ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ. Πεξίιεςε... 4 Α ΜΔΡΟ Β ΜΔΡΟ

Transcript

1 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πεξίιεςε... 4 Α ΜΔΡΟ Βηψζηκν Αζηηθφ Πεξηβάιινλ. Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε Ο ξφινο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ζην βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ Βηψζηκν Αζηηθφ Πεξηβάιινλ Υξήζεηο γεο (ππθλφηεηα Γφκεζεο) Οη εθπνκπέο επηβιαβψλ αεξίσλ ζηελ αηκφζθαηξα ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ππθλφηεηα δφκεζεο Ζ δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ππθλφηεηα δφκεζεο πζηήκαηα Μεηαθνξψλ Γηαρείξηζε Τδάησλ Γηαρείξηζε ελέξγεηαο Γηαρείξηζε αζηηθνχ πξαζίλνπ Γηαρείξηζε Τγξψλ θαη ηεξεψλ Απνβιήησλ (Απνξξηκκάησλ) χγρξνλν Αζηηθφ Πεξηβάιινλ Πεξηβαιινληηθά Πξνβιήκαηα Β ΜΔΡΟ Ηζρχνπζα λνκνζεζία γηα ην βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ Δπξσπαηθά δεδνκέλα Σνπηθή Αηδέληα 21 (Local Agenda 21) Θεκαηηθή ηξαηεγηθή γηα ην Βηψζηκν Πεξηβάιινλ (Thematic Strategy for environmental Sustainability) Διιεληθά δεδνκέλα Γ ΜΔΡΟ Πξνζέγγηζε βαζκνχ βησζηκφηεηαο Μεζνδνινγία Κξηηήξηα Δπηινγή κεηαβιεηψλ

2 Γ ΜΔΡΟ 1. Υσξνηαμηθή δηάξζξσζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο Θέζε Οξηνζέηεζε Γεσγξαθηθή δηαίξεζε Ηζηνξηθά ζηνηρεία θαη πεξηβαιινληηθνί - πνιηηηζηηθνί πφξνη ηεο πεξηνρήο κειέηεο Ζ Γιπθάδα απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα Πεξηβαιινληηθνί Πνιηηηζηηθνί Πφξνη Φπζηθφ πεξηβάιινλ Φπζηνγξαθία - Δδάθε Κιίκα Θεξκνθξαζία Τγξαζία ηνπ αέξα Βξνρή Έληαζε ηνπ αλέκνπ Πνηφηεηα Αέξα Τδάηηλνη πφξνη Βηνπνηθηιφηεηα Κνηλσληθννηθνλνκηθά ζηνηρεία Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Οηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο Υξήζεηο γεο Έξγα, κειέηεο θαη πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο Άιια έξγα κε επηδξάζεηο ζηελ πεξηνρή κειέηεο Πξνβιήκαηα πεξηνρήο κειέηεο Δ ΜΔΡΟ 1. Πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο αζηηθήο βησζηκφηεηαο πκπεξάζκαηα

3 Παξάξηεκα 1. Οξηζκνί Παξαδείγκαηα κέηξεζεο αεηθνξίαο Πξφηππα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο αεηθνξίαο ζε εζληθφ επίπεδν Μνληέια κέηξεζεο ηεο αεηθνξίαο ζε πεξηθεξεηαθφ, ηνπηθφ θαη αζηηθφ επίπεδν Διιάδα Υξήζηκεο δηεπζχλζεηο γηα πξφηππα κέηξεζεο αεηθνξίαο Βηβιηνγξαθία ΥΑΡΣΔ

4 Πεξίιεςε Σν αληηθείκελν ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ν πξνζδηνξηζκφο ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο αζηηθήο πεξηνρήο ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο. Αξρηθά δίλεηαη ν νξηζκφο ηνπ αζηηθνχ βηψζηκνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη γίλεηαη εθηελήο αλαθνξά ζηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ζχγρξνλεο πφιεηο. ηε ζπλέρεηα κειεηάηαη ε ηζρχνπζα επξσπατθή λνκνζεζία κε έκθαζε ζηελ πην πξφζθαηε (Θεκαηηθή ηξαηεγηθή γηα ην αζηηθφ βηψζηκν πεξηβάιινλ), ε νπνία θαζνξίδεη ηνπο βαζηθνχο άμνλεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχληαη ζηελ πξνζέγγηζε ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο ζηηο επξσπατθέο πφιεηο. Οη άμνλεο απηνί εμεηάδνληαη θαη πξνζαξκφδνληαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο ζχκθσλα κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Καηφπηλ, γίλεηαη αλαθνξά θαη ζηελ ηζρχνπζα ειιεληθή λνκνζεζία, γηα ηελ νπνία δηαπηζηψλεηαη πσο δελ έρνπλ γίλεη ζεκαληηθά βήκαηα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ θαζνξηζκνχ νξγαλσκέλνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηηο βηψζηκεο ειιεληθέο πφιεηο. Αθνινπζεί ε αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Παξάιιεια πξαγκαηνπνηείηαη νπηηθνπνίεζε απηήο α) κε ζχλζεζε ζεκαηηθψλ ραξηψλ ζε πεξηβάιινλ ArcMap θαη β) κε ήδε ππάξρνληεο ράξηεο πνπ παξέρνπλ πιεξνθνξία γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Οη ράξηεο απηνί απνηππψλνπλ ην ζχλνιν ησλ δεδνκέλσλ (γεσγξαθηθέο ελφηεηεο, ρξήζεηο γεο, ξέκαηα, πδξνγεσινγηθή θαη εδαθνινγηθή πιεξνθνξία) πνπ ζπιιέρζεθε θαη αμηνινγήζεθε πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί ε αλάιπζε απηή. Ζ αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο αθνξά θπξίσο ζηελ αλάιπζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο απφ ηελ αζηηθή αλάπηπμε κε άμνλα ηηο άκεζεο θαη έκκεζεο επηπηψζεηο πνπ έρνπλ ζηηο βαζηθέο κεηαβιεηέο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο φπσο: Έδαθνο Τδάηηλνη Πφξνη 4

5 Αλάγιπθν Σνπίν Αηκφζθαηξα Κιίκα Σα πξνβιήκαηα απηά ηαμηλνκνχληαη αλάινγα κε ην βαζκφ ζνβαξφηεηάο ηνπο. Δπηιέγνληαη νη Π.Γ. σο κεζνδνινγηθφ εξγαιείν πξνζδηνξηζκνχ ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο κε δεδνκέλα: Σηο θαηεπζπληήξηεο αξρέο ηεο Δ.Δ. κέζσ ηεο Θεκαηηθήο ηξαηεγηθήο γηα ην Πεξηβάιινλ Σηο επηπηψζεηο απφ ηελ αζηηθή αλάπηπμε ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο Σν γεγνλφο φηη νη πεξηβαιινληηθνί δείθηεο απνηεινχλ έλα επηηπρψο δνθηκαζκέλν κεζνδνινγηθφ εξγαιείν παγθνζκίσο γηα ηελ πξνζέγγηζε ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο. ηε ζπλέρεηα ππνινγίδνληαη θαη ζρνιηάδνληαη νη ηηκέο κέξνπο ησλ δεηθηψλ κε βάζε ηα δηαζέζηκα δεδνκέλα γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Σν ζχλνιν ησλ δεηθηψλ απηψλ ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη κία νινθιεξσκέλε πξφηαζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο εάλ ππήξραλ ηα θαηάιιεια δεδνκέλα. Σειηθά γίλεηαη αμηνιφγεζε ηεο κεζφδνπ πξνζέγγηζεο θαη πξνηείλνληαη ηξφπνη νινθιήξσζήο ηεο. 5

6 Α ΜΔΡΟ Βηώζηκν Αζηηθό πεξηβάιινλ. Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε. ην θεθάιαην απηφ πξνζεγγίδεηαη ην βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ κε βαζηθφ γλψκνλα ην θπζηθφ θεθάιαην (θπζηθφ πεξηβάιινλ). Κξίλεηαη ινηπφλ αλαγθαίν λα αλαιπζνχλ ε έλλνηα ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ αξρηθά θαη ζηε ζπλέρεηα νη παξάκεηξνη πνπ θαζνξίδνπλ ην βησζηκφηεηα ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ ζην αζηηθφ πεξηβάιινλ, βάζεη ηεο δηεζλνχο θαη ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο. Σειηθά πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε γίλεηαη αλάιπζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ζχγρξνλεο πφιεηο. 1. Ο ξόινο ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο ζην βηώζηκν αζηηθό πεξηβάιινλ Ζ έλλνηα πεξηβάιινλ ή αιιηψο θπζηθφ θεθάιαην (natural capital) πεξηιακβάλεη ηνπο θπζηθνχο πφξνπο κηαο πεξηνρήο δειαδή ηα θπζηθά επίπεδα ησλ αλαλεψζηκσλ θαη κε αλαλεψζηκσλ πεγψλ, ηα νηθνζπζηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα επηηξέςνπλ ηε δηαηήξεζε ηεο δσήο θαη παξέρνπλ έλα κεγάιν εχξνο αγαζψλ, ππεξεζηψλ θαη εδάθνπο πξνο εθκεηάιιεπζε. Ζ κέηξεζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ απνηειεί κία πξφθιεζε, ηδηαίηεξα γηα κία αζηηθή πεξηνρή, θαη εκπεξηέρεη ζπιινγή θπζηθψλ δεδνκέλσλ θαη εμαγσγή δεηθηψλ απφ απηά. Οη δείθηεο πξνθχπηνπλ πην ρξήζηκνη απφ ηα αξρηθά δεδνκέλα. Βνεζνχλ ζηελ εθηίκεζε ησλ ζπλζεθψλ θαη ηάζεσλ, δηεπθνιχλνπλ θαη ζπληνλίδνπλ ηε ζπδήηεζε κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ θνξέσλ θαη νκάδσλ ηεο θνηλσλίαο θαη παξέρνπλ είζνδν ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο πνιηηηθήο. Σν θπζηθφ θεθάιαην απνηειεί ην ελλνηνινγηθφ ζεκέιην γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ ξφινπ ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ζηηο βηψζηκεο θνηλσλίεο. Πξφθεηηαη, φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ γηα ηα αγαζά θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ κπνξεί θάπνηνο λα απνιάβεη ρσξίο λα απαηηείηαη λα θαηαβάιεη θάπνην αληίηηκν ρξεκάησλ. Γηα παξάδεηγκα, έλα δαζηθφ νηθνζχζηεκα παξέρεη θπζηθή θαηνηθία γηα πάξα πνιιά είδε, βνεζά ζηνλ θαζαξηζκφ ησλ πδάησλ κέζσ ηεο δηήζεζεο, απνξξνθά ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα πνπ εθπέκπεηαη ιφγσ ηεο θαχζεο ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ θαη παξέρεη αλαςπρή. 6

7 Σν θπζηθφ θεθάιαην είλαη ζεκαληηθφ γηα ηελ εξκελεία θαη ηελ επίηεπμε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο. Κάζε είδνο θπζηθνχ θεθαιαίνπ απαηηεί έξεπλα γηα ηελ ππνζηήξημε θαη δηαηήξεζε ηεο παξαγσγήο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Αθνινπζψληαο πεξηζζφηεξν ηε ινγηθή ηεο πξφιεςεο θαη ιηγφηεξν ηεο ζεξαπείαο ζα κπνξνχζε λα γίλεη πξνζπάζεηα λα δηαηεξεζεί ην θπζηθφ θεθάιαην ζε έλα επίπεδν φπνπ δελ ζα έρεη ππνζηεί κε αλαζηξέςηκε ππνβάζκηζε. Γηα παξάδεηγκα, ζα κπνξνχζε λα απνθεπρζεί ε ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ αέξα, δηαηεξψληαο ηηο εθπνκπέο ησλ ξππνγφλσλ αεξίσλ θάησ απφ έλα θαηψθιη ηηκήο ή λα απαηηείηαη ηα αζηηθά ιχκαηα λα πθίζηαληαη επεμεξγαζία κέρξη ην επίπεδν ζην νπνίν ε εθξνή ηνπο λα απνηειεί πφζηκν λεξφ. Φπζηθά δελ απνθιείεηαη λα γίλεη πξνζπάζεηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα πνπ έρεη ήδε πξνθαιέζεη ε ππνβάζκηζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ. Σν θπζηθφ θεθάιαην ζπλδέεη άιια ζηνηρεία φπσο ην αλζξψπηλν (αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ε θαηάζηαζε ηεο γλψζεο καο) θαη ην πιηθφ θεθάιαην (κεραληθφο εμνπιηζκφο θαη άιια παξαγφκελα πιηθά). Δλψ κία κεηξφπνιε έρεη ηππηθά εχθνια επηηεχμηκνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο δείθηεο (γηα παξάδεηγκα παξαγσγή θαη θφζηνο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ, απαζρφιεζε, επίπεδν κφξθσζεο, εηζνδήκαηα, επίπεδν θηψρεηαο, εγθιεκαηηθφηεηα), ε κέηξεζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ βξίζθεηαη ζε έλα ζρεηηθά πξψηκν ζηάδην. Ζ ιήςε απνθάζεσλ πνπ βαζίδεηαη ζε δείθηεο πνπ αγλννχλ ή παξνπζηάδνπλ έλα πνιχ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ κεηξήζεσλ θπζηθψλ ζηνηρείσλ κπνξεί λα απνηειέζεη απεηιή ζηε καθξνπξφζεζκε βησζηκφηεηα θαη πνηφηεηα δσήο ηεο θνηλσλίαο. Ζ ζχγρξνλε αλάιπζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ δηαθξίλεη ηηο αθφινπζεο κνξθέο ηνπ: Tηο εθηάζεηο ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ θαηαιακβάλνληαη απφ αζηηθή ρισξίδα. ρεκαηηθά κπνξνχλ ζε απηέο λα εληαρζνχλ ηα άιζε, ηα πάξθα, νη ρψξνη αλαςπρήο θαη αζιεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, νη ρψξνη πεξηπάηνπ, νη θήπνη. Σν ζχλνιν ηνπ αλαγιχθνπ ηνπ εδάθνπο πνπ δελ θαιχπηεηαη απφ πξάζηλν ή θάπνηα θαηαζθεπή. ηηο επηθάλεηεο απηέο πεξηιακβάλνληαη ηα βξαρψδε ζηνηρεία ηνπ ηνπίνπ θαη ε γπκλή πξνο θαιιηέξγεηα γε. Όιεο νη πδάηηλεο κνξθέο πνπ εληνπίδνληαη ζε κηα πφιε. Ο «αέξαο». Γειαδή εδψ αλήθνπλ ε επηθάλεηα ζέαο ηνπ νπξαλνχ θαη ε επηθάλεηα «αλαπλνήο» ζε ζρέζε κε ην δνκεκέλν πεξηβάιινλ. 7

8 Ζ αζηηθή παλίδα: απηή ζπκπεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ δσηθνχ βαζηιείνπ θαη δηαθξίλεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο, ηα νηθφζηηα θαηνηθίδηα δψα θαη ηα ειεχζεξα δψα ηνπ αζηηθνχ νηθνζπζηήκαηνο, δειαδή ηα δψα πνπ δνπλ θαη αλαπηχζζνληαη κέζα ζηηο πφιεηο (πεξηζηέξηα, ζπνπξγίηηα, ζθίνπξνη, ρειψλεο θ.α.) Σα παξαπάλσ ζηνηρεία κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε κηα ζεηξά απφ επίπεδα φπσο: Σν επίπεδν ζπηηηνχ ή θηηξίνπ γεληθφηεξα: εδψ εληάζζεηαη ην κπαιθφλη, ε απιή, ν αθάιππηνο ρψξνο, ν θήπνο, ε ηαξάηζα. Σν επίπεδν γεηηνληάο ή πεξηνξηζκέλεο πεξηνρήο: ζε απηήλ εληάζζεηαη ε πιαηεία, ν δξφκνο, νη απιέο ησλ δεκνζίσλ θηηξίσλ ή ησλ λαψλ, νη αλνηρηνί πξάζηλνη ρψξνη, ηα άιζε θαη ηα αιζχιιηα. Σν επίπεδν νηθηζκνχ: εδψ πεξηιακβάλνληαη νη πεδφδξνκνη, νη πνδειαηφδξνκνη, νη απηνθηλεηφδξνκνη, νη πδάηηλεο επηθάλεηεο, ηα αζηηθά άιζε αλαςπρήο, νη πιαηείεο κε ηνπο άιινπο θεληξηθνχο δεκφζηνπο ρψξνπο, ην ηζηνξηθφ θέληξν ηνπ νηθηζκνχ, ηπρφλ αξραηνινγηθνί ρψξνη ή λεθξνηαθεία. Σν επίπεδν αζηηθνχ ηζηνχ θαη ηεο άκεζεο πεξηθέξεηάο ηνπ: εδψ εληάζζνληαη νη δξφκνη, νη πιαηείεο, ηα πεξηαζηηθά άιζε, νη πδάηηλεο επηθάλεηεο, νη ηζηνξηθνί θαη αξραηνινγηθνί ρψξνη θαη νη αθηέο. 2. Βηώζηκν Αζηηθό Πεξηβάιινλ Έλα βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ πεξηγξάθεηαη θαη αλαιχεηαη ζηα παξαθάησ ζπζηαηηθά: 2.1 Υξήζεηο γεο (ππθλόηεηα Γόκεζεο) Ζ ππθλφηεηα απνηειεί θαίξην δήηεκα γηα ην βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ. Απφ ηε κία πιεπξά, ε απμαλφκελε ππθλφηεηα αλάπηπμεο κπνξεί λα πιήμεη ην αζηηθφ πεξηβάιινλ, κεηψλνληαο ηε ρξήζε πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ αλά θάηνηθν. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο κπνξεί λα παξέμεη ηνπηθά, πεξηθεξεηαθά θαη παγθφζκηα νθέιε. 8

9 2.1.1 Οη εθπνκπέο επηβιαβώλ αεξίσλ ζηελ αηκόζθαηξα ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ππθλόηεηα δόκεζεο Σν δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη άιια αέξηα πνπ πξνθαινχλ ηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο θαη πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ ηηο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο, δελ έρεη ζχλνξα θαη ζπλδπάδνληαο ην κεξίδην επζχλεο ηνπ θαζέλα μερσξηζηά ζπληζηά έλα παγθφζκην πξφβιεκα. πλεπψο, ε κείσζε ηεο παξαγσγήο αεξίσλ ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ αλά θάηνηθν είλαη απαξαίηεηε θαη κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ αχμεζε ηεο ηνπηθήο ππθλφηεηαο ψζηε λα έρεη απηφ ην παγθφζκην φθεινο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε ππθλφηεηα δεκηνπξγεί ηνπηθή ελαληίσζε ζηηο λέεο νηθηζηηθέο αλαπηχμεηο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ππθλφηεηά ηνπο. Σα παγθφζκηα νθέιε ηεο κείσζεο ηνπ Γείθηε Υξήζεο Απηνθηλήησλ ζε εκεξήζηα ή εηήζηα βάζε θαίλεηαη ζα λα είλαη ζε πιήξε αληίζεζε κε ηα ηνπηθά νθέιε. Οη θάηνηθνη ζέινπλ λα αληηηαρζνχλ ζηελ αχμεζε ηεο ππθλφηεηαο γηαηί ζεσξνχλ φηη ζα επεξεάζεη αξλεηηθά ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο ηνπο. Παξφια απηά νη δηακάρεο θνπληψλνπλ πεξηζζφηεξν γηα ηελ θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε, ηε δπζθνιία ζηάζκεπζεο ηνπ απηνθηλήηνπ θαη γηα ηνλ πεξηζηαζηαθφ εγθισβηζκφ ηνπ ειηαθνχ θσηφο, παξά γηα ηελ ίδηα ηελ αχμεζε ηεο ππθλφηεηαο ηνπ πιεζπζκνχ. Οη ππθλνθαηνηθεκέλεο γεηηνληέο πνπ παξέρνπλ έλα επξχ θάζκα αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πξνθαινχλ ιηγφηεξεο κεηαθηλήζεηο αλά θάηνηθν απφ φ,ηη εθείλεο πνπ εμαξηψληαη απνθιεηζηηθά απφ ην απηνθίλεην. Οη αληίπαιεο γλψκεο φκσο δελ βηψλνπλ ηε κείσζε θπθινθνξηαθήο ζπκθφξεζεο αλά θάηνηθν, αιιά ηελ αχμεζε απηήο αλά κνλάδα επηθάλεηαο. πκπεξαζκαηηθά ε ζηξαηεγηθή «θεθηείηε Παγθφζκηα, Γξάζηε Σνπηθά» δελ είλαη εχθνιν λα επηηεπρζεί φζν αθνξά ζην ζέκα ηεο ππθλφηεηαο. Γηα λα μεπεξαζηνχλ νη αληηγλσκίεο ζρεηηθά κε ηελ ππθλφηεηα, ζε έλα βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ ζα πξέπεη λα επηηεπρζεί ε ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ επηπηψζεσλ θαη ησλ παγθνζκίσλ σθειεηψλ Ζ δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πόξσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ ππθλόηεηα δόκεζεο Καζεκεξηλά νη επαξρίεο, νη θσκνπφιεηο, νη πφιεηο θαη νη γεηηνληέο κεγαιψλνπλ φρη κφλν ζε έθηαζε αιιά θαη ζε πιεζπζκφ. Υηίδνληαη ζπλερψο θαηνηθίεο θαη άιια θηίξηα. Ζ αλάπηπμε έρεη ηα νθέιε ηεο αιιά θαη νη θνηλσλίεο έξρνληαη αληηκέησπεο κε 9

10 πνιιαπιέο πξνθιήζεηο, γηα παξάδεηγκα ηηο επηπηψζεηο ζηνπο πδάηηλνπο πφξνπο. Γηα λα πξνζηαηεπζνχλ νη πφξνη απηνί, νη ηνπηθέο αξρέο πηνζεηνχλ έλα κεγάιν εχξνο ζηξαηεγηθψλ ρξήζεσλ γεο, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηελ αλάπηπμε κε βάζε ηε ρακειή ππθλφηεηα. Απνδεηθλχεηαη φκσο φηη ε ρακειή ππθλφηεηα δελ απνηειεί ηελ απφιπηε ιχζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πφξσλ απηψλ. Οη ιφγνη πνπ νδεγνχλ ζηνλ παξαπάλσ πξνβιεκαηηζκφ είλαη ην ζέκα ηεο πξνζηαζίαο απφ ηα λεξά ηεο βξνρήο αιιά θαη ηεο ζσζηήο δηαρείξηζεο ηνπο. Έξεπλα έρεη δείμεη φηη: Με πην ππθλή αλάπηπμε (π.ρ. νρηψ θαηνηθίεο αλά κνλάδα επηθάλεηαο), νη ζπρλφηεηεο ηηο απνξξνήο ζε θάζε ζπίηη κεηψλνληαη θαηά 74% ζε ζρέζε κε εθείλεο πνπ αληηζηνηρνχλ ζε κία θαηνηθία αλά κνλάδα επηθάλεηαο (αξαηή ππθλφηεηα). Γηα ησλ ίδην αξηζκφ θαηνηθηψλ, ππθλφηεξε νηθηζηηθή αλάπηπμε παξάγεη ιηγφηεξε απνξξνή θαη κηθξφηεξε κε πδαηνπεξαηή επηθάλεηα απφ φ,ηη ε αλάπηπμε ρακειήο ππθλφηεηαο. Γηα έλα δεδνκέλν επίπεδν αλάπηπμεο, ε ρακειή ππθλφηεηα νδεγεί ζε κεγαιχηεξε θάιπςε ηεο ιεθάλεο απνξξνήο. Δλψ ινηπφλ νη απμαλφκελε ππθλφηεηα κπνξεί λα πξνζηαηεχζεη θαιχηεξα ηνπ πδάηηλνπο πφξνπο πεξηθεξεηαθά, ε αλάπηπμε κεγάιεο ππθλφηεηαο κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη πεξηζζφηεξα επίπεδα κε πδαηνπεξαηψλ επηθαλεηψλ, πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο απμάλνπλ ηα πξνβιήκαηα πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ζε γεηηνληθά ή εθαπηφκελα ηκήκαηα ηνπ λεξνχ. Γηα λα ιπζεί ην πξφβιεκα απηφ πξνηείλεηαη ν ζπλδπαζκφο ηερληθψλ πνπ εθαξκφδνληαη ζηα επίπεδα απηά θαη πεξηθεξεηαθψλ ηερληθψλ ψζηε νη πξψηεο λα απνθχγνπλ, λα δηαρεηξηζηνχλ θαη λα πεξηνξίζνπλ ηε κφιπλζε απφ ηελ απνξξνή θαη άιιεο ζπλαθείο αηηίεο. Γηα λα πξνζηαηεπζνχλ νη πδάηηλνη πφξνη θαη λα επηηεπρζεί ε χπαξμε βηψζηκνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο, νη θνηλσλίεο ζα πξέπεη λα αλαπηχμνπλ έλα επξχ θάζκα ζηξαηεγηθψλ γηα ηηο ρξήζεηο γεο πνπ λα βαζίδεηαη ζε ηνπηθνχο παξάγνληεο. Μεηαμχ απηψλ είλαη ε νηθνδφκεζε ζε έλα εχξνο αλάπηπμεο ππθλφηεηαο, ελζσκαηψλνληαο επαξθέο ειεχζεξν ρψξν, δηαηεξψληαο δσηηθήο ζεκαζίαο νηθνινγηθέο θαη νπδέηεξεο δψλεο θαη ειαρηζηνπνηψληαο ηελ αλαξρία ζηηο ρξήζεηο γεο. 10

11 2.2 πζηήκαηα κεηαθνξώλ Έλα αζηηθφ πεξηβάιινλ κπνξεί λα επηηεπρζεί αλ δεκηνπξγεζνχλ νη πξνυπνζέζεηο θαη νη ππνδνκέο πνπ ζα επηηξέςνπλ ηελ νινέλα θαη απμαλφκελε ρξήζε ησλ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξά έλαληη ηνπ ηδησηηθνχ απηνθηλήηνπ. Ήδε ζε πνιιέο επξσπατθέο πφιεηο, έλαο κεγάινο αξηζκφο παξαγφλησλ έρεη νδεγήζεη ζηελ θαηεχζπλζε απηή. Αξρηθά, ε ζπλερψο αλνδηθή πνξεία ηνπ θφζηνπο ησλ απηνθηλήησλ. ηε ζπλέρεηα ε αγαλάθηεζε ησλ θαηνίθσλ ιφγσ ηεο θπθινθνξηαθήο ζπκθφξεζεο θαη ε αλαδήηεζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ κεηαθίλεζεο. Σέινο ζηα πιαίζηα δεκηνπξγίαο λέσλ ζηξαηεγηθψλ γηα αλαδηνξγάλσζε ηνπ αζηηθψλ θνηλσληψλ, ζε ζπλδπαζκφ θαη κε ηα παξαπάλσ, έρεη παξαηεξεζεί κεγάιε ζηξνθή πξνο ηα καδηθά κέζα κεηαθνξάο. Οη άλζξσπνη πνπ κπνξνχλ λα επηιέμνπλ λα δήζνπλ θνληά ζε ζεκεία δηέιεπζεο αζηηθψλ ζπγθνηλσληψλ, ην θάλνπλ. Ζ επηζπκία γηα βειηίσζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο θαη ε θαιχηεξε επηινγή ρψξνπ δηακνλήο θαη ηξφπνπ κεηαθίλεζεο έρεη νδεγήζεη ζε αλάπηπμε πνπ θαιείηαη Transitoriented development (TOD). Γειαδή αλάπηπμε πνπ κπνξεί λα θαηαζηεί βηψζηκε κε βάζε ηηο κεηαθνξέο. ηφρνο απηήο ηεο αλάπηπμεο είλαη ε δεκηνπξγία γεηηνληψλ πνπ ζα απέρνπλ κηθξέο απνζηάζεηο (ψζηε λα κπνξνχλ λα δηαλπζνχλ κε ηα πφδηα) απφ ηνπο ζηαζκνχο καδηθψλ κέζσλ κεηαθνξψλ θαη πνπ ζα παξέρνπλ εμππεξεηηθή αλάπηπμε, πνηθηινκνξθία ρξήζεσλ γεο θαη ζρέδην πφιεσλ γηα πεδνχο. Ζ πηνζέηεζε ηεο παξαπάλσ κνξθήο αλάπηπμεο ζα έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εμνκάιπλζε θαη ειάηησζε ηεο ζεκεξηλήο νηθνλνκηθήο θξίζεο ησλ εζλψλ, κε δπλαηή αληηκεηψπηζε ηνπ θφζηνπο δηακνλήο θαη κεηαθίλεζεο. Θα ζπληειέζεη ζηε βειηίσζε ηεο πξνζβαζηκφηεηαο ζην ρψξν εξγαζίαο, ζηελ αχμεζε ησλ επθαηξηψλ, γηα πνιινχο, ζηελ εθπαίδεπζε, θαη ζηε δπλαηφηεηα, γηα φιεο ηηο θνηλσληθέο νκάδεο κε βάζε ην εηζφδεκα, λα έρνπλ πξφζβαζε ζε κεηξνπφιεηο. Ζ πξνζθνξά νηθνλνκηθά αλεθηνχ ρψξνπ θαηνηθίαο, ε χπαξμε ζηέξενπ θαη αμηφπηζηνπ ζπζηήκαηνο καδηθψλ κεηαθνξψλ, ε επξεία πξφζβαζε ζε επθαηξίεο θαη ε πξνζηαζία απφ ηελ πξνζθπγή ζηε κεηαλάζηεπζε, θαζηζηά ηελ αλάπηπμε TOD ηθαλή λα αληηκεησπίζεη ηελ θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε, ηελ απμαλφκελε αλέρεηα θαη ηελ απμαλφκελε νηθνλνκηθή αληζφηεηα κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ. Σειηθά ζπκβάιιεη ζηελ επίηεπμε ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο. 11

12 Ζ βηψζηκε γεηηνληά είλαη έλα ζχλνιν απφ θηίξηα πνπ δηαζρίδεηαη απφ δξφκνπο δηέιεπζεο καδηθψλ αζηηθψλ κεηαθνξψλ. Δπηθνηλσλεί, θαηά ην εθηθηφ, κε φια ηα είδε αζηηθψλ ζπγθνηλσληψλ (ππέξγεην θαη επίγεην ζηδεξφδξνκν, γξακκή ιεσθνξείνπ, ηξφιετ θαη ηξακ) θαη παξέρεη ζηνπο θαηνίθνπο ηεο ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπο ζε αγαζά θαη ππεξεζίεο. Γηα ην ζθνπφ απηφ δηαζέηεη κία δπλακηθή πεξηθέξεηα, άκεζα πξνζβάζηκε. Οη δξφκνη ηεο είλαη θσηηζκέλνη επαξθψο θαη νη θάηνηθνί ηεο ρξεζηκνπνηνχλ θαηά ειάρηζην ην απηνθίλεην ή εθαξκφδνπλ ην κέηξν car-sharing (παξαπάλσ απφ έλαο λα κνηξάδνληαη έλα απηνθίλεην γηα ηηο κεηαθηλήζεηο ηνπο). Οη επηθάλεηεο θαη νη «δηάδξνκνη» πξαζίλνπ είλαη επαξθείο, ψζηε λα θαζηζηνχλ ηε γεηηνληά ειθπζηηθή θαη βηψζηκε γηα ηνπο θαηνίθνπο θαη ηνπο επηζθέπηεο. Θα πξέπεη ινηπφλ λα ππάξρνπλ ζεκεία ζε κηα πφιε πνπ ζα αλαγλσξίδνληαη ζαλ ηελ θαξδηά ηεο θνηλσλίαο θαη φπνπ ην θνηλφ ζα ληψζεη εππξφζδεθην θαη ζα ελζαξξχλεηαη λα ζπγθεληξσζεί. Μία βηψζηκε πφιε ζα πξέπεη λα έρεη ηνπιάρηζηνλ ζε έλα ηκήκα ηεο έλα ηέηνην δεκφζην πεξηβάιινλ. Σν πεξηβάιινλ απηφ ζα πξέπεη λα έρεη ζρεδηαζηεί κε βάζε ηνπο πεδνχο. Ζ κνξθή ηνπ «ρψξνπ» απηνχ πνηθίιιεη απφ πφιε ζε πφιε θαη κπνξεί λα είλαη είηε κία πιαηεία, είηε θάπνηεο γσλίεο πνπ απνηεινχλ δηαζηαχξσζε ζεκαληηθψλ δξφκσλ. Οη γεηηνληέο δελ αλαπηχζζνληαη θπθιηθά θαζψο απηφ δελ είλαη νχηε εθηθηφ νχηε επηζπκεηφ. Έρνπλ ηελ ηάζε λα αλαπηχζζνληαη θαηά κήθνο ησλ πςνκεηξηθψλ θακππιψλ θαη λα ζπκπηέδνληαη ζηηο απφηνκεο θιίζεηο, θαζψο ε δπλαηφηεηα γηα πεξπάηεκα είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηηο επίπεδεο νκαιέο επηθάλεηεο. Γηα λα είλαη ινηπφλ βηψζηκε κία γεηηνληά, ζα πξέπεη λα είλαη δπλαηφ λα δηαζρηζηεί κε ηα πφδηα. Οη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πεξπαηνχλ θαηά κέζν φξν έλα ηέηαξην ηνπ ρηιηνκέηξνπ πξηλ ρξεζηκνπνηήζνπλ θάπνην κέζν καδηθήο κεηαθνξάο ή ην απηνθίλεηφ ηνπο. Απηή ε απφζηαζε είλαη ζηαζεξή γηα πνιινχο αηψλεο. Σα θέληξα ησλ πφιεσλ είλαη πην νξαηά απφ φηη νη άθξεο ηνπο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ζηα θέληξα είλαη ζπγθεληξσκέλν ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ππεξεζηψλ, ησλ θαζεκεξηλψλ εκπνξηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη θνηλσληθψλ ζπλαλαζηξνθψλ ηνπ θνηλνχ. πλεπψο παξαηεξείηαη κία ηάζε ιήςεο κέξηκλαο πεξηζζφηεξν γηα ηα θέληξα ησλ πφιεσλ παξά γηα ηηο άθξεο ηνπο, θαζψο αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ πνηφηεηα δσήο 12

