ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ - ΖΙΖΑΝΙΟΛΟΓΙΑ

Transcript

1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ - ΖΙΖΑΝΙΟΛΟΓΙΑ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ Α. Λιόπα-Τσακαλίδη Γ. Ζερβουδάκης ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΓΕΩΠΟΝΩΝ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

2 ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΒΟΤΑΝΙΚΗ - ΖΙΖΑΝΙΟΛΟΓΙΑ Ταξινόμηση και ονοματολογία των φυτικών οργανισμών

3 Βασίλειο των φυτών Μετά από 21 αιώνες ο Κάρολος Λινναίος (Carl Linné ή Carolus Linnaeus, ), Σουηδός φυσιοδίφης, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Ουψάλα θεωρείται ο πατέρας της ταξινόμησης των ειδών (έργα του Species plantarum και Systema Naturae) καθώς ασχολήθηκε με την ταξινόμηση όλου του έμβιου κόσμου. Ο Λινναίος πήρε πολλές ιδέες από τους προαναφερθέντες αρχαίους Έλληνες, καθόσον στο σύστημά του κράτησε πολλά ονόματα που είχε δώσει σε φυτά ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης. Βοηθήθηκε επίσης πολύ από το έργο του Γάλλου βοτανολόγου Joseph Pitton de Tournefort ( ), ο οποίος εισήγαγε στη βοτανική ταξινόμηση πάνω από το είδος, την έννοια του γένους. O Λινναίος κατέταξε τον έμβιο κόσμο επίσης σε δύο Βασίλεια (Κingdoms ή Regnums), των Φυτών (Plantae) και των Ζώων (Animalia).

4 Βασίλειο των φυτών Το βασίλειο των φυτών του Λινναίου (εξελληνισμένο όνομα του Linnaeus) διαιρείται σε επτά μεγάλες κατηγορίες (Αθροίσματα ή Διαιρέσεις). Η εννοιολογική σημασία των κατηγοριών αυτών είναι σημαντικό να κατανοηθούν από τον αναγνώστη, καθόσον η ορολογία τους με τον άλφα ή βήτα ταξινομικό όρο ουδέποτε θα εκλείψει από τη βοτανική επιστήμη, σε οσαδήποτε βασίλεια και αν διαιρείται ταξινομικά ή περαιτέρω θα διαιρεθεί ο έμβιος κόσμος.

5 1.1. Σχιζόφυτα (Schizophyta) 1.2. Μυκόφυτα (Mycophyta) 1.3. Φυκόφυτα (Phycophyta) 1.4. Λειχηνόφυτα (Lichenophyta) 1.5. Βρυόφυτα (Bryophyta, non vascular plants) 1.6 Πτεριδόφυτα (Pteridophyta) Σπερματόφυτα (Spermatophyta)

6 1.1. Σχιζόφυτα (Schizophyta) Τα σχιζόφυτα είναι μονοκύτταροι προκαρυωτικοί οργανισμοί. Λέγονται προκαρυωτικοί επειδή ο πυρήνας τους δεν ξεχωρίζει και δε διακρίνεται από το κυτόπλασμα ως ένα διαφορετικό οργανίδιο, όπως στους ευκαρυωτικούς.

7 1.1. Σχιζόφυτα (Schizophyta) Κύριοι αντιπρόσωποι των σχιζόφυτων είναι τα βακτήρια και τα κυανοβακτήρια (παλαιότερη ονομασία κυανοφύκη)

8 1.2. Μυκόφυτα (Mycophyta) Τα μυκόφυτα ή μύκητες είναι ή πολυκύτταροι ετερότροφοι οργανισμοί (δεν έχουν χλωροφύλλη) οι οποίοι δημιουργούν υφές (κλωστές), οι οποίες είναι σωληνοειδή νημάτια, εκτός από τους ζυμομύκητες που είναι μονοκύτταροι και οι οποίοι ως επί το πλείστον δε δημιουργούν υφές.

9 1.2. Μυκόφυτα (Mycophyta) Τα μανιτάρια είναι μύκητες που αποτελούνται από τον πίλο (καπέλο) και το στύπο (πόδι). Κάτω από τον πίλο βρίσκονται τα ελάσματα, τα οποία είναι τα καρποφόρα όργανα του μύκητα, διατεταγμένα κάθετα και ακτινοειδώς με κέντρο το στύπο.

