ηεο ζπλεξγαζίαο, ηεο αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζηε δεκηνπξγία ζρέζεσλ θαη δηαπξαγκάηεπζεο κεηαμχ φισλ φζσλ εκπιέθνληαη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ζπκβάιιεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ έξγνπ θαη ζηελ αλάπηπμε ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Hargreaves, 1994). 4. Η 4ε θάζε ή κεηακνληέξλα θάζε ηνπ επαγγεικαηηζκνύ (the fourth age post-professional or postmodern) -αξρέο 2000 έσο ζήκεξα (Hargreaves, 2000) Οη ζχγρξνλεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο (θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλψζεο), επηθέξνπλ αιιαγέο ζηελ εθπαίδεπζε ε νπνία πξνσζεί λέα ραξαθηεξηζηηθά, φπσο: - ηελ αλάπηπμε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηελ πξνψζεζε ζρέζεσλ κε γνλείο, καζεηέο θαη φινπο ηνπο θνξείο πνπ εκπιέθνληαη ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηε ζρνιηθή δσή, νη νπνίεο ζα ζηεξίδνληαη ζηελ ακνηβαία αιιεινθαηαλφεζε γηα ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο - ηελ αλάπηπμε ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζην ζχγρξνλν «αλνηρηφ ζρνιείν» (πξνο γνλείο, θνηλσλία) ε νπνία απνηειεί απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο θαη - ηελ αλάπηπμε ζπιινγηθψλ κνξθψλ ζπλεξγαζίαο (ζπιινγηθφηεηα) θαη ζπκπεξηθνξάο απφ ηα κέιε ηεο επαγγεικαηηθήο νκάδαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη «αληηδξνχλ»-αληηηίζεληαη ζηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ πξνηάζεσλ θαη πξαθηηθψλ (αλάιεςε επηπιένλ θαζεθφλησλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, θ.α.) θαη πξνζπαζνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ηαπηφηεηα (Hargreaves, 2000). Ζ θάζε απηή απνηειεί πξφθιεζε γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, ηε βειηίσζε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ηνπο θαη επθαηξία λα αλαδείμνπλ ηα ζηνηρεία ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ηνπο, κέζσ ηεο πξνζπάζεηαο ηνπο γηα ηε βειηίσζε ησλ δηδαθηηθψλ ηνπο πξαθηηθψλ, ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε θνηλσληθνχο θνξείο, αληαπνθξηλφκελνη ζην «αλνηθηφ ζρνιείν», δηαζέηνληαο επειημία θαη πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο απαηηήζεηο, θαζψο θαη επθαηξία λα πξνβάιινπλ ηηο 7

9 αμηψζεηο θαη ηηο αλάγθεο ηνπο σο επαγγεικαηίεο εθπαηδεπηηθνί ζηνπο ππεχζπλνπο ηεο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο (Hargreaves, 2000). 1.3 Νέορ εκπαιδεςηικόρ επαγγελμαηιζμόρ Ο λένο επαγγεικαηηζκφο (new professionalism) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ αλαθέξεηαη θαη σο «αλαδπφκελνο επαγγεικαηηζκφο» (emergent professionalism), εκθαλίδεηαη σο αλάγθε, ε νπνία πξνθχπηεη απφ ηηο ζχγρξνλεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη αιιαγέο (Pollard et al., 1994). Καηά ηε κεηάβαζε ζηνλ λέν επαγγεικαηηζκφ παξαηεξνχληαη αιιαγέο ζηελ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα, ην επαγγεικαηηθφ πξνθίι ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαζψο θαη λένο πξνζαλαηνιηζκφο ζηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο θαη ηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο (Hargreaves, 2000). Ο λένο επαγγεικαηηζκόο (new professionalism)απνηειεί ηελ εμέιημε ηνπ επαγγεικαηηζκνχ θαη πξνθχπηεη απφ ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο επαγγεικαηηθήο ηαπηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, «επηθαηξνπνηεί» ηελ εθπαίδεπζε (ζθνπνί, ζηφρνη) θαη ηξνπνπνηεί ην εθπαηδεπηηθφ έξγν (λέεο πξνζεγγίζεηο ηεο δηδαζθαιίαο, πξαθηηθέο εθπαηδεπηηθψλ) ζηα πιαίζηα ησλ γεληθψλ αιιαγψλ (Hargreaves, 2000). Ο λένο επαγγεικαηηζκφο είλαη δηαδηθαζία ζπλερήο ζηνλ ρξφλν θαη ζηνρεχεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Hargreaves, 1994, 2000). Χαξαθηεξηζηηθά ηνπ λένπ επαγγεικαηηζκνύ απνηεινχλ: - ε αληηκεηψπηζε ηνπ ζρνιείνπ σο νιφηεηα - ην «άλνηγκα» ηνπ ζρνιείνπ πξνο ηελ θνηλσλία θαη ε αλάπηπμε ζπλεξγαζίαο θαζψο θαη - ε εζηίαζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ζε ζεκαληηθά ζηνηρεία ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο κάζεζεο (λέεο δηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο, πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο, κάζεζε καζεηψλ) [Hargreaves,1994]. Πξνζεγγίζεηο ηνπ λένπ επαγγεικαηηζκνύ Ζ έλλνηα «λένο επαγγεικαηηζκφο» πξνζδηνξίδεηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν κέζα απφ δχν θνηλσληνινγηθέο πξνζεγγίζεηο αλάινγα κε ην λφεκα πνπ ε θάζε κηα πξνζδίδεη ζηελ έλλνηα «λένο» επαγγεικαηηζκφο : ηην παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε: ε νπνία πξνζπαζεί λα πξνζδηνξίζεη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ζην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηα νπνία ζρεηίδνληαη κε ηελ θνηλσληθή ζέζε (status) θαη ην θχξνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε βάζε ηα πξφηππα ραξαθηεξηζηηθά ησλ «ζεκαληηθψλ» επαγγεικάησλ ηνπ 20νπ αηψλα (Helsby, 1995). 8

10 ηελ ζύγρξνλε πξνζέγγηζε: ε νπνία ζεσξεί φηη ν επαγγεικαηηζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειεί θνηλσληθή θαηαζθεπή, ν νπνίνο δηαρξνληθά θαζνδεγείηαη θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ ην θξάηνο κε δηάθνξνπο ηξφπνπο σο κέζν ειέγρνπ (πνιηηηθνχ, ηδενινγηθνχ), κε ζπλέπεηα ηε ζπιινγηθή αληίδξαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Hargreaves, 2000). Μειέηε έδεημε φηη ε ζεψξεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ απφ ηελ πνιηηεία σο «θνξέα» θαη «παξάγνληα αιιαγήο» επηθέξεη αιιαγέο ζηελ πξνζσπηθή θαη επαγγεικαηηθή απηνλνκία ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαζψο ζηεξεί ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο ηε δπλαηφηεηα απηνθαζνξηζκνχ (Judge, 1995). Οη εθπαηδεπηηθνί φκσο κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ εμέιημε ηνπ επαγγεικαηηζκνχ ηνπο θαζψο ζπλεηδεηνπνηνχλ ηελ αλάγθε πξνζαξκνγήο ηνπο θαη ηελ αλάγθε εκπινπηηζκνχ ησλ γλψζεσλ θαη ηεο απφθηεζεο λέσλ δεμηνηήησλ (ρξήζε ηερλνινγίαο ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή ηνπο πξαθηηθή, λέεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο) γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε άζθεζε ηνπ έξγνπ ηνπο (Hargreaves,1994, 2000). 2 Επαγγελματικό ταυτότητα του εκπαιδευτικού 2.1 Η έννοια ηηρ ηαςηόηηηαρ H ηαπηφηεηα ή αίζζεζε ηνπ «εαπηνχ» (self), είλαη πνιπδηάζηαηε έλλνηα, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ θαη ζπλδέεη ηελ αληίιεςε ηνπ «εαπηνχ» κε ηελ απηναληίιεςε (απηνεηθφλα) ηνπ αηφκνπ σο κέξνο- κέινο ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ (Erikson, 1959). Σν άηνκν κέζσ ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο ηνπ κε ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη ηνπο «ζεκαληηθνχο άιινπο», ζχκθσλα κε ηνλ Mead, δηακνξθψλεη θαη θαηαλνεί ηηο δηαζηάζεηο ηνπ εαπηνχ, ηνλ «ππνθεηκεληθφ εαπηφ»- ην Δγψ (Η) πνπ αλαθέξεηαη ζηηο ελέξγεηεο ηνπ αηφκνπ θαη ηνλ «αληηθεηκεληθφ εαπηφ» -ην Δκέλα (Μe) ν νπνίνο αλαζηνράδεηαη θαη επαλεμεηάδεη ηηο ελέξγεηεο ηνπ αηφκνπ ζε ζρέζε κε ηα άιια άηνκα (Μead, 1934). Ζ ηαπηφηεηα δηακνξθψλεηαη θαη αλαπηχζζεηαη ζπλερψο ζην ρξφλν κέζσ ησλ δηαδηθαζηψλ κάζεζεο, ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο θαη ησλ εκπεηξηψλ ηνπ αηφκνπ, εκπεξηέρεη θαη απνηππψλεη πξνζσπηθέο αμίεο, αληηιήςεηο, ξφινπο θαη ζπκπεξηθνξέο ηνπ αηφκνπ θαη εξκελεχεηαη κε βάζε ηα πξνζσπηθά λνήκαηα πνπ πξνζδίδεη θάζε άηνκν ή άιινη ζηνλ εαπηφ ηνπ (Erikson, 1959, Beijaard, et al., 2000). 9