13 ηνπο. Με βάζε ηα παξαπάλσ, ηα θέληξα ησλ πφιεσλ ζα πξέπεη λα εμππεξεηνχλ γεηηνληέο πνπ απέρνπλ ην πνιχ κηζφ ρηιηφκεηξν απφ απηά, ψζηε λα ελζαξξχλεηαη ν θφζκνο λα πεξπαηά, λα κε ρξεζηκνπνηεί ην απηνθίλεηφ ηνπ θαη λα ρξεζηκνπνηεί ηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο γηα πην καθξηλέο απνζηάζεηο. Σέινο κία βηψζηκε γεηηνληά είλαη εθείλε ηεο νπνίαο νη θάηνηθνη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα άκεζεο πξφζβαζεο, ζχκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ζε ρψξνπο αλνηρηνχο ζε φινπο. Σέηνηνη ρψξνη είλαη νη θαθεηέξηεο, ηα πάξθα γηα πεξίπαην εθείλσλ θαη ησλ θαηνηθίδηψλ ηνπο θαη πνδήιαην, ηα εζηηαηφξηα, ηα κπαξ, νη βηβιηνζήθεο, ηα θαζαξηζηήξηα, νη εθθιεζίεο, ηα γήπεδα θαη γεληθά νη ρψξνη ζσκαηηθήο άζθεζεο θιπ. πνπ ηνπο παξέρνπλ ηθαλνπνίεζε ησλ θαζεκεξηλψλ αλαγθψλ θαη δηαζθαιίδνπλ θαιέο ζπλζήθεο γηα ηελ πγεία ηνπο. 2.3 Γηαρείξηζε πδάησλ Απφ ηελ πεξηγξαθή ηνπ βηψζηκνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο δελ ζα κπνξνχζε λα παξαιεηθζεί ε αλαθνξά ζηελ αλάγθε γηα ζσζηή δηαρείξηζε ησλ πδάησλ. Οη πδάηηλνη πφξνη κεηέρνπλ θαη ζπκκεηέρνπλ απνθαζηζηηθά ζε δηάθνξεο θάζεηο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο. Ξεθηλνχλ ζαλ ην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ηνπ θπηηάξνπ- άξα θαη ηεο δσήο- γηα λα κεηαθξαζηνχλ κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο ζε νηθνλνκηθφ απνθαζηζηηθφ ζηνηρείν πξνφδνπ θαη πνιηηηζκνχ. Όπνπ ππάξρεη λεξφ εδάθεην, ππνεδάθεην, πνηάκην, ιηκλαίν ή ζαιάζζην- ε πξφνδνο θαη ε νηθνλνκία εμειίζζεηαη εληνλφηεξα θαη ηαρχηεξα. Όιεο νη εζηίεο ησλ πνιηηηζκψλ έρνπλ ηνπο ππξήλεο ηνπο γεσγξαθηθά ζε δψλεο κε έληνλε ηελ παξνπζία ηνπ λεξνχ. Γεληθά παξαηεξείηαη φηη ην πιείζηνλ ησλ νηθηζηηθψλ ζπζπεηξψζεσλ έρνπλ ηελ ηάζε λα αλαπηχζζνληαη πξνο ηα «θαηάληη» φπνπ θαη ε έμνδνο ησλ λεξψλ. Οη πδάηηλνη πφξνη δηαθξίλνληαη ζε επηθαλεηαθνί θαη ππφγεηνη-πδξνθφξνη. Ζ πνζφηεηα θαη πνηφηεηα ησλ ρεξζαίσλ πδάηηλσλ πφξσλ είλαη κεγάιεο ζεκαζίαο πξνθεηκέλνπ λα εληαρζνχλ θαηά ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ζε ρσξνηαμηθφ ζρέδην. Πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο είλαη ε νξηνζέηεζε θαη απνηχπσζε ησλ πιεκκπξηθψλ πεδίσλ ησλ πνηακψλ-ιηκλψλ, πεξηνρέο πνπ πξέπεη λα ηπγράλνπλ εηδηθήο πξνζνρήο ζην ζρεδηαζκφ γηα απνθπγή ρσξνηαμηθψλ ιαζψλ. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δίλεηαη 13

14 αθφκα ζηε δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ σο πξνο ηνπο ηξφπνπο ρξήζεψο ηνπο θαη ηνπο θηλδχλνπο ξχπαλζεο πνπ δηαηξέρνπλ ιφγσ ρσξνζέηεζεο ξππνγφλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Οη ρξήζεηο απηέο ηαμηλνκνχληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: 1. ρξήζεηο αηνκηθέο 2. ρξήζεηο βηνκεραληθέο 3. ρξήζεηο κεηαθνξηθέο 4. ρξήζεηο ελεξγεηαθέο 5. ρξήζεηο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα Οη ρξήζεηο ηνπ λεξνχ κπνξνχλ λα απνδνζνχλ πνζνηηθά κε δχν ηξφπνπο. Δίηε ζαλ πνζφηεηεο (φγθνη λεξνχ αλαγθαίεο γηα ρξήζε), είηε ζαλ νηθνλνκηθά κεγέζε πξνεξρφκελα απφ ρξήζε λεξνχ. Οη αηνκηθέο ρξήζεηο αθνξνχλ ζην γιπθφ λεξφ - πφζηκν πνπ ηθαλνπνηεί αηνκηθέοαλζξψπηλεο ή νηθηζηηθέο αλάγθεο. Ζ πδαηηθή νηθνλνκία απνηειεί θχξηα πξνηεξαηφηεηα γηα έλα αζηηθφ βηψζηκν πεξηβάιινλ θαζψο νη ξπζκνί θαηαλάισζήο ηνπ πξνζεγγίδνπλ ηνπο βαζκνχο αλαπιήξσζεο. Ζ ρξήζε ηνπ λεξνχ απφ βηνκεραλίεο αλ θαη θαηαιακβάλεη κηθξφ πνζνζηφ ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζήο ηνπ, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε. Ζ αλαθχθισζε ηνπ λεξνχ θαη ε επαλαρξεζηκνπνίεζή ηνπ θαη ε ρξήζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γηα αθαιάησζε ηνπ ζαιαζζηλνχ λεξνχ απνηεινχλ εθηθηέο κεζφδνπο θάιπςεο ησλ πδάηηλσλ αλαγθψλ. Σφζν νη ζάιαζζεο φζν νη πνηακνί θαη νη ιίκλεο απνηεινχλ ηηο πδάηηλεο δψλεο γηα δηαθίλεζε αλζξψπσλ θαη αγαζψλ. Ζ ξχπαλζε ηνπ ζαιάζζηνπ ρψξνπ απφ ηελ κεηαθνκηζηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ πεηξειαηνεηδψλ είλαη απμεκέλε θαη ηα ζαιάζζηα αηπρήκαηα απνηεινχλ δείγκαηα ηεο απεηιήο. Γηα ην ζθνπφ απηφ επηβάιιεηαη έλαο νξζνινγηθφο ζρεδηαζκφο φπνπ ζα είλαη ζαθήο ε νξηνζέηεζε θαη ν εληνπηζκφο φισλ ησλ πδάηηλσλ πφξσλ θαηά ηξφπν πνπ λα κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζε ηερληθέο θαη κεζφδνπο θαζνξηζκνχ δσλψλ εληάζεσο ή πξνζηαζίαο ζηε δηαρείξηζή ηνπο. Σέινο είλαη αλαγθαία ε εθαξκνγή ηερληθψλ αλάπηπμεο, ζρεδηαζκνχ θαη δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ νηθνλνκηθά θαη πεξηβαιινληηθά ζπκθέξνπζεο πνπ ζα έρνπλ ζθνπφ ηε δηαηήξεζε ηεο πδξνινγηθήο ζηαζεξφηεηαο θαη ηελ αχμεζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ. 14

15 2.4 Γηαρείξηζε ελέξγεηαο ε έλα αζηηθφ πεξηβάιινλ επηηπγράλεηαη ε βησζηκφηεηα κε ηελ χπαξμε βηνθιηκαηηθψλ θηεξίσλ θαη θαηά επέθηαζε ηε ρξήζε αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο (ΑΠΔ). Ο βηνθιηκαηηθόο ζρεδηαζκόο θηηξίσλ ή βηνθιηκαηηθή αξρηηεθηνληθή αθνξά ζην ζρεδηαζκφ θηηξίσλ θαη ρψξσλ (εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ ππαίζξησλ) κε βάζε ην ηνπηθφ θιίκα. Σν ηνπηθφ θιίκα, ζπλήζσο αλαθεξφκελν σο κηθξνθιίκα, είλαη απηφ πνπ θαηεπζχλεη ην ζρεδηαζκφ κε ζθνπφ ηελ εμαζθάιηζε ζπλζεθψλ ζεξκηθήο θαη νπηηθήο άλεζεο, κε αμηνπνίεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο θαη άιισλ πεξηβαιινληηθψλ πεγψλ, αιιά θαη ησλ θπζηθψλ ηνπ θαηλφκελσλ. Γηα παξάδεηγκα ρξεζηκνπνηνχληαη θσηνβνιηατθά γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ο ζρεδηαζκφο απηφο δελ αθνξά κφλν ηα θαηλνχξγηα ζπίηηα αιιά ππάξρνπλ ηερληθέο θαη κέζνδνη πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ θαη ζε ήδε ππάξρνληα. Δηθόλα A.1: Βηνθιηκαηηθό θηίξην Ο βηνθιηκαηηθφο ζρεδηαζκφο απνζθνπεί ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Σν δεηνχκελν είλαη ε αλέγεξζε θηηξίσλ, π.ρ. βηνκεραληθψλ κνλάδσλ, θηηξίσλ γξαθείσλ, θηηξίσλ θαηνηθίαο, ζρεδηαζκέλσλ έηζη ψζηε αθελφο λα θαιχπηνληαη πιήξσο νη ελεξγεηαθέο ηνπο αλάγθεο θαη αθεηέξνπ ζην εηήζην ηζνδχγην λα είλαη κεδεληθή ε επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο κε εθπνκπέο βιαβεξψλ γηα ην πεξηβάιινλ αεξίσλ. Έλαο πξφζζεηνο ζηφρνο είλαη ε αλέγεξζε θηηξίσλ ησλ νπνίσλ νη ελεξγεηαθέο αλάγθεο, ζηνλ ηνκέα ηεο ζέξκαλζεο θαη ηεο ςχμεο, λα θαιχπηνληαη 15

16 πιήξσο κέζσ ζπζηεκάησλ εθκεηάιιεπζεο ησλ γεσζεξκηθψλ ελεξγεηαθψλ πφξσλ, φπνπ ε αλαγθαία γηα ηηο αληιίεο ζεξκφηεηαο ειεθηξηθή ελέξγεηα λα παξάγεηαη κέζσ θσηνβνιηατθψλ ζηνηρείσλ. Σέινο, επηδηψθεηαη ε αλέγεξζε θηηξίσλ ζην πιαίζην ηνπ ζπλήζνπο θφζηνπο ησλ θαηαζθεπψλ αιιά κε ζεβαζκφ ζηνπο πεξηνξηζκέλνπο πφξνπο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Οη Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο είλαη κνξθέο εθκεηαιιεχζηκεο ελέξγεηαο πνπ πξνέξρεηαη απφ δηάθνξεο θπζηθέο δηαδηθαζίεο, φπσο ν άλεκνο, ε γεσζεξκία, ε θπθινθνξία ηνπ λεξνχ θαη άιιεο. Οη ΑΠΔ έρνπλ δπν βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά. Σν πξψην αθνξά ζην φηη γηα ηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο δελ απαηηείηαη θάπνηα ελεξγεηηθή παξέκβαζε, φπσο εμφξπμε, άληιεζε, θαχζε, φπσο κε ηηο κέρξη ηψξα ρξεζηκνπνηνχκελεο πεγέο ελέξγεηαο, αιιά απιψο ε εθκεηάιιεπζε ηεο ήδε ππάξρνπζαο ξνήο ελέξγεηαο ζηε θχζε. Σν δεχηεξν αθνξά ζην φηη πξφθεηηαη γηα κνξθέο ελέξγεηαο, πνιχ θηιηθέο ζην πεξηβάιινλ, πνπ δελ απνδεζκεχνπλ πδξνγνλάλζξαθεο, δηνμείδην ηνπ άλζξαθα ή ηνμηθά θαη ξαδηελεξγά απφβιεηα φπσο νη ππφινηπεο πεγέο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κεγάιε θιίκαθα. Χο αλαλεψζηκεο πεγέο ζεσξνχληαη γεληθά νη ελαιιαθηηθέο ησλ παξαδνζηαθψλ πεγψλ ελέξγεηαο (π.ρ. ηνπ πεηξειαίνπ ή ηνπ άλζξαθα), φπσο ε ειηαθή θαη ε αηνιηθή. Σειεπηαία απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε αιιά θαη απφ πνιιά θξάηε πηνζεηνχληαη λέεο πνιηηηθέο γηα ηε ρξήζε αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο, πνπ πξνάγνπλ ηέηνηεο εζσηεξηθέο πνιηηηθέο θαη γηα ηα θξάηε κέιε. 2.5 Γηαρείξηζε αζηηθνύ πξαζίλνπ Χο αζηηθφ πξάζηλν νξίδνληαη νη ππαίζξηνη ρψξνη θαη ε βιάζηεζε, νπνηαζδήπνηε κνξθήο, πνπ ζπλαληά θαλείο ζε κία πφιε. Ζ ζπκβνιή ηνπ αζηηθνχ πξαζίλνπ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε κηαο πφιεο είλαη αλακθηζβήηεηα πνιχ κεγάιε. Ο θπζηθφο ρψξνο θαη ην πεξηβάιινλ επσθεινχληαη κε ηνπο παξαθάησ ηξφπνπο: Σε ξχζκηζε ηεο ζεξκνθξαζίαο. Σα δέληξα, νη ζάκλνη θαη ην γξαζίδη βειηηψλνπλ ηε ζεξκνθξαζία ηνπ αέξα ζην αζηηθφ πεξηβάιινλ ξπζκίδνληαο ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία. 16

17 Σελ αληηαλεκηθή πξνζηαζία. Ζ θίλεζε ηνπ αέξα κπνξεί λα έρεη ζεηηθή ή αξλεηηθή επίδξαζε αλάινγα κε ηελ χπαξμε ή φρη ηεο βιάζηεζεο. Γηα παξάδεηγκα ηα δέληξα κεηψλνπλ ηελ ηαρχηεηα ηνπ αλέκνπ θαη δεκηνπξγνχλ πξνζηαηεπηηθέο δψλεο. Σελ αλαλέσζε ηνπ αέξα ηεο πφιεο. Έλα ξεχκα αέξα πνπ εηζβάιιεη απφ ηελ πεξηθέξεηα ζην θέληξν κίαο πφιεο, θνξηίδεηαη ζπλερψο κε ξχπνπο, ελψ ηα δέλδξα θαη νη πξάζηλεο επηθάλεηεο δηαηεηαγκέλεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ αλέκνπ κπνξνχλ λα θαζαξίζνπλ θαη λα δξνζίζνπλ ην εηζεξρφκελν ξεχκα αέξα, λα απνξξνθήζνπλ ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη λα απνδψζνπλ νμπγφλν. Βέβαηα ε παξαπάλσ δηαδηθαζία εμαξηάηαη θαη απφ ηε δηαθνξά ζεξκνθξαζίαο κεηαμχ άδελδξσλ θαη δελδξνθπηεπκέλσλ νηθνδνκηθψλ πεξηνρψλ. Ζ θαιχηεξε ινηπφλ ιχζε είλαη ν ζπλδπαζκφο πξάζηλσλ δσλψλ κε ηε κνξθή πεξηθεξεηαθψλ δαθηπιίσλ θαη αθηηλσηψλ δσλψλ πξαζίλνπ ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ν εμαεξηζκφο ηεο πφιεο. Σελ παξαγσγή νμπγφλνπ. Δίλαη πξνθαλέο πψο βνεζά ε βιάζηεζε ζηελ αλαλέσζε ηνπ νμπγφλνπ θαζψο θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο θσηνζχλζεζεο αθνκνηψλεη δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη λεξφ θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ απνξξφθεζε ειηαθνχ θσηφο παξάγεη νμπγφλν. Σνλ έιεγρν ηεο δηάβξσζεο θαη ηε ζπγθξάηεζε ησλ εδαθψλ. Γειαδή πξνζηαηεχεη ηα εδάθε απφ θαηνιηζζήζεηο, δηαβξψζεηο θαη απνζαζξψζεηο θαη ηα θξαηά ζπλεθηηθά. Σε ζπγθξάηεζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα. Όηαλ ππάξρεη βιάζηεζε εμαζθαιίδεηαη ε ζχλδεζε κε ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα ελψ κεηψλεηαη ε πνζφηεηα ησλ λεξψλ πνπ εληζρχνπλ ηνπο ρεηκάξξνπο θαη πξνμελνχλ θαηαζηξνθέο. Σε κείσζε ζνξχβσλ. Σα θπηά απνξξνθνχλ, εθηξέπνπλ, αληαλαθινχλ θαη δηαζπνχλ ηνπο ηζρπξνχο ή αλεπηζχκεηνπο ήρνπο ράξε ζηελ απνξξνθεηηθή ηθαλφηεηα ησλ ερεηηθψλ θπκάησλ απφ ηα θχιια θαη ηα θιαδηά. Σε ξχζκηζε αληαλαθιάζεσλ θαη ηελ αληηζακβσηηθή δξάζε. Σα θξχζηαιια, ην αηζάιη, ην αινπκίλην, ην ηζηκέλην, θαη ην λεξφ είλαη επηθάλεηεο πνπ αλαθινχλ ην θσο. Σα θπηά κπνξνχλ λα δεζκεχνπλ ή λα θηιηξάξνπλ ηηο ιάκςεηο θαη ηηο αληαλαθιάζεηο φιεο ηηο ψξεο ηεο εκέξαο. 17

18 Σελ θαηαπνιέκεζε ηεο ζθφλεο. Λφγσ ηεο επηβξάδπλζεο ηεο ηαρχηεηαο ηνπ αλέκνπ κέζα απφ ηε βιάζηεζε, ε αησξνχκελε ζηελ αηκφζθαηξα ζθφλε επηθάζεηαη ζηα θχιια απφ ηα νπνία μεπιέλεηαη κε ηελ πξψηε βξνρή. Σελ επηξξνή ζηηο ζπλζήθεο κηθξνθιίκαηνο. Σα δέλδξα απνξξνθνχλ λεξφ ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα εμαηκίδεηαη κε θαηαλάισζε ζρεηηθήο ελέξγεηαο πνπ ηειηθά ςχρεη ην πεξηβάιινλ. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ κία πφιε ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ζνβαξά ππφςε ηελ δηαηήξεζε θαη πξνζηαζία ηνπ αζηηθνχ πξαζίλνπ ηεο πνπ ζα εμαζθαιίζνπλ ηε βησζηκφηεηά ηεο. 2.6 Γηαρείξηζε Τγξώλ θαη ηεξεώλ Απνβιήησλ (Απνξξηκκάησλ) Σα αζηηθά απνξξίκκαηα, ρσξίδνληαη ζε α) ζηεξεά απφβιεηα θαη β) πγξά απφβιεηα ή ιχκαηα. Γηα ηελ κείσζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη γηα ηελ νηθνλνκηθή αμηνπνίεζε ησλ απνξξηκκάησλ, εθαξκφδεηαη ε αλαθχθισζε. Γηα ηα πγξά απφβιεηα σο αλαθχθισζε λνείηαη ν βηνινγηθφο θαζαξηζκφο ηνπο ζε θαηάιιειεο εγθαηαζηάζεηο θαη γηα ηα ζηεξεά απφβιεηα ε ζπγθνκηδή, δηαινγή θαη αμηνπνίεζε ησλ αλαθπθιψζηκσλ πιηθψλ. Ο βηνινγηθόο θαζαξηζκόο ζηεξίδεηαη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ βηνρεκηθψλ δηεξγαζηψλ πνπ γίλνληαη αλεμέιεγθηα ζηε θχζε (π.ρ. θαηά ηε δηνρέηεπζε ησλ απνβιήησλ ζε έλαλ πδάηηλν απνδέθηε), κε ειεγρφκελν ηξφπν ζε εηδηθέο γηα ην ζθνπφ απηφ δεμακελέο. Καηά ηελ επεμεξγαζία ησλ πγξψλ απνβιήησλ, απηά θαζαξίδνληαη θαη δηαρσξίδνληαη απφ ηα πεξηερφκελα βιαβεξά ζπζηαηηθά ηνπο, ψζηε λα δηαηεζνχλ αθίλδπλα ζην πεξηβάιινλ. Χο βιαβεξά ζπζηαηηθά ησλ απνβιήησλ ζεσξνχληαη ηα νγθψδε ζηεξεά αληηθείκελα, ε άκκνο, ηα κηθξνχ κεγέζνπο ζηεξεά πνπ αησξνχληαη ζηε κάδα ησλ απνβιήησλ (αησξνχκελα ζηεξεά), ηα νξγαληθά-θπζηθά ζπζηαηηθά (π.ρ. πδαηάλζξαθεο, πξσηεΐλεο, ιίπε), νη παζνγφλνη κηθξννξγαληζκνί θαη ηα ζξεπηηθά ζηνηρεία (P,N). 18

19 Ζ αλαθύθισζε είλαη ε επαλεπεμεξγαζία ήδε επεμεξγαζκέλσλ πιηθψλ, ηδηαίηεξα απνξξηκκάησλ, ζε λέα πξντφληα. Μεηψλεη ηελ θαηαλάισζε πξψησλ πιψλ θαη ηελ ρξήζε ελέξγεηαο θαη σο εθ ηνχηνπ ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Σα αλαθπθιψζηκα πιηθά κπνξνχλ λα πξνέιζνπλ απφ πνιιέο πεγέο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζπηηηψλ, ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη ησλ βηνκεραληψλ. Πεξηιακβάλνπλ ην γπαιί, ην ραξηί, ην αινπκίλην θαη άιια κέηαιια φπσο ν ραιθφο θαη ν ζίδεξνο, ηελ άζθαιην, ηα θισζηνυθαληνπξγηθά πξντφληα θαη ηα πιαζηηθά. Σέινο νη ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο ρξήδνπλ αλαθχθισζεο φρη κφλνλ γηαηί επηβαξχλνπλ ην πεξηβάιινλ αιιά θαη γηαηί είλαη βιαβεξέο γηα ηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ. Δηθόλα A.2: Αλαθύθισζε 3. ύγρξνλν Αζηηθό πεξηβάιινλ Πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα Όηαλ δελ εθαξκφδνληαη ή δε δίλεηαη έκθαζε ζηα πξναλαθεξζέληα ζπζηαηηθά ηνπ βηψζηκνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο, ζηελ πφιε πνπ μεπεξλά θάπνην ειάρηζην κέγεζνο, δεκηνπξγνχληαη κηα ζεηξά απφ πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα. Ζ κεγάιε ζπγθέληξσζε ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο παξαηεξείηαη γηα παξάδεηγκα ζηα αζηηθά θέληξα, είλαη ζνβαξφο παξάγνληαο ξχπαλζεο θαη άιισλ νηθνινγηθψλ δηαηαξαρψλ. Ζ πνηφηεηα ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην κέγεζνο ηεο ξχπαλζεο ηεο αηκφζθαηξαο, ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ππφγεησλ λεξψλ θαη ηνπ εδάθνπο, αιιά θαη απφ ηελ έληαζε άιισλ νριήζεσλ πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ πφιε, φπσο ν ζφξπβνο, ε θαθή πνηφηεηα αέξα ησλ εζσηεξηθψλ ρψξσλ, ε αλεπαξθήο παξνπζία ηεο θχζεο θιπ. Πνιινί δηαθνξεηηθνί παξάγνληεο πνπ ζπληεινχλ ζηε κείσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ζηηο 19

20 πφιεηο, φπσο π.ρ. ε θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε, ε αλεπάξθεηα θνηλφρξεζησλ ρψξσλ, ε εγθιεκαηηθφηεηα, ε αηζζεηηθή ππνβάζκηζε, νη θίλδπλνη απφ αηπρήκαηα ή απφ θπζηθέο θαηαζηξνθέο θιπ. ζπλδένληαη άκεζα ή έκκεζα κε ηελ θαηάζηαζε ηνπ αζηηθνχ θαη πεξηαζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Σα ζηνηρεία πνπ πεξηγξάθνπλ ηα πξνβιήκαηα ζε έλα ζχγρξνλν αζηηθφ πεξηβάιινλ, είλαη: ε αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε ε ερνξχπαλζε ε ξχπαλζε ησλ πδάησλ ε ξχπαλζε ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ ε ξχπαλζε ησλ εδαθψλ ε ζπαηάιε ελέξγεηαο ηα πξνβιήκαηα κεηαθνξψλ θαη ην θπθινθνξηαθφ πξφβιεκα ε θαθή δηαρείξηζε ρξήζεσλ γεο α. ρσξίο πξνγξακκαηηζκφ ρξήζεηο γεο β. ππθλή θαη άλαξρε δφκεζε Αηκνζθαηξηθή ξύπαλζε Ζ θχξηα πεγή ξχπαλζεο ηεο αηκφζθαηξαο είλαη ε θαχζε ζηεξεψλ θαη πγξψλ θαπζίκσλ. Ζ αηκφζθαηξα ησλ πφιεσλ δέρεηαη ξχπνπο θπξίσο απφ ηα απηνθίλεηα, ηηο βηνηερλίεο, ηα θηίξηα φπνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαχζηκα γηα ζέξκαλζε ή καγείξεκα, ηηο νηθνδνκηθέο ή άιιεο εξγαζίεο πνπ δεκηνπξγνχλ ζθφλε θαη άιινπο ξχπνπο, ηηο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο απνξξηκκάησλ, ηηο δξαζηεξηφηεηεο δηαθίλεζεο πγξψλ θαπζίκσλ θιπ. Οη θπξηφηεξνη αηκνζθαηξηθνί ξχπνη είλαη ηα νμείδηα ηνπ άλζξαθα, ηνπ αδψηνπ θαη ηνπ ζείνπ, ηα αησξνχκελα ζηεξεά θαη νη πδξνγνλάλζξαθεο (Ramade 1974). Ομείδηα ηνπ άλζξαθα: Σν κνλνμείδην ηνπ άλζξαθα CO : πξνέξρεηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά απφ αηειή θαχζε ζηνπο θηλεηήξεο σλ απηνθηλήησλ θαη είλαη επηθίλδπλνο ξχπνο πνπ πξνθαιεί δειεηεξίαζε αιιά θαη καθξφρξνλεο παζήζεηο ζηνλ άλζξσπν. 20

21 Σν δηνμείδην ηνπ άλζξαθα CO 2 : παξάγεηαη απφ φια ηα είδε θαχζεσλ θαη ε παξνπζία ηνπ ζηνλ αέξα ησλ πφιεσλ είλαη αθίλδπλε γηα ηελ αλζξψπηλε πγεία. Χζηφζν ε καθξνρξφληα ζπζζψξεπζή ηνπ ζηελ αηκφζθαηξα ζπληειεί ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ παγθφζκηνπ πεξηβαιινληηθνχ πξνβιήκαηνο, ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ην νπνίν κεηαβάιιεη ην θιίκα ηνπ πιαλήηε. Σα νμείδηα ηνπ αδώηνπ: Σν κνλνμείδην ηνπ αδψηνπ NO : ζρεκαηίδεηαη θπξίσο ζηνπο θηλεηήξεο ησλ απηνθηλήησλ, παξάγεηαη φκσο θαη απφ άιιεο θαχζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ ζηηο πφιεηο. Όηαλ βξεζεί ζηελ αηκφζθαηξα νμεηδψλεηαη ζηαδηαθά ζε δηνμείδην ηνπ αδψηνπ NO, ην νπνίν κεηψλεη ηελ νξαηφηεηα, δίλεη ζηνλ 2 αέξα ησλ πφιεσλ κία ραξαθηεξηζηηθή θαθεθίηξηλε απφρξσζε θαη δεκηνπξγεί βιαβεξέο επηδξάζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία. Οη πςειέο ζπγθεληξψζεηο νμεηδίσλ ηνπ αδψηνπ ζηελ αηκφζθαηξα πφιεσλ φπσο ε Αζήλα, ζε ζπλδπαζκφ κε πςειέο ζπγθεληξψζεηο αέξησλ πδξνγνλαλζξάθσλ θαη ππφ ηελ επίδξαζε ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο νδεγνχλ ζην ζρεκαηηζκφ ηνπ θσηνρεκηθνχ λέθνπο, ην νπνίν πεξηέρεη κεγάιε πνηθηιία ρεκηθψλ ξχπσλ. Ζ χπαξμε ζεξκνθξαζηαθήο αλαζηξνθήο πνπ εγθισβίδεη θαη ζπζζσξεχεη ηνπο αέξηνπο ξχπνπο θαη ε έληνλε ειηαθή αθηηλνβνιία απνηεινχλ ζπλήζσο αλαγθαίεο πξνυπνζέζεηο γηα ηηο πνιχπινθεο αληηδξάζεηο πνπ νδεγνχλ ζην θσηνρεκηθφ λέθνο. Ζ παξνπζία ηνπ πξνθαιεί ζηνλ άλζξσπν αλαπλεπζηηθά πξνβιήκαηα, εξεζηζκφ ησλ καηηψλ θιπ. Οη αέξηνη πδξνγνλάλζξαθεο: είλαη πηεηηθά ζπζηαηηθά ησλ πγξψλ θαπζίκσλ, θαζψο θαη πξντφληα αηεινχο θαχζεο. Μεξηθνί απφ απηνχο ζεσξνχληαη θαξθηλνγφλνη. Παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγία ηνπ θσηνρεκηθνχ λέθνπο φπσο πξναλαθέξζεθε. Πξνέξρνληαη απφ ηα θαπζαέξηα ησλ απηνθηλήησλ, αιιά θαη απφ ηελ νπνηαδήπνηε ρξήζε, κεηαθνξά θιπ ηεο βελδίλεο, ηνπ πεηξειαίνπ θαη ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ, ιφγσ ησλ δηαθπγψλ πνπ ζπκβαίλνπλ. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ρξεζηκνπνηνχληαη θαηαιχηεο ζηα απηνθίλεηα απφ επγελή κέηαιια. Απηά δηεπθνιχλνπλ ηελ νμείδσζε ηνπ κνλνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη ησλ 21

