EURYDICE Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη

Transcript

1

2

3 EURYDICE Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Ευρυδίκη Το δίκτυο πληροφοριών για την εκπαίδευση στην Ευρώπη

4 Το παρόν έγγραφο εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Μονάδα Ευρυδίκη με την οικονομική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισμού). Διατίθεται στην Αγγλική Γλώσσα (Quality Assurance in Teacher Education in Europe) και τη Γαλλική Γλώσσα (L assurance qualité de la formation des enseignants en Europe). ISBN Το παρόν έγγραφο διατίθεται, επίσης, στο Διαδίκτυο ( Το Κείμενο ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο Ευρυδίκη, Το περιεχόμενο της παρούσας έκδοσης δύναται να αναπαραχθεί εν μέρει, για μη εμπορικούς σκοπούς, υπό την προϋπόθεση ότι προηγείται αυτού η ένδειξη "Ευρυδίκη, το δίκτυο πληροφοριών για την Εκπαίδευση στην Ευρώπη", ακολουθούμενη από την ημερομηνία έκδοσης του εγγράφου. Τυχόν αιτήσεις για να επιτραπεί η αναπαραγωγή ολόκληρου του εγγράφου πρέπει να υποβάλλονται προς την Ευρωπαϊκή Μονάδα. Φωτογραφία εξωφύλλου: Images.com/Corbis/Rob Day, Brussels, Belgium Η μετάφραση της έκδοσης έγινε από το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Διεύθυνση Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ελληνική Μονάδα «Ευρυδίκη» Ευρυδίκη Ευρωπαϊκή Μονάδα Avenue Louise 240 B-1050 Brussels Tηλ Fax info@eurydice.org Διαδίκτυο: Τυπώθηκε στο Βέλγιο ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ISBN

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στο πλαίσιο της διαδικασίας της Λισσαβόνας, η ενίσχυση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη είναι ένας από τους τρεις βασικούς στόχους οι οποίοι πρέπει να επιτευχθούν έως το Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων με αντικείμενο τη «Βελτίωση Εκπαιδευτικών και Εκπαιδευτών». Την άνοιξη του 2004, μια επιμέρους ομάδα εμπειρογνωμόνων, σε συνεργασία με τη Διαρκή Επιτροπή Δεικτών και Βασικών Τιμών (Standing Group on Indicators and Benchmarks) -η οποία ιδρύθηκε επίσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός του ιδίου πλαισίου-, ασχολήθηκε με το θέμα της «ανάπτυξης κατάλληλων δεικτών για τη μέτρηση της βελτίωσης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και, ιδιαίτερα, της συνεχούς επαγγελματικής τους ανάπτυξης». Η ομάδα όρισε την ανάπτυξη συστημάτων για την αξιολόγηση και τη διαπίστευση της αρχικής κατάρτισης και την επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών ως μια από τις προτεραιότητες που συμβάλλουν στη βελτίωση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Η έγνοια για τη διασφάλιση ποιότητας στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών συνδέεται στενά με το ευρύτερο πλαίσιο της ανάπτυξης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και την παρακολούθηση της Διαδικασίας της Μπολόνια. Η «Ευρωπαϊκή Ένωση Διασφάλισης Ποιότητας στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση» (ENQA, εκπόνησε προδιαγραφές και οδηγίες για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη τα οποία υιοθετήθηκαν στη Συνδιάσκεψη των Υπουργών που είναι αρμόδιοι για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση, στο Μπέργκεν τον Μάιο του Η ENQA επισημαίνει ότι «Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα πρέπει να διαθέτουν πολιτική και σχετικές διαδικασίες για τη διασφάλιση της ποιότητας και των προδιαγραφών των προγραμμάτων και των χορηγήσεών τους. Πρέπει, επίσης, να αναλάβουν ρητή δέσμευση σχετικά με την ανάπτυξη μιας φιλοσοφίας που αναγνωρίζει τη σημασία της ποιότητας και της διασφάλισης της ποιότητας στο έργο τους». Υπό το φως των διαδικασιών της Λισσαβόνας και της Μπολόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την Ευρυδίκη, το φθινόπωρο του 2004, να εκπονήσει μελέτη με αντικείμενο τους κανονισμούς της αξιολόγησης της κατάρτισης των εκπαιδευτικών στις χώρες της Ευρώπης. Η παρούσα μελέτη αναλύει τις διαδικασίες αξιολόγησης και διαπίστευσης των προγραμμάτων και ιδρυμάτων αρχικής κατάρτισης και επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Παρέχει μια γενική εικόνα σχετικά με την ύπαρξη κανονισμών για την εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση σε διάφορες χώρες, καθώς και ειδικές πληροφορίες για τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά αυτών των διαδικασιών και τον τρόπο που θα χρησιμοποιηθούν τα αποτελέσματά τους. Περιλαμβάνει, επίσης, ανασκόπηση των βασικών συζητήσεων και μεταρρυθμίσεων που αφορούν το θέμα. Η καθιέρωση μετρήσεων ελέγχου ποιότητας αποτελεί αναμφισβήτητα σημαντικό βήμα για τη μέτρηση των βελτιώσεων στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Υπάρχει, ωστόσο, ο κίνδυνος υπερβολικά μεγάλου αριθμού γραφειοκρατικών ρυθμίσεων και καθώς σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αυτά τα μέτρα ελέγχου ποιότητας είναι σχετικά πρόσφατα, η πραγματική τους αποτελεσματικότητα και οι επιπτώσεις τους στη 3

6 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη διατήρηση και τη βελτίωση της ποιότητας παραμένουν ασαφείς. Αυτή η κατάσταση απαιτεί επιπρόσθετη δέσμευση και προσπάθειες εκ μέρους όλων των εμπλεκομένων φορέων στα επόμενα έτη. Η Ευρωπαϊκή Μονάδα Ευρυδίκη εκφράζει την ευγνωμοσύνη της προς όλες τις Εθνικές Μονάδες στο Δίκτυο για την παροχή πληροφοριών εντός πολύ σύντομου διαστήματος. Ελπίζουμε ότι η παρούσα συγκριτική ανάλυση θα προσφέρει περισσότερα στοιχεία για την οργάνωση των μέτρων διασφάλισης ποιότητας για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και ότι θα ανοίξει το δρόμο για περαιτέρω έρευνες. Patricia Wastiau-Schlüter Επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Μονάδας Ευρυδίκης Μάρτιος

7 ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ Πρόλογος 3 Περιεχόμενα 5 Εισαγωγή 7 Κεφάλαιο 1: Οργάνωση των Διαδικασιών Αξιολόγησης Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών Γενικοί και ειδικοί επίσημοι κανονισμοί Εξωτερικά και εσωτερικά τμήματα της διαδικασίας αξιολόγησης 11 Κεφάλαιο 2: Εξωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Αρμόδιοι φορείς και απαιτούμενα προσόντα των αξιολογητών Επίσημα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια Πεδίο Διαδικασίες και μηχανισμοί Συχνότητα 25 Κεφάλαιο 3: Εσωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Φορείς αρμόδιοι για τον συντονισμό Συμμετέχοντες Επίσημα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια αξιολόγησης Πεδίο Διαδικασίες και μηχανισμοί Συχνότητα 44 Κεφάλαιο 4: Χρήση των Συμπερασμάτων Αξιολόγησης Πιθανές συνέπειες της αξιολόγησης Έκδοση και διαθεσιμότητα των συμπερασμάτων Παρακολούθηση μέσω δεικτών και εθνικών εκθέσεων 54 5

8 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Κεφάλαιο 5: Διαπίστευση και Αξιολόγηση της Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών Τύποι φορέα παροχής και υφιστάμενοι κανονισμοί Βασικές διαδικασίες Εξωτερικοί φορείς διαπίστευσης ή/και κατάρτισης Πεδίο Συχνότητα Χρήση των συμπερασμάτων 68 Κεφάλαιο 6: Μεταρρυθμίσεις και Συζήτηση (Επανα)προσδιορισμός των στόχων και του περιεχομένου της κατάρτισης των εκπαιδευτικών και αντίστοιχη τροποποίηση των διαδικασιών αξιολόγησης Συζήτηση για τις διαδικασίες αξιολόγησης 72 Κυριότερα αποτελέσματα 75 Γλωσσάριο 79 Παράρτημα 85 Πίνακας Σχημάτων 95 Ευχαριστίες 97 6

