ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Δ/ΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΜΠΑΚΑΡΟΖΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Α.Ε.Μ.: 4968 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΟΥΣΙΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: ΧΑΡΙΣΙΟΣ ΑΧΙΛΛΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015

2 1. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 5. Υπεύθυνος: 2. Καθ. Ν. Μουσιόπουλος 7. Τίτλος εργασίας: ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ 3. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Αρμόδιος Παρακολούθησης: Αχίλλας Χαρίσιος ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ 8. Ονοματεπώνυμο φοιτητή: ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΚΑΡΟΖΟΣ 10. Θεματική περιοχή: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 14. Περίληψη: 11.Ημερομηνία έναρξης: ΜΑΪΟΣ Αριθμός μητρώου: Ημερομηνία παράδοσης: ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2015 Αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής αποτελεί η εκτίμηση της δημιουργίας αποβλήτων από ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό, ο οποίος θεωρείται ξεπερασμένης τεχνολογίας και βρίσκεται στο τέλος του κύκλους ζωής του. Η διαχείριση των ΑΗΗΕ αποτελεί ένα μείζον περιβαλλοντικό θέμα τόσο λόγω της επικινδυνότητας διάφορων υλικών που υπάρχουν σε αυτά όσο και για τον αυξανόμενο όγκο τους τις τελευταίες δεκαετίες. Η διάθεση αυτών των ποσοτήτων σε χωματερές αποτελούσε μέχρι πρόσφατα την μόνη λύση για πλήθος πολιτών. Αναλυτικότερα, στο Κεφάλαιο 1, παρουσιάζεται ο στόχος και το αντικείμενο της παρούσας εργασίας, καθώς και η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την εκπόνησή της. Εν συνεχεία, στο Κεφάλαιο 2 παρουσιάζονται όλες οι κατηγορίες ΑΗΗΕ και γίνεται λόγος για τα υλικά που χαρακτηρίζονται ως επικίνδυνα για την υγεία του ανθρώπου και βρίσκονται σε διάφορες συσκευές. Επίσης, αναφέρονται υπάρχουσες πρακτικές διαχείρισης στην χώρα μας και γενικά για το κόστος αυτής. Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται το πρόγραμμα LIFE Environment της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η λειτουργία ενός πιλοτικού εργαστηρίου από την Οικολογική εταιρεία ανακύκλωσης, στα πλαίσια αυτού του προγράμματος. Γίνεται λόγος για την βιώσιμη διαχείριση των ΑΗΗΕ, την δράση της Ανακύκλωσης Συσκευών Α.Ε. Το Κεφάλαιο 4 αναφέρεται στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος αλλά και της οικονομίας από την κακή διαχείριση των ΑΗΗΕ, αφού έτσι εξανεμίζονται ορυκτοί πόροι για να παραχθούν εκ νέου τα υλικά, αντί να αναχθούν από τις παλιές συσκευές ή να επαναχρησιμοποιηθούν. Στο κομμάτι αυτό σημαντικό ρόλο παίζει η μεταφορά και αποθήκευση, διαδικασία γνωστή ως «logistics». Στο κεφάλαιο 5 παρουσιάζονται δύο μεθοδολογίες για την εκτίμηση των ΑΗΗΕ τόσο για το διάστημα των ιστορικών μας δεδομένων όσο και μελλοντικά. Τέλος παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προκύπτουν. 15. Στοιχεία εργασίας: Αρ. Σελίδων: 88 Αρ. Εικόνων: 24 Αρ. Διαγραμμάτων: Αρ. Πινάκων: 53 Αρ. Παραρτημάτων: 1 Αρ. Παραπομπών: 16. Λέξεις κλειδιά: 17. Σχόλια: 18. Συμπληρωματικές παρατηρήσεις: 19. Βαθμός: 13. Αριθμός εργασίας:

3 1. ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI Supervisor: Ν. Μοussiopoulos Achillas H. DEPARTMENT OF MECHANICAL ENGINEERING 7. Undergraduate dissertation title: 3. ENERGY SECTOR 4. LABORATORY OF HEAT TRANSFER AND ENVIRONMENTAL ENGINEERING ESTIMATION OF WASTE OF ELECTRICAL AND ELECTRONIC EQUIPMENT 8. Student name: Bakarozos Ioannis 9. Student registration: Topic name: ENVIRONMENTAL MANAGEMENT 14. Summary: 11.Start date: MAY Presentation date: OCTOBER 2015 The aim of the present project is the estimation of waste of obsolete electrical and electronic equipment. The management of WEEE is a main environmental problem, not only because of the hazardous contents, but also for the growing volume of waste the past decates. A few years ago, the most people use to landfill WEEE. In brief in chapter 1the goal and the object of the present study are set. Moreover the methodology used in order to achieve the goal is described. Respectively, in chapter 2 all the WEEE categories and the hazardous and dangerous materials for health are described. Also in chapter 3 referrence is made to the program of europena union, LIFE Environment and a project of this program that established in our country. Sustainable management of WEEE is described. In chapter 4 is refered to the environmental pollution and the economical cost of bad management of WEEE. It is important to increase the recovery of contents in order to reduce the amounts of mineral resources. The specific part of logistics in this management is described. Also in the next chapter, chapter 5, the two methodologies for estimation of WEEE from historical data are described In the end of this project, the conclusions are quoted. 13. Dissertation No: 15. The dissertation comprises of: Νο of pages: 88 No of images: 24 No of figures: No of tables: 53 No of annexes: 1 No of references: 16. Keywords: 17. Comments: 18. Additional notes: 19. Grade:

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εναλλακτική διαχείριση των ΑΗΗΕ αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα το οποίο απασχολεί όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης από περιβαλλοντική και οικονομική σκοπιά, γεγονός που προσέλκυσε το ενδιαφέρον μου για την ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα. Η σημαντική αυτή δουλειά δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την καθοριστική συμβολή κάποιων ανθρώπων. Θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες σε όσους με βοήθησαν στα πλαίσια της διπλωματικής μου εργασίας: Τον καθηγητή κ. Νικόλαο Μουσιόπουλο διευθυντή του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, για την ανάθεση της παρούσας διπλωματικής εργασίας, καθώς και για τις σημαντικές γνώσεις που μου πρόσφερε κατά την διάρκεια των σπουδών μου. Το συνεργάτη του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής και αρμόδιο παρακολούθησης της διπλωματικής μου εργασίας, για την πολύτιμη στήριξη και προσφορά γνώσεων, αλλά και για το γεγονός ότι πίστεψε σε εμένα και μου εμπιστεύτηκε τη συγκεκριμένη εργασία. Οφείλω να τονίσω ότι αυτή η συνεργασία μας ήταν κάτι παραπάνω από άριστη. Τους συνεργάτες του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής κ. Χρίστο Βλαχοκώστα για την πολύτιμη στήριξη και την προσφορά γνώσεων κατά την διάρκεια εκπόνησης της εργασίας, κ. Μπανιά Γεώργιο για τις γνώσεις και την πολύτιμη βοήθεια που μου πρόσφερε στα πλαίσια διεξαγωγής της συγκεκριμένης εργασίας και την κ. Μιχαηλίδου Αλεξάνδρα για τις γνώσεις και την πολύτιμη βοήθεια σε τεχνικά θέματα εκπόνησης της παρούσας εργασίας. Τους συνεργάτες του Διεθνούς Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και συγκεκριμένα τον κ. Φραγκίσκο Αρχοντάκη για τις πολύτιμες γνώσεις και την στήριξή του σε επιστημονικά θέματα που αφορούσαν στις στατιστικές μελέτες και στα μαθηματικά μοντέλα της διπλωματικής μου εργασίας. Τους υπόλοιπους διδάσκοντές μου για τις γνώσεις που μου παρείχαν καθ όλη την διάρκεια των σπουδών μου. Την οικογένειά μου και ιδιαίτερα τους γονείς μου Παναγιώτη και Νικολέτα, και τα αδέρφια μου Σταμάτη και Γεώργιο-Προκόπη που πάντα ήταν δίπλα μου σε ό,τι επιχειρούσα να κάνω και για την στήριξη που μου παρείχαν σε όλη την διάρκεια της φοίτησής μου. Τέλος, όλους μου τους φίλους για τη στήριξή τους σε όλη τη διάρκεια εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας και της ακαδημαϊκής μου πορείας.

5

6 Περιεχόμενα 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Στόχος Αντικείμενο Μεθοδολογία ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ Γενικά Σύσταση ΑΗΗΕ και κίνδυνοι στην υγεία Υδράργυρος Μόλυβδος Κάδμιο Βηρύλλιο Εξασθενές χρώμιο (Cr VI Βρωμιούχα επιβραδυντικά φλόγας PVC PCB Ανακύκλωση των Α.Η.Η.Ε και οδηγίες της Ε.Ε Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση Η.Η.Ε Τεχνικές και Επεξεργασία των Α.Η.Η.Ε Νομοθετικές Εξελίξεις Η συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού στην Ελλάδα Το ειδικό ρεύμα των ΑΗΗΕ στην Ελλάδα Υπάρχουσα κατάσταση διαχείρισης στην Ελλάδα Αναθεώρηση Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα ΑΗΗΕ Το Κόστος Ανακύκλωσης ΑΗΗΕ Γενικά ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Γενικά Πρόγραμμα Life-Environment Πιλοτικό Εργαστήριο Επαναχρησιμοποίησης και Ανακύκλωσης Περιγραφή και Προβληματισμοί Για Τον Τρόπο Συλλογής Καταγραφή Και Αποθήκευση Έλεγχος Και Διαδικασία Επεξεργασίας Των Α.Η.Η.Ε

7 3.7 Προτάσεις Για Την Βιώσιμη Διαχείριση Πανευρωπαϊκή πλατφόρμα προτυποποίησης επεξεργασίας Πρότυπο συλλογής δεδομένων κατά το WEEELABEX Δεδομένα ανά κατηγορία ή τύπο προϊόντος Μάζα των εισερχόμενων συσκευών Μέτρηση της ποσότητας των εξαρτημάτων των συσκευών ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ Σπατάλη πρώτων υλών Οικολογική επιβάρυνση Ανάλυση κύκλου ζωής των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Καύση των ΑΗΗΕ Ταφή των ΑΗΗΕ Ειδική μεταχείριση των ΑΗΗΕ κατά την μεταφορά/αποθήκευσή τους Σκοπός Διοικητικές και οργανωτικές απαιτήσεις Νομική συμμόρφωση Αρχές διαχείρισης Τεχνικές και δομικές προϋποθέσεις Εκπαίδευση Αντίστροφη παρακολούθηση Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση Αποστολές μεταφορές Τεχνικές προδιαγραφές Χειρισμός Αποθήκευση Χωριστή συλλογή και διαλογή Προετοιμασία για μεταφορά συσκευών οθονών CRT και επίπεδων οθονών ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Εισαγωγή του προβλήματος και δεδομένα Μεθοδολογία εκτίμησης αποβλήτων από Η/Υ και κινητά τηλέφωνα Εξισώσεις για το πολλαπλό μοντέλο χρονοσειρών Εκτιμήσεις με χρήση της λογιστικής εξίσωσης Μεθοδολογία εκτίμησης αποβλήτων από οθόνες τηλεοράσεων Ανάλυση ροής χρονοσειρών προιόντων... 68

8 Ορισμός διάρκειας ζωής συσκευών Εκτίμηση κατοχής ποσοτήτων ΗΗΕ Εκτίμηση της ποσότητας των παλιών ΗΗΕ Ανάλυση συστατικών των τηλεοράσεων στο τέλος της διάρκειας ζωής τους Συμπεράσματα Βιβλιογραφία Α Ξένη βιβλιογραφία B Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Γ Διαδικτυακή βιβλιογραφία Παράρτημα... 78

9 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Τις τελευταίες δεκαετίες το ρεύμα των ΑΗΗΕ μια από τις γρηγορότερα αυξανόμενες επιχειρήσεις στον κόσμο. Οι σύγχρονες τεχνολογικές καινοτομίες και η επέκταση της αγοράς προϊόντων ΗΗΕ επιταχύνουν την αντικατάσταση του ΗΗΕ ξεπερασμένης τεχνολογίας, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό σε μια σημαντική αύξηση των ΑΗΗΕ, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η μεγάλη ευαισθητοποίηση του κόσμου τα τελευταία χρόνια σε περιβαλλοντικά θέματα, σε συνδυασμό με τα παραπάνω και την ανομοιογένεια και την πολύπλοκη σύνθεση που εμφανίζουν τα απόβλητα αυτά, επιβάλλουν σε κυβερνήσεις και στους αρμόδιους φορείς να βρουν απαραίτητες λύσεις. Η πολυπλοκότητά τους οφείλεται στην μεγάλη ποικιλία υλικών που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή των προϊόντων αυτών. Επιπροσθέτως, πολλά από τα υλικά κρίνονται ως ιδιαίτερα τοξικά. Έτσι, η διαχείριση των ΑΗΗΕ κρίνεται απαραίτητη ειδικά στις χώρες του ανεπτυγμένου και αναπτυσσόμενου κόσμου. Τα ΑΗΗΕ όπως και όλα τα είδη αποβλήτων, επεξεργάζονται είτε με ανακύκλωση είτε με διάφορες μεθόδους θερμικών διεργασιών, είτε διατίθενται τελικά σε χώρους ταφής. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός, πως με τις εναλλακτικές μεθόδους διαχείρισης μετά το τέλος της ζωής τους, συμπεριλαμβάνεται και η μέθοδος της επαναχρησιμοποίησης. Με την διαδικασία αυτή, ελέγχεται κατά πόσο ένα εξάρτημα είναι δυνατό να επαναχρησιμοποιηθεί σε άλλη συσκευή ή η συσκευή ολόκληρη έπειτα από επιδιορθώσεις. Για να γίνει αυτό, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η γνώση των κωδικών των εξαρτημάτων και των υλικών που κυκλοφορούν στην αγορά. Τοιουτοτρόπως, αρμόδιος εκ των προτέρων για να επιτευχθεί αυτό είναι ο παραγωγός και έπειτα εξουσιοδοτημένα κέντρα ανακύκλωσης, τα οποία να είναι σε θέση να υλοποιήσουν την διαδικασία της αποσυναρμολόγησης. Είναι απαραίτητο να έχουν στην κατοχή τους στοιχεία από τους διάφορους κατασκευαστές για την ανάκτηση συγκεκριμένων εξαρτημάτων. Είναι προφανές πως με την ραγδαία αυτή αύξηση των ΑΗΗΕ, αναπτύσσεται ένας μεγάλος κλάδος σχετικά με την αξιοποίησή τους και την διαχείρισή τους. Εκτός από την επαναχρησιμοποίηση κάποιων ΑΗΗΕ, πολύ σημαντική είναι και η ανακύκλωση αφού μπορούν να ανακτηθούν σημαντικές ποσότητες μετάλλων, πλαστικών και γυαλιού, εξοικονομώντας έτσι χρήσιμες πρώτες ύλες. Παράλληλα με την περιβαλλοντική συνεισφορά ενισχύει και την οικονομία, με την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. 1.2 Στόχος Στόχο της παρούσας διπλωματικής αποτελεί η εκτίμηση αποβλήτων από ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Παρουσιάζεται το πρόβλημα της αύξησης των ΑΗΗΕ τα τελευταία χρόνια και οι τρόποι αντιμετώπισης και διαχείρισης αυτής της κρίσης από

10 τους αρμόδιους φορείς. Για την πραγματοποίηση αυτής της εκτίμησης είναι απαραίτητη η συλλογή δεδομένων του όγκου των προϊόντων ΗΗΕ στην ελληνική αγορά, ώστε να καταλήξουμε στο ποσοστό που ανακυκλώνεται και τελικά τι ανακτάται από την εναλλακτική διαχείριση. Παρουσιάζονται δύο διαφορετικές μεθοδολογίες για την εκτίμηση αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, όπου η βασική διαφορά, πέρα από τις διαφορετικές εξισώσεις, είναι στα διαφορετικά σενάρια που ακολουθούν για τα προϊόντα που θεωρούνται ξεπερασμένης τεχνολογίας, μετά το τέλος της διάρκειας ζωής τους. 1.3 Αντικείμενο Στο Κεφάλαιο 2 της παρούσας διπλωματικής εργασίας γίνεται εισαγωγή στο είδος των ΑΗΗΕ, καθώς και την κατάσταση διαχείρισης που επικρατεί στην Ελλάδα σε αυτόν τον κλάδο. Παρουσιάζονται οι διάφοροι κίνδυνοι στην υγεία που προκύπτουν από την κακή διαχείριση αλλά και τα επιβλαβή υλικά που περιέχονται σε συσκευές τέτοιου είδους. Στην συνέχεια γίνεται αναφορά σε διάφορα συστήματα διαχείρισης στην χώρα μας και στο κόστος διαχείρισης των ΑΗΗΕ. Στο Κεφάλαιο 3 γίνεται λόγος για την βιώσιμη διαχείριση των ΑΗΗΕ, παρουσιάζεται το πρόγραμμα LIFE Εnvironment και η λειτουργία ενός πιλοτικού εργαστηρίου στα πλαίσια αυτού του προγράμματος. Αναφέρονται όλες οι τεχνικές διαχείρισης οι οποίες βελτιώθηκαν από την εμπειρία του εργαστηρίου, και αποτέλεσαν βάση για τις μεταγενέστερες εταιρείες που δημιουργήθηκαν, όπως η Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. αναφέρεται η διαδικασία συλλογής και επεξεργασίας που γίνεται από την εταιρεία και οι κανονισμοί που ισχύουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γίνεται παρουσίαση του WEEELABEX που αποτελεί μια πανευρωπαϊκή πλατφόρμα προτυποποίησης επεξεργασίας, και των κανονισμών που διατυπώνονται σε αυτήν χωρίς να παρακάμπτουν τις ισχύουσες νομοθεσίες σε εθνικό επίπεδο. Στο Κεφάλαιο 4 αναλύεται η επιβάρυνση τόσο του περιβάλλοντος όσο και της οικονομίας από την κακή διαχείριση των ΑΗΗΕ. Έτσι, αναφέρεται η αναγκαιότητα ανάκτησης υλικών από τα ξεπερασμένης τεχνολογίας ΗΗΕ, ώστε να εξοικονομηθούν οι πόροι των πρώτων υλών. Αφορά κυρίως σε πρώτες ύλες οι οποίες είναι ορυκτές και δυστυχώς υπάρχουν σε πεπερασμένες ποσότητες στον πλανήτη, αλλά και η εξόρυξη τους κοστίζει και περιβαλλοντικά και οικονομικά. Έπειτα, τονίζεται η σημαντικότητα του τομέα της μεταφοράς και αποθήκευσης των ΑΗΗΕ, με γνώμονα την μείωση του κόστους διαχείρισης και της σωστής και άρτιας λειτουργίας των μονάδων επεξεργασίας. Στο Κεφάλαιο 5 ακολουθούν δύο μεθοδολογίες για την εκτίμηση των ΑΗΗΕ, όπου στην πρώτη που αφορά στα κινητά τηλέφωνα και στους Η/Υ λαμβάνεται υπόψη οι περιπτώσεις επαναχρησιμοποίησης, αποθήκευσης, ανακύκλωσης και τελικής διάθεσης με κοινά απόβλητα. στην δεύτερη θεωρείται μια διάρκεια ζωής για της τηλεοράσεις, με την υπόθεση ότι αποτελούν ανθεκτικά ηλεκτρονικά αγαθά. Δίνονται όλες οι υποθέσεις και οι εξισώσεις που χρησιμοποιούνται ώστε να εξαχθούν τα αποτελέσματα, καθώς και μελλοντικές προβλέψεις δημιουργίας ΑΗΗΕ. Τέλος, 2

11 παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που αφορούν στην παρούσα διπλωματική εργασία και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα. 1.4 Μεθοδολογία Σε πρώτο στάδιο της παρούσας διπλωματικής εργασίας έγινε βιβλιογραφική διερεύνηση για τις διάφορες εναλλακτικές διαχείρισης των ΑΗΗΕ. Δίνεται σημασία στις τεχνικές των διαχειρίσεων, στις νομοθεσίες που ισχύουν, και στα υλικά και εξαρτήματα που ανακτώνται ανάλογα με την πρακτική που εφαρμόζεται. Επίσης, έγινε διερεύνηση των διάφορων προσεγγίσεων για την εκτίμηση των ποσοτήτων ΗΗΕ που θεωρούνται ξεπερασμένης τεχνολογίας και παρουσιάζονται τα μοντέλα που δείχνουν την ποσότητα των αποβλήτων αλλά και των χρήσιμων υλικών που περιέχονται σε αυτά, καθώς και τα μοντέλα πρόβλεψης δημιουργίας αποβλήτων. 3

12 4

13 2 ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ 2.1 Γενικά Ο όρος απόβλητα από ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό (ΑΗΗΕ), αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα υλικών και πρόκειται ουσιαστικά για ένα από τα πιο πολύπλοκα ρεύματα στερεών αποβλήτων. Η πολυπλοκότητά του οφείλεται στην μεγάλη ποικιλία υλικών που χρησιμοποιούνται ως πρώτες ύλες για την παραγωγή ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, καθώς και στο μεγάλο αριθμό ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων που παράγονται σήμερα. Ως ΗΗΕ θεωρείται ο εξοπλισμός του οποίου η ορθή λειτουργία εξαρτάται από ηλεκτρικά ρεύματα ή ηλεκτρομαγνητικά πεδία και ο εξοπλισμός για την παραγωγή, τη μεταφορά και τη μέτρηση των ρευμάτων και πεδίων αυτών, ο οποίος έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί υπό ονομαστική τάση μέχρι 1000 V εναλλασσόμενου ρεύματος και μέχρι 1500 V συνεχούς ρεύματος (European Commission, 2002b). Γενικά, η παραγωγή προιιντων ΗΗΕ θεωρείται μια από τις γρηγορότερα αθξανόμενες επιχειρήσεις στον κόσμο (Menegaki et al., 2006; Πολυχρονοπούλου και συν., 2006). Οι σύγχρονες τεχνολογικές καινοτομίες και η επέκταση της αγοράς προιόντων ΗΗΕ επιταχύνουν την αντικατάσταση του ΗΗΕ ξεπερασμένης τεχνολογίας, οδηγώντας με τον τρόπο αυτό σε μια σημαντική αύξηση των ΑΗΗΕ, τόσο σε εθνικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Ως ρεύμα αποβλήτων, τα ΑΗΗΕ είναι ανομοιογενή και σύνθετα από την άποψη των υλικών και των συστατικών τους. Η πολυπλοκότητάς τους οφείλεται στη μεγάλη ποικιλία υλικών που χρησιμοποιούνται ως πρώτηες ύλες για την παραγωγή προιόντων ΗΗΕ (Ε.Σ.Δ.Κ.Ν.Α., 2003), ενώ χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου ρεύματος αποβλήτων είναι ότι πολλά από τα υλικά αυτά θεωρούνται ιδιαίτερα τοξικά (European Commission, 2002a). Πριν από μια δεκαετία, στη δυτική Ευρώπη παραγόταν κάθε χρόνο περίπου 6 Μt ΑΗΗΕ, με τον ετήσιο ρυθμό αύξησης να κυμαίνεται μεταξύ 3 και 5 %. Με τέτοιους ρυθμούς αύξησης, το ποσό των ΑΗΗΕ αναμένεται να έχει διπλασιαστεί μέσα σε 12 χρόνια (Lehtinen and Poikela, 2006). Με τις οδηγίες και νομοθεσίες που έχει επιβάλλει η Ευρωπαική Ένωση έχουν επιτευχθεί υψηλά ποσοστά επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης, με αυτά να κυμαίνονται μεταξύ 50 και 80%, ανάλογα με την κατηγορία εξοπλισμού. Η διαφοροποίηση της σύστασης των ΑΗΗΕ καθιστά δύσκολη τη γενίκευση της σύστασης όλου του ρεύματος αποβλήτων. Πάραυτα, οι περισσότερες έρευνες μελετούν πέντε κύριες κατηγορίες: Τα σιδηρούχα μέταλλα, τα μη σιδηρούχα μέταλλα, το γυαλί, το πλαστικό και λοιπά απόβλητα (Orgondo et al., 2010). Το σίδερο και το ατσάλι αποτελούν τα κυριότερα υλικά των ΑΗΗΕ αποτελώντας σχεδόν το μισό από το συνολικό βάρος τους. Τα πλαστικά έρχονται δεύτερα στη σειρά κατάταξης αποτελώντας το 20% του βάρους των ΑΗΗΕ. Τα μη σιδηρούχα καθώς και τα πολύτιμα μέταλλα αποτελούν το 13%του συνολικού βάρους. 5

14 Τα είδη του ΗΗΕ κατατάσσονται, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή και την Ελληνική νομοθεσία, στις παρακάτω 10 διακριτές κατηγορίες προϊόντων: 1. Μεγάλες οικιακές συσκευές 2. Μικρές οικιακές συσκευές 3. Εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών 4. Καταναλωτικά είδη 5. Φωτιστικά είδη 6. Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία (εξαιρουμένων των μεγάλης κλίμακας σταθερών βιομηχανικών εργαλείων) 7. Παιχνίδια και εξοπλισμός ψυχαγωγίας και αθλητισμού 8. Ιατροτεχνολογικά προϊόντα (εξαιρουμένων των εμφυτεύσιμων και μολυσμένων) 9. Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου 10. Συσκευές αυτόματης διανομής Οι παραπάνω κατηγορίες είναι αυτές οι οποίες είναι και επεξεργάσιμες στα κέντρα ανακύκλωσης. Η βιομηχανία παραγωγής ειδών ΗΗΕ αποτελεί έναν από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους τομείς της οικονομίας στη σημερινή εποχή, κυρίως στο λεγόμενο δυτικό κόσμο. Η τεχνολογική καινοτομία και η διεύρυνση της αγοράς αποτελούν βασικούς παράγοντες επιτάχυνσης της διαδικασίας αντικατάστασης των προϊόντων αυτών. Δεν υφίσταται πλέον κανένας τομέας της ζωής του ανθρώπου στον οποίο να μην χρησιμοποιούνται τα είδη αυτά. Απόρους των παραπάνω είναι η αύξηση των της απόθεσης τέτοιων απορριμμάτων, τόσο στους ΧΥΤΑ, όσο και κυρίως σε ΧΑΔΑ. Αυτό είναι και το στοιχείο που κάνει τα ΑΗΗΕ να διαφέρουν από τα υπόλοιπα αστικά απόβλητα. Ποιο συγκεκριμένα λόγω, (α) της συνεχούς και ταχείας αύξησης της παραγωγής τους, (β) της υψηλής επικινδυνότητάς τους και (γ) των σημαντικών επιπτώσεων που προκαλεί η παραγωγή των προϊόντων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού στο περιβάλλον όσον αφορά την κατανάλωση πολύτιμων πρώτων υλών, η διαχείριση τους πρέπει να αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι στην διαχείριση αποβλήτων που προέρχονται κυρίως από προϊόντα των κατηγοριών 1 και 7. Η χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών έχει εξαπλωθεί ευρέως τις τελευταίες δεκαετίες, για αυτό το λόγο τα ΑΗΗΕ έχουν αναγνωρισθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως αντικείμενα προτεραιότητας για τα οποία θα πρέπει να ληφθούν μέτρα σε ευρεία κλίμακα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ελλάδα έχει υιοθετήσει το εν λόγω 6

15 νομοθετικό πλαίσιο, και γίνεται μεγάλη προσπάθεια από την πλευρά των φορέων ανακύκλωσης για την προσαρμογή του στα δεδομένα της ελληνικής κοινωνίας. Κύριος στόχος αυτός της προσπάθειας είναι η εισαγωγή των τελικών χρηστών στη διαδικασία τέλους ζωής των ΑΗΗΕ, ώστε αυτά να μπουν στην ροή των αποβλήτων. Γενικά, η διαχείριση και επεξεργασία ΑΗΗΕ δεν είναι μια εύκολη και τυποποιημένη διαδικασία, αφού πρέπει να μπορεί να απορροφήσει όλες τις ποσότητες των συγκεκριμένων αποβλήτων. Αυτό που το κάνει ιδιαίτερα δύσκολο, είναι η αυξανόμενη παραγωγή και εισαγωγή οικιακών συσκευών, οι παράνομες εισαγωγές τέτοιων προϊόντων αλλά και αγορές μέσω διαδικτύου. Οι δύο τελευταίες περιπτώσεις δυσχεραίνουν το πρόβλημα, καθώς μεγάλος όγκος αποβλήτων που εισέρχεται στο σύστημα δεν έχει καταγραφεί, οπότε είναι δύσκολη η πρόβλεψή του και είναι εκτός των προδιαγραφών του συστήματος διαχείρισής τους. Η πρόοδος στον τομέα της τεχνολογίας που έχει σημειωθεί τον τελευταίο αιώνα, και ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες, δεν συμβαδίζει με την οικολογική συνείδηση που έχουν οι καταναλωτές. Η μεγάλη ροή υλικών από την αυξανόμενη οικονομία, οδήγησε στην ζήτηση φθηνού ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού υλικού από τις βιομηχανίες, αποτέλεσε μια επιχειρηματική ευκαιρία με την ύπαρξη ενός ανεπίσημου οικονομικού συστήματος. Η έλλειψη αυστηρού νομοθετικού πλαισίου σε συνδυασμό με την μη αναπτυγμένη οικολογική συνείδηση λοιπόν, οδήγησαν στην ανάπτυξη ενός νέου τομέα της οικονομίας γύρω από την εμπορία, την επισκευή και την ανάκτηση υλικών. Το αρνητικό είναι πως ως επί το πλείστον, όσοι συμμετέχουν σε αυτόν τον νέο τομέα έχουν άγνοια από θέματα και τεχνικές ανακύκλωσης, αλλά κυρίως για τους κινδύνους τόσο προς το περιβάλλον όσο και προς την ανθρώπινη υγεία γενικότερα, και των ιδίων ειδικότερα. Με την βοήθεια των νομοθετικών πλαισίων που επιβλήθηκαν άρχισε να αυξάνεται η οικολογική συνείδηση των πολιτών αλλά και να επιμορφώνονται όσοι ασχολούνταν με την ανακύκλωση με νέες κατάλληλες μεθόδους, χωρίς να επιβαρύνουν το περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία. Εν τέλει, δεν αρκεί η τεχνολογική ανάπτυξη εξ ολοκλήρου για την εξέλιξη της κοινωνίας, αλλά θα πρέπει να συνδυαστεί και με την αειφόρο ανάπτυξη. 2.2 Σύσταση ΑΗΗΕ και κίνδυνοι στην υγεία Η επικινδυνότητα των παραπάνω υλικών για το περιβάλλον εξαρτάται, τόσο από την τοξικότητά τους, όσο και από τις ποσότητες που απελευθερώνονται ως αποτέλεσμα της διαχείρισης των ΑΗΗΕ Στην πράξη, οι πιο σοβαροί περιβαλλοντικοί κίνδυνοι προέρχονται από υλικά και εξαρτήματα, όπως: (α) πλακέτες ηλεκτρονικών κυκλωμάτων και υδράργυρος από τον παλιό εξοπλισμό, (β) αλογονοποιημένοι επιβραδυντές καύσης σε πλαστικές θήκες, καλώδια και συστήματα καρτών τυπωμένου κυκλώματος, (γ) οθόνες υγρών κρυστάλλων, (δ) κάδμιο στις μπαταρίες νικελίου - καδμίου, καθώς και (ε) οξείδιο του μολύβδου στις καθοδικές λυχνίες Επίσης, σε επεξεργαστές μνήμης εντοπίζονται εξαρτήματα που περιέχουν ουσίες, όπως οξείδιο του βηρυλλίου και αρσενικό. Κατά την αποσυναρμολόγηση των ΑΗΗΕ 7

16 προκύπτουν επομένως επικίνδυνα υλικά, τα οποία χρήζουν ιδιαίτερων μεθόδων επεξεργασίας για την ορθή περιβαλλοντική διάθεσή τους (Σκουπίδια και ανακύκλωση, 2003). Μελέτες έχουν υποδείξει, πως στον τομέα της πληροφορικής και της τηλεπικοινωνίας υπάρχουν άκρως επικίνδυνα υλικά ή τοξικά τα οποία είναι τα εξής: (α) υδράργυρος, (β) κάδμιο, (γ) βηρύλλιο, (δ) εξασθενές χρώμιο, (ε) βρωμιούχα επιβραδυντικά φλόγας, (στ) PVC και (ζ) PCB. Τα υλικά που αναφέρθηκαν δεν θεωρούνται επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον κατά την άμεση ή έμμεση χρήση τους από τους ανθρώπους αλλά κυρίως κατά την ανεξέλεγκτη εναπόθεσή τους, όπου μπορεί να υπάρξει διαρροή αυτών (Dimitrakakis et al., 2009; Καφετζόπουλος, 2008; D.E.F.R.A., 2006; Poulios et al., 2006; Hicks et al., Petreas et al., 2005; AEA Technology, 2004; Turnbull, 2004; Καραγιαννίδης και συν., 2003; Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης, 2003; ΑΕΑ Technology, 2001; I.P.T.S., 2000; Lee er al., 2000) Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την μη ανακύκλωση κάποιων ΑΗΗΕ σχετίζονται με τα επικίνδυνα βαρέα μέταλλα και ιδιαίτερα το μόλυβδο που περιέχουν. Σε περίπτωση καύσης, τα μέταλλα εξαερώνονται και καταλήγουν με τη βροχή στο έδαφος και σε υδάτινους αποδέκτες. Επιπλέον η στράγγιση των υγρών σε μη στεγανοποιημένο ΧΥΤΑ μπορεί να ρυπάνει τον υδροφόρο ορίζοντα. Οι μπαταρίες περιέχουν και διαβρωτικά οξέα τα οποία μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στους ζωντανούς οργανισμούς. Επίσης, κάποιες μπαταρίες είναι εύφλεκτες και είναι δυνατό να προκαλέσουν φωτιά, ειδικά αν απορρίπτονται ανεξέλεγκτα σε χωματερές κοντά σε δασικές εκτάσεις. Η ακατάλληλη επεξεργασία και ανεξέλεγκτη απόρριψη αποβλήτων στις αναπτυσσόμενες χώρες συνιστά πρόβλημα για την υγεία των ανθρώπων, που εκτίθενται σε άκρως τοξικές ουσίες όταν αφαιρούν τα πολύτιμα υλικά από τα ΑΗΗΕ, χωρίς μεθόδους προστασίας της υγείας και του περιβάλλοντος. Στην περίπτωση που δεν χρησιμοποιούνται βέλτιστες πρακτικές, χάνονται ανακυκλώσιμα πολύτιμα μέταλλα και πλαστικές ύλες, και προκαλείται σοβαρή υποβάθμιση του περιβάλλοντος Υδράργυρος Ο υδράργυρος βρίσκεται στο τομέα της πληροφορικής και του τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού στους λαμπτήρες φθορισμού, στις λάμπες φορητών υπολογιστές ή σε άλλου είδους επίπεδες οθόνες. Η ποσότητα υδραργύρου ανά οθόνη είναι σχετικά μικρή, κατά μέσο όρο 0,12 mg 50 mg, όμως η ποσότητα υδραργύρου που αποδεσμεύεται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή σε αποτεφρωτήρες από το σύνολο του εξοπλισμού που διατίθεται ετησίως είναι σημαντική (Goodman, 2006). Η χρήση του υδραργύρου επιτρέπεται μόνο στις λάμπες φθορισμού και στις οθόνες υπολογιστών σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ η χρήση του υδραργύρου σε μπαταρίες είναι ελάχιστη. Η οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ΑΗΗΕ (European Commission, 2002b) απαιτεί υποκατάστατα του υδραργύρου να βρεθούν 8