22 πδξνγνλαλζξάθσλ ζην αβιαβέο δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη ζε πδξαηκνχο ελψ ηαπηφρξνλα επηηπγράλνπλ ηελ αλαγσγή ηνπ κνλνμεηδίνπ ηνπ αδψηνπ ζην αβιαβέο άδσην. Ζ ιεηηνπξγία ησλ θαηαιπηψλ απαηηεί ηε ρξήζε βελδίλεο ρσξίο κφιπβδν θαη ε απφδνζή ηνπο ζε ηδαληθέο ζπλζήθεο θηάλεη ην 80-90%. Σν δηνμείδην ηνπ ζείνπ SO 2 : Πξνέξρεηαη απφ ην ζείν πνπ πεξηέρεηαη σο αλάκεημε ζηα ζηεξεά θαη πγξά θαχζηκα. ρεκαηίδεηαη θαηά ηελ θαχζε θαη εθπέκπεηαη ζηελ αηκφζθαηξα θπξίσο απφ ηηο βηνκεραλίεο, ηα πεηξειαηνθίλεηα απηνθίλεηα θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο ζέξκαλζεο. Έρεη ραξαθηεξηζηηθή νζκή θαη ζπληειεί ζηελ εκθάληζε ή ζηελ επηδείλσζε παζήζεσλ ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο. Σα αησξνύκελα ζηεξεά: Πξφθεηηαη γηα ζσκαηίδηα πνπ παξάγνληαη απφ εθζθαθέο ή άιιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δεκηνπξγνχλ ζθφλε, απφ δηάθνξεο θαχζεηο θιπ. Πεξηέρνπλ κία κεγάιε πνηθηιία νπζηψλ, φπσο ν κφιπβδνο, ην θάδκην, ν πδξάξγπξνο, ν ακίαληνο, δηάθνξεο νξγαληθέο χιεο θιπ., πνιιέο απφ ηηο νπνίεο είλαη ηνμηθέο ή θαη θαξθηλνγφλεο. Έλα ζνβαξφ πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε κε ηελ αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε, είλαη ε όμηλε βξνρή. Πξφθεηηαη γηα ηελ εκθάληζε ζεηηθνχ θαη ληηξηθνχ νμέσο ζηηο ζηαγφλεο ηεο βξνρήο θαη νθείιεηαη ζηελ παξνπζία δηνμεηδίνπ ηνπ ζείνπ θαη νμεηδίσλ ηνπ αδψηνπ ζηελ αηκφζθαηξα. Ζ φμηλε βξνρή δεκηνπξγεί ζνβαξέο βιάβεο ζε δάζε θαη ιίκλεο ηεο Βφξεηαο θαη Κεληξηθήο Δπξψπεο. Δπίζεο κπνξεί λα πξνθαιέζεη θαηαζηξνθέο ζε αλζξψπηλεο θαηαζθεπέο θαη ηδηαίηεξα ζε ηζηνξηθά κλεκεία. ηελ Δπξψπε, νη εθπνκπέο πνιιψλ αηκνζθαηξηθψλ ξχπσλ έρνπλ κεησζεί ζεκαληηθά απφ ην 1990, κε απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο αηκφζθαηξαο ζηελ πεξηνρή. Χζηφζν, απφ ην 1997, νη ζπγθεληξψζεηο ησλ ζσκαηηδίσλ θαη ηνπ φδνληνο ζηελ αηκφζθαηξα δελ έρνπλ ζεκεηψζεη ζεκαληηθή βειηίσζε, παξά ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ. Αμηνζεκείσην πνζνζηφ ηνπ επξσπατθνχ αζηηθνχ πιεζπζκνχ θαηνηθεί αθφκε ζε πφιεηο φπνπ νξηζκέλεο ηηκέο ηεο θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ αέξα (πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί γηα ηελ πξνζηαζία ηεο αλζξψπηλεο πγείαο) παξαβηάδνληαη. Δπίζεο, νξηζκέλεο ρψξεο πηζαλφηαηα δελ ζα θαηνξζψζνπλ λα 22

23 επηηχρνπλ ηηο λνκηθά δεζκεπηηθέο νξηαθέο ηηκέο ζε ηέζζεξηο ζεκαληηθνχο αηκνζθαηξηθνχο ξχπνπο έσο ην Ζ αλάγθε πεξηνξηζκνχ ηεο έθζεζεο ζηελ αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε παξακέλεη έλα δήηεκα ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο. Ζρνξύπαλζε Σν πξφβιεκα ηνπ αζηηθνχ ζνξχβνπ έρεη αξρίζεη ζήκεξα λα απνθηά κεγάιεο δηαζηάζεηο. Οη πεγέο ζνξχβνπ πνιιαπιαζηάδνληαη κε γξήγνξνπο ξπζκνχο κε απνηέιεζκα λα πιεζαίλνπλ νη πεξηνρέο φπνπ ν ζφξπβνο απνηειεί ζεκαληηθή φριεζε. Υαξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο είλαη νη ρψξνη δνπιεηάο (εξγνζηάζηα, νηθνδνκέο, γξαθεία, δξφκνη), ηα αεξνδξφκηα θαη γεληθά ηα κέζα ζπγθνηλσλίαο, νη θαηνηθίεο, φπνπ ε δπλαηφηεηα εζπρίαο ζηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο αιιά θαη γηα κεγάιν κέξνο ηεο λχρηαο είλαη κηθξή, θαζψο θαη νη ρψξνη δηαζθέδαζεο πνπ ζπρλά είλαη ππεξβνιηθά ζνξπβψδεηο. Δίλαη δχζθνιν λα νξηζηνχλ φξηα ζνξχβνπ, δεδνκέλνπ φηη ε ελφριεζε απφ ην ζφξπβν είλαη ζπρλά ππνθεηκεληθφ ζέκα. Αλάινγα κε ην ρψξν θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ε αλνρή ζην ζφξπβν είλαη επίζεο πνιχ δηαθνξεηηθή. Χο έλα βαζκφ ε εμνηθείσζε κε ην ζφξπβν απνηειεί πνιηηηζηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ησλ δηαθφξσλ θνηλσληψλ. Χζηφζν ππάξρνπλ θαη επίπεδα ζνξχβνπ πνπ είλαη απαξάδεθηα θαη βιαβεξά γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο. Πάλησο ε ζρέζε ζφξπβνο-ελφριεζε δελ κπνξεί παξά λα είλαη θαζαξά ζηαηηζηηθή. πλεζίδεηαη λα πξνηείλνληαη δχν φξηα ζνξχβνπ: κηα ζηάζκε πνπ θαίλεηαη λα είλαη ππνθεξηή απφ ηελ πιεηνςεθία ηνπ πιεζπζκνχ(65-70db[a]) θαη κία ζηάζκε πνπ είλαη ζαθψο απνδεθηή (55-60dΒ[Α]). Οξηζκέλεο ηππηθέο ζηάζκεο ζνξχβσλ ζε dβ[α] είλαη νη παξαθάησ: θαηψθιην αθνπζηηθφηεηαο: 0-10 ππλνδσκάηην: βηβιηνζήθε: ηππηθφ γξαθείν: θαλνληθή νκηιία: απηνθηλεηφδξνκνο: εζσηεξηθφ ππνγείνπ ζηδεξνδξφκνπ:

24 απνγείσζε ηδεη: αεξφζθπξα: φξην πφλνπ: εθηφμεπζε ππξαχινπ: Δθηφο φκσο απφ ηε ζηάζκε, κεγάιε ζεκαζία γηα ηελ φριεζε έρεη θαη ην είδνο ηνπ ζνξχβνπ, π.ρ. ζφξπβνο ζπλερήο, παικηθφο, αθαλφληζηνο θιπ. (πεγή: Πνιενδνκηθόο ρεδηαζκόο. Γηα κηα βηώζηκε αλάπηπμε ηνπ αζηηθνύ ρώξνπ Αζαλάζηνο Ι. Αξαβαληηλόο). Οη ζπλέπεηεο απφ ην ζφξπβν είλαη πνιιαπιέο. Μπνξεί λα πξνθιεζνχλ βιάβεο ζηελ αθνπζηηθή νμχηεηα πνπ κπνξεί λα θζάζνπλ ζε παξνδηθή ή θαη κφληκε απψιεηά ηεο. Τπάξρνπλ ελδείμεηο γηα θαξδηαγγεηαθέο βιάβεο πνπ πξνθαινχληαη γηα παξαηεηακέλε έθζεζε ζε νξηζκέλα είδε ζνξχβνπ. Αθφκα θαη ρακειέο ζηάζκεο κπνξνχλ λα παξελνριήζνπλ ηνλ χπλν, ηελ απηνζπγθέληξσζε, ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ εξεκία ησλ αλζξψπσλ. Σέινο είλαη πηζαλφ φηη θαη άιιεο ζνβαξφηαηεο ςπρηθέο ή λεπξηθέο δηαηαξαρέο είλαη σο θαη αζζέλεηεο κπνξνχλ λα απνδνζνχλ απφ ηελ έθζεζε ζε ζνξχβνπο. Σν πξφβιεκα ηεο ερνξχπαλζεο είλαη εμαηξεηηθά ζνβαξφ ζηηο ειιεληθέο πφιεηο αιιά θαη ζε κεγάιν αξηζκφ πφιεσλ ηνπ εμσηεξηθνχ. Σν 50% ησλ θαηνίθσλ θξαηψλ ηνπ Οξγαληζκνχ Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (Ο.Ο..Α.), δνπλ ζε πεξηνρέο φπνπ ε ζηάζκε ζνξχβνπ μεπεξλάεη ην φξην ελφριεζεο, ελψ ην κέγηζην αλεθηφ φξην μεπεξληέηαη γηα ηνπιάρηζην ην 15% ησλ θαηνίθσλ. Ρύπαλζε ησλ πδάησλ Οη πφιεηο πξνθαινχλ ξχπαλζε ησλ πδάησλ κε ηα αέξηα θαη ηα ζηεξεά αιιά πξνπάλησλ κε ηα πγξά απόβιεηά ηνπο. Σα αζηηθά ιχκαηα πξνέξρνληαη απφ ηηο απνρεηεχζεηο θαη ησλ δηαθφξσλ ρξήζεσλ θαη απνηεινχλ ηνλ θχξην φγθν ησλ πγξψλ απνβιήησλ κηαο πφιεο. Πεξηέρνπλ σο επί ην πιείζηνλ νξγαληθέο χιεο θαη νξηζκέλα αλφξγαλα άιαηα, φπσο ηα ακκσληαθά, ληηξηθά θαη θσζθνξηθά. Σα πγξά απφβιεηα ησλ βηνκεραληθψλ θαη βηνηερληθψλ κνλάδσλ πεξηέρνπλ θαηά θαλφλα ξχπνπο αλάινγνπο κε ηα αζηηθά ιχκαηα, θαη νξηζκέλεο θνξέο έρνπλ επηπιένλ δηάθνξα 24

25 κέηαιια, φπσο ν κφιπβδνο θαη ν πδξάξγπξνο, ηνμηθέο νξγαληθέο ελψζεηο θιπ. Οη αζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο επηβαξχλνπλ κε ξχπαλζε θαη ηα φκβξηα λεξά, ηα νπνία φηαλ δηέξρνληαη απφ ηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο θνξηίδνληαη κε κηα κεγάιε πνηθηιία ξχπσλ ζε κηθξέο ζπγθεληξψζεηο, φπσο π.ρ. ν κφιπβδνο θαη ην θάδκην. Σα θάζε είδνπο πγξά απφβιεηα ησλ πφιεσλ θαηαιήγνπλ ζηνπο πγξνχο απνδέθηεο πνπ είλαη επηθαλεηαθνί ή ππφγεηνη. Σα επηθαλεηαθά λεξά, δειαδή νη πνηακνί, νη ιίκλεο, νη ιηκλνζάιαζζεο, νη θιεηζηνί ζαιάζζηνη θφιπνη θαη νη αλνηρηέο ζάιαζζεο είλαη πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν επαίζζεηα ζηε ξχπαλζε, αλάινγα κε ηε δπλαηφηεηα αλαλέσζήο ηνπο. ην ζέκα απηφ παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ε πνζφηεηα νμπγόλνπ πνπ είλαη δηαιπκέλν ζην λεξφ. ε αληίζεζε κε ηελ αηκφζθαηξα, φπνπ ε ζπγθέληξσζε ηνπ νμπγφλνπ είλαη ζρεδφλ πάληα θαλνληθή θαη αλεμάξηεηε απφ ηελ ξχπαλζε, ηα λεξά απεηινχληαη ζπλερψο κε απνμπγόλσζε. Γεληθά ηα λεξά έρνπλ ρακειή ζπγθέληξσζε θνξεζκνχ ζε νμπγφλν θαη απηή γίλεηαη κηθξφηεξε κε ηελ άλνδν ηεο ζεξκνθξαζίαο. Όηαλ ππάξρνπλ νξγαληθέο χιεο ζηνλ πδάηηλν απνδέθηε ην δηαιπκέλν νμπγφλν θαηαλαιψλεηαη ιφγσ ηεο αεξφβηαο αλαπλνήο κηθξννξγαληζκψλ πνπ ηηο απνζπλζέηνπλ. Γη απηφ ην ιφγν νη νξγαληθέο χιεο απνηεινχλ πνιχ ζνβαξφ ξχπν γηα ηα λεξά, δηφηη πξνθαινχλ απνμπγφλσζε. Οη ζπλέπεηεο είλαη θαηαζηξνθηθέο γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο πδξφβηνπο νξγαληζκνχο πνπ θηλδπλεχνπλ απφ αζθπμία. Έηζη ε ξχπαλζε κε αζηηθά ιχκαηα ή άιια απφβιεηα πνπ πεξηέρνπλ νξγαληθφ θνξηίν κπνξεί λα απεηιήζεη κε θαηαζηξνθή έλα πδαηηθφ νηθνζχζηεκα. Αλάινγα απνηειέζκαηα γηα ηα επηθαλεηαθά λεξά έρεη θαη ε ξχπαλζε κε αλφξγαλα άιαηα πνπ πεξηέρνπλ άδσην θαη θώζθνξν. Σέηνηα ξππαληηθά θνξηία πεξηέρνληαη ζπλήζσο ζηα αζηηθά ιχκαηα (πεξηηηψκαηα, απνξξππαληηθά θιπ.), ζε νξηζκέλα βηνκεραληθά απφβιεηα, θαζψο θαη ζηηο γεσξγηθέο απνξξνέο (πεξίζζεηα ιηπαζκάησλ). Σν ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πνπ δεκηνπξγνχλ ην άδσην θαη ν θψζθνξνο είλαη ν επηξνθηζκόο, πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ ππεξβνιηθή αλάπηπμε αιγψλ (θπηνπιαγθηνχ) ζηα επηθαλεηαθά λεξά ιφγσ ππεξβνιηθήο ηξνθνδνζίαο ηνπο κε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. Σν θαηλφκελν απηφ απνηειεί ζνβαξή δηαηαξαρή ηνπ πδαηηθνχ νηθνζπζηήκαηνο κε δηάθνξεο δπζκελείο ζπλέπεηεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ε απνμπγφλσζε θαη ε κείσζε ηεο δηαθάλεηαο ηνπ λεξνχ. 25

26 Σα ππόγεηα λεξά είλαη επίζεο πνιχ επαίζζεηα ζηε ξχπαλζε θαη έρνπλ πεξηνξηζκέλε ηθαλφηεηα απηνθαζαξηζκνχ. Ζ θαηάιεμε αζηηθψλ ιπκάησλ ζηνλ ππφγεην πδξνθφξν νξίδνληα έρεη σο θχξην απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ληηξηθψλ αιάησλ, κε απνηέιεζκα ηα ππφγεηα λεξά λα θαζίζηαληαη ηνμηθά γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο δσηθνχο νξγαληζκνχο. Ζ ξχπαλζή ηνπο κε βηνκεραληθά απφβιεηα κπνξεί λα νδεγήζεη ζε απμεκέλεο ζπγθεληξψζεηο κεηάιισλ ε άιισλ ηνμηθψλ νπζηψλ ζηα ππφγεηα λεξά. Μηα άιιε κνξθή ξχπαλζεο ησλ επηθαλεηαθψλ θαη ησλ ππνγείσλ λεξψλ είλαη ε κόιπλζε, δειαδή ε παξνπζία παζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ. Απηή νθείιεηαη θαηά θαλφλα ζε αζηηθά ή ζε θηελνηξνθηθά ιχκαηα. Ζ αλίρλεπζε ησλ παζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ ζην λεξφ γίλεηαη έκκεζα, κέζσ ηεο κέηξεζεο ησλ θνινβαθηεξηδίσλ, ηα νπνία γεληθά δελ είλαη παζνγφλα, αιιά βξίζθνληαη ζε κεγάιεο πνζφηεηεο θαη απνηεινχλ έλδεημε ηεο πηζαλήο κφιπλζεο ησλ λεξψλ. Ζ ζεκαζία ηνπ θαζαξνχ πόζηκνπ λεξνύ γηα ηε δσή είλαη θαζνξηζηηθή. Γπζηπρψο, ήδε απφ ηελ επνρή ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο νη πεξηζζφηεξνη πνηακνί ηεο Δπξψπεο ρξεζηκνπνηνχληαη απεξίζθεπηα σο έλαο βνιηθφο ηξφπνο κεηαθνξάο ησλ ιπκάησλ ζηε ζάιαζζα, κε απνηέιεζκα λα επεξεάδεηαη ε βηνπνηθηιφηεηα ησλ πδάηηλσλ νδψλ ζε κήθνο ρηιηάδσλ ρηιηνκέηξσλ, λα πξνθχπηνπλ βιάβεο ζηελ πγεία ησλ αλζξψπσλ θαη ελ ηέιεη λα κνιχλνληαη θαη ηα παξάθηηα θαη ζαιάζζηα χδαηα. Καηά ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο έρεη ζεκεησζεί ζεκαληηθή πξφνδνο ζηελ επεμεξγαζία ησλ ιπκάησλ θαη ησλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ πνπ δηνρεηεχνληαη ζηα πνηάκηα ηεο Δπξψπεο, κε απνηέιεζκα λα έρνπλ κεησζεί ηα επίπεδα ησλ πεξηζζφηεξσλ ξχπσλ. Δπηπιένλ δηαπηζηψζεθε κεηξήζηκε βειηίσζε ζηελ πνηφηεηα λεξνχ. Αληηζέησο, ν γεσξγηθφο ηνκέαο, δελ έρεη ζεκεηψζεη ηφζε πξφνδν. Σα επίπεδα ληηξηθψλ αιάησλ ζηνπο επξσπατθνχο πνηακνχο είλαη αθφκα ηφζν πςειά φζν ήηαλ ζηελ αξρή ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο. Δλψ έρνπκε επηηχρεη ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ξχπαλζεο, ε θνηλσλία, ιφγσ ησλ απμαλφκελσλ πιεζπζκψλ θαη νηθνλνκηψλ, έρεη κηα ζπλερψο απμαλφκελε δήηεζε γηα λεξφ θαιήο πνηφηεηαο κε απνηέιεζκα, δηάθνξεο πεξηνρέο ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε λα αληηκεησπίδνπλ ζήκεξα έιιεηςε χδαηνο. 26

27 Ρύπαλζε ησλ αζηηθώλ απνξξηκκάησλ ε αληίζεζε κε ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα φπνπ δελ ππάξρνπλ άρξεζηα πιηθά, δηφηη ηα πάληα αλαθπθιψλνληαη, νη πφιεηο παξάγνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο απνβιήησλ. Δηδηθφηεξα ηα ζηεξεά απφβιεηα ή απνξξίκκαηα απνηεινχλ ζεκαληηθφ ππνπξντφλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο πφιεο θαη ζπρλά δεκηνπξγνχλ ζνβαξή πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε. Ζ δηάζεζε απηψλ ησλ απνβιήησλ θαηά ηξφπν πνπ λα είλαη νηθνλνκηθφο, ελψ ηαπηφρξνλα λα κε δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα ζηελ πγεία νπ αλζξψπνπ θαη ζην πεξηβάιινλ είλαη έλα πνιχπινθν δήηεκα πνπ θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ νη θνηλσλίεο. Οη αιιαγέο ζηηο θαηαλαισηηθέο θαη δηαηηνινγηθέο ζπλήζεηεο, ε ξαγδαία αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ησλ πιηθψλ ζπζθεπαζίαο πνπ ηειηθά απνξξίπηνληαη, θαζψο θαη ε αχμεζε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ δεη ζηα αζηηθά θέληξα είλαη νη θχξηνη παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε κεγάιε αχμεζε ηεο ζπγθέληξσζεο απνξξηκκάησλ. Ζ έιιεηςε ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη πνιηηηθήο ρξήζεσλ γεο απνηειεί παξάγνληα επηδείλσζεο ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ. Ζ απξνγξακκάηηζηε δηφγθσζε ησλ αζηηθψλ θέληξσλ γίλεηαη ζπρλά ρσξίο λα πξνβιεθζεί ε ρσξνζέηεζε νρινπζψλ ρξήζεσλ, φπσο νη εγθαηαζηάζεηο δηάζεζεο ησλ απνξξηκκάησλ, νη ζηαζκνί κεηακφξθσζεο, ηα θέληξα αλαθχθισζεο θιπ. Δπίζεο ε δηακφξθσζε ελφο ππθλνχ πνιενδνκηθνχ ηζηνχ κε αλεπαξθείο νδηθνχο άμνλεο, ζηελφ νδηθφ δίθηπν, δπζθνιίεο θπθινθνξίαο θαη ζηάζκεπζεο δπζρεξαίλεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαρείξηζε ησλ απνξξηκκάησλ. Ζ θαηάζηαζε επηβαξχλεηαη ζνβαξά ιφγσ ησλ θνηλσληθψλ αληηδξάζεσλ πνπ εθδειψλνληαη ελαληίνλ ηεο ρσξνζέηεζεο εγθαηαζηάζεσλ δηάζεζεο απνξξηκκάησλ απφ ηνπο θαηνίθνπο ησλ γεηηνληθψλ πεξηνρψλ. Οη αληηδξάζεηο απηέο είλαη ζε θάπνην βαζκφ δηθαηνινγεκέλεο εμαηηίαο ηεο έιιεηςεο ζσζηήο πιεξνθφξεζεο, ηεο δπζπηζηίαο απέλαληη ζην Κξάηνο θαη ζηελ δπλαηφηεηα ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο λα εμαζθαιίζεη ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο ιχζεηο, θαζψο θαη ηεο αλαπφθεπθηεο ζχγθξνπζεο ησλ ηνπηθψλ ζπκθεξφλησλ κε ην επξχηεξν θνηλσληθφ. Ζ κε επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαρείξηζε ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ δηαησλίδεη ηηο αλεμέιεγθηεο ρσκαηεξέο, ηνπο ζσξνχο ησλ ζθνππηδηψλ ζηνπο δξφκνπο, ηελ απμαλφκελε αλαζθάιεηα πνπ δεκηνπξγνχλ ηα ζθνππίδηα ζηνπο 27

28 θαηνίθνπο ησλ πφιεσλ. Οη πεξηβαιινληηθέο ζπλέπεηεο είλαη ζνβαξέο θαη αθνξνχλ ηελ ξχπαλζε ηνπ εδάθνπο, ηεο αηκφζθαηξαο θαη ππνγείσλ θαη επηθαλεηαθψλ λεξψλ, θαζψο επίζεο ηελ αηζζεηηθή ππνβάζκηζε ηνπίσλ, ηελ επηβάξπλζε θπζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ θαη ηελ απεηιή δαζηθψλ ππξθαγηψλ. Άιιεο ζνβαξέο ζπλέπεηεο αθνξνχλ ηφζν ηελ δεκφζηα πγεία, φζν θαη ηελ νηθνλνκία ιφγσ κείσζεο ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ελ γέλεη ππνβάζκηζεο δηαθφξσλ θπζηθψλ πφξσλ. Ζ πνζφηεηα ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ ζηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ππεξβαίλεη γεληθψο ην έλα ρηιηφγξακκν αλά άηνκν θαη αλά εκέξα. Ζ ζχλζεζε ηνπο εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ην επίπεδν ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη απφ ηνλ ηξφπν δσήο. Σα αζηηθά απνξξίκκαηα ηεο Αζήλαο π.ρ. πεξηέρνπλ ιηγφηεξν ραξηί, πιαζηηθφ θαη γπαιί απφ ηα απνξξίκκαηα πφιεσλ ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο θαη ησλ ΖΠΑ, αιιά πνιχ πεξηζζφηεξε νξγαληθή χιε πνπ πξνέξρεηαη θπξίσο απφ ππνιείκκαηα ηξνθίκσλ. Ζ ζχλζεζε ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ ηεο Αζήλαο είλαη θαηά πξνζέγγηζε ε αθφινπζε: νξγαληθέο νπζίεο 60% ραξηί 20% πιαζηηθφ 7% γπαιί θαη κέηαιια 6% άιιεο χιεο 7% Σα ειιεληθά απνξξίκκαηα πεξηέρνπλ λεξφ ζε αλαινγία 37% θαη νξγαληθφ άλζξαθα ζε αλαινγία 37% πεξίπνπ θαηά βάξνο. Δπίζεο πεξηέρνπλ ζίδεξν, ζείν, ριψξην θαη ζε κηθξφηεξεο ζπγθεληξψζεηο κφιπβδν, ςεπδάξγπξν, θζφξην, ρξψκην, ληθέιην, ραιθφ θιπ. Σα δηάθνξα κέηαιια πνπ πεξηέρνληαη ζηα αζηηθά απνξξίκκαηα, αιιά θαη νη ηνμηθέο νξγαληθέο νπζίεο πνπ παξάγνληαη θαηά ηελ απνζχλζεζή ηνπο κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ζνβαξνχο θηλδχλνπο ξχπαλζεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη βιάβεο ηεο πγείαο. Σν κεγάιν πνζνζηφ λεξνχ πνπ παξαηεξείηαη εηδηθφηεξα ζηα ειιεληθά αζηηθά απνξξίκκαηα, ιφγσ ησλ θπηηθψλ ππνιεηκκάησλ, θάλεη πνιχ πην δχζθνιε ηελ επεμεξγαζία κε θαχζε, ε νπνία εθαξκφδεηαη ζε πνιιέο βηνκεραληθέο ρψξεο. Σν ζεκαληηθφ πνζνζηφ νξγαληθνχ άλζξαθα θαη ηδηαίηεξα ην πςειφ πνζνζηφ νπζηψλ πνπ κπνξνχλ λα ππνζηνχλ δχκσζε (βηναπνξξίκκαηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ιαραληθά, θξνχηα θαη άιιεο ηξνθέο) επλνεί ηνπο ηξφπνπο επεμεξγαζίαο πνπ νδεγνχλ ζηελ παξαγσγή ρξήζηκσλ πξντφλησλ (βειηησηηθφ εδάθνπο, βηναέξην). 28

29 Ρύπαλζε Δδαθώλ Παξφιν πνπ ην έδαθνο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ γηα ηελ αλζξψπηλε θνηλσλία φζν θαη ε αηκφζθαηξα θαη ηα χδαηα, δελ έρεη ιάβεη ηελ αληίζηνηρε πξνζνρή, ζε ζρέζε κε καο απεηιέο εηο βάξνο ησλ δχν άιισλ ζηνηρείσλ. Καη καο, ην έδαθνο απνηειεί ηε βάζε γηα ην 90 % ησλ αλζξψπηλσλ ηξνθίκσλ, ησλ δσνηξνθψλ, ησλ ηλψλ θαη ησλ θαπζίκσλ. ηεξίδεη καο αλζξψπηλνπο νηθηζκνχο θαη παξέρεη πξψηεο χιεο θαη ππφγεηα χδαηα. Σα κεγαιχηεξα πξνβιήκαηα ζηελ Δπξψπε είλαη ε απψιεηα ησλ θπηηθψλ γαηψλ ιφγσ δηάβξσζεο ή νηθνδνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ε κφιπλζε θαη ε νμίληζε. Ζ έιιεηςε ελδηαθέξνληνο γηα ηελ ππνβάζκηζε ηνπ εδάθνπο είλαη πξνθαλήο φρη κφλν απφ ηελ έιιεηςε επξσπατθψλ νδεγηψλ ή ζηφρσλ πξνζηαζίαο ηνπ εδάθνπο, αιιά θαη απφ ηελ έιιεηςε ζηνηρείσλ. Δλψ, γηα παξάδεηγκα, ηφπνη ζε φιε ηελ ΔΔ έρνπλ ηαπηνπνηεζεί σο ζίγνπξα ή ελ δπλάκεη κνιπζκέλνη, ε πην εχινγε πξφβιεςε θάλεη ιφγν γηα 1,5 εθαηνκκχξην κνιπζκέλεο πεξηνρέο. παηάιε Δλέξγεηαο Ζ ελέξγεηα πξνζθέξεη καο αλζξψπνπο άλεζε θαη θηλεηηθφηεηα θαη είλαη απαξαίηεηε γηα ηε δεκηνπξγία βηνκεραληθνχ, εκπνξηθνχ θαη θνηλσληθνχ πινχηνπ. Απφ ηελ άιιε, καο, ε παξαγσγή θαη θαηαλάισζε ελέξγεηαο αζθνχλ ζεκαληηθέο πηέζεηο ζην πεξηβάιινλ (καο ε παξαγσγή ζεξκηθήο θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ε δηχιηζε πεηξειαίνπ θαη ε ηειηθή ηνπ ρξήζε ζηα λνηθνθπξηά, καο ππεξεζίεο, ηε βηνκεραλία θαη καο κεηαθνξέο). Μαο ελ ιφγσ πηέζεηο ζπγθαηαιέγνληαη θαη νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη αηκνζθαηξηθψλ ξχπσλ, ε ρξήζε ησλ γαηψλ, ηα παξαγφκελα απφβιεηα θαη νη πεηξειαηνθειίδεο, πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, δεκηψλνπλ ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα θαη ην ηερλεηφ πεξηβάιινλ θαη επηθέξνπλ δπζκελείο επηπηψζεηο ζηελ αλζξψπηλε πγεία. Δπηπιένλ, ζεκαληηθή ζπλέπεηα καο ππεξθαηαλάισζεο καο ελέξγεηαο, είλαη, εθηφο απφ ηε κφιπλζή καο, θαη ε εμάληιεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ. Πξνβιήκαηα Μεηαθνξώλ θαη Κπθινθνξηαθό Πξόβιεκα Ο ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ αληηζηνηρεί ζρεδφλ ζην έλα ηξίην καο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο καο ρψξεο κέιε ηνπ ΔΟΠ θαη ζε πεξηζζφηεξν απφ ην έλα πέκπην ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Μαο, νη κεηαθνξέο είλαη ππεχζπλεο 29

30 γηα έλα κεγάιν κέξνο καο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο αιιά θαη καο ερνξχπαλζεο ζηα αζηηθά θέληξα θαη, επηπιένλ, έρνπλ ζνβαξφ αληίθηππν ζην ηνπίν, θαζψο δηαηξνχλ καο θπζηθέο πεξηνρέο ζε κηθξά ηκήκαηα κε ζεκαληηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ παλίδα θαη ηε ρισξίδα. Σα κεγέζε ηνπ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ απμάλνληαη: 1,9 % εηεζίσο γηα καο επηβάηεο θαη 2,7 % γηα καο κεηαθνξέο θνξηίσλ. Απηέο νη απμήζεηο ππεξθαιχπηνπλ καο βειηηψζεηο ζηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα ησλ δηαθφξσλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ. Χο εθ ηνχηνπ, ε θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαη νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ απφ καο κεηαθνξέο απμάλνληαη. Σν θαηλφκελν απηφ επηβαξχλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν απφ κηα κεηαηφπηζε απφ πεξηβαιινληηθά απνδνηηθφηεξα κέζα, καο ην ηξέλν ή ην ιεσθνξείν, καο ην απηνθίλεην θαη ην αεξνπιάλν. Ηδηαίηεξε αλεζπρία πξνθαιεί ν ηνκέαο καο αεξνπνξίαο, πνπ είλαη ν ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελνο ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ. Ζ αλάπηπμε απηή νθείιεηαη ελ κέξεη ζηελ αχμεζε ηνπ πινχηνπ θαη καο ρακειέο ηηκέο (ζηνλ ηνκέα καο αεξνπνξίαο δελ θαηαβάιιεηαη εηδηθφο θφξνο θαπζίκσλ), πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ έληνλε αλάπηπμε ησλ ηνπξηζηηθψλ κεηαθηλήζεσλ. ήκεξα, εάλ ζπκπεξηιεθζνχλ καο ζηαηηζηηθέο θαη νη δηεζλείο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο, ζηνλ ηνκέα καο αεξνπνξίαο αληηζηνηρεί πάλσ απφ ην 10 % ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Σν πξφβιεκα εληείλεηαη ζε πεξηπηψζεηο καο ε ρψξα καο, ιφγσ ησλ ειιηπψλ ππνδνκψλ θαη ηελ έιιεηςε ελεκέξσζεο ηνπ θνηλνχ. Καθή δηαρείξηζε ησλ ρξήζεσλ γεο α. Υσξίο πξνγξακκαηηζκό ρξήζεηο γεο Οη ειιεληθέο πφιεηο θαη θπξίσο ηα κεγάια αζηηθά θέληξα νδεγήζεθαλ ζε πνιιά πξνβιήκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηνλ αλαπνηειεζκαηηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηε έιιεηςε ειέγρνπ ησλ ρξήζεσλ γεο. Σα πξνβιήκαηα ζρεηίδνληαη κε ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ηεο πφιεο (π.ρ. ην θπθινθνξηαθφ ράνο), κε ηελ αηζζεηηθή (έιιεηςε θαιαηζζεζίαο θαη αξκνλίαο) αιιά θαη κε ηελ πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε πνπ απνηειεί θίλδπλν γηα ηε δεκφζηα πγεία, απφ άπνςε νξγαληθή, αιιά θαη ςπρνινγηθή (πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην άγρνο, ζηξεο θ.α.) 30

