Σύγχρονες εφαρµογές των Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών σε περιβάλλον ιαδικτύου και µε χρήση Πολυµέσων

Transcript

1 Σύγχρονες εφαρµογές των Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών σε περιβάλλον ιαδικτύου και µε χρήση Πολυµέσων ηµήτριος Α. Σαραφίδης, Κίµων Παπαδηµητρίου, Ιωάννης Γ. Παρασχάκης Τοµέας Κτηµατολογίου Φωτογραµµετρίας και Χαρτογραφίας, Τµήµα Αγρονόµων & Τοπογράφων Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, Α.Π.Θ. Περίληψη. Οι σύγχρονες ανάγκες για το όσο το δυνατόν καλύτερη και πληρέστερη παρουσίαση πολλαπλών χαρτογραφικών πληροφοριών αλλά και την διάθεση τους σε όλο και περισσότερους χρήστες, ωθεί τις εταιρίες κατασκευής λογισµικού αλλά και τους απανταχού ερευνητές στην υιοθέτηση τεχνολογιών πολυµέσων στα Γεωγραφικά Συστήµατα Πληροφοριών και την διάθεσή τους µέσω του διαδικτύου. Η τεχνολογία των Πολυµέσων επιτρέπει την γρήγορη συγκέντρωση χαρτογραφικών και µη πληροφοριών που σχετίζονται µε ένα θέµα, τη γρήγορη πρόσβαση σ αυτές και τη συνδυασµένη παρουσίασή τους µε µέσα όπως κίνηση, video, φωτογραφία και ήχο παράλληλα µε τις παραδοσιακές µεθόδους (κείµενο, γραφικά, σκίτσα κλπ). Η παρούσα εργασία αναφέρεται αρχικά στις έννοιες των πολυµέσων, των γεωγραφικών συστη- µάτων πληροφοριών και του WebGIS καθώς και στις εφαρµογές που υπάρχουν σήµερα ενώ στη συνέχεια παρουσιάζεται µια µεθοδολογία όπου συνδυάζονται αυτές οι τεχνολογίες. Παρουσιάζονται επίσης δυο παραδείγµατα εφαρµογών που αφορούν η πρώτη τον συνδυασµό της τεχνολογίας των γεωγραφικών συστηµάτων πληροφοριών και των πολυµέσων και η δεύτερη των γεωγραφικών συστη- µάτων πληροφοριών στο διαδίκτυο. Αναλύονται τεχνικές λεπτοµέρεις για την υλοποίησή των εφαρ- µογών αυτών, αναφέρονται πιθανές χρήσεις των αλλά και µελλοντικές προοπτικές που αφορούν την εξέλιξή τους. Λέξεις κλειδιά. Πολυµέσα, Γεωγραφικά συστή- µατα πληροφοριών (ΓΣΠ), διαδίκτυο, WebGIS 1 Εισαγωγή Η χρήση της τεχνολογίας των πολυµέσων γενικά στη Χαρτογραφία έχει αυξηθεί ιδιαίτερα από την δεκαετία του 80 και έπειτα. Αρχικά οι εφαρµογές πολυµέσων στην Χαρτογραφία αντιµετωπιζόταν µόνο σαν εργαλεία εντυπωσιακότερων παρουσιάσεων, προορισµένων για το ευρύ κοινό. Αυτό ήταν εύλογο, εξ αιτίας του γεγονότος της ύπαρξης νέων µέσων παρουσίασης της πληροφορίας (εικόνες, κίνηση,ήχος) τα οποία έχουν µεγάλη επικοινωνιακή ισχύ, κατάλληλη για να επεξηγεί και να υποβοηθά την κατανόηση του αφηρηµένου και του αφαιρετικού τρόπου µε τον οποίο παρουσιάζεται η πληροφορία σε έναν χάρτη. Σύντοµα όµως έγινε κατανοητό ότι τα χαρτογραφικά πολυµέσα έχουν τη δυνατότητα ν αναπτυχθούν σε όλο το φάσµα της χρήσης των χαρτών: από παρουσιάσεις για το ευρύ κοινό µέχρι την δηµιουργία χαρτογραφικών προϊόντων για εξειδικευµένη χρήση από τους ειδικούς (Κουσουλάκου και Σαραφίδης,1998). Μια από τις πρώτες προσπάθειες ενσωµάτωσης ψηφιακών χάρτών µε πολυµέσα (επίσης αποκαλού- µενοι ως hypermaps) πραγµατοποιήθηκε στο Πανεπιστήµιο MIT στη δεκαετία του '70. Στον κινηµατογραφικό χάρτη του Aspen σύνδέθηκαν ένας χάρτης οδών του Κολοράντο µε δυναµικές εικόνες που αποθηκεύτηκαν σε δίσκους λέιζερ. Οι χρήστες µπορούσαν αµφίδροµα να πλοηγηθούν γύρω από τις οδούς και να ρωτήσουν πληροφορίες ακόµη και τα κτήρια που περιλήφθηκαν στις εικόνες. Ο χάρτης Aspen δεν είχε γεωγραφική αναφορά, το πρόγραµµα αυτό όµως παρουσίασε τη δυνατότητα της συγχωνεύσης της δισδιάστατης ψηφιακής χαρτογραφίας µε εικόνες του πραγµατικού κόσµου (Nathaniel, 2001). Στην δεκαετία του 90, αρχίζει να αναπτύσσεται ταχύτατα η