Η Αρχή του Αμέσου Αποτελέσματος

Transcript

1 Η Αρχή του Αμέσου Αποτελέσματος ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ. ΤΟΜΕΑΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. ΠΜΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΠΟΥΔΕΣ. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ. ΜΑΘΗΜΑ: ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΙΑΚΗΣ ΕΝΝΟΜΗΣ ΤΑΞΗΣ ΑΚ.ΕΤΟΣ: ΕΞΑΜΗΝΟ ΦΟΙΤΗΣΗΣ: Α. ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ: M. KΟΥΣΚΟΥΝΑ 28/01/2016 ΣΠΥΡΟΣ ΘΑΝΑΣΟΥΛΑΣ

2 Η Αρχή του Αμέσου Αποτελέσματος Άμεση Ισχύς Άμεσο Αποτέλεσμα. Άμεση Ισχύς: Η ικανότητα του ενωσιακού κανόνα να αναπτύσσει απευθείας τα αποτελέσματά του στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών χωρίς να χρειάζονται προηγούμενες πράξεις κύρωσης ή μεταφοράς. Π.χ. Κανονισμός (288 ΣΛΕΕ) -> Άμεση Ισχύς & το περιεχόμενό του απευθείας εσωτερικό δίκαιο στο σύνολο των κρατών μελών. Άμεση Ισχύς Άρρηκτα συνδεδεμένη με την υπεροχή του Ενωσιακού Κανόνα.

3 Η Αρχή του Αμέσου Αποτελέσματος ΔΕΚ, 106/77 Simmental. «...η άμεση ισχύς σημαίνει ότι οι κανόνες του κοινοτικού δικαίου πρέπει να παράγουν πλήρως τα αποτελέσματά τους κατά τρόπο ομοιόμορφο σε όλα τα κράτη μέλη, από την έναρξη της ισχύος τους και καθ όλη τη διάρκειά της. (σκέψη 14)» «..από τις διατάξεις αυτές επομένως πηγάζουν άμεσα δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους αυτούς τους οποίους αφορούν, είτε πρόκειται για κράτη μέλη είτε για ιδιώτες που εμπλέκονται σε έννομες σχέσεις ρυθμιζόμενες από το κοινοτικό δίκαιο. (σκέψη 15)». ΔΕΚ, 34/73 Variola. «Η άμεση ισχύς του κανονισμού απαιτεί να επέρχεται η έναρξη της ισχύος του και η εφαρμογή του υπέρ ή εις βάρος των υποκειμένων δικαίου χωρίς κανένα μέτρο εισαγωγής του στο εθνικό δίκαιο (σκέψη 10)». ΔΕΚ, 28/67 Molkerei. «Από τις θεμελιώδεις αρχές της Συνθήκης, καθώς και από τους στόχους στους οποίους προσβλέπει, προκύπτει ότι οι διατάξεις αυτές, στο βαθμό που η ίδια η φύση τους το επιτρέπει, διεισδύουν στην εσωτερική έννομη τάξη χωρίς τη συνδρομή οποιουδήποτε εθνικού μέτρου. Το πολύπλοκο ορισμένων καταστάσεων σε ένα κράτος δεν μπορεί να αλλοιώσει τη νομική φύση κοινοτικών διατάξεων με άμεση ισχύ, πολύ λιγότερο καθόσον ο κοινοτικός κανόνας πρέπει να έχει την ίδια ισχύ σε όλα τα κράτη μέλη.(722)».

4 Η Αρχή του Αμέσου Αποτελέσματος Άμεση Ισχύς Άμεσο Αποτέλεσμα. Το άμεσο αποτέλεσμα αναφέρεται στην ικανότητα του ενωσιακού κανόνα να παράγει δικαιώματα, τα οποία οι ιδιώτες μπορούν να επικαλούνται απευθείας ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, και τα τελευταία πρέπει να διασφαλίζουν χωρίς να απαιτείται η μεσολάβηση του κράτους μέλους δια της λήψεως συγκεκριμένων μέτρων. Νομολογιακή Κατοχύρωση στην απ. Van Gend en Loos, ΔΕΚ, 26/62. ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΑΡΧΗ που πηγάζει από: 1. Τη βούληση των ιδρυτών της Ένωσης. 2. Τα χαρακτηριστικά της ενωσιακής έννομης τάξης. 3. Τη φύση των σχέσεων που εγκαθιδρύει μεταξύ ενωσιακών οργάνων, κρατών μελών και των υπηκόων τους. Εισαγωγή αντίστροφου τεκμηρίου υπέρ Αμέσου Αποτελέσματος Ενωσιακού Δικαίου: Απευθύνεται και πέραν των κρατών, στους Ιδιώτες (Φ.Π & Ν.Π).