17 για όλες τις χρήσεις στον ΗΗΕ (π.χ., διακόπτες και λαμπτήρες), με εξαίρεση τους λαμπτήρες υδραργύρου που περιέχουν λιγότερο από 5mg ανά λαμπτήρα. (Five Winds International, 2001) Μόλυβδος Ο μόλυβδος αποτελεί αποδεδειγμένα επικίνδυνη ουσία των ΑΗΗΕ δεδομένης της τοξικότητας του και της επίδρασης που έχει τόσο στον άνθρωπο όσο και στο περιβάλλον. Οι κύριες χρήσεις του μολύβδου στα ΑΗΗΕ είναι στα ηλεκτρονικά εξαρτήματα κασσίτερου-μολύβδου, σε καθοδικούς σωλήνες σε οθόνες, σε καλώδια, μπαταρίες κ.ά. Η πιο σημαντική και αυξανόμενη χρήση του μολύβδου στον ηλεκτρονικό εξοπλισμό είναι σε οθόνες καθοδικού σωλήνα (CRT), διότι λειτουργεί ως ασπίδα ακτινοβολίας και μειώνει τη θερμοκρασία τήξης του γυαλιού (Wilkinson et al., 2001). Οι εκτιμήσεις για τα ποσά μολύβδου στη χοάνη, στο λαιμό και στο υαλοβερνίκωμα του καθοδηγητικού σωλήνα, ανέρχονται σε 0,4-3 kg ανά οθόνη (Goodman,2006). Για την ασφάλεια των καταναλωτών η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα ΑΗΗΕ απαγορεύει πλέον τη χρήση μολύβδου σε οθόνες και προτείνει την αντικατάσταση του από μπαταρίες και σταθεροποιητές. Μεγάλες ποσότητες μπαταριών οξέος μολύβδου χρησιμοποιούνται επίσης στις παροχές ηλεκτρικού ρεύματος έκτακτης ανάγκης για την υποδομή δικτύων τηλεπικοινωνιών (Five Winds International, 2001). Η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή μολύβδου στα προϊόντα ΗΗΕ βρίσκεται στο υλικό συγκολλήσεως κασσιτέρου-μολύβδου (συνήθως σε αναλογία 60/40) (Goodman, 2006). Ο μόλυβδος χρησιμοποιείται στη διαδικασία αυτή λόγω της καλής αγωγιμότητας, της υψηλής αντίστασης διάβρωσης, της χαμηλής του τιμής και του χαμηλού σημείου τήξης του. Ποσοτικά, το ποσό μολύβδου που χρησιμοποιείται ως σύνδεση των υλικών είναι της τάξης των 50 g/m 2 της πλακέτας ηλεκτρονικών κυκλωμάτων. Σήμερα, εναλλακτικές λύσεις του υλικού συγκολλήσεως κασσίτερουμολύβδου έχουν αναπτυχθεί και πολλοί κατασκευαστές συμμετέχουν ήδη ενεργά στην εφαρμογή των αμόλυβδων υλικών συγκολλήσεως (Five Winds International, 2001) Κάδμιο Ποικίλει η χρήση του καδμίου σε ηλεκτρονικά προϊόντα λόγω της εξαιρετικής του αντοχής σε διάβρωση, τη χαμηλή ηλεκτρική αντίσταση, τα καλά συγκολλητικά χαρακτηριστικά και τη διαλυτότητα του σε ισχυρά οξέα, γεγονός που ευνοεί την προετοιμασία του κόκκινου, πορτοκαλί και κίτρινου καδμίου που αποτελούν χρωστικές ουσίες πλαστικών (Wilikinson et al.,2001). Η πιο γνωστή χρήση του καδμίου είναι σε μπαταρίες Ni-CD που χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς σε φορητούς υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα. Παρόλο που οι μπαταρίες αυτές αντικαταστάθηκαν από μπαταρίες ιόντων λιθίου-υδριδίου υπάρχει παλαιότερος εξοπλισμός που τις περιέχει και ως εκ τούτου πρέπει να διαχειριστεί κατάλληλα (Goodman, 2006). Τρέχουσες χρήσεις του καδμίου είναι η χρήση του ως σταθεροποιητής σε πλαστικά μέρη είτε ως χρωστική ουσία στα χρωματιστά 9

18 πλαστικά. Το θειούχο κάδμιο χρησιμοποιείται ως φωσφορίζουσα επίστρωση στο εσωτερικό οθονών φθορισμού σε ποσότητα 5-10 gr ανά οθόνη (Goodman, 2006). Ακόμη, προστίθεται στη PVC πλαστική μόνωση των συρμάτων και καλωδίων ως σταθεροποιητής του πλαστικού και ως επιβραδυντικό φλόγας. Η Αμερικανική Ένωση Βιομηχανίας Ηλεκτρονικών (ΕΙΑ) θεωρεί το κάδμιο ως επικίνδυνη ουσία, ενώ και η οδηγία ΑΗΗΕ απαιτεί ένα υποκατάστατο του καδμίου σε όλες τις χρήσεις μέχρι το 2008 (Five Winds International, 2001) Βηρύλλιο Το βηρύλλιο είναι ένα μέταλλο που προσφέρει ένα μοναδικό και ασυναγώνιστο συνδυασμό ιδιοτήτων. Είναι ένα από τα πιο ελαφριά δομικά υλικά που είναι διαθέσιμα ενώ παράλληλα είναι πολύ πιο ισχυρό από το ατσάλι. Έχει εξαιρετική θερμική και ηλεκτρική αγωγιμότητα, καλή αντοχή σε διάβρωση και κόπωση και έχει καλή κατεργαστικότητα. Παραδοσιακά, χρησιμοποιούνταν σε μητρικές κάρτες υπολογιστών (Goodman, 2006). Το βηρύλλιο χρησιμοποιείται σπάνια πλέον στη μορφή αυτή αλλά η χρήση του ως κράμα με το χαλκό ολοένα και αυξάνεται διότι βελτιώνει τις ιδιότητες επαφής του χαλκού λόγω της υψηλής αντοχής του, της υψηλής θερμικής αγωγιμότητας και της καλής ελαστικής του συμπεριφοράς. Σε αυτά τα κράματα περιλαμβάνεται 2-4% βηρύλλιο. Το βηρύλλιο πρόσφατα αναγνωρίσθηκε ως ένα δυνητικά τοξικό ή επικίνδυνο συστατικό των ΑΗΗΕ (Five Winds International, 2001) Εξασθενές χρώμιο (Cr VI) Λίγες πληροφορίες υπάρχουν στη βιβλιογραφία για τη χρήση του εξασθενούς χρωμίου στα ΑΗΗΕ. Παρόλα αυτά το χρώμιο VI χρησιμοποιείται συνήθως ως σταθεροποιητής ή για να αυξήσει τη σκληρότητα των πλαστικών περιβλημάτων και ως χρωστική ουσία. Η χρήση του εμφανίζεται σε πολύ μικρές ποσότητες ανά εξάρτημα, της τάξης των gr. Η Ευρωπαϊκή Ένωση τείνει να περιορίσει τη χρήση του ως χρωστική ουσία (European Commission, 2002b). Το εξασθενές χρώμιο μπορεί επίσης να βρεθεί στην επιφάνεια μεταλλικών μερών για προστασία από την διάβρωση με επιστρώματα μετατροπής χρωμικών αλάτων (Five Winds International, 2001) Βρωμιούχα επιβραδυντικά φλόγας Λόγω των απαιτήσεων πυρασφάλειας, τα επιβραδυντικά φλόγας συναντώνται στη πλειοψηφία του εξοπλισμού τεχνολογίας πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών. Είναι ενσωματωμένα σε διάφορα κυκλώματα, πλαστικά περιβλήματα υπολογιστή, μητρικές κάρτες, πληκτρολόγια και καλώδια ώστε να εμποδίζεται η ανάπτυξη ή εξέλιξη των πυρκαγιών. Σε πολλές χώρες τα PBB (πολυβρωμοδιφαινύλια) και τα PBDE (πολυβρωμοδιφαινυλαιθέρες) έχουν αντικατασταθεί από τα ΤΒΒΡ-Α (τετραβρωμοδιφαινυλαιθέρες) που θεωρούνται ως ένα λιγότερο επικίνδυνο επιβραδυντικό φλόγας. Καθώς όμως αυτά τα επιβραδυντικά φλόγας θα είναι παρόντα σε πολλά προϊόντα στο τέλος του κύκλου ζωής τους τίθεται το ζήτημα της ορθής διαχείρισης των προϊόντων αυτών (Five Winds International, 2001). 10

19 2.2.7 PVC Πολλά διαφορετικά είδη πλαστικών χρησιμοποιούνται κατά την κατασκευή ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Τα PVC είναι πλαστικά πολυμερή τα οποία ελκύουν το ενδιαφέρον της βιβλιογραφίας σχετικά με τα δυνητικά επικίνδυνα υλικά στο χώρο στης ηλεκτρονικής. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι κατά τη καύση του σχηματίζονται διοξίνες, κάτι το οποίο είναι αποδεδειγμένα επικίνδυνο. Η κύρια χρήση του είναι σε πλαστικά περιβλήματα πληκτρολογίων υπολογιστή και σε καλώδια. Η χρήση του οφείλεται κυρίως στη καλή χημική του αντίσταση κάτι το οποίο επιζητείται από κατασκευαστές ηλεκτρονικών προϊόντων που επιθυμούν όσο το δυνατόν πιο ανθεκτικά προϊόντα. Οι εκτιμώμενες ποσότητες PVC σε διάφορα προϊόντα κυμαίνονται από 37,1 gr σε ένα πληκτρολόγιο έως 314 gr σε διάφορα καλώδια σύνδεσης συσκευών, όπως τα καλώδια σύνδεσης της οθόνης και του ποντικιού με την κεντρική μονάδα του υπολογιστή (Five Winds International, 2001) PCB Υπάρχει κάποια αβεβαιότητα σχετικά με το πού και πότε τα PCB έχουν χρησιμοποιηθεί στον τομέα της πληροφορικής και του τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού. Μερικές πηγές δηλώνουν ότι τα PCB s δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ σε υπολογιστές ενώ άλλες πηγές αναφέρονται στη χρήση των PCB s σε παλιούς πυκνωτές και ως επιβραδυντικά φλόγας σε PVC πλαστικά καλώδια. Παρά το γεγονός ότι δε βρέθηκαν αναφορές ποσοτήτων PCB στη βιβλιογραφία θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια ουσία που χρήζει προσοχής κατά το τέλος της χρήσιμης ζωής του. Το Μάιο του 2001, η Διεθνής Σύμβαση της Στοκχόλμης απαγόρεψε την παραγωγή και χρήση PCBs σε ολόκληρο τον κόσμο, ζητώντας την απόσυρση και καταστροφή τους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το 1985, η χρήση των PCBs απαγορεύτηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση με την οδηγία 85/467.ΕΟΚ. Άλλη κοινοτική οδγία (96/59/ΕΚ) στοχεύει σε πλήρη απαλλαγή από PCBs και εξοπλισμό που τα περιέχει, όσο το δυνατόν συντομότερα και για τον μεγάλο εξοπλισμό πριν από το τέλος του 2010 (Greenpeace Greece, 2002). 2.3 Ανακύκλωση των ΑΗΗΕ και οδηγίες της ΕΕ Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση ΗΗΕ Για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προβλημάτων που σχετίζονται με την επεξεργασία και την διάθεση των ΑΗΗΕ πρέπει να λαμβάνονται μέτρα που να εξασφαλίζουν, καταρχάς την πρόληψη παραγωγής τέτοιων αποβλήτων, και στην συνέχεια την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωσή τους. Ακόμη, είναι σημαντική η ελαχιστοποίηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην διαδικασία ανάκτησης, αξιοποίησης αλλά και της τελικής διάθεσης αυτών των αποβλήτων για ταφή ή καύση. Η επαναχρησιμοποίηση, γενικά, είναι τις περισσότερες φορές η πιο οικονομικά συμφέρουσα και η φιλικότερη προς το περιβάλλον λύση, αφού έτσι ελαχιστοποιείται η ανάγκη επεξεργασίας, η οποία μπορεί να παράγει υποπροιόντα που και αυτά με την σειρά τους απορρίπτονται. Στην περίπτωση της επαναχρησιμοποίησης, είναι επιθυμητό ο εκάστοτε χρήστης να είναι σε θέση να εκτιμήσει την συσκευή του, 11

20 αναρωτώμενος το είδος αυτής αλλά και την παλαιότητά της. Αν πρόκειται για έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή που λειτουργεί και δεν είναι πολύ παλιό μοντέλο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς καμία ή μερική τροποποίηση από έναν δεύτερο χρήστη. Στην περίπτωση που δεν επιδέχεται βελτίωση και δεν είναι δυνατή η χρήση της συγκεκριμένης συσκευής, τότε υπάρχει η πιθανότητα η συσκευή να περιέχει εξαρτήματα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν εν μέρει σε άλλες ηλεκτρικές ή ηλεκτρονικές συσκευές. Αν καμία εναλλακτική δεν είναι προσιτή λύση, τότε καταλήγουμε στην ανακύκλωση της συσκευής. Η επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών έχει ως αποτέλεσμα την μείωση κατανάλωσης φυσικών πόρων και την αποφυγή παραγωγής αποβλήτων κατά την παραγωγή νέων συσκευών. Για να γίνει πιο έντονη η αναγκαιότητα της ανακύκλωσης αναφέρεται πως τόνοι χαλκού συλλέχθηκαν το 1998 στην ΕΕ από απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Αξίζει να σημειωθεί πως μέσα από πιλοτικά προγράμματα που έλαβαν χώρα στην ΕΕ προέκυψαν κάποιες τεχνικές προ-επεξεργασίας των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, όπως: Μη-καταστροφική αποσυναρμολόγηση Ημί-καταστροφική αποσυναρμολόγηση Καταστροφική αποσυναρμολόγηση Τεχνικές και επεξεργασία των ΑΗΗΕ Στις μονάδες όπου πραγματοποιείται η διαχείριση των αποβλήτων αυτών, οι εργαζόμενοι πρέπει να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα υγιεινής και ασφάλειας τόσο για την προσωπική τους ασφάλεια όσο και για την διασφάλιση του περιβάλλοντος. Αρχικά, θεωρείται σημαντική η σωματική ακεραιότητα των εργαζομένων και επιβάλλεται η προσεκτική και σωστή χειρωνακτική εργασία, όπως άρση και μεταφορά φορτίων αποβλήτων. Επίσης, είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τα επικίνδυνα υλικά τα οποία εμπεριέχονται σε τέτοιες συσκευές, ώστε να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης και τον σωστό προστατευτικό εξοπλισμό. Είναι σημαντικό, ακόμη και κατά τον έλεγχο των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων να γίνεται έλεγχος για την δυνατότητα η συσκευή να χρησιμοποιηθεί και πάλι εκ νέου ή έστω κάποια προϊόντα αυτής καθώς έτσι ελαχιστοποιούνται οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και θεωρείται καλύτερο από το να καταλήξει απευθείας για ανακύκλωση. Ο διαχωρισμός των υλικών σε διάφορες κατηγορίες, ως μία φάση προεπεξεργασίας κατά την ανακύκλωση είναι επιθυμητός. Αυτό συμβαίνει γιατί για παράδειγμα, απομακρύνοντας το πλαστικό από κάποια μεταλλικά τμήματα, τότε κατά την τήξη του μετάλλου στο χυτήριο θα αποφευχθούν αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον από την παρουσία πλαστικών. Αναπτύσσοντας κατάλληλες πρακτικές για τον διαχωρισμό συμβάλλουμε τόσο στην μείωση του κινδύνου μόλυνσης αλλά και στην μείωση του κόστους επεξεργασίας. Πιο συγκεκριμένα, κατά την αποσυναρμολόγηση και τεμαχισμό των χρησιμοποιημένων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών πρέπει να ακολουθούνται σωστές πρακτικές, ώστε να μην έχουμε υψηλή συγκέντρωση μολύβδου στα μέταλλα που οδηγούνται για ανακύκλωση. Αξίζει να 12

21 σημειωθεί ότι σε κάποιες περιπτώσεις η συγκέντρωση μολύβδου στα απόβλητα φτάνει τα μg/kg. Όσο αφορά σε συσκευές που περιέχουν πυκνωτές, αν και αυτές είναι κυρίως παλιάς τεχνολογίας, με πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) επιβάλλεται ειδική μεταχείριση, ώστε να μην διαχυθεί η τοξική ουσία στο μέταλλο κατά την διαδικασία τεμαχισμού και ανακύκλωσής τους. Παλαιότερα, που δεν ήταν ευρέως διαδεδομένες αυτές οι πρακτικές, περίπου το 95% της τοξικής ουσίας (PCBs) κατέληγε στην σκόνη τεμαχισμού μετατρέποντας έτσι πληθώρα υλικών σε τοξικά απόβλητα. Αυτό οδηγούσε σε μια πολύ ειδική και δαπανηρή επεξεργασία. Τα κάτωθι κατασκευαστικά στοιχεία αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού τα οποία συλλέγονται χωριστά, υφίστανται την εξής επεξεργασία: Λυχνίες καθοδικών ακτίνων: Αφαιρείται το φθορίζον επίχρισμα Είδη εξοπλισμού που περιέχουν CFC, HCFC ή HFC: Το CFC του ψυκτικού κυκλώματος και του ψυκτικού αφρού αφαιρείται και καταστρέφεται. Το HCFC ή το HFC του αφρού ή του ψυκτικού κυκλώματος αφαιρούνται κατάλληλα και καταστρέφονται ή ανακυκλώνονται. Λαμπτήρες εκκένωσης αερίων: Αφαιρείται ο υδράργυρος. Υπάρχουν βέβαια και κάποιες τεχνικές απαιτήσεις όσο αφορά στους χώρους επεξεργασίας σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 3 της Οδηγίας, όπως: 1. Τοποθεσίες αποθήκευσης αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (υπό την επιφύλαξη των απαιτήσεων της οδηγίας 1999/31/ΕΚ περί υγειονομικής ταφής των αποβλήτων): Αδιάβροχες επιφάνειες Κάλυψη πλήρους μετεωρολογικής προστασίας 2. Τοποθεσίες επεξεργασίας των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού: Ζυγοί μέτρησης του βάρους των επεξεργασμένων αποβλήτων Αδιάβροχες επιφάνειες και κάλυψη πλήρους μετεωρολογικής προστασίας για κατάλληλες περιοχές Κατάλληλη αποθήκευση για αποσυναρμολογούμενα ανταλλακτικά Κατάλληλα δοχεία για την αποθήκευση μπαταριών, PCB/PCT με πυκνωτές και άλλα επικίνδυνα απόβλητα. Εξοπλισμός για την επεξεργασία του νερού, συμπεριλαμβανομένων των ομβρίων Νομοθετικές εξελίξεις Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το ψήφισμα της 14 ης Νοεμβρίου 1996 (Α4-0364/96) κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλλει προτάσεις Οδηγιών για συγκεκριμένες κατηγορίες αποβλήτων προτεραιότητας και να βασίσει αυτές τις προτάσεις στην αρχή της «ευθύνης του παραγωγού». Στις 7 Οκτωβρίου 1998 η Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενέκρινε πρόταση Οδηγίας του Συμβουλίου για την αποτέφρωση των αποβλήτων, η οποία προβλέπει αυστηρές οριακές τιμές εκπομπών προκειμένου να μειωθούν οι ατμοσφαιρικοί ρύποι που εκπέμπονται από εγκαταστάσεις καύσης (αποτέφρωσης) διαφόρων αποβλήτων. Η Οδηγία αυτή αντικαθιστά δύο οδηγίες του 1989: την Οδηγία 89/429/ΕΟΚ σχετικά με την «πρόληψη της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που προκαλείται από τις νέες εγκαταστάσεις καύσης αστικών αποβλήτων». Επιπλέον, επέβαλε αλλαγές στην τεχνολογία που εφαρμόζεται στο τελικό στάδιο, οι οποίες όμως δεν είναι ικανές από μόνες τους για 13

22 την αποτροπή πλήρως των εκπομπών επικίνδυνων ουσιών από την καύση αποβλήτων. Η χωριστή συλλογή και η επεξεργασία συγκεκριμένων κατηγοριών αποβλήτων, όπως για παράδειγμα τα απόβλητα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, και αφετέρου ο περιορισμός ή η εξάλειψη των επικίνδυνων υλικών από το αρχικό στάδιο της παραγωγής των προιόντων μπορούν να συμβάλλουν στο να είναι καθαρότερα και λιγότερο ρυπογόνα τα αστικά απόβλητα που καταλήγουν τελικά για ταφή, καύση ή ανακύκλωση σε μονάδες τήξης μετάλλων. Η αφαίρεση των επικίνδυνων υλικών από τα υλικά που οδηγούνται για ανακύκλωση σε χυτήρια μετάλλων ή μονάδες πλαστικών είναι ιδιαίτερα σημαντική για να είναι η ανακύκλωση περιβαλλοντικά ασφαλής, αφού δεν έχουν θεσπιστεί αυστηρά όρια εκπομπών για την περίπτωση των χυτηρίων ή άλλων εγκαταστάσεων ανακύκλωσης υλικών. Νομοθεσίες που έχουν σαν απώτερο σκοπό την εφαρμογή όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, θα πρέπει να επιβάλλουν μια ολοκληρωμένη διαχείριση η οποία θα περιλαμβάνει συλλογή, επαναχρησιμοποίηση, επεξεργασία, ανακύκλωση ή ανάκτηση ενέργειας και διάθεση. Ακόμη και σήμερα αποτελεί σημαντικό πρόβλημα η ανεξέλεγκτη διάθεση, γιατί δεν είναι επαρκές το νομοθετικό πλαίσιο για την απόδοση ευθυνών στους ρυπαίνοντες. Τον Ιούνιο του 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που σχετίζονται με την επεξεργασία και διάθεση των αποβλήτων από ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, πρότεινε δύο Οδηγίες, όπου η πρώτη αναφέρεται στην διαχείριση των αποβλήτων. Ενώ η δεύτερη έχει ως στόχο τον περιορισμό της χρήσης συγκεκριμένων επικίνδυνων ουσιών στον ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό. Τα νομοθετικά μέτρα σχετικά με την πρόληψη αφορούν την απαγόρευση των επικίνδυνων συστατικών (μόλυβδο, υδράργυρο, κάδμιο, εξασθενές χρώμιο, επιβραδυντές). Αυτές οι προτάσεις συνοδεύονταν με προτάσεις για σχεδιασμό και κατασκευή ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού, ώστε τα προϊόντα να είναι πιο φιλικά στο περιβάλλον και να είναι εφικτή κι αποτελεσματική η διαχείριση μετά την χρήση τους. Ήδη σήμερα βιομηχανίες ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών θεωρούνται ανταγωνιστικές όταν είναι σε θέση να ελαχιστοποιούν τα απόβλητα και να προσελκύουν τους καταναλωτές με περιβαλλοντική συνείδηση. Πριν από τις οδηγίες της ΕΕ σχετικά με την ανακύκλωση ΑΗΗΕ λίγες χώρες είχαν δραστηριοποιηθεί στην συγκεκριμένη κατεύθυνση και όσες το έκαναν περιόρισαν την δραστηριότητα τους κυρίως, στην συλλογή και ανακύκλωση των μεγάλων λευκών οικιακών συσκευών (white goods). Οργανισμοί για τη συλλογή ΑΗΗΕ δημιουργήθηκαν υπό την αιγίδα των εθνικών τους κυβερνήσεων και χρηματοδοτούνταν από τέλος το οποίο δεν βρισκόταν στην τιμή των προϊόντων αλλά αποτελούσε ξεχωριστή χρέωση. Οι στόχοι που θέτει η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι τυχαίοι αλλά λαμβάνονται με γνώμονα μελλοντικές κατευθύνσεις με σταδιακά βήματα. Το πρώτο στάδιο στόχευε στη δημιουργία των εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης απορριμμάτων όπως και ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων από βιομηχανίες και κέντρα επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Ενώ το δεύτερο στάδιο 14

23 αφορά στην αφύπνιση των πολιτών και την εμπέδωση της ανακύκλωσης στην καθημερινότητά τους (Χριστοφορίδης και Φυτιανός, 2007). Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από την παραγωγή ΗΗΕ υπερβαίνει κατά πολύ την επιβάρυνση του περιβάλλοντος που συνδέεται με την παραγωγή των υλικών που αποτελούν υποκατηγορίες των αστικών αποβλήτων. Ως εκ τούτου, η ανακύκλωση των ΑΗΗΕ θα πρέπει να συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στην εξοικονόμηση των φυσικών πόρων, ιδίως σε θέματα που αφορούν στην εξοικονόμηση ενέργειας. Ο ολοένα και πιο σύντομος χρόνος ζωής τους συνεπάγεται μεγάλες απώλειες των πρώτων υλών, αλλά και ενέργειας που καταναλώθηκε για την εξόρυξή τους, για την παραγωγή και για την μεταφορά των προϊόντων. Προκειμένου να περιοριστεί η ποσότητα των προς διάθεση ΑΗΗΕ, και να μειώσουμε την χρήση φυσικών πόρων με την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και την ανάκτηση υλικών από αυτά αλλά και για να μειωθούν οι κίνδυνοι που διατρέχουν η υγεία και το περιβάλλον, πρέπει: Κατά το σχεδιασμό και την παραγωγή νέου ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, να λαμβάνονται πλήρως υπόψη αυτοί οι παράγοντες και να διευκολύνονται η επισκευή, η πιθανή αναβάθμιση, η επαναχρησιμοποίηση, η αποσυναρμολόγηση, η αξιοποίηση και ιδίως η ανακύκλωση των ΑΗΗΕ. Εκτός εάν εφαρμόζονται διαδικασίες κατασκευής και ειδικά χαρακτηριστικά σχεδίασης που παρουσιάζουν πλεονεκτήματα μεγαλύτερης σημασίας, όπως η προστασία του περιβάλλοντος και οι απαιτήσεις ασφαλείας. Οι κατασκευαστές να περιορίσουν την χρήση των επικίνδυνων ουσιών στα είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και να τις υποκαταστήσουν με ασφαλέστερα υλικά, ώστε να ενισχυθούν οι δυνατότητες και η οικονομική αποδοτικότητα της ανακύκλωσης των ΑΗΗΕ. Να εξασφαλιστεί σημαντική μείωση των κινδύνων για την υγεία των εργαζομένων σε εγκαταστάσεις ανακύκλωσης και να αποφεύγεται η ανάγκη διάθεσης επικίνδυνων αποβλήτων. Οι κατασκευαστές ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού σε συνεργασία με τους κατασκευαστές υλικών και κατασκευαστικών στοιχείων να ενσωματώνουν αυξανόμενη ποσότητα ανακυκλωμένου υλικού στα νέα προϊόντα, προκειμένου να αναπτύσσονται οι αγορές για ανακυκλωμένα υλικά (Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης). Για να διευκολυνθεί η επαναχρησιμοποίηση και η ορθή και περιβαλλοντικά εύστοχη επεξεργασία ΑΗΗΕ, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης, αναβάθμισης, ανακατασκευής και ανακύκλωσης, οι παραγωγοί παρέχουν πληροφορίες επαναχρησιμοποίησης και επεξεργασίας για κάθε τύπο νέου ΗΗΕ που διατίθεται στην αγορά, εντός ενός έτους από τη διάθεση του εξοπλισμού στην αγορά. Οι πληροφορίες αυτές αναφέρουν, στο μέτρο που αυτό απαιτείται από τα κέντρα επαναχρησιμοποίησης και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας και ανακύκλωσης προκειμένου να τηρούνται οι διατάξεις του, τα διάφορα συστατικά και υλικά ΑΗΗΕ καθώς και τη θέση των επικίνδυνων ουσιών και παρασκευασμάτων εντός του 15

24 προϊόντος. Οι εν λόγω πληροφορίες τίθενται στη διάθεση των κέντρων επαναχρησιμοποίησης και των εγκαταστάσεων επεξεργασίας και ανακύκλωσης από τους παραγωγούς ΗΗΕ με τη μορφή εγχειριδίων ή με ηλεκτρονικά μέσα (Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Έλευσις). Οι ιδιαιτερότητες της διαδικασίας της ανακύκλωσης είναι πολλές και την καθιστούν ένα δύσκολο, αλλά και ενδιαφέρον, παράγοντα της έρευνας. Οι επιμέρους δυσκολίες που εντοπίζονται και αφορούν στις τεχνικές ανακύκλωσης είναι οι εξής (Henstel., 1995): i. Η ποικιλία των προϊόντων είναι τεράστια. Διαφορετικά προϊόντα από διαφορετικούς κατασκευαστές και διαφορετικές ημερομηνίες κατασκευής. Είναι συνήθως πολύ δύσκολο να περιοριστεί στο φάσμα ενός μόνο κατασκευαστή. ii. Προκύπτουν αβεβαιότητες σχετικά με τις περιόδους επιστροφής των προϊόντων. Λόγω απρόβλεπτων παραγόντων στη διάρκεια ζωής των προϊόντων, η χρονική διασπορά επιστροφής των προϊόντων διευρύνεται. Αυτό σημαίνει ότι επιβάλλεται οι διαδικασίες ανακύκλωσης να είναι ευέλικτες. iii. Είναι δύσκολη η πρόβλεψη που θα βρεθεί ένα προϊόν στο τέλος της ζωής του. Το πρόβλημα μεγιστοποιείται λόγω της μεγάλης διασποράς προϊόντων. Άρα, πρέπει οι υπεύθυνοι φορείς να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε προϊόν, από οποιαδήποτε τοποθεσία. iv. Τα απορριφθέντα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά προϊόντα συνήθως είναι σε κακή κατάσταση. Αυτό εξαρτάται, σε πρώτη φάση από τον τρόπο που έπαψε να λειτουργεί η συσκευή (π.χ. σπάσιμο, ξεπερασμένη τεχνολογία, γήρανση κτλ.). ιδιαίτερη σημασία έχει ο τρόπος χειρισμού των αποβλήτων από τους χρήστες. v. Ακόμα και σε πολύ καλή κατάσταση να είναι ένα προϊόν, δεν παύει να μην είναι άφθαρτο, όπως ήταν κατά την διαδικασία της συναρμολόγησης. Έχει υποστεί φθορές κατά τη χρήση (usage attributes). Οι μετατροπές ενός προϊόντος από την πρωταρχική του κατάσταση μπορεί να οφείλονται στον χρόνο και στο περιβάλλον (διάβρωση, φθορά υλικών), στην κατάχρηση του προϊόντος (χρήση για διαφορετικό σκοπό από ότι σχεδιάστηκε), σε αλλαγές εξαρτημάτων που επέφερε ο χρήστης ή κάποια επισκευή κατά την διάρκεια ζωής του. Όλα τα παραπάνω δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν. Η ανακύκλωση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού έχει ιδιαίτερη σημασία όχι τόσο για την ανάκτηση υλικών αλλά κυρίως για τη διαχείριση των επικίνδυνων υλικών που εμπεριέχονται στις περισσότερες συσκευές. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία απαιτεί την ανακύκλωση των ΑΗΗΕ σε πιστοποιημένες μονάδες όπου ανακτώνται υλικά όπως ο χαλκός, ο χρυσός, το ασήμι και άλλα, και εμποδίζεται η διαρροή επικίνδυνων βαρέων μετάλλων όπως ο μόλυβδος, ο υδράργυρος, το κάδμιο, το εξασθενές χρώμιο κ.α. Οι υψηλότερες τιμές των μετάλλων διεθνώς, σε συνδυασμό με την προώθηση της οργανωμένης συλλογής, λόγω της οδηγίας 2002/96/ΕΚ για τα απόβλητα του 16

25 ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, επέφεραν αύξηση των ποσοτήτων ΑΗΗΕ που συλλέγονται χωριστά από τα οικιακά απόβλητα, ενώ, κατά τις εκτιμήσεις, μόνον το 13% των ΑΗΗΕ διατίθεται σε χώρους υγειονομικής ταφής ή αποτεφρώνεται. Παρά τη θέσπιση κανόνων και εφαρμογή ενός νομοθετικού πλαισίου, στην ΕΕ μόλις το 1/3 των ΑΗΗΕ ανακυκλώνεται μέσω των εγκεκριμένων συστημάτων. Το υπόλοιπο ποσοστό είτε εξακολουθεί να πηγαίνει σε ΧΥΤΑ, είτε εξάγεται σε τρίτες χώρες, συχνά παράνομα. Μεγάλο μερίδιο των μη δηλούμενων αλλά συλλεγόμενων ΑΗΗΕ, είτε υποβάλλεται σε επεξεργασία εντός της ΕΕ χωρίς τη δέουσα περιβαλλοντική φροντίδα, είτε αποστέλλεται παράνομα σε αναπτυσσόμενες χώρες, όπου μέρη των πολύτιμων υλικών ανακυκλώνονται κατά τρόπο επικίνδυνο για την υγεία και το περιβάλλον. Το πρόβλημα διογκώνεται από το γεγονός ότι τα ΑΗΗΕ είναι τα ταχύτερα αυξανόμενα απόβλητα στην ΕΕ όπου, από 8,3-9,1 εκατομμύρια τόνους το 2005, θα φτάσουν τα 12,3 εκατομμύρια τόνους, το Σήμερα αποτελούν το 4% των αστικών αποβλήτων στην ΕΕ. Στη χώρα μας η ετήσια παραγωγή αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού εκτιμάται στους τόνους ετησίως. Τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού έχουν προσδιοριστεί από την ελληνική νομοθεσία ως ρεύμα αποβλήτων προτεραιότητας, λόγω της επικινδυνότητάς τους, της ταχείας αύξησης του όγκου τους και των σημαντικών επιπτώσεων που προκαλεί η παραγωγή του ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού στο περιβάλλον. Λόγω των παραπάνω η ευρωπαϊκή επιτροπή έχει προτείνει την αύξηση της ανακύκλωσης των ΑΗΗΕ στο 85% μέχρι το Αυτό σημαίνει ότι ο στόχος, που σήμερα ανέρχεται στα 4 κιλά ΑΗΗΕ ανά άτομο στην ΕΕ (ή ισοδύναμα 2 εκατομμύρια τόνοι) θα φτάσει τα 20 κιλά ανά άτομο το 2020 (10 εκατομμύρια τόνοι). Με τη σωστή διαχείριση, ελαχιστοποιούνται οι διαρροές επικίνδυνων ουσιών στο περιβάλλον και ανακτώνται πολύτιμα μέταλλα και υλικά. Με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, τα υλικά αυτά (ως ποσοστό του βάρους των ΑΗΗΕ) είναι: Σίδηρος ατσάλι 47,9% Πλαστικό 20,6% Χαλκός 7% Γυαλί 5,4% Αλουμίνιο 4,7% Πίνακες κυκλωμάτων 3,1% Υπόλοιπα 11,3% Στην κατηγορία των υπολοίπων περιλαμβάνονται πολύτιμα μέταλλα όπως χρυσός και άργυρος αλλά και επικίνδυνες ουσίες όπως έχουν προαναφερθεί.οι ποσοτικοί στόχοι για την ανακύκλωση ΑΗΗΕ κυμαίνονται μεταξύ 50-80%, ανάλογα με την κατηγορία του εξοπλισμού, ενώ για την αξιοποίηση τους τα ποσοστά κυμαίνονται μεταξύ 70-80%. (Ε.Ο.ΑΝ.) Σκοπός των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι, πρωτίστως, η πρόληψη των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, και επιπλέον η 17