31 Ζ ζεζκνζέηεζε ησλ ρξήζεσλ γεο κέζσ αληίζηνηρνπ ζρεδίνπ ηφζν ζην Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ρέδην (ΓΠ) φζν θαη ζηελ Πνιενδνκηθή Μειέηε Δπέθηαζεο Αλαζεψξεζεο (ΠΜΔΑ) άξγεζε πνιχ λα επηηεπρζεί ζηελ Διιάδα (1989). Δληνχηνηο θαη παξά ηε ζεζκνζέηεζή ηνπο, ε εθαξκνγή ηνπο δελ έρεη αθφκε εμαζθαιηζηεί. Καηά ζπλέπεηα δελ εληνπίδνληαη πάληα μεθάζαξεο ρξήζεηο γεο ζην πεξηβάιινλ ησλ πφιεσλ. Κάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά πνπ εκθαλίδνληαη ζπρλά είλαη: α. άλαξρεο εθηφο ζρεδίνπ επεθηάζεηο ησλ πφιεσλ ζηνλ πεξηαζηηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ ρψξν, νη κεγάιεο γξακκηθέο θαη παξφδηεο ή θαη παξάθηηεο αλαπηχμεηο θαη ε ζπλερήο ελζσκάησζε κηθξφηεξσλ νηθηζκψλ ζε επξχηεξεο αζηηθέο ή κεηξνπνιηηηθέο ελφηεηεο. β. Ζ αλάπηπμε δεχηεξσλ θαηνηθηψλ πνπ ζηαδηαθά νδήγεζαλ ζηε κεηαηξνπή ηνπ αγξνηηθνχ ηνπο ραξαθηήξα ζε αζηηθφ. γ. Ζ ζηαδηαθή κείσζε ηεο αγξνηηθήο γεο σο απνηέιεζκα ηεο επέθηαζεο ησλ ρξήζεσλ γεο ζε βάξνο θαιιηεξγνχκελσλ ή άιισλ αγξνηηθψλ εθηάζεσλ ιφγσ ηεο ρακειήο παξαγσγηθήο ηνπο ηθαλφηεηαο ή ιφγσ ηεο κεησκέλεο αμίαο απηψλ ζε ζρέζε κε ηηο λέεο ρξήζεηο. Αθφκε ε αλάκεημε αζχκβαησλ ρξήζεσλ γεο ζηε ίδηα πεξηνρή, φπσο βηνκεραλίαο θαη θαηνηθίαο, νρινχζαο αλαςπρήο θαη θαηνηθίαο θ.α. ζπλέβαιαλ ζηε δεκηνπξγία πνιιψλ πξνβιεκάησλ. Έλα απφ απηά είλαη ε αδπλακία γηα νξγαλσκέλε απνθέληξσζε ησλ θεληξηθψλ ιεηηνπξγηψλ θαη ην θαηλφκελν ηεο αλάπηπμήο ηνπο θαηά κήθνο ησλ θχξησλ νδηθψλ αμφλσλ κε πνιιέο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο, φπσο ηε ξχπαλζε, ηε δηάζπαζε ηεο νηθηζηηθήο δνκήο, ηελ πξφθιεζε θπθινθνξηαθήο ζπκθφξεζεο αιιά θαη ηελ παξεκπφδηζε ζηελ άλεηε εμππεξέηεζε θαη νκαιή ιεηηνπξγία ησλ ππεξεζηψλ. Οη νδηθνί άμνλεο πνπ ζπλδένπλ ηηο πφιεηο κε ηηο πεξηθέξεηεο, ηηο πεξηνρέο αλαςπρήο, ηηο γεσξγηθέο θαη ηηο βηνκεραληθέο παξνπζηάδνπλ επίζεο πξνβιήκαηα. Λφγσ ηεο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο ηνπο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ θαη δεδνκέλεο ηεο έιιεηςεο απζηεξνχ ειέγρνπ απφ ην ειιεληθφ θξάηνο, ζε πνιιέο πεξηνρέο αλαπηχρζεθε έληνλε νηθνδφκεζε θαηά κήθνο απηψλ ησλ αξηεξηψλ κε άλαξρν θαη αλεμέιεγθην ηξφπν. Καηά ζπλέπεηα δεκηνπξγνχληαη ζπρλά θπθινθνξηαθφ ράνο θαη πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα. Έληνλε νηθνδφκεζε επίζεο παξαηεξείηαη εθαηέξσζελ ησλ θεληξηθψλ αξηεξηψλ ζηηο εηζφδνπο ησλ πφιεσλ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνπο δξφκνπο πνπ ζπλδένπλ ηελ πφιε κε πεξηνρέο αλαςπρήο θαη παξαζεξηζκνχ ηνπ επξχηεξνπ 31

32 ρψξνπ ηεο, ζηνπο δξφκνπο πνπ ζπλδένπλ ηελ πφιε κε γεσξγηθέο, βηνκεραληθέο θαη άιιεο πεξηνρέο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε έληνλε νηθνδφκεζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο δηαθεκηζηηθέο πηλαθίδεο θαη ηε έιιεηςε αδφκεηνπ ηνπίνπ θαη πξαζίλνπ, δεκηνπξγεί κία άζρεκε πεξηβαιινληηθή θαη αηζζεηηθή εηθφλα. Δπίζεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο παξαηεξείηαη ε γξακκηθή αλάπηπμε θέληξσλ ειιεληθψλ πφιεσλ θαηά κήθνο ελφο νδηθνχ άμνλα, ή αθφκε θαη γξακκηθή αλάπηπμε βηνηερληψλ θαη βηνκεραληθψλ πεξηνρψλ. β. Ππθλή θαη άλαξρε δόκεζε ήκεξα, νη αιιαγέο, αλ θαη ιηγφηεξν δξαζηηθέο θαη εληππσζηαθέο, ζπλερίδνπλ λα κεηαβάιινπλ ην ηνπίν θαη ην πεξηβάιινλ καο, αθήλνληαο κεγάια θαη ζπρλά κε αλαζηξέςηκα απνηππψκαηα ηεο ρξήζεο. ρεδφλ παληνχ δεκηνπξγνχληαη εληάζεηο κεηαμχ ηεο αλάγθεο γηα πφξνπο θαη ρψξν θαη ηεο δπλαηφηεηαο πνπ έρεη ε γε λα ππνζηεξίμεη θαη λα απνξξνθήζεη απηέο ηηο αλάγθεο. Σν απνηέιεζκα είλαη νη πξσηφγλσξεο αιιαγέο ζην ηνπίν, ηα νηθνζπζηήκαηα θαη ην πεξηβάιινλ. Ζ άλαξρε αζηηθή δφκεζε αλαδηακνξθψλεη ην ηνπίν θαη επεξεάδεη ηελ πνηφηεηα δσήο ησλ αλζξψπσλ θαη ην πεξηβάιινλ πεξηζζφηεξν απφ πνηέ. πλέπεηεο φπσο αιινηψζεηο ηνπ αλαγιχθνπ ιφγσ αλζξψπηλσλ ελεξγεηψλ (κπάδσκα ξεκάησλ, κείσζε πξαζίλνπ, θαηαζηξνθή νηθνζπζηεκάησλ) είλαη εκθαλείο. Σν πνζνζηφ ησλ εγθαηαιειεηκκέλσλ πεξηνρψλ φιν θαη απμάλεηαη, ελψ επεξεάδεηαη θαηά πνιχ θαη ην πνζνζηφ ησλ θπζηθψλ δηαζεζίκσλ. πκπεξαζκαηηθά ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ζχγρξνλεο πφιεηο είλαη νη δηάθνξεο κνξθέο ξχπαλζεο, ε ζπαηάιε ελέξγεηαο, ηα πξνβιήκαηα κεηαθνξψλ, ην θπθινθνξηαθφ πξφβιεκα θαη ε θαθή δηαρείξηζε ησλ ρξήζεσλ γεο. Σα πξνβιήκαηα απηά ζπγθεληξψλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: α/α είδνο πξνβιήκαηνο πεξηγξαθή 1 Αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε Πξνέξρεηαη απφ θαχζε ζηεξεψλ θαη πγξψλ θαπζίκσλ (νμείδηα άλζξαθα, αδψηνπ θιπ.) 2 Ζρνξχπαλζε Πεγέο ζνξχβνπ είλαη νη ρψξνη δνπιεηάο, ηα αεξνδξφκηα, ηα κέζα ζπγθνηλσλίαο, νη ρψξνη 32

33 δηαζθέδαζεο θιπ.) 3 Ρχπαλζε ησλ πδάησλ Πξνθαιείηαη απφ ηα αέξηα, ηα ζηεξεά θαη θπξίσο ηα πγξά απφβιεηα ησλ πφιεσλ 4 Ρχπαλζε ησλ αζηηθψλ απνξξηκκάησλ Οθείιεηαη ζηελ απξνγξακκάηηζηε δηφγθσζε ησλ αζηηθψλ θέληξσλ θαη ζηελ απνπζία πξφβιεςεο ηεο ρσξνζέηεζεο εγθαηαζηάζεσλ δηάζεζήο ηνπο 5 Ρχπαλζε ησλ εδαθψλ Αθνξά θπξίσο ζηελ απψιεηα ησλ θπηηθψλ γαηψλ ιφγσ δηάβξσζεο ή νηθνδνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ζηε κφιπλζε θαη ηελ νμίληζε 6 παηάιε ελέξγεηαο Παξαγσγή κεγάισλ πνζνηήησλ ζεξκηθήο θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαζψο θαη δηχιηζε πεηξειαίνπ γηα ρξήζε ηνπ ζηα λνηθνθπξηά, ηηο ππεξεζίεο, ηε βηνκεραλία θαη ηηο κεηαθνξέο 7 Πξνβιήκαηα Οθείιεηαη ζηελ κεηαηφπηζε απφ πεξηβαιινληηθά κεηαθνξψλ - απνδνηηθφηεξα κέζα (ηξέλν, ιεσθνξείν) πξνο ην Κπθινθνξηαθφ απηνθίλεην θαη ην αεξνπιάλν 8 Υσξίο πξνγξακκαηηζκφ Ο αλαπνηειεζκαηηθφο αζηηθφο ζρεδηαζκφο νδήγεζε ρξήζεηο γεο ζε πξνβιήκαηα ιεηηνπξγηθφηεηαο ηεο πφιεο, έιιεηςεο αηζζεηηθήο θαη πεξηβαιινληηθήο ππνβάζκηζεο 9 Ππθλή θαη άλαξρε Μεηαβάιινληαη ην ηνπίν, ηα νηθνζπζηήκαηα θαη ην δφκεζε πεξηβάιινλ κε κε αλαζηξέςηκα απνηππψκαηα ηεο ρξήζεο Πίλαθαο Α.1: Πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ησλ ζύγρξνλσλ πόιεσλ 33

34 Β ΜΔΡΟ Ηζρύνπζα Ννκνζεζία γηα ην Βηώζηκν Αζηηθό Πεξηβάιινλ 1. Δπξσπατθά Γεδνκέλα Ζ βηψζηκε αζηηθή αλάπηπμε θαηέρεη πεξίνπηε ζέζε ζηηο πνιηηηθέο ηεο ΔΔ γηα ην πεξηβάιινλ, ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε, ηελ πγεία θαη ηηο κεηαθνξέο. Οη πφιεηο ηίζεληαη ζην ζηφραζηξν θαη απφ ηε λνκνζεζία, φπσο νη νδεγίεο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ αηκνζθαηξηθνχ αέξα θαη ηνλ πεξηβαιινληηθφ ζφξπβν. Με ηηο πνιηηηθέο ηεο ε ΔΔ απνζθνπεί ζηελ ελίζρπζε ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ πφιεσλ, βάζεη ηεο αξρήο ηεο επηθνπξηθφηεηαο, ε νπνία απαηηεί ην ρεηξηζκφ ησλ ζεκάησλ απφ ην θαηψηεξν αξκφδην επίπεδν. Σν ηνπηθφ θαη ην επξσπατθφ επίπεδν, σζηφζν, είλαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζπλπθαζκέλα κεηαμχ ηνπο, φπσο εμάιινπ είλαη θαη ηα πεξηβαιινληηθά, θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά δεηήκαηα. Χο εθ ηνχηνπ, ε κειινληηθή πνιηηηθή ηεο Δπξψπεο γηα ηηο αζηηθέο πεξηνρέο πξέπεη λα αλαθαιχςεη ηξφπνπο γηα κηα πεξηζζφηεξν νινθιεξσκέλε θαη απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ επηπέδσλ πνιηηηθήο. Παξαθάησ γίλεηαη κία ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο έρεη πξνβεί ε Δπξσπατθή Έλσζε γηα ην ζθνπφ απηφ, κε ρξνλνινγηθή ζεηξά. ε ζπλέρεηα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο Πξάζηλεο βίβινπ γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ (1990), ε ΔΔ πηνζέηεζε κηα ζεηξά ηξαηεγηθψλ γηα ην πεξηβάιινλ κε ηειεπηαία ηε Θεκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ ην Απηή έρεη σο ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο πινπνίεζεο ησλ πθηζηάκελσλ πεξηβαιινληηθψλ πνιηηηθψλ ηεο ΔΔ θαη ηεο λνκνζεζίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν κέζσ ηεο αληαιιαγήο εκπεηξίαο θαη θαιήο πξαθηηθήο κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ επξσπατθψλ αξρψλ. Μέξνο απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη θαη ε παξνρή θαζνδήγεζεο ζρεηηθά κε ηελ νινθιεξσκέλε πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε θαη ην βηψζηκν ζρεδηαζκφ ησλ αζηηθψλ κεηαθνξψλ. Πξφζζεηα κέηξα ζπλδένληαη κε ηελ πινπνίεζε ησλ νδεγηψλ ηεο ΔΔ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ αηκνζθαηξηθνχ αέξα θαη ηνλ πεξηβαιινληηθφ ζφξπβν. Ζ Πξάζηλε Βίβινο γηα ηε δηακφξθσζε λέαο θνπιηνχξαο ζηελ αζηηθή θηλεηηθφηεηα (2007) αλνίγεη έλαλ δεκφζην δηάινγν γηα κηα λέα θνπιηνχξα αζηηθήο θηλεηηθφηεηαο πνπ επηθεληξψλεηαη ζηελ θνηλή πξνζπάζεηα λα γίλνπλ νη κηθξέο θαη κεγάιεο πφιεηο πην πξάζηλεο θαη ιηγφηεξν κνιπζκέλεο θαζψο θαη αζθαιέζηεξεο θαη πην πξνζβάζηκεο ζε φινπο ηνπ πνιίηεο. 34

35 Σα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ εμήξαλ ηελ εδαθηθή ζεκαζία ηεο πνιηηηθήο γηα ηηο αζηηθέο πεξηνρέο γηα ηελ Δπξψπε θαηά ηελ έγθξηζε ηεο εδαθηθήο αηδέληαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηνπ ράξηε ηεο Λεηςίαο γηα Βηψζηκεο Δπξσπατθέο Πφιεηο ζην πιαίζην ηεο άηππεο ζχζθεςεο ππνπξγψλ ζηε Λεηςία ην Οη ππνπξγνί ζπκθψλεζαλ γηα ηε ζπλέρηζε ησλ εξγαζηψλ ππφ ηηο πξνεδξίεο θαη αλέπηπμαλ πξφγξακκα εθαξκνγήο. Πνιπάξηζκεο ηνπηθέο αξρέο αλέπηπμαλ ηηο δηθέο ηνπο ζηξαηεγηθέο θαη πξνγξάκκαηα δξάζεο ζην πιαίζην ηεο Σνπηθήο Αηδέληαο 21. Ο ράξηεο Aalborg είλαη κηα απφ ηηο πην γλσζηέο δειψζεηο πνιηηηθήο γηα ηελ ηνπηθή βηψζηκε αλάπηπμε, πνπ ππνγξάθεθε απφ πεξηζζφηεξεο απφ 2500 ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο αξρέο. Ζ εθζηξαηεία γηα ηηο βηψζηκεο πφιεηο έρεη σο ζηφρν λα ζπλδξάκεη ηηο ηνπηθέο απηνδηνηθήζεηο ζηελ Δπξψπε ζηελ ελζσκάησζε ηεο βέιηηζηεο πξαθηηθήο γηα ηε βησζηκφηεηα. Παξαθάησ αλαιχνληαη πεξηζζφηεξν ε Σνπηθή Αηδέληα 21 θαη ε Θεκαηηθή ηξαηεγηθή γηα ην Βηψζηκν Πεξηβάιινλ, θαζψο ε δηαθήξπμε ηεο πξψηεο θαη ην γεληθφ ηεο πιαίζην ζε παγθφζκην επίπεδν, δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε γηα ηε δεκηνπξγία ηεο δεχηεξεο ζε επξσπατθφ. Αθφκα απνηεινχλ ηα πιένλ επίθαηξα θαη ζχγρξνλα ζεζκηθά πιαίζηα πνπ αθνξνχλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε. ηελ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία ε Θεκαηηθή ηξαηεγηθή απνηειεί ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζέγγηζε ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. 1.1 Σνπηθή Αηδέληα 21 (Local Agenda 21) Πξφθεηηαη γηα κία θπβεξλεηηθά θαηεπζπλφκελε ηνπηθή, θνηλσληθά επξεία θαη ζπκκεηνρηθή πξνζπάζεηα λα εγθαηαζηαζεί κία αλαιπηηθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία θαη ηελ θνηλσληθή επκάξεηα ζε ηνπηθή δηθαηνδνζία ή πεξηνρή. Απηφ απαηηεί ηε ζπγρψλεπζε ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη δξάζεο κεηαμχ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζθαηξψλ. Σα ζηνηρεία θιεηδηά είλαη ε ζπκκεηνρή νιφθιεξεο ηεο θνηλσλίαο (δεκνηψλ, δεκνηηθψλ αξρψλ, επηρεηξήζεσλ θαη άιισλ παξαγφλησλ), ε εθηίκεζε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ παξφληνο, ε ζέζε ζηφρσλ γηα επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζθνπψλ, έιεγρν θαη αλαθνξά. Ζ αλάπηπμε ηεο Σνπηθήο Αηδέληαο 21 (LA21) εηζήρζε κε ηε κνξθή ηνπ Κεθαιαίνπ 28 ηεο Αηδέληα 21 ζηε Γηάζθεςε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ζην Ρίν ληε Σδαλέηξν 35

36 (1992). Μία έξεπλα πνπ έγηλε ην 2002 έδεημε φηη πεξηζζφηεξεο απφ 6400 ηνπηθέο θπβεξλήζεηο ζε 113 ρψξεο έρνπλ αλακεηρζεί ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο LA21 ηα ηειεπηαία 10 ρξφληα. Ζ Δπξψπε ζπγθεθξηκέλα είλαη παγθνζκίσο πξσηνπφξνο ζηελ LA 21 κε πεξηζζφηεξνπο απφ δήκνπο πνπ έρνπλ δεζκεπζεί λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία απηή. Χζηφζν, παξά ηε ζρεηηθή απηή επηηπρία, ε θαζηέξσζε ηεο LA 21 αλά ηελ Δπξψπε είλαη πνιχ αληζνκεξήο θαη ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη ε εθαξκνγή ησλ ζηξαηεγηθψλ ηεο αξρίδνπλ λα παξαπαίνπλ αθφκε θαη ζηηο ρψξεο φπνπ ππνζηεξίρζεθαλ κε ην κεγαιχηεξν ελζνπζηαζκφ. Οη πεξηβαιινληηθέο επηδφζεηο ησλ επξσπατθψλ πφιεσλ θαη κεγαινππφιεσλ πνηθίιινπλ ζεκαληηθά θαη πνιιέο ηνπηθέο αξρέο δελ αληηκεησπίδνπλ ζπζηεκαηηθά ηα πεξηβαιινληηθά ηνπο πξνβιήκαηα. Ζ δηαδηθαζία LA 21 εθεί φπνπ εθαξκφδεηαη δηαθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ σο πξνο ην ζηφρν θαη ην επίπεδν θηινδνμίαο, είλαη δε κηθξή ε παξαθνινχζεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ζηελ εθαξκνγή ηεο. Λίγα κφλνλ θξάηε κέιε έρνπλ εθδψζεη λνκνζεζία κε αληηθείκελν ηελ πξνζέγγηζε LA 21 γηα λα ππεξληθήζνπλ θάπνηεο απφ απηέο ηηο ειιείςεηο θαη λα θαηεπζχλνπλ ηελ πηνζέηεζε ζηξαηεγηθψλ δηαρείξηζεο ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο (παξαδείγκαηα είλαη ε Γαλία θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην). Δίλαη επνκέλσο αλαγθαίν έλα ηζρπξφηεξν πιαίζην ζε επξσπατθφ επίπεδν γηα λα αλαζπγθξνηεζεί θαη λα γεληθεπζεί ε πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε ζηηο κεγαιχηεξεο πφιεηο ηεο Δπξψπεο. 1.2 Θεκαηηθή ηξαηεγηθή γηα ην Βηώζηκν Πεξηβάιινλ (Thematic Strategy for Environmental Sustainability) Ο ζρεδηαζκφο κε ζθνπφ ηελ πςειφηεξε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία είλαη έλα απφ ηα θαίξηα ζηνηρεία γηα λα επηηεπρζεί αεηθφξνο αλάπηπμε ησλ πφιεσλ θαη γηα λα έρνπλ θαιχηεξε πνηφηεηα δσήο νη θάηνηθνη ησλ επξσπατθψλ πφιεσλ. Ζ ζεκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ απνηειεί ζεκαληηθφ βήκα ζηελ πινπνίεζε ηνπ ζηφρνπ απηνχ θαη βαζίδεηαη ζε κηα ζεηξά πξσηνβνπιηψλ πνπ ζπλεηέιεζαλ ζηε δηακφξθσζε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ. Δληάζζεηαη ζην Έθην Πξφγξακκα Γξάζεο ηεο Δπξσπατθήο Κνηλφηεηαο «Πεξηβάιινλ 36

37 2010: Σν κέιινλ καο, ε επηινγή καο» θαη είλαη κηα απφ ηηο επηά ζεκαηηθέο ζηξαηεγηθέο ηνπ πξνγξάκκαηνο πνπ απνβιέπνπλ ζηελ νινθιεξσκέλε αληηκεηψπηζε ησλ θαίξησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηα νπνία έρνπλ σο ραξαθηεξηζηηθφ φηη είλαη ζχλζεηα, φηη ππεηζέξρνληαη ζε απηά πνιπάξηζκνη παξάγνληεο θαη φηη ρξεηάδνληαη θαηλνηφκνπο θαη πνιχπιεπξεο ιχζεηο. Όπσο νξίδεη ην Έθην Πξφγξακκα Γξάζεο, ε ζεκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ έρεη σο ζηφρν: ηελ νξηδόληηα πξνζέγγηζε ζε όιεο ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο θαη βειηίσζε ηεο πνηόηεηαο ηνπ αζηηθνύ πεξηβάιινληνο, ε νπνία ζα ιακβάλεη ππόςε ηελ επηηειεζζείζα πξόνδν ζηελ εθαξκνγή ηνπ πθηζηάκελνπ πιαηζίνπ ζπλεξγαζίαο, ζα ην επαλεμεηάδεη, όπνπ ρξεηάδεηαη, θαη ζα θαιύπηεη: 1. ηελ πξναγσγή ηεο ηνπηθήο "Αηδέληαο 21", 2. ηε κείσζε ηεο ζχλδεζεο κεηαμχ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη δήηεζεο επηβαηηθψλ κεηαθνξψλ, 3. ηελ αλάγθε αχμεζεο ηνπ κεξηδίνπ ησλ δεκφζησλ ζπγθνηλσληψλ, ησλ ζηδεξνδξφκσλ, ησλ εζσηεξηθψλ πισηψλ νδψλ, ησλ κεηαθηλήζεσλ κε ηα πφδηα ή κε πνδήιαην, 4. ηελ αλάγθε λα αληηκεησπηζζεί ν απμαλφκελνο φγθνο ηεο θπθινθνξίαο θαη λα απνζπλδεζεί ζε κεγάιν βαζκφ ε αχμεζε ησλ κεηαθνξψλ απφ ηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ, 5. ηελ αλάγθε πξναγσγήο ηεο ρξήζεο νρεκάησλ ρακειψλ εθπνκπψλ ζηηο δεκφζηεο ζπγθνηλσλίεο, 6. ηνλ ζπλππνινγηζκφ ησλ αζηηθψλ πεξηβαιινληηθψλ δεηθηψλ. Γεληθόο ζθνπόο ηεο ζεκαηηθήο ζηξαηεγηθήο γηα ην αζηηθό πεξηβάιινλ Βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ αζηηθψλ πεξηνρψλ θαη εμαζθάιηζε πγηνχο πεξηβάιινληνο δηαβίσζεο γηα ηνπο θαηνίθνπο ησλ επξσπατθψλ πφιεσλ, κε ελίζρπζε ηεο ζπκβνιήο ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ αεηθφξν αζηηθή αλάπηπμε, ιακβάλνληαο παξάιιεια ππφςε ηα ζρεηηθά νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά ζέκαηα. Γηα λα εθηειεζζεί ε εληνιή ηνπ έθηνπ πξνγξάκκαηνο δξάζεο γηα ην πεξηβάιινλ, ε ζεκαηηθή ζηξαηεγηθή γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ εζηηάζηεθε ζε ηέζζεξα πνιπθιαδηθά ζέκαηα, ηα νπνία είλαη ζεκειηψδνπο ζεκαζίαο γηα ηελ καθξφρξνλε αεηθνξία πφιεσλ 37

38 θαη κεγαινππφιεσλ θαη ζπλδένληαη άκεζα κε ηνλ νηθνλνκηθφ θαη ηνλ θνηλσληθφ ππιψλα ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, είλαη κάιηζηα εθείλα ζηα νπνία κπνξεί λα ζεκεησζεί ε ζεκαληηθφηεξε πξφνδνο. Tα ζέκαηα απηά, ηα νπνία θαζνξίζηεθαλ ζε ζπλελλφεζε κε ηελ νκάδα εκπεηξνγλσκφλσλ ηεο ΔΔ γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ θαη κε άιινπο παξάγνληεο, είλαη: 1. ε αεηθφξνο αζηηθή δηαρείξηζε, 2. νη αεηθφξνη αζηηθέο κεηαθνξέο, 3. ε αεηθφξνο δφκεζε θαη 4. ν αεηθφξνο πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο. 1. Ζ αεηθφξνο αζηηθή δηαρείξηζε Οη αζηηθέο πεξηνρέο πξνζθέξνπλ ζηνπο θαηνίθνπο ηνπο θαη ζε φζνπο ηηο επηζθέπηνληαη ιεηηνπξγίεο φπσο: ε θαηνηθία, ε απαζρφιεζε, ε πξφζβαζε ζε αγαζά θαη ππεξεζίεο, νη πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ε θνηλσληθή ζπλαλαζηξνθή. Γηα ηελ παξνρή θαη ηελ ππνζηήξημε απηψλ ησλ ιεηηνπξγηψλ, νη αζηηθέο πεξηνρέο δηαζέηνπλ ζηαηηθά θαη δπλακηθά ζηνηρεία. Σα ζηαηηθά ζηνηρεία είλαη ηα θηίξηα, νη ππνδνκέο, νη ρψξνη πξαζίλνπ, νη εγθαηαιειεηκκέλεο θαη ππνβαζκηζκέλεο πεξηνρέο, ελψ ηα δπλακηθά ζηνηρεία είλαη νη κεηαθνξέο, ην λεξφ, ν αέξαο, ε ελέξγεηα θαη ηα απφβιεηα. Κάζε έλα ζηνηρείν απφ ηα παξαπάλσ αιιά θαη φια καδί ζην ζχλνιφ ηνπο έρνπλ έλαλ αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ ηεο πφιεο. Οη δηάθνξεο πνιηηηθέο φκσο ζε δηαθνξεηηθά δηνηθεηηθά επίπεδα πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηα ζηνηρεία απηά, ζπρλά αζθνχληαη κεκνλσκέλα ε κηα απφ ηελ άιιε, δηφηη γηα ηελ άζθεζή ηνπο είλαη αξκφδηα δηαθνξεηηθή δηνηθεηηθή δηεχζπλζε. πρλά, δελ ιακβάλνληαη αξθεηά ππφςε νη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ. ηελ Έθζεζε γηα ηηο Αεηθφξνπο Δπξσπατθέο Πφιεηο, επηζεκαίλεηαη φηη απαηηνχληαη δηαθφξσλ εηδψλ δξάζεηο γηα λα αξζνχλ ηα πνιηηηθά, δηαξζξσηηθά θαη ηερληθά εκπφδηα ζηελ πηνζέηεζε ζπλνιηθήο θαη νινθιεξσκέλεο αληηκεηψπηζεο. Σα ζρέδηα θαη ηα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ζα ζπληειέζνπλ πνιχ ζηελ άξζε ησλ εκπνδίσλ απηψλ, ρξεηάδνληαη φκσο θαη άιιεο ελέξγεηεο. Ζ ιήςε νινθιεξσκέλσλ 38

39 απνθάζεσλ ππαγνξεχεη δηαθνξεηηθφ ηξφπν εξγαζίαο ζηνπο δήκνπο, πξάγκα ην νπνίν ίζσο ζεκαίλεη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε θαη ηε δηάξζξσζε ηεο ιήςεο απνθάζεσλ. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ νη απνθάζεηο λα ζπλδένληαη θαηάιιεια κε ηηο πεξηθεξεηαθέο θαη εζληθέο ζηξαηεγηθέο θαη λα παξέρεηαη θαιχηεξε ελεκέξσζε θαη ππνζηήξημε ζηηο πφιεηο. 2. Οη αεηθφξνη αζηηθέο κεηαθνξέο Σα ζπζηήκαηα αζηηθψλ κεηαθνξψλ απνηεινχλ απαξαίηεηα ζηνηρεία ηνπ αζηηθνχ ηζηνχ. Απηφ γηαηί εμαζθαιίδνπλ ηελ πξφζβαζε ηνπ πιεζπζκνχ ζε αγαζά, ππεξεζίεο, απαζρφιεζε θαη αλαςπρή, εμαζθαιίδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή θπθινθνξία εκπνξεπκάησλ, επηηξέπνπλ ηελ άλζηζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Έλα απφ ηα πξψηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζχγρξνλσλ πφιεσλ θαη κεγαινππφιεσλ είλαη ε ππθλφηεηα δφκεζεο. Καηά ζπλέπεηα ν κεγάινο φγθνο θπθινθνξίαο είλαη ην δεχηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο. Ζ θπθινθνξία έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ θαη ζηελ πγεία ησλ θαηνίθσλ ησλ πφιεσλ, φπσο θαη ζηε γεληθφηεξε πνηφηεηα δσήο ζηηο πφιεηο. ρεδφλ φινη νη επξσπαίνη πνιίηεο (97%) πνπ δνπλ ζε πφιεηο είλαη εθηεζεηκέλνη ζε επίπεδα ξχπαλζεο ηνπ αέξα πςειφηεξα ησλ θνηλνηηθψλ ζηφρσλ πνηφηεηαο γηα ηα αηξνχκελα ζσκαηίδηα, θαηά 44% πεξηζζφηεξν ζην ηξνπνζθαηξηθφ φδνλ θαη θαηά 14% ζην NO2. Ζ θπθινθνξία ησλ κεραλνθίλεησλ νρεκάησλ δε είλαη κηα απφ ηηο θχξηεο πεγέο απηψλ θαη άιισλ αέξησλ ξχπσλ. Σν πςειφ επίπεδν ησλ κεηαθνξψλ κε νρήκαηα ζαλ θαη απηά ζηηο πφιεηο ζπληειεί επίζεο ζηελ αχμεζε ηνπ θαζηζηηθνχ ηξφπνπ δσήο, ν νπνίνο επεξεάδεη αξλεηηθά ηελ πγεία θαη ην πξνζδφθηκν δσήο, ηδίσο ζε φ,ηη αθνξά ηηο θαξδηναγγεηαθέο παζήζεηο. Ο ζφξπβνο ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο είλαη επίζεο ζνβαξφ θαη εληεηλφκελν πξφβιεκα, ην 80% κάιηζηα ηνπ ζνξχβνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ νδηθή θπθινθνξία. Ζ απμεκέλε θηλεηηθφηεηα ζηηο αζηηθέο πεξηνρέο βνεζά ζηελ επέθηαζε ησλ πφιεσλ ζηελ πεξηβάιινπζα χπαηζξν ("νηθηζηηθή εμάπισζε"). Οη θαθέο απνθάζεηο γηα ηε ρξήζε γεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε αχμεζε ηεο θπθινθνξίαο πλεπψο ε αχμεζε 39

40 ηεο θπθινθνξίαο θαη ε θηλεηηθφηεηα κπνξνχλ λα ελζαξξχλνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο θαθέο απνθάζεηο γηα ηε ρξήζε γεο κε γλψκνλα ην κεηξηαζκφ π.ρ. ηνπ θπθινθνξηαθνχ θφξηνπ. Υξεηάδεηαη λα επαλεμεηαζζεί ε αζηηθή θηλεηηθφηεηα πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζζνχλ απηέο νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο θαη ηαπηφρξνλα λα δηαηεξεζνχλ νη δπλαηφηεηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη λα ππνζηεξηρζεί ε ειεπζεξία θίλεζεο θαη πνηφηεηαο δσήο ησλ θαηνίθσλ ησλ πφιεσλ. Καηά ηα θαηλφκελα ρξεηάδεηαη επνκέλσο έλα πιαίζην ζε επξσπατθφ επίπεδν πνπ ζα πξνάγεη ηηο αεηθφξνπο αζηηθέο κεηαθνξέο. Ζ κείσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ θαη παξάιιεια ε εμαζθάιηζε ζθξηγειήο νηθνλνκίαο θαη πγηνχο θαη δίθαηεο θνηλσλίαο είλαη έλαο απφ ηνπο ζηφρνπο ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο. 3. Ζ αεηθφξνο δφκεζε Σα θηίξηα θαη ην δνκεκέλν πεξηβάιινλ είλαη ηα εμ νξηζκνχ ζηνηρεία ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Πξνζδίδνπλ ζε κηα πφιε ραξαθηήξα, απνηεινχλ ζεκεία αλαθνξάο, ηα νπνία δίλνπλ ηαπηφηεηα ζην ρψξν ηεο θαη θαζηζηνχλ ηα κέξε ηεο πφιν έιμεο φπνπ ν θφζκνο ζέιεη λα δεη θαη λα εξγάδεηαη. Ζ πνηφηεηα ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο έρεη επνκέλσο ηζρπξή επίδξαζε ζηελ πνηφηεηα ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ επίδξαζε απηή είλαη πνιπδηάζηαηε. Ζ ζέξκαλζε θαη ν θσηηζκφο ησλ θηηξίσλ θαη κφλνλ θαηαιακβάλνπλ ην κεγαιχηεξν κεξίδην ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο (42%, απφ ην νπνίν ην 70% είλαη γηα ηε ζέξκαλζε) θαη παξάγνπλ ην 35% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ. ηελ Δπξψπε, ν θφζκνο πεξλά ζρεδφλ ην 90% ηνπ ρξφλνπ ηνπ κέζα ζε θηίξηα. Ζ θαθή κειέηε θαη νη κέζνδνη θαηαζθεπήο ηνπο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηελ πγεία ησλ ελνίθσλ θαη λα νδεγήζνπλ ζε θηίξηα δαπαλεξά ζηε ζπληήξεζή ηνπο, ηε ζέξκαλζε θαη ηνλ θιηκαηηζκφ ηνπο. Σν γεγνλφο απηφ ζίγεη δπζαλάινγα ηνπο ειηθησκέλνπο θαη ηηο ιηγφηεξν εχπνξεο θνηλσληθέο νκάδεο. Δλψ ινηπφλ ππάξρεη ε ηερλνγλσζία δφκεζεο ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο αεηθνξίαο, ηα πεξηζζφηεξα λέα θηίξηα δελ θαηαζθεπάδνληαη κε απηέο ηηο δνθηκαζκέλεο ηερληθέο. 40