5 Η Αρχή του Αμέσου Αποτελέσματος Εφαρμογή Αμέσου Αποτελέσματος Ενωσιακού Κανόνα όταν κατά το περιεχόμενό του είναι: 1. Σαφής 2. Ακριβής 3. Ανεπιφύλακτος Δεν υπόκειται σε καμία αίρεση ή προθεσμία και δεν απαιτεί για την εφαρμογή του τη λήψη εθνικών μέτρων. Κάθετο Αποτέλεσμα: Ο Ιδιώτης μπορεί να επικαλεσθεί ενωσιακό κανόνα ενώπιον του εθνικού δικαστή έναντι του κράτους (ευθύ κάθετο αποτέλεσμα). Οριζόντιο Αποτέλεσμα: επίκληση ενωσιακού κανόνα και μεταξύ ιδιωτών.

6

7 Άμεσο Αποτέλεσμα Διατάξεων Πρωτογενούς Ενωσιακού Δικαίου Πλήρης Εφαρμογή στις Διατάξεις που αφορούν στην ελεύθερη κυκλοφορία των συντελεστών της παραγωγής. Άρθρο 30 ΣΛΕΕ Απαγόρευση Δασμών και Φορολογικών Επιβαρύνσεων Ισοδύναμου Αποτελέσματος μεταξύ των Κρατών Μελών. ΔΕΚ, 26/62 Van Gend en Loos «..αν το άρθρο 12 (νυν 30 ΣΛΕΕ) έχει άμεσα αποτελέσματα στο εσωτερικό δίκαιο, υπό την έννοια ότι τα κράτη μέλη μπορούν να τα επικαλούνται βάσει αυτού του άρθρου και ότι τα εθνικά δικαστήρια πρέπει να τα διασφαλίζουν... Πρέπει να εξεταστεί το πνεύμα, η οικονομία και το γράμμα της Συνθήκης..» «..Ο στόχος της Συνθήκης που είναι η θέσπιση μιας κοινής αγοράς, η λειτουργία της οποίας αφορά άμεσα τους πολίτες της Κοινότητας..».

8 Άμεσο Αποτέλεσμα Διατάξεων Πρωτογενούς Ενωσιακού Δικαίου Άρθρο 45 ΣΛΕΕ Ελεύθερη Κυκλοφορία Εργαζομένων ΔΕΚ, 41/74 Van Duyn «Το Δικαστήριο καλείται να κρίνει αν το άρθρο 48 (νυν 45 ΣΛΕΕ) ισχύει άμεσα, υπό την έννοια ότι παραχωρεί στους ιδιώτες δικαιώματα τα οποία μπορούν να επικαλεστούν δικαστικώς σε κάθε κράτος μέλος (σκέψη 4)». «..να μην αποτελεί εμπόδιο στο να παρέχουν οι διατάξεις του..., δικαιώματα στους ιδιώτες που αυτοί μπορούν να επικαλούνται δικαστικώς και που τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να προστατεύουν..».

9 Άμεσο Αποτέλεσμα Διατάξεων Πρωτογενούς Ενωσιακού Δικαίου Άρθρο 49 ΣΛΕΕ Δικαίωμα Ελεύθερης Εγκατάστασης ΔΕΚ, 2/74 Reyners «Το άρθρο 7 της Συνθήκης, το οποίο αποτελεί μέρος των «αρχών» της Κοινότη τας, ορίζει ότι, εντός του πεδίου εφαρμογής της Συνθήκης και με την επιφύλαξη των ειδικών διατάξεών της, «απαγορεύεται κάθε διάκριση λόγω ιθαγενείας» (σκέψη 15)». «Ο κανόνας της ίσης με τους ημεδαπούς μεταχειρίσεως αποτελεί έναν από τους θεμελιώδεις νομικούς κανόνες της Κοινότητας (σκέψη 24)». «Καθόσον παραπέμπει σε σύνολο νομοθετικών διατάξεων τις οποίες η χώρα εγκαταστάσεως εφαρμόζει πράγματι επί των υπηκόων της, τον κανόνα αυτό, λόγω της ίδιας του της φύσεως, μπορούν να τον επικαλεστούν άμεσα οι υπήκοοι όλων των κρατών μελών (σκέψη 25)». «Ορίζοντας ότι η ελευθερία εγκαταστάσεως πρέπει να έχει επιτευχθεί μέχρι το τέλος της μεταβατικής περιόδου, το άρθρο 52 επιβάλλει υποχρέωση επιτεύξεως ακριβώς καθορισμένου αποτελέσματος, η εκτέλεση της οποίας διευκολύνεται αλλά δεν εξαρτάται, από την εφαρμογή προγράμματος προοδευτικών μέτρων (σκέψη 26)».