26 επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και άλλες μορφές ανάκτησης ανάλογων αποβλήτων ώστε να μειωθεί η διάθεση των αποβλήτων. Παράλληλα, επιδιώκει την βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων όλων των φορέων λειτουργίας που συμμετέχουν στον Κύκλο Ζωής των ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και πρωτίστως των φορέων εκμετάλλευσης που σχετίζονται άμεσα με την επεξεργασία των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Έχει επιβληθεί από την Ευρωπαική Ένωση στα κράτη μέλη, οι κάτοχοι αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού οικιακής χρήσης να μπορούν να επιστρέφουν τα απόβλητα αυτά χωρίς καμία επιβάρυνση. Επίσης, υποχρεώνει τους παραγωγούς να μεριμνούν για την χρηματοδότηση της συλλογής των αποβλήτων ειδών οικιακής χρήσης που δημιουργούνται, καθώς και για την επεξεργασία, ανάκτηση και περιβαλλοντικώς ορθή διάθεση των αποβλήτων ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, η χρηματοδότηση της συλλογής μπορεί να χορηγείται συλλογικά ή χωριστά απαγορεύονται οι διακρίσεις μεταξύ των παραγωγών που επιλέγουν να χρησιμοποιούν συλλογική ή χωριστά συστήματα συλλογής. Ακόμα, αξίζει να σημειωθεί πως η αντίστοιχη χρηματοδότηση στην περίπτωση των εξω-οικιακών χρηστών καλύπτεται από συμφωνίες μεταξύ παραγωγών και του εκάστοτε χρήστη του αντίστοιχου είδους εξοπλισμού κατά τον χρόνο αγοράς. Υποχρεώνονται οι παραγωγοί να φέρουν όλες τους οι συσκευές το ειδικό σήμα, το οποίο θα καθιστά σαφές ότι δεν πρέπει να διατίθενται μαζί με άλλα αστικά απόβλητα και ότι θα πρέπει να συλλέγονται χωριστά. Τέλος, από τον Ιανουάριο του 2006 έχει απαγορευτεί η χρήση μολύβδου, υδραργύρου, καδμίου, εξασθενούς χρωμίου, του PBB και των ΡΒDE στα είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού και να αντικαθίστανται αυτά από άλλες ουσίες Η συμπεριφορά του καταναλωτικού κοινού στην Ελλάδα Η ανακύκλωση πλέον μπορούμε να πούμε ότι έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας των καταναλωτών, όμως το μεγαλύτερο μέρος αυτών που ανακυκλώνουν προσανατολίζονται στην ανακύκλωση υλικών που προορίζονται κυρίως για τους «μπλε» κάδους όπως χαρτί, γυαλί, πλαστικό, αλουμίνιο αλλά και μπαταρίες. Είναι λογική αυτή η συμπεριφορά των πολιτών, αφού το σύστημα συλλογής αυτών των υλικών έχει ενταχθεί στους περισσότερους Δήμους της χώρας μας έχοντας αφυπνίσει την οικολογική τους συνείδηση. Εν αντιθέσει, όσο αφορά στα ΑΗΗΕ τα ποσοστά διαφοροποιούνται και έχουμε χαμηλότερα επίπεδα λόγω της έλλειψης προώθησης του συγκεκριμένου ζητήματος, της έλλειψης ενημέρωσης από τους καταναλωτές και τη σύγχυση ως προς τον τρόπο διαχείρισής τους. Ειδικότερα, οι καταναλωτές δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για τους τρόπους συλλογής των ΑΗΗΕ στο Δήμο τους και τους αρμόδιους φορείς στους οποίους πρέπει να αποταθούν. Συχνό αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να διαφυλάσσουν τις εν λόγω συσκευές τους είτε για να τις χρησιμοποιήσουν και πάλι στο μέλλον είτε να τις δωρίσουν σε οικεία άτομα. Αυτό συμβαίνει πιθανό λόγω της σύγχυσης που αναφέραμε προηγουμένως είτε λόγω της νοοτροπίας που επικρατεί ότι οι ηλεκτρικές συσκευές διατηρούν της αξία τους και στη συνείδησή τους δεν συγκαταλέγονται στα απόβλητα. Το καταναλωτικό κοινό διαθέτει ηλεκτρικό και ηλεκτρονικό εξοπλισμό μεγάλου εύρους και ποικιλίας καθώς και περισσότερες από μια συσκευές παρόμοιας 18

27 λειτουργίας. Γενικά εξαιτίας της εισχώρησης στην αγορά νέων εταιριών ηλεκτρονικού εξοπλισμού από χώρες της Ασίας, χαμηλότερου κόστους, και της αναπτυσσόμενης, με ραγδαίους ρυθμούς, τεχνολογίας οι καταναλωτές αντικαθιστούν τις συσκευές τους πριν αυτές εμφανίσουν κάποια φθορά ή δυσλειτουργία, μειώνοντας έτσι τον κύκλο ζωής τους αισθητά. Συγκεκριμένα, έπειτα από σχετικές έρευνες στην Ελλάδα, παρατηρήθηκε ότι διατηρούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα τις μεγάλες ηλεκτρικές συσκευές και οι λόγοι που οδηγούν στην αντικατάστασή τους είναι η ανεπαρκής λειτουργία (Πετσιάβα, 2008). Οι ηλεκτρονικές συσκευές από την άλλη, που έχουν άμεση σχέση με την πληροφορική και την εξέλιξη της τεχνολογίας, έχουν σχετικά μικρό χρόνο ζωής με αυτόν να κυμαίνεται μεταξύ τριών και έξι ετών, με μικρότερο αυτόν που αφορά στα κινητά λόγω ξεπερασμένης τεχνολογίας και κακής λειτουργίας. Στις τηλεοράσεις ο χρόνος ζωής αγγίζει πλέον τα οχτώ χρόνια, αισθητά μικρότερος από τις παλιάς τεχνολογίας τηλεοράσεις. Λόγοι αντικατάστασης αυτών ποικίλουν μεταξύ ξεπερασμένης τεχνολογίας και φθοράς (Πετσιάβα, 2008). Έχει παρατηρηθεί πως καταναλωτές που εν τέλει αποφασίζουν να απορρίψουν τις συσκευές τους δεν καταλήγουν πάντα στην ανακύκλωσή τους, με κύριο παράγοντα που θα τους οδηγήσει στην τελική τους απόφαση, δηλαδή τα κοινά απόβλητα ή στην ανακύκλωση, να αποτελεί το μέγεθος της συσκευής. Επιπλέον, οι περισσότερες εταιρίες πώλησης ηλεκτρικών ειδών σε συνεργασία με την Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε, που αποτελεί την αρμόδια εταιρία στην χώρα μας, παρακινούν το καταναλωτικό κοινό με προσφορές στις λευκές συσκευές ύστερα από απόσυρση των ηλεκτρικών συσκευών τους. Αντίστοιχες κινήσεις έχουν παρατηρηθεί και με τα κινητά, βασιζόμενοι στο οικονομικό δέλεαρ, αφού οι χρήστες κινητών τηλεφώνων ιδιαίτερα νεαρής ηλικίας τείνουν στην συχνή ανανέωση των συσκευών τους. Καταλυτικό ρόλο σε αυτήν την κατεύθυνση έπαιξε πέραν των οικονομικών προσφορών, η δωρεάν παραλαβή της προς ανακύκλωση ηλεκτρικής συσκευής. Αυτές οι πρωτοβουλίες αποτελούν απόφαση του ευρωπαϊκού συμβουλίου τον Φεβρουάριο του 2011, που αφορά στην υποχρέωση των εταιριών που πωλούν ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές στους καταναλωτές, να προβλέπουν σε προβεβλημένο σημείο του καταστήματος σημείο ανακύκλωσης μικρών ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών συσκευών. Η ενημέρωση και προσπάθεια ευαισθητοποίησης των πολιτών από την πολιτεία, τους κατασκευαστές, τους αρμόδιους φορείς και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αυξάνουν την προθυμία του καταναλωτικού κοινού να στραφεί στην ανακύκλωση των ΑΗΗΕ. Η απόσταση των σημείων υποδοχής των ΑΗΗΕ από το σημείο διαμονής των καταναλωτών, θεωρείται πως παίζει σημαντικό ρόλο στη συμμετοχή αυτών στα προγράμματα ανακύκλωσης. Η αρχιτεκτονική, οι μακρινές και δυσπρόσιτες τοποθεσίες καθώς και η έλλειψη οργάνωσης στους Δήμους αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες στην προθυμία συμμετοχής τους στην ανακύκλωση ακόμα και σε άτομα που έχουν ήδη οικολογικές ανησυχίες. Η ύπαρξη κάδων ανακύκλωσης ηλεκτρικών συσκευών σε εμφανή θέση προσελκύει το ενδιαφέρον του καταναλωτικού κοινού δημιουργώντας μια οικολογική συνείδηση όπου η αγορά καινούριων προϊόντων 19

28 ταυτίζεται αλληλένδετα με την ανακύκλωση. Ακόμα έχει παρατηρηθεί ότι άτομα που κατοικούν σε γειτονικά σπίτια έχουν βρεθεί να έχουν ομοιόμορφη συμπεριφορά στην ανακύκλωση. Αυτό είναι κατανοητό ανάβουμε υπόψη τους κοινωνικούς δεσμούς, ειδικά σε μικρές περιοχές όπου οι κοινωνικές σχέσεις είναι πιο έντονες. Ακόμα η ηλικία είναι ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν την προθυμία συμμετοχής σε προγράμματα ανακύκλωσης. Άτομα νεαρής ηλικίας είναι συνήθως περισσότερο ενημερωμένα και πρόθυμα ως προς την ανακύκλωση, εν αντιθέσει με άτομα μέσης ηλικίας ή τους ηλικιωμένους που η έλλειψη ενημέρωσης σε συνδυασμό με τις αποστάσεις στις οποίες βρίσκονται τα κατάλληλα σημεία συλλογής των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες για αυτούς. Το μορφωτικό επίπεδο αποτελεί έναν ακόμα αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα ευνοϊκό για τη συμμετοχή στην ανακύκλωση αφού συνεπάγεται με μεγαλύτερη γνώση όσο αφορά στην επικινδυνότητα των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων, επομένως και με πιο έντονη ευαισθητοποίηση για την διαχείρισή τους. Η οικονομική κατάσταση της κοινωνίας επηρεάζει επίσης την προθυμία για ανακύκλωση. Συνήθως λόγω της ταχύτητας τεχνολογικής εξέλιξης στον τομέα των ηλεκτρικών προϊόντων οι υπηρεσίες service των εταιριών αποτρέπουν τους καταναλωτές από την επισκευή των ηλεκτρικών τους, προφασίζοντας σοβαρές βλάβες και υψηλό κόστος. Εντούτοις, σε περιόδους οικονομικής κρίσης η λύση της επισκευής ή της πώλησης στη δευτερογενή αγορά, αποτρέπει τους καταναλωτές από την αγορά καινούριων συσκευών και κατ επέκταση και της ανακύκλωσης που ανθεί περισσότερο σε ένα οικονομικά εύρωστο περιβάλλον. Όταν το ποσό που χρειάζεται για την επισκευή μιας ηλεκτρικής συσκευής είναι ευτελές, οι καταναλωτές επιλέγουν αυτή την οδό παρά την αντικατάστασή της. Επίσης η μεγάλη διάρκεια ζωής ενός ηλεκτρικού ή ηλεκτρονικού προϊόντος που αποτελεί ένα βασικό παράγοντα στην επιλογή αγοράς ηλεκτρικής συσκευής, επιβραδύνει την ανακύκλωση. Η αγοραστική συμπεριφορά και οι συνήθειες των νοικοκυριών επιδρούν στη συμμετοχή στα προγράμματα ανακύκλωσης. Από το 2008 μέχρι σήμερα έχουν ανακυκλωθεί περισσότερες από 280,000 συσκευές. Σε αυτή την προσπάθεια συνετέλεσαν δήμοι, μεγάλες επιχειρήσεις και σχολεία φέρνοντας συσκευές και βοηθώντας στην ανάπτυξη της πρωτοβουλίας ανακύκλωσης. Βάσει πληθυσμιακών αναλογιών η πρωτοβουλία στην Ελλάδα είναι μια από τις πιο επιτυχημένες στην Ευρώπη όσον αφορά σε απόλυτους αριθμούς όσο και σε ρυθμούς ανάπτυξης. Ο ρυθμός που ανακυκλώνουν συχνά ξεπερνά τους ρυθμούς που ανακυκλώνουν χώρες όπως η Σουηδία και η Νορβηγία. Αυτό οδήγησε σε βράβευση την εταιρία που προώθησε το πρόγραμμα (Όμιλος Dixons Retail) με το βραβείο CSR Retail Strategy στα Retail Business Awards 2010 ( ) Το ειδικό ρεύμα των ΑΗΗΕ στην Ελλάδα Στην χώρα μας, ο υπεύθυνος φορέας για την λειτουργία του συλλογικού συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης των ΑΗΗΕ είναι η εταιρία Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ. Η 20

29 Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ είναι εταιρία μη επενδυτικού χαρακτήρα και μη επιδίωξης κερδών και έχει χαρακτήρα οργανωτικό και ελεγκτικό. Οι εθνικοί στόχοι περιλαμβάνουν τη χωριστή συλλογή τουλάχιστον 4 kg ΑΗΗΕ οικιακής προέλευσης κατά μέσο όρο ανά κάτοικο και ανά έτος. Από την αρχή του έτους του 2012, μόνο σε χώρους νέων καταστημάτων, έχει γίνει δωρεάν τοποθέτηση 500 επιπλέον μέσων συλλογής, που περιλαμβάνουν κοντέινερ, κάδους για συσκευές και κάδους για λάμπες, φτάνοντας συνολικά τα μέσα συλλογής στα σημεία λιανικής πώλησης ΗΗΕ. (Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ) Στην Ελλάδα, ο Νόμος 2939/2001 (ΦΕΚ 179 Α), τέθηκε σε ισχύ στις 6/8/2001 με απώτερο σκοπό την (κατά προτεραιότητα) πρόληψη δημιουργίας στερεών αποβλήτων, την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση τους, την ανάκτηση ενέργειας, καθώς επίσης και τη χωρίς προβλήματα τελική τους διάθεση, στη βάση της αρχής ο ρυπαίνων πληρώνει. Παράλληλα, επιδιώκεται η βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσεων όλων των φορέων που συμμετέχουν στον κύκλο ζωής των ΗΗΕ (βιομηχανίες και βιοτεχνίες που παράγουν ή διαθέτουν ή εισάγουν ΗΗΕ παραγωγοί και διακινητές ΗΗΕ, καταναλωτές, διαχειριστές ή ανακυκλωτές αποβλήτων, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και γενικότερα η Ελληνική πολιτεία). Εντούτοις, ο εν λόγω Νόμος δε θέτει ποσοτικούς στόχους στην εναλλακτική διαχείριση των ΑΗΗΕ, εστιάζοντας αποκλειστικά στις συσκευασίες και παραπέμποντας σε επακόλουθα Προεδρικά Διατάγματα (ΠΔ) για το σύνολο των άλλων προϊόντων στα οποία περιλαμβάνονται και τα είδη ΗΗΕ. Επιπλέον, το ΠΔ 117/04, ενσωματώνει τις Οδηγίες 2002/96/ΕΚ και 2002/95/ΕΚ στο εθνικό δίκαιο. Ως παραγωγός ΗΗΕ, ορίζεται οποιοδήποτε πρόσωπο που πωλεί ή κατασκευάζει αντίστοιχο εξοπλισμό ή τον μεταπωλεί ή τον εξάγει σε κράτος μέλος της ΕΕ. Οι κύριες νομοθετικές ρυθμίσεις που διέπουν την εναλλακτική διαχείριση ΑΗΗΕ συγκεντρώνονται παρακάτω: Οι παραγωγοί HHE υποχρεούνται να οργανώνουν συστήματα ή να συμμετέχουν σε συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης ΑΗΗΕ, αναλαμβάνοντας το κόστος της συλλογής, μεταφοράς και επεξεργασίας ΑΗΗΕ. Οι τελικοί χρήστες των διάφορων ειδών ΗΗΕ έχουν την υποχρέωση να επιστρέφουν χωρίς οικονομική επιβάρυνση τα ΑΗΗΕ σε σημεία συλλογής. Οι διανομείς, κατά την παροχή νέου προϊόντος, οφείλουν με σχέση ένα προς ένα, να παραλαμβάνουν χωρίς επιβάρυνση τον αποσυρόμενο εξοπλισμό, ο οποίος είναι ισοδύναμου τύπου και εκπληρώνει τις ίδιες λειτουργίες με τον παρεχόμενο εξοπλισμό. Όλα τα συλλεγμένα ΑΗΗΕ, πλην των εξοπλισμών που επαναχρησιμοποιούνται, οφείλουν να μεταφέρονται σε εγκεκριμένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας για την αξιοποίηση τους (Αντωνόπουλος και συν., 2008) 21

30 Παρακάτω δίνονται εικόνες που δείχνουν την συλλογή μάζας οικιακών ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων ανά κάτοικο για διάφορες περιφέρειες της Ελλάδος, ανά περιφέρεια, ανά κατηγορία και για την συνολική μάζα αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Πιο συγκεκριμένα στην Εικόνα 2.1 φαίνεται η συλλογή ΑΗΗΕ σε κιλά ανά κάτοικο για διάφορες περιφέρειες για τις χρονιές 2013 και Στην συνέχειας στις Εικόνες 2.2 και 2.3 παρουσιάζεται η συλλογή ΑΗΗΕ ανά περιφέρεια για το 2014 και η συνολική συλλογή ΑΗΗΕ για το 2013 και Διάγραμμα 2.1 Συλλογή ΑΗΗΕ σε κιλά ανά κάτοικο για διάφορες περιφέρειες, συγκριτικά για τις χρονιές 2013 και

31 Διάγραμμα 2.2 Συλλογή ΑΗΗΕ σε κιλά ανά περιφέρεια για την χρονιά 2014 Διάγραμμα 2.3 Συλλογή του συνόλου των ΑΗΗΕ για τα έτη 2013 και 2014 σε κιλά. Η Ευρωπαϊκή και η Ελληνική νομοθεσία καθορίζουν τους παρακάτω ποσοτικούς στόχους για τη συλλογή και αξιοποίηση των ΑΗΗΕ: Ο ετήσιος εθνικός στόχος συλλογής για την Ελλάδα ανέρχεται σε 4 kg ΑΗΗΕ οικιακής προέλευσης κατά μέσο όρο, ανά κάτοικο και ανά έτος, δηλαδή συνολικά για τη χώρα μας t/έτος (Ανακύκλωση συσκευών ΑΕ, 2012). 23

32 Επιπρόσθετα, ετησίως πρέπει να επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι στόχοι ως προς το βαθμό αξιοποίησης καθώς και επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των ΑΗΗΕ, που κυμαίνονται από 50% έως 80% κατ ελάχιστον, του μέσου βάρους ανά συσκευή (ανάλογα με την κατηγορία του εξοπλισμού) Υπάρχουσα κατάσταση διαχείρισης στην Ελλάδα Πρόσφατα ανακοινώθηκε πως ξεκινά το ευρωπαικό έργο INFOCYCLE και στην Ελλάδα, το οποίο αφορά στην ανάπτυξη επικοινωνιακής και εκπαιδευτικής εκστρατείας για την ανακύκλωση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Το διετές έργο αυτό ενέκρινε η Ευρωπαική Επιτροπή, στα πλαίσια του προγράμματος LIFE+, του χρηματοδοτικού μέσου της Ευρωπαικής Ένωσης για το περιβάλλον. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν ως συντονιστής δικαιούχος το Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης ΑΗΗΕ Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. και ως συνδικαιούχοι οι Terra Nova ΕΠΕ Περιβαλλοντική Τεχνική Συμβουλευτική και η εταιρεία παραγωγής ΧΥΖ. Το INFOCYCLE είναι ένα έργο που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος της μη περιβαλλοντικά ορθής διαχείρισης των αποβλήτων ηλεκτρικού ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) στις Περιφέρειες Θεσσαλίας και Ηπείρου, όπου το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο ( Εικόνα 2.4: Σημεία συλλογής μεγάλων συσκευών προς ανακύκλωση στην Αθήνα. Κατά την περίοδο των δέκα χρόνων λειτουργίας του εγκεκριμένου φορέα, Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ, η ανακύκλωση ηλεκτρικών συσκευών παρουσιάζει σημαντική πρόοδο με αύξηση των ποσοτήτων ανακύκλωσης και ενημέρωσης των πολιτών. Το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον δεν σταμάτησε την ανάπτυξη των υποδομών συλλογής και επεξεργασίας του συστήματος, ενώ συνεχίστηκε και η 24

33 προσπάθεια για ευαισθητοποίηση των πολιτών σε πανελλαδικό επίπεδο. Η προσπάθεια αυτή είναι εμφανής στην εικόνα 2.1, αλλά και 2.2 που παρατίθεται παρακάτω ( Εικόνα 2.5: Σημεία συλλογής μεγάλων συσκευών προς ανακύκλωση στη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να ισχυριστεί κανείς ότι υπάρχει παρόμοια ανάπτυξη του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων ΗΗΕ στην περιφέρεια της χώρας μας. αυτό φαίνεται τόσο και από τους στόχους του προγράμματος INFOCYCLE, που επικεντρώνονται στην ενημέρωση της περιφέρειας Θεσσαλίας και Ηπείρου, όσο και από το πλήθος των σημείων συλλογής που μπορεί κανείς να παρατηρήσει με την βοήθεια μιας διαδραστικής εφαρμογής, η οποία διατίθεται στην ιστοσελίδα της Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. Παρακάτω δίνονται εικόνες, που αφορούν σε μικρότερες πόλεις της χώρας μας, όπου παρατηρείται η σημασία δράσης του προγράμματος, καθώς υπάρχουν ελάχιστα ή μηδαμινά σημεία συλλογής συσκευών που αφορούν στα ΑΗΗΕ. Μόλις επτά σημεία συλλογής μεγάλων συσκευών καταμετρούνται στην πόλη των Ιωαννίνων, δεκατρία στη Λάρισα, είκοσι-ένα στη Χαλκίδα και εντύπωση προκαλεί ο μηδενικός αριθμός στην πόλη των Τρικάλων. 25

34 Εικόνα 2.6: Σημεία συλλογής μεγάλων συσκευών προς ανακύκλωση στα Ιωάννινα. Εικόνα 2.7: Σημεία συλλογής μεγάλων συσκευών προς ανακύκλωση στην Χαλκίδα. 26

35 Εικόνα 2.8: Σημεία συλλογής μεγάλων συσκευών προς ανακύκλωση στα Χανιά Αναθεώρηση Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τα ΑΗΗΕ Το Νοέμβριο του 2010 διαβάστηκε για πρώτη φορά η πρόταση για αναθεώρηση της οδηγίας διαχείρισης ΑΗΗΕ (2002/96/EC) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η νέα οδηγία θα είναι υψίστης σημασίας για τους κατασκευαστές ΗΗΕ που θα πωλούν τα προϊόντα τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις 8 Σεπτεμβρίου 2010 το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο για το περιβάλλον τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια τροφίμων δημοσίευσε την τελική πρόταση με τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν στην ήδη αναθεωρημένη οδηγία της 3/12/2008 για τα ΑΗΗΕ. Η επιτροπή πρότεινε ότι στα ΑΗΗΕ εντάσσονται όλες οι συσκευές εκτός από: Μεγάλες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις Μεγάλα βιομηχανικά εργαλεία Μη οδικά κινητά μηχανήματα που προορίζονται αποκλειστικά για επαγγελματικές χρήσεις Μέσα μεταφοράς Φωτοβολταϊκά συστήματα και συστήματα παραγωγής ενέργειας Το Κόστος Ανακύκλωσης ΑΗΗΕ Οι προτιμήσεις του καταναλωτικού κοινού είναι αυτές που ως επί το πλείστον, καθοδηγούν την παραγωγή, η ανακύκλωση όμως αντιμετωπίζει μια διαφορετική δομή αγοράς. Από τη μία, ο εκάστοτε φορέας της ανακύκλωσης πρέπει να δρα ως εταιρία παροχής υπηρεσιών για τους πελάτες του, λύνοντας προβλήματα με τα απόβλητά τους. Από την άλλη, πρέπει να μετατρέπεται σε πωλητή των ανακτημένων εξαρτημάτων υλικών σε μία σχετικά άγνωστη αγορά. Στις εταιρείες παραγωγής, οι πελάτες επιθυμούν σύντομος χρόνους παράδοσης και την τήρηση των προθεσμιών σε 27

36 καλή τιμή και ποιότητα. Η εταιρία από την άλλη προσδοκά υψηλή εκμετάλλευση των πρώτων υλών της και μικρά αποθέματα ώστε να μειώνει το κεφάλαιο που δεσμεύει. Στις εταιρίες ανακύκλωσης, λόγω του μειωμένου κόστους των απορριφθέντων προϊόντων, το δεσμευμένο κεφάλαιο δεν είναι υψηλό και για αυτό δεν παίζει σημαντικό ρόλο. Το κόστος αποθήκευσης όμως είναι μεγάλο λόγω του μεγάλου αριθμού αποβλήτων, αλλά και ανακτημένων υλικών εξαρτημάτων. Προς το παρόν, που η αγορά ανακτημένων υλικών είναι διευρυμένη, δεν υπάρχει τόση ισχυρή πίεση για σύντομους χρόνους παράδοσης. Αυτό που ενδιαφέρει είναι το χαμηλό κόστος διάθεσης και η υψηλή ποιότητα ανακτημένων υλικών εξαρτημάτων. Η απαίτηση για υψηλή εκμετάλλευση είναι ίσης σημασίας με την παραγωγή. Η ανάπτυξη προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων θα συμβάλλει στην οικονομική ενίσχυση του σχεδιασμού της ανακύκλωσης, δηλαδή αύξηση του αριθμού των αποθηκευμένων μονάδων, αύξηση του αριθμού του εργατικού δυναμικού και μεγαλύτερη χρηματοδότηση των διαφημιστικών καμπανιών ενημέρωσης του καταναλωτικού κοινού. Επίσης, θα οδηγήσει στην δημιουργία περισσότερο εκσυγχρονισμένων μονάδων επεξεργασίας των ΑΗΗΕ που θα συμβάλλουν στην απόδοση και στην εξοικονόμηση ενέργειας εκτός των περιβαλλοντικών οφελών. Κατά κύριο λόγο η ανακύκλωση έχει ως αντικείμενο την επέκταση της ζωής προϊόντων που δε μπορούν πια να εκπληρώσουν τον αρχικό τους στόχο. Όπως και σε όλες τις παραγωγικές διαδικασίες, σκοπός είναι η μείωση της προσπάθειας, και ταυτόχρονα η βελτιστοποίηση της παραγωγικότητας. Για να επιτευχθούν οι στόχοι, πρέπει να επικεντρωθεί η έρευνα σε δύο περιοχές που συνδέονται άμεσα μεταξύ τους: Στην αύξηση της αποδοτικότητας και της παραγωγικότητας των διαδικασιών ανακύκλωσης. Στο μελλοντικό σχεδιασμό κατάλληλων προϊόντων για αποσυναρμολόγηση και ανακύκλωση. Το μεγαλύτερο ποσοστό του κόστους της ανακύκλωσης οφείλεται στην συλλογή που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ανταπόκριση των καταναλωτών στις επιστροφές. Πολλές φορές, λόγω μικρών ποσοτήτων συλλεγόμενων αποβλήτων, δε δικαιολογείται το κόστος των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης. Το βασικότερο δέλεαρ για τους καταναλωτές όπως αναφέρθηκε εκτός από την οικολογική συνείδηση, είναι το οικονομικό αντάλλαγμα. Από την άλλη πλευρά οι παραγωγοί είναι υπόχρεοι γιατί έχουν στα χέρια τους το σπουδαίο όπλο του σχεδιασμού. Μπορεί να μετατίθεται το κόστος ανακύκλωσης στους καταναλωτές αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα είδος ζημιάς για αυτούς, αφού αυξάνουν τις τιμές των προϊόντων τους. Οι αρχές του ανταγωνισμού επιτάσσουν μείωση αυτού του κόστους χωρίς όμως αυτό να συνεπάγεται μείωση της εκπλήρωσης των περιβαλλοντικών προϋποθέσεων. Καλούνται λοιπόν οι παραγωγοί να εντάξουν στο σχεδιασμό των προϊόντων τους την τεχνική της ανακύκλωσης και της αποσυναρμολόγησης που θα οδηγήσει μαζί με την κατάλληλη ενημέρωση του κοινού, στη δημιουργία ενός «μάρκετινγκ ανακύκλωσης». 28

37 3 ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 3.1 Γενικά Η χρήση των ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών προιόντων και συσκευών έχει αλλάξει και βελτιώσει τον τρόπο ζωής μας. Η προώθηση από τις εταιρείες στην αγορά νέων μοντέλων αλλά και η απαίτηση των καταναλωτών για διαρκώς νέα και καινοτόμα προιόντα αυξάνει με ραγδαίο ρυθμό τόσο την ποσότητα, όσο και το ποσοστό συμμετοχής των ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών αποβλήτων στα συνολικά απόβλητα. Στην Ευρώπη υπολογίζεται ετήσια αύξηση των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών της τάξης του 3-5% κάτι που οδηγεί σε διπλασιασμό της ποσότητας τους σε 12 χρόνια. Υπολογίζεται ότι στην Ευρωπαική Ένωση η ποσότητα αποβλήτων το 1998 ανερχόταν σε 6 εκατομμύρια τόνους τον χρόνο. Η ποσότητα αυτή αντιστοιχεί στο 1% της συνολικής ποσότητας στερεών αποβλήτων στην Ε.Ε. ή το 4-6 % των δημοτικών αποβλήτων. Πρέπει να σημειωθεί πως οι εκτιμήσεις αυτές είναι θεωρητικές και επίσης, τόσο η ποσότητα όσο και το είδος αυτών των αποβλήτων μεταβάλλονται όντας απόρροια τεχνολογικών, περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων. Έχει ληφθεί υπόψιν ως μέσος όρος για την ποσότητα αποβλήτων ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών ειδών στην Ε.Ε. είναι κιλά ανά κάτοικο τον χρόνο. Αυτές είναι τιμές που και πάλι μπορεί να διαφέρουν τόσο από περιοχή σε περιοχή, ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή, τη χώρα, το κοινωνικό υπόβαθρο αλλά και από χρόνο σε χρόνο. Στην τελευταία δεκαετία στην χώρα μας, το εμπόριο ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οικιακών συσκευών στην Ελλάδα έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές κατά την διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Οικολογικής Εταιρίας Ανακύκλωσης το 2003 στην χώρα μας παράγονται τόνοι αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού τον χρόνο. Οι διαρκώς επιταχυνόμενες τεχνολογικές εξελίξεις σε συνδυασμό με τους ρυθμούς κατανάλωσης συντελούν στην «παλαίωση» των ηλεκτρονικών, κυρίως προιόντων, θεωρώντας τα πλέον απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Στην Ελλάδα, τα ΑΗΗΕ αποτελούν τα τελευταία χρόνια ένα σημαντικό κομμάτι των αποβλήτων τόσο λόγω της ποσότητας αλλά και της τοξικότητάς τους. Το υπάρχον σύστημα διαχείρισης τέτοιων αποβλήτων στην χώρα μας, διαχειρίζεται από την Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. σύμφωνα με την ΕΕΔΣΑ. Ωστόσο, η ολοκληρωμένη διάθεση και ανακύκλωση συγκεκριμένα των τηλεοράσεων στον άτυπο τομέα είναι στοιχειώδεις, όσο και οι τεχνικές ανακύκλωσης και οι ασφαλείς, προς την υγεία και το περιβάλλον τεχνικές είναι ανησυχητικές, και έχουν σαν αποτέλεσμα την χαμηλή ανάκτηση υλικών. Η διαδικασία που ακολουθείται από τους ανακυκλωτές είναι η επαναχρησιμοποίηση προιόντων, συνηθισμένη διάθεση σε χωματερές και το κάψιμο των προιόντων σε ανοιχτούς χώρους ώστε να ανακτηθούν από μη εξουσιοδοτημένα άτομα τα χρήσιμα, 29

38 ή καλύτερα αυτά που συμφέρουν οικονομικά, εξαρτήματα των ΑΗΗΕ. Ως επί το πλείστον, τα αποσυναρμολογημένα κομμάτια ηλεκτρονικών τελικά καταλήγουν σε χωματερές μαζί με τα κοινά απορρίμματα ή καίγονται ανεξέλεγκτα απελευθερώνοντας τοξικά και καρκινογενή υπολείμματα στην ατμόσφαιρα. Ένα επιτυχημένο σύστημα ανακύκλωσης ΑΗΗΕ απαιτεί την καθιέρωση καθορισμένης δομής. Παράγοντες που επηρεάζουν την δομή αυτή, είναι οι ποσότητες ΑΗΗΕ που μπαίνουν στην γραμμή αποβλήτων, οι τεχνικές και τεχνολογίες ανακύκλωσης που είναι διαθέσιμες, οι κανονισμοί της κυβέρνησης και τα οικονομικά των προιόντων τέλους κύκλου ζωής (EOL-End Of Life). Ωστόσο, θεωρείται αναγκαίο να γίνει μια πρόβλεψη της παραγωγής αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού στην χώρα μας ώστε να γίνει η σχεδίαση και η ανάπτυξη ενός συστήματος διαχείρισης. Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα που αφορούν στην παραγωγή ΑΗΗΕ, τόσο στη χώρα μας όσο και σε πιο προηγμένες χώρες, απόρροια της ύπαρξης δευτερογενών αγορών αλλά και εισαγωγή προιόντων που δεν έχουν δηλωθεί στο σύστημα της ελληνικής οικονομίας. Σε αυτή την εργασία λοιπόν, θα γίνει μια πρόβλεψη της μελλοντικής παραγωγής αποβλήτων από τηλεοράσεις και υπολογιστές στην χώρα μας καθώς και εκτίμηση των επιλογών διάθεσής τους. 3.2 Πρόγραμμα Life-Environment Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης υλοποίησε σε συνεργασία με τον Δήμο της Νέας Σμύρνης και με την υποστήριξη της Ευρωπαικής Επιτροπής και του ΥΠΕΧΩΔΕ, το πρόγραμμα LIFE-ENVIRONMENT με τίτλο: «Βιώσιμη Διαχείριση Ηλεκτρικών Αποβλήτων στην Ελλάδα». Στο πρόγραμμα, επίσης, συμμετείχαν και σημαντικοί παραγωγοί, διακινητές ή τελικοί χρήστες ηλεκτρονικών προιόντων, όπως κάποιες τράπεζες και εταιρείες που χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό αυτά τα προιόντα. Συμμετείχαν επίσης, στην υλοποίηση του προγράμματος η γερμανική δημοτική επιχείρηση G.O.A.B. και η αγγλική εταιρεία RECYCLE IT. Ένας σημαντικός αριθμός χρηστών ηλεκτρονικών υπολογιστών συμμετείχε στο πρόγραμμα αυτό παραδίδοντας χρησιμοποιημένο εξοπλισμό για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. Ο στόχος αυτού του προγράμματος ήταν να συμβάλλει στην προετοιμασία την χώρας μας για την εφαρμογή της ευρωπαικής και της εθνικής νομοθεσίας, σχετικά με την βιώσιμη διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων. Το πρόγραμμα αποτέλεσε ένα εργαλείο για την άρση των εμποδίων που υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν στην χώρα μας για την σωστή διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων και για την προώθηση σχεδίων, προτάσεων, κανονισμών, εθελοντικών συμφωνιών, διοικητικών και οικονομικών εργαλείων για την έγκαιρη προετοιμασία της χώρας, των παραγωγών και διακινητών ηλεκτρονικών συσκευών, των μεγάλων χρηστών αλλά και των πολιτών, για την χωριστή συλλογή, αξιοποίηση, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των διαφόρων χρησιμοποιημένων ηλεκτρονικών ειδών, ώστε να μην καταλήγουν στα «άχρηστα» ως απόβλητα. 30