41 Ζ αιιαγή ζηνλ ηξφπν κειέηεο, θαηαζθεπήο, αλαθαίληζεο θαη θαηεδάθηζεο ησλ θηηξίσλ θαη ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο κπνξεί λα επηθέξεη ζεκαληηθέο βειηηψζεηο ζηηο πεξηβαιινληηθέο θαη νηθνλνκηθέο επηδφζεηο ησλ πφιεσλ θαη ζηελ πνηφηεηα δσήο ησλ θαηνίθσλ ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ ε αεηθφξνο δφκεζε ησλ λέσλ θηεξίσλ θαη ππνδνκψλ θαη ε αεηθφξνο αλαθαίληζε ησλ ππαξρφλησλ απνηειεί πξνηεξαηφηεηα ηεο Θεκαηηθήο ηξαηεγηθήο γηα έλα βηψζηκν αζηηθφ πεξηβάιινλ. 4. Ο αεηθφξνο πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ε γε ζε κηα αζηηθή πεξηνρή είλαη ζεκειηψδεο γηα ηνλ ραξαθηήξα ηεο πφιεο ή ηεο κεγαινχπνιεο, ηηο πεξηβαιινληηθέο επηδφζεηο ηεο θαη γηα ηελ πνηφηεηα δσήο πνπ πξνζθέξεη ζηνπο θαηνίθνπο ηεο. Ζ αζηηθή εμάπισζε είλαη ην πην πηεζηηθφ απφ ηα ζέκαηα αζηηθνχ ζρεδηαζκνχ. Πφιεηο θαη κεγαινππφιεηο εμαπιψλνληαη πξνο ηελ χπαηζξν κε ηαρχηεξν ξπζκφ απφ ηνλ ξπζκφ αλάπηπμεο ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο. Οη ρψξνη πξαζίλνπ κεηαηξέπνληαη ζε αξαηνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο θαη πεξηνρέο εκπνξηθήο ρξήζεο. Ζ αζηηθή εμάπισζε εληζρχεη ηελ αλάγθε κεηαθίλεζεο θαη απμάλεη ηελ εμάξηεζε απφ ηα ηδησηηθά κεραλνθίλεηα κέζα κεηαθνξάο πξνο ην ζθνπφ απηφ, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο νδεγεί ζε θπθινθνξηαθή ζπκθφξεζε, θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαη ξχπαλζε. Παξά ηελ επέθηαζή ηνπο, πνιιέο πφιεηο θαη κεγαινππφιεηο πεξηιακβάλνπλ κεγάιεο εθηάζεηο αρξεζηκνπνίεηεο, ππνβαζκηζκέλεο εθηάζεηο (εγθαηαιειεηκκέλεο πεξηνρέο) θαη κεγάιν αξηζκφ θελψλ ηδηνθηεζηψλ. πρλά νη πην εχπνξνη θάηνηθνη εγθαηαιείπνπλ απηέο ηηο κε ειθπζηηθέο πεξηνρέο θαη ζπλέπεηα απηνχ είλαη ε δεκηνπξγία θνηλσληθψλ δηαθξίζεσλ ζηηο πφιεηο ζηηο νπνίεο δηακέλνπλ. Ζ απμαλφκελε θηλεηηθφηεηα απνξξέεη απφ ηελ εκθάληζε λέσλ κνληέισλ αζηηθήο αλάπηπμεο, ζχκθσλα κε ηα νπνία κηα αζηηθή πεξηνρή κπνξεί λα έρεη πνιιά "θέληξα", ην θαζέλα εμεηδηθεπκέλν ζε κηα δηαθνξεηηθή ιεηηνπξγία (θαηαζηήκαηα, γξαθεία, δηαζθέδαζε) ή αληαγσληδφκελν θάζε άιιν θέληξν. Οη ζπλδέζεηο κεηαμχ γεηηνληθψλ αζηηθψλ πεξηνρψλ απμάλνληαη επίζεο, νδεγψληαο ζε δίθηπα πφιεσλ. 41

42 Οη ρψξνη πξαζίλνπ ζε κηα πφιε ή κεγαινχπνιε έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ πνηφηεηα δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο. Παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζσκαηηθήο άζθεζεο, θνηλσληθήο ζπλαλαζηξνθήο, αλάπαπζεο θαη εξεκίαο. Οη ρψξνη πξαζίλνπ, ηα πάξθα θαη νη δαζηθέο εθηάζεηο κε ζσζηή δηαρείξηζε κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηζρπξφ πφιν έιμεο γηα κηα αζηηθή πεξηνρή. Σα αζηηθά θέληξα πξέπεη λα γίλνπλ ειθπζηηθά κέξε δηαβίσζεο, εηδάιισο, παξά ηα πεξηβαιινληηθά επηρεηξήκαηα ππέξ ησλ πφιεσλ πςειήο ππθλφηεηαο, νη θάηνηθνη ζα εμαθνινπζήζνπλ λα κεηαθνκίδνπλ ζηα πξνάζηηα ή ηελ πεξηβάιινπζα χπαηζξν. Ζ ρξήζε γεο δηαδξακαηίδεη επίζεο κεγάιν ξφιν ζηε βησζηκφηεηα ηνπ δνκεκέλνπ πεξηβάιινληνο. Ο αεηθφξνο πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο απνηειεί ινηπφλ θαίξην ζηνηρείν ηεο ζεκαηηθήο ζηξαηεγηθήο γηα ην αζηηθφ πεξηβάιινλ. ην ζεκείν απηφ αμίδεη λα αλαθεξζεί ζρεηηθά κε ηε Θεκαηηθή ηξαηεγηθή γηα ην Αζηηθφ Πεξηβάιινλ, φηη νη νδεγίεο πνπ απεπζχλνληαη ζηηο Δπξσπατθέο ρψξεο θαη έπεηηα πφιεηο θαη πνπ παξέρνληαη κέζσ απηήο, δελ είλαη λνκηθά δεζκεπηηθέο. Πξφθεηηαη γηα ζπλδπαζκφ ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηεο πείξαο πνπ δηαζέηεη ε Δπηηξνπή πνπ ηε ζπλέηαμε. Πξνβιέπνληαη σο ζχλνςε ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο φζνλ αθνξά ηε βέιηηζηε πξαθηηθή γηα κηα νινθιεξσκέλε πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε. Γελ έρνπλ ζθνπφ λα απνηειέζνπλ έλα άθακπην ζχλνιν θαλφλσλ πνπ ζα πξέπεη λα ηεξνχληαη ζε φιεο ηηο πεξηζηάζεηο. Σν γεγνλφο θαη κφλν φηη ππάξρνπλ ηφζν κεγάιεο απνθιίζεηο κεηαμχ ησλ πφιεσλ νιφθιεξεο ηεο ΔΔ, ζεκαίλεη φηη δελ είλαη δπλαηφλ ε ίδηα ιχζε λα εθαξκνζηεί ή λα θξηζεί θαηάιιειε ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο. Οη νδεγίεο ινηπφλ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε σο πεξηγξαθή ηεο δηαδηθαζίαο θαη σο ππελζχκηζε ησλ βαζηθψλ ζηνηρείσλ ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα ζπλππνινγηζηνχλ θαηά ηελ αλάπηπμε ησλ πξνγξακκάησλ νινθιεξσκέλεο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ζε ηνπηθφ επίπεδν. Ζ ζηξαηεγηθή πεξηγξάθεη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ πνιιέο αζηηθέο πεξηνρέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαη αλαγλσξίδεη ηηο επξέσο απνθιίλνπζεο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηηο επξσπατθέο πφιεηο. Χο εθ ηνχηνπ, δελ πξνηείλεη εληαία δεζκεπηηθά κέηξα, αληηζέησο φκσο επηζεκαίλεη άιινπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζαλ λα αληηκεησπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα ησλ πφιεσλ. 42

43 Σν STATUS Tool Πξνθεηκέλνπ λα είλαη δπλαηή ε παξαθνινχζεζε θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ ηεζζάξσλ ζεκειησδψλ ζεκάησλ ηεο Θεκαηηθήο ζηξαηεγηθήο δεκηνπξγήζεθε ην STATUS Tool (Sustainability Tools and Targets for the Urban Thematic Strategy). Πξφθεηηαη γηα έλα εξγαιείν πνπ δίλεη, ζηηο ηνπηθέο θπβεξλήζεηο ζε φιε ηελ Δπξψπε, ηελ επθαηξία λα εθηηκήζνπλ ηελ πξφνδφ ηνπο ζρεηηθά κε ηε βηψζηκε αλάπηπμε. Απηφ γίλεηαη κέζσ ηεο εηζαγσγήο ησλ δηθψλ ηνπο ηηκψλ ζηφρσλ έλαληη ελφο παθέηνπ δεηθηψλ ηνπηθήο βησζηκφηεηαο. Οη δείθηεο απηνί έρνπλ επηιεγεί απφ έλα αξηζκφ επξσπατθψλ θαη εζληθψλ πεγψλ δεδνκέλσλ, θαη έρνπλ εηδηθά πηνζεηεζεί ψζηε λα είλαη ζρεηηθνί ζε ηνπηθφ επίπεδν. Οη δείθηεο είλαη επίζεο ζρεδηαζκέλνη ψζηε λα είλαη ρξεζηκνπνηήζηκνη απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο βησζηκφηεηαο. Γηα θάζε δείθηε πνπ παξνπζηάδεηαη ζην εξγαιείν απηφ, ππάξρεη κία ζεζκνζεηεκέλε κνλάδα κέηξεζεο θαη έλαο ελδεηθηηθφο ζηφρνο. Κάζε ηνπηθή αξρή κπνξεί λα ζέζεη ηνπο δηθνχο ηεο ζηφρνπο ηηκέο πνπ ζρεηίδνληαη εηδηθά κε ην ηνπηθφ ηεο γεληθφ πιαίζην, θαη κπνξεί λα αληηπξνηείλεη σο γεληθή βάζε ηηκψλ ηηο πξφηππεο ηηκέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα δηθά ηεο δεδνκέλα. Πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζεί απηφ ην εξγαιείν, ρξεηάδεηαη κφλν θάζε ρξήζηεο λα εηζάγεη ηελ ειάρηζηε ηηκή ελφο ζηφρνπ. 2. Διιεληθά δεδνκέλα Ζ παξνχζα εξγαζία, φπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, έρεη ζθνπφ ηελ πξνζέγγηζε κεζνδνινγίαο γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο Γιπθάδαο. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, πξσηνβνπιίεο ζαλ θαη απηή ελζαξξχλνληαη θαη θαζνδεγνχληαη απφ ηε ζρεηηθή Ννκνζεζία ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. Γηα ηνπο ειιεληθνχο λφκνπο ησλ ηειεπηαίσλ 20 εηψλ πνπ αθνξνχλ ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο, ρσξνηαμίαο θαη πνιενδνκίαο γίλεηαη πξνζπάζεηα ελαξκφληζήο ηνπο κε ηηο ζρεηηθέο παγθφζκηεο θαη επξσπατθέο νδεγίεο. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε βέβαηα είλαη λα δίλεηαη κεγάιε βαξχηεηα ζηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο Διιάδαο θαη ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ, ζρεηηθά κε ηα παξαπάλσ ζέκαηα, γηα ηε δηακφξθσζε ησλ λνκηθψλ απηψλ πιαηζίσλ. Δπηγξακκαηηθά αλαθέξεηαη ηκήκα ηνπ ζεζκηθνχ απηνχ πιαηζίνπ ζηελ Διιάδα: 43

44 1. ν Ν 1650/86 γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο (Μειέηεο Πεξηβαιινληηθψλ Δπηπηψζεσλ) 2. ν Ν 2508/97 Γηα ηελ βηψζηκε νηθηζηηθή αλάπηπμε ( Υσξνηαμία Πνιενδνκία) 3. ν Ν 2742/99 Γηα ηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ αεηθφξν αλάπηπμε ( Υσξνηαμία Πνιενδνκία) 4. ν Ν 2971/2001 Πεξί αηγηαινχ θαη παξαιίαο (Θεζκνζέηεζε Υξήζεσλ γεο) 5. ν Ν 998/79 Πεξί Πξνζηαζίαο ησλ Γαζψλ (Θεζκνζέηεζε Υξήζεσλ γεο 6. ν Ν 3028/2002 Γηα ηελ πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά (Πνιηηηζκφο) Ο παξαθάησ πίλαθαο ζπλνςίδεη ηνπο ζηφρνπο ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο θαη απνδίδεη ην βαζκφ πινπνίεζήο ηνπο ζηελ Διιάδα θαη, πην εηδηθά, ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Με βάζε ηελ αμηνιφγεζε απηή, πξνθχπηνπλ νη ηνκείο ζηνπο νπνίνπο πξέπεη λα δνζεί έκθαζε, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε βησζηκφηεηα ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Καηά ζπλέπεηα θαζνξίδνληαη νη ζηφρνη ηεο εξγαζίαο. Δπξσπατθή ηξαηεγηθή - ηόρνη Διιάδα Πεξηνρή κειέηεο Αεηθφξνο αζηηθή δηαρείξηζε 3 3 Αεηθφξνη αζηηθέο κεηαθνξέο 2 2 Αεηθφξνο δφκεζε 3 3 Αεηθφξνο πνιενδνκηθφο ζρεδηαζκφο 3 3 Πίλαθαο Β.1: Δπξσπατθέο επηηαγέο θαη ειιεληθή πξαγκαηηθόηεηα. Βαζκόο Τινπνίεζεο: 1: Ιθαλνπνηεηηθόο, 2: Μέηξηνο, 3: Διιηπήο Με βάζε ινηπφλ ηα παξαπάλσ, ζηελ παξνχζα εξγαζία ηίζεηαη σο πξνηεξαηόηεηα ε πινπνίεζε ζηφρσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ πινπνίεζε ηεο εζληθήο πνιηηηθήο, ζηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ, ζηηο βηψζηκεο ρξήζεηο γεο θαη φια απηά θάησ απφ ην πξίζκα ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Πην αλαιπηηθά νη ζηφρνη απηνί είλαη νη εμήο: 1) Τινπνίεζε ηεο Δζληθήο Πνιηηηθήο γηα ηελ βηψζηκε αλάπηπμε πφιεσλ θαη νηθηζκψλ, πξνθεηκέλνπ ε ρψξα λα αληαπνθξηζεί ζηηο ζρεηηθέο θνηλνηηθέο θαη δηεζλείο ππνρξεψζεηο ηεο ζηα φξηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο. 44

45 2) Γηαηήξεζε Απνζεκάησλ - Πφξσλ 3) Πξνζηαζία ηνπ βνπλνχ θαη ηεο παξαιίαο 4) Πεξηβαιινληηθή θαη Γεκφζηα Τγεία 5) Βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηνπ δεκφζηνπ ρψξνπ απφ πιεπξάο θαζαξηφηεηαο θαη αηζζεηηθήο. 6) Βηψζηκεο ρξήζεηο γεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ηελ αχμεζε θαη πξνζηαζία ησλ ειεχζεξσλ θαη πξάζηλσλ ρψξσλ. 45

46 Γ ΜΔΡΟ Πξνζέγγηζε βαζκνύ βησζηκόηεηαο 1. Μεζνδνινγία Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο κηαο πεξηνρήο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ηα εμήο εξγαιεία: 1. Γείθηεο 2. Μήηξεο 3. Μνληέια πξνζνκνίσζεο ηελ παξνχζα εξγαζία ρξεζηκνπνηνχληαη νη πεξηβαιινληηθνί δείθηεο σο εξγαιείν πξνζέγγηζεο ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο ηεο Γιπθάδαο. Οη δείθηεο παξέρνπλ έλα γεληθφ πιαίζην, πνπ πεξηιακβάλεη αξρέο, ζηφρνπο θαη κέηξα δηαρείξηζεο γηα ηελ αλάπηπμε κηαο πεξηνρήο, κε βάζε ηα ηδηαίηεξα ηνπηθά ραξαθηεξηζηηθά, ιακβάλνληαο ζπγρξφλσο ππ φςηλ θαη ηελ ηνπηθή ρσξεηηθφηεηα γηα αεηθνξηθή αλάπηπμε. Πην ζπγθεθξηκέλα παξέρνπλ πνηνηηθέο θαη πνζνηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα θαη πξνβιήκαηα θαη απνηεινχλ ζεκαληηθφ εξγαιείν γηα : Σελ αθξηβή απνηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ηελ παξαθνινχζεζε ησλ εμειίμεσλ ζηνπο αλζξψπηλνπο νηθηζκνχο. Σελ επηινγή ζπγθεθξηκέλσλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ πνπ λα απαληνχλ ζηα αζηηθά πξνβιήκαηα θαη ηελ νξζνινγηθή θαηαλνκή ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ. Σελ ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο εθαξκνγήο θαη ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ κέηξσλ πνιηηηθήο θαη ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δξάζεσλ πνπ ηα πινπνηνχλ. Σε ζπζηεκαηηθή ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ γηα ηελ πνξεία εθαξκνγήο θαη ηηο επηδφζεηο ησλ ηνπηθψλ πξνγξακκάησλ. Μεηά απφ ηελ παξάιιειε κειέηε θαη εμέηαζε ησλ δεηθηψλ, ζηα πιαίζηα ηνπ πεξηβαιινληηθνχ ζρεδηαζκνχ θαζνξίδεηαη ην εχξνο ηηκψλ ησλ δεηθηψλ ψζηε λα ηθαλνπνηνχληαη νη αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο. Οπζηαζηηθά, νη ειάρηζηεο θαη κέγηζηεο ηηκέο ησλ δεηθηψλ, απνηεινχλ ζην ζεκείν απηφ ηα φξηα (thresholds), ηα νπνία αλ μεπεξαζηνχλ ηφηε ζα πξέπεη λα εθαξκνζηεί κηα παξεκβαηηθή πνιηηηθή δηνξζσηηθνχ ή θαηαζηαιηηθνχ ραξαθηήξα. 46

47 Μέζα απφ ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ ζπλφινπ ησλ δεηθηψλ πνπ ζα δεκηνπξγεζεί ζα πξέπεη λα κπνξεί λα ππνινγηζηεί ε βειηίσζε πνπ ζα επέιζεη ζην ζχλνιν ή ζηνπο επηκέξνπο δείθηεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ ζα είλαη δπλαηή ε κέηξεζε ηεο απφδνζεο ηεο πξνζέγγηζεο απηήο. Ζ επηινγή ησλ δεηθηψλ ζα πινπνηεζεί ιακβάλνληαο ππφςε ηα παξαθάησ: 1. Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα 2. Γηαζεζηκφηεηα Γεδνκέλσλ 3. Σα θχξηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ηεο ππφ εμέηαζε πεξηνρήο (βι. ΜΔΡΟ Γ ) Πην ζπγθεθξηκέλα: 1. Ζ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα, εζηηάδεηαη ζηελ ηζρχνπζα πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία θαη ζηα δηαηηζέκελα εξγαιεία γηα ηε βηψζηκε αζηηθή αλάπηπμε θαη θπξίσο ην STATUS tool Sustainability Tools And Targets for the Urban Sustainability, πνπ έρεη αλαθεξζεί ζην ΜΔΡΟ Β. 2. Ζ δηαζεζηκφηεηα δεδνκέλσλ αμηνινγείηαη απφ ηηο ππάξρνπζεο πεγέο δεδνκέλσλ ζε ζρεηηθά ζέκαηα (δεκφζηεο θαη ηδησηηθέο ππεξεζίεο) θαζψο θαη απφ ηε ζε βάζνο έξεπλα θαη ζπκπιήξσζε ησλ δηαηηζέκελσλ βάζεσλ δεδνκέλσλ. 3. Ζ αλάιπζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο ππφ εμέηαζε πεξηνρήο πξαγκαηνπνηείηαη κε άμνλα ηηο άκεζεο θαη έκκεζεο επηπηψζεηο πνπ έρνπλ ζηηο βαζηθέο κεηαβιεηέο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο φπσο: Δδαθηθνί Πφξνη Τδάηηλνη Πφξνη Αλάγιπθν Σνπίν Αηκφζθαηξα Κιίκα Ζ πεξηγξαθή απηψλ ζα πινπνηεζεί θσδηθνπνηψληαο ηα κε ηε βνήζεηα ππνκεηαβιεηψλ ησλ βαζηθψλ κεηαβιεηψλ ζην ΜΔΡΟ Δ. Κξηηήξηα Σα θξηηήξηα βάζεη ησλ νπνίσλ πξνζεγγίδεηαη ν βαζκφο βησζηκφηεηαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο είλαη: 1. ε βηψζηκε αζηηθή δηαρείξηζε κε ζηφρν ηε δηαηήξεζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ, 47

48 2. ε εμνηθνλφκεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη 3. νη βηψζηκεο ρξήζεηο γεο Δπηινγή κεηαβιεηώλ Βάζεη ησλ παξαπάλσ θξηηεξίσλ, πξνθχπηνπλ νη παξαθάησ κεηαβιεηέο πνπ ζεσξείηαη αλαγθαίν λα εμεηάδνληαη: 1. Καζαξηφηεηα Γηαρείξηζε πγξψλ θαη ζηεξεψλ απνβιήησλ (θξηηήξην 1) 2. Γηαρείξηζε ελέξγεηαο (θξηηήξην 1) 3. Οη πδάηηλνη πφξνη (θξηηήξην 2) 4. Ζ πνηφηεηα ηνπ αέξα (θξηηήξην 2) 5. Σα εδάθε αλάγιπθν (θξηηήξην 2) 6. Αζηηθφ θαη πεξηαζηηθφ πξάζηλν (θξηηήξην 2) 7. Βηνπνηθηιφηεηα ρισξίδα (θξηηήξην 2) 8. Υξήζεηο γεο (θξηηήξην 3) 48

49 Γ ΜΔΡΟ 1. Υσξνηαμηθή δηάξζξσζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο 1.1 Θέζε Οξηνζέηεζε Γεσγξαθηθή δηαίξεζε Ο Γήκνο Γιπθάδαο είλαη ν κεγαιχηεξνο Γήκνο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Αηηηθήο. Γεηηληάδεη κε ηνπο Γήκνπο Διιεληθνχ, Αξγπξνχπνιεο θαη Βνχιαο, θαη βξέρεηαη ζηε ΝΓ πιεπξά ηεο απφ ην αξσληθφ. Γηνηθεηηθά, αλήθεη ζηελ πεξηθέξεηα Αηηηθήο θαη ζηε Ννκαξρία Αζελψλ. Υσξίδεηαη γεσγξαθηθά ζε επηά πεξηνρέο: ηελ Δπξπάιε (ζε απηή ζπκπεξηιακβάλεηαη ην θέληξν), ην Ππξλάξη Καξβειά Παιαηνρψξη, ηελ Αημσλή, ην πλεηαηξηζκφ Τπαιιήισλ Τπνπξγείνπ ηξαηησηηθψλ, ηελ πεξηνρή άκπσλ Ηθάξσλ, ηε πλνηθία ησλ Δξγαηηθψλ ηειερψλ, ηνπο Καθεπψιεο, ηελ Σεξςηζέα θαη ηελ Παλησλία (βι. ΥΑΡΣΖ 1). Έρεη γεσγξαθηθή ζέζε 37 o 52'48' ' N,23 o 45'12' ' E θαη έθηαζε ίζε κε πεξίπνπ η.κ. Ζ ρηιηνκεηξηθή απφζηαζε απφ ην θέληξν ηεο Αζήλαο είλαη 15ρικ., απφ ην ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά 18ρικ. θαη απφ ην Γηεζλέο Αεξνδξφκην Διεπζέξηνο Βεληδέινο 20ρικ. πεξίπνπ. Τκεηηφο Δηθόλα Γ.1: Γεσγξαθηθή Θέζε Πεξηνρήο Μειέηεο 49

50 1.2 Ηζηνξηθά ζηνηρεία θαη πεξηβαιινληηθνί - πνιηηηζηηθνί πόξνη ηεο πεξηνρήο κειέηεο Ζ Γιπθάδα απφ ηελ αξραηφηεηα κέρξη ζήκεξα ηελ πεξηνρή φπνπ ζήκεξα εθηείλεηαη ν Γήκνο ηεο Γιπθάδαο, ζηελ αξραηφηεηα ππήξρε ν δήκνο ηεο Αημσλήο, ν νπνίνο ήηαλ γλσζηφο γηα ηελ Αημσληθή Σξίγιε (ην κπαξκπνχλη), πνπ ςαξεπφηαλ ζηε ζάιαζζά ηεο. Κχξηα βάζε νηθνλνκηθήο άλζεζεο εθηφο απφ ηελ αιηεία ήηαλ θαη νη γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο. Ο κεγάινο αηηηθφο δήκνο ηεο Αημσλήο αλήθε, ζχκθσλα κε ηε δηαίξεζε ηνπ Κιεηζζέλε, ζηελ παξαιηαθή ηξηηηχ ηεο Κεθξνπίδνο θπιήο. Ο αξραίνο γεσγξάθνο ηξάβσλ (67 π.υ κ.υ.) πεξηγξάθνληαο ηνπο δήκνπο ηεο δπηηθήο Αηηηθήο κε ηε ζεηξά απφ ην Φάιεξν σο ην νχλην, αλαθέξεη ηελ Αημσλή κεηαμχ ηνπ Αιηκνχληνο θαη ησλ Αιψλ Αημσλίδσλ. Με βάζε απηά ηα ζηνηρεία είλαη δπλαηφ λα ππνινγηζηεί πεξίπνπ ε έθηαζε ηνπ δήκνπ ηεο Αημσλήο, αλ θαη ηα φξηά ηνπ δελ έρνπλ πξνζδηνξηζηεί κε αθξίβεηα. Ο Τκεηηφο θαη ε ζάιαζζα απνηεινχζαλ νπσζδήπνηε ηα θπζηθά φξηα ηνπ δήκνπ, αληίζηνηρα πξνο ηα αλαηνιηθά θαη ηα δπηηθά. Σν βφξεην φξην αθνινπζνχζε κάιινλ θάπνην απφ ηα κεγάια ξέκαηα ηνπ Τκεηηνχ πνπ θαηαιήγνπλ ζηε ζάιαζζα θνληά ζην Διιεληθφ. Σν λφηην φξην πξέπεη, ζχκθσλα κε ην ηξάβσλα, λα πεξηιάκβαλε θαη ηκήκα ηεο ζεκεξηλήο Βνχιαο. Δδψ, πάιη θάπνην θπζηθφ φξην, φπσο ε θνίηε ελφο απφ ηα ξέκαηα ηνπ Τκεηηνχ θάπνπ κεηαμχ Βνχιαο θαη Άλσ Βνχιαο, ζα απνηεινχζε ην ζχλνξν κε ην γεηηνληθφ δήκν ησλ Αιψλ Αημσλίδσλ. Ζ πεξηνρή ηεο Αημσλήο θαηνηθήζεθε, ζχκθσλα κε ηηο ελδείμεηο, ζε φιεο ηηο πεξηφδνπο ηεο αξραηφηεηαο, απφ ηελ πξντζηνξηθή επνρή σο ηα βπδαληηλά ρξφληα. Ζ ρεξζφλεζνο ηεο Πνχληαο πεξηιακβάλεηαη ζηηο ζέζεηο ηεο Αηηηθήο πνπ θαηνηθήζεθαλ ζηα λενιηζηθά ρξφληα ( π.υ.) αλ θαη δελ είλαη γλσζηά θηηξηαθά ιείςαλα απηήο ηεο πεξηφδνπ. ηελ πξσηνειιαδηθή επνρή ( π.υ.) αλήθεη ηάθνο πνπ βξέζεθε θνληά ζηελ παξαιία ζηα λφηηα ηεο Πνχληαο. Φαίλεηαη φηη θάπνπ εθεί ππήξρε παξαζαιάζζηνο πξσηνειιαδηθφο νηθηζκφο κε ην λεθξνηαθείν ηνπ. Βέβαηε ζεσξείηαη ε χπαξμε κπθελατθνχ νηθηζκνχ, ζηνλ νπνίν πξέπεη λα αλήθε 50

51 λεθξνηαθείν ηεο πζηεξνειιαδηθήο III Β-Γ πεξηφδνπ ( π.υ.) πνπ απνθαιχθζεθε ζηελ Αιπθή, ζηα αλαηνιηθά ηεο Πνχληαο. Κηίζκαηα ησλ κπθελατθψλ ρξφλσλ είραλ θαηαγξαθεί παιαηφηεξα ζε χςσκα πάλσ απφ ηνλ Αγ. Νηθφιαν, ζηηο πιαγηέο ηνπ Τκεηηνχ, ζηα αξηζηεξά ηεο ραξάδξαο ηνπ "Γπξηζκνχ". Σα ιείςαλα απηά δελ εληνπίζηεθαλ ζε λεφηεξεο έξεπλεο. Ζ Αημσλή ζεσξείηαη φηη απνηεινχζε ηε δσδέθαηε πφιε ηνπ Θεζέα, ηεο νπνίαο ην φλνκα είρε παξαιεηθζεί απφ ην ζρεηηθφ θαηάινγν ηνπ Φηιφρνξνπ, πνπ δηαζψδεη ν ηξάβσλ. Αγγεία ηεο γεσκεηξηθήο πεξηφδνπ (9νο - 8νο αη. π.υ.), πνπ βξέζεθαλ ζηελ Αιπθή καδί κε ηα κπθελατθά, δείρλνπλ φηη ε θαηνίθεζε ζπλερίζηεθε ρσξίο δηαθνπή θαη κεηά ην ηέινο ηεο Δπνρήο ηνπ Υαιθνχ. Καηά ηνπο αξρατθνχο (7νο-6νο αη. π.υ.) ε Αημσλή θαίλεηαη φηη παξνπζίαδε ηε κνξθή αγξνηηθήο θνηλφηεηαο. Πξνο ην ηέινο ηνπ 6νπ αη. π.υ. νη Αημσλείο, παξαθηλεκέλνη κάιινλ απφ ηελ αγξνηηθή πνιηηηθή ηνπ Πεηζίζηξαηνπ, εθρέξζσζαλ θαη θαιιηέξγεζαλ εληαηηθά ηα θηήκαηά ηνπο. Κέληξν ηνπ νηθηζκνχ ζηνπο θιαζηθνχο ρξφλνπο γίλεηαη ε πεξηνρή Ππξλάξη, φπνπ έρνπλ απνθαιπθζεί ηα πεξηζζφηεξα ιείςαλα θαηνηθηψλ απηήο ηεο πεξηφδνπ. Απφ εθεί, δίπια ζηνλ Αγ. Νηθφιαν, πεξλνχζε ε αξραία νδφο πξνο ην νχλην, δηαζρίδνληαο ην θέληξν ηνπ αξραίνπ δήκνπ. Καηά κήθνο ηεο εθηείλνληαλ αμηφινγα θιαζηθά λεθξνηαθεία κε επηβιεηηθά ηαθηθά κλεκεία. Ο πιεζπζκφο, ινηπφλ, είρε ζπγθεληξσζεί ζην εζσηεξηθφ, αιιά πνηέ δελ εγθαηαιείθζεθε ε παξαιία, γηαηί εθεί βξηζθφηαλ ην ιηκάλη ησλ Αημσλέσλ (ζηνλ φξκν πξνο Β. ηεο Πνχληαο). Καηά ηε ξσκατθή θαη βπδαληηλή πεξίνδν ν νηθηζκφο απιψζεθε ή κεηαθηλήζεθε πξνο ηελ πεξηνρή ηεο Πνχληαο, φπσο δείρλνπλ ζεκαληηθά νηθνδνκηθά ιείςαλα ησλ κεηαρξηζηηαληθψλ ρξφλσλ. Απφ ηελ αξραηφηεηα σο ηα ηέιε ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα ε πεξηνρή Αημσλή είρε δηαηεξήζεη ηνλ αγξνηηθφ ραξαθηήξα ηεο. Χο ην 1830 ηελ έθηαζε ηεο ζεκεξηλήο Γιπθάδαο θάιππηαλ δχν ζπλερφκελα ηνχξθηθα ηζηθιίθηα, πεξηιακβάλνληαο ηελ πεξηνρή απφ ην Υαζάλη σο ηε Βνχια θαη απφ ην δξφκν Αζελψλ - Βάξεο (ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Τκεηηνχ) σο ηε ζάιαζζα. Ζ πεξηνρή, κεηνλνκάζηεθε ζε Γιπθάδα ζηηο αξρέο ηνπ 20 αηψλα απφ θάπνηα πεγάδηα πνπ ππήξραλ κε γιπθφ λεξφ. Σν 1926 απνζπάζηεθε απφ ηελ θνηλφηεηα Μπξαρακίνπ πνπ σο ηφηε αλήθε θαη έγηλε αλεμάξηεηε θνηλφηεηα. Σν 1943 επήιζε δηνηθεηηθή κεηαβνιή κε ην Νφκν 239/43 θαη νη θνηλφηεηεο Γιπθάδαο θαη Διιεληθνχ 51