9 ΕΙΣΑΓΩΓΉ Η παρούσα μελέτη αφορά τις διαδικασίες αξιολόγησης και διαπίστευσης εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και προγραμμάτων αρχικής κατάρτισης και της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Οι αξιολογήσεις αφορούσαν τα αποτελέσματα στις εκθέσεις ή τις συστάσεις που συντάχθηκαν για το κάθε ίδρυμα. Αξιολογήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος ως σύνολο που έχουν ως αποκλειστική απόληξη γενικές εκθέσεις σχετικά με την κατάσταση αυτού του συστήματος δεν αποτελούν βασική πτυχή της μελέτης. Έχουν ληφθεί υπόψη μόνο τύποι εκπαίδευσης που εστιάζονται στην παροχή κατάρτισης στους εκπαιδευτικούς. Αυτά ενδέχεται να συνδέονται με πτυχές όπως το περιεχόμενο και την οργάνωση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, τα αναγκαία επαγγελματικά προσόντα των εκπαιδευτών επιμορφωτών εκπαιδευτικών, τον τρόπο αξιολόγησης των φοιτητών ή των επιδόσεών τους. Δεν λαμβάνονται υπόψη οι οικονομικοί έλεγχοι και η ασφάλεια, η προστασία ή οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι. Καλύπτεται η κατάρτιση των εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (επίπεδα ISCED 1-3, βλέπε γλωσσάρι) τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα της εκπαίδευσης που λαμβάνει επιδοτήσεις. Δεν περιλαμβάνονται η εκπαίδευση και η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για την επαγγελματική εκπαίδευση. Το έτος αναφοράς των δεδομένων είναι το 2005/06. Έχουν συνυπολογιστεί, επίσης, οι πρόσφατες και οι επερχόμενες μεταρρυθμίσεις. Σε κάθε περίπτωση, οι πληροφορίες που δίνονται από τα Σχήματα σχετίζονται με τους επίσημους κανονισμούς ή συστάσεις. Εκεί όπου οι χώρες δεν διαθέτουν κανονισμούς που να διέπουν μια συγκεκριμένη πλευρά της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ή των προγραμμάτων για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών συνολικά, η ενημέρωση για τις τρέχουσες πρακτικές έχει, όποτε κατέστη δυνατόν, συμπεριληφθεί στο κείμενο ή σε σημείωση αυτού. Μεθοδολογία και ορισμοί Το ερωτηματολόγιο που εκπόνησε η Ευρωπαϊκή Μονάδα Ευρυδίκη για τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών βρίσκεται στην ιστοσελίδα της Ευρυδίκης (βλέπε Το ερωτηματολόγιο δημιουργήθηκε για τη συγκέντρωση παρόμοιων και άμεσα συγκρίσιμων στοιχείων από όλες τις χώρες αλλά περιλάμβανε επίσης θέσεις για την περιγραφή ειδικών εθνικών χαρακτηριστικών. Η παρούσα συγκριτική μελέτη η οποία πραγματοποιήθηκε με αναφορά στις απαντήσεις που ελήφθησαν βάσει αυτού του ερωτηματολογίου, σχολιάστηκε και ελέγχθηκε από τα 30 κράτη μέλη του Δικτύου Ευρυδίκη (1). Έχουν περιληφθεί ορισμένα στοιχεία με ειδική εθνική συνάφεια για επεξηγηματικούς σκοπούς. Η συλλογή των πληροφοριών αφορούσε επίσημους κανονισμούς και συστάσεις σχετικά με την αξιολόγηση ή/και την διαπίστευση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων/προγραμμάτων που αφορούν την αρχική και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, καθώς και τις υπό εξέλιξη (μη υπαγόμενες σε ρυθμίσεις) πρακτικές και συζητήσεις και μεταρρυθμίσεις στον εν λόγω τομέα. Για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης, η αξιολόγηση και η διαπίστευση ορίζονται ως ακολούθως: Η αξιολόγηση είναι μια γενική διαδικασία συστηματικής και κριτικής ανάλυσης που οδηγεί σε κρίσεις ή/και συστάσεις για βελτίωση της ποιότητας ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος ή προγράμματος. 1 Η Τουρκία, η οποία είναι μέλος του Δικτύου Ευρυδίκη από το 2004, δεν συμμετείχε σε αυτή τη μελέτη. 7

10 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Η διαπίστευση είναι μια διαδικασία με την οποία ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα ή πρόγραμμα κρίνεται από τις σχετικές νομοθετικές και επαγγελματικές αρχές ότι πληροί προκαθορισμένες προδιαγραφές προκειμένου να παρέχει εκπαίδευση ή κατάρτιση εκπαιδευτικών και να χορηγεί τα αντίστοιχα προσόντα (εκεί όπου αυτά υφίστανται). Η διαδικασία διαπίστευσης προϋποθέτει την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων ή ιδρυμάτων προς διαπίστευση. Δομή και περιεχόμενο Τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια αφορούν την αξιολόγηση ή/και τη διαπίστευση εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και προγραμμάτων αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ειδικότερα, Το Κεφάλαιο 1 παρέχει μια γενική εικόνα για την ύπαρξη κανονισμών που αφορούν στην εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση των χωρών που καλύπτονται από αυτήν. Καταδεικνύει, επίσης, κατά πόσο οι εν λόγω κανονισμοί αφορούν συγκεκριμένα στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών ή δύνανται να εφαρμοστούν σε όλα τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα κεφάλαια 2 και 3 ασχολούνται αντίστοιχα με τα κύρια χαρακτηριστικά της εξωτερικής και της εσωτερικής αξιολόγησης. Περιγράφουν τους διάφορους εμπλεκόμενους φορείς καθώς και την ειδίκευσή τους, τα έγγραφα τα οποία πρέπει να χρησιμοποιηθούν για τον προσδιορισμό των κριτηρίων, πού επικεντρώνεται η αξιολόγηση, τις διαδικασίες αξιολόγησης και τη συχνότητά της. Το Κεφάλαιο 4 περιλαμβάνει συζήτηση για τη χρήση των συμπερασμάτων που προέκυψαν από την εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση. Τονίζει τις πιθανές συνέπειες της αξιολόγησης για εκπαιδευτικά ιδρύματα ή προγράμματα καθώς και την κυκλοφορία των διαπιστώσεών της στο εσωτερικό αυτών ή στο ευρύτερο κοινό και σε εθνικές εκθέσεις για την κατάσταση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών ή την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το Κεφάλαιο 5 θεωρεί την αξιολόγηση και τη διαπίστευση ιδρυμάτων ή προγραμμάτων επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Εξετάζει κατά πόσο οι κανονισμοί διέπουν την αξιολόγηση ή διαπίστευση των διαφόρων τύπων φορέων παροχής επιμόρφωσης σε κάθε χώρα. Στη συνέχεια περιγράφει τους φορείς που είναι αρμόδιοι για αυτό το είδος αξιολόγησης και διαπίστευσης, τις διαδικασίες που εφαρμόζονται, το επίκεντρό τους, τη συχνότητά τους και τον τρόπο αξιοποίησης των συμπερασμάτων τους. Το Κεφάλαιο 6 περιλαμβάνει ανασκόπηση των βασικών συζητήσεων και μεταρρυθμίσεων σχετικά με την αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Τέλος, συνοψίζονται τα βασικά θέματα και αποτελέσματα της μελέτης. Το Γλωσσάριο και το παράρτημα που περιγράφουν τους διάφορους τύπους εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών παρατίθεται επίσης στο τέλος της μελέτης. 8