39 Αναφορικά οι δράσεις που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος είναι οι εξής: Λειτουργία πιλοτικού εργαστηρίου, στο οποίο συλλεγόταν χρησιμοποιημένος ηλεκτρονικός εξοπλισμός και γινόταν έλεγχος, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και ασφαλής διαχείριση τοξικών υλικών. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση πολιτών και φορέων. Δημιουργία βάσης δεδομένων. Λειτουργία φόρουμ διαλόγου. Μελέτη βιωσιμότητας του συστήματος διαχείρισης ΑΗΗΕ. Διακριτική συνεργασία και ανταλλαγή εμπειριών. Προτάσεις για την βιωσιμότητα συλλογικού συστήματος διαχείρισης των ΑΗΗΕ. 3.3 Πιλοτικό εργαστήριο επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης. Η λειτουργία του «Πιλοτικού Εργαστηρίου» ήταν η πιο σημαντική δράση του προγράμματος LIFE-ENVIRONMENT και υλοποιήθηκε από την Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης από τον Νοέμβριο του 2001 ως τον Νοέμβριο του Πρόκειται για το πρώτο πιλοτικό εργαστήριο στην Ελλάδα ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Ο χώρος εγκατάστασης του εργαστηρίου ήταν ένα παλιό κτήριο δημοτικού σχολείου στον δήμο της Νέας Σμύρνης. Ήταν μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία καθώς αποτέλεσε τόσο το πρακτικό όσο και ουσιαστικό μέρος του προγράμματος, το οποίο αποσκοπούσε ταστην εναλλακτική διαχείριση των ηλεκτρονικών αποβλήτων που συλλέγονταν, επιπροσθέτως είχε ως στόχο να αντλήσει στοιχεία για την ποσότητα τους, τα προβλήματα διαχείρισης τους και να διερευνήσει τις προυποθέσεις βιώσιμης λειτουργίας και άλλων αντίστοιχων μονάδων. Η τεχνογνωσία που αποκτήθηκε αποτελεί παρακαταθήκη για το μέλλον της εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού στην χώρα μας. Επίσης, είναι ένα χρήσιμο εργαλείο μέσω του οποίου θα εξασφαλιστεί η σωστή και βιώσιμη λειτουργία αντίστοιχων μονάδων. Για την επίτευξη αυτών των στόχων τέθηκαν πιο συγκεκριμένοι στόχοι για το πιλοτικό εργαστήριο, όπως: Να γίνει εναλλακτική διαχείριση τουλάχιστον 2000 μονάδων ηλεκτρονικών υπολογιστών και 500 εκτυπωτών. Να διερευνηθούν τα τεχνικά και διαδικαστικά θέματα, τα προβλήματα και οι λύσεις τους που σχετίζονται με τους χώρους των μονάδων, τη συλλογή από διάφορες κατηγορίες χρηστών, την μεταφορά και την προσωρινή αποθήκευση των ΑΗΗΕ. Να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων για την προέλευση του αποσυρόμενου εξοπλισμού, τα τεχνικά χαρακτηριστικά και την κατάληξή του. Να διερευνηθούν τα τεχνικά προβλήματα και να προσδιορισθούν πρωτόκολλα ενεργειών σχετικά με τον έλεγχο, την ποιότητα λειτουργίας, την 31

40 επισκευή, την αποσυναρμολόγηση-συναρμολόγηση και τις δυνατότητες επαναχρησιμοποίησης των ΑΗΗΕ Να αποκτηθεί πολύτιμη εμπειρία και τεχνογνωσία, τόσο για το αναγκαίο προσωπικό του εργαστηρίου, τις ικανότητες, τα προσόντα, τις γνώσεις και τις ειδικότητες που πρέπει να καλύπτουν, όσο και για απαιτήσεις εκπαιδεύσεως του προσωπικού και άλλων ενδιαφερόμενων να απασχοληθούν μελλοντικά σε παρόμοια προγράμματα διαχείρισης των ΑΗΗΕ. Να διερευνηθούν τα τεχνικά προβλήματα, να αναζητηθούν λύσεις τους και να εντοπιστούν οι πιθανοί αποδέκτες τελικής διαχείρισης και τελικής διάθεσης υλικών ή τμημάτων των ΑΗΗΕ. Να συγκεντρωθούν στοιχεία για την υπάρχουσα αγορά υλικών και μεταχειρισμένων προιόντων, η δυνατότητα επέκτασής τους, οι υπάρχουσες σήμερα δυσκολίες και αβεβαιότητες. Να διερευνηθούν οι κανόνες για την υγιεινή και ασφάλεια μονάδων εναλλακτικής διαχείρισης ΑΗΗΕ. Να διερευνηθούν πιθανές εναλλακτικές χρήσεις ΑΗΗΕ για να μεγιστοποιηθεί το ποσοστό επαναχρησιμοποίησης τους. Έτσι, δημιουργήθηκε και λειτούργησε το πιλοτικό εργαστήριο στα πλαίσια του οποίου πραγματοποιήθηκε η συλλογή χρησιμοποιημένων Η/Υ και άλλων ηλεκτρονικών αποβλήτων, η υποδοχή τους, η δημιουργία βάσης δεδομένων για την προέλευση του εξοπλισμού και των τεχνικών χαρακτηριστικών, ο έλεγχος, η επισκευή η διερεύνηση διαδικασιών, η αποσυναρμολόγηση και η πώληση ηλεκτρονικών ειδών και υλικών. Επιπλέον, σε συνεργασία με τον Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και την εταιρεία λογισμικού Oracle Hellas Α.Ε. έγινε μια έρευνα για την χρήση υπολογιστών χαμηλής υπολογιστικής δύναμης ως εξυπηρετητές υψηλής υπολογιστικής δύναμης. 3.4 Περιγραφή και προβληματισμοί για τον τρόπο συλλογής Η συλλογή, στα πλαίσια του προγράμματος, γινόταν με κλειστό φορτηγό ενός τόνου από το προσωπικό του εργαστηρίου. Για την ενημέρωση των ενδιαφερόμενων πολιτών και τον συντονισμό της συλλογής λειτούργησε τηλεφωνική γραμμή βοήθειας στα κεντρικά γραφεία της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης. Οι ενδιαφερόμενοι που είχαν ενημερωθεί για το πρόγραμμα από τα Μ.Μ.Ε. ή άλλες πηγές, επικοινωνούσαν με το προσωπικό της εταιρείας. Κατόπιν, τους αποστέλλονταν με fax ή με μια φόρμα την έπρεπε να συμπληρώσουν, καταγράφοντας τα βασικότερα στοιχεία, ποσοτικά και ποιοτικά, των συσκευών που ήθελαν να παραχωρήσουν για εναλλακτική διαχείριση. Ανάλογα πάντα με τον αριθμό των προς διάθεση σκευών από κάθε περιοχή, το προσωπικό της εταιρείας οργάνωνε τα δρομολόγια, ώστε να ελαχιστοποιεί το κόστος και να ικανοποιεί τους πολίτες σε εύλογα χρονικά διαστήματα. Κατά την παραλαβή των συσκευών εκδιδόταν από την εταιρεία που έδινε τα μηχανήματα, Δελτίο Αποστολής όπου περιγράφονταν τα στοιχεία των μηχανημάτων 32

41 που παρέδιδε. Σε περιπτώσεις όπου ο δότης δεν διέθετε Δελτίο Αποστολής, τότε εκδιδόταν παραστατικό της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, ώστε να εφαρμόζονται οι υποχρεώσεις της νομοθεσίας αλλά και να καταγράφονται τα υλικά που συλλέγονταν. Τα υλικά μεταφέρονταν στο πιλοτικό εργαστήριο, όπου και γινόταν προσωρινή αποθήκευση. Κατά την συλλογή παρουσιάστηκαν διάφορα προβλήματα, όπως σε κάποιες περιπτώσεις παραλαβής εξοπλισμού από διάφορους δωρητές, είχε δημιουργηθεί το φαινόμενο να παραδίδεται περισσότερος εξοπλισμός από ότι είχε δηλωθεί στην σχετική φόρμα, και κυρίως να έχουν αφαιρεθεί βασικά δομικά στοιχεία των μηχανημάτων (σκληροί δίσκοι, μνήμες κ.α.). Σε πολλές περιπτώσεις επίσης, έπρεπε να μεταφερθούν με τα χέρια σημαντικές ποσότητες εξοπλισμού ως το όχημα, αφού όπως αναφέρθηκε προηγουμένως δεν υπήρχαν σημεία συγκέντρωσης από τους ενδιαφερόμενους αλλά συλλογή απευθείας από τους ιδιώτες. Με βάση την εμπειρία από την συλλογή εξοπλισμού στο πρόγραμμα LIFE, έχουν καταγραφεί αναλυτικά οι βασικές ενέργειες που πρέπει να ακολουθούνται τόσο από τους ιδιώτες που παραχωρούν τον εξοπλισμό τους όσο και από τους φορείς διαχείρισης για αποτελεσματικότερη συλλογή παλαιών Η/Υ και περιφερειακών. Παρακάτω δίνονται σε έναν πίνακα οι κατηγορίες των διαφόρων αποβλήτων σύμφωνα με τα πρότυπα της Ευρωπαική Νομοθεσίας. Πίνακας 3.1 Κατανομή των διαφόρων προϊόντων στις κατηγορίες αποβλήτων. Από την έναρξη της συλλογής των ΑΗΗΕ, τον Ιανουάριο του 2001, μέχρι το τέλος της συλλογής, τον Ιούνιο του 2003, συλλέχθηκαν συνολικά τεμάχια, καθώς επίσης και μεγάλος αριθμός συνοδευτικού εξοπλισμού, όπως πληκτρολόγια, ποντίκια, καλώδια και άλλα. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται αναλυτικά τα ποσοτικά δεδομένα της συλλογής ηλεκτρονικού 33

42 Είδος εξοπλισμού Αριθμός Τεμαχίων Βάρος(kg) Μονάδες Η/Υ Οθόνες Εκτυπωτές Φορητοί Η/Υ Άλλο υλικό Φωτοτυπικά UPS Σαρωτές Fax Γραφομηχανές Τηλεοράσεις 2 60 Ψυγεία Βίντεο 3 24 Στέρεο 1 10 Πλυντήριο πιάτων 1 53 Σύνολο Πίνακας 3.2 Εξοπλισμός που συλλέχθηκε σε 18 μήνες στα πλαίσια του πιλοτικού προγράμματος. 3.5 Καταγραφή και αποθήκευση Μετά την συλλογή τους τα ΑΗΗΕ μεταφέρονται σε μια αίθουσα του πιλοτικού εργαστηρίου για προσωρινή αποθήκευση, για καταχώριση στην βάση δεδομένων και κωδικοποίηση. Επίσης, εκεί γινόταν και η πρώτη οπτική εξέταση των υλικών με σκοπό να διαπιστωθεί η δυνατότητα λειτουργίας και επισκευής τους. Σε περίπτωση που το υλικό δεν λειτουργούσε ή δεν ήταν δυνατό να επισκευασθεί πήγαινε άμεσα στον χώρο όπου αποθηκεύονταν οι συσκευές προς αποσυναρμολόγηση. Τα υπόλοιπα ΑΗΗΕ παρέμεναν προσωρινά στον χώρο αυτό μέχρι να οδηγηθούν στην δεύτερη αίθουσα για έλεγχο και ενδεχόμενη επισκευή. Η βάση δεδομένων ήταν μια σημαντική δραστηριότητα του προγράμματος. Μέρος της βάσης δεδομένων αυτής, αποτελεί η τεχνική βάση δεδομένων που συμπληρωνόταν στο εργαστήριο. Συγκεντρώθηκαν στοιχεία που αφορούν τους χρήστες μικρούς και μεγάλους, τους παραγωγούς και διακινητές, τον όγκο των αποβλήτων που συλλέχτηκαν, την κατάσταση του υλικού, την διαχείρισή του (ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση) όπως επίσης και την ορθή περιβαλλοντική διάθεση των επικίνδυνων υλικών που περιέχουν. Η βάση δεδομένων παρέχει σημαντικά στοιχεία τα οποία μπορούν να αναχθούν σε χρήσιμο εργαλείο, το οποίο θα βοηθήσει τους ενδιαφερόμενους να δημιουργήσουν μονάδες διαχείρισης ηλεκτρονικών αποβλήτων μια και τα δεδομένα που παρουσιάζονται σε συνδυασμό με την Μελέτη Βιωσιμότητας ολοκληρώνουν την εικόνα του πιλοτικού προγράμματος που υλοποιήθηκε και μπορούν να αποτελέσουν την βάση για μια μεγαλύτερης κλίμακας μονάδα, ακόμα και σε εθνικό επίπεδο. Αποτελεί κομμάτι του πληροφοριακού υλικού, το οποίο αναπτύχθηκε και καταγράφηκε κατά την διάρκεια του προγράμματος. Κάθε συσκευή, μετά την 34

43 καταχώρισή της έπαιρνε έναν κωδικό με βάση το είδος της συσκευής και τον αύξοντα αριθμό της. Αυτοί οι προσωρινοί χώροι αποθήκευσης του εξοπλισμού με την είσοδό τους στο πιλοτικό εργαστήριο, καταλάμβαναν συστηματικά 70 τ.μ. Μέσα από την λειτουργία του προγράμματος και την εμπειρία που αποκομίσθηκε από τους Άγγλους συνεργάτες διαπιστώθηκε πως ένας λειτουργικός χώρος των 100 τ.μ. επαρκεί για την υποδοχή και προσωρινή αποθήκευση εξοπλισμού περίπου 30 τόνων, ποσότητα που αντιστοιχεί στην υποδοχή εξοπλισμού για ημέρες σε μια μονάδα βάσης που διαχειρίζεται τόνους ανά έτος αντίστοιχα. Για την υποδοχή του εξοπλισμού απαιτείται κάποια σχετική εκπαίδευση του προσωπικού. 3.6 Έλεγχος και διαδικασία επεξεργασίας των ΑΗΗΕ Οι συσκευές που περνούν από τον πρώιμο οπτικό έλεγχο και την καταγραφή στην βάση δεδομένων, περνούσαν στην συνέχεια από πιο διεξοδικό έλεγχο για να διαπιστωθούν τυχόν βλάβες. Τα πρωτόκολλα ελέγχου που διαμορφώνονται προβλέπουν εξέταση για: Ρωγμές και σπασίματα στο περίβλημα Χαλασμένα καλώδια Διαρροές ηλεκτρικού ρεύματος Διαπίστωση της σωστής τάσης του ηλεκτρικού ρεύματος. Εν συνεχεία, ακολούθησαν πιο συγκεκριμένοι έλεγχοι ανάλογα με το είδος της συσκευής, στους οποίους γίνεται αναφορά παρακάτω. Στις οθόνες ο έλεγχος που γινόταν περιελάμβανε τα εξής στάδια: Έλεγχος της οθόνης για γρατσουνιές και ξυσίματα. Έλεγχος με χρήση ειδικού λογαριασμού για να εξεταστούν τα χρώματα, την σάρωση, την εστίαση και η λειτουργία των κουμπιών ρυθμίσεων. Ανάλογα με την ποιότητα λειτουργίας τους οι εκτυπωτές και οι οθόνες, κατατάσσονταν σε A, B, C και D κατηγορία σύμφωνα με την παρακάτω αντιστοίχιση: A. Εξαιρετική λειτουργία όλων των παραμέτρων. B. Ελάχιστη απόκλιση από την εξαιρετική λειτουργία μιας παραμέτρου. C. Ελάχιστη απόκλιση από την εξαιρετική λειτουργία δυο-τριών παραμέτρων. D. Οδηγείται προς αποσυναρμολόγηση και εναλλακτική διαχείριση. Οι οθόνες με κωδικούς από A-C αποθηκεύονταν για επαναχρησιμοποίηση και πώληση, ενώ οι οθόνες με κωδικό C πήγαιναν για πιθανή επισκευή, αποσυναρμολόγηση και εναλλακτική διαχείριση. Στα ποντίκια και στα πληκτρολόγια ο έλεγχος γινόταν οπτικά για φανερές βλάβες. Μετά εξεταζόταν η πληρότητα των συσκευών και τέλος η σωστή λειτουργία τους με την χρήση ειδικού λογισμικού. Τα ποντίκια και τα πληκτρολόγια που λειτουργούσαν 35

44 πολύ καλά χωρίς κανένα πρόβλημα αποθηκεύονταν για επαναχρησιμοποίηση και πώληση, ενώ τα υπόλοιπα πήγαιναν για αποσυναρμολόγηση και εναλλακτική διαχείριση. Στις υπολογιστικές μονάδες ο έλεγχος επικεντρωνόταν στα εξής σημεία: Έλεγχος για την παρουσία όλων των δομικών στοιχείων, όπως ο σκληρός δίσκος, η μνήμη και άλλα. Έλεγχος λειτουργίας όλης της μονάδας. Εξέταση και καταγραφή της μνήμης RAM του υπολογιστή. Εξέταση και καταγραφή του τύπου του επεξεργαστή. Εξέταση και καταγραφή της ταχύτητας λειτουργίας του επεξεργαστή. Εξέταση και καταγραφή του μεγέθους του σκληρού δίσκου. Φορμάρισμα δύο φορές τους σκληρού δίσκου για να σβηστούν όλα τα δεδομένα που περιέχονταν. Το φορμάρισμα των σκληρών δίσκων γινόταν με χρήση ειδικού λογισμικού, με προδιαγραφές του υπουργείου αμύνης των Η.Π.Α., δύο φορές για να αποφευχθεί πιθανή μελλοντική ανάκτηση δεδομένων του προηγούμενου χρήστη. Σε περίπτωση αδυναμίας καθαρισμού του σκληρού δίσκου, τότε αυτό καταστρεφόταν με διάτρηση με την χρήση ειδικού τρυπανοφόρου μηχανήματος. Τα χαρακτηριστικά των μονάδων, που λειτουργούσαν χωρίς κανένα πρόβλημα, καταγράφονταν και γινόταν ενημέρωση της βάσης δεδομένων. Στη συνέχεια οι μονάδες αυτές αποθηκεύονταν για επαναχρησιμοποίηση και πώληση, ενώ οι υπόλοιπες πήγαιναν για αποσυναρμολόγηση και εναλλακτική διαχείριση, όπου γινόταν ανάκτηση όλων εκείνων των τμημάτων της μονάδας (σκληρός δίσκος, μητρική πλακέτα, επεξεργαστής, τροφοδοτικό) που λειτουργούσαν χωρίς προβλήματα. Ο έλεγχος στους εκτυπωτές περιελάμβανε τον λεπτομερή έλεγχο καλής λειτουργίας όλων των λειτουργιών και κουμπιών του εκτυπωτή. Επίσης, με δοκιμαστικές εκτυπώσεις κρινόταν η δυνατότητα ποιοτικής εκτύπωσης. Ανάλογα με την ποιότητα λειτουργίας τους οι εκτυπωτές κατατάσσονταν, όπως και οι οθόνες σε A, B, C και D κατηγορία. Οι εκτυπωτές με κωδικούς Α-C αποθηκεύονταν για επαναχρησιμοποίηση και πώληση, ενώ οι υπόλοιποι με κωδικό D πήγαιναν για πιθανή επισκευή, αποσυναρμολόγηση και εναλλακτική διαχείριση. Οι υπόλοιπες συσκευές, όπως UPS, modem και εξωτερικοί δίσκοι γινόταν έλεγχος καλής λειτουργίας. Όσα λειτουργούσαν χωρίς κανένα πρόβλημα αποθηκεύονταν για επαναχρησιμοποίηση και πώληση, ενώ τα υπόλοιπα πήγαιναν για αποσυναρμολόγηση και εναλλακτική διαχείριση. Όλες οι συσκευές οι οποίες λειτουργούσαν πριν οδηγηθούν στην επαναχρησιμοποίηση και πώληση καθαρίζονταν. Το σημαντικότερο πρόβλημα που παρατηρήθηκε στον εξοπλισμό που συλλέχθηκε ήταν ότι σε όλες σχεδόν τις μονάδες Η/Υ έλειπαν μερικά ή πολλά από τα βασικά συστατικά τους μέρη, όπως ο σκληρός δίσκος, ο επεξεργαστής, η μνήμη, η μητρική πλακέτα, διάφορες κάρτες, το τροφοδοτικό και άλλα. Κατά συνέπεια, υπήρχε πολύ 36

45 μεγάλη έλλειψη σε μνήμες και σκληρούς δίσκους και σημαντική έλλειψη στα υπόλοιπα συστατικά μέρη. Αυτό το πρόβλημα ήταν καθοριστικό για την ανασυναρμολόγηση και μεταπώληση ολόκληρων μονάδων. Οι συχνότερες βλάβες που αντιμετωπίζονταν στις διάφορες συσκευές τους, ήταν: Έλλειψη συστατικών μερών από τις συσκευές Βλάβες στους διακόπτες ανοίγματος-κλεισίματος Αποσυνδεδεμένα καλώδια Καμένο τροφοδοτικό Κάποιο χαλασμένο εξάρτημα Έτσι οι όποιες επισκευές λάμβαναν χώρα, περιοριζόντουσαν στην επιδιόρθωση βλαβών, κυρίως ηλεκτρολογικής φύσεως, συμπλήρωση εκλιπόντων τμημάτων μόνο εάν υπήρχαν ανταλλακτικά και αντικατάσταση ελαττωματικών επιμέρους κομματιών. Για να προχωρήσει το σύστημα σε επισκευή λάμβαναν υπόψη οι τεχνικοί την μάρκα της συσκευής, καθώς θα ήταν πιο εύκολη η μεταπώληση στην περίπτωση καλής ποιότητας, όπως και η ηλικία της, αφού πάνω από τα τρία έτη θεωρείται αρνητικό κριτήριο με βάση τα σημερινά δεδομένα της αγοράς. Σημαντικό επίσης παράγοντα παίζουν το κόστος της επισκευής, η ζήτηση στην αγορά και η σπανιότητα της συσκευής. Στο κόστος επισκευής πρέπει να λαμβάνεται υπόψη τόσο το κόστος των ανταλλακτικών όσο και το κόστος του εξειδικευμένου τεχνίτη που πραγματοποιεί την εργασία. Κατά την αποσυναρμολόγηση των συσκευών γινόταν ο διαχωρισμός σε σιδηρούχα μέταλλα, αλουμίνιο, πλαστικά, πλακέτες σε δύο ποιότητες ( μητρικές πλακέτες Η/Υ και οι υπόλοιπες), διάφορα καλώδια, μεγάλες μπαταρίες από τα UPS και μπαταρίες, καθοδικοί σωλήνες από τις οθόνες, μετασχηματιστές από τους καθοδικούς σωλήνες, πηνία από οθόνες άλλα υλικά όπως μοτέρ από εκτυπωτές και δοχεία μελανιών. Η τοποθέτηση των μικρών αντικειμένων, όπως οι πλακέτες, γινόταν σε ειδικούς κάδους και μετά ακολουθούσε η συσκευασία τους σε κούτες, έτοιμες για αποστολή προς τελική διάθεσή τους. Τα μεγαλύτερα υλικά, όπως τα μέταλλα και τα πλαστικά, συγκεντρώνονταν σε στοίβες και όταν η ποσότητα ήταν αρκετή, τα υλικά φορτώνονταν και αποστέλλονταν για ενδιάμεση ή τελική διαχείριση και ανακύκλωση. Τα μέταλλα πωλούνταν σε τακτική βάση σε έμπορο παλαιών μετάλλων, τα οποία όταν συγκεντρωνόταν ποσότητα άνω του ενός τόνου τα παραλάμβανε από το εργαστήριο. Μέσα από όλη αυτή την πρώιμη διαδικασία της συλλογής και επεξεργασίας των ηλεκτρονικών αποβλήτων, που έλαβε χώρα από το πιλοτικό εργαστήριο δημιουργήθηκαν οι βάσεις για την μεταγενέστερη επεξεργασία και την δημιουργία μιας μεγάλης βάσης συλλογής και επεξεργασίας. Η εταιρεία Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. έχει σύγχρονες εγκαταστάσεις, στις οποίες είναι δυνατή η επεξεργασία και πολλών επιμέρους μερών των αποβλήτων που συλλέγει, και συνεργάζεται για την υλοποίηση της με συμβεβλημένους φορείς που τηρούν τις προϋποθέσεις που θέτει η ίδια η εταιρεία όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην δράση της εταιρείας έχει βοηθήσει 37

46 σημαντικά το γεγονός ύπαρξης κάδων ανακύκλωσης σε όλες σχεδόν τις γειτονιές σήμερα και η διαφήμιση από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Μετά τη συλλογή τους στους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης, όλες οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές προωθούνται σε οκτώ αδειοδοτημένες μονάδες επεξεργασίας, που είναι συμβεβλημένες με την Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ και βρίσκονται σε κομβικά σημεία της χώρας. Οι μονάδες αυτές είναι αδειοδοτημένες και πιστοποιημένες με τις αυστηρότερες προδιαγραφές για την περιβαλλοντική διαχείριση των ΑΗΗΕ. Έτσι, με απόλυτα ορθό περιβαλλοντικά τρόπο, αναλαμβάνουν την επεξεργασία των συσκευών ακολουθώντας εξειδικευμένα βήματα, ανάλογα με την κατηγορία τους. Τα βασικά στάδια που ακολουθούνται στις μονάδες επεξεργασίας είναι τα εξής: υποδοχή και ζύγιση των φορτίων, εκφόρτωση των ΑΗΗΕ από τα φορτηγά, ταξινόμηση των ΑΗΗΕ ανάλογα με το είδος της συσκευής, προσωρινή αποθήκευση αυτών στους χώρους του εργοστασίου, αποσυναρμολόγηση των ΑΗΗΕ και ανάκτηση των κατασκευαστικών μερών που εμπεριέχουν επικίνδυνες ουσίες. Ακολουθεί η μηχανική επεξεργασία των ΑΗΗΕ σε μηχανικές διατάξεις, η ανάκτηση των κλασμάτων επεξεργασίας, η αποθήκευση των επικίνδυνων υλικών και η περαιτέρω διαχείρισή τους από κατάλληλα αδειοδοτημένες εταιρείες. Με την ολοκλήρωση της επεξεργασίας των παλιών συσκευών, τα αξιοποιήσιμα υλικά τους επιστρέφουν στην παραγωγή νέων προϊόντων ως πρώτη ύλη. Ο σίδηρος που ανακτάται διατίθεται στις ελληνικές χαλυβουργίες. Το γυαλί και το πλαστικό προωθούνται στις αντίστοιχες βιομηχανίες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στο παρακάτω διάγραμμα απεικονίζεται η διαδικασία επεξεργασίας αποβλήτων ηλεκτρονικού και ηλεκτρικού εξοπλισμού. 38

47 Εικόνα 3.1 Διάγραμμα ροής που απεικονίζει την διαδικασία επεξεργασίας των ΑΗΗΕ Οι βασικοί άξονες εργασιών όσων αφορά τις συνεργαζόμενες μονάδες επεξεργασίας με την Ανακύκλωση Συσκευών ΑΕ είναι οι παρακάτω: Εργασίες παραλαβής και ταξινόμησης ΑΗΗΕ βάσει των κατηγοριών ΑΗΗΕ που προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία KYA Η.Π 23615/651/Ε.103 Εργασίες επεξεργασίας ΑΗΗΕ όπως αυτές προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία KYA Η.Π 23615/651/Ε.103 και Ν4042/2012 (εργασίες ανάκτησης/διάθεσης). 39

48 Για τους παραπάνω βασικούς άξονες εργασιών που επιτελούν οι συμβαλλόμενες μονάδες επεξεργασίας συνάπτονται συμβάσεις συνεργασίας ως εξής : Σύμβαση ταξινόμησης παραληφθέντων ΑΗΗΕ. Σύμβαση διαχείρισης παραληφθέντων ΑΗΗΕ (περιλαμβάνεται και η σύμβαση προσωρινής αποθήκευσης και διασυνοριακής μεταφοράς για την κατηγορία απόβλητων λαμπτήρων 5β). 3.7 Προτάσεις για την βιώσιμη διαχείριση Μέσα από το πρόγραμμα LIFE Environment λειτούργησε ένα φόρουμ διαλόγου, το οποίο αποσκοπούσε στην προετοιμασία των φορέων μέσω συλλογής στοιχείων, ανταλλαγής εμπειριών, ενημέρωσης και ενθάρρυνσης πρωτοβουλιών στην προσπάθεια εφαρμογής της εθνικής και ευρωπαικής νομοθεσίας. Έλαβαν μέρος σε αυτές τις συζητήσεις οι υπόχρεοι, οι μεγάλοι τελικοί χρήστες, οι εκπρόσωποι υπουργείων, εκπρόσωποι επαγγελματικών ενώσεων, εκπρόσωποι αυτοδιοίκησης, κοινωνικοί φορείς και περιβαλλοντικές οργανώσεις. Σε αυτές τις συνεδριάσεις τέθηκαν επί του τάπητος διάφορα θέματα συζήτησης τα οποία οδήγησαν σε προτάσεις, για την βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης διαχείρισης και λειτουργίας τόσο των αποβλήτων όσο και των μονάδων γενικότερα. Θέματα τα οποία κλήθηκαν οι διάφοροι φορείς να θέσουν υπό συζήτηση και να εκφέρουν τις απόψεις τους και τις ιδέες τους αναφέρονται παρακάτω: Συλλογή στοιχείων για τις τάσεις της αγοράς ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών και την παραγωγή αποβλήτων από την χρήση τους. Συλλογή στοιχείων και δημιουργία βάσεων δεδομένων με τους υπόχρεους για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών αλλά και με τις τεχνικές και τους υπάρχοντες φορείς αξιοποίησής τους. Αλληλοενημέρωση για τις σημερινές πρακτικές και πολιτικές διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών από τους παραγωγούς/διακινητές και μεγάλους χρήστες. Ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών σχετικά με προγράμματα βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. Προώθηση εθελοντικών δεσμεύσεων και συμφωνιών για την προώθηση προγραμμάτων βιώσιμης διαχείρισης. Υποβοήθηση της δημιουργίας συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. Διαμόρφωση των προυποθέσεων πιστοποίησης και αδειοδότησης των συστημάτων συλλογής και αξιοποίησης, ώστε να ανταποκρίνονται σε περιβαλλοντικές προδιαγραφές και υψηλές απαιτήσεις διασφάλισης της υγιεινής και ασφάλειας. Επεξεργασία προτάσεων για την υιοθέτηση εργαλείων για την βιωσιμότητα προγραμμάτων εναλλακτικής διαχείρισης των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. 40

49 Υποστήριξη του «πράσινου σχεδιασμού» των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών με στόχο την εξάλειψη των επικίνδυνων και τοξικών συστατικών, την βελτίωση των δυνατοτήτων επαναχρησιμοποίησης, αξιοποίησης και ανακύκλωσης μετά την χρήση τους. Μέσα από όλες αυτές τις καινοτόμες κινήσεις που έγιναν μέσω του προγράμματος LIFE Environment, με την λειτουργία του πιλοτικού εργαστηρίου και την σύσταση του Φόρουμ διαλόγου, έχουμε καταλήξει σε κάποια συμπεράσματα όσο αφορούν στην λειτουργίας μιας μονάδας βάσης για την βιώσιμη διαχείριση αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. Ως μονάδας βάσης θεωρείται μια ολοκληρωμένη μονάδα, η οποία από κτηριακής και μηχανολογικής πλευράς, καθώς και από πλευράς ανθρώπινου δυναμικού, είναι ικανή να διαχειριστεί εναλλακτικά και σύμφωνα με τις σχετικές ευρωπαικές Οδηγίες και την σχετική ελληνική νομοθεσία, τόνους ΑΗΗΕ ετησίως, εκ των οποίων το 90% είναι παλιοί Η/Υ και περιφερειακά και το 10% είναι μεταχειρισμένες ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές κουζίνες, πλυντήρια, τηλεοράσεις και άλλα, δίνοντας έμφαση στην μέγιστη δυνατή επαναχρησιμοποίηση των ΑΗΗΕ που παραλαμβάνει. Είναι προφανές ότι η μονάδα βάσης θα πρέπει να πληροί κυρίως τις προυποθέσεις και τις προδιαγραφές που έχουν προσδιορισθεί για την εναλλακτική διαχείριση των παλιών Η/Υ και περιφερειακών και να διαθέτει και βασική υποδομή για τον έλεγχο τόνων ετησίως μεγάλων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, που αντιστοιχούν σε μεγάλες ηλεκτρικές συσκευές ανά μήνα. Η λειτουργία μια μονάδας βάσης για την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών συνεπάγεται σημαντικά οφέλη σε τοπικό επίπεδο, και μπορεί να λειτουργήσει είτε από ιδιώτες, είτε από κοινωνικές επιχειρήσεις, είτε από σχήματα συνεργασίας. Τέτοια οφέλη είναι η μείωση των αποβλήτων που οδηγούνται προς τελική διάθεση, η οργάνωση σε μικρότερη κλίμακα ένα πρόγραμμα εναλλακτικής διαχείρισης που δημιουργεί θέσης εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Ονομαστικά αναφερόμαστε στην περιβαλλοντική διαχείριση επικίνδυνων ουσιών, που ειδάλλως θα κατέληγαν με σοβαρές επιπτώσεις για το περιβάλλον, καθώς και στην θετική επίδραση στην περιβαλλοντική συμπεριφορά των πολιτών. Για να θεωρείται αποτελεσματική η λειτουργία μιας μονάδας βάσης, απαιτείται χώρος με εμβαδόν τουλάχιστον τετραγωνικά μέτρα. Η ύπαρξη πρόσθετων βοηθητικών χώρων για όλες τις δραστηριότητες και ιδιαίτερα για την προσωρινή αποθήκευση συλλεγόμενου εξοπλισμού και υλικών αποσυναρμολόγησης, σίγουρα μπορεί να λειτουργήσει θετικά για την μείωση του κόστους διαχείρισης των ΑΗΗΕ Το ελάχιστο απαιτούμενο προσωπικό για την αποτελεσματική λειτουργία μιας μονάδας βάσης δυναμικότητας 200 τόνοι/έτος και 400 τόνοι/έτος είναι 12 και 19 άτομα αντίστοιχα. Η μονάδα βάσης μπορεί να έχει έσοδα, όπως: Άμεσα έσοδα από την δραστηριότητα συλλογής, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης 41