10 1.2. Μυκόφυτα (Mycophyta) Η διάκριση των βρώσιμων ειδών από τα δηλητηριώδη απαιτεί μακρόχρονη πείρα. Δεν έχει σημασία μόνο το είδος αλλά και ο τόπος που συλλέγεται. Από τους μή έχοντες πείρα, όλα τα είδη μανιταριών που συναντούν στη φύση, πρέπει να εκλαμβάνονται ως δηλητηριώδη και ούτε να αγγίζονται.

11 1.3. Φυκόφυτα (Phycophyta) Τα φυκόφυτα ή φύκη ή άλγη είναι υδρόβιοι μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί με ικανότητα φωτοσύνθεσης.

12 1.3. Φυκόφυτα (Phycophyta) Φύκη είναι τα συνήθη άλγη των γλυκών (fresh water algae) που είναι πακτωμένα στο βυθό.

13 1.3. Φυκόφυτα (Phycophyta) Φύκη είναι τα συνήθη άλγη των αλμυρών υδάτων (salt water algae), που είναι πακτωμένα στο βυθό.

14 Oρισμένα θαλάσσια φυτά που ο πολύς κόσμος τα αποκαλεί φύκη είναι σπερματόφυτα Posidonia oceanica (L.) Delile

15 Oρισμένα θαλάσσια φυτά που ο πολύς κόσμος τα αποκαλεί φύκη είναι σπερματόφυτα Cymatocea nodosa (Ucria) Asch.

16 1.4. Λειχηνόφυτα (Lichenophyta) Τα λειχηνόφυτα ή λειχήνες προέκυψαν από τη συμβίωση ενός φύκους και ενός μύκητα.

17 1.5. Βρυόφυτα (Bryophyta, non vascular plants) Βρυόφυτα (Bryophyta, άλλες ονομασίες: κατώτερα φυτά, φυτά χωρίς αγωγούς ιστούς, non vascular plants)..

18 1.5. Βρυόφυτα (Bryophyta, non vascular plants) Είναι μικρά φυτά (βρύα) που δεν έχουν γνήσια όργανα ρίζας, βλαστού και φύλλων και κυρίως δεν έχουν αγωγούς ιστούς νερού και θρεπτικών ουσιών. Κυρίαρχη φάση στον κύκλο της ζωής τους είναι η γαμετοφυτική απλοειδής φάση και όχι η διπλοειδής σποροφυτική..

19 1.6 Πτεριδόφυτα (Pteridophyta). Βασίλειο των φυτών του Linnaeus Τα πτερυδόφυτά είναι μια κατηγορία φυτών με αγωγούς ιστούς.

20 1.6 Πτεριδόφυτα (Pteridophyta). Έχουν μερικά χαρακτηριστικά κοινά μετα Βρύα αλλά και πολλά με την επόμενη κατηγορία των φυτών που είναι τα Σπερματόφυτα.

21 1.7. Σπερματόφυτα, φανερόγαμα (Spermatophyta).

22 Η ταξινόμηση των έμβιων όντων από το 1735 μέχρι το 1990 Ανατροπές στο βασίλειο των φυτών του Λινναίου Ταξινόμηση έμβιων όντων από το 1735 μέχρι το 1990

23 Η θεωρία του Λινναίου για δύο βασίλεια των φυτών και των ζώων, αμφισβητήθηκε από το 19ο αιώνα από τον Haeckel (1866) και στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα από τον Chaton. Ο Robert Whittaker πρότεινε να εντάξουν τους οργανισμούς από το «Βασίλειο των Φυτών» σε 4 νέα βασίλεια φυτών: 1.Το βασίλειο των Μονήρων (Monera) 2.Το βασίλειο των Πρωτίστων (Protista) 3.Το βασίλειο των Μυκήτων (Fungi) 4.Το βασίλειο των φυτών (Plantae) Αργότερα το βασίλειο των Μονήρων από τον Carl Woese χωρίσθηκε σε δύο νέα βασίλεια. Το βασίλειο των Ευβακτηρίων και το βασίλειο των Αρχαιοβακτηρίων.

24 1.Το βασίλειο των Μονήρων (Monera) περιλαμβάνει τα Σχιζοφύτα που είναι προκαρυωτικοί οργανισμοί. 2.Το βασίλειο των Πρωτίστων (Protista) περιλαμβάνει τα φυκοφύτα και ορισμένες κλάσεις (μυξομύκητες και ωομύκητες) του αθροίσματος των μυκήτων. 3.Το βασίλειο των Μυκήτων (Fungi) που περιλαμβάνει τα αθροίσματα των μυκήτων (εκτός των κλάσεων μυξομύκητες και ωομύκητες) και των λειχήνων του βασίλειου του Λινναίου. 4.Το βασίλειο των φυτών (Plantae) που περιλαμβάνει τα αθροίσματα των βρυοφύτων, πτεριδοφύων (κρυπτόγαμα φυτά) και το άθροισμα των σπερματοφύτων (φανερόγαμα φυτά).