ζήτηση προϊόντων πολυ- µέσων σε γεωγραφικές, εν γένει εφαρµογές και περιοχές των γεωεπιστηµών που σχετίζονται µε τα γεωγραφικά συστήµατα πληροφοριών, όπως για παράδειγµα φωτογραµµετρικές αποτυπώσεις για την κατασκευή τρισδιάστατων αστικών µοντέλων και αντικειµένων, 3D Γεωγραφικά Συστήµατα µε τις εντίστοιχες βάσεςι δεδοµένωντους κλπ. Εντούτοις, κάπου στα µέσα της δεκαετίας του '90, µε την ανάπτυξη του Παγκοσµίου Ιστού World Wide Web και των σχετικών γραφικών προγραµµάτων πλοήγησης του (Internet Explorer, Netscape Communicator κ.α), φάνηκε ότι η αρχιτεκτονική για ένα σύστηµα υπερµέσων ήταν δυνατό σε µια ευρεία κλί- µακα. Σχεδόν ταυτόχρονα εµφανίσ-τηκαν και τα Ì Ì ÁÚÔÓfiÌˆÓ Î È ÔappleÔÁÚ ÊˆÓ ªË ÓÈÎÒÓ,..., 2003 applefi Ù ÛÙÚ ÛÙË ÁË Î È ÙÔÓ appleôïèùèûìfi ÊÈ ÚˆÌ ÛÙË ÌÓ ÌË ÙÔ ıëáëù Ï Í Ó ÚÔ ÛÈÔ ÌË ÛÂÏ

2 πρώτα γεωγραφικά σύστήµατα πληροφοριών βασισµένα στο World Wide Web. Η τεχνολογία αυτή ονοµάστηκε WebGIS και αποτελεί την τελευταία εξέλιξη στον χώρο των γεωγραφικών συστηµάτων πληροφο-ριών σε σχέση µε τα πολυµέσα. 2 Ο συνδυασµός πολυµέσων και ΓΣΠ Τα Γεωγραφικά Συστήµατα πληροφοριών και τα πολυµέσα µπορούν να συνδυαστούν µε τέσσερεις τρόπους όπως συναντώνται στις υπάρχουσες εφαρ- µογές: 2.1 ΓΣΠ δυνατότητες σε προγράµµατα δη- µιουργίας εφαρµογών πολυµέσων Η λύση αυτή προτιµάται κυρίως γιατί τα προγράµ- µατα αυτά έχουν την δυνατότητα να ενσωµατώνουν διαφορετικούς τύπους δεδοµένων όπως αρχεία εικόνων video και ήχου αλλά και στη δυνατότητα σύνδεσής τους µε πολλαπλούς συνδυασµούς. Μέσα από τα προγράµµατα αυτά υπάρχει επίσης η δυνατότητα δηµιουργίας ενός εύχρηστου αλληλεπιδραστικού περιβάλλοντος επικοινωνίας µε τον τελικό χρήστη µε χρήση εικόνων video και ήχου χωρίς ιδιαίτερο µόχθο. Ένα κοινό χαρακτηριστικό των πακέτων πολυµέσων ειναι η έλλειψη δυνατότητας γεωγραφικής αναφοράς των δεδοµένων που εµφανίζονται στους χάρτες, πράγµα που οφείλεται στο γεγονός ότι τα πακέτα αυτά δε δηµιουργήθηκαν αρχικά για χαρτογραφικές ανάγκες. Η έλλειψη αυτή έχει σαν αποτέλεσµα την ανυπαρξία ενός αριθµού χωρικών λειτουργιών που είναι απαραίτητες σε ένα περιβάλλον ΓΣΠ όπως για παράδειγµα µετρήσεις και υπολογισµούς σε χαρτογραφικά δεδοµένα, συσχετισµούς, αναλύσεις κλπ. Η λύση που υιοθετείται στις περιπτώσεις αυτές είναι ο προγραµµατισµός απλών χωρικών λειτουργιών ΓΣΠ (στη γλώσσα προγραµµατισµού που συνοδεύει συνήθως τέτοια πακέτα) όπως αλλαγή κλίµακας (zoom), µετακίνηση στον γεωγραφικό χώρο, απλές αναζητήσεις µε χωρικά κριτήρια κλπ. Ακόµη όµως και αυτές οι σχετικά απλές λειτουργίες απαιτούν προγραµµατιστικό µόχθο και δεν είναι απαλλαγµένες προβληµάτων. Μια άλλη αδυναµία που παρουσιάζει αυτή η λύση είναι ότι στις σηµερινές εφαρµογές πολυµέσων δεν υπάρχει η δυνατότητα σύνδεσης µε περιγραφικές βάσεις δεδοµένων όπως η Microsoft Access. 2.2 υνατότητες πολυµέσων σε λογισµικά ΓΣΠ Τα λογισµικά ΓΣΠ παρέχουν τις γνωστές δυνατότητές τους για overlays, επιλογές δεδοµένων µε χωρικά κριτήρια και µέσα από ερωτήµατα που τίθενται στην βάση δεδοµένων, γεωγραφική ανάλυση, αλλαγή κλίµακας και δυνατότητα κίνησης στον γεωγραφικό χώρο χωρίς προγραµµατιστικό µόχθο. Λογισµικά τελευταίας γενιάς των ΓΣΠ µετά το δεύτερο µισό της δεκαετίας του 90, δίνουν την δυνατότητα εισαγωγής και απεικόνισης πολλών τύπων δεδοµένων (εικόνες video ήχος κείµενο). Στην πραγµατικότητα τα λογισµικά ΓΣΠ δεν είναι προς το παρόν -, τουλάχιστον παρά απλοί viewers όπου αρχεία εικόνων video ήχου ή κειµένου εµφανίζονται σαν µια επιπλέον πληροφορία που αφορά τα στοιχεία του χώρου χωρίς να υπάρχει κάποια αλληλεπίδραση µε τον χρήστη (Κουσουλάκου και Σαραφίδης, 1998). Επίσης και τα σύγχρονα λογισµικά ΓΣΠ έρχονται µαζί µε γλώσσες προγραµµατισµού που δίνουν τη δυνατότητα παραµετροποίησής του γραφικού περιβάλλοντός τους µη δίνοντας όµως τη δυνατότητα στον προγραµµατιστή να χρησιµοποιήσει στο περιβάλλον επικοινωνίας µε το χρήστη πρόσθετα εργαλέια επικοινωνίας εκτός από τα εικονίδια (icons), τα κουµπιά (buttons) που παρέχονται ούτως η άλλως και από το λειτουργικό σύστηµα που εκτελείται η εφαρµογή. 