11 ΚΕΦΆΛΑΙΟ 1: ΟΡΓΆΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΏΝ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ ΑΡΧΙΚΉΣ ΚΑΤΆΡΤΙΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ Από τις 30 χώρες που εξετάζονται στην παρούσα έκθεση, όλες με εξαίρεση το Λουξεμβούργο, διαθέτουν σύστημα κανόνων ρύθμισης της αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Ο βαθμός ρύθμισης, ωστόσο, των εν λόγω διαδικασιών αξιολόγησης από κανονισμούς ενδέχεται να διαφέρει από τη μια χώρα στην άλλη. Η αξιολόγηση μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί χωρίς να ακολουθηθούν κανονισμοί με επίσημη δεσμευτική ισχύ. Εάν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τις τρέχουσες πρακτικές διασφάλισης ποιότητας, αυτά δίνονται στις αντίστοιχες ενότητες της παρούσας έκθεσης. Κανονικά, αξιολογείται η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών και για τα τρία εκπαιδευτικά επίπεδα που εξετάζονται εδώ (ISCED 1-3), με εξαίρεση τρεις χώρες. Η Γερμανόφωνη Κοινότητα του Βελγίου παρέχει αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών αποκλειστικά για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ενώ, στην Κύπρο, αξιολογούνται μόνο τα ιδρύματα που καταρτίζουν εκπαιδευτικούς που θα διδάξουν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (και ορισμένους καθηγητές αγγλικών για τη δευτεροβάθμια). Γενικά, η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται από πανεπιστήμια, για τα οποία δεν υπάρχει μέχρι στιγμής σύστημα αξιολόγησης που να υπάγεται σε κανόνες. Αντίθετα, στην Αυστρία, οι κανονισμοί για την αξιολόγηση ισχύουν μόνο για πανεπιστήμια που καταρτίζουν εκπαιδευτικούς για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ορισμένες χώρες αξιολογούν ολόκληρο το σύστημα κατάρτισης των εκπαιδευτικών που διαθέτουν. Σκοπός μιας τέτοιας ευρύτερης προσέγγισης δεν είναι η εστίαση πρωταρχικά σε κάθε ίδρυμα, αλλά η παρακολούθηση ολόκληρου του συστήματος της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών. Αυτή μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μεταρρύθμιση ή την αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων που εφαρμόστηκαν πρόσφατα, όπως δείχνεται στα ακόλουθα παραδείγματα. Καθώς τέτοιες διαδικασίες δεν υπάρχουν σε όλες τις χώρες, οι αξιολογήσεις αυτές δεν παρουσιάζονται αναλυτικά στην παρούσα ανάλυση. Στη Δανία τον Οκτώβριο του 2003, το Ινστιτούτο Αξιολόγησης της Δανίας (EVA) δημοσίευσε αξιολόγηση των προγραμμάτων κατάρτισης των εκπαιδευτικών για την υποχρεωτική εκπαίδευση (folkeskole). Αξιολογήθηκε ολόκληρο το σύστημα, περιλαμβανομένων και των 18 κολλεγίων κατάρτισης, με βάση εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης από όλα τα ιδρύματα. Σκοπός της αξιολόγησης ήταν η αποτίμηση του προγράμματος γενικά, ενώ δεν έγιναν ατομικές συστάσεις. Παρά το γεγονός ότι το EVA διεξήγαγε την αποτίμηση με βάση τις εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης, αυτές περιλήφθηκαν ανώνυμα στην τελική έκθεση προκειμένου αυτή να επικεντρωθεί στο πρόγραμμα, γενικά, και όχι σε συγκεκριμένα κολέγια κατάρτισης εκπαιδευτικών. Στη Μάλτα, η υλοποίηση των προγραμμάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών η οποία αναθεωρήθηκε το 1999 τελεί υπό αξιολόγηση την περίοδο 2005/2006. Στη Σουηδία, η αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών και στα 25 ιδρύματα και η μεταρρύθμιση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών, ιδιαίτερα από το 2001, αξιολογήθηκαν το 2004, ενώ τα αποτελέσματα γνωστοποιήθηκαν στην κυβέρνηση την άνοιξη του Αυτό αποτέλεσε μέρος της μεταρρύθμισης και αποτελεί, επίσης, μόνιμο τμήμα του συστήματος αξιολόγησης ολόκληρης της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Ουαλία), βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2005 έρευνα για την παροχή αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών που πραγματοποιείται για λογαριασμό της τοπικής κυβέρνησης της Ουαλίας (Welsh Assembly Government). Στόχος της έρευνας είναι να καταλήξει σε συμπεράσματα για το πώς η τοπική κυβέρνηση, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών της πολιτικών και στόχων, θα μπορέσει να ανταποκριθεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο στις υφιστάμενες και ενδεχόμενες μελλοντικές ανάγκες των σχολείων στην Ουαλία. Ο γενικότερος στόχος είναι να διαπιστωθεί με ποιον τρόπο η παρεχόμενη αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών θα μπορέσει να ανταποκριθεί καλύτερα στις απαιτήσεις και το πώς άνθρωποι που προέρχονται από ομάδες από τις οποίες σήμερα προέρχονται ελάχιστοι εκπαιδευτικοί να ενθαρρυνθούν ώστε να γίνουν εκπαιδευτικοί στο μέλλον. 9

12 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία), το σώμα επιθεωρητών για την εκπαίδευση έχει επίσης εξουσιοδοτηθεί να εποπτεύει την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών μέσω μιας διαδικασίας που είναι γνωστή ως Αναθεώρηση Πτυχής (Aspect Review). Αυτό εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο μια συγκεκριμένη πτυχή της κατάρτισης των εκπαιδευτικών αντιμετωπίζεται από ολόκληρο το σύστημα και όχι από ένα και μόνο συγκεκριμένο ίδρυμα. Σύμφωνα με μια Αναθεώρηση Πτυχής (Aspect Review), μπορούν να γίνουν σχόλια σχετικά με μεμονωμένα εκπαιδευτικά ιδρύματα καθώς και σε επίπεδο συστήματος. Στο διάστημα 2004 έως 2006 στη Νορβηγία, όλα τα προγράμματα γενικής κατάρτισης εκπαιδευτικών θα αξιολογηθούν ως μέρος ενός ευρύτερου προγράμματος. Παρόμοιο αν και μικρότερης έκτασης πρόγραμμα πραγματοποιήθηκε το 2001 όταν αξιολογήθηκαν όλοι οι τύποι κατάρτισης των εκπαιδευτικών, ενώ συμμετείχε ένα μικρό μόνο μέρος των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Γενικοί και ειδικοί επίσημοι κανονισμοί Σε 24 χώρες ή περιφέρειες, υφίστανται μόνο γενικοί κανονισμοί για την αξιολόγηση συνολικά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίοι και ισχύουν και για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών (Σχήμα 1.1). Πέρα από το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε θέματα αξιολόγησης ή διαπίστευσης, δεν έχει γίνει προσαρμογή ενός συστήματος αξιολόγησης που να αφορά στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Ο βαθμός στον οποίο οι γενικοί αυτοί κανονισμοί λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και εξετάζουν με πιο λεπτομερή τρόπο την ποιότητα του ειδικού περιεχομένου, εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, από τον τρόπο που τα διάφορα κριτήρια αξιολόγησης καθορίζονται από έγγραφα ή πράξεις που τις προβλέπουν (βλέπε Κεφάλαια 2 και 3 για περισσότερες πληροφορίες). Σε έξι χώρες, η αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διέπεται τόσο από γενικούς όσο και από ειδικούς κανονισμούς. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ειδικοί κανονισμοί ισχύουν για κάποιο συγκεκριμένο στάδιο της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Αυτό το στάδιο μπορεί να είναι είτε η φάση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών ή κάποιο συγκεκριμένο τμήμα της στο διαδοχικό μοντέλο, είτε η φάση αρχικής εισαγωγής. Στη Γερμανία, οι ειδικοί κανονισμοί εφαρμόζονται αποκλειστικά στην αξιολόγηση της τελικής προετοιμασίας για την πρακτική άσκηση (αρχική εισαγωγή) που οργανώνουν τα ιδρύματα κατάρτισης εκπαιδευτικών (Studienseminare). Η κατάσταση είναι παρόμοια στη Γαλλία όπου, εκτός των γενικών κανονισμών, υπάρχουν ειδικοί κανονισμοί που ισχύουν για την αξιολόγηση της κατάρτισης που παρέχεται από τα πανεπιστημιακά ιδρύματα (Instituts universitaires de formation des maîtres, IUFM). Στην Ιρλανδία, η παροχή τελικής διδακτικής πρακτικής αξιολογείται ανεξάρτητα. Στην Πολωνία, η κατάρτιση των εκπαιδευτικών παρέχεται από τα πανεπιστήμια σύμφωνα με τους γενικούς κανονισμούς για τον έλεγχο ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ ειδικοί κανονισμοί ισχύουν στην περίπτωση των κολεγίων κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχουν ρυθμίσεις που ορίζουν την επανεξέταση όλων των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από την Υπηρεσία Διασφάλισης Ποιότητας (QAA). Στην Αγγλία, την Ουαλία και τη Βόρειο Ιρλανδία, υπάρχουν ξεχωριστές ρυθμίσεις, που έχουν οριστεί από το νόμο, που αφορούν τα σώματα σχολικών επιθεωρητών για την αξιολόγηση του προγράμματος αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Η κατάσταση είναι παρόμοια στη Σκωτία. Οι ειδικές αυτές ρυθμίσεις καλύπτουν προγράμματα που οδηγούν στην απόκτηση διδακτικών προσόντων. Τόσο τα προπτυχιακά (παράλληλο μοντέλο) όσο και τα μεταπτυχιακά (διαδοχικό μοντέλο) προγράμματα καλύπτονται από τις ειδικές αυτές ρυθμίσεις, αλλά τα προγράμματα γενικής εκπαίδευσης που οδηγούν στην απόκτηση πανεπιστημιακού διπλώματος δεν καλύπτονται. Οι ρυθμίσεις αυτές καλύπτουν, επίσης, και διαδρομές που βασίζονται στην εργασία και, μόνο στην Αγγλία, προγράμματα που προσφέρονται από εκπαιδευτικές συμπράξεις με έδρα το σχολείο. 10