11 Ζ ηαπηφηεηα ηνπ αηφκνπ κεηαβάιιεηαη φηαλ αηνλήζεη ε ππάξρνπζα ηαπηφηεηα κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο αλαθνηλσληθνπνίεζεο θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ α) ηεο αθνκνίσζεο (assimilation) φπνπ ην άηνκν κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ηεο δηάθξηζεο (νκνηφηεηαο, ή κε) «αθνκνηψλεη» πιεξνθνξίεο, λέα γλψζε θαη β) ηεο πξνζαξκνγήο (accommodation) φπνπ ην άηνκν «ελζσκαηψλεη» ηε λέα γλψζε ζηηο ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο, δηαθνξνπνηεί ηνλ εαπηφ ηνπ θαη δεκηνπξγεί λέα ζρέζε εκπηζηνζχλεο κε ηα ζηνηρεία (γλσζηηθά, θνηλσληθά) ηνπ πεξηβάιινληνο (Παξαζθεπφπνπινο, 1992). Ζ ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (teacher indentity) εθθξάδεηαη κε ηνλ φξν απηφ-αληίιεςε (selfunderstanding), δειψλεη κηα νινθιεξσκέλε, ζπγθεθξηκέλε θαη ζηαηηθή θαηάζηαζε, ζρεκαηίδεηαη κέζα απφ ηε ζρέζε ηνπ κε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ζπζηαηηθά ηεο ζηνηρεία απνηεινχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο (ππνθεηκεληθά γλσξίζκαηα) νη ζεζκνί, νη αμίεο (πξνζσπηθέο, πνιηηηζηηθέο) θαη νη εκπεηξίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Kelchterman, 2005, Darby,2008). 2.2 Δπαγγελμαηική ηαςηόηηηα ηος εκπαιδεςηικού Ζ έλλνηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηαπηφηεηαο εκθαλίζηεθε ην 1971(Bernstein & Solomon, 1999). Ζ ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νξίδεηαη σο ν ηξφπνο (how) πνπ νξίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ηνλ ίδην ηνπο ηνλ εαπηφ πξνο ηνλ εαπηφ ηνπο θαη πξνο ηνπο άιινπο, (Lasky, 2005, Darby, 2008). Ζ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηίδεηαη κε ηελ απφθηεζε, ηελ νξγάλσζε θαη ηελ ηαμηλφκεζε ηεο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, αλάινγα κε ηα πεξηερφκελα (Μαηζαγγνχξαο, 2005). Αλαπηχζζεηαη θαη κεηαζρεκαηίδεηαη θαζ φιε ηελ επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ζηνρεχεη ζηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ (Kelchterman, 2005). Γιαζηάζειρ ηηρ επαγγελμαηικήρ ηαςηόηηηαρ ηος εκπαιδεςηικού: Ζ επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζδηνξίδεηαη απφ ηε ζρέζε ηνπ κε ηηο βαζηθέο πηπρέο - δηαζηάζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Beijaard et al., 2000). Οη δηαζηάζεηο απηέο απνηεινχλ επαγγεικαηηθά γλσξίζκαηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη είλαη: Ο εθπαηδεπηηθόο σο γλώζηεο αληηθείκελνπ (subject matter expert): αθνξά ηε ζηάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζηηο γλψζεηο ηνπ, ζηα γλσζηηθά αληηθείκελα, ζηηο λέεο πξνζεγγίζεηο ζηνπο λένπο ξφινπο θαη ζηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ, ζηνηρεία ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ (Hoyle & John, 1995). Εθπαηδεπηηθόο σο θαζνδεγεηήο-κεζνιαβεηήο(didactical expert): αθνξά ηε δηδαθηηθή πξαθηηθή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηνλ ηξφπν δξάζεο-ελέξγεηαο ηνπ σο θαζνδεγεηήο-κεζνιαβεηήο ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο (θηλεηνπνίεζε καζεηψλ γηα ζπκκεηνρή ) θαηά ηε δηδαθηηθή πξάμε (Beijaard et al., 2000). 10

12 Εθπαηδεπηηθόο σο παηδαγσγόο (pedagogical expert): αθνξά ηελ πξνζσπηθή ζηάζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απέλαληη ζηελ εζηθή-ζπλαηζζεκαηηθή-θνηλσληθή αλάπηπμε ηνπ καζεηή (αλάπηπμε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ, δηαρείξηζε πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο ζηελ ηάμε) θαη ηελ ζηήξημε πνπ πξνζθέξεη ζηνπο καζεηέο ηνπ (Beijaard et al., 2000). Σν πιαίζην ηεο παηδαγσγηθήο ηαπηφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, είλαη θνηλφ γηα φινπο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, δηακνξθψλεηαη θαη ζεζκνζεηείηαη απφ ηελ πνιηηεία ηφζν ε ηππηθή ηεο δηάζηαζε (ηξφπνο πξφζιεςεο, ειέγρνπ, εμέιημεο εθπαηδεπηηθψλ) φζν θαη ε νπζηαζηηθή παηδαγσγηθή ηεο δηάζηαζε (αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα, νξγαλσηηθέο, δηνηθεηηθέο θαη εζηθέο πξαθηηθέο), ζρεκαηίδεηαη θαη αλαπηχζζεηαη ζηαδηαθά κε ηελ απφθηεζε δηδαθηηθήο εκπεηξίαο θαη ηελ επαγγεικαηηθή εμέιημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Bernstein & Solomon,1999). Μειεηεηέο έρνπλ ελδείμεηο θαη ζεσξνχλ φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζηαδηνδξνκίαο ηνπ ν εθπαηδεπηηθφο, αλάινγα κε ηηο πξνζσπηθέο θαη επαγγεικαηηθέο ηνπ αμίεο, δηαθνξνπνηεί ηελ ηαπηφηεηα ηνπ, πξνζαξκφδεηαη ζε λέα ζχγρξνλα δεδνκέλα θαη ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε γλσζηηθψλ θαη καζεζηαθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ (Beijaard et al., 2000, Darby, 2008). ήκεξα ε επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ νθείιεη λα ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ έλλνηα ηεο δηα βίνπ κάζεζεο (lifelong) θαη ηεο πνιχπιεπξεο κάζεζεο (lifewide) κάζεζεο θαη λα «πξνβιέπεη» ηηο κειινληηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο (Παπαλανχκ, 2003). 2.3 Αςηοανηίλητη αςηοεκηίμηζη Ο ηξφπνο ζθέςεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (teacher thinking) αθνξά ηνλ ηξφπν κε ην νπνίν δηακνξθψλνπλ ηηο πξνζσπηθέο αληηιήςεηο ηνπο γηα ην ξφιν ηνπο θαη ηελ εθπαίδεπζε (Ross & Bruce, 2007). Οη εθπαηδεπηηθνί δηακνξθψλνπλ θαη δηακνξθψλνληαη απφ ηε δεκφζηα εηθφλα ηνπο θαη ζχκθσλα κε έξεπλα ε εηθφλα ηνπο απνηειεί «θξάκα» απφ ηηο δηάθνξεο εκπεηξίεο ηνπο σο καζεηέο, απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο γνλείο καζεηψλ θαζψο θαη απφ ηελ εηθφλα πνπ δηακνξθψλνπλ ηα κέζα επηθνηλσλίαο (Simpson,1997). Η θνηλσληθή εηθόλα ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ απηνεηθφλα θαη ηελ απηνεθηίκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, δηακνξθψλεηαη θαη «θαηαζθεπάδεηαη» κέζα απφ ηελ άπνςε ηεο θνηλσλίαο θαζψο ε ζηάζε θαη ηα πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά (εηθνληθά-αλαπαξαζηαηηθά) πνπ αληαλαθιά ν εθπαηδεπηηθφο ζηα άιια άηνκα, εξκελεχνληαη αλάινγα κε ηελ πξνζσπηθή αληίιεςε θαη πξνδηάζεζε ησλ αηφκσλ ( Hoyle, 2001, Everton et al., 2007). 11