2.3 Ανάπτυξη εξ αρχής εφαρµογών που να περικλείουν και τις δυο τεχνολογίες Τελευταία παρατηρούνται και προσεγγίσεις στο θέµα του συνδυασµού λειτουργικότητας πολυµέσων και ΓΣΠ που επικεντρώνονται στον προγραµ- µατισµό εξ αρχής της λειτουργικότητας ενός ΓΣΠ πακέτου, το οποίο όµως δοµείται µε την λογική και τις απαιτήσεις ενός πακέτου πολυµέσων. Παρό- µοιες προσεγγίσεις βασίζονται σε εκτεταµένη προγραµµατιστική εργασία (προγραµµατισµός για την πρόσβαση στη βάση δεδοµένων και λειτουργιών ΓΣΠ µε γλώσσες προγραµµατισµού όπως η C++, Java κ.ο.κ). 2.4 Χρήση του World Wide Web και ΓΣΠ Τα τελευταία 6-7 περίπου χρόνια που υπάρχει ευρύτατη εξάπλωση του world wide web, έχουν εµφανιστεί λογισµικά γεωγραφικών συστηµάτων πληροφοριών που δίνουν στους κατασκευαστές ιστοσελίδων την δυνατότητα ενσωµάτωσης δυνα- µικών χαρτών σ αυτές. Χρησιµοποιώντας τις γλώσσες προγραµµατισµού JavaScript και Java, οι εφαρµογές αυτές είναι δυνατόν να έχουν ένα πολύ εύχρηστο περιβάλλον επικοινωνίας και να ενσωµατώνουν βασικές λειτουργίες των γεωγραφικών συστηµάτων πληροφοριών. Μπορούν να έχουν τη δυνατότητα αλληλε-πίδρασης µε τον χρήστη κσι εµφάνισης video εικόνας και ήχου και να είναι διαθέσιµες σε ένα ευρύτατο φάσµα χρηστών, όµως οι 145

3 χαµηλές ταχύτητες διαµεταγωγής των δεδοµένων στο διαδίκτυο δεν επιτρέπουν ακόµα την πλήρη εκ- µεττάλευση των δυνατοτήτων της λύσης αυτής σε επίπεδο πολυµέσων. Παρόλα αυτά η τεχνολογία των γεωγραφικών συστηµάτων πληροφοριών στο διαδίκτυο είναι πολλά υποσχόµενη. 3 Η ιδέα για την υλοποίηση των δυο εφαρµογών Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται δυο πρωτότυπες εφαρµογές: Η πρώτη έχει να κάνει µε τη δη- µιουργία µιας εφαρµογής συνδυασµού πολυµέσων και ΓΣΠ ενώ η δεύτερη µε τη διάθεση των Κτηµατολογικών δεδοµένων στο διαδίκτυο χρησιµοποιώντας την τεχνολογία του WebGIS. Η πρώτη εφαρµογή βασίζεται στην ιδέα ότι ένας ψηφιακός χάρτης µπορεί να είναι από µόνος του ένα αλληλεπιδραστικό περιβάλλον επικοινωνίας µε τον χρήστη. Ο χρήστης το µόνο που κάνει στην εφαρµογή είναι να κινεί τον δείκτη του ποντικιού του πάνω από τα χαρτογραφικά αντικείµενα που απεικονίζει ο ψηφιακός χάρτης σε ένα περιβάλλον ΓΣΠ. Ανάλογα µε το αντικείµενο που βρίσκεται κάτω από τον δείκτη (σηµείο, γραµµή ή επιφάνεια) και ανάλογα µε τα χαρτογραφικά χαρακτηριστικά του, η εφαρµογή αντίστοιχα εµφανίζει την πληροφορία που µπορεί να είναι ήχος, εικόνα, video ή συδυασµός τους. Κάτι που συναντάται µόνο σε πολύ µοντέρνες και µεµονωµένες υλοποιήσεις και ενσωµατώνεται στην παρούσα εφαρµογή είναι η δυνατότητα να δίνονται πληροφορίες της περιγραφικής βάσης δεδοµένων στον χρήστη µε τη χρήση συνθετικής φωνής που να «διαβάζει» στον χρήστη συγκεκριµένα περιεχόµενα της βάσης δεδοµένων, χωρίς να απαιτεί καµιά άλλη ενέργεια απ αυτόν. Στην εφαρµογή αυτή έγινε εκτεταµένη χρήση προγραµµατιστικών εργαλείων στο περιβάλλον του λογισµικού του ΓΣΠ ώστε να επιτευχθούν τα επιθυµητά αποτελέσµατα αλλά και για την παράκαµψη των περιορισµών που προυποθέτει η επιλογή αυτής της