13 Κεφάλαιο 1: Οργάνωση των Διαδικασιών Αξιολόγησης Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών Σχήμα 1.1. Κανονισμοί για την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/2006. Γενικοί κανονισμοί Ειδικοί κανονισμοί Γενικοί και ειδικοί κανονισμοί Αρχική Κατάρτιση Εκπαιδευτικών στο Εξωτερικό Απουσία κανονισμών Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σημειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήμα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται εκτός των ορίων της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τον Αύγουστο του 2005 ψηφίστηκε νόμος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Κύπρος: Το σχήμα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Λουξεμβούργο: Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το γενικό τμήμα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών πραγματοποιείται στο εξωτερικό. Έχει σχεδιαστεί η δημιουργία φορέα διασφάλισης ποιότητας ο οποίος, όμως, δεν λειτουργεί ακόμη. Αυστρία: Το σχήμα αναφέρεται μόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήμια. Ο μελλοντικός νόμος για το νέο Pädagogische Hochschulen προβλέπει, επίσης, την αξιολόγηση των ιδρυμάτων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Επεξηγηματική Σημείωση Οι Γενικοί κανόνες ισχύουν μόνο για την αξιολόγηση του συνόλου της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (περιλαμβανομένης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτών). Οι Ειδικοί κανόνες ισχύουν μόνο για την αξιολόγηση των προγραμμάτων ή ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών Εξωτερικές και εσωτερικές συνιστώσες της διαδικασίας αξιολόγησης Η διαδικασία αξιολόγησης αποτελείται ενδεχομένως από εξωτερική αξιολόγηση, στην οποία φορείς ή άτομα εκτός συγκεκριμένου εκπαιδευτικού ιδρύματος ή προγράμματος αξιολογούν την παροχή (Κεφάλαιο 2), και την εσωτερική αυτό-αξιολόγηση, η οποία πραγματοποιείται κανονικά από τον ίδιο τον φορέα παροχής (Κεφάλαιο 3). Όπως θα εξηγηθεί σε αυτά τα κεφάλαια, η εξωτερική και η εσωτερική αξιολόγηση συνδέονται συχνά στενά. Ο ένας τύπος αξιολόγησης ενδέχεται να βασίζεται στα συμπεράσματα που έχει συνάξει ό άλλος, ή ο καθένας από τους δύο τύπους αξιολόγησης ενδέχεται να αντλεί συμπεράσματα από τον άλλο. Σε 11

14 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη ορισμένες χώρες, η αξιολόγηση ενδέχεται να θεωρηθεί ως μια και μόνη διαδικασία που αποτελείται από ένα στάδιο που ολοκληρώνεται από άτομα που προέρχονται από το συγκεκριμένο ίδρυμα και ένα άλλο στάδιο από εξωτερικούς αξιολογητές. Σε αρκετές χώρες, οι κανονισμοί ορίζουν περισσότερες από μια διαδικασίες αξιολόγησης, στις οποίες περιλαμβάνεται εξωτερική ή/και εσωτερική αξιολόγηση. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για αυτό: Διαφορετικά μέρη ή στάδια εκπαίδευσης αξιολογούνται χωριστά (όπως στη Γερμανία και την Ιρλανδία). Αρκετοί φορείς αξιολογούν ανεξάρτητα (Γαλλία) οργανωτικές πλευρές του ιδρύματος και του περιεχομένου του προγράμματός του αξιολογούνται χωριστά (Τσεχική Δημοκρατία, Λετονία, Σλοβακία και Ισλανδία) τα ιδρύματα αρχικής κατάρτισης και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αξιολογούνται γενικά ξεχωριστά (Ηνωμένο Βασίλειο), ή οι διαδικασίες αξιολόγησης εξαρτώνται από τα είδη των ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών (Πολωνία) ή την εκπαιδευτική βαθμίδα από την οποία παρέχεται (Ρουμανία) ( 1 ). Τα Κεφάλαια 2 και 3, τα οποία ασχολούνται με την εξωτερική και την εσωτερική αξιολόγηση, λαμβάνουν υπόψη αυτές τις διαφορές όπου κρίνεται αναγκαίο (για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την κάθε χώρα ανατρέξτε στο Παράρτημα). Η εξωτερική αξιολόγηση είναι υποχρεωτική στις περισσότερες χώρες και συνιστάται στη Γερμανία, την Ισπανία και τη Γαλλία. Στη Γερμανία, οι πρόεδροι των πανεπιστημίων ή κολεγίων κατάρτισης μπορούν να συστήσουν την πραγματοποίηση εξωτερικής αξιολόγησης εάν κατά την εκτίμηση των αποτελεσμάτων εσωτερικής αξιολόγησης πεισθούν ότι είναι αναγκαίο να το πράξουν. Το ANECA (Εθνικός Οργανισμός Αξιολόγησης Ποιότητας και Διαπίστευσης) στην Ισπανία δεν απαιτεί από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να προβαίνουν σε αξιολόγηση αλλά τους επιτρέπει να ζητήσουν με δική τους πρωτοβουλία εξωτερική αξιολόγηση μετά από επίσημες προσκλήσεις έκφρασης ενδιαφέροντος. Βασιλικό Διάταγμα του 2004 ορίζει ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να πιστοποιούν την κατάλληλη ανάπτυξη κάθε είδους διδασκαλίας που αντιστοιχεί στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών τα οποία αναγνωρίζονται από την πραγματική ημερομηνία έναρξης ισχύος του εν λόγω διατάγματος. Σε κάθε περίπτωση, πριν τον Οκτώβριο του 2010, τα πανεπιστήμια θα πρέπει να υποβληθούν σε διαδικασία διαπίστευσης. Η εξωτερική αξιολόγηση είναι προαιρετική στα πανεπιστήμια της Αυστρίας, τα οποία παρέχουν κατάρτιση εκπαιδευτικού για τα ακαδημαϊκά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η κατάσταση είναι παρόμοια στη Δανία. Στην Ιταλία και Μάλτα, δεν υπάρχει αναφορά για την εξωτερική αξιολόγηση στους επίσημους κανονισμούς. Η επιτροπή, ωστόσο, στο Ιταλικό Υπουργείο αναλύει τα ποσοτικά δεδομένα για την υποδομή και τη στελέχωση κάθε προγράμματος και δεν παρέχεται οικονομική υποστήριξη εφόσον σε σχολές οι δείκτες των οποίων είναι κατώτεροι των καθορισμένων επιπέδων. Η κατάσταση παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες στην περίπτωση της εσωτερικής αξιολόγησης, η οποία είναι υποχρεωτική στις περισσότερες χώρες και συνιστάται στην Ισπανία, τη Γαλλία, την Κύπρο και τη Σλοβενία. Στην Ισπανία, η εσωτερική αξιολόγηση ορίζεται από τα σχέδια αυτό-αξιολόγησης του κάθε ιδρύματος, καθώς και από τους στόχους, τις δραστηριότητες και τα προγράμματα που ανέπτυξε και προωθεί τώρα το ANECA. Στη Γαλλία, συνιστάται να γίνεται εσωτερική αξιολόγηση πριν από την εξωτερική αξιολόγηση για συμβατικούς λόγους. Τα πανεπιστήμια στη Σλοβενία συνιστούν εντόνως στις σχολές μέλη τους να πραγματοποιούν εσωτερική αξιολόγηση. Οι Κανόνες για την Χρηματοδότηση των Ιδρυμάτων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (2003) ορίζουν ότι 1 Στη Ρουμανία, η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορεί επίσης να παρέχεται στην ανώτερη βαθμίδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η παρούσα έκθεση, ωστόσο, περιορίζεται στην αξιολόγηση της κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 12