13 Ζ αξλεηηθή θνηλσληθή αληίιεςε, απνηειεί «εγγελέο» εκπφδην γηα ην θχξνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Hoyle, 2001). Οη ίδηνη νη εθπαηδεπηηθνί είλαη ζπλήζσο πεζηκηζηέο ζρεηηθά κε ηελ άπνςε ηεο θνηλσλίαο γηα ην επάγγεικα θαη ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ην (Adams, 2003). Δπίζεο, εξεπλεηέο επηζεκαίλνπλ φηη ε γπλαηθνθξαηία (feminisation) ζην εθπαηδεπηηθφ επάγγεικα έρεη ζπκβάιιεη ζηελ κείσζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ status ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Basten, 1997). Τν επαγγεικαηηθό «πξνθίι» ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ή «πξνζσπηθή» επαγγεικαηηθή ηαπηφηεηα αληηζηνηρεί ζηνλ «ηχπν»-«πξνθίι» εθπαηδεπηηθνχ πνπ θάζε εθπαηδεπηηθφο επηζπκεί λα ελζηεξληζηεί θαη ζηε λνεκαηνδφηεζε ζηελ έλλνηα «εθπαηδεπηηθφο» κε βάζε ηηο πξνζσπηθέο αμίεο θαη εκπεηξίεο ηνπ (Sachs, 2005). Τν επαγγεικαηηθφ πξνθίι αληαλαθιά ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (ππνθεηκεληθά) θαη δηακνξθψλεηαη θπξίσο απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ πξνζσπηθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ ηνπ αμηψλ θαη πεπνηζήζεσλ, απφ ηηο εκπεηξίεο θαη ηελ αληίιεςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ην εθπαηδεπηηθφ ηνπ έξγν ( Kelchterman, 2005). ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ επαγγεικαηηθνχ πξνθίι ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πέξα απφ ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπκβάιινπλ επίζεο θαη άιια ζεκαληηθά ζηνηρεία φπσο: - ηα επαγγεικαηηθά θίλεηξα: ην νπνία απνηεινχλ ηνπο πξνζσπηθνχο ιφγνπο θάζε εθπαηδεπηηθνχ γηα ην επάγγεικα - ε αίζζεζε θαζήθνληνο: ε νπνία αλαθέξεηαη ζην βαζκφ αθνζίσζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ - νη κειινληηθέο πξννπηηθέο: νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηηο πξνζδνθίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ην κέιινλ - ε ζηαζεξφηεηα ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο (Kelchterman, 2005) θαη - ην «αδχλακν ζεκείν» (vulnerability) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ: ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηνλ πξνζσπηθφ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνηεί ν εθπαηδεπηηθφο γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαη δηαρείξηζε ησλ δηαθφξσλ θαηαζηάζεσλ πνπ ηνλ επεξεάδνπλ αξλεηηθά (Kelchterman, 2005, Darby, 2008). Δηαζηάζεηο ηνπ επαγγεικαηηθνύ εαπηνύ ηνπ εθπαηδεπηηθνύ Οη εθπαηδεπηηθνί ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, γηα λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο δηάθνξεο αλάγθεο θαηαζηάζεηο ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο, «ρξεζηκνπνηνχλ» ηηο δηάθνξεο πηπρέο ηεο ηαπηφηεηά ηνπο, ηνλ ζπλνιηθφ «εαπηφ» θαη αλάινγα ησλ πεξηζηάζεσλ ελεξγνπνηνχλ έλαλ απφ ηνπο παξαθάησ εαπηνχο γηα λα εξκελεχζνπλ ηηο ελέξγεηεο θαη ηνλ ηξφπν δξάζεο ηνπο: 12

14 - ηνλ επαγγεικαηηθφ εαπηφ: ν νπνίνο εθαξκφδεη ηελ επαγγεικαηηθή πξαθηηθή - ηνλ πξνζσπηθφ εαπηφ: ν νπνίνο λνεκαηνδνηεί ηελ έλλνηα εθπαηδεπηηθφο (ηη ζεκαίλεη εθπαηδεπηηθφο) ν νπνίνο αληαλαθιά ηε ζηάζε δσήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (αμίεο, αξρέο) - ηνλ δηακεζνιαβεηηθφ-δηαπξαγκαηεπηηθφ εαπηφ: ν νπνίνο βαζηθά δηαπξαγκαηεχεηαη κεηαμχ ηνπ πξαγκαηηθνχ θαη ηνπ ηδεαηνχ εαπηνχ. (Day & Hadfield, 1996). 3 Επαγγελματικό ανϊπτυξη του εκπαιδευτικού Ο φξνο επαγγεικαηηθή αλάπηπμε (professional development) ζηνρεχεη ζηελ επαγγεικαηηθή θαη πξνζσπηθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ θαη ζπλδέεηαη κε ηελ επαγγεικαηηθή εμέιημε ε νπνία κέζσ ηεο πξνζσπηθήο εθπαίδεπζεο ησλ αηφκσλ, ησλ δηαδηθαζηψλ κάζεζεο (επηζηεκνληθή ελεκέξσζε, απφθηεζε δεμηνηήησλ) ηεο ελεξγνχο ζπκκεηνρήο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ζπκβάιιεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αληαπφθξηζε ηνπο ζην ζχγρξνλν κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ θαη ηηο απαηηήζεηο ηνπ επαγγέικαηφο ηνπο (Καιατηδνπνχινπ,2001). Απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, ηελ δηεζλή επηζηεκνληθή θνηλφηεηα απαζρνιεί ε έλλνηα «επαγγεικαηηθή αλάπηπμε» ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη εζηηάδεη ζηνλ αλαζηνραζηηθφ επαγγεικαηία εθπαηδεπηηθφ θαη ζηξέθεη ην ελδηαθέξνλ ηεο ζε πξνγξάκκαηα δηα βίνπ επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζηε κνξθή, ην πεξηερφκελν θαη ηηο κεζφδνπο ησλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο θαη απνζθνπεί ζηελ απφθηεζε πνιχπιεπξεο γλψζεο, ζηελ πνηνηηθή επαγγεικαηηθή εμεηδίθεπζε ηα νπνία ζα ζπκβάιινπλ ζηελ απηνλφκεζε (δηαλνεηηθή, επαγγεικαηηθή, ηδενινγηθή) ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Μαηζαγγνχξαο, 2005). Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειεί δηαδηθαζία ζπζηεκαηηθήο θαη θαιά ζρεδηαζκέλεο εθπαίδεπζεο κέζσ ηεο νπνίαο νη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα απνθηήζνπλ λέεο γλψζεηο, δεμηφηεηεο θαη εκπεηξίεο κε ζθνπφ ηε ρξήζε λέσλ απνηειεζκαηηθφηεξσλ κεζφδσλ, πξαθηηθψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη ηε κάζεζε ησλ καζεηψλ (Hoyle & John,1995). H επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλδέεηαη κε ηελ επαγγεικαηηθή κάζεζε θαη ραξαθηεξίδεηαη σο - ζπλερήο δηαδηθαζία αιιαγήο θαη κεηαζρεκαηηζκνχ ηεο θαζεκεξηλήο πξαθηηθήο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο απφθηεζεο εκπεηξίαο θαη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ζε δηάθνξεο κνξθέο επηκφξθσζεο: ηππηθέο (ζεκηλάξηα, εξγαζηήξηα, θ.α.) θαη άηππεο φπσο πιεξνθφξεζε- ελεκέξσζε απφ επηζηεκνληθά πεξηνδηθά, βηβιία, άξζξα, ζπλεξγαζία κε ζπλαδέιθνπο 13