10 Άμεσο Αποτέλεσμα Διατάξεων Πρωτογενούς Ενωσιακού Δικαίου Άρθρο 157 ΣΛΕΕ Άρχη Ισότητας Αμοιβών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών για Όμοια Εργασία. ΔΕΚ, 43/75 Defrenne/ SABENA «..Τουλάχιστον σε τέτοιες περιπτώσεις, το άρθρο 119 μπορεί να εφαρμόζεται απευθείας και να γεννά συνεπώς υπέρ των ιδιωτών δικαιώματα που τα δικαστήρια οφείλουν να προασπίζουν..(σκέψη 23)»

11 Άρθρο 56 ΣΛΕΕ Ελεύθερη Παροχή Υπηρεσιών. ΔΕΚ, 33/74 Van Bisbergen. «..Πρέπει λοιπόν να δοθεί η απάντηση, ότι τα άρθρα 59, πρώτη παράγραφος και 60, τρίτη παράγραφος έχουν άμεσο αποτέλεσμα και συνεπώς μπορεί να γίνει επίκλησή τους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, εν πάση περιπτώσει καθόσον έχουν ως σκοπό την κατάργηση όλων των διακρίσεων σε βάρος του παρέχοντος υπηρεσίες, λόγω της ιθαγενείας του ή λόγω του ότι κατοικεί σε άλλο κράτος μέλος από εκείνο, στο οποίο πρέπει να παρασχεθεί η υπηρεσία (σκέψη 27)». ΔΕΚ, 36/74 Walrave/ Koch «..Όπως έχει ήδη δεχτεί το Δικαστήριο (απόφαση της 3ης Δεκεμβρίου 1974 στην υπόθεση 33/74, Van Binsbergen), το άρθρο 59 θεσπίζει, για το τέλος της μεταβατικής περιόδου, ανεπιφύλακτη απαγόρευση που κωλύει μέσα στην έννομη τάξη κάθε κράτους μέλους, την επιβολή εμποδίων ή περιορισμών στον τομέα της παροχής υπηρεσιών λόγω ιθαγενείας του παρέχοντος τις υπηρεσίες, εφόσον πρόκειται για υπήκοο κράτους μέλους(σκέψη 33)». «..ιδρύει, από το τέλος της μεταβατικής περιόδου, δικαιώματα υπέρ των πολιτών, τα οποία οφείλουν να προστατεύουν τα εθνικά δικαστήρια..». Άρθρο 63 ΣΛΕΕ Ελεύθερη Κυκλοφορία Κεφαλαίων. ΔΕΚ, C-163/94, C-165/94 και C-250/94 Sanz de Lera. «..οι οποίες καθιερώνουν την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας μεταξύ των κρατών μελών και μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, να δημιουργούν υπέρ των ιδιωτών δικαιώματα τα οποία οι μεν ιδιώτες να μπορούν να επικαλούνται ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, τα δε δικαστήρια να οφείλουν να διασφαλίζουν (σκέψη 43)..»

12 Ελεύθερη Κυκλοφορία ως Γενικό Δικαίωμα των Πολιτών της ΕΕ απόρροια Ευρωπαϊκής Ιθαγένειας. ΔΕΚ, C-413/99 Baumbast «Ωστόσο, η εφαρμογή των περιορισμών και προϋποθέσεων που το άρθρο 18, παράγραφος 1, ΕΚ θέτει για την άσκηση του εν λόγω δικαιώματος διαμονής υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο. Κατά συνέπεια, οι τυχόν περιορισμοί και προϋποθέσεις του δικαιώματος αυτού δεν εμποδίζουν να παρέχουν οι διατάξεις του άρθρου 18, παράγραφος 1, ΕΚ στους ιδιώτες δικαιώματα που αυτοί μπορούν να επικαλούνται ενώπιον των δικαστηρίων και που τα εθνικά δικαστήρια οφείλουν να διαφυλάττουν (βλ., στο ίδιο πνεύμα, την απόφαση της 4ης Δεκεμβρίου 1974, 41/74, Van Duyn, Συλλογή τόμος 1974, σ. 537, σκέψη 7) (σκέψη 86)..».

13 Αποκλεισμός του Αμέσου Αποτελέσματος Γενικών ή Προγραμματικών Διατάξεων της Συνθήκης Γενικές ή Προγραμματικές Διατάξεις της Συνθήκης στερούνται αμέσου αποτελέσματος, καθώς θέτουν γενικούς στόχους και καταλείπουν στα κ-μ και στα ενωσιακά όργανα ευρελια εξουσία για την υλοποίησή τους. ΔΕΚ, 126/86 Gimenez Zaera. «..ότι η διάταξη αυτή έχει ουσιαστικά προγραμματικό χαρακτήρα(σκέψη 13)». «..Ο προγραμματικός χαρακτήρας των κοινωνικών στόχων που διατυπώνει το άρθρο 117 δεν σημαίνει ότι οι στόχοι αυτοί στερούνται παντελώς εννόμων αποτελεσμάτων. Στην πραγματικότητα αποτελούν ουσιώδη στοιχεία ιδίως για την ερμηνεία άλλων διατάξεων της Συνθήκης και του παράγωγου κοινοτικού δικαίου του κοινωνικού τομέα. Η υλοποίηση των στόχων αυτών θα είναι πάντως το αποτέλεσμα μιας κοινωνικής πολιτικής, ο προσδιορισμός της οποίας εναπόκειται στις αρμόδιες αρχές..(σκέψη 14)». «..Κατά συνέπεια, δεν χωρεί ένδικος έλεγχος..(σκέψη 17)».