15 Κεφάλαιο 1: Οργάνωση των Διαδικασιών Αξιολόγησης Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που δεν συντάσσουν έκθεση αξιολόγησης δεν δικαιούνται την πλήρη χρηματοδότηση που τους αναλογεί για τις υπηρεσίες τους Σχήμα 1.2. Κατάσταση εξωτερικής και εσωτερικής αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/2006. Εξωτερική αξιολόγηση Εσωτερική αξιολόγηση Πηγή: Ευρυδίκη. Υποχρεωτική Συνιστάται Προαιρετική Αρχική Κατάρτιση Εκπαιδευτικών στο Εξωτερικό Απουσία κανονισμών Πρόσθετες Σημειώσεις Βέλγιο (BE de): Το σχήμα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Δανία: Σε ό,τι αφορά την εσωτερική αξιολόγηση, τα στοιχεία που δίνονται συνδέονται μόνο με τα πανεπιστήμια. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόμο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τον Αύγουστο Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Δεν υπάρχει σύστημα εξωτερικής αξιολόγησης για τα πανεπιστήμια. Ωστόσο, το 2001, το πανεπιστήμιο ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση Πανεπιστημίων να οργανώσει την αναθεώρηση της ποιότητας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, η οποία επαναλήφθηκε το Λουξεμβούργο: Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το γενικό τμήμα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήμα αναφέρεται μόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήμια. Ο νέος νόμος για το νέο Pädagogische Hochschulen θα προβλέπει επίσης την εξωτερική και εσωτερική αξιολόγηση για τα ιδρύματα κατάρτισης εκπαιδευτικών. Αρκετά από αυτά πραγματοποίησαν, ωστόσο, εσωτερική αξιολόγηση τα τελευταία χρόνια και αξιολογήθηκαν επίσης και εξωτερικά. Ηνωμένο Βασίλειο: Δεν υπάρχει ρητή οδηγία για την πραγματοποίηση εσωτερικής αξιολόγησης για τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Είναι αυτόνομα, και καθένα διαθέτει τις δικές του εσωτερικές διαδικασίες για την επίτευξη των κατάλληλων προδιαγραφών και τη διασφάλιση της ποιότητας της παροχής της. Όλοι οι φορείς παροχής αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών πρέπει να παρακολουθούν συστηματικά όλες τις πλευρές της παροχής της προκειμένου να βελτιώσουν την ποιότητά της. 13

16

17 ΚΕΦΆΛΑΙΟ 2 ΕΞΩΤΕΡΙΚΉ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΚΉΣ ΚΑΤΆΡΤΙΣΗΣ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΏΝ Αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε από φορείς ή άτομα που δεν εμπλέκονται άμεσα στις δραστηριότητες του συγκεκριμένου προγράμματος ή ιδρύματος αναφέρεται συνήθως ως εξωτερική αξιολόγηση. Πρόκειται για μια διαδικασία όπου τα στοιχεία, οι πληροφορίες και τα δεδομένα που αφορούν το εκάστοτε ίδρυμα ή πρόγραμμα χωριστά συλλέγονται προκειμένου να εκδοθεί έκθεση σχετικά με την ποιότητά τους. Καθώς πραγματοποιείται συνήθως από ομάδα εμπειρογνωμόνων, ομολόγων ή επιθεωρητών, η εξωτερική αυτή έρευνα έχει ως στόχο να καταλήξει στην έκδοση μιας ανεξάρτητης κρίσης σχετικά με την ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται από συγκεκριμένο εκπαιδευτικό ίδρυμα. Αξιολόγηση αυτής της μορφής ενδέχεται να επηρεάσει ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα με διάφορους τρόπους και, εκεί όπου τα αποτελέσματά που συνάγονται δεν είναι ικανοποιητικά, είτε εκπονούνται σχέδια για βελτίωση, είτε θα υπάρξει επίπτωση στη χρηματοδότηση τους(βλέπε Κεφάλαιο 4). Το παρόν κεφάλαιο θα πραγματευθεί, συνεπώς, τα ακόλουθα:: Ο ένας ή οι περισσότεροι φορείς που είναι αρμόδιοι για την εξωτερική αξιολόγηση και τα προσόντα που απαιτούνται από τους εξωτερικούς αξιολογητές. τα επίσημα έγγραφα τα οποία πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την εκπόνηση των κριτηρίων εξωτερικής αξιολόγησης Το ακριβές πεδίο εξωτερικής αξιολόγησης Οι διαδικασίες και οι μηχανισμοί στους οποίες βασίζεται Τη συχνότητα που πραγματοποιείται εξωτερική αξιολόγηση 2.1. Αρμόδιοι φορείς και απαιτούμενα προσόντα των αξιολογητών Κανονισμοί που διέπουν τους φορείς που είναι αρμόδιοι για την εξωτερική αξιολόγηση υπάρχουν σε όλες τις χώρες όπου ισχύουν τυπικές απαιτήσεις για την πραγματοποίηση εξωτερικής αξιολόγησης. Στην πλειοψηφία αυτών, η αξιολόγηση αυτή πραγματοποιείται από φορέα, επιτροπή ή ανεξάρτητο φορέα αξιολόγησης που ενεργεί εκ μέρους των δημόσιων αρχών. Στο Βέλγιο (Φλαμανδική Κοινότητα), την Ολλανδία, τη Σλοβενία και τη Σλοβακία, μια επιτροπή και ένας ανεξάρτητος φορέας συντονίζουν από κοινού τη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης, ενώ στη Γερμανία, σύμπραξη αυτής της μορφής είναι προαιρετική. Στην Κύπρο, την Πολωνία (στην περίπτωση των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών) και την Ισλανδία, το Υπουργείο Παιδείας είναι άμεσα αρμόδιο για την εξωτερική αξιολόγηση. Στη Γαλλία, το υπουργείο μοιράζεται την ευθύνη με ανεξάρτητους φορείς, και στην περίπτωση του Βελγίου (Γερμανόφωνη Κοινότητα), με ένα σώμα σχολικών επιθεωρητών για τη σχολική εκπαίδευση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία και Βόρειο Ιρλανδία), η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών αξιολογείται εξωτερικά από το σώμα σχολικών επιθεωρητών. Αυτό ισχύει επίσης στην περίπτωση της Ιρλανδίας σε ό,τι αφορά την πρακτική διδασκαλία. Στη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Σκωτία) το έργο αυτό επιτελείται από εκπαιδευτικό φορέα. 15