15 - ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία ε νπνία επηδηψθεη ηνλ αλαζηνραζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κε καζεηέο, γνλείο θαη άιινπο εθπαηδεπηηθνχο θνξείο (Clement & Vanderberghe, 2000). Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, απνηειεί ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε δηαδηθαζία αλάπηπμεο θαη είλαη πην απνηειεζκαηηθή φηαλ ζπλδέεηαη κε ην ζρνιείν (ζρνιηθή δσή) θαη ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ ζηελ ηάμε (Ganser, 2000). χκθσλα κε εξεπλεηέο, πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, απνηεινχλ νη δνκέο ηεο έλλνηαο «επαγγεικαηίαο εθπαηδεπηηθφο» (Παπαλανχκ, 2003).,ε δηεχξπλζε ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ε κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαζψο θαη νη ζεζκηθέο ξπζκίζεηο (Sachs, 2000). Ζ ζπλερήο επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ζρεηίδεηαη κε ηελ πνηνηηθή δηαθνξά ζην επάγγεικα θαη κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα (Γνχθαο et al., 2007) Θευπίερ «μονηέλα» επαγγελμαηική ανάπηςξηρ Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλδέεηαη κε ηελ έλλνηα ηεο κεηάβαζεο θαη απνηειεί εμειηθηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα ζεηξά ζπγθεθξηκέλσλ δηαδνρηθψλ ζηαδίσλ θαη επηηπγράλεηαη ζηαδηαθά θαηά ηε κεηάβαζε απφ ην έλα αλαπηπμηαθφ ζηάδην ζην άιιν θαη ζηα νπνία νη εθπαηδεπηηθνί εζηηάδνπλ θπξίσο ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηε δηδαζθαιία ηνπο (Kagan, 1992, Berliner,1994). Έηζη ν απνηειεζκαηηθφο επαγγεικαηίαο εθπαηδεπηηθφο πξνθχπηεη κέζα απφ ηελ εμειηθηηθή δηαδηθαζία ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Hargreaves, 2000). Αλάινγα κε ην επίπεδν ηθαλνηήησλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηαγξάθνληαη πέληε ζηάδηα-θάζεηο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο: (Berliner,1994) 1ο ζηάδιο: Αξράξηνη «λένη» εθπαηδεπηηθνί (Novice professionals) Σν ζηάδην απηφ αλαθέξεηαη ζηνπο αξράξηνπο εθπαηδεπηηθνχο ρσξίο δεμηφηεηεο δηδαζθαιίαο θαη πξαθηηθή εκπεηξία, νη νπνίνη αθηεξψλνπλ πνιχ ρξφλν θαη ελέξγεηα γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα (ιφγσ έιιεηςεο πείξαο) γηα λα εμνηθεησζνχλ κε ηα βαζηθά θαζήθνληά ηνπο, ηελ θαηαλφεζε ηνπ δηδαθηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηνλ ηξφπν δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο (θαλφλεο, ξνπηίλεο), ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ε θαζεκεξηλή επηθνηλσλία θαη επαθή ηνπο κε ηνπο καζεηέο. 14

16 2ο ηάδιο: Επαξθείο εθπαηδεπηηθνί (Advanced professionals) ην ζηάδην απηφ εληάζζνληαη επαγγεικαηίεο εθπαηδεπηηθνί πνπ δηδάζθνπλ κε νξηαθά απνδεθηφ ηξφπν, νη νπνίνη ληψζνπλ αλαζθαιείο ζηελ αληηκεηψπηζε νξηζκέλσλ δηδαθηηθψλ πξνβιεκάησλ (πψο; Πφηε; Πνηνη θαλφλεο;), εθαξκφδνπλ κεραληζηηθά ηνπο θαλφλεο δηδαζθαιίαο θαη αδπλαηνχλ λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε ησλ ελεξγεηψλ ηνπο ζηελ ηάμε. 3ο ηάδιο: Ιθαλνί εθπαηδεπηηθνί (Competent performers) ην ζηάδην απηφ εληάζζνληαη νη επαγγεικαηίεο εθπαηδεπηηθνί κε αξθεηά ρξφληα εκπεηξίαο, νη νπνίνη έρνπλ αλαπηχμεη επαγγεικαηηθή γλψζε, δεμηφηεηεο, ηθαλφηεηα λα ελεξγνχλ κε βάζε ηνπο ζηφρνπο θαη λα ειέγρνπλ απνηειεζκαηηθά ηηο δηδαθηηθέο ηνπο πξαθηηθέο, δεμηφηεηεο θαη ην πεξηβάιινλ ηάμεο. 4 ο ηάδιο: Γλώζηεο-έκπεηξνη εθπαηδεπηηθνί (Proficient performers ) ην ζηάδην απηφ εληάζζνληαη νη έκπεηξνη εθπαηδεπηηθνί κε γλψζεηο, νη νπνίνη έρνπλ ζπλνιηθή αληίιεςε ηεο ηάμεο ηνπο, αληηιακβάλνληαη, δηαθξίλνπλ θαη δηαρεηξίδνληαη κε επρέξεηα θαηαζηάζεηο θαη δηάθνξα γεγνλφηα ηεο ηάμεο ηνπο. 5ο ηάδιο: Εηδηθνί- εμεηδηθεπκέλνη εθπαηδεπηηθνί (Expert performer teacher) ην ζηάδην απηφ εληάζζνληαη νη εθπαηδεπηηθνί νη νπνίνη αζθνχλ απηνθξηηηθή, αμηνινγνχλ ηηο ελέξγεηέο ηνπο ζηελ ηάμε, έρνπλ πνιιέο δεμηφηεηεο θαη πξνζθέξνπλ πνηνηηθή δηδαζθαιία θαη πνηνηηθφ δηδαθηηθφ έξγν ( Berliner,1994). Μειέηεο έδεημαλ φηη θαηά ηε κεηάβαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απφ ηα δηαδνρηθά ζηάδηα ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπ αλάπηπμεο, ν εθπαηδεπηηθφο απνθηά εκπεηξία ζηε δηδαζθαιία θαη δηαθνξνπνηνχληαη ζεκαληηθά ζηνηρεία ηεο δηδαθηηθήο ηνπ πξαθηηθήο, φπσο ν ηξφπνο ειέγρνπ ησλ γεγνλφησλ ζηελ ηάμε, ε νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο ε νπνία ζηαδηαθά ζηεξίδεηαη πεξηζζφηεξν ζηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο θαη ηε κάζεζε ησλ καζεηψλ, ε δηαδηθαζία κάζεζεο ζηελ ηάμε ε νπνία απνθηά κεγαιχηεξε επειημία, θαζψο θαη ε δηδαθηηθή πείξα πνπ απνθηά ν εθπαηδεπηηθφο απνηειεί ζηήξηγκα γηα ην δηδαθηηθφ ηνπ έξγν (Kagan, 1992). Ζ απφθηεζε δηδαθηηθήο εκπεηξίαο ζπκβάιιεη ζηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζχκθσλα κε ηηο ζεσξίεο ε απφθηεζε επαγγεικαηηθήο εκπεηξίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε ζηαδηαθή κεηάβαζε απφ ηνλ αξράξην εθπαηδεπηηθφ ζηνλ αλαγλσξηζκέλν «εηδηθφ» εθπαηδεπηηθφ θαηά ηελ νπνία νη εθπαηδεπηηθνί βηψλνπλ δηαθνξεηηθέο αλεζπρίεο νη νπνίεο πεξηγξάθνληαη κέζα απφ ηξία δηαδνρηθά ζηάδηα: (Richardson & Placier, 2001). 15