14 Άμεσο Αποτέλεσμα των Κανονισμών Ο κανονισμός διαθέτει εξ ορισμού Άμεσο Αποτέλεσμα, καθώς συνιστά μία πράξη που δεν χρειάζεται τη μεσολάβηση εθνικών μέτρων εφαρμογής για να αναπτύξει τα αποτελέσματά της στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών. ΔΕΚ, 93/71 Leonesio. «..Σύμφωνα με το άρθρο 189, παράγραφος 2 της Συνθήκης, ο κανονισμός «έχει γενική ισχύ» και «ισχύει άμεσα σε κάθε κράτος μέλος». Επομένως, λόγω της ίδιας της φύσης του και της λειτουργίας του στο σύστημα των πηγών του κοινοτικού δικαίου παράγει άμεσα αποτελέσματα και είναι υπό την ιδιότητα αυτή, κανός να παρέχει στους ιδιώτες δικαιώματα, που τα εθνικά δικαστήρια έχουν υποχρέωση να προστατεύουν (σκέψη 5)». «..Όταν πρόκειται για απαιτήσεις κατά του κράτους, αυτές γεννώνται μόλις πλη ρωθούν οι προϋποθέσεις που προβλέπει ο κανονισμός, χωρίς να είναι δυνατόν να εξαρτηθεί η άσκησή τους, στο εθνικό επίπεδο, από διατάξεις εφαρμογής άλλες από αυτές που τυχόν απαιτεί ο ίδιος ο κανονισμός.».

15 Άμεσο Αποτέλεσμα των Κανονισμών Σε ορισμένες περιπτώσεις τα κράτη μέλη καλούνται ρητώς από τον ίδιο τον κανονισμό να λαβουν εκτελεστικά μέτρα, τα οποία προβλέπονται συνήθως ως εξειδικευτικά μέτρα και στοχεύουν στη διευκόλυνση της εφαρμογής του. Τέτοιου είδους μέτρα ενδέχεται να είναι αποφασιστικής σημασίας με αποτέλεσμα ο κανονισμός να μην μπορεί να αναπτύξει τα αποτελέσματά του αν το κράτος αδρανήσει. ΔΕΚ, C-403/98 Monte Arcosu «..μολονότι, λόγω της φύσεως των κανονισμών και της λειτουργίας τους στο πλαίσιο του συστήματος των πηγών του κοινοτικού δικαίου, οι διατάξεις των εν λόγω κανονισμών παράγουν, κατά κανόνα, άμεσα αποτελέσματα στις εθνικές έννομες τάξεις, χωρίς να απαιτείται από τις εθνικές αρχές να λάβουν μέτρα εφαρμογής, για τη θέση σε ισχύ ορισμένων από τις διατάξεις τους ενδέχεται να απαιτείται η λήψη μέτρων εφαρμογής από τα κράτη μέλη..(σκέψη 26)».

16 Άμεσο Αποτέλεσμα των Αποφάσεων Έχει αναγνωρισθεί άμεσο αποτέλεσμα στη νομική πράξη της απόφασης, εφόσον βέβαια αυτή πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις της σαφήνειας, της ακρίβειας και του ανεπιφύλακτου χαρακτήρα. ΔΕΚ, 9/70 Grad. «..Μολονότι τα αποτελέσματα μιας αποφάσεως δεν μπορούν να είναι τα ίδια με εκείνα μιας κανονιστικής διατάξεως, η διαφορά αυτή δεν αποκλείει το τελικό αποτέλεσμα, που συνίσταται στο δικαίωμα επικλήσεώς τους εκ μέρους των ιδιωτών, ενώπιον των δικαστηρίων, να είναι ενδεχομένως το ίδιο με εκείνο μιας κανονιστικής διατάξεως που ισχύει άμεσα». «Το άρθρο 177 άλλωστε, που επιτρέπει στα εθνικά δικαστήρια να ζητούν από το Δικαστήριο να αποφανθεί επί του κύρους και της ερμηνείας όλων των πράξεων των οργάνων, χωρίς διάκριση, σημαίνει ότι μπορεί να γίνει επίκληση των πράξεων αυτών από τα υποκείμενα δικαίου ενώπιον των εν λόγω δικαστηρίων.» «Πρέπει λοιπόν να εξετάζεται σε κάθε περίπτωση, εάν η φύση, η οικονομία και το γράμμα της διατάξεως για την οποία πρόκειται μπορούν να παραγάγουν άμεσα αποτελέσματα στις σχέσεις μεταξύ του αποδέκτη της πράξεως και τρίτων».

17 Άμεσο Αποτέλεσμα των Οδηγιών Η καταρχήν Έλλειψη Άμέσου Αποτελέσματος των Οδηγιών. Οδηγία επιβολή επίτευξης στόχων εντός συγκεκριμένης προθεσμίας. ευχέρεια επιλογής μέσων επίτευξης επιδιωκόμενου αποτελέσματος.