λύσης εκµεττάλευσης δυνατότητων πολυµέσων σε λογισµικά ΓΣΠ (όπως αναφέρθηκαν στην προηγούµενη παράγραφο). Η δεύτερη εφαρµογή δηµιουργήθηκε µε στόχο την καλύτερη και πληρέστερη εξυπηρέτηση του πολίτη που τυχαίνει να είναι ιδιοκτήτης ακίνητης περιουσίας που έχει κτηµατογραφηθεί µέσω ενός χρηστικού περιβάλλοντος επικοινωνίας που δεν απαιτεί γνώσεις γεωγραφικών συτηµάτων πληροφοριών, βάσεων δεδοµένων ή δοµών οργάνωσης των κτηµατολογικών δεδοµένων. Στην εφαρµογή αυτή χρησιµοποιήθηκαν νέες ιδέες για την κατασκεύη του χρηστικού περιβάλλοντος δηµιουργίας ερωτήσεων για την ανάκτηση πληροφοριών. Μερικές από τις ιδέες αυτές είναι η χρήση της ελληνικής γλώσσας για τον καθορισµό των τιµών και των όρων που εισάγονται στην ερώτηση, η διαισθητική κατανόηση του λογικού τελεστή "AND" στον σχεδιασµό του οπτικού περιβάλλοντος ερωτήσεων ακόµη και από τον αρχάριο χρήστη στον χειρισµό των υπολογιστών και η κάλυψη των πιο συχνά χρησιµοποιηµένων σύνθετων κριτήριων αναζήτησης στην σύνθεση των ερωτήσεων. 4 Συσχέτιση πολυµεσικών αρχείων µε γεωγραφικά χαρακτηριστικά Τα δεδοµένα που συµµετέχουν σε ένα ΓΣΠ σχετίζονται µε θέσεις στον χώρο. Αυτές µπορεί να είναι είτε µεµονωµένες θέσεις (σηµεία), είτε οµάδες θέσεων που σχηµατίζουν πολυγωνικές γραµµές και επιφάνειες. Ο τρόπος συσχέτισης των πολυµεσικών αρχείων µε τα χαρακτηριστικά του χώρου τα οποία περιγράφουν γίνεται µέσω των αντίστοιχων γεωγραφικών χαρακτηριστικών ενός ΓΣΠ. Εικ. 4.α. Τα πολυµεσικά αρχεία αποτελούν περιγραφική πληροφορία και εντάσσονται στις ιδιότητες του χαρακτηριστικού. ηλαδή, καθώς κάθε γεωγραφικό χαρακτηριστικό περιγράφεται από ένα σύνολο ιδιοτήτων, µέσα σ αυτό το σύνολο εντάσσεται και το πολυµεσικό αρχείο που το περιγράφει (Εικ. 4.α). Το πολυµεσικό αρχείο έτσι γίνεται µέρος της περιγραφικής πληροφορίας του γεωγραφικού χαρακτηριστικού. Ειδικότερα για τον κάθε τύπο χαρακτηριστικών γίνεται χρήση των εξής πολυµεσικών αρχείων: Τύπος Χαρακτηριστικού Σηµείο Πολυγωνική Γραµµή Επιφάνεια Είδος Αρχείου Εικόνα Video Εικόνα 146

4 Στη συνέχεια περιγράφονται ξεχωριστά οι παραπάνω συσχετίσεις. 4.1 Σηµειακά χαρακτηριστικά Ο απλούστερος τρόπος απόδοσης, ενός αντικειµένου του χώρου είναι µέσω της εικόνας του. Έτσι χρησιµοποιείται µια φωτογραφία του αντικειµένου. Αυτό βέβαια προϋποθέτει να έχει φυσική υπόσταση (κάποιες διαστάσεις). Έτσι για παράδειγµα χρησι- µοποιείται η φωτογραφία της πρόσοψης ενός κτιρίου για να περιγραφεί το κτίριο (Εικ. 4.1.α). Τα λογισµικά δηµιουργίας και αναπαραγωγής πολυµεσικών αρχείων δίνουν δυο επιπλέον δυνατότητες σύνδεσης αρχείων εικόνας µε ένα σηµεια-κό χαρακτηριστικό, της τρισδιάστατης απεικόνισης και της πανοραµικής άποψης. Εικ α. Τρισδιάστατη απόδοση της πανεπιστηµιούπολης. Ο χρήστης µπορεί να επιλέξει την άποψη που επιθυµεί Τρισδιάστατη απεικόνιση σηµειακού χαρακτηριστικού Με αυτόν τον τρόπο µια δυναµική εικόνα µπορεί να αποδίδει και τις τρεις διαστάσεις ενός αντικειµένου και ο χρήστης µπορεί να την περιστρέψει ώστε να βλέπει διάφορες απόψεις του ίδιου αντικειµένου (Εικ α) Πανοραµική άποψη από σηµείο Μέσω µια τέτοιας εικόνας µπορεί ο χρήστης να έχει την άποψη του χώρου από το συγκεκριµένο σηµείο. ηλαδή να επιλέγει την κατεύθυνση προς την οποία θα αποδίδεται η άποψη του χώρου (Εικ α). Εικ α. Πανοραµική εικόνα από µια χαρακτηριστική θέση (διαδοχικές απόψεις από τον εξώστη ενός κτιρίου). 4.2 Γραµµικά χαρακτηριστικά Εικ. 4.1.α. Πολλά από γνωρίσµατα ενός χαρακτηριστικού µπορούν να περιγράφονται µε µια µόνο εικόνα (π.