17 ηάδια διδακηικήρ εμπειπίαρ Σηάδην Επηβίσζεο (survival stage): Οη αξράξηνη εθπαηδεπηηθνί ζηελ πξψηε επαθή κε ηε δηδαζθαιία αλεζπρνχλ πεξηζζφηεξν γηα ηελ πξνζσπηθή ηνπο επηβίσζε, γηα ηελ αλεπάξθεηα ηεο ηθαλφηεηαο αιιειεπίδξαζεο θαη δηαπξνζσπηθήο επαθήο κε ηνπο καζεηέο, γηα ηνλ έιεγρν ηεο ηάμεο θαζψο θαη γηα ηε ιαλζαζκέλε δηαρείξηζε πξνβιεκάησλ-θαηαζηάζεσλ ζηελ ηάμε. ηάδην: δηδαζθαιίαο- δηδαθηηθήο θαηάζηαζεο (teaching situation stage): ην ζηάδην απηφ ν αξράξηνο επαγγεικαηίαο εθπαηδεπηηθφο αλεζπρεί - ελδηαθέξεηαη πεξηζζφηεξν γηα ηε δηδαζθαιία θαη αηζζάλεηαη πην ηθαλφο λα μεπεξάζεη ην ζηάδην επηβίσζεο θαζψο κπνξεί λα δηαρεηξίδεηαη ζσζηά ηνλ δηδαθηηθφ ρξφλν, επηηπγράλεη αιιειεπίδξαζε κε ηνπο καζεηέο, εληάζζεη ζπλεζηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο «ξνπηίλεο» (routinised) ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηεο ηάμεο θαη κπνξεί λα αληηκεησπίδεη απνηειεζκαηηθά ηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο ηεο ηάμεο (πνιππιεζήο ηάμε, αθαηάιιειεο κεζφδνπο δηδαζθαιία, θ.α.). ηάδην θπξηαξρίαο εθπαηδεπηηθνύ- επηδόζεσλ καζεηώλ (student results and mastery stage): ε απηφ ην ζηάδην ν επαγγεικαηίαο εθπαηδεπηηθφο είλαη θπξίαξρνο ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ, ηεο δηαρείξηζεο ηεο ηάμεο θαη ελδηαθέξεηαη γηα ςπρνζπλαηζζεκαηηθήο θχζεο ζέκαηα, φπσο ε δίθαηε ζπκπεξηθνξά πξνο φινπο ηνπο καζεηέο, ε θάιπςε ησλ ζπλαηζζεκαηηθψλ αλαγθψλ ησλ καζεηψλ θαη ε ζπζρέηηζε ησλ πξαθηηθψλ δηδαζθαιίαο ηνπ κε ηηο πξαγκαηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπ ( Richardson & Placier, 2001). Μειέηε ζρεηηθά κε ηηο αληηιήςεηο λέσλ θαη έκπεηξσλ εθπαηδεπηηθψλ, έδεημε δηαθνξέο ζην ζηπι πξαθηηθήο ζθέςεο «practical thinking style» ησλ έκπεηξσλ θαη λέσλ εθπαηδεπηηθψλ (Sato et all, 1993). Σα κνληέια αλαπηπμηαθψλ ζηαδίσλ επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο : - απνηεινχλ νξγαλσηηθφ πιαίζην ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ - απνηππψλνπλ φηη ε απφθηεζε εκπεηξίαο ηεο δηδαζθαιίαο είλαη αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία - βνεζνχλ ηνπο λένπο εθπαηδεπηηθνχο ζηε δηδαζθαιία - θνηλνπνηνχλ ηηο αλάγθεο θαη δπλαηφηεηεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη - θαζνδεγνχλ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θνξείο ζηελ θαηαλφεζε, αμηνιφγεζε ησλ ζηαδίσλ αλάπηπμεο θαη ησλ αλαγθψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζην ζρεδηαζκφ θαηάιιεισλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο-επηκφξθσζεο γηα ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Pellicer & Anderson, 1995). Έξεπλα έδεημε φηη ε επαγγεικαηηθή εκπεηξία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επηδξά ζηελ αληίιεςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ην ξφιν ηνπ (θαζνδεγεηηθφο, δηακεζνιαβεηηθφο), ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηνπ δηδαθηηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο ηάμεο θαζψο θαη ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδεη ζηελ ηάμε (Krull et al., 2007). 16

18 ήκεξα, ε ηδέα ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο αιιάδεη, θαζψο ε αληίιεςε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ην έξγν ηνπ δηαθνξνπνηείηαη κέζσ ηεο δηδαθηηθήο ηνπ εκπεηξίαο θαη νθείιεη λα είλαη δηαδηθαζία ζπλερήο, λα πξνζθέξεη πνιπδηάζηαηε γλψζε (ηππηθή, άηππε), λα ζπλδέεηαη κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνζδνθίεο θαη λα θαηαλνεί ηηο αλεζπρίεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, λα δεκηνπξγεί ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο νη νπνίεο ζηεξίδνληαη ζηελ ακνηβαηφηεηα θαη ην ζεβαζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, λα πξνσζεί θαη λα ελζαξξχλεη ηελ εθαξκνγή θαηλνηφκσλ πξνζεγγίζεσλ θαη λα εζηηάδεη ζηελ ζπλνιηθή αλάπηπμε (πξνζσπηθή, επαγγεικαηηθή) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Papastamatis et al., 2009). Παπάγονηερ αλλαγήρ ηηρ επαγγελμαηικήρ ανάπηςξηρ ηος εκπαιδεςηικού ηελ θνηλσλία ηεο γλψζεο ν πξνζαλαηνιηζκφο ηεο εθπαίδεπζεο ζηε ζπλερή κάζεζε θαη ηελ εθαξκνγή ησλ γλψζεσλ (ζεσξεηηθψλ, αλαιπηηθψλ) θαζψο θαη νη λέεο πξνζεγγίζεηο δηδαζθαιίαο, επηθέξνπλ αιιαγέο ζηηο θχξηεο δηαζηάζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Drucker, 1994). Έηζη, νη παξάγνληεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ αιιαγή ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηεινχλ ηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο θνηλσλίαο ηεο γλψζεο: ε απηνξξπζκηδόκελε ζθέςε: ε νπνία απνηειεί ην λέν ηξφπν ζθέςεο θαη κπνξεί λα αληαπνθξίλεηαη κε επειημία θαη πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο απαηηήζεηο θαη ζηηο αλάγθεο ηνπ ζχγρξνλνπ πεξηβάιινληνο ε επνηθνδνκεηηθή κάζεζε: ε νπνία απνηειεί θνηλσληθή δηαδηθαζία γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ γλσζηηθψλ ελλνηψλ θαη ζηνρεχεη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα (Simons, 2000). ην «αλνηρηό ζρνιείν» : ην ζρνιείν αλνίγεη πξνο ηελ θνηλσλία θαη ε κάζεζε δελ αθνξά κφλν ηνπο καζεηέο αιιά είλαη «κάζεζε γηα φινπο» (παηδηά, ελήιηθεο) ν κεηαζρεκαηηζκόο ηνπ ξόινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνύ: θαζψο θπξηαξρεί ε «ζπλερήο» κάζεζε γηα ηελ απφθηεζε λέαο γλψζεο θαη ηε βειηίσζε ησλ δεμηνηήησλ ηνπ αηφκνπ, κεηαζρεκαηίδεηαη ν «παξαδνζηαθφο» ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ν νπνίνο νθείιεη λα αθνινπζεί θαη λα ελζσκαηψλεη ζηηο πξαθηηθέο ηνπ ηηο λέεο πξνζεγγίζεηο, λα επηδηψθεη επθαηξίεο κάζεζεο, ζπλεξγαζίαο, ζπδεηήζεσλ, ζπκκεηνρήο ζε έξεπλα, θαζψο θαη επθαηξίεο γηα ακθίδξνκε- δηαδξαζηηθή κάζεζε ε νπνία κεηαβάιιεη πεπνηζήζεηο, ζπκπεξηθνξέο-πξαθηηθέο θαη ηνλ ηξφπν ζθέςεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Collinson & Cook, 2007). Ζ εθπαίδεπζε φκσο, πξνζαξκφδεηαη ζηαδηαθά ζην λέν ηξφπν ζθέςεο, ζηηο θαηλνηνκίεο θαη ζηαδηαθά πξνσζεί ζπκκεηνρηθέο πξαθηηθέο ζηελ εθπαίδεπζε, κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηε κάζεζε ησλ καζεηψλ (Doll 1993, Collinson, 2008). 17