18 Άμεσο Αποτέλεσμα των Οδηγιών Συνεπώς, η οδηγία δεν πληροί καταρχήν την προϋπόθεση της «ανεπιφύλακτης» ρύθμισης διότι Από τη φύση της απαιτεί τη μεσολάβηση εθνικών μέτρων προσαρμογής προκειμένου να αναπτύξει τα αποτελέσματά της στην εθνική έννομη τάξη. Εντούτοις, δύναται η υπό προϋποθέσεις αναγνώριση αμέσου αποτελέσματος σε διατάξεις οδηγιών, λόγω: 1. Νομικής δεσμετικότητας & 2. Πρακτικής αποτελεσματικότητας οδηγίας. προϋποθέσεις: Η διαταξη να είναι ακριβής & ανεπιφύλακτη. Πρωτοποριακή θέση Δικαστηρίου καθώς προκειμένου να διασφαλίσει αποτελεσματική εφαρμογή της οδηγίας, υπερβαίνει την ίδια τη φύση της όπως ορίζεται στη Συνθήκη, χωρίς ωστόσο να την αλλοιώνει. ΑΡΑ: Εάν το κ-μ δεν λάβει μέτρα μεταφοράς της οδηγίας εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας, μπορεί ο ΙΔΙΩΤΗΣ μετά τη λήξη της προθεσμίας να επικαλεστεί την εν λόγω οδηγία & ο δικαστής οφείλει να την εφαρμόσει, αρκεί να είναι: 1. Σαφής επικλητό υποκατάστασης 2. Ακριβής & ενεργοποίηση δικαιωμάτων οδηγίας 3. Απαλλαγμένη αιρέσεων. έναντι εθνικών διατάξεων.

19 Άμεσο Αποτέλεσμα των Οδηγιών ΔΕΚ, 41/74 Van Duyn. «..μολονότι οι κανονισμοί, δυνάμει των διατάξεων του άρθρου 189, ισχύουν άμεσα, και συνεπώς από τη φύση τους μπορούν να παράγουν άμεσα αποτελέσματα, δεν σημαίνει ότι άλλες κατηγορίες πράξεων, αναφερόμενες στο άρθρο αυτό, δεν μπορούν ποτέ να έχουν ανάλογα αποτελέσματα. Είναι ασυμβίβαστο με τη βάσει του άρθρου 189 δεσμευτικότητα της οδηγίας να αποκλειστεί καταρχήν η δυνατότητα επικλήσεως από τους ενδιαφερόμενους των υποχρεώσεων που επιβάλλει». «Ιδίως στην περίπτωση που οι αρχές της Κοινότητας επιβάλλουν με οδηγία στα κράτη μέλη την υποχρέωση να τηρήσουν ορισμένη συμπεριφορά, η πρακτική αποτελεσματικότητα της οδηγίας θα αποδυναμωνόταν αν οι πολίτες εμποδίζονταν να την επικαλεστούν ενώπιον των δικαστηρίων και αν τα εθνικά δικαστήρια εμποδίζονταν να τη λάβουν υπόψη, ως στοιχείο του κοινοτικού δικαίου». «..Εξάλλου το άρθρο 177, που παρέχει τη δυνατότητα στα εθνικά δικαστήρια να απευθύνονται στο Δικαστήριο για το κύρος και την ερμηνεία όλων αδιακρίτως των πράξεων των οργάνων, συνεπάγεται ότι οι πολίτες μπορούν να επικαλεστούν τις πράξεις αυτές ενώπιον των εν λόγω δικαστηρίων. Πρέπει να εξετάζεται σε κάθε περίπτωση, αν από τη φύση, την οικονομία και τη διατύπωση των οικείων διατάξεων συνάγεται ότι αυτές έχουν άμεσα αποτελέ σματα στις σχέσεις μεταξύ κράτους και ιδιωτών..».

20 Το χρονικό σημείο ενεργοποίησης του αμέσου αποτελέσματος των οδηγιών εντοπίζεται μετά τη λήξη της προθεσμίας μεταφοράς. ΔΕΚ, C-129/96, Inter-Environnement Wallonie. «..Υπενθυμίζεται, κατ' αρχάς, ότι η υποχρέωση των κρατών μελών να λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα προς επίτευξη του επιδιωκομένου από την οδηγία αποτελέσματος συνιστά επιτακτική υποχρέωση..(σκέψη 40)». «..Στη συνέχεια, επισημαίνεται ότι, κατά το άρθρο 191, δεύτερο εδάφιο, της Συνθήκης ΕΟΚ, το οποίο είχε εφαρμογή κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της κύριας δίκης, «οι οδηγίες και οι αποφάσεις κοινοποιούνται στους αποδέκτες τους και αποκτούν ενέργεια με την κοινοποίησή τους». Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι οι οδηγίες παράγουν έννομα αποτελέσματα έναντι των κρατών μελών προς τα οποία απευθύνονται από της κοινοποιήσεώς τους (σκέψη 41)».

21 Άμεσο Αποτέλεσμα των Οδηγιών Η οδηγία παράγει κάθετο άμεσο αποτέλεσμα δεν παράγει οριζόντιο άμεσο αποτέλεσμα δηλαδή άμεσο αποτέλεσμα μεταξύ ιδιωτών.