18 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Σχήμα2.1. Φορείς αρμόδιοι για την εξωτερική αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/2006. Σώμα επιθεωρητών για τη σχολική εκπαίδευση Εκπαιδευτικός φορέας BE BE BE CZ DK DE EE EL ES FR IE IT CY LV LT LU HU fr de nl 1 2 Το Υπουργείο Παιδείας Φορέας αξιολόγησης/επιτροπή αξιολόγησης Ανεξάρτητος φορέας (φορέας ελέγχου) που εργάζεται για λογαριασμό των δημόσιων αρχών Σώμα επιθεωρητών για τη σχολική εκπαίδευση MT NL AT PL PT SI SK FI SE UK-ENG/ UK- IS LI NO BG RO 1 2 WLS/NIR SCT Εκπαιδευτικός φορέας Το Υπουργείο Παιδείας >> Φορέας αξιολόγησης/επιτροπή αξιολόγησης Ανεξάρτητος φορέας (φορέας ελέγχου) που εργάζεται για λογαριασμό των δημόσιων αρχών Αρμόδιος φορέας >> Αρχική Κατάρτιση Εκπαιδευτικών στο Εξωτερικό Απουσία κανονισμών ή καμία αναφορά που περιλαμβάνεται σε αυτές Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σημειώσεις Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στον νόμο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τον Αύγουστο Ιρλανδία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστημίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση διδακτικής πρακτικής. Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Λουξεμβούργο: Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το γενικό τμήμα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήμα αναφέρεται μόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήμια. Η εξωτερική αξιολόγηση ενδέχεται να πραγματοποιηθεί από τον ανεξάρτητο φορέα AQA (Αυστριακός Φορέας Διασφάλισης Ποιότητας) μετά από σχετικό αίτημα του Υπουργείου Παιδείας, Επιστημών και Πολιτισμού ή τα ίδια τα πανεπιστήμια. Πολωνία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστημίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση των κολεγίων κατάρτισης εκπαιδευτικών. Ηνωμένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γενικά. Οι αρμοδιότητες των σχολικών εκπαιδευτικών εκτείνονται πέραν των σχολείων για να καλύψουν την παροχή εκπαίδευσης για παιδιά και μαθητές. 16

19 Κεφάλαιο 2- Εξωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Σχήμα 2.2. Προφίλ εξωτερικών αξιολογητών της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/2006. BE BE BE CZ DK DE EE EL ES FR IE IT CY LV LT LU HU fr de nl 1 2 Συνάδελφοι Ειδικοί στη στην αξιολόγηση Επιθεωρητές με εκπαιδευτική εμπειρία Επιθεωρητές με διοικητική εμπειρία Σπουδαστές Ξένοι εμπειρογμώμονες MT NL AT PL PT SI SK FI SE UK- UK- ENG/WLS NIR UK- SCT IS LI NO BG RO Συνάδελφοι Ειδικοί στη στην αξιολόγηση Επιθεωρητές με εκπαιδευτική εμπειρία >> Επιθεωρητές με διοικητική εμπειρία Σπουδαστές Ξένοι εμπειρογμώμονες Υποχρεωτική Προαιρετική >> Αρχική Κατάρτιση Εκπαιδευτικών στο Εξωτερικό Συνιστάται Απουσία κανονισμών ή καμία αναφορά που περιλαμβάνεται σε αυτές Πηγή: Ευρυδίκη Πρόσθετες Σημειώσεις Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν στον νόμο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τον Αύγουστο Ιρλανδία: (1) αφορά στην εξωτερική επανεξέταση των πανεπιστημίων και (2) στην εξωτερική αξιολόγηση διδακτικής πρακτικής. Κύπρος: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την εξωτερική αξιολόγηση των κολλεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Λουξεμβούργο: Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το γενικό τμήμα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Αυστρία: Το σχήμα αναφέρεται μόνο στην αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών που παρέχουν τα πανεπιστήμια. Φινλανδία: Το FINHEEC χρησιμοποιεί επίσης την αξιολόγηση από συναδέλφους. Ηνωμένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά την αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γενικά. Επεξηγηματική Σημείωση Για να δείτε τον ορισμό των συναδέλφων, των εμπειρογνωμόνων και των επιθεωρητών, παρακαλείστε να δείτε το γλωσσάρι. 17

20 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Σε όλες τις χώρες, η ομάδα αξιολόγησης πρέπει να περιλαμβάνει συναδέλφους, εμπειρογνώμονες αξιολόγησης ή και τα δύο, με εξαίρεση την Ιρλανδία (στην περίπτωση αξιολόγησης της διδακτικής εμπειρίας) και το Ηνωμένο Βασίλειο (Βόρειος Ιρλανδία) όπου υπάρχει απαίτηση μόνο για τους επιθεωρητές. Η τελευταία πρέπει επίσης να περιλαμβάνεται στη Γερμανόφωνη και τη Φλαμανδική Κοινότητα του Βελγίου, τη Γαλλία, τη Λιθουανία, την Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία και Ουαλία). Ανάλογα με τη χώρα, αυτοί οι επιθεωρητές ενδέχεται να απαιτείται να διαθέτουν διδακτικά ή/και διοικητικά προσόντα. Στη Γερμανία και την Ελλάδα, οι εν λόγω σχολικοί επιθεωρητές δύνανται να συμμετέχουν σε προαιρετική βάση. Οι κανονισμοί κάνουν σαφή αναφορά στη συμμετοχή ξένων ειδικών που συμβάλλουν στην εξωτερική αξιολόγηση στο Βέλγιο (Γαλλόφωνη Κοινότητα), την Ελλάδα, τη Λετονία, την Ουγγαρία, την Αυστρία, την Πορτογαλία, τη Σλοβακία και την Ισλανδία. Στην Λετονία η εμπλοκή τους είναι υποχρεωτική με εξαίρεση όταν αξιολογούνται προγράμματα ή προγράμματα πρώτου επιπέδου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (ISCED 5B). Αυτό ισχύει, επίσης, στην περίπτωση της Ιρλανδίας όπου κανένα μέλος της ομάδας αναθεώρησης από συναδέλφους δεν πρέπει να έχει καμία σχέση με το υπό αξιολόγηση εκπαιδευτικό ίδρυμα. Στις άλλες χώρες, συνιστάται ξένη συμμετοχή. Μόνο στο Βέλγιο (Φλαμανδική Κοινότητα ), τις Κάτω Χώρες, τη Φινλανδία, τη Σουηδία και τη Νορβηγία είναι υποχρεωτικό ή συνιστάται να περιλαμβάνονται οι μαθητές στην ομάδα των εξωτερικών αξιολογητών. Στη Γερμανία, η συμμετοχή τους είναι προαιρετική. Αρκετές χώρες ορίζουν ακριβέστερα τη σύνθεση της επιτροπής αξιολόγησής τους. Στην Δημοκρατία της Τσεχίας, η επιτροπή διαπίστευσης αποτελείται από 21 μέλη που διορίζονται από την κυβέρνηση μετά από έγκρισή τους από τον υπουργό για θητεία έξι μηνών. Η συμμετοχή στην επιτροπή διαπίστευσης δεν είναι συμβατή με τα καθήκοντα του πρύτανη, του αντιπρύτανη και του κοσμήτορα. Στην Ισπανία, η επιτροπή εξωτερικής αξιολόγησης πρέπει να είναι καλά ισορροπημένη από άποψη εκπαίδευσης και εμπειρίας των μελών της. Γενικά, υπάρχουν τρία μέλη ως ακολούθως: Ο πρόεδρος, ένας πανεπιστημιακός καθηγητής, με αρμοδιότητα να προεδρεύει και να διευθύνει τη διαδικασία εξωτερικής αξιολόγησης και να επιβλέπει την εκπόνηση έκθεσης που περιλαμβάνει τις γνωμοδοτήσεις της επιτροπής, έναν ακαδημαϊκό που επιλέγεται είτε από εκείνους με πιθανή εμπειρία στις τεχνικές μονάδες των πανεπιστημίων, είτε από εμπειρογνώμονες στο/α αντικείμενο/α που διδάσκεται και, τέλος, ένα μέλος η επαγγελματική δραστηριότητα του οποίου συνδέεται επίσης με το διδασκόμενο αντικείμενο ή αντικείμενα. Στην Πορτογαλία, τα άτομα με αναγνωρισμένη ειδικότητα στους τομείς της εκπαίδευσης, των τεχνών, της επιστήμης, και των επιχειρήσεων πληρούν τις προϋποθέσεις επιλογής ως εξωτερικοί αξιολογητές. Στην Φινλανδία, το Υπουργείο Παιδείας διορίζει επιτροπή αποτελούμενη από 12 μέλη με ικανό επίπεδο κατανόησης της αξιολόγησης, η οποία εκπροσωπεί πανεπιστήμια, πολυτεχνεία, σπουδαστές και εργοδότες Επίσημα έγγραφα που ορίζουν κριτήρια Είναι δυνατό να προτείνεται ή να απαιτείται η χρήση διαφόρων επισήμων εγγράφων που θα αποτελέσουν τη βάση των κριτηρίων για την εξωτερική αξιολόγηση. Σε αυτά μπορούν να περιλαμβάνονται η γενική νομοθεσία που διέπει την τριτοβάθμια εκπαίδευση, οι κανονισμοί ή οι κατευθυντήριες γραμμές που διέπουν την αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών, οι προδιαγραφές που καθορίζουν τα προσόντα που απαιτείται να διαθέτουν οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί, κατάσταση με τα κριτήρια αξιολόγησης ή τους ειδικούς εθνικούς δείκτες για την αναλογία εκπαιδευτικών/φοιτητών, τις επιδόσεις των φοιτητών κτλ. 18