χ. το κτίριο έχει 3 ορόφους, έχει κεραµίδια και βρίσκεται δίπλα στη θάλασσα). Μια γραµµή αποτελεί το σύνολο διαδοχικών ση- µείων. Όταν πρόκειται για ένα ευθύγραµµο τµήµα, αυτό χαρακτηρίζεται από την αρχή και το τέλος του. Όταν πρόκειται για µια πολυγωνική γραµµή τότε αυτή χαρακτηρίζεται από την αρχή το τέλος και τα σηµεία θλάσης. Τέλος µια καµπύλη γραµµή περιγράφεται από την αρχή το τέλος και κάποια µαθηµατική σχέση (συνάρτηση) που συνδέει τις συντεταγµένες του κάθε σηµείου που ανήκει σ αυτήν. Πολλά γραµµικά χαρακτηριστικά όµως αποδίδονται µε τον συνδυασµό γραµµών (πολυγωνικών και καµπύλων). Έτσι µπορεί να θεωρηθεί ότι σε κάθε περίπτωση υπάρχει µια διαδοχή σηµείων τα οποία ορίζουν την γραµµή (οποιασδήποτε µορφής). Σύµφωνα µε αυτή την αρχή θα µπορούσε κανείς να αντιστοιχίσει σε κάθε σηµείο της γραµµής µια εικόνα µε την άποψη από το συγκεκριµένο σηµείο και έτσι η γραµµή αυτή να περιγράφεται από την 147

5 σειρά των εικόνων που αντιστοιχούν στα σηµεία που την ορίζουν (Εικ. 4.2.α). το δεύτερο αρχείο video που περιγράφει την επιστροφή. Στην πράξη η εκτέλεση της διαδροµής κατά µήκος ενός γραµµικού χαρακτηριστικού γίνεται µε την κίνηση του «ποντικιού» κατά µήκος αυτού (Εικ. 4.2.β). Εικ. 4.2.β. Ανάλογα µε την φορά κίνησης του ποντικιού (mouse) γίνεται αναπαραγωγή του αντίστοιχου αρχείου video. Εικ. 4.2.α. ιαδοχικές εικόνες κατά µήκος µιας διαδροµής. Η σειρά µε την οποία εµφανίζονται αντιστοιχεί µε την σειρά των διαδοχικών σηµείων που αποδίδουν. Το πόσο πυκνή θα είναι αυτή η εικονοσειρά καθορίζεται άµεσα από την ανάλυση (το πόσο λεπτοµερής είναι η γραµµή). Η προβολή µιας εικονοσειράς µε µεγάλη πυκνότητα εικόνων έχει σαν αποτέλεσµα την προβολή µιας κινούµενης εικόνας κάτι που αντιστοιχεί στην αναπαραγωγή ενός αρχείου video. Αυτό ακριβώς κάνουν τα λογισµικά αναπαραγωγής video την προβολή διαδοχικών εικόνων (frames) µε µεγάλη πυκνότητα. Στην προκειµένη περίπτωση της συσχέτισης διαδοχικών εικόνων σε διαδοχικά ση- µεία µιας γραµµής η ανάλυση (resolution) της σχεδίασης του χαρακτηριστικού αντιστοιχεί στην ποιότητα του video. Έτσι στην απλούστερη περίπτωση µιας γραµµής που ορίζεται µόνο από την αρχή και το τέλος της (χαµηλότερη ανάλυση- ποιότητα) η εικονοσειρά αποτελείται από δυο εικόνες (αυτά που αντιστοιχούν στην αρχή και στο τέλος) ενώ η καλύτερη περίπτωση είναι αυτή στην οποία η εικονοσειρά (video) δηµιουργεί στον χρήστη την αντίληψη της κίνησης κατά µήκος του γραµµικού χαρακτηριστικού. Σύµφωνα µε τα παραπάνω στα γραµµικά χαρακτηριστικά αντιστοιχούν αρχεία video που αποδίδουν την κίνηση κατά µήκος του χαρακτηριστικού, όπως για παράδειγµα η κίνηση κατά µήκος ενός δρόµου. Καθώς στα γραµµικά χαρακτηριστικά οι όροι αρχή και τέλος µπορούν να εναλλάσσονται απαιτείται η χρήση δύο αρχείων video, ένα που να περιγράφει την κίνηση από την «αρχή» προς το «τέλος» και ένα από το «τέλος» προς την «αρχή». Έτσι αν θεωρηθεί ότι ο χρήστης µπορεί να διατρέχει ένα γραµµικό χαρακτηριστικό, κατά την εκτέλεση της αντίστροφης διαδροµής χρησιµοποιείται 4.3 Επιφανειακά χαρακτηριστικά Οι ψηφιακές εικόνες (δορυφορικές, αεροφωτογραφίες, ή διαγράµµατα και χάρτες) χρησιµοποιούνται πολλές φορές σαν χαρτογραφικό υπόβαθρο σε εφαρµογές ΓΣΠ (εικ. παράδειγµα χάρτη ΓΥΣ σε περιβάλλον εφαρµογής). Επίσης πολλά χαρακτηριστικά δηµιουργούνται µέσω της επεξεργασίας τέτοιων εικόνων (φωτογραµµετρία και τηλεπισκόπιση). Έτσι για τα επιφανειακά χαρακτηριστικά προτείνεται η χρήση της αντίστοιχης εικόνας όπου εµφανίζεται (εικ. επιφάνεια που επιλέγεται από τον χρήστη µε αντίστοιχη απόδοση εικόνας σε φόρµα). Στην συνέχεια (κατ επιλογή του χρήστη) µπορεί να εγγράφεται η εικόνα στο χαρτογραφικό παράθυρο της εφαρµογής και να προβάλλεται µαζί µε τα χαρακτηριστικά του ΓΣΠ (εικ. χαρτογραφικό παράθυρο εφαρµογής µε δορυφορική εικόνα). 