50 Έμμεσα έσοδα από την δραστηριότητα με βάση την «ευθύνη του παραγωγού» και την υποχρέωση δημιουργίας συλλογικού συστήματος εναλλακτικής διαχείρισης ΑΗΗΕ Χρηματοδοτήσεις (εφάπαξ ή μεσοπρόθεσμες για την επιδότηση απασχόλησης και κατάρτισης και την δημιουργία θέσεων εργασίας) μέσω προγραμμάτων του Ο.Α.Ε.Δ. Χρηματοδοτήσεις από συμμετέχοντες Δήμους με βάση την ανταποδοτικότητα. Συμμετοχή σε εθνικά και ευρωπαικά προγράμματα. Από όλες τις πιθανές πηγές χρηματοδότησης της μονάδας βάσης, οι πωλήσεις μεταχειρισμένου και ελεγμένου εξοπλισμού είναι η σημαντικότερη πηγή εσόδων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέχθησαν από την δράση του εργαστηρίου, μια μονάδα βάσης για να θεωρηθεί οικονομικά βιώσιμη με την προυπόθεση ότι το ποσοστό επαναχρησιμοποίησης συσκευών που θα επιτυγχάνει ξεπερνά το 47,8% για την δυναμικότητα των 200 τόνων/έτος και το 38,1% για την δυναμικότητα των 400 τόνων/έτος. Αυτά τα ποσοστά επαναχρησιμοποίησης είναι ρεαλιστικά, με βάση την ευρωπαική εμπειρία, αλλά και την Ελληνική εμπειρία και ήταν η απαρχή της δημιουργίας μονάδων βάσης βιώσιμης διαχείρισης αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδος. 3.8 Πανευρωπαϊκή πλατφόρμα προτυποποίησης επεξεργασίας Το πρόγραμμα LIFE Environment μέσα από την σύσταση του πρόδρομου πιλοτικού εργαστηρίου και τις εμπειρίες, την γνώση και τα στοιχεία που συλλέχθηκαν, οδήγησε στην σύσταση του Οργανισμού WEEELABEX αποτελεί ουσιαστικά προϊόν του Ευρωπαϊκού προγράμματος WEEELABEX («WEEE LABel of EXcellence») (LIFE07 ENV/B/000041) στα πλαίσια του μέσου χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Life +. Ο Οργανισμός WEEELABEX ο οποίος εδρεύει στην Πράγα, συστάθηκε από είκοσι πέντε Συστήματα Διαχείρισης ΑΗΗΕ, μέλη του WEEEFRUM στις 17 Απριλίου Αποτελεί ουσιαστικά μια διεθνή μη κερδοσκοπική νομική οντότητα, που έχει συσταθεί για να εκπαιδεύσει περιβαλλοντικούς επιθεωρητές σύμφωνα με τα πρότυπα WEEELABEX, καθώς και για την προώθηση της υιοθέτησης των προτύπων αυτών από τους εμπλεκόμενους φορείς και τα κράτη μέλη ως μέσο για τη βελτίωση των πρακτικών διαχείρισης των ΑΗΗΕ στην Ευρώπη. Το έργο WEEELABEX (LIFE07 ENV/B/000041) αποτέλεσε ένα έργο πολλών ενδιαφερομένων μερών το οποίο υλοποιήθηκε από το WEEEFORUM σε συνεργασία με διάφορους εμπλεκόμενους φορείς από την κοινότητα και τη βιομηχανία των παραγωγών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων. Ξεκίνησε το 2009 και η δημιουργία του Οργανισμού WEEELABEX αποτέλεσε το αποκορύφωμα του έργου. Ο στόχος του έργου ήταν διττός. Ο πρώτος ήταν ο σχεδιασμός ενός συνόλου προτύπων όσον αφορά στη συλλογή, στη διαλογή, στην αποθήκευση, στη μεταφορά, 42

51 στην προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, στην επεξεργασία και στην διάθεση όλων των ειδών των ΑΗΗΕ Ο δεύτερος στόχος ήταν να θέσει σε εφαρμογή μια διαδικασία παρακολούθησης/ελέγχου των επιχειρήσεων μέσω περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων που διενεργούνται από εκπαιδευμένους πιστοποιημένους επιθεωρητές από τον Οργανισμό. Τα πρότυπα που ήδη έχουν αναπτυχθεί είναι τα παρακάτω: WEEELABEX normative document on treatment v10 : Οι προδιαγραφές αυτές αφορούν στην προτυποποίηση του διαδικασιών διαχείρισης των ΑΗΗΕ, τον καθορισμό των απαιτήσεων για την πραγματοποίηση ορθών διαδικασιών ελέγχου, τον καθορισμό διαδικασιών για την εξαγωγή συντελεστών ανάκτησης και ανακύκλωσης καθώς και ειδικές προδιαγραφές διαχείρισης ανά κατηγορία ΑΗΗΕ. WEEELABEX documentation to measure depollution performances: Οι προδιαγραφές αφορούν το σύνολο των απαιτούμενων ελέγχων και ενεργειών για μέτρηση της απόδοσης των διαδικασιών απορρύπανσης. WEEELABEX normative document on logistics v9.0 Οι προδιαγραφές αυτές περιγράφουν το σύνολο των απαιτούμενων σταδίων για την ορθή οργάνωση εργασιών συλλογής και logistics. Οι προδιαγραφές πρότυπα του Οργανισμού WEEELABEX αποτελούν τη βάση για τη δημιουργία ενιαίων προδιαγραφών από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό τυποποίησης CEN CENELEC οι οποίες αναμένεται έως το τέλος του 2016 να διαμορφώσουν το πλαίσιο βάσει του οποίου θα εκτελούνται με περιβαλλοντικά ορθό τρόπο οι απαιτούμενες εργασίες του συνόλου των σταδίων της αλυσίδας διαχείρισης των ΑΗΗΕ. Η απαίτηση της ανάπτυξης και εφαρμογής κατάλληλων προδιαγραφών και προτύπων ποιότητας πηγάζει από την οδηγία πλαίσιο 2012/19/ΕΚ σύμφωνα με την οποία «οι Ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης θα πρέπει να αναπτύξουν πρότυπα τα οποία θα ανταποκρίνονται στην εξέλιξη της τεχνικής». Παρακάτω παρατίθεται ένα διάγραμμα ροής που δείχνει την διαδικασία που ακολουθείται σύμφωνα με τις προδιαγραφές που επιβάλλει το WEEELABEX. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές που ορίζονται από το WEEELABEX, ώστε να γίνονται σωστές μετρήσεις τόσο για τις ποσότητες αποβλήτων γενικά και ανά κατηγορία ειδικότερα, προτείνεται μία μέθοδος για την καταμέτρηση των ποσοτήτων όσων μερών θεωρούνται επιβλαβή για το περιβάλλον. Αναφέρεται πιο αναλυτικά το πρωτόκολλο που ακολουθείται για τους πυκνωτές, τις μπαταρίες και τους πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων. Πυκνωτές: για να είμαστε σε θέση να έχουμε συγκρίσιμα αποτελέσματα είναι αναγκαίο να είμαστε βέβαιοι, πως μόνο οι πυκνωτές που είναι προς επιθεώρηση (βλ. Πίνακα 3-7) θα αφαιρεθούν από τις υπόλοιπες συσκευές και θα ζυγιστούν. Όλοι οι εξαιρούμενοι πυκνωτές θα καθαριστούν από καλώδια και πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων πριν ζυγιστούν. Επίσης, οι πυκνωτές θα ζυγιστούν χωριστά από κάθε άλλο είδος αφαιρούμενων μερών, όπως για παράδειγμα οι μπαταρίες για να 43

52 διακριθούν από τους πυκνωτές πρέπει να παρατηρείται το σύμβολο «μf», το οποίο είναι το σύμβολο μέτρησης χωρητικότητας, που υπάρχει μόνο στους πυκνωτές. Είναι απαραίτητη η χρήση ειδικού ζυγού με συγκεκριμένη ακρίβεια. Αναφέρεται σε ακρίβεια 0,5 έως 1 γραμμαρίου, ώστε να είναι δυνατή η ζύγιση έστω και ενός πυκνωτή αν μόνο αυτός αφαιρεθεί από κάποια συσκευή. Μπαταρίες: για να είμαστε σε θέση να έχουμε συγκρίσιμα αποτελέσματα είναι αναγκαίο να είμαστε βέβαιοι, πως μόνο οι μπαταρίες που είναι προς επιθεώρηση (βλ. Πίνακα 3-7) θα αφαιρεθούν από τις υπόλοιπες συσκευές και θα ζυγιστούν. Όλες οι εξαιρούμενες μπαταρίες θα καθαριστούν από καλώδια και πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων πριν ζυγιστούν. Επίσης, οι μπαταρίες θα ζυγιστούν χωριστά από κάθε άλλο είδος αφαιρούμενων μερών, όπως για παράδειγμα οι μπαταρίες για να διακριθούν από τους πυκνωτές πρέπει να παρατηρείται το σύμβολο «μf», το οποίο είναι το σύμβολο μέτρησης χωρητικότητας, που υπάρχει μόνο στους πυκνωτές. Είναι απαραίτητη η χρήση ειδικού ζυγού με συγκεκριμένη ακρίβεια. Αναφέρεται σε ακρίβεια 0,5 έως 1 γραμμαρίου, ώστε να είναι δυνατή η ζύγιση έστω και μίας μπαταρίας αν μόνο αυτή αφαιρεθεί από κάποια συσκευή. Πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων: για να είμαστε σε θέση να έχουμε συγκρίσιμα αποτελέσματα είναι αναγκαίο να είμαστε βέβαιοι πως όλοι οι αφαιρούμενοι πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων από τις εισερχόμενες συσκευές θα ζυγίζονται και όλες οι μπαταρίες και οι πυκνωτές που είναι προς επιθεώρηση (βλ. Πίνακα 3-7) θα έχουν καθαριστεί και θα ζυγίζονται εν τέλει και οι πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων. Είναι απαραίτητη η χρήση ειδικού ζυγού με συγκεκριμένη ακρίβεια. Αναφέρεται σε ακρίβεια 0,5 έως 1 γραμμαρίου, ώστε να είναι δυνατή η ζύγιση έστω και μίας μπαταρίας αν μόνο αυτή αφαιρεθεί από κάποια συσκευή. Η μέθοδος της συγκεκριμένης διαδικασίας που έχει επιβληθεί από το WEEELABEX, σκοπεύει στην εκτίμηση ή μέτρηση της περιεκτικότητας σε ρύπους στις συσκευές (για κάθε τύπο προιόντος ή κατηγορίας) που αποτελούν τις εισερχόμενες ροές επεξεργασίας και στον υπολογισμό των οριακών τιμών ανά ροή επεξεργασίας διασταυρώνοντας την αξιολόγηση της ρύπανσης (ανά τύπο προιόντος ή κατηγορίας) με τα αποτελέσματα της δειγματοληψίας. Το παραπάνω μοντέλο που περιγράφεται, αναπαρίσταται στο παρακάτω διάγραμμα στην Εικόνα

53 Εικόνα 3.2 Τυποποιημένη διαδικασία επεξεργασίας και απορρύπανσης από το WEEELABEX. 3.9 Πρότυπο συλλογής δεδομένων κατά το WEEELABEX Δεδομένα ανά κατηγορία ή τύπο προϊόντος Πριν την αποσυναρμολόγηση κάθε συσκευής, προτείνεται η συλλογή δεδομένων όχι μόνο των κατηγοριών συσκευών αλλά ακόμα και ειδικότερα το είδος κάθε προϊόντος σύμφωνα με μια κοινοποιημένη λίστα προϊόντων (βλ. Πίνακα 10). Θα δοθεί έτσι η δυνατότητα να γίνεται σύγκριση των επιπέδων της ρύπανσης χρησιμοποιώντας την ίδια βάση δεδομένων ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες και θα βοηθήσει στην θέσπιση οριακών τιμών σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι αθροιστικοί υπολογισμοί τότε θα οδηγούσαν στον καθορισμό των οριακών τιμών ανά κατηγορία. Εάν τα δεδομένα για τα προϊόντα δεν έχουν συλλεχθεί, πρέπει έστω τα δεδομένα ανά κατηγορία να έχουν συλλεχθεί. Το ακόλουθο διάγραμμα που απεικονίζεται στην Εικόνα 3.3, δείχνει το μοντέλο υπολογισμού που ακολουθείται και στις δύο περιπτώσεις, δηλαδή είτε για την αξιολόγηση αποτελεσμάτων ανά τύπο προιόντος σύμφωνα με την κοινή λίστα είτε ανά κατηγορία μόνο. 45

54 Εικόνα 3.3 Μοντέλο υπολογισμού για την θέσπιση οριακών τιμών ανά τύπο επεξεργασίας σε εθνικό επίπεδο Μάζα των εισερχόμενων συσκευών Επιπρόσθετα για τα δεδομένα «είδος προιόντων ανά κατηγορία», χρειάζεται να ζυγίζουμε κάθε συσκευή για να είμαστε σε θέση να υπολογίζουμε την αναλογία «ποσότητα των μερών ανά κιλό(ή τόνο) των εισερχόμενων συσκευών». Θα ήταν καλό αν μπορούσε να συλλεχθεί σαν πρόσθετα δεδομένα και η ακεραιότητα της συσκευής, αν είναι δηλαδή πλήρης ή όχι. Συνοψίζοντας, τα ακόλουθα δεδομένα θα πρέπει να συλλέγονται για κάθε εισερχόμενη συσκευή: Ροή επεξεργασίας. Τύπος προιόντος ανά κατηγορία Μάζα Συμπληρωματικά δεδομένα: πλήρης ή όχι Μέτρηση της ποσότητας των εξαρτημάτων των συσκευών Τα εξαρτήματα που είναι προς επιθεώρηση από τις αναφορές του WEEELABEX είναι: πυκνωτές, μπαταρίες και πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε χώρα ή σύστημα επεξεργασίας ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων είναι ελεύθερο να προσθέσει και άλλα εξαρτήματα προς επιθεώρηση, για την εκτίμηση της ρύπανσης από όσα περιέχονται στον Πίνακα 2 της Οδηγίας 2002/96/CE. Αυτά τα εξαρτήματα θα πρέπει να αναζητώνται και να αφαιρούνται από τις εισερχόμενες συσκευές. Το πιο κατάλληλο μέσον για να εξαχθούν αυτά χωρίς να γίνει καμία ζημιά είναι να γίνει αποσυναρμολόγηση με το εγχειρίδιο και με τα 46

55 κατάλληλα εργαλεία, όπως κατσαβίδι, σφυρί, πένσες και τα συναφή. Τα δεδομένα που χρειαζόμαστε να πάρουμε από κάθε εισερχόμενη συσκευή είναι βασικά: Το είδος του αφαιρούμενου εξαρτήματος Μάζα Ο αριθμός των μονάδων Παρακάτω αναφέρονται αναλυτικότερα στα χαρακτηριστικά των εξαρτημάτων που είναι προς επιθεώρηση και το πρωτόκολλο ζύγισής τους. Όλοι οι πυκνωτές που αναφέρονται στον Πίνακα II της Οδηγίας 2002/96/CE, θα πρέπει να αφαιρούνται από τις εισερχόμενες συσκευές. Οι ηλεκτρολυτικοί πυκνωτές που περιέχουν επικίνδυνες ουσίες (ύψος>25 χιλιοστά, διάμετρος>25 χιλιοστά ή ανάλογο όγκο). Αυτοί οι πυκνωτές είναι πολωμένοι, και σημαδεμένοι αγωγοί με την ένδειξη «+» και «-» και βρίσκονται ως επί το πλείστον σε τυπωμένα κυκλώματα. Μόνο πυκνωτές με την ένδειξη «+» ή/και «-» με ύψος μεγαλύτερο από τα 25 χιλιοστά και διάμετρο μεγαλύτερη από τα 25 χιλιοστά ή ανάλογου όγκου, για παράδειγμα 12,272 κυβικά εκατοστά, θα πρέπει να αφαιρούνται. Συμπεριλαμβάνεται στον Πίνακα 8 μια λίστα, η οποία θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποφασιστεί αν οι εκάστοτε ηλεκτρολυτικοί πυκνωτές είναι προς επιθεώρηση ή όχι (δίνονται όλα τα ζεύγη των ελάχιστων τιμών ύψους-διαμέτρου που δίνουν τιμή μεγαλύτερη από 12,272 κυβικά εκατοστά). Πυκνωτές που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB s). Αυτοί οι πυκνωτές δεν είναι πολωμένοι, δηλαδή δεν είναι σημαδεμένοι με «+» και «-», και θεωρητικά δεν έχουν κανένα περιορισμό μεγέθους. Όλοι οι πυκνωτές που δεν γίνεται να διαπιστωθεί αν περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB s), θα πρέπει να θεωρούνται πως όντως περιέχουν και να απομακρύνονται. Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως οι πυκνωτές από τις εισερχόμενες συσκευές, πρέπει να αφαιρεθούν χωρίς να υποστούν καμία βλάβη. Επίσης, ορίζονται κάποια κριτήρια για το πότε οι πυκνωτές μπορούν να θεωρηθεί πως δεν περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB), μόνο αν η ημερομηνία παραγωγής τους είναι μετά το 1986 ή προέρχονται από συσκευές οι οποίες έχουν παραχθεί μετά το 1987, αν είναι αποσαφηνισμένο ή φέρουν επισήμανση σαν «PCB-free». Ακόμα αν τονίζεται το ίδιο από την εταιρεία παραγωγής τους ή φέρουν επίσημα έγγραφα που το αποδεικνύουν και αν οι αγωγοί στους πυκνωτές είναι πολωμένοι και έχουν τα σήματα «+» και «-». Έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως πυκνωτές με πλαστικό περιτύλιγμα ή θήκη δεν περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB). Σε περίπτωση που ληφθεί απόφαση να μην αφαιρεθούν αυτοί οι πυκνωτές από τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού κατά την διάρκεια της επεξεργασίας τους, τότε οι αντικειμενικές και οριακές τιμές για τους πυκνωτές θα διαφέρουν σε αυτήν την περίπτωση. Εικάζεται πως είναι δυνατό να θεσπιστούν ειδικές οριακές τιμές για αυτό το συγκεκριμένο σενάριο. Θα ήταν όμως διαφορετικές οριακές τιμές από αυτές 47

56 που θα θέσπιζαν άλλα συστήματα, τα οποία θα συνέχιζαν να αφαιρούν τους πυκνωτές με πλαστικό κάλλυμα (Fundacion Ecolec). Το WEEELABEX, μέσω των κατευθυντήριων γραμμών απορρύπανσης, επισημαίνει την διαφορά των εξωτερικών μπαταριών, οι οποίες πρέπει να απομακρύνονται σαν το πρώτο διαδικαστικό βήμα της επεξεργασίας, και των εσωτερικών μπαταριών, τις οποίες θα πρέπει να αφαιρούνται σαν ένα αναγνωρίσιμο μέρος της ροής στα επόμενα βήματα της διαδικαστικής επεξεργασίας. Ωστόσο, για να είναι καλύτερη η σύγκριση των οριακών τιμών με τα αποτελέσματα απορρύπανσης, συνίσταται το χωριστό ζύγισμα και συλλογή δεδομένων για τις εξωτερικές και εσωτερικές μπαταρίες, αφού αυτές έχουν αφαιρεθεί από τις εισερχόμενες συσκευές. Όλοι οι πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων των οποίων οι επιφάνειες είναι μεγαλύτεροι από 10 τετραγωνικά εκατοστά, τότε είναι προς επιθεώρηση και θα πρέπει να αφαιρεθούν και να ζυγιστούν. Στην πράξη, οι διαδικασίες επεξεργασίας τεμαχισμού δεν μπορούν να διαχωρίσουν τους πίνακες τυπωμένων κυκλωμάτων των οποίων η επιφάνεια είναι μεγαλύτερη των 10 τετραγωνικών εκατοστών από άλλες πλακέτες κυκλωμάτων από τις εισερχόμενες συσκευές. Είναι ενδιαφέρον για τα αποτελέσματα να διακρίνονται τα δύο μεγέθη των πινάκων τυπωμένων κυκλωμάτων στην συλλογή δεδομένων, όπως φαίνεται και στον Πίνακα 10 του παραρτήματος (αναφέρεται στον διαχωρισμό > ή των 10 τετραγωνικών εκατοστών). 48

57 4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ 4.1 Μη ορθολογική χρήση πρώτων υλών Το πρόβλημα που προκύπτει από την παραγωγή ΑΗΗΕ σχετίζεται τόσο με τον αυξανόμενο όγκο τους και την σπατάλη πρώτων υλών και ενέργειας όσο και με τους περιβαλλοντικούς κινδύνους κατά την διάθεσή τους. Για την παραγωγή των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών δεσμεύονται σημαντικές ποσότητες πρώτων υλών καθώς και ενέργειας, ενώ χρησιμοποιούνται και αρκετά χημικά προιόντα. Οι μεγάλες οικιακές συσκευές, όπως ψυγεία, πλυντήρια, κουζίνες και άλλα, αποτελούν το 40% της συνολικής ποσότητας ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. Δεύτερη σημαντικότερη κατηγορία συσκευών είναι ο εξοπλισμός γραφείου (IT-συσκευές) και οπτικοακουστικών ειδών. Μια σημαντική οικολογική διάσταση της απόρριψης, ως άχρηστων μεγάλων ποσοτήτων χρησιμοποιημένων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών προϊόντων είναι η σημαντική σπατάλη πρώτων υλών και ενέργειας που συνεπάγεται η όλο και πιο γρήγορη αχρήστευσή τους. Τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά προιόντα περιέχουν πολύτιμες πρώτες ύλες, όπως διάφορα μέταλλα, πλαστικό, γυαλί και άλλα υλικά. Όταν, λοιπόν, απορρίπτεται παλιός ηλεκτρικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός, στην ουσία απορρίπτονται και οι πρώτες ύλες. Επιπλέον, προκύπτει και ρύπανση, που σχετίζεται με την ανάγκη εύρεσης πρώτων υλών για την παρασκευή νέων προϊόντων. Για να παραχθούν ή να εξορυχτούν όλες αυτές οι πρώτες ύλες πρέπει να καταναλωθεί ενέργεια. Μαζί με τις συσκευές πετάγεται στα απόβλητα και η ενέργεια που καταναλώθηκε για την εξόρυξη των πρώτων υλών και την παραγωγή και μεταφορά των προϊόντων. Για να κατασκευαστεί ένας υπολογιστής (σκληρός δίσκος, οθόνη και παρελκόμενα) χρειάζονται, εκτός των άλλων, περίπου 2,5 κιλά πλαστικό πολυστυρένιο. Επομένως, κάθε καινούριος υπολογιστής για να κατασκευαστεί χρειάζεται 5,5 λίτρα αργό πετρέλαιο και 85 κυβικά μέτρα φυσικό αέριο (Οικολογική εταιρεία ανακύκλωσης, Τεύχος 43, 2003). Παρακάτω δίνεται ο πίνακας 4.1, ο οποίος δείχνει την μη ορατή οικολογική επιβάρυνση σε απόβλητα για ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων. Προϊόντα Προσωπικός Υπολογιστής Φορητός Υπολογιστής Κινητό Τηλέφωνο Ποσότητα αποβλήτων που προκύπτουν σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων κιλά 400 κιλά 75 κιλά Πίνακας 4.1. Μη ορατή οικολογική επιβάρυνση σε απόβλητα σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής των προϊόντων. 49

58 4.2 Οικολογική επιβάρυνση Η συνολική επιβάρυνση αποβλήτων που προκύπτουν για την παραγωγή μιας μονάδας προϊόντος, για παράδειγμα ενός ψυγείου, ενός υπολογιστή ή μιας τηλεόρασης είναι κατά πολύ μεγαλύτερη από την ποσότητα αποβλήτων που παράγονται από το «πέταμα» των προϊόντων όταν ολοκληρωθεί η ζωή τους. Η συνολική οικολογική επιβάρυνση που προκαλεί για παράδειγμα ένας υπολογιστής, ο οποίος ζυγίζει περίπου 30 κιλά, φτάνει περίπου τα 1500 κιλά αποβλήτων, αν υπολογιστούν τα απόβλητα που παράγονται καθ όλη την διάρκεια του κύκλου ζωής του. Με τον όρο κύκλο ζωής, εννοούμε από την εξόρυξη των πρώτων υλών μέχρι την απόρριψη στα σκουπίδια (Tuerk V., Ritthof M., von Giebler J, Kuhndt M., Jahrbuch Oekologie, Mόναχο 2003). Η αντίστοιχη επιβάρυνση από έναν φορητό υπολογιστή είναι 400 κιλά (Digital Europe, Making the NetWork-Steps towards a sustainable networked world, Forum for the Futute, Ιούνιος 2003), ενώ για ένα κινητό τηλέφωνο είναι 75 κιλά ( LCA of Telecommunication System-Material Input per Unit Service of the Italian Mobile Telephone Network, A. Federico, F. Musmeci, D. Machini, 13 th Discussion Forum on LCA, Λωζάνη 2001). Η παραγωγή ενός προϊόντος απαιτεί συχνά την χρήση χημικών ουσιών, πολλές φορές επικίνδυνων. Σύμφωνα με το Worldwatch Institute στη βιομηχανία παραγωγής ημιαγωγών γίνεται μια από τις πιο εντατικές χρήσεις χημικών ουσιών. Ένα τέτοιο εργοστάσιο μπορεί να χρησιμοποιεί χημικά. Μερικοί ερευνητές υπολογίζουν ότι η παραγωγή μικροτσίπ 2 γραμμαρίων μιας μνήμης 32 MB DRAM βάρους 2 γραμμαρίων απαιτεί 800πλάσια ποσότητα ορυκτών καυσίμων και πλάσια ποσότητα νερού και 36πλάσια ποσότητα χημικών. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ίδιου ινστιτούτου το 2001 αντιστοιχούσε παραγωγή τρανζίστορ ανά άτομο. Στον Πίνακα 4.2 φαίνονται οι απαιτήσεις σε καύσιμα και υλικά για την παραγωγή ενός μικροτσίπ 3 γραμμαρίων για 32 ΜΒ DRAM. Η παραγωγή εξάλλου κάθε προϊόντος απαιτεί σημαντική κατανάλωση ενέργειας (από το στάδιο της εξόρυξης των πρώτων υλών μέχρι την απόσυρση του προϊόντος και την διαχείρισή τους ως απόβλητο) με αποτέλεσμα να ρυπαίνεται η ατμόσφαιρα και να επιδεινώνεται η αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος, εφόσον χρησιμοποιούνται ορυκτά καύσιμα. Επίσης στον Πίνακα 4.3 δίνονται τα υλικά που ανακτήθηκαν από έναν τόνο ηλεκτρονικών πλακετών. Απαιτήσεις Ποσότητα (γραμμάρια) Ορυκτά καύσιμα Χημικές ενώσεις 72 Νερό Συστατικά αέρια (κυρίως άζωτο) 700 Πίνακας 4.2. Απαιτήσεις για την παραγωγή ενός μικροτσίπ 2 γραμμαρίων (Worldwatch Institude, Vital signs 2002). 50

59 Υλικό Κιλά/τόνο Πλαστικό 273 Χαλκός 130 Σίδηρος 41 Βρώμιο 26 Μόλυβδος 25 Κασσίτερος 20 Νικέλιο 18 Αντιμόνιο 10 Ψευδάργυρος 4 Άργυρος 0,45 Χρυσός 0,45 Κάδμιο 0,36 Ταντάλιο 0,17 Μολυβδένιο 0,14 Παλλάδιο 0,11 Βηρύλλιο 0,08 Κοβάλτιο 0,08 Δημήτριο 0,05 Λευκόχρυσος 0,03 Λανθάνιο 0,03 Υδράργυρος 0,01 Πίνακας 4.3. Υλικά που περιέχονται σε έναν τόνο ηλεκτρονικών πλακετών (Technical University of Denmark). 4.3 Ανάλυση κύκλου ζωής των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Μία αρκετά γνωστή μέθοδος εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά είδη είναι η ανάλυση κύκλου ζωής. Σύμφωνα με την μέθοδο αυτή λαμβάνονται υπόψη και εξετάζονται όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας ενός προϊόντος, από την απαρχή της δημιουργίας του μέχρι το τέλος της ζωής του. Η ανάλυση κύκλου ζωής (ΑΚΖ) απαιτεί την συλλογή και ανάλυση στοιχείων σχετικά με ισοζύγια ενέργειας και μάζας από την παραγωγή μέχρι την απόρριψη του προιόντος, με σκοπό την εξαγωγή συμπερασμάτων για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει το προιόν αυτό. Έτσι, με βάση τα αποτελέσματα της χρήσης της, είναι δυνατόν να βρεθούν ποια τμήματα της ζωής του προιόντος καταναλώνουν την περισσότερη ενέργεια ή πρώτες ύλες και σε ποια τμήματα παράγονται τα περισσότερα ή ποιο επικίνδυνα απόβλητα, έτσι ώστε να ληφθούν αποφάσεις, για την μείωσή τους (Παπαδόπουλος, 1998). Στον τομέα των Η/Υ έχουν υλοποιηθεί δύο βασικές μελέτες ΑΚΖ οι οποίες έχουν προσδιορίσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων αυτών. Η πρώτη μελέτη, η οποία φαίνεται στον Πίνακα 4.4, δίνει έμφαση στην παραγωγική φάση του κύκλου ζωής των Η/Υ και προσδιορίζει την κατανάλωση ενέργειας και νερού καθώς και την παραγωγή αποβλήτων κατά την παραγωγική διαδικασία. Η δεύτερη μελέτη, η οποία 51

60 φαίνεται στον Πίνακα 4.5, λαμβάνει υπόψη όλες τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκύπτουν από ολόκληρη την διάρκεια ζωής των Η/Υ. συγκεκριμένα υπολογίζει ην κατανάλωση πρώτων υλών, την συνεισφορά στον ευτροφισμό, την όξινη βροχή και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Παρακάτω φαίνονται οι Πίνακες 4.4 και 4.5 που αναφέρθηκαν προηγουμένως. Στάδιο ανάλυσης Χρήση ενέργειας Χρήση νερού Επικίνδυνα απόβλητα Μη επικίνδυνα απόβλητα Παραγωγή χαμηλή υψηλή υψηλή υψηλή Συσκευασίες με χαμηλή υψηλή μέτρια υψηλή ημιαγωγούς Συσκευασίες ημιαγωγών χαμηλή χαμηλή χαμηλή χαμηλή Πλακέτες και μέτρια υψηλή υψηλή μέτρια συναρμολογήσεις Οθόνη χαμηλή χαμηλή χαμηλή Χρήση υψηλή χαμηλή χαμηλή χαμηλή Πίνακας 4.4. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις κύκλου ζωής υπολογιστών (Microelectronics & Computer Technology Corporation, 1996). Στάδιο ανάλυσης Φαινόμενο θερμοκηπίου Όξινη βροχή Ευτροφισμός Κατανάλωση πρώτων υλών Παραγωγή μέτρια μέτρια υψηλή μ υψηλή μ Πλακέτες και υψηλή υψηλή μέτρια μέτρια συναρμολογήσεις Οθόνη υψηλή υψηλή υψηλή μ υψηλή μ Οδηγός δισκέτας χαμηλή χαμηλή χαμηλή χαμηλή Τροφοδοτικό χαμηλή χαμηλή μέτρια μέτρια Κάλυμμα μέτρια χαμηλή υψηλή χαμηλή Πληκτρολόγιο χαμηλή χαμηλή χαμηλή χαμηλή Διανομή χαμηλή χαμηλή χαμηλή χαμηλή Χρήση υψηλή υψηλή μ υψηλή χαμηλή Διάθεση χαμηλή χαμηλή χαμηλή χαμηλή Πίνακας 4.5. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις κύκλου ζωής υπολογιστών (Tekawa et al., 1997) Πρέπει να σημειωθεί, ότι με τον όρο υψηλή θεωρούμε την συνεισφορά μεγαλύτερη του 25%. Με τον όρο μέτρια, σε συνεισφορά μεταξύ 5% και 25%, και με την χαμηλή 52

61 σε συνεισφορά μικρότερη του 5%. Τέλος, στον χαρακτηρισμό χρήσης υψηλή μ αναφερόμαστε στην μέγιστη συνεισφορά. 4.4 Καύση των ΑΗΗΕ Η αποτέφρωση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων σε ειδικές εγκαταστάσεις συμβάλλει στην αύξηση των ρύπων, ιδιαίτερα τοξικών ενώσεων όπως βαρέα μέταλλα, διοξίνες, φουράνια και άλλα, οι οποίοι εκλύονται στην ατμόσφαιρα ή παρακρατούνται στην τέφρα των μονάδων. Για παράδειγμα, μετά την καύση, το 65% του μολύβδου παραμένει στη λάσπη, το 35% στα υπολείμματα και το 1% στην ατμόσφαιρα. Έτσι η είσοδος μικρών ποσοτήτων αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών σε εγκαταστάσεις καύσης έχει ως αποτέλεσμα υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων και άλλων μετάλλων στην σκουριά, τα καυσαέρια και τα φίλτρα των μονάδων, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στην συνέχεια ως τοξικά απόβλητα. Στην Ολλανδία έχει υπολογιστεί ότι αν σταματούσε η αποτέφρωση των μικρών «λευκών» και «γκρίζων» οικιακών συσκευών μαζί με άλλα απόβλητα, η περιεκτικότητα της τέφρας σε χαλκό, μόλυβδο, νικέλιο και άλλα μέταλλα θα περιορίζονταν σε τόσο χαμηλά επίπεδα που θα μπορούσε έτσι να χρησιμοποιηθεί κατά τρόπο ασφαλή για το περιβάλλον. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι τα μικρά απόβλητα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών αποτελούν σε ποσοστό περίπου το 40% πηγή του χαλκού που περιέχεται στην τελική τέφρα από την καύση των στερεών αστικών αποβλήτων στην Ολλανδία. Εξάλλου, η καύση του χαλκού σε μονάδες αποτέφρωσης λειτουργεί ως καταλύτης για την δημιουργία των πολύ τοξικών διοξινών. Έχει αποδειχτεί από πειραματικές δοκιμές, ότι οι κοινές συσκευές, όπως για παράδειγμα οι τηλεοράσεις, συμβάλλουν σε σημαντική ενεργειακή απώλεια, που μπορεί να φτάνει σε 400kj/kg. 4.5 Ταφή των ΑΗΗΕ Στα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απόβλητα περιέχονται πολλές επιμέρους ουσίες και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρούνται αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον κατά την υγειονομική ταφή και πολύ περισσότερο την ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων αυτών. Για να περιορισθούν οι επιπτώσεις αυτές θα πρέπει να υπάρχουν ελεγχόμενοι χώροι ταφής που να ανταποκρίνονται σε ειδικές τεχνικές και περιβαλλοντικές προδιαγραφές, όπως προσδιορίζονται από την ευρωπαϊκή Οδηγία 31/1999 και την Κοινή Υπουργική Απόφαση 29407/3508/ «μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων», η οποία ενσωματώνει μεταξύ άλλων στο εθνικό δίκαιο την Οδηγία 31/99 «για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων». Με δεδομένο ότι κανένας χώρος υγειονομικής ταφής δεν είναι εντελώς στεγανός καθ όλη την διάρκεια ζωής του, δεν μπορεί να αποκλειστεί η περίπτωση διαρροής βαρέων μετάλλων και άλλων επικίνδυνων χημικών ουσιών από τις πεταμένες ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές στο περιβάλλον και ιδιαίτερα στο υπέδαφος και τα υπόγεια νερά. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ σοβαρότερες σε περίπτωση που οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές πετάγονται 53