22 Το Κάθετο Άμεσο Αποτέλεσμα των Οδηγιών Διάταξη οδηγίας που δεν έχει μεταφερθεί εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας αλλά είναι σαφής, ακριβής και ανεπιφύλακτη μπορεί να γίνει αντικείμενο επίκλησης έναντι του κράτους. ΔΕΚ, 148/78 Ratti. «..κατά συνέπεια, το κράτος μέλος που δεν έλαβε, εντός των προθεσμιών, τα επιβαλλόμενα με την οδηγία εκτελεστικά μέτρα, δεν μπορεί να αντιτάξει στα υποκείμενα δικαίου την μη εκπλήρωση, από το ίδιο, των υποχρεώσεων που η εν λόγω οδηγία συνεπάγεται (σκέψη 22)». ΔΕΚ, 8/81 Becker. «..το κράτος μέλος που δεν έλαβε εμπροθέσμως τα εκτελεστικά μέτρα που επιβάλλει η οδηγία δεν δύναται να αντιτάξει στους ιδιώτες την μη εκπλήρωση των υποχρεώσεων που επέβαλε η οδηγία..(σκέψη 24)».

23 Ο Αποκλεισμός του Οριζοντίου Αμέσου Αποτελέσματος των Οδηγιών Το Δικαστήριο αρνείται σταθερά να αναγνωρίσει δυνατότητα επίκλησης διατάξεων οδηγιών έναντι ιδιωτών, καθώς σε αυτή την περίπτωση θα αλλοιωνόταν ριζικά η φύση της οδηγίας και θα επέβαλε η τελευταία υποχρεώσεις εις βάρος ιδιωτών, παρά την παράλειψη του κράτους μέλους να τη μεταφέρει στο εθνικό δίκαιο. ΔΕΚ, C-91/92 Faccini Dori. «Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, μετά την απόφαση της 26ης Φεβρουαρίου 1986 στην υπόθεση 152/84, Marshall (Συλλογή 1986, σ. 723, σκέψη 48), μια οδηγία, αυτή καθαυτή, δεν γεννά υποχρεώσεις εις βάρος ιδιώτη και επομένως δεν μπορεί να γίνει επίκλησή της κατ' αυτού (σκέψη 20)». «Επομένως, ελλείψει μέτρων μεταφοράς της οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο εντός της ταχθείσας προθεσμίας, οι καταναλωτές δεν μπορούν να θεμελιώνουν στην οδηγία δικαίωμα υπαναχωρήσεως κατά εμπόρων με τους οποίους συνάπτουν σύμβαση και να το επικαλούνται ενώπιον εθνικού δικαστηρίου (σκέψη 25)».

24 Εξαίρεση Τριγωνική Σχέση μεταξύ κράτους, ιδιώτη που επικαλείται οδηγία και τρίτου ιδιώτη ο οποίος επωφελείται από την εφαρμογή μίας εθνικής διάταξης αντίθετης προς την οδηγία (Διαφορά εκ συμβατικής σχέσεως). ΔEK, C-443/98 Unilever. «..από τη νομολογία του Δικαστηρίου προκύπτει ότι η μη εφαρμογή ενός τεχνικού κανόνα που δεν κοινοποιήθηκε σύμφωνα με το άρθρο 8 της οδηγίας 83/189 μπορεί να προβληθεί στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ ιδιωτών (σκέψη 49)». «Μολονότι είναι αληθές, όπως επισήμαναν η Ιταλική και η Δανική Κυβέρνηση, ότι μια οδηγία, αυτή καθ' εαυτήν, δεν γεννά υποχρεώσεις σε βάρος ιδιώτη και επομένως δεν μπορεί να γίνει επίκλησή της κατ' αυτού (βλ. απόφαση της 14ης Ιουλίου 1994, C- 91/92, Faccini Dori, Συλλογή 1994, σ. Ι-3325, σκέψη 20), η νομολογία αυτή δεν έχει εφαρμογή στην περίπτωση που η μη τήρηση του άρθρου 8 ή του άρθρου 9 της οδηγίας 83/189, που συνιστά ουσιώδη διαδικαστική πλημμέλεια, συνεπάγεται τη μη εφαρμογή του τεχνικού κανόνα που εκδόθηκε κατά παράβαση ενός εκ των άρθρων αυτών.(σκέψη 50)». «Στην περίπτωση αυτή, και αντίθετα προς ό,τι συμβαίνει στην περίπτωση της μη μεταφοράς οδηγιών που καλύπτει η νομολογία την οποία επικαλέστηκαν οι δύο αυτές κυβερνήσεις, η οδηγία 83/189 ουδόλως προσδιορίζει το ουσιαστικό περιεχόμενο του κανόνα δικαίου βάσει του οποίου ο εθνικός δικαστής οφείλει να κρίνει την εκκρεμή ενώπιόν του διαφορά. Η οδηγία δεν γεννά ούτε δικαιώματα ούτε υποχρεώσεις για τους ιδιώτες (σκέψη 51)». «Ενόψει όλων των ανωτέρω σκέψεων, στο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι εναπόκειται στον εθνικό δικαστή, στο πλαίσιο αστικής δίκης μεταξύ ιδιωτών σχετικά με δικαιώματα και υποχρεώσεις εκ συμβάσεως, να μην εφαρμόσει εθνικό τεχνικό κανόνα που εκδόθηκε κατά την περίοδο αναβολής που προβλέπει το άρθρο 9 της οδηγίας 83/189 (σκέψη 52)».