5 Εφαρµογές Στη συνέχεια παρουσιάζονται δυο παραδείγµατα εφαρµογών όπου συνδυάζονται τα ΓΣΠ µε τα πολυµέσα και το ιαδίκτυο. 5.1 ΓΣΠ και πολυµέσα Η διαφορά των πολυµεσικών αρχείων από τις υπόλοιπες ιδιότητες που περιγράφουν το χαρακτηριστικό είναι ότι καθώς αυτές αποδίδονται σε γραπτή µορφή (κείµενο, αριθµός κτλ), το πρώτο δεν µπορεί να αποδοθεί µε αυτόν τον τρόπο και απαιτείται άλλη διαδικασία στην οποία εµπλέκεται η χρήση λογισµικού πολυµέσων για την αναπαραγωγή του αρχείου. Η ενσωµάτωση της δυνατότητας αυτής στο περιβάλλον του ΓΣΠ γίνεται µέσω σχετικού προγραµµατισµού που χρησιµοποιεί συστατικά (components) πολυµεσικών εφαρµογών. Με το ερ- 148

6 γαλείο που δηµιουργείται επιτυγχάνεται η αυτόµατη αναπαραγωγή του πολυµεσικού αρχείου. Η επιλογή ενός χαρακτηριστικού ενεργοποιεί σχετικό παράθυρο όπου εµφανίζεται το αντίστοιχο αρχείο και οι υπόλοιπες ιδιότητές του χαρακτηριστικού (Εικ. 5.1.α). κτηµατολογικά δεδοµένα από οποιoδήποτε µέρος της γης. Εικ. 5.1.α. Παράδειγµα αναπαραγωγής αρχείου video στο περιβάλλον µιας εφαρµογής ΓΣΠ. Το όνοµα του πολυµεσικού αρχείου βρίσκεται σε κάποιο από τα πεδία (ιδιότητες) του χαρακτηριστικού. Με το ίδιο εργαλείο είναι δυνατή η ηχητική απόδοση µιας προκαθορισµένης (από τον χρήστη) ιδιότητας του επιλεγµένου χαρακτηριστικού. Παράλληλα µε το κείµενο που εµφανίζει την τι- µή της ιδιότητας είναι δυνατόν να αποδίδεται και ηχητικά η περιγραφική πληροφορία (εκφώνηση του κειµένου που περιέχεται στο συγκεκριµένο πεδίο ή αναλυτική περιγραφή του χαρακτηριστικού). Προϋπόθεση είναι η δηµιουργία κατάλληλων αρχείων ήχου για τις πληροφορίες που ενδιαφέρουν το χρήστη. Ήδη υπάρχει η δυνατότητα για εκφώνηση ξενόγλωσσου κειµένου σε διάφορα λειτουργικά συστήµατα (Windows 2000, XP και Macintosh OS), οπότε και µε την προσθήκη της δυνατότητας αυτής και για την ελληνική γλώσσα, θα µπορεί να γίνεται ανάγνωση των τιµών των πεδίων στα ελληνικά. 5.2 Γεωγραφικό Συστήµατος Πληροφοριών στο διαδίκτυο Η εν λόγω εφαρµογή έχει δηµιουργηθεί πιλοτικά στα πλαίσια της λειτουργίας του Ελληνικού Κτηµατολογιου για την πρόσβαση στα κτηµατολογικά δεδοµένα µιας ανάρτησης (1ης ή 2ης) σε έναν ΟΤΑ µέσω του ιαδικτύου χρησιµοποιώντας την τεχνολογία WebGIS. Λόγω της λειτουργίας της εφαρµογής αυτής στο διαδίκτυο και της διάθεσης των κτη- µατολογικών δεδοµένων µε ψηφιακό τρόπο, ονο- µάστηκε «ηλεκτρονικό Κτηµατολόγιο». Μέσα από τη λειτουργία αυτής της εφαρµογής κάθε ιδιοκτήτης έχει την δυνατότητα να έχει πρόσβαση στα Εικ 5.2.α. Άποψη του δυναµικού κτηµατολογικού πίνακα και του δυναµικού κτηµατολογικού διαγράµµατος της εφαρµογής του ηλεκτρονικού Κτηµατολογίου. Η βασική λειτουργία αυτής της εφαρµογής είναι η παροχή όλων απαραίτητων πληροφοριών στον ιδιοκτήτη για την ιδιοκτησία του µέσω ενός σύγχρονου περιβάλλοντος επικοινωνίας. Ένα από τα σηµαντικότερα βήµατα στη δη- µιουργία µιας εφαρµογής είναι το ο σχεδιασµός του χρηστικού περιβάλλοντος επικοινωνίας της. Η πραγµατικότητα είναι ότι ένα καλό χρηστικό περιβάλλον επικοινωνίας επιτρέπει στους χρήστες για να εργαστούν µε την εφαρµογή χωρίς να πρέπει να διαβασουν τα εγχειρίδια ή να παρακολουθήσουν σεµινάρια. Ο παραδοσιακός κτηµατολογικός πίνακας στα κτηµατολογικά γραφεία όπου γίνονται οι αναρτήσεις των κτηµατολογικών διαγραµµάτων και πινάκων, είναι ένα δύσχρηστο βιβλίο