62 ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον ή σε χώρους όπου δεν ικανοποιούνται οι τεχνικές και περιβαλλοντικές προδιαγραφές ασφαλείας. Δυστυχώς, παρόμοιες πρακτικές ακολουθούνται σε μεγάλη έκταση στην χώρα μας, σε ορισμένα από τα υπόλοιπα κράτη μέλη της ΕΕ. Τα κύρια προβλήματα στους χώρους ταφής των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών σχετίζονται κυρίως με την απόπλυση και την εξαέρωση των επικίνδυνων ουσιών. Για παράδειγμα απόπλυση του υδραργύρου παρατηρείται κατά την καταστροφή ορισμένων τμημάτων ηλεκτρονικών συσκευών, όπως οι διακόπτες κυκλωμάτων. Αν καταστραφούν πυκνωτές που περιέχουν πολυχλωριωμένα διφαινύλια ή ταφούν είδη που περιέχουν πλαστικά με βρωμιούχους επιβραδυντές καύσης ή με κάδμιο, αυτές οι τοξικές ουσίες μπορούν να καταλήξουν στο έδαφος και τα υπόγεια νερά. Τα συνήθως όξινα νερά ή η θραύση στους χώρους ταφής μπορούν έχουν ως αποτέλεσμα την ελευθέρως μολύβδου από καθοδικές λυχνίες οθονών. Πιθανή είναι και η εξαέρωση μεταλλικού υδραργύρου και διμεθυλενουδραργύρου από τα απόβλητα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών που καταλήγουν στους χώρους ταφής. Επιπροσθέτως, οι πυρκαγιές, είτε σκόπιμες είτε ανεξέλεγκτες, στους χώρους αυτούς μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα εκπομπές βαρέων μετάλλων ή άλλων χημικών ουσιών που περιέχονται μεταξύ άλλων στα απόβλητα αυτά. 4.6 Ειδική μεταχείριση των ΑΗΗΕ κατά τη μεταφορά/αποθήκευση Σκοπός Αφού γίνεται λόγος για επιβάρυνση του περιβάλλοντος, για εξασφάλιση πόρων και μείωση του κόστους επεξεργασίας των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών είναι σημαντικό να αναφερθεί την αναγκαιότητα της σωστής διαχείρισης των logistics του συγκεκριμένου τομέα. Θεωρείται σημαντικό μέρος της διαδικασίας η μεταφορά και η αποθήκευση των αποβλήτων. Έτσι, το WEEELABEX μέσω κάποιων κανονιστικών απαιτήσεων, θεσπίζει μέτρα τα οποία σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας και της ασφάλειας, μέσω του μετριασμού και της πρόληψης των δυσμενών επιπτώσεων των logistics των αποβλήτων ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών ειδών. Ορίζει τόσο τις τεχνικές όσο και τις απαιτήσεις διαχείρισης για τις επιχειρήσεις, οι οποίες μπορούν να αναχθούν σε άλλες απαιτήσεις διαχείρισης και βοηθά τους οργανισμούς στην επίτευξη αναγκών σε σχέση με τις διαδικασίες των logistics. Η συμμόρφωση με τους κανονισμούς του WEEELABEX δεν προσφέρει ασυλία από νομικές υποχρεώσεις. Αυτοί οι κανονισμού δεν σκοπεύουν να δημιουργήσουν εμπόδια στο εμπόριο, ούτε να αυξήσουν ή να μειώσουν τις νομικές υποχρεώσεις ενός οργανισμού. Έχει ως στόχο την εφαρμογή σε όλους τους τύπους και μεγέθη οργανισμών, καθώς και να συμπεριληφθεί σε διαφορετικές γεωγραφικές, πολιτιστικές και κοινωνικές συνθήκες. Οι κανονισμοί αυτοί ισχύουν για όλα τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού πριν από την επεξεργασία, όπως για παράδειγμα πριν από την πρώτη φυσική τροποποίηση. Απευθύνονται σε όλες τις διαδικασίες των logistics, συμπεριλαμβανομένων του χειρισμού, της διαλογής, της αποθήκευσης και της 54

63 μεταφοράς μέχρι το πρώτο βήμα της επεξεργασίας. Ακόμα, αφορά σε όλους τους φορείς logistics ασχέτως με το μέγεθος, την κύρια δραστηριότητά τους, την γεωγραφική θέση, την δομή της επιχείρησης ΑΗΗΕ ή το νομικό καθεστώς των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του φορέα. Τονίζεται πως αυτοί οι κανόνες έχουν ισχύ στα εδάφη των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των χωρών της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (ΕΖΕΣ). Ειδικότερα, σκοπεύει στα εξής: Να επιτευχθεί αποτελεσματική και αποδοτική συλλογή, χειρισμός, διαλογή και αποθήκευση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, ώστε να προληφθεί η ρύπανση και να ελαχιστοποιηθούν οι εκπομπές. Να εμποδίσει την ανεξέλεγκτη διάθεση των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Να εξασφαλιστεί η προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας και ασφάλειας. Να αποτρέψει την παράνομη μεταφορά των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού εκτός συνόρων. Να αποτρέψει όχι μόνο την παράνομη μεταφορά αλλά και την διάθεσή τους σε επιχειρήσεις οι οποίες αποτυγχάνουν να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς. Να δημιουργήσει θεμιτό ανταγωνισμό για όλους τους φορείς της αλυσίδας των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της εναρμόνισης των διαδικασιών παρακολούθησης, μέτρησης και τα μέτρα υποβολής εκθέσεων, προκειμένου να προωθηθούν μέτρα φιλοπεριβαλλοντικά για την συλλογή, τον χειρισμό, την διαλογή, την αποθήκευση και την μεταφορά των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, καθώς και με τον προσδιορισμό των υφιστάμενων αρχών και βέλτιστων πρακτικών. Η πολιτική που περιγράφεται βασίζεται στην αρχή, πως προληπτικά μέτρα θα πρέπει να ληφθούν, και η περιβαλλοντική ζημιά θα πρέπει να περιοριστεί στην πηγή καθώς και στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Ακόμα, βασίζεται στην υπόθεση ότι οι φορείς εκμετάλλευσης τηρούν την αρχή της δέουσας επιμέλειας με όλες τις δραστηριότητες Διοικητικές και οργανωτικές απαιτήσεις Νομική συμμόρφωση Ο φορέας θα πρέπει να συμμορφώνεται με την νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και τις αντίστοιχες για την μεταφορά. Επίσης, θα πρέπει να διατηρεί αρχείο που να τεκμηριώνει πως συμμορφώνεται με όλους τους κανονισμούς και τις υποχρεώσεις που ισχύουν για τις σχετικές δραστηριότητες στον χώρο. Ακόμα, πρέπει να εγκαθιδρύει και να διατηρεί μια διαδικασία ώστε να προσδιορίσει τις νομικές απαιτήσεις που ισχύουν για τις περιβαλλοντικές πτυχές, της υγιεινής και της ασφάλειας όλων των δραστηριοτήτων, τις υπηρεσίες και τις διεργασίες που πραγματοποιούνται στις εγκαταστάσεις. Αρχεία των δραστηριοτήτων του φορέα και 55

64 των σχετικών νομικών διατάξεων πρέπει να ελέγχονται και έγκυρες άδειες που απαιτούνται από τις σχετικές αρχές πρέπει να βρίσκονται στης κατοχή τους Αρχές διαχείρισης Ο φορέας πρέπει να είναι σε θέση να εξασφαλίζει ότι το σύστημα διαχείρισης είναι έτοιμο για όλες τις δραστηριότητες στους τομείς της υγιεινής, της ασφάλειας, του περιβάλλοντος και της ποιότητας. Οφείλει να επιδεικνύει συνεχή βελτίωση των δραστηριοτήτων του μέσω της αναθεώρησης και της διαδικασίας διαχείρισης Τεχνικές και δομικές προϋποθέσεις Είναι βασικό στοιχείο, ο εκάστοτε φορέας να διαθέτει την υποδομή από άποψη μεγέθους, εγκατεστημένων τεχνολογιών και χαρακτηριστικά τα οποία είναι κατάλληλα για τις δραστηριότητες που εκτελούνται. Η καταλληλότητα και χρηστικότητα του χώρου κρίνεται από την αξιολόγηση κινδύνου για όλες τις εργασίες που λαμβάνουν χώρα. Αυτή η αξιολόγηση περιλαμβάνει τον προσδιορισμό των κινδύνων, την εκτίμηση των κινδύνων και ενδεχομένως την εξάλειψη ή την μείωση αυτού καθώς και τεκμηρίωση της διαδικασίας. Οι εργαζόμενοι που διαχειρίζονται απόβλητα από λάμπες, θα πρέπει να χρησιμοποιούν συγκεκριμένο προστατευτικό εξοπλισμό όπως προσδιορίζεται από την εκτίμηση του κινδύνου. Οι εγκαταστάσεις των logistics συμπεριλαμβανομένων και των αποθηκευτικών χώρων θα πρέπει να σχεδιάζονται, οργανώνονται και συντηρούνται ώστε να παρέχουν ασφαλή πρόσβαση στην περιοχή και την αποφυγή εισόδου από μη εξουσιοδοτημένα άτομα. Επιπλέον, οι εγκαταστάσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν και να αποτρέπουν βλάβες από αλλά και στα ίδια τα απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού καθώς και των συστατικών τους. Ακόμα, πρέπει να εξασφαλίζεται ότι υπάρχει ασφαλιστική κάλυψη ή άλλοι χρηματοπιστωτικοί πόροι επαρκείς για την φύση και το μέγεθος των επιχειρήσεων. Οι ασφάλειες ή οι χρηματοπιστωτικοί πόροι θα πρέπει να συνοδεύονται από επίσημα νομικά έγγραφα, αλλά και μια ελάχιστη κάλυψη των κινδύνων και υποχρεώσεων της, όπως: Σωματικές βλάβες των εργαζομένων, εργολάβων, επισκεπτών ή γειτόνων της μονάδος Ζημιές στις γειτονικές εγκαταστάσεις Ζημιές που οφείλονται σε τυχαία έκλυση ρύπων στο περιβάλλον, όπου ο ιδιοκτήτης του ακινήτου είναι υπεύθυνος Κλείσιμο των εγκαταστάσεων εξασφαλίζοντας την ορθή εκκαθάριση της μονάδος από κάθε απόβλητο ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού Εκπαίδευση Όλοι οι εργαζόμενοι στον τομέα των logistics θα πρέπει να είναι γνώριμοι με περιβαλλοντικά θέματα, και με την πολιτική της υγιεινής και ασφάλειας της εγκατάστασης. Εργαζόμενοι και εργολάβοι οι οποίοι εμπλέκονται στις εργασίας θα 56

65 πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι άρτια ώστε να εκπληρώνουν τις αποστολές που τους αναθέτονται. Η εκπαίδευση πρέπει να συμπεριλαμβάνει σχέδιο άμεσης αντίδρασης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, μέτρα επαγγελματικής υγιεινής και ασφάλειας και εκπαίδευση για όλες τις σχετικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκεί. Η αποδοτικότητα και η ολοκληρωμένη εκπαίδευση πρέπει να ελέγχονται τακτικά. Τα προγράμματα κατάρτισης θα πρέπει να έχουν τέτοια μορφή, τρόπο και γλώσσα ώστε να είναι κατανοητά από τον εκπαιδευόμενο. Το εκπαιδευτικό υλικό και πληροφορίες συμπεριλαμβανομένων των εγγράφων τεχνικών οδηγιών, δηλώσεις ασφαλείας, διαγράμματα πληροφοριών, τράπεζες θεμάτων, φωτογραφίες ή παραδείγματα των στοιχείων των ΑΗΗΕ και δελτία δεδομένων ασφαλείας για επικίνδυνα χημικά στοιχεία, πρέπει να είναι διαθέσιμα στον χώρο εργασίας ή εύκολα προσβάσιμα στους εργαζόμενους σε κάθε χρονική στιγμή Αντίστροφη παρακολούθηση Ο χρήστης θα πρέπει να ανιχνεύει και να τεκμηριώνει την αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα των AHHE ως το πρώτο βήμα της επεξεργασίας. Η τεκμηρίωση πρέπει να καταγράφει την κατάλληλη διαδικασία σύμφωνα με τους κανονισμούς αυτού του εγγράφου. Ο χρήστης πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσει την προέλευση των ΑΗΗΕ. Αν οι φορείς συμμορφώνονται με αυτό το κανονιστικό έγγραφο το οποίο έχει εγκριθεί από ανεξάρτητο φορέα, δεν κρίνεται απαραίτητη ειδική τεκμηρίωση. Στις περιπτώσεις όπου τα ΑΗΗΕ παραδίδονται σε ενδιάμεσες επιχειρήσεις η ευθύνη παραμένει στον φορέα Προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση Ο φορέας είναι υπόχρεος να συνάπτει συμβάσεις με τρίτους, οι οποίοι είναι αρμόδιοι να εκτελούν διαδικασίες προετοιμασίας για επαναχρησιμοποίηση. Αν διαπιστωθεί πως τα ΑΗΗΕ και τα τμήματά τους δεν δύναται να επαναχρησιμοποιηθούν τότε επιστρέφονται στην συλλογή της εγκατάστασης. Αν ο φορέας συμμετέχει σε δραστηριότητες προετοιμασίας προς επαναχρησιμοποίηση, θα πρέπει να συμβαδίζει με τους κανονισμούς που αφορούν στην επεξεργασία Αποστολές μεταφορές Τα ΑΗΗΕ τα οποία πρόκειται να μεταφερθούν εκτός συνόρων θα πρέπει να υπόκεινται στις απαιτήσεις της Οδηγίας 2002/96/EC. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει κάποιος φορέας να ξεκινήσει, να συμβάλλει ή να επιτρέπει με οποιοδήποτε άλλο τρόπο την αποστολή των ΑΗΗΕ, τα οποία μπορεί να οδηγούνται χώρα ή φορέα επεξεργασίας η οποία δεν είναι σύμφωνη με τους στόχους του WEEELABEX και της Oδηγίας 2002/96/EC. Τέλος, πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι ελάχιστες απαιτήσεις για την παρακολούθηση αποστολών, όπως αυτές ορίζονται στον κανονισμό 1013/2006 για τις μεταφορές αποβλήτων. 57

66 4.7 Τεχνικές προδιαγραφές Χειρισμός Τα ΑΗΗΕ πρέπει να μεταχειρίζονται και να αποθηκεύονται με ενδιαφέρον και φροντίδα ώστε να αποφεύγεται η απελευθέρωση επικίνδυνων υλικών στον αέρα, το νερό ή το έδαφος λόγω μη αναμενόμενης βλάβης ή διαρροής. Στον χειρισμό αναφερόμαστε και στις φορτοεκφορτώσεις. Κατά την μεταχείριση και την αποθήκευση ειδική προσοχή πρέπει να δοθεί στα ακόλουθα: Στον εξοπλισμό εναλλαγής θερμότητας, για την αποφυγή ζημιών στο σύστημα του εναλλάκτη. Αναφέρεται σε ψυγεία, καταψύκτες και γενικά σε συσκευές που παραδίνουν κρύα προϊόντα, κλιματιστικά και θερμοπομπούς. Στις συσκευές οθονών CRT για την αποφυγή κατάρρευσης και/ή την εκπομπή φθοριζουσών επικαλύψεων. Στους λαμπτήρες και σε συσκευές που τους περιέχουν, ώστε να αποφευχθεί το σπάσιμο και στην συνέχεια η απελευθέρωση υδραργύρου. Στους λαμπτήρες κατά τον διαχωρισμό τους σε γραμμικές και μη γραμμικές κατηγορίες για να αποτρέπεται η θραύση τους. Στους ανιχνευτές καπνού καθώς μπορεί να περιέχουν ραδιενεργά συστατικά. Στις συσκευές που περιέχουν λάδια και άλλα υγρά μέσα σε ένα εσωτερικό κύκλωμα σαν μέρος της συσκευής ή στους πυκνωτές που περιέχουν ορυκτό ή συνθετικό λάδι, ώστε να αποφευχθεί η διαρροή και άλλες εκπομπές Στις συσκευές που περιέχουν αμίαντο, για την αποφυγή απελευθέρωσης ινών αμιάντου. Όλοι οι χειρισμοί των ΑΗΗΕ όπως φορτοεκφορτώσεις και μεταφορές πρέπει να γίνονται με τα κατάλληλα εργαλεία, εμπορευματοκιβώτια ώστε να αποφευχθούν οι βλάβες. Δεν επιτρέπεται να εναποθέτονται ανεξέλεγκτα εμπορευματοκιβώτια οθονών CRT, επίπεδων οθονών, εξοπλισμών εναλλακτών θερμότητας. Ο χειρισμό των ΑΗΗΕ δεν πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ο οποίος να επηρεάζει αρνητικά ή και να αναστέλλει την προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, απορρύπανση ή και ανάκτηση. Επίσης δεν επιτρέπεται η σύνθλιψη ή η συμπίεση των ΑΗΗΕ πριν από την επεξεργασία. Μόνο όταν όλα τα ΑΗΗΕ και τα συστατικά έχουν διαχωριστεί θα έπρεπε να προωθούνται σε επόμενη επεξεργασία Αποθήκευση Οι αποθηκευτικοί χώροι των εγκαταστάσεων μεταφοράς και αποθήκευσης απαιτούν τα εξής: Στεγανές επιφάνειες για όλους τους χώρους αποθήκευσης των ΑΗΗΕ, όπως προβλέπει το WEEELABEX με το έγγραφο Logistics V9.0 Εγκαταστάσεις συλλογής διαρροών θεωρείται απαραίτητη για κάθε ακάλυπτο σημείο στον χώρο αποθήκευσης. 58

67 Η αδιάβροχη κάλυψη πρέπει να υπάρχει όπου αποθηκεύονται εναλλάκτες θερμότητας, συσκευές οθονών CRT, επίπεδες οθόνες και λαμπτήρες. Η ποσότητα των ΑΗΗΕ η οποία βρίσκεται χωρίς αδιάβροχη κάλυψη δεν πρέπει να ξεπερνά την μέση ποσότητα των ΑΗΗΕ που παρέχονται ανά μήνα. Ακόμα, οι χώροι οι οποίοι σχεδιάζονται για την αποθήκευση των ΑΗΗΕ τα οποία πρόκειται να επαναχρησιμοποιηθούν πρέπει να φέρουν αδιάβροχη κάλυψη. Κατά την αποθήκευση συσκευών οθονών CRT, επίπεδων οθονών, συσκευές εναλλακτών θερμότητας και λαμπτήρων πρέπει να τοποθετούνται σε εμπορευματοκιβώτια ή να στοιβάζονται με σταθερό τρόπο, ώστε να προλαμβάνονται ζημιές ή σπασίματα Χωριστή συλλογή και διαλογή Κατά την συλλογή και μεταφορά των ΑΗΗΕ, δεν πρέπει να αναμιγνύονται με απόβλητα άλλων ειδών μέσα στα ίδια εμπορευματοκιβώτια ή στα δοχεία. Εξαίρεση των όσων ορίζονται σε αυτή την παράγραφο μπορεί να γίνει αποδεκτή μόνο όταν ο φορέας εκμετάλλευσης διαβεβαιώνει πως μετά θα διαχωριστούν εκ νέου πριν την επεξεργασία ή όταν απαιτείται από εθνικές ή υποεθνικές οδηγίες. Τα ΑΗΗΕ θα πρέπει να διαχωρίζονται στις κατηγορίες των ΑΗΗΕ ή σε άλλες κατηγορίες διαχωρισμού οι οποίες ορίζονται από κάποιον κανονισμό ή έχουν συμφωνηθεί με συμβάσεις με οργανισμούς ή άλλους πελάτες. Οι λάμπες πρέπει να αφαιρούνται με το χέρι από όλα τα συλλεγόμενα φωτιστικά. Η αφαίρεση των λαμπτήρων από τις συσκευές πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην παρεμποδίζεται η περιβαλλοντική ανακύκλωση ή ανάκτηση των τμημάτων ή ολόκληρων των συσκευών Προετοιμασία για μεταφορά συσκευών οθονών CRT και επίπεδων οθονών Οι φορείς των εγκαταστάσεων μεταφορών/αποθήκευσης πρέπει να καταγράφουν την ποσότητα και την προέλευση των συλλεγόμενων ΑΗΗΕ και να διαβιβάζονται φέροντας σημειωμένα το βάρος, καταμετρημένα τεμάχια ή έγγραφα με την πληρότητα, μέγεθος και αριθμό των δοχείων. Πρέπει να υπάρχουν τα κατάλληλα παραστατικά της ζύγισης όπως αυτά προβλέπονται. Ηλεκτρονικά ή αντίγραφα των αρχείων πρέπει να είναι διαθέσιμα για τουλάχιστον τρία χρόνια, εκτός και αν οι αρχές, οργανισμοί σχετικοί με την παραλαβή/επεξεργασία των AHHE ή άλλοι πελάτες έχουν ορίσει μία πιο μεγάλη περίοδο. Οι υπεύθυνοι πρέπει να διαβεβαιώνουν ότι οι μεταφορείς διατηρούν αρχεία με την ποσότητα και την προέλευση των ΑΗΗΕ που παραλήφθηκαν καθώς και την ποσότητα και τον προορισμό όπου προωθούνται τα ΑΗΗΕ. Επίσης, πρέπει οι μεταφορείς να φέρουν αρχεία και έγγραφα που να συμφωνούν με διεθνείς, εθνικές ή υποεθνικές νομικές απαιτήσεις. Πρέπει να εφαρμόζονται όσα ορίζονται από την Οδηγία 2002/96/EC και τον κανονισμό Νο 1013/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14 ης Ιουνίου 2006 για τις μεταφορές των αποβλήτων. 59

68 60

69 5 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 5.1 Εισαγωγή του προβλήματος και δεδομένα Τα ΑΗΗΕ είναι ένα από τα πιο αναπτυσσόμενα είδη αποβλήτων στον κόσμο και έρευνες έδειξαν πως περιέχονται σε ποσοστό 2-5% της ροής των κοινών στερεών αποβλήτων (EPA, 2001). Στην Ευρώπη τα ΑΗΗΕ αυξάνονται κατά 16-28% κάθε πέντε χρόνια, δηλαδή με ρυθμό τρεις φορές ταχύτερο από τα κοινά απόβλητα. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα ΑΗΗΕ χωρίζονται σε δέκα κατηγορίες. Σε αυτές τις κατηγορίες έχουμε και τις τηλεοράσεις, οι οποίες ανήκουν στην κατηγορία 4α αλλά και τις οθόνες Η/Υ, οι οποίες ανήκουν με την σειρά τους στην κατηγορία 3α. Καθώς η τεχνολογία ακμάζει, οι καταναλωτές αγοράζουν ραγδαία όλο και περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές, όπως υπολογιστές, κινητά, τηλεοράσεις και παρόμοια τεχνολογικά επιτεύγματα, ακόμα και αν αυτά δεν είναι ιδιαίτερα πρακτικά (Kahhat et al., 2008). Δυσκολίες που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά απόβλητα δεν έχουν να κάνουν μόνο με τις αυξανόμενες ποσότητες των αποβλήτων αλλά και με την πολυπλοκότητα αυτών. Πλήθος νέων τεχνολογιών έχουν ενσωματωθεί στα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά προϊόντα και κάθε ένα από αυτά αποτελείται από μεγάλη ποικιλία διαφόρων υλικών και εξαρτημάτων (Kang and Schoenung, 2005). Στα ΑΗΗΕ εμπεριέχονται πάνω από 1000 διαφορετικές ουσίες, πολλές από τις οποίες είναι επικίνδυνες για την υγεία, όπως αναφέραμε στα προηγούμενα κεφάλαια. Επίσης σημαντικά όμως είναι και τα πολύτιμα μέταλλα, όπως σίδηρος, αλουμίνιο, χαλκός, χρυσός που υπάρχουν μέσα στις συσκευές και άλλα χρήσιμα υλικά. Η αναλογία του σιδήρου, αλουμινίου, χρυσού, χαλκού και άλλων μετάλλων μέσα στα ΑΗΗΕ είναι πάνω από 60% έναντι των επιβλαβών στοιχείων που αποτελούν το 2,7% (Widmer, 2005). Η τελευταία σύγκριση αναφέρεται μόνο στην διαφορά των μεγεθών και όχι στο περιβαλλοντικό ή οικονομικό κόστος. Στην συνέχει γίνεται η παρουσίαση δύο μεθοδολογιών για την εκτίμηση αποβλήτων Η/Υ και κινητών τηλεφώνων η πρώτη και για τηλεοράσεις η δεύτερη. Παρουσιάζονται και οι δύο σε αντιπαράθεση, γιατί στην μεν πρώτη λαμβάνει υπόψη τέσσερα διαφορετικά σενάρια για τα αγαθά όταν αυτά βρίσκονται στο τέλος της διάρκειας ζωής τους. 5.2 Μεθοδολογία εκτίμησης αποβλήτων από Η/Υ και κινητά τηλέφωνα Ένας τυπικός Η/Υ ζυγίζει περίπου 29,6 κιλά και συνήθως αποτελείται από διάφορα μέταλλα σε ποσοστό 43,7%, πλαστικό σε 23,3%, ηλεκτρονικά εξαρτήματα σε 17,3% και γυαλί σε 15,7% (Berkhout and Hertin, 2004). Έγινε αναφορά σε προηγούμενο κεφάλαιο για την τεράστια κατανάλωση καυσίμων και ενέργειας για να κατασκευαστεί ένας υπολογιστής, και ένα γεγονός που κάνει περισσότερο από ποτέ αναγκαία την ανακύκλωση και ανάκτηση υλικών είναι η μείωση της διάρκειας ζωής αυτών των συσκευών. Το 1997, ο μέσος όρος ζωής ενός υπολογιστή αντιστοιχούσε σε 4 έτη. Μειώθηκε το 2005 σε 2 έτη και διαρκώς μειώνεται (Kang and Shoenung, 2006). Μέχρι το 2005 υπήρχαν πάνω από 1 δισεκατομμύριο υπολογιστές σε 61

70 ολόκληρο τον πλανήτη (Tanskanen, 2013). Στην Εικόνα 5.1 φαίνεται η μεθοδολογία που ακολουθείται για να γίνει η εκτίμηση των ΑΗΗΕ. Εκτίμηση αποβλήτων οθονών τηλεοράσεων και Η/Υ Συλλογή δεδομένων: Σε αυτήν την μελέτη, συλλέγονται δεδομένα αν αυτά είναι διαθέσιμα από τους αρμόδιους φορείς, για την ποσότητα των εν λόγω αγαθών στην αγορά. Σημείωση: Τα δεδομένα είναι ελλιπή και θα παρουσιαστεί κυρίως η μεθοδολογία Για την διάρκεια ζωής των εν λόγω συσκευών έγινε βιβλιογραφική έρευνα. Σημείωση: Σε μελλοντική μελέτη προτείνεται η δημιουργία ερωτηματολογίου για τον προσδιορισμό της. Χρήση χρονοσειρών πολλαπλών μοντέλων διάρκειας ζωής. Σημείωση: Με αυτό το μοντέλο, αναγνωρίζονται οι τιμές επαναχρησιμοποίησης, αποθήκευσης, ανακύκλωσης και διάθεσης σε χωματερές. Εκτιμήσεις με χρήση της λογιστικής εξίσωσης. Σημείωση: Κάνοντας χρήση αυτού του μοντέλου, γίνεται πρόβλεψη μελλοντικών ποσοτήτων αποβλήτων. Για να γίνει αυτό χρησιμοποιείται το λογισμικό Microsoft Excel. Εικόνα 5.1 Συνοπτικά τα βήματα και η μεθοδολογία για την παρούσα μελέτη βήμαβήμα. Τα κινητά τηλέφωνα χρησιμοποιούν διαφορετικούς τύπους μπαταριών όπως υβριδια νικελίου-μετάλλου, λιθίου, νικελίου-κάδμιου ή οξέα μολύβδου. Όλα τα παραπάνω 62

71 στοιχεία εξάγονται από την γη. Η μέση διάρκεια ζωής ενός κινητού τηλεφώνου είναι περίπου στους 18 μήνες. Υπάρχει μεγάλος αριθμός κινητών τηλεφώνων στα σπίτια, τα οποία δεν βρίσκονται σε χρήση. Έχει εκτιμηθεί πως στην Ευρώπη το 2006, 105 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα ήταν ξεπερασμένης τεχνολογίας. Στην Κίνα το 2008 περίπου 75 εκατομμύρια κινητά τηλέφωνα έγιναν απόβλητα σύμφωνα με εκτιμήσεις (Canning, 2006). Σύμφωνα με στατιστικές μελέτες της Ένωσης Διεθνών Τηλεπικοινωνιών το 2013, ο ρυθμός εισόδου των κινητών τηλεφώνων είναι 96,2 ανά 100 άτομα στον κόσμο (ITU, 2013). Τα κινητά τηλέφωνα αναπόσπαστο πολυεργαλείο το οποίο αρχικά χρησιμοποείται για τις επικοινωνίες αλλά και σαν ρολόι, αριθμητικός υπολογιστής, μέσο αναπαραγωγής ήχου και σαν κάμερα. Ακόμα και για περιήγηση στο διαδίκτυο. Είναι ένας πολύ γρήγορα αναπτυσσόμενος κλάδος και αποτελεί γεγονός η είσοδος στην αγορά νέων μοντέλων καθημερινά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, η διάρκεια ζωής τους να μειώνεται και κάθε τηλέφωνο να χρησιμοποιείται από 9-19 μήνες (Maragkos et al., 2013). Αυτό επακολουθεί την αύξηση των ηλεκτρονικών αποβλήτων. Για να γίνει η εκτίμηση δημιουργίας ηλεκτρονικών αποβλήτων, καταρχάς χρειάζεται την ημερομηνία παραγωγής ή πώλησης των ηλεκτρονικών συσκευών. Έπειτα πρέπει να καθορίσουμε την διάρκεια ζωής αυτών των προϊόντων. Αυτό είναι αρκετά περίπλοκο για τους Η/Υ αλλά και τα κινητά τηλέφωνα σε σχέση με άλλα προϊόντα όπως οικιακές συσκευές οι οποίες θεωρούνται ανθεκτικά αγαθά. Για τους Η/Υ και τα κινητά τηλέφωνα η διάρκεια ζωής με χρήση έχει μειωθεί ραγδαία (Kang and Schoenung, 2006). Πληροφορίες για τις πωλήσεις Η/Υ και τα κινητά τηλέφωνα δεν είναι διαθέσιμα στην χώρα μας. Υπάρχει η εναλλακτική λύση, να εκτιμηθούν τα απόβλητα από τα δεδομένα εισαγωγής τέτοιων αγαθών στην χώρα μας. Για τα εκτιμηθεί η αγορά και η διάρκεια ζωής των κινητών τηλεφώνων είναι καλή προσέγγιση να θεωρήσουμε σαν ποσότητα όσοι και οι ενεργοί χρήστες στις κινητές τηλεφωνίες, αν αυτά τα στοιχεία είναι εφικτό να αποκτηθούν. Μετά το πέρας της διάρκειας ζωής τους αυτά τα αγαθά θεωρούνται απόβλητα. Στην Εικόνα 5.2 φαίνονται οι διαφορετικές ροές που μπορεί να ακολουθήσουν τα ηλεκτρονικά απόβλητα. σύμφωνα με την εικόνα, μια νέα ηλεκτρονική συσκευή μετά την αγορά της και το πέρας ενός χρονικού διαστήματος, θεωρείται ξεπερασμένης τεχνολογίας. Έπειτα είναι διαθέσιμες τέσσερις επιλογές στον ιδιοκτήτη του εξοπλισμού αυτού, είτε αυτοί είναι ιδιώτες είτε οργανισμοί, δημόσιοι φορείς και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αρχικά, μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί, πιθανόν αφού πωληθεί ή δοθεί σε κάποιον δεύτερο χρήστη. Άλλη εναλλακτική ενέργεια είναι να το αποθηκεύσει ο χρήστης του. Σαν επιλογή παρουσιάζεται η διάθεση του προς ανακύκλωση ή τελικά να διατεθεί μαζί με τα κοινά αστικά απόβλητα σε χώρους ανεξέλεγκτης ταφής απορριμάτων. 63

72 Εικόνα 5.2 Ροή ηλεκτρονικών αποβλήτων σε διαφορετικά σενάρια χρήσης. Μέσα από βιβλιογραφική μελέτη διαπιστώθηκε πως η οικονομία της χώρας μας μοιάζει με αυτήν του Ιράν, οπότε μπορούμε να θεωρήσουμε την ίδια μέση διάρκεια ζωής για έναν Η/Υ και τα κινητά τηλέφωνα. Ορίζεται δηλαδή ως 5 έτη η διάρκεια ζωής από την πρώτο χρήστη και 3 έτη για τον δεύτερο για τους Η/Υ. Αντίστοιχα για τα κινητά ορίζονται 3 και 2 έτη. Επιπροσθέτως σε αντίστοιχες μελέτες έγιναν κάποιες υποθέσεις, οι οποιες παρουσιάζονται στην Εικόνα 5.3 Εκτιμώμενες επιλογές για υπολογιστές ξεπερασμένης τεχνολογίας στο τέλος της διάρκειας ζωής τους: 60% επαναχρησιμοποίηση (δεύτερος χρήστης), 35% αποθηκεύεται από τον πρώτο χρήστη (3 έτη), 3% ανακυκλώνεται και 2% διατίθεται σε χωματερές. Μετά τα 3 έτη χρήσης από τον δεύτερο χρήστη υπάρχουν τρεις εναλλακτικές: 63% αποθήκευση για 3 έτη, 2% ανακύκλωση, 35% διάθεση σε χωματερές. 64

73 Εκτιμώμενες επιλογές για κινητά τηλέφωνα ξεπερασμένης τεχνολογίας στο τέλος της διάρκειας ζωής τους: 70% επαναχρησιμοποίηση (δεύτερος χρήστης), 20% αποθήκευση από τον πρώτο χρήστη (3 έτη), 2% ανακύκλωση και 8% διάθεση σε χωματερές. Μετά τα 2 έτη χρήσης από τον δεύτερο χρήστη υπάρχουν τρεις εναλλακτικές: 60% αποθήκευση για 2 έτη, 5% ανακύκλωση και 30% διάθεση σε χωματερές. Εικόνα 5.3 Σχηματική αναπαράσταση του μοντέλου που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της πρόβλεψης δημιουργίας αποβλήτων με τις σχετικές υποθέσεις Εξισώσεις για το πολλαπλό μοντέλο χρονοσειρών Χρησιμοποιείται το μοντέλο που προτείνεται από τους Peralta and Fontanos (2006) με κάποιες τροποποιήσεις. Αυτό το μοντέλο δίνει τις τέσσερις εναλλακτικές για ηλεκτρονικές συσκευές ξεπερασμένης τεχνολογίας που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Οι εξισώσεις που χρησιμοποιούνται δίνονται παρακάτω: Όπου: Rut = P1 * (Ot-l Imports + Ot-l Domestic production) (1) Rut είναι η συνολική ποσότητα για επαναχρησιμοποίηση την χρόνια t 65

74 P1 αντιστοιχεί στο ποσοστό των αντικειμένων που πρόκειται να επαναχρησιμοποιηθούν την χρονιά t. Ot-l Imports είναι ο αριθμός των προϊόντων ξεπερασμένης τεχνολογίας από τα εισαγόμενα αγαθά. Ot-l Domestic production είναι ο αριθμός των προϊόντων ξεπερασμένης τεχνολογίας από τα αγαθά εγχώριας παραγωγής. l είναι η διάρκεια ζωής του προϊόντος. St = [P2 * (Ot-l I + Ot-l D) + [P1 * P5 * (Ot-l-l 1 I + Ot-l-l 1 D)] (2) Όπου: St αντιστοιχεί στην ποσότητα που αποθηκεύεται από τον πρώτο και δεύτερο χρήστη. P2 είναι το ποσοστό αποθήκευσης από τον πρώτο χρήστη. P5 είναι το ποσοστό αποθήκευσης από τον δεύτερο χρήστη. l 1 είναι η διάρκεια ζωής από τον δεύτερο χρήστη. Rct = [P3 * (Ot-l I + Ot-l D) + [P2 * P8 * (Ot-l-l 2 I + Ot-l-l 2 D)] + [P1 * P6 * (Ot-l I + Ot-l D)] + [P1 * P5 * P10 * (Ot-l-l 3 I + Ot-l-l 3 D)] (3) Όπου: Rct αντιστοιχεί στην συνολική ποσότητα των ανακυκλωμένων μονάδων από τον πρώτο και δεύτερο χρήστη l 2 είναι η διάρκεια αποθήκευσης από τον πρώτο χρήστη. l 3 είναι η διάρκεια αποθήκευσης από τον δεύτερο χρήστη. P3 είναι το ποσοστό των ανακυκλωμένων από τον πρώτο χρήστη. Παρακάτω δίνονται στον Πίνακα 5.1 οι τιμές για τις διάφορες πιθανότητες χρήσης για τους Η/Υ και τα κινητά τηλέφωνα. 66