19 3.2 ύγσπονερ αναδςόμενερ ηάζειρ ζηην επαγγελμαηική ανάπηςξη ηυν εκπαιδεςηικών Ζ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζρεηίδεηαη κε ηελ πνηνηηθή δηαθνξνπνίεζε ηνπ έξγνπ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηε βειηίσζε ηεο εθπαίδεπζεο, νπφηε θαη θξίλεηαη απαξαίηεηε ε αλαδηάξζξσζε ηεο κνξθήο, ησλ πεξηερνκέλσλ θαη ησλ κεζφδσλ ησλ πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε βειηίσζε ηεο θαηάξηηζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Γνχθαο, θ.α.,2007). ήκεξα ζεσξίεο, αληηιήςεηο, έλλνηεο (δηα βίνπ κάζεζε, θαηλνηνκία, εμέιημε) θηλνχληαη απφ ην παγθφζκην ζην ηνπηθφ θαη κεηαζρεκαηίδνληαη κε ζπλέπεηα ηα πεξηζζφηεξα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απνηεινχλ παγθφζκην «κείγκα», θαζψο ελζσκαηψλνπλ παγθφζκηεο έλλνηεο ζηα εζληθά-ηνπηθά θαη πνιηηηζκηθά ραξαθηεξηζηηθά (Collinson, et al., 2010). Έηζη, ζχγρξνλεο ηάζεηο ηεο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, απνηεινχλ νη έλλνηεο: Glocalisation : Παγθόζκηεο ηδέεο κε ηνπηθή δξάζε θαη πξαθηηθή: Ο φξνο δεκηνπξγήζεθε απφ ηνλ Robertson (1995) θαη δειψλεη ηελ αλάκεημε, ηελ πξνζαξκνγή θαη ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ησλ παγθφζκησλ θαη ηνπηθψλ αληηιήςεσλ θαη πξαθηηθψλ ζην ηνπηθφ επίπεδν θάζε ρψξαο, ελζσκαηψλνληαο ηηο αμίεο, ηνπο θαλφλεο, ηνλ ηνπηθφ πνιηηηζκφ θαη ηα ηνπηθά ραξαθηεξηζηηθά ζηηο. παγθφζκηεο πξαθηηθέο πνπ πηνζεηεί θάζε ιαφο (Collinson, et al., 2010). Καηά ζπλέπεηα, παγθνζκίσο θαηαγξάθεηαη κηα πνιπκνξθία ζηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαζψο ρψξεο «πηνζεηνχλ» ηε βαζηθή ηδέα κηαο πξαθηηθήο εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πνπ έρεη εθαξκνζηεί ζε άιιν ηφπν/ρψξα, δηαθνξνπνηνχλ θαη κεηαζρεκαηίδνπλ ηα ζηνηρεία ηεο, αλάινγα κε ηελ ηνπηθή θνπιηνχξα θαη ζηε ζπλέρεηα ηελ εθαξκφδνπλ (Collinson, et al., 2010). Mentoring- θαζνδήγεζε; (πξνγξάκκαηα θαζνδήγεζεο) Αλαγλσξίδνληαο ηνλ πνιχπινθν ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ζεζκνζεηείηαη ε θαζνδήγεζε-κάζεζε σο αλαγθαία γηα ηε κάζεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κέζσ έκπεηξσλ εθπαηδεπηηθψλ ζην ξφιν ησλ (mentor) θαζνδεγεηψλ (Collinson, et al., 2010). Ζ θαζνδήγεζε (mentoring) αθνξά πξνγξάκκαηα εηζαγσγήο, έληαμεο-πξνεηνηκαζίαο (έσο 2 ρξφληα) γηα ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, κε ζηφρν ηελ παξνρή βνήζεηαο γηα ηελ αχμεζε ηεο εκπηζηνζχλεο ζηηο ηθαλφηεηεο, ηελ νξγάλσζε ησλ αξκνδηνηήησλ θαη ηελ άζθεζε θαζεθφλησλ θαζψο θαη γηα ηε ζπλερή επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ λέσλ εθπαηδεπηηθψλ, ηα νπνία πινπνηνχληαη κε ηελ αλάζεζε αξράξησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηελ επνπηεία ησλ κεληφξσλ, νη νπνίνη γίλνληαη νδεγνί θαη εμνηθεηψλνπλ ηνπο λένπο εθπαηδεπηηθνχο κε ηηο πνιηηηθέο, ηηο πξαθηηθέο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο (Collinson, 2008). 18

20 Σα πξνγξάκκαηα θαζνδήγεζεο ζηνρεχνπλ ζηελ παξνρή βνήζεηαο θαη ηελ αχμεζε ηεο εκπηζηνζχλεο φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη ζπκβάιινπλ ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε θαη αλάπηπμε (Collinson, 2008). Αλαζηνραζκόο ηεο αμηνιόγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ: (επαλεμέηαζε θαη κεηαξξχζκηζε ηνπ ζεζκνχ αμηνιφγεζεο) ην ζχγρξνλν θφζκν θαζψο έρνπλ αιιάμεη νη ξφινη, νη αξκνδηφηεηεο θαη ε επαγγεικαηηθή λννηξνπία (πξαθηηθή, ζηάζε) ησλ εθπαηδεπηηθψλ, θαίλεηαη φηη δελ είλαη επαξθέο ην παξαδνζηαθφ ζπκπεξηθνξηζηηθφ κνληέιν αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, ην νπνίν αληηκεησπίδεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο σο επνπηεχνληεο εξγαδφκελνπο θαη φρη σο επαγγεικαηίεο (Collinson, 2008). Παξαηεξείηαη κηα ηάζε αιιαγήο ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ε νπνία ζα απνηππψλεη θαιχηεξα ηελ πνιππινθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο θαη ζα πξνσζεί ηελ επαγγεικαηηθή αλάπηπμε ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Kumrow & Dahlen, 2002). Γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ ζεζκνχ ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ, πξφηαζε απνηεινχλ νη ελαιιαθηηθέο κνξθέο αμηνιφγεζεο (απηναμηνιφγεζε-«self-evaluation», έξεπλα, ραξηνθπιάθηα εθπαηδεπηηθψλ, νκάδεο κειέηεο) κε ζπκκεηνρηθέο ζηξαηεγηθέο θαη δηαδηθαζίεο φπσο ε ζπλεξγαζία, ε νκαδηθή εξγαζία θαζψο θαη ε αλάιπζε κάζεζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ (Conley & Glasman, 2008). Πξνγξάκκαηα επαγσγήο Πξνγξάκκαηα επαγσγήο απνηεινχλ ηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο θαη επηκφξθσζεο φισλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλεμάξηεηα απφ ηε δηδαθηηθή εκπεηξία ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Collinson, 2008). Ζ επαγσγή ζην επάγγεικα κέζσ πξνγξακκάησλ κάζεζεο (αξρηθή εθπαίδεπζε, πξνγξάκκαηα έληαμεο, ελδν-ππεξεζηαθή εθπαίδεπζε) ζε αξθεηέο ρψξεο ζεσξείηαη απαξαίηεηε γηα ηε βειηίσζε δεμηνηήησλ, απφθηεζε γλψζεσλ, ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πξαθηηθψλ δηδαζθαιίαο θαη γεληθά γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ επαγγέικαηνο ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Collinson, et al., 2010). Η ζπλεξγαζία θαη νη επθαηξίεο ζπλεξγαζίαο κε άιινπο ζπλαδέιθνπο εθπαηδεπηηθνχο πξνσζνχλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαζψο κέζσ ηεο επηθνηλσλίαο κε ζπλαδέιθνπο αλαγλσξίδεηαη ε πηζαλή επηηπρία ηνπο, απνθηνχλ εκπηζηνζχλε ζηηο ηθαλφηεηεο ηνπο, δηαρεηξίδνληαη απφ θνηλνχ θαηαζηάζεηο (ςπρνινγηθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο) πνπ αληηκεησπίδνπλ ζην ζρνιείν θαη ζηελ ηάμε, εθαξκφδνπλ ζπλεξγαηηθά θαηλνηφκεο πξνζεγγίζεηο ή ζηξαηεγηθέο κε ζπλέπεηα λα αλαλεψλνπλ θαη λα εμειίζζνπλ ηηο πξαθηηθέο ηνπο (Bandura, 1997, Goddard et al, 2000). Γεληθά, ηα πξνγξάκκαηα ζπλερνχο επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο (CPD: continuing programmes of development), είλαη πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ αθνξνχλ φινπο (αξράξην, 19