21 Κεφάλαιο 2- Εξωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών Στο Βέλγιο (Γαλλόφωνη Κοινότητα), τη Λιθουανία, την Πολωνία και τη Ρουμανία, όλα τα έγγραφα που αναγράφονται εδώ έχουν ληφθεί υπόψη για την εκπόνηση των κριτηρίων αξιολόγησης. Το ίδιο ισχύει στις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία. Στη Δανία, την Αυστρία και την Φινλανδία, δεν υπάρχουν κανονισμοί σχετικά με τα έγγραφα που πρέπει να συνεξεταστούν. Η νομοθεσία για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και ο κατάλογος που αναφέρει τα κριτήρια αξιολόγησης αποτελούν τις επίσημες πηγές που χρησιμοποιούνται συχνότερα στο πλαίσιο της εξωτερικής αξιολόγησης. Στις περισσότερες χώρες οι πηγές αυτές είναι ένα ή περισσότερα έγγραφα στα οποία γίνεται ειδική μνεία στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Σε δεκατρείς χώρες ή περιφέρειες για την εξωτερική αξιολόγηση χρησιμοποιείται έγγραφο που καθορίζει τις προδιαγραφές των προσόντων που πρέπει να διαθέτουν οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί. Αρκετές χώρες χρησιμοποιούν άλλα ειδικά έγγραφα που αφορούν στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Αυτά δύνανται να είναι κανονισμοί ή κατευθυντήριες γραμμές. Στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία), οι ρυθμίσεις ορίζονται στο «Νομοθετικό Πλαίσιο περί της Εποπτείας της Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών για την Απόκτησης του Καθεστώτος Καταρτισμένου Εκπαιδευτικού » (Framework for the Inspection of Initial Teacher Training for the Award of Qualified Teacher Status ). Σύμφωνα με το Πλαίσιο αυτό λαμβάνονται υπόψη τόσο οι προδιαγραφές που θέτει το Καθεστώς Καταρτισμένου Εκπαιδευτικού (QTS), όσο και οι απαιτήσεις για την αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών που ορίζουν τι απαιτείται από τους φορείς που παρέχουν εκπαίδευση. Το Πλαίσιο συνοδεύεται από ένα «Εγχειρίδιο» το οποίο εξηγεί τον τρόπο εφαρμογής του Πλαισίου. Οι «Κατευθυντήριες γραμμές των Τμημάτων Κατάρτισης Εκπαιδευτικών» (Guidelines for Initial Teacher Education Courses ) στη Σκωτία περιλαμβάνουν κανονισμούς για τις απαιτήσεις αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και δίνουν στοιχεία που αφορούν, μεταξύ άλλων, στη διάρκεια των προγραμμάτων, το μέγεθος της σχολικής εμπειρίας και τα υποχρεωτικά στοιχεία του προγράμματος. Οι «προδιαγραφές Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών»: Οι Πληροφορίες Αναφοράς («Benchmark Information») περιλαμβάνουν μια σειρά σημείων αναφοράς βάσει των οποίων εξετάζονται τα προγράμματα και μια σειρά αναμενόμενων χαρακτηριστικών τα οποία πρέπει να έχουν αποκτήσει οι σπουδαστές στο τέλος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που παρακολουθούν. Το Πλαίσιο Αξιολόγησης για τη Διαπίστευση των Προγραμμάτων της Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών και οι ρυθμίσεις που αφορούν στην Διαπίστευση των Προγραμμάτων Αρχικής Κατάρτισης Εκπαιδευτικών περιλαμβάνουν λεπτομερείς οδηγίες για τον τρόπο λειτουργίας της διαδικασίας διαπίστευσης. Στην Δημοκρατία της Τσεχίας, την Ελλάδα, την Ισπανία, την Ιρλανδία, την Κύπρο, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία, την Ισλανδία και τη Νορβηγία δεν ορίζεται ποια επίσημα έγγραφα θα χρησιμοποιηθούν για την εξωτερική αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Ωστόσο, αυτές οι χώρες έχουν όλες υιοθετήσει καταλόγους με κριτήρια, μερικά εκ των οποίων ενδέχεται να εμπλέκουν πλευρές που συνδέονται άμεσα με την κατάρτιση των εκπαιδευτικών. Ορισμένες χώρες αναφέρουν την ύπαρξη «οδηγιών» ή «ερωτηματολογίων» για εξωτερική αξιολόγηση. Στη Λετονία, παραδείγματος χάρη, το Κέντρο για την Αξιολόγηση της Ποιότητας στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση έχει συντάξει ένα ερωτηματολόγιο για τους εμπειρογνώμονες αξιολόγησης, το οποίο αποτελείται από ερωτήσεις που αφορούν στα κυριότερα ζητήματα ποιότητας που πρέπει να αξιολογηθούν. Παρά το γεγονός ότι ο κατάλογος αυτός δεν είναι θεσπισμένος νομοθετικά, συνήθως χρησιμοποιείται από τους εμπειρογνώμονες για να διευκολυνθεί η διαδικασία αξιολόγησης και για να συνταχθούν οι εκθέσεις για τα υπό αξιολόγηση ιδρύματα. Σε έντεκα χώρες χρησιμοποιούνται εθνικοί δείκτες που αφορούν στην αναλογία εκπαιδευτή/σπουδαστών, την επίδοση των σπουδαστών και τη σχέση μεταξύ της αγοράς εργασίας και της διαθεσιμότητας θέσεων για σπουδαστές (Σλοβενία), ώστε να εκπονηθούν τα κριτήρια αξιολόγησης. 19