75 ΕοL options H/Y Κινητά τηλέφωνα Obsolete reused (P1) Obsolete stored (P2) Obsolete recycled (P3) 3 8 Obsolete landfilled (P4) 2 2 Reused stored (P5) Reused recycled (P6) 2 5 Reused landfilled (P7) Stored recycled (P8) Stored landfilled (P9) 80 5 Stored recycled (P10) 10 5 Stored landfilled (P11) Πίνακας 5.1 Ποσοστά για τις διάφορες χρήσεις των προϊόντων ξεπερασμένης τεχνολογίας στο τέλςο της διάρκειας ζωής τους. Όπου: Lat = [P4 * (Ot-l I + Ot-l D)] + [ P2 * P9 * (Ot-l-l 2 I + Ot-l-l 2 D)] + [ P1 * P7 * (Ot-l-l 1 I + Ot-l-l 1 D)] + [ P1 * P5 * P11 * (Ot-l-l 3 I + Ot-l-l 3 D)] (4) Lat αντιστοιχεί στην συνολική ποσότητα των μονάδων που διατίθενται στις χωματερές από τον πρώτο και δεύτερο χρήστη Εκτιμήσεις με χρήση της λογιστικής εξίσωσης Στη συνέχεια της μελέτης γίνεται χρήση του λογιστικού μοντέλου για την εκτίμηση της ποσότητας αποβλήτων από Η/Υ και κινητά τηλέφωνα στο μέλλον. Το 1838 ο Pierre Francois Verhulst την εξίσωση λογιστικής ανάπτυξης. Το λογιστικό μοντέλο έχει τις ρίζες του στην οικολογία με στόχο την μοντελοποίηση της ανάπτυξης του πληθυσμού (Yu et al., 2002). Χρησιμοποιήθηκε αρχικά στον τομέα της βιολογίας (Lotka, 1925). Αργότερα και μέχρι σήμερα χρησιμοποιείται ευρέως για την πρόβλεψη της διάδοσης μεγάλης ποικιλίας τεχνολογιών συμπεριλαμβανομένων των κινητών τηλεφώνων, Η/Υ και τηλεοράσεων (Boretos, 2007, Frank, 2004, Yamasue et al. 2006). Επιπλέον, γίνεται η υπόθεση πως το λογιστικό μοντέλο αυτό είναι επαρκώς ακριβές και ανθεκτικό ώστε να αντιληφθεί τα διάφορα χαρακτηριστικά του ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Για την ακρίβεια, μέχρι τώρα και για όσο η διαφοροποίηση της τεχνολογίας μας αφορά, τέτοιες καμπύλες χρησιμοποιούνται, λόγω της ικανότητάς τους να προβάλλει αυτές τις διαδικασίες και παράλληλα να αναδεικνύει τις τυπικές φάσεις: εισαγωγή- ανάπτυξη, κλίση- εκτόξευση πωλήσεων και κορεσμός (Dwivedy and Mittal, 2010a). Η εξίσωση είναι η ακόλουθη: όπου: dn/dt = r * N * [(1 N) / K] (5) 67

76 Το Ν δείχνει το μέγεθος του πληθυσμού. Το r είναι ο αριθμός εισόδου στην αγορά. Το Κ είναι η περιβαλλοντική χωρητικότητα ή το μέγιστο μέγεθος του πληθυσμού, που το περιβάλλον θα μπορούσε να υποστηρίξει. Σε αυτήν την εξίσωση το r και Κ είναι σταθερές ενώ το Ν μεταβάλλεται με το πέρασμα του χρόνου, για να παραχθεί η καμπύλη στο σχήμα S. Η λύση της εξίσωσης την χρονική στιγμή t+1 έχει την μορφή: Όπου: R = e^r α = (R 1 ) / K Νt+1 = (Nt * R) / (1 + a * Nt) (6) Το λογιστικό μοντέλο έχει χρησιμοποιηθεί για την εκτίμηση της ποσότητας ηλεκτρονικών αποβλήτων από τους Yang και Williams καθώς και Maheshwar Dwivedy αντίστοιχα για την Αμερική και την Ινδία (Dwivedy and Mittal, 2010a, Yang and Williams, 2009). Η έρευνα που έγινε για την Ινδία έδειξε ότι η μεταβλητή r για ένα λογιστικό μοντέλο παραμένει σταθερή και περίπου ίση με 0, Μεθοδολογία εκτίμησης αποβλήτων από οθόνες τηλεοράσεων Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί πως παρουσιάζεται ο τρόπος σκέψης και η μεθοδολογία για μια τέτοια μελέτη, κάνοντας την περισσότερο ποιοτική. Αυτό συμβαίνει λόγω έλλειψης δεδομένων που αφορούν στην ποσότητα συγκεκριμένων προϊόντων στην αγορά, στοιχεία για την ξεχωριστή συλλογή τους και επεξεργασία τους. Στην εργασία γίνεται λόγος για οθόνες υπολογιστών και τηλεοράσεων καθώς μόνο για αυτές τις κατηγορίες αποκτήθηκαν κάποια στοιχεία της ποσότητας που συλλέχθηκαν. Η ανάλυση θα παρουσιαστεί σαν να υπήρχαν όλα τα επιθυμητά στοιχεία, αποσκοπώντας στην μελλοντική χρήσης της πρακτικής αυτής αφού έχουν συλλεχθεί τα κατάλληλα στοιχεία. Γίνεται εκτίμηση της ποσότητας των συσκευών που θεωρούνται ξεπερασμένης τεχνολογίας μέσω ανάλυσης ροής προϊόντος με χρονοσειρές (product flow analysis, PFA). Έπειτα με την χρήση χρονοσειρών για την ανάλυση ροής περιεχομένου (substance flow analysis, SFA) γίνεται η αξιολόγηση της ποσότητας των διαφόρων μετάλλων που περιέχονται στις συσκευές οθονών τηλεόρασης. Είναι γεγονός πως παρότι κάνουμε χρήση χρονοσειρών, δεν μπορούμε να κάνουμε μακροπρόθεσμη πρόβλεψη για τις ποσότητες ΗΗΕ που θα υπάρχουν στην αγορά και εν συνεχεία των προς ανακύκλωση συσκευών λόγω παλαιότητας. Αυτό συμβαίνει γιατί στην χώρα μας η όποια συλλογική προσπάθεια διατήρησης τέτοιων αρχείων είναι αρκετά πρόσφατη, δίνοντας μας έτσι την δυνατότητα μόνο για προβλέψεις στο κοντινό μέλλον, ώστε να είμαστε περισσότερο σίγουροι για τα αποτελέσματα μας. Όσο παλαιότερα τα στοιχεία που διαθέτουμε, τόσο πιο εύκολο είναι να παρουσιαστεί η τάση της αγοράς και να επιτύχουμε στις προβλέψεις. 68

77 5.3.1 Ανάλυση ροής χρονοσειρών προιόντων Ορισμός διάρκειας ζωής συσκευών Ένα από τα πιο σημαντικά δεδομένα για την εκτίμηση της ποσότητας των συσκευών που βρίσκονται στο τέλος της ζωής τους είναι η κατανομή της διάρκειας ζωής τους. Σε σχετική εργασία έχουν οριστεί διάφορες ετοιμολογίες για τον συγκεκριμένο όρο για τα καταναλωτικά αγαθά και άλλα μηχανήματα. Αυτές δίνονται ονομαστικά, διάρκεια κατοχής, εύρος κατανομής, παρατεταμένη διάρκεια ζωής μετά από επισκευή, διάρκεια συλλογής στο σύνολο της ζωής ενός καταναλωτικού αγαθού. Ο όρος «διάρκεια κατοχής» υποδηλώνει πόσο καιρό έχει στην κατοχή του ένας καταναλωτής τα προς εξέταση αγαθά. Έχει ακόμα οριστεί η εγχώρια διάρκεια ζωής, σαν την περίοδο στην οποία τα αγαθά είναι ακόμα λειτουργικά και συμπεριλαμβάνουν την διάρκεια χρήσης τους σε εγχώριες περιοχές. Στις ανεπτυγμένες χώρες η διάρκεια ζωής κατοχής από τον πρώτο χρήστη είναι σχεδόν ίση με την διάρκεια για την εγχώρια χρήση της ζωής των ΗΗΕ. Στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην παρούσα εργασία ορίζεται σαν διάρκεια ζωής ενός προιόντος τα χρόνια από την στιγμή που μπαίνει στην αγορά το προιόν μέχρι την στιγμή που αυτό θεωρείται άχρηστο και αποσύρεται ή αποσυναρμολογείται. Συμπεριλαμβάνονται δηλαδή, τα χρόνια κατοχής από τον πρώτο χρήστη, τον δεύτερο αλλά και η αποθήκευση μετά την παλαίωσή του. Γίνεται αυτή η θεώρηση γιατί οι τηλεοράσεις θεωρείται πως έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής Εκτίμηση κατοχής ποσοτήτων ΗΗΕ Εφόσον είναι διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα για την εγχώρια παραγωγή, τις εισαγωγές και τις εξαγωγές για κάθε προϊόν στην χώρα μας. Αφού λοιπόν τα παραπάνω στοιχεία βρίσκονται στην κατοχή μας, μέσω της εξίσωσης (7) υπολογίζουμε τις πωλήσεις στην χώρα μας: Domestic sales (P t )= Domestic production t + Import t Export t (7) Γενικά, σύμφωνα με την θεωρία της ανάπτυξης η κατανάλωση των προϊόντων χωρίζεται σε τέσσερις φάσεις : πρώιμη εισαγωγή, ραγδαία ανάπτυξη και κορεσμός, και τελικά η παρακμή, όπου το προϊόν δεν καταναλώνεται πλέον είτε αντικαθίσταται από άλλο προϊόν όταν το προσπερνά η τεχνολογία (Harada, 1984). Αν δεν συμπεριλάβουμε την φάση της παρακμής, τότε η καμπύλη της ανάπτυξης έχει το σχήμα του τελικού σίγμα «S» (Tasaki et al., 2001). Τοιουτοτρόπως, η μέση κατοχή ΗΗΕ μπορεί να προβλεφθεί με την χρήση των εξισώσεων (8) και (9) (Tasaki et al., 2001; Liu et al. 2006b). Η συνολική ποσότητα κατοχής μπορεί να υπολογιστεί από την εξίσωση (10): N au_t = N max_u / [1-A u *exp{-b u *(t-t 0 )}] (8) N ar_t = N max_r / [1-A r *exp{-b r *(t-t 0 )}] (9) N t = N au_t * H u_t + N ar_t * H r_t (10) 69

78 Όπου N au_t και N ar_t είναι οι προβλεφθείσες ποσότητες για την μέση κατοχή ΗΗΕ ανά 100 αστικά και περιαστικά νοικοκυριά αντίστοιχα, την χρονιά t. N max_u και N max_r είναι οι μέγιστες τιμές της μέση ποσότητας κατοχής ΗΗΕ ανά 100 αστικά και περιαστικά νοικοκυριά, και t 0 είναι η χρονιά που ξεκινά η λογιστική παλινδρόμηση. A u και A r είναι ίσοι με -exp{-b u *(t 1/2 -t 0 )} και -exp{-b r *(t 1/2 -t 0 )} αντίστοιχα, όπου t 1/2 είναι η χρονιά όπου η μέση ποσότητα κατοχής φτάνει την μέση της μέγιστης ποσότητας. Οι μεταβλητές Η U_T και H U_R αντιστοιχούν στον αριθμό των νοικοκυριών την αντίστοιχη χρονιά. Υπολογίζεται εύκολα διαιρώντας τον πληθυσμό με το μέγεθος της κάθε οικογένειας. Επειδή οι Η/Υ και οι τηλεοράσεις βρίσκονται ακόμα στην φάση της ραγδαίας ανάπτυξης, είναι πιθανό ότι τα μέγιστα επίπεδα των ποσοτήτων κατοχής που θα εκτιμούσε η ανάλυση παλινδρόμησης δεν θα έδινε λογικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με την αρχή του ισοζυγίου μάζας, η ποσότητα των ΗΗΕ που βρίσκονται σε χρήση μπορεί να εκτιμηθεί με την ακόλουθη εξίσωση (Tasaki et al., 2001, Oguchi et al., 2010): Νt_e = Pt + Σ [P(t-i) * {1 W(i)} ] (11) Όπου Νt_e είναι η εκτιμώμενη ποσότητα κατοχής ΗΗΕ σε χρήση την χρονιά t, Pt είναι όπως αναφέραμε προηγουμένως οι εγχώριες πωλήσεις, W(i) είναι συνάρτηση της κατανομής Weibull. Για την σύγκριση των αποτελεσμάτων o όρος Nt υπολογίστηκε κάνοντας χρήση της εξίσωσης (4) και ο Nt_e με την εξίσωση (11), προσαρμόζουμε την μέση διάρκεια ζωής (y a ) ώστε να συμπίπτουν οι όροι της εξίσωσης (10) και (11). Στην εξίσωση (12) δίνεται η απλοποιημένη συνάρτηση της κατανομής Weibull η οποία χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της διάρκειας ζωής των αγαθών (Tasaki et al., 2001, Tasaki et al., 2004, Oguchi et al., 2006, Oguchi et al.,2008). Wt(y) = 1 exp [ - {y/ya(t)}^b * {Γ(1 + 1/b)}^b ] (12) Οι μεταβλητές ορίζονται ως εξής: y ορίζεται η ηλικία του κάθε προϊόντος. y a (t) η μέση διάρκεια ζωής την χρονιά t. b είναι μία παράμετρος της κατανομής Weibull που αναφέρεται στην απόκλιση της κατανομής. Γ είναι η γνωστή συνάρτηση. Η παράμετρος b έχει ήδη εκτιμηθεί σε παλιότερες μελέτες για τα ηλεκτρονικά αγαθά μεταξύ των τιμών 1,7 3,3 (Tasaki et al., 2001, Oguchi et al., 2006, Oguchi et al., 70

79 2008). Για διάφορες κατηγορίες ΗΗΕ, σύμφωνα με την έρευνα του Oguchi et al. (2006), δίνονται οι εξής τιμές στον Πίνακα 5.1: Είδη ΗΗΕ Τιμές παραμέτρου b Οθόνες τηλεοράσεων 3,1 Κλιματιστικά 2,2 Ψυγεία 2,8 Πλυντήρια 2,8 Η/Υ 2,2 Πίνακας 5.1 Οι τιμές τις παραμέτρου b της εξίσωσης Weibull (Oguchi et al., 2006) Εκτίμηση της ποσότητας των παλιών ΗΗΕ Η ποσότητα των αποβλήτων την χρονική στιγμή t υπολογίζεται από τις πωλήσεις των προϊόντων και την κατανομή της διάρκειας ζωής τους, και δίνεται από την εξίσωση (13): G(t) = Σ { P( t-i) * f(i)} (13) Οι μεταβλητές ορίζονται ως εξής: G(t) είναι η δημιουργία αποβλήτων την χρονιά t. P( t-i) είναι η ποσότητα των εγχώριων πωλήσεων την χρονιά (t-i). f(i) είναι η συνάρτηση της κατανομής της διάρκειας ζωής. Η ποσότητα των μελλοντικών πωλήσεων στην χώρα P(t_e) μπορεί να υπολογιστεί από την εξίσωση (14). Και ο όρος f(i) μπορεί να εκφράζεται μέσω της απλοποιημένης συνάρτησης Weibull όπως φαίνεται στην εξίσωση (15). P(t_e) = Νt Nt-1 + G(t) (14) f(i) = W(i) W(i-1) (15) Ανάλυση συστατικών των τηλεοράσεων στο τέλος της διάρκειας ζωής τους Είναι εμφανές πως σήμερα οι τηλεοράσεις τύπου CRT σταδιακά αντικαθίστανται από αυτές επίπεδων οθονών (FPD), στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι τηλεοράσεις τύπου plasma (PDP) αλλά και οι υγρών κρυστάλλων (LCD). Οι τηλεοράσεις επίπεδων οθονών άρχισαν να μπαίνουν με έντονο ρυθμό στην ελληνική αγορά περίπου το Σήμερα υπάρχουν πέντε ελληνικές εταιρείες που βρίσκονται στον χώρο των ηλεκτρονικών αγαθών από το κομμάτι της παραγωγής, με μόνο την μία από αυτές να ασχολείται και με τον κλάδο των τηλεοράσεων, αποτελώντας ένα σημαντικό 71

80 μερίδιο της αγοράς (ΗΜΕΡΗΣΙΑ.gr, 2013). Αθροίζοντας τις εγχώριες παραγωγές με τις εισαγωγές που γίνονται στην χώρα μας και εφαρμόζοντας τα ιστορικά στοιχεία της αγοράς μπορούμε να προσδιορίσουμε το μερίδιο της μελλοντικής αγοράς για τους διάφορους τύπους τηλεοράσεων. Τα δεδομένα για την ανάλυση των στοιχείων και των διάφορων μερών που υπάρχουν στις συσκευές αυτές είναι περιορισμένα και χρειάστηκε η βιβλιογραφική έρευνα για τον προσδιορισμό τους. Εν συνεχεία για να γίνει η ανάλυση αυτή λήφθηκαν υπόψη οι μέσες τιμές για τα συστατικά κάθε τύπου τηλεοράσεως, τα οποία φαίνονται στον Πίνακα 6 του παραρτήματος. Το μέσο βάρος είναι η μέση τιμή από διάφορες τηλεοράσεις συγκεκριμένου τύπου, όπως αυτά ανακτήθηκαν από διάφορες έρευνες. Για την ανάλυση των συστατικών επιλέχθηκαν 16 μέταλλα, περισσότερο κοινά, όπως είναι το αλουμίνιο, ο χαλκός, ο σίδηρος, ο κασσίτερος, o ψευδάργυρος, το νικέλιο και ο μόλυβδος. Κάποια λιγότερο κοινά όπως το βάριο, το βισμούθιο, το κοβάλτιο, το αντιμόνιο, ο υδράργυρος και το στρόντιο αλλά και πολύτιμα μέταλλα όπως το ασήμι, ο χρυσός και το παλλάδιο. Αυτά τα συστατικά περιέχονται στις διάφορες τηλεοράσεις και θεωρούνται αμφιλεγόμενα τόσο από περιβαλλοντικής όσο και από άποψης πρώτων υλών. Για να γίνει η ανάλυση με χρονοσειρές των συστατικών γίνεται χρήση της εξίσωσης (16): Όπου: Substance content of EoL TV set (t) = Σ weight of module i of EoL TV set (t) * substance content of module i (16) το i υποδεικνύει τους διάφορους τύπους. το «weight of module i of EoL TV set» την χρονιά t, υπολογίζεται από την εξίσωση (17). Weight of module i of EoL TV set (t) = amount of EoL TV set (t) * average weight of EoL TV set (t) * module composition (17) 72

81 6 Συμπεράσματα Από όσα αναφέρθηκαν είναι σαφής η αναγκαιότητα ύπαρξης τόσο της ανακύκλωσης όσο και της επαναχρησιμοποίησης των συσκευών ΗΗΕ που θεωρούνται ξεπερασμένης τεχνολογίας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, για να επιτευχθεί ολοκληρωμένη διαχείριση την ΑΗΗΕ. Με την εταιρεία Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε. να αποτελεί πρωτοπόρο στον κλάδο με μόλις λίγο παραπάνω από μια δεκαετία δράσης. Για να επιτευχθεί το μέγιστο ποσοστό ανάκτησης υλικών είναι αναγκαία η ύπαρξη περισσότερων κέντρων αποσυναρμολόγησης. Στα κέντρα αυτά, η μέθοδος που ακολουθείται είναι αυτή του τεμαχισμού διαχωρισμού, όπως έχει παρατηρηθεί και μέσα από επίσκεψη σε τέτοια κέντρα, στα πλαίσια σχετικών μαθημάτων του τμήματος. Ωστόσο, είναι επιθυμητό να μπορούν να ανακτηθούν κάποια εξαρτήματα προς επαναχρησιμοποίηση όταν αυτό είναι εφικτό, και πρέπει να γίνεται αποσυναρμολόγηση πριν τον τεμαχισμό. Η διαδικασία της αποσυναρμολόγησης απαιτεί μεγάλη προσοχή και πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο προσωπικό, με κατάλληλα εργαλεία, μέτρα υγιεινής και ασφάλειας και σύμφωνα πάντα με πιστοποιημένο εγχειρίδιο. Οι κίνδυνοι που εγκυμονεί αυτή η διαδικασία είναι τα ατυχήματα και οι διαρροές επικίνδυνων ουσιών κατά την λανθασμένη αποσυναρμολόγηση. Για να γίνει ανάκτηση του εξαρτήματος και αυτό να θεωρείται λειτουργικό, πρέπει ο κωδικός του να είναι διαθέσιμος στην αγορά, ώστε αυτό να χρησιμοποιηθεί σε κάποια άλλη συσκευή. Αν ο κωδικός δεν υπάρχει, τότε αυτό είναι άχρηστο και οδηγείται στον τεμαχισμό. Ο ρυθμός κατανάλωσης και αντικατάστασης των ΗΗΕ θα δημιουργήσει μεγάλες ποσότητες αποβλήτων στο άμεσο μέλλον. Μέσα από διάφορες μελέτες καταδεικνύεται πως τα κινητά τηλέφωνα, οι Η/Υ και τα κλιματιστικά είναι αυτά τα οποία ξεπερνά η τεχνολογία αρκετά γρήγορα και τείνουν να αντικατασταθούν. Επίσης, μέσα από την βιβλιογραφική διερεύνηση διαπιστώνεται πως λιγότερα κοινά μέταλλα εκτός του υδραργύρου (Hg) αλλά και πιο κοινά όπως ο χαλκός (Cu), το νικέλιο (Ni) και ο μόλυβδος (Pb) τείνουν να μειωθούν σε περιεκτικότητα στα μελλοντικά απόβλητα των τηλεοράσεων. Σε αντίθεση με τα κοινά μέταλλα όπως σίδηρος (Fe), το αλουμίνιο (Al), ο κασσίτερος (Sn), ο ψευδάργυρος(zn) αλλά και άλλα πολύτιμα μέταλλα τα οποία όπως φαίνεται θα αυξηθούν σε περιεκτικότητα στα μελλοντικά απόβλητα. Σύμφωνα λοιπόν με όσα αναφέρονται παραπάνω, θα πρέπει να συσταθούν πρακτικές πολιτικές, νόμοι και κανονισμοί οι οποίοι να είναι λειτουργικοί σε όλα τα επίπεδα διαχείρισης των ΑΗΗΕ. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί πως με την χρήση των μεθοδολογιών που περιγράφονται σε προηγούμενη ενότητα, είναι εφικτή η εξαγωγή αποτελεσμάτων που αφορούν τόσο στην δημιουργία αποβλήτων από τις κατηγορίες ΗΗΕ όσο και στις ποσότητες υλικών που είναι δυνατόν να ανακτηθούν. Επίσης, με την καταγραφή ιστορικών δεδομένων αρκετών ετών είναι ασφαλής η μελλοντική 73

82 πρόβλεψη δημιουργίας αποβλήτων, σύμφωνα με όσα περιγράφηκαν. Αυτά μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μιας επόμενης έρευνας βασισμένη σε όσα αναλύονται στην παρούσα διπλωματική, αφού τα στοιχεία οργανωθούν και διατίθενται από τους αρμόδιους φορείς και οργανισμούς. 74

83 7 Βιβλιογραφία Α Ξένη βιβλιογραφία 1. Berkhout F, Hertin J., De-materialising and re-materialising: digital technologies and the environment. 2. Boretos GP., The future of the mobile phone business. 74(3), Achilias, D.S., Antonakou,E.V., Koutsokosta, E., Lappas, A.A., Chemical Recycling of Polymers from Waste Electric and Electronic Equipment. J Appl Poly Sci114, Aravossis K., Karagiannidis A., Kungolos A., Samaras P., Antonopoulos I., Gianni M., Papaoikonomou K. and Somakos L., Roma and people with disabilities in Social Enterprises for contemporary WEEE management: Framework of a Hellenic study on related organizational issues. Proceedings of the 1st International Conference of Environmental Management, Engineering, Planning and Economics, Skiathos Island, Greece, June 2007, pp Association of Cities and Regions for Recycling (A.C.R.R.), The management of waste electrical & electronic equipment: A guide for local and regional authorities. Ed. Hannequart J.P. Project title: Sustainable Consumption in Cities - European campaign on products without waste and recycled products. Brussels, Belgium. 6. Association of Plastics Manufacturers in Europe (A.P.M.E.), Plastics: A material of innovation for the electrical and electronic industry - Insight into consumption and recovery in Western Europe Brussels, Belgium. 7. Dais D., Development of an integrated Management scheme for the recycling of waste from electrical and electronic equipment, WEEE. EAEME, Athens, pp 1-17, Dimitrakakis E., Janz A., Bilitewski B. and Gidarakos E., Small WEEE: Determining recyclables and hazardous substances in plastics. Journal of Hazardous Materials, Volume 161, Issues 2-3, pp Dimitrakakis E., Gidarakos E. and Loizidou-Malami M., WEEE management: The situation in Greece. Proceedings of the Protection and Restoration of the Environment VIII Conference, Chania, Greece, 5-8 July Fisher M., Mark F., Kingsbury T., Vehlow J.and Yamawaki T., Energy recovery in the sustainable recycling of plastics from end-of-life electrical and electronic products. International Symposium on Electronics & the Environment 2005 (IEEE), New Orleans, U.S.A.,16-19 May Georgiadis P. and Vlachos D., The effect of environmental parameters on product recovery. European Journal of Operational Research, Volume 157, pp Institute for Prospective Technological Studies (I.P.T.S.), Towards a European solution for the management of waste from electric and electronic 75

84 equipment. Final report prepared for the Committee on Environment, Public Health and Consumer Protection of the European Parliament, Seville, June 2000, pp Kang H.Y. and Schoenung J.M., Electronic waste recycling: A review of U.S. infrastructure and technology options. Resources, Conservation and Recycling, Volume 45, Issue 4, pp Karagiannidis A., Tchobanoglous G., Antonopoulos I., Kontogianni S., Tsatsarelis Th., Kungolos A., Aravossis K., Samaras P. and Papaoikonomou K., 2008b. Past, present and future role of informal solid waste recycling: A case study on Roma people in Tirnavos, Greece. Proceedings of the 2nd Conference Solid waste - The social context: Urban issues and solutions, Edmonton, Canada, Μay Karagiannidis Α., Perkoulidis G., Papadopoulos A., Moussiopoulos N. and Tsatsarelis Th., Characteristics of wastes from electric and electronic equipment in Greece: Results of a field survey. Waste Management & Research, Volume 23, pp Koroneos C., Achillas Ch. and Moussiopoulos N., 2005a. Life cycle management in electrical and electronic equipment. Proceedings of the 2nd International Conference on Life Cycle Management - LCM 2005, Barcelona, Spain, 5-7 September Koroneos C., Moussiopoulos N., Achillas H., Dompros A., Bouzakis K.-D., Michailidis N., Iakovou E. and Xanthopoulos A., 2005b. Implementation of recycling and environmental aspects in an integrated product policy in electrical and electronic equipment. Proceedings of the 2 nd International Conference on Manufacturing Engineering (ICMEN 2005), ICMEN and EUREKA Brokerage Event, Ed. Bouzakis K.D., Kallithea - Chalkidiki, Greece, 5-7 October 2005, pp Moussiopoulos N., Karagiannidis A., Papadopoulos A., Achillas Ch., Antonopoulos I., Perkoulidis G. and Vlachos D., Transportation cost analysis of the Hellenic system for alternative management of waste electric and electronic equipment. International Journal of Environment and Waste Management (accepted). 19. Valta A., Menegaki M. and Kaliampakos D., Electronic waste management in Greece: Are people ready to get involved in the process?. Proceedings of the 9th International Conference on Environmental Science and Technology, Rhodes, Greece, 1-3 September 2005, pp Habuer, Jun Nakatami, and Yuichi Moriguchi, Time series product and substance flow analyses of end-of-life electrical and electronic equipment in China. 21. Lee J.-c., Song H. T., Yoo J., Present status of the recycling of WEEE. 22. Lin K.-L., Chang W.-K., Chang T.-C., Lee C.-H.,Lin C.-H., 2009, Recycling thin film transistor liquid crystal display (TFT-LCD) waste glass produced as glass ceramics. 76

85 23. Dwivedy M, Mittal R., 2010a. Estimation of future outflows of E-waste in India. Waste Man-age, 30(3), Dwivedy M, Mittal R., 2010b. Future trends in computer waste generation in India. WasteManage, 30(11), Kim S, Oguchi M, Yoshida A, Terazono A., Estimating the amount of WEEE gener-ated in South Korea by using the population balance model. Waste Manage, 33(2), Lotka AJ., 1925Elements of Physical Biology. Baltimore: Williams & Wilkins. 27. Peralta GL, Fontanos PM., E-waste issues and measures in the Philippines. J MaterCycl Waste Manage, 8(1), Yang Y, Williams E., Logistic model-based forecast of sales and generation of obsolete computers in the US. Technol Forecast Soc Change, 76(8), Stefan Salhofera, Maria Tesar, Assessment of removal of components containing hazardous substances from small WEEE in Austria. 30. Mehdi Rahmani, Ramin Nabizadeh, Kamyar Yaghmaeian, Amir Hossein Mahvia, Massoud Yunesianb, Estimation of waste from computers and mobile phones in Iran. 31. Federico A., Musmeci F., Machini D., 13 th Discussion Forum on LCA, Λωζάνη, LCA of Telecommunication System-Material Input per Unit Service of the Italian Mobile Telephone Network 33. Worldwatch Institute, Vital signs, B Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία 1. Αχίλλας Χ., Διαχείριση βιομηχανικών προϊόντων στο τέλος της ωφέλιμης ζωής τους με βάση περιβαλλοντικά και οικονομικά κριτήρια και βελτιστοποίηση της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας. 2. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, Η διαχείριση Στερεών Αποβλήτν Η περίπτωση της Αττικής. 3. Φαφούτης Σ., Ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων: Τεχνολογίες διαχείρισης και εφαρμογή στον Ελλαδικό χώρο. 4. Χριστοφορίδου Χ., Εναλλακτική διαχείριση αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Γ Διαδικτυακή βιβλιογραφία 1. Ελληνικός οργανισμός ανακύκλωσης, Ε.Ο.Α.Ν. URL: τελευταία επίσκεψη: Ανακύκλωση συσκευών Α.Ε. URL: τελευταία επίσκεψη: Υπουργείο πολιτισμού, ενέργεια και κλιματικής αλλαγής. URL: επίσκεψη:

86 4. National Geographic magazine. URL: τελευταία επίσκεψη: WRAP. URL: τελευταία επίσκεψη: Eurostat. URL: επίσκεψη: Ελληνική εταιρεία διαχείρισης στερεών αποβλήτων, ΕΕΔΣΑ. URL: τελευταία επίσκεψη: Ελληνική στατιστική υπηρεσία, ΕΛΣΤΑΤ. URL: τελευταία είσοδος: Ελληνική εταιρεία αξιοποίησης ανακύκλωσης, ΕΕΑΑ. URL: τελευταία είσοδος: Οικολογική εταιρεία ανακύκλωσης. URL: τελευταία είσοδος: European commission. URL: European commission. URL: European commission. URL: 78

87 Παράρτημα 79

88 Πίνακας 1. Ενδεικτικός πίνακας για τις εργατοώρες που απαιτούνται για αποσυναρμολόγηση συγκεκριμένων ΑΗΗΕ. Πίνακας 2. Στόχοι ποσοστών ανακύκλωσης και ανάκτησης διάφορων κατηγοριών. 80

89 Πίνακας 3. Διάφορα προϊόντα ΗΗΕ και η κατηγορία τους, τα οποία εξετάζονται κατά την επεξεργασία των ΑΗΗΕ. 81

90 Πίνακας 4. Διάφορα προϊόντα ΗΗΕ και η κατηγορία τους, τα οποία εξετάζονται κατά την επεξεργασία των ΑΗΗΕ. 82

91 Πίνακας 5. Διάφορα προϊόντα ΗΗΕ και η κατηγορία τους, τα οποία εξετάζονται κατά την επεξεργασία των ΑΗΗΕ. 83

92 Πίνακας 6. Διάφορα προϊόντα ΗΗΕ και η κατηγορία τους, τα οποία εξετάζονται κατά την επεξεργασία των ΑΗΗΕ. 84

93 Πίνακας 7. Διάφορα προϊόντα ΗΗΕ και η κατηγορία τους, τα οποία εξετάζονται κατά την επεξεργασία των ΑΗΗΕ. 85

94 Πίνακας 8. Ζεύγη τιμών που δίνουν τον ελάχιστο όγκο, για μεγαλύτερο από τον οποίο θεωρείται πως οι πυκνωτές περιέχουν επικίνδυνες ουσίες και πρέπει να εξετάζονται. 86

95 Πίνακας 9. Πίνακας καταγραφής στοιχείων που ανακτώνται κατά την επεξεργασία, για την δημιουργία βάσης δεδομένων. Τυποποίηση του WEEELABEX. 87

96 Πίνακας 11. Πίνακας καταγραφής στοιχείων που ανακτώνται κατά την επεξεργασία, για την δημιουργία βάσης δεδομένων. Τυποποίηση του WEEELABEX. 88

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;»

Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Λέξεις κλειδιά: Απορρίμματα, ανακύκλωση, ρύπανση, υγεία, προστασία περιβάλλοντος, ΧΥΤΥ, ΧΑΔΑ Εισαγωγή Απόβλητα ένα επίκαιρο ζήτημα, που αποτελεί διαχρονικά

Διαβάστε περισσότερα

«Ανακύκλωση αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού» Ημερίδα 27 Ιουνίου 2008 «Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων» Εισηγήτρια: Κατερίνα Παπαοικονόμου Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τοποθέτηση του προβλήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ;

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ; ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ορισμός: Είναι η διαδικασία με την οποία επαναχρησιμοποιείται εν μέρει ή ολικά οτιδήποτε αποτελεί έμμεσα ή άμεσα αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και το οποίο στην μορφή που είναι δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΕ Λάρισα 19/11/2015. Ανακύκλωση ΑΗΗΕ και κοινωνικά οφέλη

ΤΕΕ Λάρισα 19/11/2015. Ανακύκλωση ΑΗΗΕ και κοινωνικά οφέλη ΤΕΕ Λάρισα 19/11/2015 Ανακύκλωση ΑΗΗΕ και κοινωνικά οφέλη Ανακύκλωση Α. Η. Η. Ε. και κοινωνικά οφέλη πόβλητα λεκτρικού λεκτρονικού ξοπλισμού «κάθε ουσία ή αντικείμενο το οποίο ο κάτοχός του απορρίπτει

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά µε την πολιτική της ΕΕ για ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απορρίµµατα

Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά µε την πολιτική της ΕΕ για ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απορρίµµατα MEMO/05/248 Βρυξέλλες, 11 Αυγούστου 2005 Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά µε την πολιτική της ΕΕ για ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απορρίµµατα 1) Ποιο είναι το πρόβληµα µε τα ηλεκτρικά και τα ηλεκτρονικά απορρίµµατα;

Διαβάστε περισσότερα

Αλλάζει τη. ζωή μας. www.epperaa.gr. www.ypeka.gr. Προστατεύει από τα Απόβλητα

Αλλάζει τη. ζωή μας. www.epperaa.gr. www.ypeka.gr. Προστατεύει από τα Απόβλητα Προστατεύει από τα Απόβλητα Αλλάζει τη ζωή μας www.epperaa.gr www.ypeka.gr Ε.Π. «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» 2007-2013 Το ΕΠΠΕΡΑΑ ενισχύει την Ολοκληρωμένη Διαχείριση Αποβλήτων βελτιώνει την Ποιότητα

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτική διαχείριση στερεών απορριμμάτων. Αδαμάντιος Σκορδίλης Δρ Χημικός Μηχανικός

Εναλλακτική διαχείριση στερεών απορριμμάτων. Αδαμάντιος Σκορδίλης Δρ Χημικός Μηχανικός 1 Εναλλακτική διαχείριση στερεών απορριμμάτων Αδαμάντιος Σκορδίλης Δρ Χημικός Μηχανικός Η διαχείριση των στερεών απορριμμάτων αποτελεί ένα σύνθετο πρόβλημα, δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά πολιτικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΠΡΟΟΙΜΙΟ Η Στρατηγική της Περιφέρειας Πελοποννήσου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στοχεύει αφενός στην υλοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή Διατριβή

Μεταπτυχιακή Διατριβή ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Μεταπτυχιακή Διατριβή ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΑΡΤΕΜΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Όλοι νοιαζόμαστε, όλοι συμμετέχουμε Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;»

ΑΕΙΦΟΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Όλοι νοιαζόμαστε, όλοι συμμετέχουμε Απόβλητα - «Ένας φυσικός πόρος στο σχολείο μας;» Λέξεις κλειδιά: Απορρίμματα, ανακύκλωση, ρύπανση, υγεία, προστασία περιβάλλοντος, ΧΥΤΥ, ΧΑΔΑ Εισαγωγή Απόβλητα ένα επίκαιρο ζήτημα, που αποτελεί διαχρονικά ένα κρίσιμο περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣ Α

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣ Α ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΣ Α Αρφανάκου Αναστασία ΥΠΕΚΑ Γραφείο Εναλλακτικής ιαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων Θεσμικό Πλαίσιο για την Ανακύκλωση Νόμος 4042/ 2012 (ενσωμάτωση

Διαβάστε περισσότερα

THE GREEN RECYCLE RIGHT. Αποστολή µας: ο σωστός τρόπος. ανακύκλωσης µπαταριών µολύβδου - οξέως.