µε τις διαστάσεις 840 X 300 εκατ. ανοικτό. Υπάρχουν δύο από αυτά τα βιβλία. Ένα µε τα περιεχόµενα του ταξινο- µηµένα κατά κτηµατολογικό αριθµό και ένα µε τα περιεχόµενα του ταξινοµηµένα κατά όνοµα ιδιοκτήτη. Αντί αυτού, ο κτηµατολογικός πίνακας µέσα σε αυτήν την εφαρµογή είναι ένας δυναµικός πίνακας. Το περιεχόµενό του εξαρτάται από τα κριτήρια αναζήτησης που εισάγει ο χρήστης. Οταν ο χρήστης επιλέγει µια εγγραφή του πίνακα, ένα δυναµικό διάγραµµα του γεωτεµαχίου µε αυτόν τον κτηµατολογικό αριθµό εµφανίζεται σε ένα παράθυρο (Εικ 5.2.α) (Σαραφίδης κ.α.,2003). Μεγάλη σηµασία δόθηκε στο σχεδιασµό του οπτικού περιβάλλοντος ερώτησεων έτσι ώστε για την ανάκτηση των στοιχείων από τους χρήστες να µην είναι απαραίτητη η εµπειρία στα γεωγραφικά συστήµατα πληροφοριών ή στα συστήµατα διαχείρισης βάσεων δεδοµένων ακόµη και στη χρησιµοποίηση σύνθετων κριτηρίων αναζήτησης. 149

7 6 Συµπεράσµατα Η ενσωµάτωση πολυµεσικών αρχείων σε ένα ΓΣΠ, για την περιγραφή των χαρακτηριστικών και των ιδιοτήτων τους παρέχει ένα δυναµικό εργαλείο απόδοσης. Καθώς υπάρχει η ανάγκη περιγραφής κάποιων χαρακτηριστικών του χώρου πέρα από την χαρτογραφική τους απόδοση και τον συµβολισµό τους, είναι δυνατό αυτά να προβάλλονται και µε τη χρήση πολυµέσων. Έτσι ένα αντικείµενο που αποδίδεται χαρτογραφικά ως σηµείο και έχει φυσική υπόσταση µπορεί να αποδίδεται συγχρόνως και µε την πραγµατική του µορφή χρησιµοποιώντας µια φωτογραφία του (δηλαδή την εικόνα του). Είναι προφανές ότι αυτό είναι κάτι που µπορεί να γίνεται για οποιοδήποτε «συγκεκριµένο» χαρτογραφικό χαρακτηριστικό, ανεξάρτητα από τον τρόπο συµβολισµού (σηµείο, γραµµή ή επιφάνεια) του σε οποιοδήποτε χαρτογραφικό περιβάλλον, χρησιµοποιώντας κάθε φορά κατάλληλα πολυµέσα για την περιγραφή του. Με αυτόν τον τρόπο οι χρήστες έχουν ευκολότερη πρόσβαση στην πληροφορία που περιγράφει ένα γεωγραφικό χαρακτηριστικό. Η πληροφορία αποδίδεται κατ αρχήν µε την µορφή εικόνων (µεµονωµένων ή διαδοχικών- video), κάτι που παραπέµπει στο «µια εικόνα, χίλιες λέξεις», συγχρόνως υπάρχει η δυνατότητα εκφώνησης προεπιλεγ- µένων ιδιοτήτων του χαρακτηριστικού (αυτές που το διαφοροποιούν από τα όµοιά του) ή ακόµη και δόµησης προτάσεων που περιγράφουν λεκτικά το χαρακτηριστικό και τις ιδιότητές του (τι είναι αυτό που φαίνεται και τι ιδιότητες έχει). Όλ αυτά γίνονται µε παράλληλη εµφάνιση των υπόλοιπων ιδιοτήτων (µε την µορφή κειµένου) σε πίνακα δεδοµένων (φόρµα προβολής). Έτσι οι παραπάνω τρόποι δεν αντικαθιστούν τον παραδοσιακό τρόπο απόδοσης των δεδοµένων, αλλά τον συµπληρώνουν. Η συγκεκριµένη εφαρµογή µπορεί να χρησιµοποιείται σε κάθε περίπτωση ΓΣΠ που διαχειρίζεται πολυµεσικά αρχεία τα οποία σχετίζονται µε τον χώρο. Από την απλή οργάνωση τέτοιων αρχείων (π.χ. ψηφιακή τεκµηρίωση µνηµέιων) µέχρι την δηµιουργία σύνθετων αλληλεπιδραστικών εφαρµογών όπως εκπαιδευτικά «πολυ» -µέσα για την εκ- µάθηση γεωγραφίας. Σε συνδυασµό µε την τεχνολογία GPS (ή άλλων αισθητήρων κίνησης) µπορεί να γίνεται αναπαραγωγή συγκεκριµένων αρχείων (video, ήχου και εικόνας) ανάλογα µε την τρέχουσα θέση του χρήστη κάτι που οδηγεί στην ανάπτυξη πολυµεσικών εφαρµογών πλοήγησης ή επαυξηµένης πραγµατικότητας (εφαρµογές που συµπληρώνουν τα ερεθίσµατα που δέχεται ο χρήστης από το περιβάλλον). Κάνοντας χρήση του διαδικτύου στα γεωγραφικά συστήµατα πληροφοριών µπορούν να αποκοµισθούν πολλά ωφέλη είτε γι αυτούς που το κατασκευάζουν είτε για τους τελικούς χρήστες του. Μερικά από τα ωφέλη από τη χρήση της εφαρµογής του ηλεκτρονικού Κτηµατολογίου είναι τα εξής: Χαµηλότερο κόστος: Οι δικαιούχοι ιδιοκτησίας θα εξυπηρετηθούν από αυτό το "ηλεκτρονικό κτηµατολογικό γραφείο" και κατά συνέπεια λιγότερο προσωπικό θα απαιτείται. Επιπλέον, κάθε ιδιοκτήτης που έχει πρόσβαση στο ιαδίκτυο, µπορεί να αποθηκεύσει στον δικό του υπολογιστή και να τυπώσει το κτηµατολογικό απόσπασµά του αντί της λήψης του µέσω του ταχυδροµείου όπως συµβαίνει σήµερα. Λιγότερη γραφειοκρατία στα κτηµατολογικά γραφεία: Εργασίες που παραδοσιακά απαιτούσαν µεγάλο όγκο γραφικής ύλης, µπορούν να οργανωθούν µέσω της εφαρµογής σε ηλεκτρονική µορφή Καλύτερη και γρηγορότερη εξυπηρέτηση των πολιτών: Οι ιδιοκτήτες που χρησιµοποιούν το οπτικό της εφαρµογής µπορούν να έχουν πρόσβαση στα δεδοµένα της ιδιοκτησίας τους χωρίς να απαιτείται πλεον έρευνα στις εκατον-τάδες σελίδες των κτηµατολο-γικών πινάκων ή των κτηµατολογικών διαγ-ραµµάτων στα παραδοσιακά κτηµατο-λογικά γραφεία. Οι ελληνες πολίτες που ζουν σε οποιοδήποτε µέρος της γης µπορούν να έχουν πρόσβαση στα δεδοµένα της ανάρτησης και να βλέπουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την ιδιοκτησία τους. Βιβλιογραφία Antenucci, J. C., Brown, K., Croswell, P. L. and Kevany, M. J. (1991): Geographic Information Systems: A Guide to the Technology. New York: Van Nostrand Reinhold: 268. Bill, R., Dransch, D. and Voight, C. (1999): Multimedia GIS: concepts, cognitive aspects and applications in an urban environment. In A. S. Camara and J. Raper (eds.), Spatial Multimedia and Virtual Reality. London: Taylor and Francis. Blat, J., Delgado, A., Ruiz, M. and Segui, J. M. (1995): Designing multimedia GIS for territorial planning: the ParcBIT case. Environment and Planning B: Planning and Design 22, Bodum, L. (1999): Future directions for hypermedia in urban planning. In A. S. Camara and J. Raper (eds.), Spatial Multimedia and Virtual Reality. London: Taylor and Francis. Nathaniel J., (2001): Using GIS and the Internet to Produce a Cultural Resource Inventory for South Kingstown. mes/mmgis.html#mmcite 150

8 Shiffer, M. J. (1995a): Environmental review with hypermedia systems. Environment and Planning B: Planning and Design 22, Shneiderman B., (1998): Designing the User Interface. Addison-Wesley Publishing Company Wiggins, L. L. and Shiffer, M. J. (1990): Planning with Hypermedia. APA Journal Spring, ινάκης Λ., Παπαδηµητρίου Κ. και Παρασχάκης Ι., (2001). " ιαχείριση δικτύων µαζικής µεταφοράς µε τη χρήση WebGIS για την εξυπηρέτηση του κοινού". Πρακτικά του 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου GIS της Ελληνικής Εταιρείας Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφοριών, Φεβ. 2001, Αθήνα. Κουσουλάκου Α και Σαραφίδης (1998): Γεωγραφική αναφορά σε χάρτες Πολυµέσων: Εφαρµογή για χρήση στα πλαίσια αστικού σχεδιασµού. Πρακτικά 5 ου Συνεδρίου Χαρτογραφίας Νοεµβρίου 1998 σελ Μπακούρου Ε., Τσιούκας Β., Κατζουγράκη Ι., Στυλιανίδης Ε., Παπαδηµητρίου Κ. και Πατιάς Π., (2002): The promotion of cultural heritage trough Internet using advanced audio- visual information: the Venetian castles of Peloponnisos. Πρακτικά του 5ου Συµποσίου της επιτροπής ISPRS, 2-6 Σεπ. 2002, Κέρκρυρα. Παπαδηµητρίου Κ., ινάκης Λ. και Παρασχάκης Ι., (2000): ιαχείριση Συστήµατος AM/FM µέσω Web GIS. Ηµερίδα "Τεχνολογίες Web GIS", Ελληνική Εταιρεία Γεωγραφικών Συστηµάτων Πληροφο-ριών, Αθήνα. Σαραφίδης., Παρασχάκης Ι., Μανιάτης Ι.,(2003): Η τεχνολογία του ηλεκτρονικού Κτηµατολογίου στην υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας. UN/ECE- WPLA Workshop Athens May