25 Τα Υποκατάστατα της Έλλειψης Αμέσου Αποτελέσματος του Ενωσιακού Κανόνα Η έλλειψη αμέσου αποτελέσματος των διατάξεων μίας οδηγίας που δεν έχει μεταφερθεί ή έχει μεταφερθεί πλημμελώς στην εθνική έννομη τάξη ή η αδυναμία επίκλησης του αμέσου αποτελέσματος μιας διάταξης οδηγίας σε οριζόντιες σχέσεις μεταξύ ιδιωτών, δεν αφήνουν τον ιδιώτη τελείως απροστάτευτο. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΚΑΝΟΝΑ 1. Η Υποχρέωση Σύμφωνης προς το Ενωσιακό Δίκαιο Ερμηνείας του Εθνικού Δικαίου. 2. Η Ενεργοποίηση της Αστικής Ευθύνης του Κράτους.

26 1.Η Υποχρέωση Σύμφωνης προς το Ενωσιακό Δίκαιο Ερμηνείας του Εθνικού Δικαίου. Η Περίπτωση της οδηγίας Η σύμφωνη προς το Ενωσιακό Δίκαιο ερμηνεία του εθνικού δικαίου αποτελεί υποχρέωση των εθνικών οργάνων, απορρέουσα από το καθήκον συνεργασίας (Άρθρο 4(3) ΣΕΕ). «Εγγενής» υποχρέωση στο σύστημα της Συνθήκης. Αφορά κυρίως περιπτώσεις Οδηγιών, λόγω της ανάγκης λήψης εθνικών μέτρων μεταφοράς. ΔΕΚ, 14/83 Von Colson και Kamann. «..στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να αποφανθεί επ αυτού του ζητήματος ερμηνείας του εσωτερικού του δικαίο(σκέψη 25)». «πρέπει να τονισθεί η υποχρέωση των κ-μ να επιτύχουν το αποτέλεσμα που επιδιώκει η οδηγία..» «..το εθνικό δικαστήριο, εξαντλώντας τα περιθώρια εκτίμησης που του παρέχει το εθνικό δίκαιο, οφείλει να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει το νόμο που έχει εκδοθεί σε εκτέλεση της οδηγίας σύμφωνα με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου (σκέψη 28)». ΑΡΑ Το Δικαστήριο έχει υποδείξει στον εθνικό δικαστή να ενεργοποιεί όλες τις διαθέσιμες ερμηνευτικές μεθόδους για να επιτυγχάνει το αποτέλεσμα που επιδιώκει ο ενωσιακός κανόνας.

27 Η Περίπτωση των Διατάξεων του Πρωτογενούς Ενωσιακού Δικαίου Η υποχρέωση σύμφωνης ερμηνείας δεν εξαντλείται στην περίπτωση των οδηγιών, αλλά βρίσκει εφαρμογή και σε άλλες κατηγορίες διατάξεων του πρωτογενούς και του παράγωγου ενωσιακού δικαίου. ΔΕΚ, C-200/91 Coloroll Rension Trustees (Άρθρο 157 ΣΛΕΕ περί ισότητας στην αμοιβή) «Εξάλλου, κατά πάγια νομολογία, στα εθνικά δικαστήρια επιβάλλεται να εξασφαλίζουν τη νομική προστασία που απορρέει υπέρ των υποκειμένων του δικαίου από το άμεσο αποτέλεσμα των διατάξεων της Συνθήκης.. Για τον σκοπό αυτό, και ιδιαιτέρως στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 119, εναπόκειται στα εθνικά δικαστήρια, εξαντλώντας κάθε περιθώριο εκτιμήσεως που τους παρέχεται από το εθνικό δίκαιο, να ερμηνεύουν και να εφαρμόζουν τις εφαρμοστέες εσωτερικές διατάξεις σύμφωνα με τις επιταγές του κοινοτικού δικαίου και, εφόσον τέτοια ερμηνεία δεν είναι δυνατή, να αφήνουν ανεφάρμοστο κάθε αντίθετο εθνικό κανόνα(σκέψη 29)». Η Περίπτωση του Κανονισμού Η Υποχρέωση αυτή ισχύει και στην περίπτωση των κανονισμών, όταν αυτοί καταλείπουν στα κράτη μέλη την υιοθέτηση κυρώσεων για παράβαση των διατάξεών τους. Δεν μπορεί, ωστόσο, να επιτείνει την ποινική ευθύνη επιχειρηματία που αγνόησε τις επιταγές ενός ενωσιακού κανονισμού. ΔΕΚ, C-60/02 -Rolex