THE GREEN RECYCLE RIGHT. Αποστολή µας: ο σωστός τρόπος. ανακύκλωσης µπαταριών µολύβδου - οξέως. THE Αποστολή µας: ο σωστός τρόπος ανακύκλωσης µπαταριών µολύβδου - οξέως. powered by To Green Mission...αποτελεί µία «πράσινη αποστολή» δεκάδων επιχειρήσεων από διάφορους επιχειρηµατικούς κλάδους, που

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτική Διαχείριση A.H.H.E. Δήμος Κερατσινίου - Δραπετσώνας 2014

Εναλλακτική Διαχείριση A.H.H.E. Δήμος Κερατσινίου - Δραπετσώνας 2014 Εναλλακτική Διαχείριση A.H.H.E. Δήμος Κερατσινίου - Δραπετσώνας 2014 Δουζίνας Άκης Εναλλακτική Διαχείριση Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού Το χρονικό δημιουργίας του συλλογικού συστήματός

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση. Υποομάδα : Σαμαρά Μαρία, Γιώργος Ευαγγελινός Σεφέρογλου Μαρία, Σαρίγγελος Βασίλης και Παρασκευά Μαρία Συντονιστής: Παρασκευά Μαρία

Ανακύκλωση. Υποομάδα : Σαμαρά Μαρία, Γιώργος Ευαγγελινός Σεφέρογλου Μαρία, Σαρίγγελος Βασίλης και Παρασκευά Μαρία Συντονιστής: Παρασκευά Μαρία Ανακύκλωση Υποομάδα : Σαμαρά Μαρία, Γιώργος Ευαγγελινός Σεφέρογλου Μαρία, Σαρίγγελος Βασίλης και Παρασκευά Μαρία Συντονιστής: Παρασκευά Μαρία Θέμα: Ανακύκλωση ηλεκτρικών συσκευών Στόχοι ομάδας: -Ανεύρεση

Διαβάστε περισσότερα

Κρίσιμα σημεία στη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων προς την κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας

Κρίσιμα σημεία στη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων προς την κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας Κρίσιμα σημεία στη διαχείριση των Στερεών Αποβλήτων προς την κατεύθυνση της Κυκλικής Οικονομίας Δρ. Σταυρούλα Τσιτσιφλή, Μ.Ε. Περιβάλλοντος ΤΕΕ ΠΤΚΔΘ, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Διαβάστε περισσότερα

Πακέτο εργαλείων του έργου «OPTIMES»

Πακέτο εργαλείων του έργου «OPTIMES» Πακέτο εργαλείων του έργου «OPTIMES» Περιεχόμενα 1/ Περιβαλλοντική κατάσταση ανά περιοχή... 2 2/ Ευρωπαϊκοί και εθνικοί κανονισμοί... 2 2.1 Ευρωπαϊκοί κανονισμοί... 2 2.1.1 Διαχείριση των αποβλήτων...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΣΤΟΧΟI: ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΘΗΤΩΝ ΜΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛ.ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛ.ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛ.ΣΥΣΚΕΥΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ. Ειρήνη Βασιλάκη. αρχιτέκτων μηχανικός χωροτάκτης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ. Ειρήνη Βασιλάκη. αρχιτέκτων μηχανικός χωροτάκτης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 2008/98/ ΕΚ "ΓΙΑ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ" Ειρήνη Βασιλάκη αρχιτέκτων μηχανικός χωροτάκτης Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Οδηγία

Διαβάστε περισσότερα

1 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ - Α2 ΤΑΞΗ «ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ»

1 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ - Α2 ΤΑΞΗ «ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ» 1 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ - Α2 ΤΑΞΗ «ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ» ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013-14 ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟ Τόπος μοναδικής φυσικής ομορφιάς, προικισμένος με πράσινο και

Διαβάστε περισσότερα

Στην πόλη μας Σχ.έτος:

Στην πόλη μας Σχ.έτος: Στην πόλη μας Σχ.έτος:2015-2016 Υπεύθυνοι καθηγητές: Πετσούκη Άννα Παλιάτσου Ουρανία Πριόβολος Θεοφάνης 1 ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Ως απορρίμματα ή απόβλητα ορίζονται υπολείμματα τροφών και αντικείμενα τα οποία έχουν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ. Μαρία Δημητρίου Δ τάξη

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ. Μαρία Δημητρίου Δ τάξη ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ Μαρία Δημητρίου Δ τάξη Τι είναι η ανακύκλωση; Τι είναι ανακύκλωση Τι είναι ανακύκλωση Ανακύκλωση; Είναι η διαδικασία μέσα από την οποία επιτυγχάνεται η εκ νέου χρήση των υλικών συσκευασίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ. Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 06.06.2005 COM(2005)241 τελικό Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την τροποποίηση, µε σκοπό την προσαρµογή του στην τεχνική πρόοδο, του παραρτήµατος της οδηγίας

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος. Ενότητα 10η: Εξαντλήσιμοι-Ανακυκλωσιμοι Φυσικοί Πόροι Δημήτριος Σκούρας Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Οικονομικών Επιστημών

Τίτλος Μαθήματος. Ενότητα 10η: Εξαντλήσιμοι-Ανακυκλωσιμοι Φυσικοί Πόροι Δημήτριος Σκούρας Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Τίτλος Μαθήματος Ενότητα 10η: Εξαντλήσιμοι-Ανακυκλωσιμοι Φυσικοί Πόροι Δημήτριος Σκούρας Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Οικονομικών Επιστημών 1 Σκοποί ενότητας Κατανόηση των ειδών και τον χαρακτηριστικών

Διαβάστε περισσότερα

ες πράσινο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C www.c3.teiwm.gr 14/12/20112011

ες πράσινο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C www.c3.teiwm.gr 14/12/20112011 Εργαλεία και μεθοδολογίυ σχεδιασμού συσκευασιών ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Τμήμα Βιομηχανικού Σχεδιασμού Εργαστήριο C 3 www.c3.teiwm.gr 1 Αειφορία Περιεχόμενα Εργαλεία πράσινου σχεδιασμού Αξιολόγηση κύκλου

Διαβάστε περισσότερα

Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων. Ιωάννης Μαχαίρας ΥΠΕΚΑ Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Αθήνα, 10 Φεβρουαρίου 2014

Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων. Ιωάννης Μαχαίρας ΥΠΕΚΑ Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Αθήνα, 10 Φεβρουαρίου 2014 Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων Ιωάννης Μαχαίρας ΥΠΕΚΑ Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Αθήνα, 10 Φεβρουαρίου 2014 Αναθεώρηση Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων ΝΟΜΟΣ 4042/2012

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ECODESIGN ROHS ENERGY EFFICIENCY ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ECODESIGN ROHS ENERGY EFFICIENCY ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ECODESIGN ROHS ENERGY EFFICIENCY ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ατμοσφαιρική Ρύπανση Υλικά. Η ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να διαβρώσει τα υλικά και να καταστρέψει

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 9.1.2015 COM(2014) 750 final 2014/0359 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σχετικά με την αποδοχή της τροποποίησης του πρωτοκόλλου του 1998 της σύμβασης του 1979 περί της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 27.2.2018 C(2018) 1081 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 27.2.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική

Διαβάστε περισσότερα

Όλη η Ευρώπη μαζί στον αγώνα για τη μείωση των αποβλήτων

Όλη η Ευρώπη μαζί στον αγώνα για τη μείωση των αποβλήτων Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Μείωσης Αποβλήτων 18-26 Νοεμβρίου 2017 Όλη η Ευρώπη μαζί στον αγώνα για τη μείωση των αποβλήτων Με το σλόγκαν «Δώστου μια καινούρια ζωή» πραγματοποιείται φέτος η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Μείωσης

Διαβάστε περισσότερα

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο της Επιτροπής - D017728/01.

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο της Επιτροπής - D017728/01. ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 11 Ιανουαρίου 2012 (OR. en) 5198/12 ENV 10 ENT 2 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ημερομηνία Παραλαβής: 5 Ιανουαρίου 2012 Αποδέκτης: Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΟΥ ΕΓΚΡΙΘΗΚΑΝ P8_TA(2017)0069 Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους, απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών και απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού

Διαβάστε περισσότερα

Η βιομηχανική συμβίωση ως μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης

Η βιομηχανική συμβίωση ως μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Χημικών Μηχανικών Η βιομηχανική συμβίωση ως μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης Καθηγήτρια Μαρία Λοϊζίδου Αθήνα, 3/4/2014 Βιομηχανική Συμβίωση Ως Βιομηχανική Συμβίωση (Industrial

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ

ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ ΤΟΠΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΔΗΜΟΥ ΧΑΛΚΗΔΟΝΟΣ 1 Η Ελλάδα βρίσκεται σε οριακή καμπή στο ζήτημα των απορριμμάτων. Με βάση τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις, το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό και δύσκολο.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΗΓΙΑ 2013/28/ΕΕ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΟΔΗΓΙΑ 2013/28/ΕΕ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ L 135/14 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 22.5.2013 ΟΔΗΓΙΑ 2013/28/ΕΕ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 17ης Μαΐου 2013 για την τροποποίηση του παραρτήματος II της οδηγίας 2000/53/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΑΒΒΑΣ ΧΙΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΣΑΒΒΑΣ ΧΙΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΑΒΒΑΣ ΧΙΟΝΙΔΗΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στερεά απόβλητα είναι τα υλικά από τα οποία ο κάτοχος τους θέλει ή είναι υποχρεωμένος να απαλλαγεί σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Δύο

Διαβάστε περισσότερα

Πρακτικός Οδηγός INΣΕΤΕ με θέμα «Ανακύκλωση και διαχείριση στερεών αποβλήτων στις τουριστικές επιχειρήσεις της Ελλάδας» Σεπτέμβριος 2018

Πρακτικός Οδηγός INΣΕΤΕ με θέμα «Ανακύκλωση και διαχείριση στερεών αποβλήτων στις τουριστικές επιχειρήσεις της Ελλάδας» Σεπτέμβριος 2018 Πρακτικός Οδηγός INΣΕΤΕ με θέμα «Ανακύκλωση και διαχείριση στερεών αποβλήτων στις τουριστικές επιχειρήσεις της Ελλάδας» Σεπτέμβριος 2018 Περίληψη Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο τουριστικός τομέας παράγει 35 εκατ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Ιωάννης Μαχαίρας ΥΠΕΧΩΔΕ Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων 3η Πανελλήνια Σύνοδος ΦΟΔΣΑ. Χανιά, 2-4 Ιουλίου 2009 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΕΙ... ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΜΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΝΕΡΟ ΜΗ ΧΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟ ΧΡΟΝΟ!

ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΕΙ... ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΜΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΝΕΡΟ ΜΗ ΧΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟ ΧΡΟΝΟ! ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΒΡΑΒΕΥΕΙ... ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΟΥΜΕ ΕΝΕΡΓΕΙΑ & ΝΕΡΟ ΜΗ ΧΑΝΕΙΣ ΑΛΛΟ ΧΡΟΝΟ! ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ: Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΟΥ ΜΟΙΡΑΖΕΤΑΙ - Μια εταιρία δεν μπορεί να θεωρείται «πράσινη» αν δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Πιο αναλυτικά:

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Πιο αναλυτικά: ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το παραδοτέο αυτό αποτελείται από τρία διακριτά Μέρη (Μέρος Α έως Γ), σε κάθε ένα από τα οποία παρουσιάζεται ξεχωριστά η τεχνο-οικονοµική µελέτη για τα συστήµατα διαχείρισης των υπό εξέταση τριών

Διαβάστε περισσότερα

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014

Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή μέσω του σχεδιασμού διαχείρισης υδάτων στην Κύπρο 4/9/2014 1. Υφιστάμενη Κατάσταση Οι υδάτινοι πόροι συνδέονται άμεσα με το κλίμα καθώς ο υδρολογικός κύκλος εξαρτάται σημαντικά

Διαβάστε περισσότερα

Η Ανακύκλωση Αποβλήτων στην Ελλάδα.

Η Ανακύκλωση Αποβλήτων στην Ελλάδα. Η Ανακύκλωση Αποβλήτων στην Ελλάδα. Δρα Αδαμάντιου Δ. Σκορδίλη Γεν. Δ/ντή Ε.Ο.ΑΝ. ΕΛ.ΙΝ.Υ.ΑΕ. ΑΘΗΝΑ 2012 Παραγωγή Αποβλήτων στην ΕΕ Οικιακά 241 εκατ τον. Βιομηχανικά 427» Κατασκευές 510» Ενέργεια - Δραστ.

Διαβάστε περισσότερα

Α/Α ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΥΡΙΟ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Α/Α ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΥΡΙΟ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Στέρεα Απόβλητα Α/Α ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΥΡΙΟ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ 1. ΦΕΚ 179/Α/2001, Νόµος Υπ Αριθ. 2939 Ανακύκλωση συσκευασιών και άλλων προϊόντων (µπαταρίες, ηλεκτρονικά απόβλητα) 2. ΦΕΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣ. Τον κ. Δήμαρχο. για τον κ. Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου. Δήμου Διονύσου

ΠΡΟΣ. Τον κ. Δήμαρχο. για τον κ. Πρόεδρο του Δημοτικού Συμβουλίου. Δήμου Διονύσου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Αγ. Στέφανος 24-3-2017 ΔΗΜΟΣ ΔΙΟΝΥΣΟΥ Αριθ. Πρωτ. 8336 ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΙΑ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑΣ & ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Δ/ΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Ταχ. Δ/νση: Ευάγγελου Πεντζερίδη 3, Αγ. Στέφανος

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 1.3.2018 C(2018) 1076 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 1.3.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική πρόοδο,

Διαβάστε περισσότερα

C 90 E/12 Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ (ΕΚ) αριθ. 19/2002. που καθορίστηκε από το Συµβούλιο στις 4 εκεµβρίου 2001

C 90 E/12 Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ (ΕΚ) αριθ. 19/2002. που καθορίστηκε από το Συµβούλιο στις 4 εκεµβρίου 2001 C 90 E/12 Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 16.4.2002 ΚΟΙΝΗ ΘΕΣΗ (ΕΚ) αριθ. 19/2002 που καθορίστηκε από το Συµβούλιο στις 4 εκεµβρίου 2001 για την έκδοση της οδηγίας 2002/.../ΕΚ του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο

Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο Οι περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις από τον οικιακό χώρο Κ. Αμπελιώτης, Λέκτορας Τμ. Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Οι επιβαρύνσεις συνοπτικά Κατανάλωση φυσικών πόρων Ρύπανση Στην

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης: οδηγία IPPCΗ

Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης: οδηγία IPPCΗ Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης: οδηγία IPPCΗ Ευρωπαϊκή Ένωση ορίζει τις υποχρεώσεις που πρέπει να τηρούνται στο πλαίσιο βιομηχανικών και γεωργικών δραστηριοτήτων υψηλού δυναμικού ρύπανσης,

Διαβάστε περισσότερα

LIFE13 INF/GR/1342 Με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον

LIFE13 INF/GR/1342 Με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον LIFE13 INF/GR/1342 Με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το Περιβάλλον Παρουσίαση προγράμματος LIFE Infocycle Παρουσίαση προγράμματος LIFE infocycle Τίτλος έργου «Ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 16.11.2018 C(2018) 7520 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 16.11.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΩΣ ΠΟΡΟΙ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΩΣ ΠΟΡΟΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΩΣ ΠΟΡΟΙ Αγγελική Καλλία Αντωνίου Δρ. Νομικής, Δικηγόρος, ankallia@auth.gr 2 δισ. τόνοι αποβλήτων /χρόνο παράγονται στην

Διαβάστε περισσότερα

H Honda για πολλά χρόνια είναι πρωτοπόρος στις δράσεις τις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης λαµβάνοντας σοβαρά υπόψη τις ευθύνες που τις αναλογούν ως ένας παγκόσµιος κατασκευαστής οχηµάτων. Είναι σοβαρά

Διαβάστε περισσότερα

Προκλήσεις και Πρακτικές στη Διαχείριση Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.)

Προκλήσεις και Πρακτικές στη Διαχείριση Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.) Προκλήσεις και Πρακτικές στη Διαχείριση Αποβλήτων Εκσκαφών, Κατασκευών και Κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.) Φράγκος Προκοπάς Πολιτικός Μηχανικός Διευθυντής Ομοσπονδίας Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου (Ο.Σ.Ε.Ο.Κ.)

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 37/19 Ο ΗΓΙΑ 2002/95/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 27ης Ιανουαρίου 2003 σχετικά µε τον περιορισµό της χρήσης ορισµένων επικίνδυνων ουσιών σε είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισµού

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση στην Ελλάδα Νομοθεσία και Προγράμματα

Ανακύκλωση στην Ελλάδα Νομοθεσία και Προγράμματα Ανακύκλωση στην Ελλάδα Νομοθεσία και Προγράμματα Αδαμάντιου Σκορδίλη Πρόεδρος ΕΠΕΔ-Προιστάμενος Προιστάμενος ΓΕΔΣΑΠ Εκτίμηση Παραγωγής Απορ/μάτων στην Ελλάδα 6.000 5.000 4.000 tn x 10 3 3.000 2.000 1.000

Διαβάστε περισσότερα

Παντελής Παντελάρας Χημικός Μηχανικός Μέλος ΜΕΠΑΑ ΤΕΕ

Παντελής Παντελάρας Χημικός Μηχανικός Μέλος ΜΕΠΑΑ ΤΕΕ Παντελής Παντελάρας Χημικός Μηχανικός Μέλος ΜΕΠΑΑ ΤΕΕ Η συνέπεια της ανάπτυξης σε μιά παγκόσμια οικονομία, είναι η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής και της κατανάλωσης. Αποτέλεσμα : υπερβολική αύξηση

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΟΔΗΓΙΕΣ

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΟΔΗΓΙΕΣ L 128/4 19.5.2016 ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΔΗΓΙΑ (EE) 2016/774 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 18ης Μαΐου 2016 για την τροποποίηση του παραρτήματος II της οδηγίας 2000/53/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα οχήματα

Διαβάστε περισσότερα

«Εναλλακτικές Μορφές Διαχείρισης και Ενεργειακής Αξιοποίησης Απορριμμάτων. Αποτελέσματα του έργου ENERGY WASTE.»

«Εναλλακτικές Μορφές Διαχείρισης και Ενεργειακής Αξιοποίησης Απορριμμάτων. Αποτελέσματα του έργου ENERGY WASTE.» Mε ιδιαίτερη επιτυχία ολοκληρώθηκε η 3 η και τελευταία Hμερίδα του έργου, το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE+ (LIFE09 ENV/GR/000307), με τίτλο: «Εναλλακτικές Μορφές Διαχείρισης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 2.12. COM() 614 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ για την ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ

Διαβάστε περισσότερα

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν

Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν 7. Επαναχρησιμοποίηση νερού στο δήμο μας! Όσα υγρά απόβλητα μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, πρέπει να υποστούν επεξεργασία πριν την επανάχρησή τους. Ο βαθμός επεξεργασίας εξαρτάται από την χρήση για την

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΕΧΩ Ε κ. ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΟΥΦΛΙΑ

ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΕΧΩ Ε κ. ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΟΥΦΛΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΕΧΩ Ε κ. ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΟΥΦΛΙΑ Στα εγκαίνια του Εργοστασίου Ανακύκλωσης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισµού 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2007 Κυρίες και κύριοι, Σήµερα, εδώ στην περιοχή των Αγίων

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο

Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο Διαχείριση Αποβλήτων Πλαστικών στην Κύπρο ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Το νομικό πλαίσιο της διαχείρισης αποβλήτων πλαστικών στην Κύπρο 2. Στρατηγική Διαχείρισης Αποβλήτων 2015 2021 Στόχοι Στρατηγικής Διαχείρισης Αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωσε την παλιά μπαταρία του αυτοκινήτου σου στο πιο κοντινό "Green Spot" της περιοχής σου! powered by

Ανακύκλωσε την παλιά μπαταρία του αυτοκινήτου σου στο πιο κοντινό Green Spot της περιοχής σου! powered by Ανακύκλωσε την παλιά μπαταρία του αυτοκινήτου σου στο πιο κοντινό "Green Spot" της περιοχής σου! powered by Συσσωρευτές Μολύβδου Το πρόβλημα στη χώρα μας Μία στις δύο μπαταρίες μολύβδου οξέος στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων

Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο Δήμων Κωνστάντζος Γιώργος Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Είναι ιµία µέθοδος που µπορεί να µειώσει σηµαντικά τον όγκο των παραγοµένων. απορριµµάτων. Tα πιθανά οφέλη από την ανακύκλωση είναι τα παρακάτω:

Είναι ιµία µέθοδος που µπορεί να µειώσει σηµαντικά τον όγκο των παραγοµένων. απορριµµάτων. Tα πιθανά οφέλη από την ανακύκλωση είναι τα παρακάτω: Η ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΥΛΙΚΩΝ Τα Κέντρα Ανακύκλωσης είναι μονάδες επεξεργασίας, σωστά οργανωμένοι χώροι, κυρίως δημοτικοί, στους οποίους μπορεί να μεταφέρουν οι δημότες μόνοι τους διάφορα υλικά για επαναχρησιμοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Πρότασης οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της. Πρότασης οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 2.7.2014 COM(2014) 397 final ANNEX 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της Πρότασης οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση των οδηγιών 2008/98/ΕΚ για τα απόβλητα,

Διαβάστε περισσότερα

LIFE ENV/GR/000950 ΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ. 25 Σεπτεμβρίου 2013

LIFE ENV/GR/000950 ΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ. 25 Σεπτεμβρίου 2013 25 Σεπτεμβρίου 2013 ΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Σ. ΚΑΣΙΔΩΝΗ Αύξηση των παραγόμενων ποσοτήτων απορριμμάτων Πολύπλοκη σύνθεση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΙΑ 2017

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΙΑ 2017 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 4 ο ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΙΑ 2017 Εξοπλισμός και Υλικά Σε ένα σιδηρομαγνητικό υλικό, το μαγνητικό πεδίο που επάγεται πρέπει να βρίσκει την ασυνέχεια υπό γωνία 90 ο ή 45 ο μοίρες.

Διαβάστε περισσότερα

Ατµοσφαιρική ρύπανση: η Επιτροπή αναλαµβάνει περαιτέρω νοµική δράση κατά 9 κρατών µελών

Ατµοσφαιρική ρύπανση: η Επιτροπή αναλαµβάνει περαιτέρω νοµική δράση κατά 9 κρατών µελών IP/04/84 Βρυξέλλες, 22 Ιανουάριος 2004 Ατµοσφαιρική ρύπανση: η Επιτροπή αναλαµβάνει περαιτέρω νοµική δράση κατά 9 κρατών µελών Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναλαµβάνει ευρέως φάσµατος νοµική δράση µε στόχο να

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ενότητα 4: Στερεά απόβλητα (Μέρος 1 ο ) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Κατανόηση των ορισμών στερεά

Διαβάστε περισσότερα

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 93/3

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 93/3 7.4.2009 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 93/3 ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (ΕΚ) αριθ. 278/2009 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 6ης Απριλίου 2009 περί εφαρμογής της οδηγίας 2005/32/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2015/0276(COD) της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2015/0276(COD) της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2015/0276(COD) 17.5.2016 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας προς την Επιτροπή Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

Βιομηχανικά απόβλητα και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων

Βιομηχανικά απόβλητα και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Βιομηχανικά απόβλητα και το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Δ. Καλλιδρομίτου 1, Κ. Κορυζή 1, Κ. Αραβώσης 2 1 Εψιλον ΑΕ, Μονεμβασίας 27, 15125, Μαρούσι 2 Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Μηχανολόγων

Διαβάστε περισσότερα

CONSLEG - 76L /12/ σ.

CONSLEG - 76L /12/ σ. Οδηγία 91/157/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 18ης Μαρτίου 1991 για τις ηλεκτρικές στήλες και τους συσσωρευτές που περιέχουν ορισµένες επικίνδυνες ουσίες Επίσηµη Εφηµερίδα αριθ. L 078 της 26/03/1991 σ. 0038-0041

Διαβάστε περισσότερα

Δίνουμε ζωή ανακυκλώνοντας τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές!

Δίνουμε ζωή ανακυκλώνοντας τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές! Tel: 7000 9333 (7000 WEEE) Tel: 7000 9333 (7000 WEEE) Δίνουμε ζωή ανακυκλώνοντας τις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές! ΗΛΕΚΤΡΟΚΥΚΛΩΣH WEEE Electrocyclosis Cyprus Ltd Συλλογικό Σύστημα Διαχείρισης Αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2015/0274(COD)

ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2015/0274(COD) Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Επιτροπή Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας 2015/0274(COD) 13.5.2016 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ εξ ονόματος της Επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας εξ ονόματος της Επιτροπής

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 16.11.2018 C(2018) 7507 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 16.11.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική

Διαβάστε περισσότερα

Υποχρεώσεις Μικροµεσαίων Εταιριών σύµφωνα µε Περιβαλλοντική Νοµοθεσία

Υποχρεώσεις Μικροµεσαίων Εταιριών σύµφωνα µε Περιβαλλοντική Νοµοθεσία Υποχρεώσεις Μικροµεσαίων Εταιριών σύµφωνα µε Περιβαλλοντική Νοµοθεσία ηµήτρης ηµητρίου Υπηρεσία Περιβάλλοντος 25 Ιουνίου 2010 Περιεχόµενα 1. Υποχρεώσεις Κατόχου/Παραγωγού - ιαχειριστή. 2. Ευθύνη Παραγωγού

Διαβάστε περισσότερα

2. Αρχές Ενεργειακής Διαχείρισης

2. Αρχές Ενεργειακής Διαχείρισης Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική 2. Αρχές Ενεργειακής Διαχείρισης Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης Γρ. 0.2.7. Ισόγειο Σχολής Ηλεκτρολόγων Τηλέφωνο: 210-7723551,

Διαβάστε περισσότερα

3. Πρώτες Ύλες και Απόβλητα

3. Πρώτες Ύλες και Απόβλητα Ε. Ελέγχουμε την κατανάλωση ρεύματος στα Καταστήματα Το πρόγραμμα ανακατασκευής των καταστημάτων μας το 1, είχε ως αποτέλεσμα, τη μείωση της κατανάλωσης ρεύματος στα καταστήματά μας, η οποία μειώθηκε το

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Σύσταση των ΑΗΗΕ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Σύσταση των ΑΗΗΕ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η τεχνική αυτή έκθεση παρουσιάζονται αναλυτικά στοιχεία και πληροφορίες σχετικά: µε τα χαρακτηριστικά των Αποβλήτων Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισµού ΑΗΗΕ (σύσταση, επικίνδυνα συστατικά,

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΠΕΡΙ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2002

Ο ΠΕΡΙ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ 2002 Ε.Ε. Παρ. III(I) 313 Κ.Δ.Π. 82/2003 Αρ. 3679, 31.1.2003 Αριθμός 82 Οι περί Στερεών και Επικίνδυνων Αποβλήτων (Ηλεκτρικές Στήλες ή Συσσωρευτές) Κανονισμοί του 2003, οι οποίοι εκδόθηκαν από το Υπουργικό

Διαβάστε περισσότερα

Επενδύσεις στην Ενεργειακή Αξιοποίηση Αστικών Απορριμμάτων: Δύο Προτάσεις για την Αττική

Επενδύσεις στην Ενεργειακή Αξιοποίηση Αστικών Απορριμμάτων: Δύο Προτάσεις για την Αττική Αθήνα, Δεκέμβριος 2010 Επενδύσεις στην Ενεργειακή Αξιοποίηση Αστικών Απορριμμάτων: Δύο Προτάσεις για την Αττική Κωστής Μαγουλάς (1), Επαμεινώντας Βουτσάς (2), Δημήτρης Τασιός (3) (1) Καθηγητής ΕΜΠ, (2)

Διαβάστε περισσότερα

514 Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας (Κοζάνη)

514 Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας (Κοζάνη) 514 Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας (Κοζάνη) Το Τμήμα Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας συστάθηκε στα πλαίσια της Ενέργειας "Διεύρυνση της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης" του

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 27.2.2018 C(2018) 1080 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 27.2.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική

Διαβάστε περισσότερα

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον

Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον Το έργο συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα LIFE+, το χρηματοδοτικό μέσο της Ε.Ε. για το περιβάλλον 2 1. Εισαγωγή Το έργο Recycling@Home «Ανακύκλωση στο σπίτι-ανάπτυξη και επίδειξη ενός οικολογικού και

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΔΟΜΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ο κατασκευαστικός κλάδος αποτελεί τον μεγαλύτερο βιομηχανικό κλάδο που επηρεάζει τις κοινωνίες από περιβαλλοντική, κοινωνική και οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων

ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ TOMEAΣ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΜΟΝΑ Α ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ιαχείριση Στερεών Αποβλήτων σε επίπεδο ήμων Κωνστάντζος Γιώργος Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Διαβάστε περισσότερα

LIFE13 INF/GR/1342. Παρουσίαση προγράμματος LIFE infocycle

LIFE13 INF/GR/1342. Παρουσίαση προγράμματος LIFE infocycle LIFE13 INF/GR/1342 Παρουσίαση προγράμματος LIFE infocycle Παρουσίαση προγράμματος LIFE infocycle Τίτλος έργου «Ανάπτυξη επικοινωνιακής και εκπαιδευτικής εκστρατείας ανακύκλωσης Αποβλήτων Ηλεκτρικού και

Διαβάστε περισσότερα

Η χρήση ενέργειας γενικότερα είναι η βασική αιτία των κλιµατικών αλλαγών σε

Η χρήση ενέργειας γενικότερα είναι η βασική αιτία των κλιµατικών αλλαγών σε Η χρήση ενέργειας γενικότερα είναι η βασική αιτία των κλιµατικών αλλαγών σε παγκόσµιο επίπεδο. Συγχρόνως, από την χρήση ενέργειας αποβάλλονται διάφοροι ρύποι που προκαλούν προβλήµατα αέριας ρύπανσης. Οι

Διαβάστε περισσότερα

02-04-00: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό

02-04-00: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό Κεφάλαιο 02-04 σελ. 1 02-04-00: «Ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας Δυναμικό Όπως επισημάνθηκε στο κεφάλαιο 01-04, η πρώτη ύλη για τα «ιδιαίτερα» κλάσματα βιομάζας είναι μη επικίνδυνα απόβλητα, κυρίως παραγόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων

Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων Ενότητα 10: Τελική διάθεση Ταφή. Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της ΟΔΗΓΙΑΣ (EE).../ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. της ΟΔΗΓΙΑΣ (EE).../ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 15.11.2017 C(2017) 7498 final ANNE 1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ της ΟΔΗΓΙΑΣ (EE).../ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ για την τροποποίηση του παραρτήματος II της οδηγίας 2000/53/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ISO 14001:2004 & EMAS

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ISO 14001:2004 & EMAS ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ISO 14001:2004 & EMAS ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΟΦΕΛΗ Τεκμηριώνει στις αρχές τη συμμόρφωση με την εθνική και κοινοτική νομοθεσία Ελαχιστοποιεί το ρίσκο - Μειώνει τον κινδύνο αποζημιώσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 16.11.2018 C(2018) 7495 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 16.11.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική

Διαβάστε περισσότερα

Μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα

Μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα Μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα Ανάλυση περιβαλλοντικής ανταπόδοσης με τους ρυθμιστές στροφών της ΑΒΒ Οι περιβαλλοντικές δηλώσεις παραγωγής (EPD Environmental Product Declaration) επιχειρούν να περιγράψουν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της

ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ. της ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 1.3.2018 C(2018) 1075 final ΚΑΤ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΟΔΗΓΙΑ (EE) / ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 1.3.2018 για την τροποποίηση, προς τον σκοπό της προσαρμογής στην επιστημονική και τεχνική πρόοδο,

Διαβάστε περισσότερα

L 86/6 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Πράξεις για την ισχύ των οποίων δεν απαιτείται δημοσίευση) ΕΠΙΤΡΟΠΗ

L 86/6 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Πράξεις για την ισχύ των οποίων δεν απαιτείται δημοσίευση) ΕΠΙΤΡΟΠΗ L 86/6 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 5.4.2005 ΙΙ (Πράξεις για την ισχύ των οποίων δεν απαιτείται δημοσίευση) ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 22ας Μαρτίου 2005 για τον καθορισμό των πινάκων

Διαβάστε περισσότερα

Konstantinos Tzanakoulis Mayor of Larissa, Greece

Konstantinos Tzanakoulis Mayor of Larissa, Greece Konstantinos Tzanakoulis Mayor of Larissa, Greece Waste management for energy purposes The response of the municipalities EU initiatives to be implemented The significance of strategic alliances Athens,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 Επιτροπή Αναφορών 2009 19.10.2007 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά 0078/2007, του Μαυρουδή Βορίδη, ελληνικής ιθαγένειας, σχετικά με την κατασκευή χώρου διάθεσης απορριμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΟΔΗΓΙΕΣ

Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΟΔΗΓΙΕΣ L 299/24 ΟΔΗΓΙΕΣ ΟΔΗΓΙΑ (EE) 2017/2096 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της 15ης Νοεμβρίου 2017 για την τροποποίηση του παραρτήματος II της οδηγίας 2000/53/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τα οχήματα

Διαβάστε περισσότερα