21 έκπεηξν εθπαηδεπηηθφ), αληηπξνζσπεχνπλ κηα κεηαβαηηθή θάζε ζηε «δηα βίνπ κάζεζε» ζηαδηνδξνκία,εληζρχνπλ ην απηνζπλαίζζεκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζπληεινχλ ζηελ επαλεμέηαζε, βειηίσζε ησλ πξαθηηθψλ ζηελ ηάμε θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε Collinson, et al., 2010). 4. τοιχεύα επαγγελματικόσ ανϊπτυξησ του εκπαιδευτικού Ο επαγγεικαηηζκόρ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλδέεηαη ζηελά κε ηελ επηηπρή θαη απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία ε νπνία επεξεάδεηαη απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ δαζθάινπ λα παξέρεη ζπλδέζεηο «γέθπξεο» ζηνπο καζεηέο γηα ην «ηη» θαη «πσο» ζα πξέπεη λα κάζεη. (Nilssen, 2010). Ζ δηδαζθαιία είλαη επάγγεικα πνπ απαηηεί ζεκαληηθέο λνεηηθέο ηθαλφηεηεο (αληίιεςεο, γλψζε παηδαγσγηθήο θαη ηεο δηαδηθαζία ηεο ζθέςεο),νη νπνίεο αλαπηχζζνληαη αξρηθά κε εμάζθεζε θαη εθπαίδεπζε ( pre-service ) πξηλ απφ ηελ είζνδν ζην επάγγεικα θαη ζηε ζπλέρεηα κε ηελ δηδαθηηθή εκπεηξία (Krull et al., 2006). Ζ δηδαζθαιία κε ζηφρν ηε κάζεζε ησλ καζεηψλ είλαη ηέρλε, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηε δηαδηθαζία αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ-καζεηψλ (Nilssen, 2010) Γιδακηικέρ δεξιόηηηερ αποηελεζμαηική διδαζκαλία Ζ δηδαζθαιία είλαη πνιιά πεξηζζφηεξα απφ ηελ απιή κεηαθνξά γλψζεσλ ζηνπο καζεηέο θαζψο θαη ε κάζεζε ησλ καζεηψλ είλαη πνιιά πεξηζζφηεξα απφ ηελ παξαγσγή επηηεπγκάησλ - επηδφζεσλ (Opdenakker & Van Damme, 2006). Ζ θαιή δηδαζθαιία πξνυπνζέηεη πξνβιεκαηηζκφ (ζθέςε) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ (πξαθηηθή, θιίκα ηάμεο) πνπ δηακνξθψλεη ζηελ ηάμε, ηε κάζεζε θαη ηνπο καζεηέο, θαζψο θαη επηθνηλσλία θαη δεκηνπξγία (ρηίζηκν) ζρέζεσλ κε ηνπο καζεηέο, ηελ ηάμε θαη ηα κέιε ηεο, ηνπο γνλείο, ηνπο ζπλαδέιθνπο, θαη ηνπο δηεπζπληέο, (Opdenakker &Van Damme, 2006), Παξάιιεια, ν εθπαηδεπηηθφο επηδξά ζηελ καζεζηαθή εκπεηξία ηνπ καζεηή ζην ζρνιείν, θαζψο ζπληειεί ζηελ αλάπηπμε ηεο καζεζηαθήο ηνπ ηαπηφηεηαο, ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνπ πξνζαλαηνιηζκφ (ζρέζε κε ηελ εθπαίδεπζε), ζηελ επηθνηλσλία θαη ζηελ δεκηνπξγία ζρέζεσλ ηνπ καζεηή κε άιια κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο (Opdenakker & Van Damme, 2006). 20

22 Η απνηειεζκαηηθόηεηα ησλ εθπαηδεπηηθώλ (ηθαλφηεηα δηδαζθαιίαο) απνηειεί κηα πξνζδνθία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα ην κέιινλ, ζηεξίδεηαη ζηε δηδαθηηθή εκπεηξία, αθνξά ην εηδηθφ δηδαθηηθφ πιαίζην, ην εηδηθφ γλσζηηθφ πεξηερφκελν κάζεζεο θαη ηνπο καζεηέο, θηλεηνπνηεί ηνλ εθπαηδεπηηθφ, επεξεάδεη ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηεη γηα ηνλ ίδην θαη ηνπο καζεηέο ηνπ (ηθαλνπνίεζε - πςειφηεξνη ζηφρνη), ζπλδέεηαη κε ηελ επηηπρία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηελ απηνεηθφλα ηνπ, ηελ πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιιεη (Bandura, 1997) θαη επίζεο πξνβιέπεη ηελ πξνζπκία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα «δνθηκάζεη» λα εθαξκφζεη λέεο, θαηλνηφκεο δηδαθηηθέο ηδέεο, εηδηθέο ηερληθέο θαη θηλεηνπνηεί ηελ ηάμε γηα πεηξακαηηζκφ θαη εθαξκνγή θαηλνηνκηψλ θαη μεπέξαζκα πηζαλψλ δπζθνιηψλ (Ross, 1992). Δεμηόηεηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηίδεηαη κε βαζηθέο δεμηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο απαξαίηεηεο γηα ηε δηδαζθαιία (ζχλδεζε ζεσξίαο-πξάμεο, δεκηνπξγία επλντθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ ηάμε) ηηο νπνίεο ν εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα «νηθνδνκήζεη» (Freiberg, 2002). Έηζη, απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ είλαη θπξίσο νη εμήο: νξγαλσηηθέο δεμηόηεηεο (organizing strategies) νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ: - ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ καζήκαηνο (planning) - ηε γλψζε ηνπ θνηλσληθνχ πιαηζίνπ καζεηψλ (γλψζε ζηνηρείσλ ηεο δσήο ησλ καζεηψλ) θαη - ηε δηαρείξηζε ηάμεο (θαλφλεο ζπκπεξηθνξάο, άηππα ζπκβφιαηα ζπκπεξηθνξάο ησλ κειψλ ηάμεο, δηαδξαζηηθέο πξνζεγγίζεηο γηα ελεξγφ κάζεζε, ζπλεξγαζία, νκαδηθή εξγαζία) Σηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο (instructing strategies)νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ: - ηηο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο (καζεηνθεληξηθή, ζπλεξγαηηθή, εξεπλεηηθή, δηαδξαζηηθή κάζεζε) - ηηο κνξθέο κάζεζεο (θαζνδεγνχκελε, αλεμάξηεηε κάζεζε) θαη - ηε δηαδηθαζία κάζεζεο (γλσζηηθφ αληηθείκελν-ζηφρνη-θαηαλφεζε-εμάζθεζε) ζηξαηεγηθέο αμηνιόγεζεο (assessing strategies)νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ: - ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ (student assessment) θαζψο θαη ηελ - απηναμηνιφγεζε (self-assessment) ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Freiberg & Driscoll, 2000). ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ λέσλ εθπαηδεπηηθψλ ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ε έγθαηξε παξνρή ( just in time ) πξνγξακκάησλ επηκφξθσζεο θαη επαγγεικαηηθήο αλάπηπμεο γηα ηελ θάιπςε ησλ άκεζσλ παηδαγσγηθψλ αλαγθψλ ησλ λέσλ εθπαηδεπηηθψλ (επηκφξθσζε, εξγαζηήξηα αληαιιαγήο θαη αλαηξνθνδφηεζεο εκπεηξηψλ, πξνψζεζε ζπλεξγαζίαο, εμνηθείσζε κε ελαιιαθηηθέο κεζφδνπο, θ. α) ψζηε λα κπνξνχλ λα εληζρχζνπλ ην παηδαγσγηθφ ηνπο «ξεπεξηφξην» θαη λα επηηχρνπλ ζην έξγν ηνπο (Freiberg, 2002). 21