28 Η Εφαρμογή της Αρχής της Σύμφωνης Ερμηνείας στο Σύνολο των Νομικών Πράξεων της Ένωσης. Η υποχρέωση σύμφωνης ερμηνείας εκτείνεται και στις αποφάσεις- πλαίσιο, οι οποίες όμως αν και ομοιάζουν με τις οδηγίες, δεν αναπτύσσουν πλήρη νομική δεσμευτικότητα υπό την έννοια της μη ύπαρξης κυρωτικού μηχανισμού. ΔΕΚ, C-105/03 Pupino Ωστόσο, η τήρηση της υποχρέωσης σύμφωνης ερμηνείας συναντά όρια στις γενικές αρχές του δικαίου, όπως η αρχή της ασφάλειας δικαίου, και δεν μπορεί να επιβάλλει στον εθνικό δικαστή να προβεί σε contra legem ερμηνεία του εθνικού δικαίου. ΔΕΚ, C-105/03 - Pupino

29 Η Ενεργοποίηση της Αστικής Ευθύνης του Κράτους ως λύσης επί πιθανού αδιεξόδου για την προστασία των ιδιωτών. Το κράτος οφείλει να αποκαθιστά τη ζημία που υφίστανται οι ιδιώτες από το γεγονός ότι δεν μπορούν να ενεργοποιήσουν τα ενωσιακά τους δικαιώματα εξαιτίας της δικής του συμπεριφοράς. ΔΕΚ, C-6/90 και C-9/90 Francovich. η Αστική ευθύνη ως αναγκαία προϋπόθεση για τη διασφάλιση της πλήρους αποτελεσματικότητας των ενωσιακών κανόνων. Η Διακήρυξη της Αστικής Ευθύνης των Κρατών Μελών για Παραβιάσεις του Ενωσιακού Δικαίου.

30 Οι Προϋποθέσεις Στοιχειοθέτησης της Αστικής Ευθύνης του Κράτους για Παραβιάσεις του Ενωσιακού Κανόνα. Το Δικαστήριο εισήγαγε ένα ένδικο βοήθημα που λειτουργεί μεν εντός της εθνικής έννομης τάξης, προσδιορίζεται όμως από κριτήρια που επιβάλλει το ίδιο το ενωσιακό δίκαιο. Καθόρισε έτσι τις ουσιαστικές προϋποθέσεις κατάφασης της αστικής ευθύνης του κράτους στις περιπτώσεις αυτές, ενώ παρέπεμψε στις εθνικές έννομες τάξεις για τον ορισμό των αρμοδίων δικαστηρίων καθώς και των δικονομικών κανόνων που διέπουν το εν λόγω ένδικο βοήθημα.

31 Ευθύνη του Κράτους από Πράξεις ή Παραλείψεις της Νομοθετικής Εξουσίας Το Δικαστήριο έκρινε ότι η δράση του νομοθέτη στοιχειοθετεί ευθύνη του κράτους προς αποζημίωση των ιδιωτών υπό προϋποθέσεις ανάλογες προς εκείνες που διέπουν την εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης και εμπνέονται από τις γενικές αρχές που είναι κοινές στα κράτη μέλη. Έτσι: Όπου ο νομοθέτης διαθέτει ευρεία διακριτική ευχέρεια για ρύθμιση θεμάτων σε κανονιστικό επίπεδο το Δικαστήριο θέτει ως προϋπόθεση της αστικής ευθύνης του κράτους μέλους την πρόδηλη και σοβαρή υπέρβαση των ορίων που τίθενται στην εξουσία του αυτή. ΔΕΚ, C-46/93 και C-48/93 Brasserie du Pecheur και Factortame.

32 Ευθύνη του Κράτους από Πράξεις ή Παραλείψεις της Δικαστικής Εξουσίας. Το Δικαστήριο έκρινε πρόσφατα ότι η ευθύνη του κράτους προς αποζημίωση για παραβίαση του ενωσιακού δικαίου μπορεί να προκύπτει ακόμα και από πράξεις ή παραλείψεις της δικαστικής εξουσίας, υπογραμμίζοντας έτσι ότι το κράτος μέλος νοείται, στο πλαίσιο της ενωσιακής έννομης τάξης, ως ένα ενιαίο σύνολο. ΔΕΚ C-224/01 Köbler ΔΕΚ C-173/03 - Traghetti

33 Βιβλιογραφία Β.Χριστιανός, Μετεξελίξεις της Προσφυγής λόγω Παραβάσεως στην Ευρωπαϊκή Ένωση, Νομική Βιβλιοθήκη, (Αθήνα, 2010). Β.Χριστιανός, Μ.Κουσκουνα, Ρ.-Ε. Παπαδοπούλου, Μ.Περάκης, Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσα από τη νομολογία, Εκδόσεις Σάκκουλα, (Αθήνα-Θεσσαλονική,2011), (σελ.39-94). Ε.Ρ.Σαχπεκίδου, Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα, (Αθήνα- Θεσσαλονίκη, 2013), (σελ ).