22 Διασφάλιση Ποιότητας στην Κατάρτιση των Εκπαιδευτικών στην Ευρώπη Σχήμα 2.3. Επίσημα έγγραφα που θα χρησιμοποιηθούν για την εκπόνηση κριτηρίων εξωτερικής αξιολόγησης της αρχικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών για τη γενική εκπαίδευση (ISCED 1-3), 2005/2006. BE BE BE CZ DK DE EE EL ES FR IE IT CY LV LT LU HU fr de nl Νομοθεσία για την 3βάθμια εκπαίδευση Κανονισμοί/περιεχόμενο οδηγιών για την αρχική κατάρτιση εκπαιδευτών Προδιαγραφές προσόντων για μελλοντικούς εκπαιδευτικούς Κατάλογος με κριτήρια αξιολόγησης Εθνικοί δείκτες MT NL AT PL PT SI SK FI SE UK-ENG/ UK- IS WLS/NIR SCT LI NO BG RO Νομοθεσία για την 3βάθμια εκπαίδευση Κανονισμοί/περιεχόμενο οδηγιών για την αρχική κατάρτιση εκπαιδευτών Προδιαγραφές προσόντων για μελλοντικούς >> εκπαιδευτικούς Κατάλογος με κριτήρια αξιολόγησης Εθνικοί δείκτες Έγγραφα προς χρήση >> Αρχική Κατάρτιση Εκπαιδευτικών στο Εξωτερικό Απουσία κανονισμών ή αναφοράς που περιλαμβάνονται σε αυτούς Πηγή: Ευρυδίκη. Πρόσθετες Σημειώσεις (Σχήμα 2.3) Βέλγιο (BE de): Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση των ιδρυμάτων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η αρχική κατάρτιση των εκπαιδευτικών για τη γενική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται εκτός της Κοινότητας. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί καταρτίζονται στη Γαλλόφωνη Κοινότητα του Βελγίου. Ελλάδα: Τα στοιχεία αφορούν τον νόμο για τη διασφάλιση ποιότητας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση τον Αύγουστο Γαλλία: Δεν υπάρχουν προδιαγραφές προσόντων αλλά τα αποτελέσματα των ετήσιων αποτελεσμάτων του διαγωνισμού για την πρόσληψη των εκπαιδευτικών χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση του προγράμματος αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτών. Κύπρος: Το σχήμα αφορά αποκλειστικά στην αξιολόγηση των κολεγίων που παρέχουν αρχική κατάρτιση εκπαιδευτικών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Λουξεμβούργο: Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το γενικό τμήμα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών διδάσκεται στο εξωτερικό. Ηνωμένο Βασίλειο: Τα στοιχεία αφορούν αποκλειστικά στην αξιολόγηση της αρχικής κατάρτισης εκπαιδευτικών και όχι στην αξιολόγηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γενικά. Επεξηγηματική Σημείωση Για να δείτε τον ορισμό των κριτηρίων αξιολόγησης και τις προδιαγραφές προσόντων, παρακαλείστε να ανατρέξετε στο γλωσσάρι Πεδίο Το πεδίο της εξωτερικής αξιολόγησης ενδέχεται να περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά ζητήματα. Είναι, επίσης, δυνατόν να ασχοληθεί με τα αποτελέσματα της εσωτερικής αξιολόγησης, το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος σπουδών για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών, τις μεθόδους διδασκαλίας (δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται το αναλυτικό πρόγραμμα), ή τις πρακτικές αξιολόγησης. Μπορεί, επίσης, να συνεκτιμήσει την ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής κατάρτισης και της γενικής εκπαίδευσης, τη διαχείριση των τοποθετήσεων σε σχολεία για διδακτική πρακτική, δυνητικές συνεργασίες με σχολεία και τους γενικούς ανθρώπινους πόρους (π.χ. τα προσόντα που απαιτούνται από τους εκπαιδευτές των εκπαιδευτικών ή τη συνεχή τους επαγγελματική ανάπτυξη). Άλλα σημαντικά θέματα τα οποία ενδέχεται να αξιολογηθούν είναι η αναλογία μεταξύ εκπαιδευτών/σπουδαστών, οι επιδόσεις των σπουδαστών, οι 20

23 Κεφάλαιο 2- Εξωτερική Αξιολόγηση της Αρχικής Κατάρτισης των Εκπαιδευτικών συμπεριφορές και τα κίνητρα που παρέχονται στους σπουδαστές, οι γνωμοδοτήσεις τους για την εκπαίδευση που λαμβάνουν, και η γενική υποδομή των ιδρυμάτων (περιλαμβανομένων βιβλιοθηκών, εγκαταστάσεων ΤΠΕ και εργαστηρίων κλπ). Πολλές χώρες επικεντρώνουν την εξωτερική τους αξιολόγηση σε όλα ή σχεδόν όλα τα θέματα αυτά. Μόνο η Ιρλανδία αναφέρεται σε μικρό σχετικά αριθμό από αυτά. Οι κανονισμοί όλων σχεδόν των χωρών αναφέρουν ότι η εξωτερική αξιολόγηση πρέπει να λάβει υπόψη τις διαδικασίες εσωτερικής αξιολόγησης ή υπάρχει σύσταση να γίνεται. Στη Δανία, την Αυστρία, την Φινλανδία και τη Σουηδία δεν υπάρχουν κανονισμοί σχετικά με το πεδίο εξωτερικής αξιολόγησης. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα θέματα που αναφέρονται στο Σχήμα 2.4 συνήθως δεν καλύπτονται. Σε αυτές τις χώρες, ο εξωτερικός αξιολογητής ή τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που ζητούν αξιολόγηση αποφασίζουν σχετικά με το πεδίο αξιολόγησης. Στην Φινλανδία, ο φορέας που είναι αρμόδιος για την εξωτερική αξιολόγηση (FINHEEC) θέτει τους στόχους της αξιολόγησης με βάση τα ακόλουθα κριτήρια: αν το πρόγραμμα ή το ζήτημα είναι σημαντικά για την εκπαίδευση και τις κοινωνικές πολιτικές και αν αποτελεί ταχέως αναπτυσσόμενο, εξελισσόμενο ή προβληματικό τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο FINHEEC δύναται, επίσης, να συνάψει συμφωνία με το Υπουργείο Παιδείας για το έργο της αξιολόγησης. Επιπλέον, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και οι φοιτητικές ενώσεις μπορούν να προτείνουν κατάλληλα θέματα για να αξιολογηθούν από το FINHEEC. Όλες, σχεδόν, οι χώρες που διαθέτουν σχετικούς κανονισμούς αξιολογούν το περιεχόμενο της κατάρτισης των εκπαιδευτών. Και οι δύο μέθοδοι διδασκαλίας ή αξιολόγησης έχουν, επίσης, αξιολογηθεί σε όλες τις χώρες, με εξαίρεση τη Γαλλία, τη Λετονία (στην περίπτωση της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύματος) και την Ισλανδία (στην περίπτωση της αξιολόγησης του εκπαιδευτικού ιδρύματος). Σε όλες τις χώρες, με εξαίρεση την Δημοκρατία της Τσεχίας (στην περίπτωση της αξιολόγησης των προγραμμάτων), την Ιρλανδία, την Κύπρο και τη Σλοβενία, η εξωτερική αξιολόγηση συνυπολογίζει τις επιδόσεις των σπουδαστών και, σε περισσότερες από τις μισές από αυτές, λαμβάνονται υπόψη οι θέσεις και οι απόψεις των φοιτητών. Ορισμένες χώρες αναφέρουν και συμπληρωματικά κριτήρια. Η Ισπανία αναφέρει ότι διαθέτει «κριτήρια για την αξιολόγηση της οργάνωσης εκπαιδευτικών τμημάτων» που εξετάζουν την εργασία της ομάδας που φέρει την ευθύνη του εκπαιδευτικού προγράμματος, τη διαχείρισή του, τον προγραμματισμό του, την επικοινωνία του και την οργάνωσή του. Στη Λετονία, συνεκτιμάται επίσης η διεθνής συνεργασία που αναπτύσσει το εξεταζόμενο ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στην Πορτογαλία, λαμβάνονται επίσης υπόψη ο βαθμός ένταξης των αποφοίτων στην αγορά εργασίας και οι εγκαταστάσεις κοινωνικού χαρακτήρα που διαθέτουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η εξωτερική αξιολόγηση στο Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία) εξετάζει κατά πόσο η κατάρτιση ικανοποιεί τις ανάγκες των εκάστοτε εκπαιδευόμενων και τον τρόπο επιλογής των υποψηφίων προς κατάρτιση. 21