23 Έξεπλα έδεημε φηη νη έκπεηξνη εθπαηδεπηηθνί δηαζέηνπλ πην επέιηθηε πξαθηηθή ζθέςε απφ ηνπο λένπο εθπαηδεπηηθνχο, ε νπνία βαζίδεηαη ζηηο θαιχηεξεο ηθαλφηεηεο (αληίιεςεο, ζθέςεο) δηαρείξηζεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ γεγνλφησλ ηεο ηάμεο (Sato et al., 1993). Δπίζεο άιιε κειέηε έδεημε φηη ζηελ απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία, εθπαηδεπηηθφο θαη καζεηήο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθνί παξάγνληεο, ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία φκσο ν εθπαηδεπηηθφο ππεξηεξεί ζε ζεκαζία (Den Brok, 2001). Απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία θαη απνηειεζκαηηθέο πξαθηηθέο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ ηάμε, κε βάζε ηε βηβιηνγξαθία, ζεκαίλεη φηη ν εθπαηδεπηηθφο πέξα απφ ηηο άκεζεο δεμηφηεηεο, ηε γλψζε ηνπ αληηθεηκέλνπ θαη ηελ αθαδεκατθή-επαγγεικαηηθή ηθαλφηεηα, δηαζέηεη έλαλ ζπλδπαζκφ πξνζσπηθψλ ζηνηρείσλ (φπσο ελδηαθέξνλ γηα καζεηέο, επειημία-πξνζαξκνζηηθφηεηα, επαγγεικαηηθή γλψζε θαη εκπεηξία, εηδηθέο πξαθηηθέο εθπαηδεπηηθνχ), ηα νπνία εγγπψληαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ (Darling-Hammond & Sykes, 2003). Έξεπλα έδεημε φηη εθπαηδεπηηθνί κε ρακειή απνηειεζκαηηθφηεηα είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ λα εθαξκφζνπλ θαηλνηφκεο-λέεο ηδέεο δηδαζθαιίαο (Ross, 1998). 4.2 Παιδαγυγικό «ζηςλ» εκπαιδεςηικού Σν παηδαγσγηθφ «ζηπι» ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ζρεηίδεηαη κε ην βαζκφ εμνπζίαο θαη ειέγρνπ ησλ καζεηψλ θαη θαζνξίδεη θαηά πφζν αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξνζσπηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπ (Englehart, 2009). Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ «παηδαγσγηθνχ ζηπι» πνπ πηνζεηεί ν εθπαηδεπηηθφο γηα ηελ επηθνηλσλία θαη αιιειεπίδξαζε κε ηνπο καζεηέο ηνπ ζηελ ηάμε (Englehart, 2009). Σα ζηπι δηδαζθαιίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ζπρλά αληαλαθινχλ ηηο απφςεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ηε δηδαζθαιία, ηε κάζεζε θαη γηα ηε ζπκπεξηθνξά πνπ πξνηηκνχλ, θαη «εξκελεχνπλ» ηελ επίδξαζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηηο επηδφζεηο ησλ καζεηψλ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επεξεάδνπλ ηελ κάζεζε ησλ καζεηψλ (Wentzel, 2002). Έηζη, αλάινγα πνπ επηθεληξψλεηαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ην παηδαγσγηθφ ζηπι δηαθξίλεηαη ζε: παξαδνζηαθό ζηπι ή «γλσζηηθφ- θεληξηθφ»: φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη ζην γλσζηηθφ αληηθείκελν θαη ηελ πεηζαξρία ησλ καζεηψλ ζηελ ηάμε καζεηνθεληξηθό ζηπι: φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη ζηηο δπλαηφηεηεο ηνπ καζεηή κε ζηφρν ηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε ηνπ καζεηή θαη ηελ θαιή ζρέζε ηνπ κε ηνπο καζεηέο 22

24 αηνκηθό ζηπι: φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη ζηηο πξνζσπηθέο ηθαλφηεηεο θαη αηνκηθέο δεμηφηεηεο ηνπ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ θαηαζηάζεσλ ηεο ηάμεο θαη ζε καζεζηαθό-θεληξηθό ζηπι: φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο (Wentzel, 2002). ηελ πξφζθαηε βηβιηνγξαθία επηζεκαίλνληαη πεξηζζφηεξεο δηαζηάζεηο παξά δηρνηνκήζεηο ζηα ζηπι δηδαζθαιίαο (Wentzel, 2002). Έξεπλα έδεημε φηη ν εθπαηδεπηηθφο κε καζεηνθεληξηθφ ζηπι δηδαζθαιίαο, επηηπγράλεη ζηαζεξά κεγάιε ζπκκεηνρή καζεηψλ ζηελ ηάμε, ρξεζηκνπνηεί δηάθνξεο δηαθνξνπνηεκέλεο δξαζηεξηφηεηεο θαη πιηθφ φηαλ νη καζεηέο αληηκεησπίδνπλ πξφβιεκα, ζπδεηά κε ζπλαδέιθνπο γηα ηα ζέκαηα ηάμεο πνπ ηνλ απαζρνινχλ θαη νη ελέξγεηεο ηνπ ζηνρεχνπλ ζηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε ηνπ καζεηήαηφκνπ, θαιιηεξγεί ζρέζε εκπηζηνζχλεο κε ηνπο καζεηέο θαη ρξεζηκνπνηεί ηελ αμηνιφγεζε γηα λα θαηεπζχλεη ηε δηδαζθαιία ηνπ (Opdenakker & Van Damme, 2006). Δπίζεο άιιε κειέηε έδεημε φηη νη εθπαηδεπηηθνί παξφιν πνπ πηζηεχνπλ ζην καζεηνθεληξηθφ ζηπι, ρξεζηκνπνηνχλ ην γλσζηηθφ-θεληξηθφ ζηπι δηδαζθαιίαο, ην νπνίν εζηηάδεη ζην γλσζηηθφ πεξηερφκελν (Cothran et al., 2003). Η επαγγελμαηική ικανοποίηζη Ζ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπλδέεηαη κε ην αίζζεκα ησλ εθπαηδεπηηθψλ φηη είλαη ζεκαληηθνί γηα ηνπο καζεηέο ηνπο θαη κε ηελ επηηπρεκέλε-απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία, πξνζθέξεη ελέξγεηα ζηνλ εθπαηδεπηηθφ, έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ εθαξκνγή θαηάιιεισλ πξαθηηθψλ θαη ηε δεκηνπξγία επλντθψλ ζπλζεθψλ ζηελ ηάμε, θαη ε ελίζρπζε ηεο κπνξεί λα ηαπηφρξνλα λα εληζρχεη ηελ παηδαγσγηθή γλψζε (ζεσξεηηθή, πξαθηηθή γλψζε γηα ελαιιαθηηθέο ζηξαηεγηθέο, πξνζεγγίζεηο ζηε δηδαζθαιία) ησλ εθπαηδεπηηθψλ (Opdenakker & Van Damme, 2006). Ζ επαγγεικαηηθή ηθαλνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επεξεάδεη ηε ζρέζε ηνπ κε ηνπο καζεηέο θαζψο θαη ηελ δηδαθηηθή ππνζηήξημε πνπ ηνπο πξνζθέξεη θαη απνηειεί πξνζσπηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ην νπνίν ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ πνηφηεηα ηνπ έξγνπ ηνπ (Opdenakker & Van Damme, 2006). Έξεπλα έδεημε φηη : ππάξρεη ζεηηθή ζρέζε κεηαμχ ηεο επαγγεικαηηθήο ηθαλνπνίεζεο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κε καζεηνθεληξηθφ ζηπι δηδαζθαιίαο, θαζψο θαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί κε πςειφ επίπεδν ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία ηνπο παξέρνπλ κεγαιχηεξε εθπαηδεπηηθή ζηήξημε ζηηο ηάμεηο ηνπο, εηδηθά ζε ηάμεηο κε ρακειή ηθαλφηεηα, ζε ζρέζε κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο κε ρακειφ επίπεδν ηθαλνπνίεζεο απφ ηελ εξγαζία (Opdenakker & Van Damme, 2006). 23