52 θαηαξγήζεθαλ. ηε ζέζε ηνπο δεκηνπξγήζεθε ν Γήκνο Δπξπάιεο κε έδξα ην ζπλνηθηζκφ Γιπθάδαο. Γχν ρξφληα αξγφηεξα κε αλαγθαζηηθφ λφκν ν Γήκνο Δπξπάιεο κεηνλνκάζηεθε ζε Γήκν Γιπθάδαο. Σα πξψηα ζπίηηα ρηίδνληαη ην 1920 θαη ζχληνκα αξρίδεη ε ηνπξηζηηθή εθκεηάιιεπζε ηεο παξαιίαο. Ζ Γιπθάδα αλαπηχζζεηαη ζε ζχγρξνλε ινπηξφπνιε. Οη κεγάιεο δηαζέζηκεο γηα βνζθή εθηάζεηο θαη ε πνηθηιία βιάζηεζεο ηεο Γιπθάδαο ζπλέβαιιαλ ζηελ απηάξθεηα ησλ θαηνίθσλ ηεο ζε είδε δηαηξνθήο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2 νπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Καηά ηε δηάξθεηα φκσο ηεο Καηνρήο ε Γιπθάδα βνκβαξδίζηεθε θαη θαηαζηξάθεθε ζρεδφλ νιφθιεξε ε ζπλνηθία ηνπ Βνζπφξνπ (θνληά ζην παιηφ αεξνδξφκην ηνπ Διιεληθνχ). ηε ζπλνηθία απηή δνχζαλ πεξίπνπ 100 ζπλνιηθά νηθνγέλεηεο πξνζθχγσλ πνπ δνχιεπαλ σο κηθξνεπαγγεικαηίεο, έκπνξνη θαη εξγάηεο ζηηο εξγαζίεο επέθηαζεο ηνπ αεξνδξνκίνπ. Πνιιέο νηθνγέλεηεο βξέζεθαλ ρσξίο ζηέγε θαη γχξσ ζην 1967, φηαλ απαιινηξίσζαλ ηηο θαηνηθίεο ηνπο γηα λα επεθηείλνπλ ην αεξνδξφκην. Παιηφηεξα Γιπθάδα νλνκαδφηαλ ε πεξηνρή ηεο ζεκεξηλήο Κάησ Γιπθάδαο, αθνχ ε Άλσ Γιπθάδα, δειαδή ε πεξηνρή ηεο Σεξςηζέαο, άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη πνιχ αξγφηεξα απφ ην ηελ πεξηνρή απηή ππήξραλ καληξηά, βνζθνηφπηα, νηθφπεδα θαη αιάλεο. Οη πξψηνη αγνξαζηέο γεο εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Σεξςηζέα ην 1933, φπνπ ηφηε ε εθεκεξίδα «Διεχζεξνο Άλζξσπνο» έδηλε έλα θνκκάηη γεο ζηελ πεξηνρή έλαληη νξηζκέλσλ θνππνληψλ θαη ελφο κηθξνχ ρξεκαηηθνχ πνζνχ. Σφηε ε Σεξςηζέα είρε ρσκαηφδξνκνπο, δελ είρε δίθηπν χδξεπζεο θαη ειεθηξνδφηεζεο, δελ ππήξρε ζπγθνηλσλία λα ηε ζπλδέεη κε άιιεο πεξηνρέο θαη δελ είρε θαζφινπ πξάζηλν. ήκεξα, ε Γιπθάδα δηαζρίδεηαη απφ ηε Λεσθφξν Βνπιηαγκέλεο πνπ ηε ρσξίδεη ζε Άλσ θαη Κάησ Γιπθάδα. Ζ Κάησ Γιπθάδα έρεη δεκφζηεο ππεξεζίεο, εκπνξηθά θέληξα, ρψξνπο δηαζθέδαζεο θαη αλαςπρήο. Γηαζέηεη ηέζζεξηο καξίλεο, ην γήπεδν ηνπ Γθνιθ, γήπεδν πνδνζθαίξνπ, θνιπκβεηήξηα γήπεδα ηέληο θαη κπάζθεη. Ζ Άλσ Γιπθάδα έρεη γεηηνληέο, κνλνθαηνηθίεο, πνιπθαηνηθίεο θαη είλαη ιηγφηεξν ππθλνθαηνηθεκέλε. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρεη αξρίζεη λα αλαπηχζζεηαη έληνλε εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ζηελ Άλσ Γιπθάδα. 52

53 1.2.2 Πεξηβαιινληηθνί Πνιηηηζηηθνί Πφξνη Γιππηφ Θέαηξν «Αημσλή» Ζ "Αημσλή" (δειαδή θαηζηθνπάδαξν), φπσο αλαθέξζεθε, ήηαλ έλαο κεγάινο θαη έλδνμνο αξραίνο ειιεληθφο δήκνο ηεο λφηηαο Αηηηθήο. Πεξηειάκβαλε έλα αξραίν ζέαηξν (δελ έρεη αλαζθαθεί), φπνπ δφζεθαλ πξψηεο εθηειέζεηο έξγσλ ηνπ νθνθιή. Γηα ηνλ ηφπν απηφ ν δηάζεκνο Έιιελαο αξρηηέθηνλαο Γεκήηξεο Πηθηψλεο πξφηεηλε έλαλ νιφθιεξν νηθηζκφ, ζρεδίαζε ιεπηνκεξψο θάζε επηκέξνπο ζπίηη, εθθιεζία, καγαδί, αγνξά θιπ., καδί κε πνιχ επηκειεκέλε πεξηβαιινληνινγηθή επεμεξγαζία. Αιιά απηή ε πξφηαζε πνηέ δελ έγηλε έξγν ειιείςεη πηζηψζεσλ. Οη ιεπηνκέξεηεο ηνπ ζρεδίνπ Πηθηψλε (έγηλαλ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 30) θαη έρνπλ δεκνζηεπζεί. Ζ θαηαζθεπή ηνπ ζεκεξηλνχ έξγνπ έγηλε κε ηελ επίβιεςε ηεο Νέιιαο Γθφιαληα, ε νπνία ην είρε κειεηήζεη θαη ζρεδηάζεη θαη κε ηε ζπλεξγαζία ηεο Γηεχζπλζεο Καηαζθεπήο Έξγσλ ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ θαη ηεο Σερληθήο Τπεξεζίαο ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο. Ζ θαηαζθεπή ηνπ ρξεκαηνδνηήζεθε απφ ην ΤΠΔΥΧΓΔ θαη απφ ην Γήκν Γιπθάδαο. Σα εγθαίληα ηνπ Γιππηνχ Θεάηξνπ ηεο ΑΗΞΧΝΖ ηνπ Γήκνπ έγηλαλ ζηηο 17 επηεκβξίνπ ηνπ 1992 πιαηζησκέλα απφ ζεηξά εθδειψζεσλ κε ηίηιν "Γηνξηέο Σέρλεο", αθηεξσκέλεο ζην Γηάλλε Ξελάθε. Απφ ηφηε θάζε θαινθαίξη ζην Γιππηφ Θέαηξν "ΑΗΞΧΝΖ" γίλνληαη πνιιέο εθδειψζεηο, πνπ ζπγθεληξψλνπλ ζεαηέο απφ φιν ην ιεθαλνπέδην. Δηθόλα Γ.2: Γιππηό Θέαηξν Αημσλήο 53

54 Γήπεδν Γθνιθ "Κσλζηαληίλνο Καξακαλιήο" Σν γήπεδν Γθνιθ ηεο Γιπθάδαο θαηαζθεπάζηεθε ην 1962 θαη είλαη δηεζλψλ πξνδηαγξαθψλ. Έρεη έθηαζε 530 πεξίπνπ ζηξέκκαηα, πνπ πεξηιακβάλεη: Σν θπξίσο γήπεδν γθνιθ 18 νπψλ, γήπεδα πξνπνλήζεσλ, δχν γήπεδα ηέληο, εζηηαηφξηα, κπαξ, εληεπθηήξην, αθαδεκία γθνιθ γηα λένπο αζιεηέο, ιέζρε λέσλ αζιεηψλ, ρψξνπο δεμηψζεσλ, απνδπηήξηα, ρψξν ζηάζκεπζεο θαη άιιεο βνεζεηηθέο εγθαηαζηάζεηο. Οη εγθαηαζηάζεηο ηνπ Γθνιθ Γιπθάδαο ζρεδηάζηεθαλ απφ ηνλ θσηζέδν αξρηηέθηνλα γεπέδσλ D. Harradine θαη έρνπλ ππνζηεί δχν ζεκαληηθέο βειηηψζεηο, κηα ιφγσ ηνπ Παγθνζκίνπ Δξαζηηερληθνχ Πξσηαζιήκαηνο Γθνιθ ην 1979 θαη κηα ην 1991 γηα ηηο αλάγθεο ησλ ΥΗ Μεζνγεηαθψλ Αγψλσλ Γθνιθ. Θεσξείηαη έλα απφ ηα θαιχηεξα γήπεδα ζην θφζκν. Ζ χπαξμε πεξηζζφηεξσλ απφ πεχθσλ, θαζψο θαη ε δπζθνιία ησλ δηαδξφκσλ ηνπ, ην θαζηζηνχλ πνιχ ειθπζηηθφ ζηνπο θαινχο παίθηεο. Ζ ζπληήξεζή ηνπ γίλεηαη κε ζχγρξνλα εηδηθά κεραλήκαηα θαη απφ πξνζσπηθφ εμεηδηθεπκέλν γηα Γθνιθ. Κάζε ρξφλν δηνξγαλψλνληαη ζεκαληηθνί αγψλεο θαη πξσηαζιήκαηα, ελψ ν ρψξνο πξνζθέξεηαη θαη γηα ηελ δηεμαγσγή δεμηψζεσλ, ζπλεζηηάζεσλ, γεπκάησλ εξγαζίαο θιπ. Δηθόλα Γ.3: Γήπεδν Γθνιθ Γιπθάδαο 54

55 Παξαιία ηε Γιπθάδα ππάξρνπλ εηδηθά θαηαζθεπαζκέλα κηθξά ιηκάληα, θαηά κήθνο ηεο αθηήο ηνπ Γήκνπ πξννξηζκέλα εηδηθά γηα ηελ εμππεξέηεζε ζθαθψλ αλαςπρήο, ζαιακεγψλ, ηνπξηζηηθψλ πινίσλ ή πινηαξίσλ ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε ζαιάζζηα ςπραγσγία ή ην λαπηηθφ αζιεηηζκφ. Δηθόλα Γ.4: Μαξίλα Γιπθάδαο Ζ Μαξίλα Γιπθάδαο απνηειείηαη απφ 4 ιεθάλεο, ηελ 1 ε, 2 ε, 3 ε, 4 ε θαη έρεη γεληθά είζνδν κε γεσγξαθηθέο ζπληεηαγκέλεο 37 o 51'30' ' N,23 o 45'30' ' E. Πεξηιακβάλεη ζαιάζζην ρψξν θαζψο θαη ρεξζαία δψλε αθηήο, δειαδή ακκψδε παξαιία ζπλνιηθνχ κήθνπο 3 ρικ. Ζ απφζηαζε κεηαμχ ηεο 1 εο θαη 2 εο ιεθάλεο είλαη 250 κ. πεξίπνπ, κεηαμχ ηεο 2 εο θαη 3 εο ιεθάλεο είλαη 150 κ. πεξίπνπ, κεηαμχ 3 εο θαη 4 εο ιεθάλεο είλαη 300 κ. πεξίπνπ θαη κεηαμχ 4 εο ιεθάλεο θαη νξίνπ 350 κ. πεξίπνπ κε φιεο ηηο ιηκεληθέο εγθαηαζηάζεηο θαη θηηξηαθέο θαηαζθεπέο πνπ βξίζθνληαη ζην ρψξν ηεο Μαξίλαο. 55

56 Δηθόλα Γ.5: Μαξίλεο Γιπθάδαο Ζ ρσξεηηθφηεηα ηεο είλαη 810 ζθάθε θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ 1 ε ιεθάλε 180 ζθάθε, ζηελ 2 ε ιεθάλε 100 ζθάθε, ζηελ 3 ε ιεθάλε 280 ζθάθε θαη ζηελ 4 ε ιεθάλε 250 ζθάθε. Ζ παξαιία πξνζθέξεηαη εθηφο ηεο θνιχκβεζεο θαη γηα πεξίπαην, πνηφ ή θαγεηφ θαζψο ιεηηνπξγνχλ εζηηαηφξηα, θαθεηέξηεο θαη κπαξ θαηά κήθνο ηεο θαζψο θαη έλα ινπλαπάξθ ζην ηέξκα ηεο, εδψ θαη αξθεηά ρξφληα. Δηθόλα Γ.6: Καθεηέξηεο ζηηο Μαξίλεο 56

57 2. Φπζηθό Πεξηβάιινλ 2.1 Φπζηνγξαθία-Δδάθε Ζ πιεξνθνξία γηα ην έδαθνο ηεο Γιπθάδαο αληιείηαη απφ ηνλ Δδαθνινγηθφ Υάξηε ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Γαζηθψλ Δξεπλψλ (ΗΓΔ). Ζ πεξηνρή θαιχπηεηαη απφ ηα Φχιια Υάξηνπ Αζήλα Κνξσπί θαη Αζήλα Πεηξαηάο θιίκαθαο 1:50000 (κε βάζε ηε δηαλνκή ηεο Γεσγξαθηθήο Τπεξεζίαο ηξαηνχ). Ζ πιεξνθνξία σζηφζν απηή, βξίζθεηαη κφλν ζην πξψην θαζψο ε ππφινηπε πεξηνρή έρεη ραξαθηεξηζηεί νηθνδνκεκέλε (βι. ΥΑΡΣΖ 5). πλεπψο ην ηκήκα ηνπ Τκεηηνχ (πξφπνδεο) πνπ ζπλνξεχεη κε ηε Γιπθάδα απνηειεί ην πεξηαζηηθφ ηκήκα ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη σο έδαθνο ζην ράξηε απηφ. Με βάζε ηνλ εδαθνινγηθφ ράξηε, ην έδαθνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο έρεη ηχπν: C7C3-825 GX3NΒ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζηελ πιεπξά ηνπ Τκεηηνχ πάλσ απφ ηνλ νηθηζκφ πλεηαηξηζκνχ Καθεπσιψλ κέρξη ηα ζχλνξα Αξγπξνχπνιεο Γιπθάδαο ζπλαληψληαη, ζε δηάθνξεο πεξηνρέο, ακηγείο ζπζηάδεο Υαιέπηνπ Πεχθεο κε εθζέζεηο Βφξεηεο θαη Νφηηεο. Όκσο φπνπ νη ζπλζήθεο δελ είλαη ηφζν επλντθέο ε Υαιέπηνο Πεχθε εκθαλίδεηαη κε ζακλψδε κνξθή φπσο ζηελ πεξηνρή Ππξλάξη Γιπθάδαο ή θαη κε λαλψδε κνξθή φηαλ ηα εδάθε είλαη αβαζή. Ο ράξηεο παξέρεη αθφκα πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην κεηξηθφ πιηθφ ηνπ πνπ είλαη νη ζθιεξνί αζβεζηφιηζνη θαη κε άιια ζηνηρεία φπσο ην φηη πξφθεηηαη γηα βξαρψδεο, αβαζέο έδαθνο κε απνζηξνγγπιεκέλεο θνξπθέο θαη κέηξηεο θιίζεηο. Σέινο ε δηάβξσζε (ραξαδξσηηθή) είλαη κεδεληθή έσο κέηξηα θαη ν βαζκφο αλζξσπνγελνχο επίδξαζεο ζηε θπζηθή βιάζηεζε, έληνλνο. Σε ζεζκηθή πξνζηαζία ηνπ νξεηλνχ φγθνπ ηνπ Τκεηηνχ πξνβιέπεη ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα «Πεξί Εσλψλ ξχζκηζεο θαη πξνζηαζίαο ηνπ φξνπο Τκεηηφο» ( ΦΔΚ 544 Γ / ), φπνπ θαζνξίζηεθαλ δχν δψλεο πξνζηαζίαο, κε πεξηνξηζκνχο ζηελ ρξήζε θαη ηελ δφκεζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε πιένλ νξεηλή δψλε Α, θαζνξίζηεθε σο ρψξνο αλαςπρήο θαη πεξηπάηνπ, ελψ πεξηθεξεηαθά ζε απηήλ ε δψλε Β, θαζνξίζηεθε γηα εγθαηάζηαζε κφλν θνηλσθειψλ θαη θνηλφρξεζησλ ιεηηνπξγηψλ (βι. ΥΑΡΣΖ 1). Έθηνηε έρεη ππνζηεί δηάθνξεο ηξνπνπνηήζεηο πνπ αθνξνχλ θπξίσο ζην θαζνξηζκφ ησλ επηηξεπφκελσλ ρξήζεσλ ζηηο δψλεο απηέο. ηελ εηθφλα πνπ αθνινπζεί 57

58 απεηθνλίδεηαη ε ηειεπηαία πξφηαζε ηξνπνπνίεζεο ηνπ ήδε ηζρχνληνο Πξνεδξηθνχ Γηαηάγκαηνο απφ ην ΤΠΔΥΧΓΔ πνπ αθνξά ζην δηαρσξηζκφ ηνπ Τκεηηνχ ζε 8 δψλεο πξνζηαζίαο αληί ησλ 2 ήδε ππαξρφλησλ. Δηθόλα Γ.7: Πξνηεηλόκελεο δώλεο Γηαρσξηζκνύ ηνπ Τκεηηνύ Αθφκα, γηα ηνλ Τκεηηφ ηζρχνπλ: 1. Έρεη ραξαθηεξηζηεί «Σνπίν ηδηαίηεξνπ Αηζζεηηθνχ Κάιινπο» (Άξζξν 1 Ν. 1469/50, θαη κε ηελ Τ.Α ηνπ ΦΔΚ 669/ ). 2. Με ην Π.Γ 91/ (ΦΔΚ 31Α / ) θεξχρζεθε σο «αηζζεηηθφ δάζνο», ε πεξί ηελ Ηεξά Μνλή Καηζαξηαλήο παξαρσξεζείζα ζηε Φηινδαζηθή Έλσζε Αζελψλ (ΦΔΑ) έθηαζε, θαη πξνρψξεζε ζε αλαδάζσζε έθηαζε ζπλνιηθνχ εκβαδνχ ζηξεκκάησλ. 3. Με ηελ Τπνπξγηθή Απφθαζε 38070/1972/ (ΦΔΚ 683 Β / ) ηδξχζεθε κφληκν θαηαθχγην ζεξακάησλ ζηελ πεξηνρή Τκεηηνχ. 4. ην ζχλνιν ηεο έθηαζεο ηνπ, έρεη εληαρζεί κε ηνλ θσδηθφ GR , ζην «Γίθηπν Πεξηνρψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο κε Ηδηαίηεξε Οηθνινγηθή Αμία» (Δπξσπατθφ Γίθηπν Φχζε 2000 / Ναtura 2000), πξνθεηκέλνπ λα 58

59 πξνζηαηεπζεί ζχκθσλα κε ηηο πξνδηαγξαθέο θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο Οδεγίαο 92 / 43 ηεο ΔΟΚ. 2.2 Κιίκα Ζ Γιπθάδα φπσο θαη ε Αηηηθή έρεη μεξφ θιίκα (κεζνγεηαθφ) κε ήπηνπο θαη βξνρεξνχο ρεηκψλεο, ζεξκά θαη μεξά θαινθαίξηα θαη κεγάιε ειηνθάλεηα φιν ζρεδφλ ην ρξφλν. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο, πνπ ραξαθηεξίδεη γεληθφηεξα θαη ηελ Διιάδα, είλαη φηη νη επνρέο δελ ηεξνχλ απφιπηα ηε δηαδνρή ηνπο ζηελ ηξίκελε δηάξθεηά ηνπο, νχηε θαη ηα ηδηαίηεξά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά. Σν έηνο κπνξεί λα ρσξηζηεί θπξίσο ζε δχν επνρέο: Σελ ςπρξή θαη βξνρεξή ρεηκεξηλή πεξίνδν πνπ δηαξθεί απφ ηα κέζα ηνπ Οθησβξίνπ θαη κέρξη ην ηέινο Μαξηίνπ θαη ηε ζεξκή θαη άλνκβξε επνρή πνπ δηαξθεί απφ ηνλ Απξίιην έσο ηνλ Οθηψβξην. Ζ δηάξθεηα ηεο άλνημεο θηάλεη κέρξη ηα κέζα Μαΐνπ πεξίπνπ γηαηί απφ ηφηε αξρίδνπλ νη ζεξκέο θαινθαηξηλέο κέξεο. Σν θαινθαίξη αξρίδεη απφ ηα κέζα Μαΐνπ θαη πνιιέο θνξέο θαιχπηεη θαη ην επηέκβξην. Παξαηεξείηαη ρξνληθφο πεξηνξηζκφο ηεο άλνημεο θαη ηνπ θζηλνπψξνπ θαη ρξνληθή δηεχξπλζε ηνπ θαινθαηξηνχ θαη ηνπ ρεηκψλα Θεξκνθξαζία Ζ Δζληθή Μεηεσξνινγηθή Τπεξεζία δελ παξέρεη δεδνκέλα πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην θιίκα ζηε Γιπθάδα. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέγεηαη ν δήκνο ηνπ Διιεληθνχ, γηα ηνλ νπνίν παξέρνληαη δεδνκέλα θαη ν νπνίνο γεηηληάδεη ηεο Γιπθάδαο. Οη δχν δήκνη ινηπφλ, ζεσξείηαη φηη έρνπλ παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ζπλεπψο κπνξνχλ λα εμαρζνχλ αμηφπηζηεο πιεξνθνξίεο εμίζνπ ζρεηηθά κε ην θιίκα ηεο Γιπθάδαο. ην παξαθάησ δηάγξακκα ησλ εηψλ παξέρεηαη ε ειάρηζηε, κέζε θαη κεληαία ζεξκνθξαζία ζην Διιεληθφ. 59

60 Διάρηζηε κεληαία ζεξκνθξαζία Μέζε κεληαία ζεξκνθξαζία Μέγηζηε κεληαία ζεξκνθξαζία Γηάγξακκα Γ.1: Η ειάρηζηε, κέζε θαη κέγηζηε κεληαία ζεξκνθξαζία ζην Διιεληθό 1 ν Δμάκελν ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ Διάρηζηε Μεληαία Θεξκνθξαζία Μέζε Μεληαία Θεξκνθξαζία Μέγηζηε Μεληαία Θεξκνθξαζία ν Δμάκελν ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ Διάρηζηε Μεληαία Θεξκνθξαζία Μέζε Μεληαία Θεξκνθξαζία Μέγηζηε Μεληαία Θεξκνθξαζία Πίλαθαο Γ.1: Σηκέο ειάρηζηεο, κέζεο θαη κεληαίαο ζεξκνθξαζίαο ζην Διιεληθό Παξαηεξψληαο ην δηάγξακκα: ε ειάρηζηε ζεξκνθξαζία θπκαίλεηαη κεηαμχ 7 22 o C, ε κέζε ζεξκνθξαζία θπκαίλεηαη κεηαμχ o C ε κέγηζηε ζεξκνθξαζία κεηαμχ o C θαη 60

61 Ζ Γιπθάδα απνδείρηεθε, κε κεηξήζεηο πνπ έγηλαλ ην 2004 απφ ην Δζληθφ αζηεξνζθνπείν Αζελψλ, φηη αλήθεη ζηηο πεξηνρέο πνπ εκθαλίδνπλ απνθιίζεηο 1 o C απφ ηηο θιηκαηηθέο ηηκέο κέγηζηεο θαη ειάρηζηεο ζεξκνθξαζίαο ησλ εηψλ Σα απνηειέζκαηα απηά θαίλνληαη ζηηο παξαθάησ εηθφλεο. Δηθόλα Γ.8: Υάξηεο απόθιηζεο κέγηζηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ έηνπο 2004 από ηηο θιηκαηηθέο ηηκέο ησλ εηώλ Δηθόλα Γ.9: Υάξηεο απόθιηζεο ειάρηζηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ έηνπο 2004 από ηηο θιηκαηηθέο ηηκέο ησλ εηώλ

62 2.2.2 Τγξαζία ηνπ αέξα Σν πνζνζηφ πγξαζίαο ηνπ αέξα παξέρεηαη νκνίσο απφ ηελ Δ.Μ.Τ. γηα ην Διιεληθφ θαη ζεσξείηαη φηη ζπκπίπηεη κε απηφ ηεο Γιπθάδαο. ην παξαθάησ δηάγξακκα θαίλεηαη φηη ε κέζε κεληαία πγξαζία θπκαίλεηαη κεηαμχ 47% (ηνπο κήλεο Ηνχιην θαη Αχγνπζην) θαη 70% ηνπο κήλεο Ννέκβξην, Γεθέκβξην, Ηαλνπάξην θαη Φεβξνπάξην. 1 ν Δμάκελν ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ Μέζε Μεληαία Τγξαζία ν Δμάκελν ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ Μέζε Μεληαία Τγξαζία Γηάγξακκα Γ.2 θαη Πίλαθαο Γ.2: Η κεληαία πγξαζία ζην Διιεληθό Βξνρή Απφ ηελ Δ.Μ.Τ. νκνίσο παξέρνληαη δεδνκέλα γηα ην Διιεληθφ, θαη ζπλεπψο γηα ηε Γιπθάδα, πνπ αθνξνχλ ζην χςνο ηεο βξνρήο κεηξεκέλν ζε mm. Αθφκα δίδνληαη νη ζπλνιηθέο κέξεο βξνρήο γηα θάζε κήλα. Σν παξαθάησ δηάγξακκα ξαβδφγξακκα δίλεη ηηο ηηκέο απηέο. 62

63 1 ν Δμάκελν ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ Μέζε Μεληαία Βξνρόπησζε πλνιηθέο Μέξεο Βξνρήο ν Δμάκελν ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ Μέζε Μεληαία Βξνρόπησζε πλνιηθέο Μέξεο Βξνρήο Γηάγξακκα Γ.3 θαη Πίλαθαο Γ.3: Η κεληαία βξνρόπησζε ζε (mm) ζην Διιεληθό Όπσο είλαη αλακελφκελν ην κηθξφηεξν χςνο βξνρήο παξαηεξείηαη ηνλ Ηνχλην, Ηνχιην θαη Αχγνπζην ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο ιηγφηεξεο εκέξεο βξνρήο, ελψ ην κεγαιχηεξν χςνο παξαηεξείηαη ην Ννέκβξην, Γεθέκβξην θαη Ηαλνπάξην ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πεξηζζφηεξεο εκέξεο βξνρήο. Αξηζκεηηθά ην χςνο βξνρήο θπκαίλεηαη κεηαμχ 5 64 mm θαη νη ζπλνιηθέο εκέξεο βξνρήο ην κήλα κεηαμχ Έληαζε ηνπ αλέκνπ Γηα ηε έληαζε ηνπ αλέκνπ νκνίσο παξέρνληαη δεδνκέλα απφ ηελ Δ.Μ.Τ. γηα ην Διιεληθφ. Αληηζηνίρσο νη ηηκέο απηέο ζεσξείηαη φηη ζπκπίπηνπλ γηα ηε Γιπθάδα θαη θαίλνληαη ζην παξαθάησ ξαβδφγξακκα. 63

64 Ραβδόγξακκα Γ.1: Η κεληαία έληαζε ηνπ αλέκνπ ζην Διιεληθό 1 ν Δμάκελν ΗΑΝ ΦΔΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΗ ΗΟΤΝ Μέζε Μεληαία Γηεύζπλζε Αλέκσλ Μέζε Μεληαία Έληαζε Αλέκσλ Β Β Β Ν Ν Ν ν Δμάκελν ΗΟΤΛ ΑΤΓ ΔΠ ΟΚΣ ΝΟΔ ΓΔΚ Μέζε Μεληαία Γηεύζπλζε Αλέκσλ Μέζε Μεληαία Έληαζε Αλέκσλ Β Β Β Β Β Β Πίλαθαο Γ.4: Σηκέο ηεο κεληαίαο έληαζεο ηνπ αλέκνπ ζην Διιεληθό Όπσο παξαηεξείηαη ε έληαζε ηνπ αλέκνπ ζε θφκβνπο (Knots) θπκαίλεηαη κεηαμχ ησλ ηηκψλ Ζ έληαζε ηνπ αλέκνπ δειαδή εθθξάδεηαη κέζσ ηεο ηαρχηεηάο ηνπ, εθφζνλ ν θφκβνο είλαη κνλάδα κέηξεζεο ηαρχηεηαο θαη ηζνχηαη κε έλα λαπηηθφ κίιη αλά ψξα. 2.3 Πνηόηεηα Αέξα Ζ πνηφηεηα ηνπ αέξα γηα κία πεξηνρή εθθξάδεηαη θπξίσο κέζσ ηεο ζπγθέληξσζεο ζηελ αηκφζθαηξα ησλ ζηνηρείσλ: 1. CO 2 :Γηνμείδην ηνπ άλζξαθα 2. CO :Μνλνμείδην ηνπ άλζξαθα 3. NO 2 :Γηνμείδην ηνπ αδψηνπ 4. NO :Μνλνμείδην ηνπ αδψηνπ 5. CO 2 :Αησξνχκελα ζσκαηίδηα Σα ζηνηρεία απηά θαη νη επηπηψζεηο ηεο κεγάιεο ζπγθέληξσζήο ηνπο ζηελ αηκφζθαηξα αλαιχνληαη πεξηζζφηεξν ζην ΜΔΡΟ Β ηεο εξγαζίαο απηήο. 64

65 Σν Σκήκα Πνηφηεηαο Αηκφζθαηξαο, πνπ αλήθεη ζηε Γ/λζε Διέγρνπ Αηκνζθαηξηθήο Ρχπαλζεο θαη Θνξχβνπ (ΔΑΡΘ) ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ είλαη ππεχζπλν γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ δηθηχνπ κέηξεζεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο ηεο πεξηνρήο Αζελψλ. Ζ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ απηψλ γηα ην 2008, θαζψο θαη ε δηαρξνληθή εμέιημε απφ ην 1984, πεξηέρεηαη ζηελ Έθζεζε 2008 «Ζ Αηκνζθαηξηθή Ρχπαλζε ζηελ Αζήλα», πνπ εθδφζεθε ηνλ Απξίιην ηνπ 2009 θαη είλαη δηαζέζηκε ζε ειεθηξνληθή κνξθή ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ. Δηθόλα Γ.10: Υάξηεο ηεο πεξηνρήο Αηηηθήο πνπ εκθαλίδνληαη νη ζέζεηο κέηξεζεο ηεο αηκνζθαηξηθήο ξύπαλζεο. Όπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ ράξηε δελ ππάξρεη ζηαζκφο κέηξεζεο ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ζηνηρείσλ αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο ζηε Γιπθάδα. Θα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ην γεγνλφο απηφ ππνδειψλεη φηη ε ζπγθέληξσζή ηνπο είλαη ζε ρακειά επίπεδα ή ακειεηέα θαη ζπλεπψο δελ ρξήδεη παξαθνινχζεζεο. 2.4 Τδάηηλνη Πόξνη Σα χδαηα κπνξεί λα είλαη εδάθεηα ή ππεδάθεηα, πνηάκηα, ιηκλαία ή ζαιάζζηα. ηε Γιπθάδα φηη ειέγρεηαη απφ πδάηηλνπο πφξνπο είλαη: α) Σα ξέκαηα (πεξηνδηθή ξνή νκβξίσλ πδάησλ) 65