25 Ανατροπές στο βασίλειο των φυτών του Λινναίου Ταξινόμηση έμβιων όντων από το 1735 μέχρι το 1990 Τα 4 βασίλεια του Whittaker τα οποία έγιναν 5 από τον Woese και πήραν τη θέση του βασιλείου των φυτών του Λινναίου, κατατάχθηκαν σε 3 domains (υπερβασίλεια ή αυτοκρατορίες) Αρχαία, Βακτήρια και Ευκάρια με κριτήρια την κατασκευή του κυττάρου τους.

26 1. Το domain Αρχαία περιλαμβάνει τους προκαρυωτικούς οργανισμούς που εντάσσονται στο Βασίλειο των Αρχαιοβακτηρίων 2. το domain Βακτήρια περιλαμβάνει τους προκαρυωτικούς οργανισμούς που εντάσσονται στο Βασίλειο των Ευβακτηρίων 3. το domain Ευκάρια όλα τα υπόλοιπα βασίλεια, δηλ. το Βασίλειο των Πρωτίστων (Protista), το βασίλειο των Μυκήτων (Fungi) και το Βασίλειο των Φυτών (Plantae). Η διάκριση στα τρία αυτά βασίλεια του domain Ευκάρια έγινε καταρχήν μεταξύ Μυκήτων και Φυτών με βάση την οργάνωση των ευκαρυωτικών τους κυττάρων σε ιστούς και όργανα και μετά οποιοσδήποτε οργανισμός δεν είχε ομοιότητες ούτε με τους μύκητες ούτε και με τα φυτά κατατάχθηκε στο πρώτιστα.

27 Στα νέα βασίλεια η περαιτέρω διαίρεση γίνεται σε Phylum και όχι σε αθροίσματα ή διαιρέσεις όπως στο βασίλειο των φυτών του Λινναίου. Μετά τα Phylum οι ονομασίες των ταξινομικών μονάδων είναι ίδιες, ακολουθούν δηλ. οι κλάσεις, οι τάξεις, οι οικογένειες, τα γένη και τελικά το είδος. Στα τελευταία χρόνια πολλά Phyla των βασιλείων, ιδιαίτερα των πρωτίστων, αναφέρονται ως υποβασίλεια ή και ως βασίλεια ανεβάζοντας υπερβολικά των αριθμών των βασιλείων όπου παλαιά υπήρχε μόνο ένα βασίλειο. Ο χρόνος όμως και η έρευνα φέρνουν και θα φέρουν νέες αναθεωρήσεις. Ήδη οι μύκητες θεωρούνται υποβασίλειο (Fungi) του βασιλείου «Opisthokonta» μαζί με το υποβασίλειο των ζώων (Αnimalia), και το υποβασίλειο των χοανόζωων (Choanozoa ή Choanoflagellata).

28 1. Domain Αρχαία. Βασίλειο των Αρχαιοβακτηρίων 2. Domain Βακτήρια. Βασίλειο των Eυβακτηρίων 3. Domain Ευκάρυα.

29 Ανατροπές στο βασίλειο των φυτών του Λινναίου από τους Whittaker & Woese 1. Domain Αρχαία. Βασίλειο των Αρχαιοβακτηρίων 1.1. Μεθανογενή (Methanogens) 1.2. Αλόφιλα (Halophiles) 1.3. Θερμοοξινόφιλα (Thermoacidophiles)

30 Ανατροπές στο βασίλειο των φυτών του Λινναίου από τους Whittaker & Woese 2. Domain Βακτήρια. Βασίλειο των Eυβακτηρίων 2.1. Ετερότροφα (Heterotrophs). 2.2.Αυτότροφα (Autotrophs). 2.3.Χημειότροφα (Chemotrophs).

31 Ανατροπές στο βασίλειο των φυτών του Λινναίου από τους Whittaker & Woese 3. Domain Ευκάρυα Βασίλειο των Πρωτίστων (Protists) 3.2. Βασίλειο των Μυκήτων 3.3. Βασίλειο των Φυτών