66 β) Τπφγεηα λεξά (θξεάηηνο νξίδνληαο γηα εθεδξηθή ρξήζε ζε πεξηφδνπο ιεηςπδξίαο) γ) Παξάθηηα χδαηα H εχξεζε ηεο πιεξνθνξίαο γηα ηνπο πδάηηλνπο πφξνπο ηεο πεξηνρήο κειέηεο πξνέθπςε απφ ηα εμήο ζηνηρεία: 1. ν Τδξνγεσινγηθφο Υάξηεο Λεθαλνπεδίνπ Αζελψλ ζε θιίκαθα 1:50000 (βι ΥΑΡΣΖ 6) ηνπ Αιιειεπίζεζε ξπκνηνκηθψλ δηαγξακκάησλ, ηνπ 1972 θαη παιαηφηεξα, κε ηα ζεκεξηλά νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα φπνπ εληνπίδνληαη ηα πξνυπάξρνληα ξέκαηα (βι. ΥΑΡΣΖ 4) 3. Υάξηεο ξεκάησλ, ρεηκάξξσλ θαη ξπαθίσλ ηνπ Ννκνχ Αηηηθήο πνπ βάζεη ΦΔΚ281/ Γ, ραξαθηεξίδνληαη ηδηαίηεξνπ πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθέξνληνο. 4. Πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά παξάθηησλ πδάησλ απφ ην ΤΠΔΥΧΓΔ. Ο πδξνγεσινγηθφο ράξηεο πξνέθπςε απφ κία έξεπλα πνπ δηεμήγε ν Οξγαληζκφο Ρπζκηζηηθνχ ρεδίνπ θαη Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο Αζήλαο ζε ζπλεξγαζία κε ην Δ.Μ.Π ζρεηηθά κε ηηο πδξνγεσινγηθέο ζπλζήθεο θαη ην θαζεζηψο εθκεηάιιεπζεο ππνγείσλ λεξψλ ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ησλ Αζελψλ. ην ράξηε απηφ ε Αηηηθή ρσξίδεηαη ζε πδξνινγηθέο ελφηεηεο θαη γηα θάζε κία δίλεηαη ε ιηζνινγηθή πεξηγξαθή θαη ε πδξνγεσινγηθή ζπκπεξηθνξά ηεο. Γηα ηε Γιπθάδα ινηπφλ πξνθχπηεη φηη εληνπίδνληαη λενγελείο απνζέζεηο (κάξγεο, ςακκνχρεο κάξγεο, ςακκίηεο, θξνθαινπαγή θαη άζηξσηνη ηξαβεξηηλνεηδείο αζβεζηφιηζνη). Πξφθεηηαη γηα πξαθηηθά πδαηνζηεγείο ζρεκαηηζκνχο έσο εκηπεξαηνί θαηά ζέζεηο, κε πεξηνξηζκέλν ελδηαθέξνλ εθκεηάιιεπζεο γηα ην Λεθαλνπέδην. Ζ έξεπλα απηή απέδεημε αθφκα, έπεηηα απφ εθηεηακέλεο πδξνρεκηθέο αλαιχζεηο, φηη ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο κειέηεο έρνπλ πεξηνξηζκέλεο ζπλζήθεο ηξνθνδνζίαο θαη αλαλέσζεο θη έρνπλ ππνζηεί, ζρεδφλ ζην ζχλνιφ ηνπο, κέηξηα έσο εληνλφηαηε αλζξσπνγελή ξχπαλζε. Αθφκα, έρεη πξνθχςεη φηη ηα ππφγεηα λεξά έρνπλ ππνζηεί θαη πθαικχξσζε. Σειηθά δηαπηζηψλεηαη φηη ηα ππφγεηα λεξά ηεο πεξηνρήο ζην ζχλνιφ ηνπο ζεσξνχληαη αθαηάιιεια γηα χδξεπζε θαη άξδεπζε. 66

67 Ήδε απφ ην 1996 μεθίλεζε ε πξψηε θάζε θαζαξηζκνχ ησλ πδάησλ πνπ θαηαιήγνπλ ζην αξσληθφ (πξσηνβάζκηα θαζίδεζε). Ζ εγθαηάζηαζε ηνπ ζπζηήκαηνο Βηνινγηθνχ Καζαξηζκνχ ζηελ Φπηάιιεηα θαη ζπλεπψο ε δεχηεξε θάζε θαζαξηζκνχ ησλ πδάησλ (βηνινγηθή επεμεξγαζία), πξαγκαηνπνηήζεθε ην Έθηνηε ε πνηφηεηα ησλ πδάησλ ηνπ αξσληθνχ έρεη αλαβαζκηζζεί ζεκαληηθά. Ζ ξχπαλζε απφ ηα απφβιεηα ηνπ ιεθαλνπεδίνπ ηεο Αηηηθήο, πνπ δεκηνπξγνχληαλ απφ ηνπο νρεηνχο ιφγσ ηεο έιιεηςεο δηθηχνπ αγσγψλ απνρέηεπζεο θαη θαηάιιειεο επεμεξγαζίαο ηνπο, έρεη εμαιεηθζεί. Σα λεξά είλαη ηψξα αξθεηά δηαπγή θαη θαζαξά. Ζ χδξεπζε ηεο πεξηνρήο, φπσο θαη νιφθιεξνπ ηνπ ιεθαλνπεδίνπ γίλεηαη απφ ην δίθηπν ηεο ΔΤΓΑΠ. Πιεξνθνξία γηα ζεκεία δπλαηφηεηαο γεσηξήζεσλ ζε πεξίνδν ιεηςπδξίαο δελ ππάξρεη. Ζ αιιειεπίζεζε ησλ ξπκνηνκηθψλ ζρεδίσλ, βάζεη ησλ ΦΔΚ276Α / , ΦΔΚ60Γ / , ΦΔΚ19/ , ΦΔΚ66Γ / , κε ηα ζεκεξηλά νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα απνθαιχπηεη έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ ξεκάησλ πνπ έρνπλ κπαδσζεί. Χζηφζν έπεηηα απφ ηηο πιεκκχξεο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, πξαγκαηνπνηήζεθαλ πνιιά αληηπιεκκπξηθά έξγα ζηελ πεξηνρή. ην πιαίζην απηψλ έγηλαλ εθζθαθέο θαηά κήθνο θάπνησλ απφ ηα κπαδσκέλα ξέκαηα, θαη ηνπνζεηήζεθαλ αγσγνί νκβξίσλ πδάησλ νξζνγσληθήο δηαηνκήο. Έλαο απφ απηνχο δηέξρεηαη ππνγείσο απφ ηελ νδφ Γξεγνξίνπ Λακπξάθε, φπνπ ηα φκβξηα εθρχλνληαη ζηελ παξαιία Αζηέξηα, ελψ απφ έλαλ άιιν εθρχλνληαη ζηελ 3 ε Μαξίλα. ρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ησλ πδάησλ ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο ηεο Γιπθάδαο, ε Γηεχζπλζε Παξαθνινχζεζεο ηεο Κεληξηθήο Τπεξεζίαο Τδάησλ ηνπ ΤΠΔΥΧΓΔ, δηελεξγεί Πξφγξακκα Παξαθνινχζεζεο Νεξψλ Κνιχκβεζεο ζηηο αθηέο ηεο Διιάδαο. χκθσλα κε ηελ αλαθνξά ηνπ 2008 ινηπφλ, νη αθηέο ηεο Γιπθάδαο πιεξνχλ ζε πνζνζηφ πάλσ απφ 80% ηηο επηζπκεηέο θαη / ή ηηο ππνρξεσηηθέο ηηκέο ηεο Οδεγίαο 76/160/ΔΟΚ. Ο λφκνο ελαξκφληζεο ηεο νδεγίαο απηήο, Ν3199/2003, αθνξά ζηνλ θαζνξηζκφ νξίσλ ηηκψλ γηα: 1. ηηο παξακέηξνπο νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή θαη θνινβαθηεξηνεηδή θνπξαλψδνπο πξνειεχζεσο θαη 67

68 2. ηηο θπζηθνρεκηθέο κε εξγαζηεξηαθά εθηηκνχκελεο (νξπθηέιαηα, επηθαλεηνδξαζηηθέο νπζίεο, θαηλφιεο) θαη ηηο νπηηθά παξαηεξνχκελεο παξακέηξνπο (ρξψκα θαη επηπιένληα αληηθείκελα). Σέινο απφ ηα δηαγξάκκαηα ηνπ ΦΔΚ281Γ / , πξνθχπηεη φηη δελ ππάξρεη θάπνην ξέκα πνπ λα έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ηδηαίηεξνπ πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθέξνληνο. Σν ραξαθηεξηζκέλν σο ξέκα πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθέξνληνο ηνπ Ννκνχ Αηηηθήο πνπ βξίζθεηαη πιεζηέζηεξα ηεο Γιπθάδαο είλαη απηφ ηεο Πηθξνδάθλεο, πνπ εθβάιιεη ζην Φαιεξηθφ φξκν, θαη απέρεη απφ απηή πεξίπνπ 5,5 ρικ. 2.5 Βηνπνηθηιόηεηα Ζ βηνπνηθηιφηεηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο κπνξεί λα πεξηγξαθεί κέζσ ηεο ηρζπνπαλίδαο ηεο ζάιαζζαο θαη ηεο ρισξίδαο θαη παλίδαο ηνπ Τκεηηνχ. χκθσλα κε κειέηε ηεο Δηαηξίαο Τπνβξπρίσλ Δξεπλψλ γηα ηνλ ππνζαιάζζην ρψξν ηνπ αξσληθνύ, ζην ζαιάζζην νηθνζχζηεκα ηεο Γιπθάδαο εληνπίδνληαη ζπφγγνη, αλεκψλεο, αζηεξίεο, θξηλνεηδή, ζπεηξνγξάθνη, πξσηνχιεο, δίζπεηξα, θπξίαλζνη θαη αζθίδηα. Αθφκα ρηαπφδηα, ζνππηέο, ζθνξπηνί, ζαινχβαξδνη, ιίρλνη, ζηείξα, ιείηζεο, κπαξκπνχληα θαη ξνθνί. Δηθόλα Γ.11: πόγγνη θαη κπαξκπνύληα ραξαθηεξηζηηθά είδε ηεο ηρζπνπαλίδαο ηνπ αξσληθνύ Ο αξηζκφο ησλ εηδψλ πνπ δνπλ ζηνλ αξσληθφ δελ έρεη πξνζδηνξηζζεί αθφκα, σζηφζν είλαη δπλαηφ λα ζπλαληήζεη θαλείο ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εηδψλ ηνπ Διιεληθνχ Βπζνχ. Οη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο είλαη απηέο πνπ δηακνξθψλνπλ ην ζρήκα, ηελ θίλεζε, ηελ δηαηξνθή θαη γεληθφηεξα ηνλ ηξφπν δσήο ησλ ςαξηψλ. ηελ πεξηνρή ησλ 68

69 αθηψλ ηνπ αξσληθνχ ππάξρεη νκνηνκνξθία πεξηβαιινληηθψλ ζπλζεθψλ. Ζ ζεξκνθξαζία θπκαίλεηαη απφ 21 C ην θαινθαίξη κέρξη 11 C ην ρεηκψλα. Ο Τκεηηόο είλαη κνλαδηθφο ζε ρισξίδα, κε πεξηζζφηεξα απφ 600 είδε θπηψλ, απφ ηα νπνία ηα 40 είλαη ελδεκηθά ηεο Διιάδαο. Μεξηθά απφ ηα είδε απηά πξνζηαηεχνληαη κε Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα, κε ηε πλζήθε ηεο Βέξλεο θαζψο θαη κε Απνθάζεηο ηεο Δ.Δ. Απφ άπνςε βιάζηεζεο δηαθξίλνληαη ηα αθφινπζα : A) Οηθνζχζηεκα Υαιέπηνπ Πεχθεο (Pinus halepensis), B) Οηθνζχζηεκα Σξαρείαο Πεχθεο (Pinus brutia), C) Οηθνζχζηεκα Αείθπιισλ Πιαηχθπιισλ θαη D) Υνξηνιηβαδηθέο εθηάζεηο. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ζην ηκήκα ηνπ Τκεηηνχ πνπ ζπλνξεχεη κε ηε Γιπθάδα εληνπίδεηαη ε Υαιέπηνο Πεχθε. Δηθόλα Γ.12: Υαιέπηνο Πεύθε Ζ πεξηνρή ηνπ Τκεηηνχ επίζεο, ιφγσ ηεο παξνπζίαο πνηθηινκνξθίαο νηθνηφπσλ, ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ μεξνζεξκηθψλ Μεζνγεηαθψλ νηθνζπζηεκάησλ, παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν νηθνινγηθφ ελδηαθέξνλ απφ άπνςε παλίδαο. Ζ δσνθνηλφηεηα ηέηνησλ νηθνζπζηεκάησλ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ κηθξή ζρεηηθά πνηθηινκνξθία εηδψλ, ηελ επηθξάηεζε εθείλσλ κε κηθξέο νηθνινγηθέο απαηηήζεηο θαη ηελ παξνπζία εηδψλ κε ρακειή πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα. Απηφ νθείιεηαη ζηελ ρξφλν 69

70 κε ην ρξφλν έληνλε ππνβάζκηζε απφ αλζξσπνγελείο επηδξάζεηο, ζην γεληθφηεξν πεξηβάιινλ ηνπ Τκεηηνχ. Γξαζηεξηφηεηεο φπσο: νηθηζηηθή αλάπηπμε ηνπ ιεθαλνπεδίνπ Αηηηθήο, δηαλνίμεηο δξφκσλ, ελαπφζεζε αζηηθψλ απνβιήησλ, ιαηνκεία, ππξθαγηέο, θ.ι.π. ζπλεηέιεζαλ θαη ζπληεινχλ ψζηε πνιιά είδε λα κελ ρξεζηκνπνηνχλ πιένλ ηελ πεξηνρή σο ζέζε θσιενπνίεζεο εθφζνλ δελ κπνξνχλ λα ηθαλνπνηήζνπλ βαζηθέο αλάγθεο ηνπο. Ζ πιεζπζκηαθή ηνπο ππθλφηεηα έρεη γηα παξάδεηγκα κεησζεί ζεκαληηθά θαζψο ε πεξηνρή ηνπ Τκεηηνχ ζηεξείηαη επαξθνχο αξηζκνχ θπζηθψλ πεγψλ γηα ηελ θάιπςε ησλ απαηηήζεσλ ηνπο ζε λεξφ. ηελ πεξηνρή ηνπ Τκεηηνχ έρνπλ θαηαγξαθεί απφ ην 1988 έσο ζήκεξα ηνπιάρηζηνλ 100 είδε πηελψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ πεξηνρή είηε σο κφληκνη θάηνηθνη είηε σο επνρηαθνί επηζθέπηεο ζηελ δηάξθεηα ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ηνπο κεηαθηλήζεσλ. Σα είδε αλήθνπλ ζε 29 νηθνγέλεηεο απφ ηηο νπνίεο θπξίαξρε είλαη ε νηθνγέλεηα Turdidae φπνπ αληηπξνζσπεχεηαη κε ηα πεξηζζφηεξα είδε (αεδφλη, θειαεδφηζηρια, θνθθηλνιαίκεο, θ.η.ι.) θαη αθνινπζνχλ νη νηθνγέλεηεο Muscicarpidae (ζακλνηζηξνβάθνο, καπξνλπγνράθηεο, θ.η.ι.), Accipitridae (ζαΐλη, αεηνβαξβαθίλα, θ.η.ι.), Fringiilidae (θαξδεξίλα, ζπίλνο, θ.η.ι.), Emberizidae (θξαζνπνχιη, βνπλνηζίριαλν, θ.η.ι.). Αληίζηνηρα απφ ηα ζειαζηηθά θαηαγξάθεθαλ 7 είδε ηα νπνία αλήθνπλ ζε 5 νηθνγέλεηεο απφ ηηο νπνίεο ε πνιππιεζέζηεξε είλαη ε Mustelidae (αζβφο, αιεπνχ, Νπθίηζα, πεηξνθνχλαβν) θαη αθνινπζνχλ νη νηθνγέλεηεο Muridae (αξνπξαίνο), Leporidae (ιαγφο), Erinacidae (ζθαληδφρνηξνο). 70

71 3 Κνηλσληθννηθνλνκηθά ζηνηρεία 3.1 Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Βάζεη ηεο απνγξαθήο ηνπ πιεζπζκνχ, απφ ηελ Δ..Τ.Δ. ην 2001, ν πξαγκαηηθφο πιεζπζκφο ηνπ δήκνπ Γιπθάδαο είλαη θάηνηθνη. Ζ θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ αλά νκάδεο ειηθηψλ θαη θχινπ θαίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: Πιεζπζκόο θαηά θύιν θαη νκάδεο ειηθηώλ ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο νκάδεο Ακθνηέξσλ ειηθηψλ ησλ θχισλ Άξξελεο Θήιεηο Πίλαθαο Γ.5: Καηαλνκή πιεζπζκνύ Γιπθάδαο θαηά νκάδεο ειηθηώλ θαη θύιν 3.2. Οηθνλνκηθά ελεξγόο πιεζπζκόο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο Σν ζχλνιν ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ζην δήκν Γιπθάδαο είλαη θάηνηθνη, δειαδή πεξίπνπ ην 45% επί ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ. Αλαιπηηθά ν νηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα, θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί: 71

72 Οηθνλνκηθά ελεξγόο πιεζπζκόο θαηά νκάδεο θιάδσλ νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα Θ έ ζ ε ζ η ν ε π ά γ γ ε ι κ α Γήκνο, νκάδεο θιάδσλ νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο χλνιν Δξγνδφηεο Δξγαδφκελνη γηα δηθφ ηνπο ινγαξηαζκφ Μηζζσηνί πκβνεζνχληα θαη κε ακεηβφκελα κέιε λνηθνθπξηνχ Νένη Γ.Γ.Γιπθάδαο Γεσξγία, θηελνηξνθία, ζήξα, δαζνθνκία Αιηεία Οξπρεία θαη ιαηνκεία Μεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο. Παξνρή ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, θπζηθνχ αεξίνπ θαη λεξνχ Καηαζθεπέο Υνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην, επηζθεπή απηνθηλήησλ, νρεκάησλ, κνηνζηθιεηψλ θαη εηδψλ αηνκηθήο θαη νηθηαθήο ρξήζεο Ξελνδνρεία θαη εζηηαηφξηα Μεηαθνξέο, απνζήθεπζε θαη επηθνηλσλίεο Δλδηάκεζνη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί. Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο, εθκηζζψζεηο θαη επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Γεκφζηα δηνίθεζε θαη άκπλα, ππνρξεσηηθή θνηλσληθή αζθάιηζε Δθπαίδεπζε

73 Τγεία θαη θνηλσληθή κέξηκλα. Γξαζηεξηφηεηεο παξνρήο ππεξεζηψλ ππέξ ηνπ θνηλσληθνχ ή αηνκηθνχ ραξαθηήξα. Ηδησηηθά λνηθνθπξηά πνπ απαζρνινχλ νηθηαθφ πξνζσπηθφ. Δηεξφδηθνη νξγαληζκνί θαη φξγαλα Νένη Γήισζαλ αζαθψο ή δε δήισζαλ θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο Πίλαθαο Γ.6: Οηθνλνκηθά ελεξγόο πιεζπζκόο θαηά νκάδεο θιάδσλ νηθνλνκηθήο δξαζηεξηόηεηαο θαη ζέζε ζην επάγγεικα Όπσο παξαηεξείηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα νη νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ θαηνίθσλ ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο, θαηά θζίλνπζα ζεηξά πνζνζηνχ επί ηνπ ζπλφινπ ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ, είλαη: 1. Υνλδξηθφ θαη ιηαληθφ εκπφξην, επηζθεπή απηνθηλήησλ, νρεκάησλ, κνηνζηθιεηψλ θαη εηδψλ αηνκηθήο θαη νηθηαθήο ρξήζεο, ζε πνζνζηφ 20% 2. Μεηαθνξέο, απνζήθεπζε θαη επηθνηλσλίεο, ζε πνζνζηφ 11% 3. Μεηαπνηεηηθέο βηνκεραλίεο, ζε πνζνζηφ 10% 4. Γηαρείξηζε αθίλεηεο πεξηνπζίαο, εθκηζζψζεηο θαη επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ζε πνζνζηφ 9% 5. Ξελνδνρεία θαη εζηηαηφξηα, ζε πνζνζηφ 7% 6. Καηαζθεπέο, ζε πνζνζηφ 5% 3.3 Υξήζεηο Γεο Ο θαζνξηζκφο ησλ ρξήζεσλ γεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο πεξηιακβάλεηαη ζην Γεληθφ Πνιενδνκηθφ ρέδην ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο ε έγθξηζε ηνπ νπνίνπ θαηαγξάθεηαη ζην ΦΔΚ474Γ/ Ζ επηθχξσζή ηνπ έγηλε ην 1992, ζπκθσλά κε ην ΦΔΚ580Γ/ φπνπ δηαηππψζεθαλ θαη θάπνηεο ηξνπνπνηήζεηο. 73

74 Δηδηθφηεξα νη θαηεγνξίεο ρξήζεσλ γεο πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηα ΦΔΚ είλαη νη αθφινπζεο: Γεληθήο θαηνηθίαο ζηηο εληφο ζρεδίνπ πεξηνρέο σο θαη ηηο πεξηνρέο ησλ επεθηάζεσλ κε επηηξεπφκελεο ρσξνζεηήζεηο δξαζηεξηνηήησλ, κε εμαίξεζε ηα μελνδνρεία θαη ηνπο μελψλεο. Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ζήκεξα νη ρξήζεηο γεληθήο θαηνηθίαο έρνπλ επεθηαζεί θπξίσο επί ηεο νδνχ Γνχλαξε. πγθεθξηκέλα νξίδεηαη ρξήζε γεληθήο θαηνηθίαο, έπεηηα απφ ηξνπνπνίεζε βάζεη ηνπ ΦΔΚ96Γ/ , γηα ηα νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα πνπ βξίζθνληαη επί ησλ αμφλσλ ηνπ βαζηθνχ νδηθνχ δηθηχνπ ( Λεσθφξνο Βνπιηαγκέλεο, Λ. Πνζεηδψλνο ζην ηκήκα απφ ηελ νδφ Παλδψξαο κέρξη ηελ νδφ Πξίγθεπνο Πέηξνπ, νδφο Γνχλαξε ζην ηκήκα απφ ηελ νδφ Αλζέσλ - Μεηζφβνπ κέρξη ηελ νδφ Γ. Γελλεκαηά, νδφο Λακπξάθε απφ ηε Λ. Βνπιηαγκέλεο κέρξη ηελ νδφ Κχπξνπ, νδφο Εέππνπ απφ νδφ Κχπξνπ κέρξη νδφ Αγ. Νηθνιάνπ, νδφο Κ. Αζαλάηνπ, Οδφο Γεσξγίνπ Γελλεκαηά, νδφο Μπζηξά κέρξη νδφ Καξαράιηνπ). Σν θέληξν ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο, πνπ απφ ην ξπζκηζηηθφ ζρέδην Αζελψλ έρεη ραξαθηεξηζζεί ζαλ ππεξηνπηθφ θέληξν, νξηνζεηείηαη ζηελ πεξηνρή πνπ έρεη ήδε αλαπηπρζεί κε επέθηαζή ηνπ κέρξη ηελ νδφ Παλδψξαο θαη ηε νδφ Κχπξνπ σο θαη κέρξη ηε Λ. Πνζεηδψλνο. Ζ επέθηαζε απηή πξαγκαηνπνηήζεθε πξνθεηκέλνπ λα εθηνλσζεί ε ηάζε αλάπηπμεο θαη λα ρσξνζεηεζνχλ δηνηθεηηθέο θαη άιιεο θεληξηθέο ιεηηνπξγίεο επηπέδνπ Γήκνπ. Γεχηεξν αλεπηπγκέλν πνιενδνκηθό θέληξν ζηελ πεξηνρή Καξαράιηνπ. Καζνξηζκφο πνιενδνκηθνύ θέληξνπ επίζεο ζηε Πι. Καξατζθάθε, Τκεηηνχ - Αγ. Σξχθσλα, ζηνλ Αγ. Παχιν, ζηε ζπκβνιή κε ηελ Παιαηά Λεσθφξν Βνπιηαγκέλεο, ζηελ Πι. Αγίαο Σξηάδνο θιπ. κε επηηξεπφκελεο ρσξνζεηήζεηο δξαζηεξηνηήησλ, φπσο πξνζδηνξίδνληαη απφ ζρεηηθφ λφκν, κε εμαίξεζε ηα μελνδνρεία, ηνπο μελψλεο, ηηο ινηπέο ηνπξηζηηθέο εγθαηαζηάζεηο, ηα θέληξα δηαζθέδαζεο θαη αλαςπρήο. Ακηγνύο θαηνηθίαο ζηα νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα πνπ βξίζθνληαη επί ησλ ινηπψλ αμφλσλ ηνπ βαζηθνχ νδηθνχ δηθηχνπ ηνπ Γήκνπ, βάζεη ηνπ ΦΔΚ96Γ/ , κε εμαίξεζε ηνπο μελψλεο. 74

75 Οη ρξήζεηο γεο πνπ εληνπίδνληαη ζην δήκν Γιπθάδαο θαη απεηθνλίδνληαη ζηνπο ΥΑΡΣΔ 2 θαη 3 πην αλαιπηηθά είλαη: 1. Σν αζηηθφ θαη πεξηαζηηθφ πξάζηλν 2. Σα ηνπηθά θέληξα γεηηνληάο 3. Οη ρψξνη αλαςπρήο θαη ηνπξηζκνχ (δψλε παξαιίαο) 4. Οη ρψξνη εθπαίδεπζεο θαη αζιεηηζκνχ 5. Σν εκπνξηθφ θέληξν ηνπ δήκνπ 6. Γεληθή θαηνηθία 7. Ακηγήο θαηνηθία Οη ρξήζεηο ακηγνχο θαηνηθίαο δελ θαίλνληαη ζην ράξηε γηα ιφγνπ επθξίλεηαο θαη πξνθχπηνπλ σο ζπκπιεξσκαηηθή επηθάλεηα ηνπ αζξνίζκαηνο ησλ ππνινίπσλ. Πξνθεηκέλνπ λα πξνθχςεη κία αληηπξνζσπεπηηθφηεξε εηθφλα ζρεηηθά κε ην αζηηθφ θαη πεξηαζηηθφ πξάζηλν ηνπ δήκνπ Γιπθάδαο, έγηλε επηπξφζζεηα ςεθηνπνίεζε ζε θσηνκσζαηθφ πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ εηθφλεο ηνπ Googleearth. Ξερσξηζηά απφ ηηο ππφινηπεο ρξήζεηο γεο, ζα πξέπεη λα αλαθεξζνχλ εθείλεο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ παξαιηαθή δψλε ηεο Γιπθάδαο. Οη ρξήζεηο γεο ινηπφλ απηέο πξνβιέπνληαη απφ ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα πνπ αθνξά ζηνλ «Καζνξηζκφ δσλψλ πξνζηαζίαο, ρξήζεσλ γεο θαη φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ δφκεζεο ζηελ παξαιηαθή δψλε ηεο Αηηηθήο απφ ην Φαιεξηθφ Όξκν κέρξη ηελ Αγία Μαξίλα Κξψπηαο» (ΦΔΚ254Γ/04). χκθσλα ινηπφλ κε ην ζρεηηθφ ράξηε (βι. ΥΑΡΣΖ 3) πνπ ζπλνδεχεη ην παξαπάλσ Γηάηαγκα, ζηελ παξαιία ηεο Γιπθάδαο έρνπλ θαζνξηζηεί νη δψλεο 2β, 3α, 4β, 6γ, 7 θαη 8 γηα ηηο νπνίεο πξνβιέπνληαη νη παξαθάησ ρξήζεηο: Εώλε 2β: α. Πξφθεηηαη γηα πεξηνρή πξνζηαζίαο θπζηθψλ θαη αξραηνινγηθψλ ζηνηρείσλ θαη αλάπιαζεο πθηζηάκελσλ ηνπξηζηηθψλ ρξήζεσλ ζην δήκν Γιπθάδαο. β. ην ηκήκα ηεο δψλεο πνπ δελ εκπίπηεη ζηηο δηαηάμεηο πεξί πξνζηαζίαο δαζψλ θαη δαζηθψλ εθηάζεσλ, επηηξέπνληαη ηα ηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα θαη ε νξγαλσκέλε αθηή θνιχκβεζεο, κε ηηο εμήο πξνυπνζέζεηο: 75

76 Να επηηξέπεηαη ε ειεχζεξε πξφζβαζε ηεο αθηήο εθαηέξσζελ ηνπ ρψξνπ θαη ηεο δψλεο 4α ζην φξην κε ηελ παξαιηαθή ιεσθφξν. Να αλαθαηληζζνχλ νη πθηζηάκελεο θακπάλεο θαη ηπρφλ λέα θηίξηα λα εληάζζνληαη ζην χθνο ηνπ πθηζηάκελνπ ηνπξηζηηθνχ ζπγθξνηήκαηνο. ηηο επηηξεπφκελεο ζπλνδεπηηθέο ρξήζεηο δελ πεξηιακβάλνληαη νη αίζνπζεο θηλεκαηνγξάθνπ. Εώλε 3α: α. ηε δψλε απηή πεξηιακβάλνληαη νη ειεχζεξεο αθηέο θνιχκβεζεο ζηνπο δήκνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Γιπθάδαο. β. Δπηηξέπνληαη εγθαηαζηάζεηο απνδπηεξίσλ, ρψξνη πγηεηλήο, ηαηξεία, ππαίζξηνη ρψξνη ζηάζκεπζεο, αλαςπθηήξηα εζηηαηφξηα, ππαίζξηεο αζινπαηδηέο θαη παηδηθέο ραξέο, κε εμαίξεζε ηηο αθηέο ηεο Γιπθάδαο, φπνπ επηηξέπνληαη κφλν εγθαηαζηάζεηο ρψξσλ πγηεηλήο. Ζ κειέηε δηακφξθσζεο πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ηηο νδηθέο πξνζβάζεηο ζηελ αθηή κεηά απφ εηδηθή θπθινθνξηαθή κειέηε. Εώλε 4β: α. ηε δψλε απηή πεξηιακβάλνληαη εθηφο ζρεδίνπ πεξηνρέο θαη ηκήκαηα δψλεο παξαιίαο ζηνπο δήκνπο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Γιπθάδαο. β. ηε δψλε απηή επηηξέπνληαη νη ειεχζεξνη ρψξνη πξαζίλνπ, ππαίζξηα θαζηζηηθά, δηαδξνκέο πεξηπάηνπ θαη πνδειάηνπ, κηθξά θηφζθηα ζθηάρηξα, ππαίζξηνη ρψξνη πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ κηθξήο θιίκαθαο, ππαίζξηεο αζινπαηδηέο κηθξήο θιίκαθαο, παηδηθέο ραξέο, ρψξνη ππαίζξησλ θαιιηηερληθψλ εθζέζεσλ, εζηηαηφξηα αλαςπθηήξηα, ππαίζξηνη ρψξνη ζηάζκεπζεο απηνθηλήησλ γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ παξαπάλσ ρξήζεσλ θαη θέληξν πεξίζαιςεο ζαιάζζησλ δψσλ ζηε Γιπθάδα. Εώλε 6γ: α. Πξφθεηηαη γηα ηνπο ιηκέλεο αλαςπρήο (καξίλεο) πνπ βξίζθνληαη ζηελ εθηφο ζρεδίνπ θαη εληφο Γ.Π.. πεξηνρή ηνπ δήκνπ Γιπθάδαο. 76

77 β. ηελ 4 ε καξίλα επηηξέπνληαη γξαθεία δηνίθεζεο θαη ζπλαθψλ ππεξεζηψλ ζπλδεδεκέλσλ κε ηε ιεηηνπξγία ηεο καξίλαο, φπσο θπιάθην, ιηκελαξρείν ηεισλείν, θπιηθείν, ρψξνη πγηεηλήο θαζψο θαη ππαίζξηνο ρψξνο ζηάζκεπζεο. Πεξηνρέο κε ζηνηρείν 7: Πξφθεηηαη γηα πεξηνρέο λαπηαζιεηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ παξαρσξεκέλεο απφ δεκφζηνπο θνξείο ζε αλαγλσξηζκέλα απφ ηε Γ.Γ.Α. αζιεηηθά ζσκαηεία, κέιε ηεο Διιεληθήο Ηζηηνπιντθήο Οκνζπνλδίαο. 1. ηηο παξαπάλσ πεξηνρέο επηηξέπνληαη νη παξαθάησ ρξήζεηο γηα ηελ εμππεξέηεζε αζιεηψλ θαη κειψλ ηνπ νκίινπ: Υψξνη παξακνλήο ζθαθψλ, εγθαηαζηάζεηο θαζέιθπζεο αλέιθπζεο ζθαθψλ, γιχζηξεο, ρψξνη ζηάζκεπζεο απηνθηλήησλ, ηειεθσληθνί ζάιακνη, κηθξά γήπεδα αζινπαηδηψλ, πξνζπειάζεηο πεδψλ θαη νρεκάησλ, πξάζηλν, ειεχζεξνη ρψξνη, ππαίζξηα θαη εκηππαίζξηα θαζηζηηθά, αλνηθηά θνιπκβεηήξηα, νίθεκα θχιαμεο ζθαθψλ, απνζήθε πιηθψλ, εξγαζηήξηα επηδηφξζσζεο ζθαθψλ θαη παληψλ, ρψξνο ππνδνρήο θαη πιεξνθφξεζεο, ρψξνο εζηίαζεο, κεγεηξίν, ρψξνο αλαςπθηεξίνπ, θπιηθείνπ, ρψξνη απνδπηεξίσλ, ρψξνη πγηεηλήο αζιεηψλ, ρψξνο ηαηξείνπ γηα ην θνηλφ, νίθεκα ειέγρνπ θξηηψλ, ρψξνο απνζήθεπζεο κεραλψλ θαη θαπζίκσλ ζθαθψλ ζπλνδείαο, θπιάθην. 2. Γελ επηηξέπεηαη ε θαηαζθεπή λέσλ ή ε επέθηαζε πθηζηάκελσλ ιηκεληθψλ έξγσλ. Δπηηξέπνληαη κφλν δηακνξθψζεηο θεθιηκέλσλ επηπέδσλ (γιχζηξεο) θαη κηθξέο εμέδξεο (δέζηξεο) παξάιιεια πξνο ηελ αθηή. 3. Δπηηξέπεηαη ε θαηαζθεπή ππφγεησλ ρψξσλ ζηάζκεπζεο, φπνπ απηφ είλαη πξφζθνξν κε ηειηθή ζηάζκε απηή ηνπ θπζηθνχ εδάθνπο θαη θχηεπζε ηεο επηθάλεηαο. Πεξηνρέο κε ζηνηρείν 8: Πξφθεηηαη γηα κηθξέο ζάιαζζεο θαη ρεξζαίεο εθηάζεηο ζηνπο δήκνπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Γιπθάδαο, παξαρσξεκέλεο ζε αλαγλσξηζκέλα ζσκαηεία επαγγεικαηηψλ αιηέσλ επνπηεπφκελσλ απφ ηε Γηεχζπλζε Αιηείαο ηεο αληίζηνηρεο Ννκαξρίαο, ζηηο νπνίεο θαζνξίδνληαη ρξήζεηο γεο σο εμήο: 77

78 1. Οη ζαιάζζηεο εθηάζεηο πξννξίδνληαη γηα ηνλ ειιηκεληζκφ ησλ ζθαθψλ επαγγεικαηηθήο αιηείαο θαη νη ρεξζαίεο εθηάζεηο γηα ηελ εμππεξέηεζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ αλαγθψλ ησλ αιηεπηηθψλ θαηαθπγίσλ. 2. ηηο ρεξζαίεο εθηάζεηο επηηξέπεηαη ε αλέγεξζε κηθξνχ γξαθείνπ (ιηκεληθφ θπιάθην) θαη ρψξσλ πγηεηλήο. Δπίζεο, επηηξέπεηαη ε εγθαηάζηαζε ππαίζξηνπ ζηεγαζκέλνπ πάγθνπ πψιεζεο ηρζχσλ. 4. Έξγα, Μειέηεο θαη πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνύλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο Ζ πιεξνθνξία γηα ηα έξγα θαη πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ πεξηνρή κειέηεο πξνέθπςε απφ ηελ Σερληθή Τπεξεζία ηνπ Γήκνπ θαη είλαη ηα αθφινπζα: Δπέθηαζε Αγσγνχ Απνρέηεπζεο Αθαζάξησλ Τδάησλ θαη εμσηεξηθψλ δηαθιαδψζεσλ ζε δηάθνξεο νδνχο. Πεδνδξνκήζεηο. Παξεκβάζεηο ζε θεληξηθνχο δξφκνπο κε δελδξνθχηεπζε. Καηαζθεπή ππνδνκήο ζηελ πφιε γηα αληηκεηψπηζε πεξηβαιινληηθψλ ξχπσλ, γηα εμνκάιπλζε ζεξκνθξαζίαο θαη δηεπθφιπλζε ΑΜΔΑ. Δλίζρπζε θαη αλάδεημε αζηηθνχ πξαζίλνπ ζην δήκν κε δελδξνθπηεχζεηο θαη εγθαηαζηάζεηο απηφκαηνπ πνηίζκαηνο. 4.1 Άιια έξγα κε επηδξάζεηο ζηελ πεξηνρή κειέηεο Σα έξγα πνπ πξφθεηηαη λα επεξεάζνπλ άκεζα ηελ πεξηνρή κειέηεο, θαη ηνπ γεηηνληθνχο ηεο δήκνπο, είλαη ε θαηαζθεπή ησλ Νέσλ Απηνθηλεηνδξφκσλ ηεο Αηηηθήο πνπ έρεη πξνηείλεη ην ΤΠΔΥΧΓΔ κε πξψηε επίζεκε αλαθνίλσζή ηνπ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2008 (βι. Δηθφλα Γ.13). Οη Νένη Απηνθηλεηφδξνκνη Αηηηθήο ζα πεξηιακβάλνπλ: 1) Σε Γπηηθή Πεξηθεξεηαθή Τκεηηνχ, απφ ηελ λφηηα απφιεμε ηεο Αηηηθήο Οδνχ ζηελ Καηεράθε έσο ηελ Λεσθ. Πνζεηδψλνο, κήθνπο 14,5 ρικ. 2) Σε κεγάιε ήξαγγα Τκεηηνχ, κήθνπο 3,5 ρικ, κε ηηο εθαηέξσζελ πξνζβάζεηο ηεο, πνπ ζπλδέεη ηε Νφηηα Πιεπξά ηνπ Λεθαλνπεδίνπ κε ηα Μεζφγεηα, απφ Α/Κ αθέηα κέρξη ηνλ Α/Κ Μεζνγείσλ, κήθνπο 7,5 ρικ. 78

79 3) Σνλ Οδηθφ Άμνλα ζχλδεζεο Μεζνγείσλ Ραθήλαο, απφ ηνλ Α/Κ Μεζνγείσλ (κεηά ηε κεγάιε ήξαγγα Τκεηηνχ) κέρξη ηε Ραθήλα, κήθνπο 17,0 ρικ. κε ελδηάκεζν Α/Κ πξνο Αηηηθή Οδφ θαη Αεξνδξφκην. Πξνβιέπεηαη ε επέθηαζε θαη ε ζχλδεζή ηνπο απφ ηε Ραθήλα κέρξη ηελ Δζληθή Οδφ Αζελψλ Λακίαο ζηηο Αθίδλεο, κήθνπο άιισλ 25 ρικ. 4) Σνλ Οδηθφ Άμνλα Μεζνγείσλ Αγ. Μαξίλαο, απφ ηνλ Α/Κ Μεζνγείσλ κέρξη ηελ Αγία Μαξίλα, κήθνπο 11,5 ρικ. 5) Σελ νινθιήξσζε ηνπ Άμνλα ηαπξνχ Ραθήλαο, ζε κήθνο άιισλ 2,9 ρικ. κέρξη ηνλ Α/Κ πάησλ, (επί ηνπ άμνλα Α/Κ Μεζνγείσλ Ραθήλαο) 6) Σελ αλαθαηαζθεπή θαη ππνγεηνπνίεζε ηεο Λεσθ. Πνζεηδψλνο, κήθνπο 1,4 ρικ. Έλα κεγάιν ηκήκα ησλ απηνθηλεηφδξνκσλ ζα δηέξρεηαη απφ ηνλ Τκεηηφ, ππέξγεηα ή ππφγεηα ελψ ηα ππφινηπα ηκήκαηά ηνπ ζα δηέξρνληαη απφ πιήξσο δνκεκέλεο πεξηνρέο (Βχξσλαο, Ζιηνχπνιε, Αξγπξνχπνιε, Άιηκνο θαη Διιεληθφ). Καηά ζπλέπεηα ην έξγν απηφ ρξήδεη ιεπηνκεξνχο θαη επηζηεκνληθά ηεθκεξησκέλεο κειέηεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ ζηηο παξαθείκελεο πεξηνρέο απηνχ θαη θπξίσο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηνπ Τκεηηνχ. Οη βαζηθέο παξάκεηξνη πνπ ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε είλαη: 1) Ο ζνβαξόο θίλδπλνο ππνβάζκηζεο ηνπ Τκεηηνύ θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο απφ ηε δηέιεπζε ηνπ δξφκνπ ζηνπο πξφπνδεο θαη ππφγεηα ζην εζσηεξηθφ ηνπ. Ο Τκεηηφο απνηειεί αλακθηζβήηεηε πεγή πξαζίλνπ κε πνιιαπιά νθέιε ζηνπο θαηνίθνπο ησλ παξάπιεπξσλ δήκσλ αιιά θαη νιφθιεξνπ ηνπ ιεθαλνπεδίνπ. Γηα ην ιφγν απηφ ζα πξέπεη λα πξνζηαηεπζεί. 2) Ζ θπθινθνξηαθή επηβάξπλζε ηεο θάζε πόιεο (ερνξχπαλζε, αχμεζε ζπγθέληξσζεο αηκνζθαηξηθψλ ξχπσλ θιπ) θαη ε αιινίσζε ηνπ αζηηθνχ πεξηβάιινληνο απφ ηελ ελζάξξπλζε ηεο ρξήζεο απηνθηλήησλ θαη ηελ θαηαζηξνθή ειεχζεξσλ ρψξσλ. 79

80 Γήκνο Γιπθάδαο Δηθόλα Γ.13: Νένη απηνθηλεηόδξνκνη Αηηηθήο Όζν αθνξά ζηελ πεξηνρή κειέηεο, ην ηκήκα ησλ δξφκσλ πνπ ζα δηέξρεηαη απφ ηε Γιπθάδα είλαη ν αληζφπεδνο θόκβνο εηζόδνπ ζην χςνο ηεο δηαθιάδσζεο ηεο Λεσθφξνπ Κχπξνπ πξνο Γνχλαξε θαη Γελλεκαηά. Πξφθεηηαη γηα ην φξην ησλ δήκσλ Αξγπξνχπνιεο, Διιεληθνχ θαη Γιπθάδαο θαη θαίλεηαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα πνπ απνηειεί απφζπαζκα ηεο νξηδνληηνγξαθίαο πνπ δεκνζίεπζε ην ΤΠΔΥΧΓΔ ην Γεθέκβξην ηνπ Ο θφκβνο απηφο πξνβιέπεηαη λα αληηθαηαζηήζεη πιήξσο ην δεκφζην πάξθν πνπ βξίζθεηαη εθεί θαη πνπ απνηειεί πλεχκνλα πξαζίλνπ γηα ηελ πεξηνρή θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο. Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ζα πξέπεη λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε νη επηπηψζεηο ελφο ηέηνηνπ έξγνπ ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Οη θαηαζηξνθέο πνπ πξφθεηηαη λα πξνθιεζνχλ εμαηηίαο ηεο πινπνίεζήο ηνπ, κπνξεί λα είλαη ηεξάζηηεο αλ δελ πξνεγεζεί ηνπιάρηζηνλ πνιχπιεπξε επηζηεκνληθή πξνκειέηε ηνπ κε θχξην άμνλα ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. 80

81 Αληζφπεδνο θφκβνο Δηθόλα Γ.14: Σκήκα ησλ Νέσλ Απηνθηλεηόδξνκσλ πνπ ζα δηέξρεηαη από ην όξην ησλ Γήκσλ Γιπθάδαο, Αξγπξνύπνιεο θαη Διιεληθνύ 5. Πξνβιήκαηα πεξηνρήο κειέηεο Σα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ εληνπίδνληαη ζηε Γιπθάδα αθνξνχλ ηα παξαθάησ: 1. Δληνπίδεηαη απζαίξεηε δφκεζε ζε δαζηθέο (Β δψλε Πξνζηαζίαο ηνπ Τκεηηνχ) θαη δεκφζηεο πεξηνρέο. Ζ έθηαζε πνπ έρεη απνκείλεη αδφκεηε ζην ηκήκα απηφ ηνπ βνπλνχ ζπξξηθλψλεηαη ζπλερψο. Πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπζεί ην βνπλφ, πνπ απνηειεί πλεχκνλα πξαζίλνπ, ζα πξέπεη λα θεξπρζεί εζληθφο δξπκφο θαη λα ζηακαηήζεη ε νηθηζηηθή αλάπηπμε. 2. Σα ηειεπηαία ρξφληα κεγάιν ηκήκα ηνπ Τκεηηνχ θαίγεηαη απφ ηηο ππξθαγηέο ησλ θαινθαηξηλψλ κελψλ. Δίλαη ινηπφλ απαξαίηεην λα ιεθζνχλ κέηξα ζπλερνχο αληηππξηθήο πξνζηαζίαο θαη αλαδάζσζεο ησλ ήδε θακέλσλ εθηάζεσλ. 81

82 3. ηελ παξαιία παξαηεξείηαη ζπλερήο ππνβάζκηζε ηνπ αηζζεηηθνχ ηνπίνπ. Ο δεκφζηνο ειεχζεξνο ρψξνο κεηψλεηαη θαη αληηθαζίζηαηαη απφ ηδησηηθέο εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο πνπ δηεθδηθνχλ ηκήκαηα ηεο παξαιίαο, ζπλήζσο παξάλνκα. 4. ην ηνπηθφ εκπνξηθφ θέληξν ηεο πφιεο, παξαηεξείηαη θαζεκεξηλά έληνλνο θπθινθνξηαθφο θφξηνο ηηο ψξεο αηρκήο. Οη ρψξνη ζηάζκεπζεο δελ επαξθνχλ θαη ζπρλά παξαηεξείηαη ε παξάλνκε ζηάζκεπζε ζε δεκφζηνπο ειεχζεξνπο ρψξνπο, κε θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο ζην πεξηβάιινλ θαη ηνπο θαηνίθνπο. 5. Παξαηεξείηαη αθφκα έιιεηςε ζσζηήο δηαρείξηζεο ηνπ αζηηθνχ πξαζίλνπ, θαζψο ε έθηαζή ηνπ ζπλερψο κεηψλεηαη θαη ζηε ζέζε ηνπ ρηίδνληαη πνιπθαηνηθίεο. 6. Μεγάιν πνζνζηφ ησλ πξνυπαξρφλησλ θπζηθψλ ξεκάησλ έρεη κπαδσζεί, γεγνλφο πνπ απμάλεη ηελ επηθηλδπλφηεηα πιεκκχξσλ. 7. Οη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ κειινληηθψλ έξγσλ ζηηο γχξσ πεξηνρέο (λένη απηνθηλεηφδξνκνη Τκεηηνχ) ελδέρεηαη λα είλαη πνιχ ζνβαξέο γηα ηε Γιπθάδα. ηνλ παξαθάησ πίλαθα γίλεηαη εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ ζνβαξφηεηαο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδεη ε πεξηνρή κειέηεο ζε ζρέζε κε απηά ησλ ζχγρξνλσλ πφιεσλ, γηα ηα νπνία έρεη γίλεη αλαθνξά ζην ΜΔΡΟ Α. Πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα Πεξηνρή ύγρξνλσλ Πόιεσλ κειέηεο Αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε 3 Ζρνξχπαλζε 3 Ρχπαλζε ησλ πδάησλ 3 Ρχπαλζε ησλ απνβιήησλ θαη 3 απνξξηκκάησλ Υσξίο πξνγξακκαηηζκφ ρξήζεηο 1 γεο Ρχπαλζε ησλ Δδαθψλ 3 παηάιε ελέξγεηαο 2 Πξνβιήκαηα κεηαθνξψλ θαη 2 θπθινθνξηαθφ πξφβιεκα Ππθλή θαη άλαξρε δφκεζε 1 Πίλαθαο Γ.6: Ιεξάξρεζε πεξηβαιινληηθώλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Βαζκόο ζνβαξόηεηαο πξνβιήκαηνο: 1: ζνβαξό, 2: κέηξην, 3: ιηγόηεξν ζνβαξό 82

83 Δ ΜΔΡΟ Πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο αζηηθήο βησζηκόηεηαο Γείθηεο (εθαξκνγή ζηελ πεξηνρή κειέηεο) Όπσο αλαθέξζεθε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην, ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα θαη νη επηπηψζεηο ζηηο κεηαβιεηέο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο, είλαη εθείλα πνπ θαζνξίδνπλ, ζχκθσλα θαη κε ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Θεκαηηθήο ηξαηεγηθήο γηα ην Βηψζηκν Πεξηβάιινλ, ην είδνο ησλ δεηθηψλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο αζηηθήο βησζηκφηεηαο ζηε πξνηεηλφκελε κεζνδνινγία. ην ΜΔΡΟ Γ έρνπλ θαζνξηζηεί ηα θξηηήξηα θαη νη ππφ εμέηαζε κεηαβιεηέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηά. Οη δείθηεο (ππνκεηαβιεηέο) πεξηγξάθνπλ ηηο κεηαβιεηέο πνπ επηιέγνληαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ βαζκνχ βησζηκφηεηαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Μπνξεί λα είλαη πξνηεηλφκελνη ή κεηξήζηκνη, πνζνηηθνί ή πνηνηηθνί αλάινγα κε ηε δηαζεζηκφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ δεδνκέλσλ. ρεκαηηθά ηα θξηηήξηα, νη κεηαβιεηέο θαη νη δείθηεο πνπ πεξηγξάθνπλ θάζε κία απφ απηέο ζηελ παξνχζα εξγαζία θαίλνληαη ζηνπο παξαθάησ πίλαθεο. Έπεηηα δίλεηαη γηα θάζε δείθηε ν νξηζκφο θαη ε ηηκή ηνπ γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο. Κξηηήξηα Βηώζηκε Αζηηθή Γηαρείξηζε Μεηαβιεηέο / Γείθηεο Καζαξηόηεηα Γηαρείξηζε πγξώλ θαη ζηεξεώλ απνβιήησλ 1. πλνιηθή πνζφηεηα νηθηαθψλ απνξξηκκάησλ / έηνο 2. Αχμεζε θαζαξηφηεηαο ζηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο 3. Απνθνκηδή απνξξηκκάησλ 4. Πνζφηεηα απνβιήησλ/ θάηνηθν 5. Πνζνζηφ % ησλ απνβιήησλ πνπ θαηαιήγνπλ ζηε γε 6. Αλαθχθισζε ( αξηζκφο θάδσλ / θάηνηθν) 7. ηαζκνί κεηακφξθσζεο 8. πλνιηθή πνζφηεηα αλαθπθινχκελσλ απνξξηκκάησλ 9. Δηήζηα αχμεζε πνζνζηνχ αλαθπθινχκελσλ απνξξηκκάησλ 10. Βηνινγηθφο θαζαξηζκφο 11. πκκφξθσζε κε ηα Δπξσπατθά Πξφηππα γηα ηε δηαρείξηζε πγξψλ απνβιήησλ 83

84 Γηαρείξηζε Δλέξγεηαο 1. Δπίπεδν θαηαλάισζεο ελέξγεηαο απφ ηα λνηθνθπξηά θαηά έηνο 2. Δπίπεδν θαηαλάισζεο ελέξγεηαο απφ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο θαηά έηνο 3. Αλαινγία πιεζπζκνχ πνπ ζπλδέεηαη κε κνλάδα βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ 4. Νέα θηήξηα θαη αλαθαηλίζεηο πνπ εθηηκψληαη κε φξνπο πεξηβαιινληηθήο βησζηκφηεηαο 5. Καηαλάισζε ελέξγεηαο δεκνζίσλ θηεξίσλ /ηεηξαγσληθφ κέηξν 6. Καηαλάισζε ελέξγεηαο αλά θάηνηθν Δμνηθνλόκεζε θπζηθώλ πόξσλ (1) Τδάηηλνη πόξνη 1. Καηαλάισζε λεξνχ / ηνκέα 2. Αλαινγία αζηηθψλ πδαηηθψλ παξνρψλ πνπ θαηαγξάθνληαη απφ κεηξεηέο. 3. Πνζνζηφ % απσιεηψλ λεξνχ ζηνπο αγσγνχο χδξεπζεο 4. Πνηφηεηα πφζηκνπ λεξνχ 5. Πνζνζηφ ηνπ ζαιάζζηνπ χδαηνο πνπ θξίλεηαη ηνπιάρηζηνλ σο «θαιήο» πνηφηεηαο ζχκθσλα κε ηελ ηαμηλφκεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο 6. Μέξεο θιεηζηψλ παξαιηψλ ιφγσ ξχπαλζεο 7. Ρέκαηα (πνζνζηφ % απηψλ πνπ έρνπλ κπαδσζεί) Πνηόηεηα Αέξα 1. Μέζε εηήζηα ζπγθέληξσζε αησξνχκελσλ ζσκαηηδίσλ ( PM 10) 2. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε NO, NO 2 3. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε CO 2 ή θαηά θεθαιήλ εθπνκπέο CO2 4. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε 3 5. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε SO x 6. Πνζνζηφ % ησλ θαηνίθσλ πνπ δνπλ ζε αθηίλα 0,7 ρικ. απφ ζεκαληηθέο πεγέο εθπνκπψλ Δδάθε Αλάγιπθν 1. Πνζνζηφ % απψιεηαο αηζζεηηθνχ ηνπίνπ 2. Πνζνζηφ % απψιεηαο αλαγιχθνπ 3. Πνζνζηφ % απψιεηαο θπζηθψλ πεξηνρψλ 4. Πνζνζηφ % απψιεηαο θπζηθψλ ρψξσλ αδφκεηεο δψλεο 5. Πνζνζηφ % Γηάβξσζεο O 84

85 Δμνηθνλόκεζε θπζηθώλ πόξσλ (2) Αζηηθό θαη πεξηαζηηθό πξάζηλν 1. Πνζνζηφ πινπνίεζεο θνηλφρξεζησλ ρψξσλ θαη ρψξσλ πξαζίλνπ επί ηεο ζπλνιηθήο θάιπςεο 2. Υψξνη πξαζίλνπ 3. Πξνζβαζηκφηεηα ζε ρψξνπο πξαζίλνπ θαη πιαηείεο 4. Διεχζεξνη Γεκφζηνη Υψξνη / έθηαζε νηθηζηηθνχ ηζηνχ 5. Πνζνζηφ % λέσλ ή αλαθαηληζκέλσλ δεκνζίσλ αλνηθηψλ ρψξσλ πνπ δελ πξννξίδνληαη γηα αλαςπρή απιψο έρνπλ θπηεπηεί κε ηνπηθή βιάζηεζε Βηνπνηθηιόηεηα Υισξίδα 1. Ηρζπνπαλίδα ζάιαζζαο 2. Δίδε πνπιηψλ πνπ επδνθηκνχλ ζηελ πεξηνρή 3. Δίδε θπηψλ ζπκβαηά κε ην κηθξνθιίκα ηεο πεξηνρήο 4. Φξνληίδα γηα ηα αδέζπνηα δψα Βηώζηκεο ρξήζεηο γεο Υξήζεηο Γεο 1. Πνζνζηφ % θάζε ρξήζεο 2. Δπαλαρξεζηκνπνίεζε ηεο γεο ( πνζνζηφ % λέσλ ρξήζεσλ ζε εγθαηαιεηκκέλεο πεξηνρέο) 3. Ππθλφηεηα Γφκεζεο 4. Πνζνζηφ % λέσλ θαηαζθεπψλ έλαληη αλαθαηληζκέλσλ Πίλαθαο Δ.1: Κξηηήξηα, κεηαβιεηέο θαη πξνηεηλόκελνη δείθηεο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκό ηνπ βαζκνύ βησζηκόηεηαο ηεο πεξηνρήο κειέηεο 1. Βηώζηκε Αζηηθή Γηαρείξηζε: 1.1 Καζαξηόηεηα Γηαρείξηζε πγξώλ θαη ζηεξεώλ απνβιήησλ 1. πλνιηθή πνζφηεηα νηθηαθψλ απνξξηκκάησλ αλά έηνο. Οξίδεηαη σο ν απφιπηνο αξηζκφο ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο ησλ νηθηαθψλ απνξξηκκάησλ πνπ ζπιιέγνληαη ζε έλα έηνο. Γελ έρνπλ βξεζεί ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ πεξηνρή κειέηεο πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζηεί ε ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ. 2. Αχμεζε θαζαξηφηεηαο ζηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο. Οξίδεηαη σο ε παξαθνινχζεζε ηεο ζπρλφηεηαο θαζαξηζκνχ ησλ δξφκσλ ησλ πφιεσλ απφ ηα δεκνηηθά ζπλεξγεία, θαζψο θαη ε πξννπηηθή αχμεζήο ηεο γηα ηθαλνπνηεηηθφηεξν απνηέιεζκα. 85

86 3. Απνθνκηδή απνξξηκκάησλ. Οξίδεηαη σο ε ζπρλφηεηα απνθνκηδήο ησλ απνξξηκκάησλ απφ ηνπο θάδνπο πνπ βξίζθνληαη ζηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο. ηελ πεξηνρή κειέηεο ε απνθνκηδή ησλ απνξξηκκάησλ γίλεηαη θάζε κία κε δχν εκέξεο. 4. Πνζφηεηα απνβιήησλ/ θάηνηθν. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο ησλ αζηηθψλ απνβιήησλ πνπ θαηαγξάθεηαη ζηελ πφιε πξνο ην ζχλνιν ησλ θαηνίθσλ ηεο. Με βάζε ηνλ πιεζπζκφ ηεο Διιάδαο ε εκεξήζηα πνζφηεηα ησλ παξαγφκελσλ αζηηθψλ απνβιήησλ (απνξξηκκάησλ) αλέξρεηαη, κε ζηνηρεία ηνπ 2004, ζε 1,4 kgr/ άηνκν γηα ην έηνο απηφ. Θεσξείηαη ινηπφλ φηη ν πιεζπζκφο, ζηελ Διιάδα θαη ζηε Γιπθάδα, δελ έρεη κεηαβιεζεί ζεκαληηθά απφ ην 2004 θαη ε ηηκή ηνπ δείθηε είλαη: 1,4*360*80409=40526,136 ηφλνη φπνπ ν ζπλνιηθφο πιεζπζκφο ηνπ δήκνπ. 5. Πνζνζηφ % ησλ απνβιήησλ πνπ θαηαιήγνπλ ζηε γε. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ησλ απνβιήησλ πνπ ζπιιέγνληαη ζε βφζξνπο, θαη θαηά ζπλέπεηα θαηαιήγνπλ ζην έδαθνο, επί ησλ απνβιήησλ πνπ πθίζηαληαη βηνινγηθφ θαζαξηζκφ θαη θαηαιήγνπλ ζηε ζάιαζζα. ηε Γιπθάδα φιν ην ζχλνιν ησλ απνβιήησλ κεηαθέξεηαη κε αγσγνχο απνρέηεπζεο ζηελ Φπηάιιεηα, φπνπ θαη πθίζηαληαη βηνινγηθφ θαζαξηζκφ. 6. Αλαθχθισζε ( αξηζκφο θάδσλ / θάηνηθν). Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηνπ ζπλφινπ ησλ θάδσλ αλαθχθισζεο πνπ έρνπλ ηνπνζεηεζεί ζηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο, πξνο ην ζχλνιν ησλ θαηνίθσλ ηεο. ηε Γιπθάδα βάζεη ησλ ζηνηρείσλ ηεο ΔΤΔ αξηζκνχληαη 1394 νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα. Δθηηκάηαη φηη ζε θάζε νηθνδνκηθφ ηεηξάγσλν ππάξρνπλ ην πνιχ 2 θάδνη αλαθχθισζεο, ζπλεπψο ε ηηκή ηνπ δείθηε είλαη: 1394*2/80409= 0,03 θάδνη αλά θάηνηθν ή αιιηψο 1 θάδνο αληηζηνηρεί ζε 33 θαηνίθνπο. 7. ηαζκνί κεηακφξθσζεο. Οξίδεηαη σο ν απφιπηνο αξηζκφο ησλ ζηαζκψλ κεηακφξθσζεο απνξξηκκάησλ πνπ βξίζθνληαη ζε κία πφιε. ηε Γιπθάδα ππάξρεη έλαο ζηαζκφο πνπ ιεηηνπξγεί ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο. 8. πλνιηθή πνζφηεηα αλαθπθινχκελσλ απνξξηκκάησλ / έηνο. Οξίδεηαη σο ν απφιπηνο αξηζκφο ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο ησλ απνξξηκκάησλ πνπ αλαθπθιψλνληαη ζε έλα έηνο. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο δελ ήηαλ δπλαηφ λα βξεζνχλ δεδνκέλα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηηκήο απηνχ ηνπ δείθηε. 86

87 9. Δηήζηα αχμεζε πνζνζηνχ αλαθπθινχκελσλ απνξξηκκάησλ. Οξίδεηαη σο ε παξαθνινχζεζε ηεο πνζφηεηαο ησλ αλαθπθινχκελσλ απνξξηκκάησλ, θαζψο θαη ε πξννπηηθή ηεο αχμεζήο ηεο. 10. Βηνινγηθφο θαζαξηζκφο (χπαξμε θαη ιεηηνπξγία). Ο δείθηεο απηφο εμεηάδεη ηελ χπαξμε εγθαηαζηάζεσλ βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ ζηελ πφιε. ηε Γιπθάδα δελ ππάξρεη εγθαηάζηαζε ιεηηνπξγίαο βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ. 11. πκκφξθσζε κε ηα Δπξσπατθά Πξφηππα γηα ηε δηαρείξηζε πγξψλ απνβιήησλ. Οξίδεηαη σο ην πνζνζηφ πινπνίεζεο ησλ Δπξσπατθψλ Πξνηχπσλ ζηε δηαρείξηζε ησλ πγξψλ απνβιήησλ. Ζ Γιπθάδα ζπκκνξθψλεηαη ζε πνιχ ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ κε απηά, θαζψο νιφθιεξν ην ζχλνιν ησλ πγξψλ απνβιήησλ ηεο πθίζηαηαη βηνινγηθφ θαζαξηζκφ. 1.2 Γηαρείξηζε Δλέξγεηαο 1. Δπίπεδν θαηαλάισζεο ελέξγεηαο απφ ηα λνηθνθπξηά θαηά έηνο. Οξίδεηαη σο ε πνζφηεηα ηεο ελέξγεηαο πνπ θαηαλαιψλεηαη απφ ηα λνηθνθπξηά ηεο πφιεο ζε έλα ρξφλν. Ζ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζηνλ νηθηαθφ ηνκέα εμαξηάηαη έληνλα απφ ην εηζφδεκα, ηελ επηθάλεηα ηεο θαηνηθίαο, ηελ ειηθία ησλ θαηαλαισηψλ θαη ηνλ ηχπν θαηνηθίαο (Μ. αληακνύξεο. Καηαλάισζε Δλέξγεηαο θαη Δμνηθνλόκεζε ελέξγεηαο ζηνλ νηθηαθό ηνκέα, 2006). Γηα ιφγνπο απινπνίεζεο ζεσξείηαη φηη εμαξηάηαη κφλν απφ ηελ επηθάλεηα ηεο θαηνηθίαο. χκθσλα κε ηελ ίδηα πεγή ζε θάζε θάηνηθν αληηζηνηρνχλ 37 η.κ. θαη ν δείθηεο απηφο έρεη ηηκή πνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ Kwh / η.κ. / έηνο. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο επηιέγεηαη ε ηηκή 160 Kwh / η.κ. / έηνο. Ο δείθηεο απηφο ζχκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο Γιπθάδαο έρεη ηηκή 160*(37*80409)= Kwh, δειαδή πεξίπνπ 476 Gwh / έηνο. ηελ Διιάδα θαηαλαιψλνληαη εηεζίσο Gwh. πλεπψο ε θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζηε Γιπθάδα απνηειεί ην 0,8% ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ζε νιφθιεξε ηελ Διιάδα. 2. Δπίπεδν θαηαλάισζεο ελέξγεηαο απφ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο θαηά έηνο. Οξίδεηαη σο ε πνζφηεηα ηεο ελέξγεηαο πνπ θαηαλαιψλεηαη απφ άιιεο δξαζηεξηφηεηεο (εκπνξηθέο, ηνπξηζηηθέο θιπ) ηεο πεξηνρήο κειέηεο ζε έλα ρξφλν. Ζ ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ πνπ αληηζηνηρεί ζηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο ζε κία πφιε δελ θαηέζηε δπλαηφ λα βξεζεί. Χζηφζν αλακέλεηαη ηηκή κεγαιχηεξε απφ εθείλε ηνπ δείθηε νηθηαθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ηα γξαθεία, ηα 87

88 εκπνξηθά θαηαζηήκαηα θιπ. έρνπλ κεγαιχηεξεο αλάγθεο ζε ζέξκαλζε, θσηηζκφ θαη ειεθηξνκεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ. 3. Νέα θηήξηα θαη αλαθαηλίζεηο πνπ εθηηκψληαη κε φξνπο πεξηβαιινληηθήο βησζηκφηεηαο. Οξίδεηαη σο ν αξηζκφο ησλ θηεξίσλ πνπ θαηαζθεπάδνληαη ή αλαθαηλίδνληαη κε φξνπο πεξηβαιινληηθήο βησζηκφηεηαο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. ηε Γιπθάδα ελδέρεηαη λα ππάξρνπλ θηήξηα απηήο ηεο θαηεγνξίαο, θαζψο πξφθεηηαη γηα κία πφιε πνπ ζπλερίδεη λα νηθνδνκείηαη, απνηεινχλ φκσο κεκνλσκέλεο πεξηπηψζεηο θαη ζπλεπψο δελ είλαη δπλαηφ λα κεηξεζνχλ. 4. Καηαλάισζε Δλέξγεηαο δεκνζίσλ θηηξίσλ αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο πνζφηεηαο ηεο ελέξγεηαο πνπ θαηαλαιψλεηαη απφ ηα δεκφζηα θηήξηα πξνο ηελ επηθάλεηά θάιπςήο ηνπο. Ζ ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ δελ ήηαλ δπλαηφ λα πξνζδηνξηζηεί θαζψο δελ θαηέζηε δπλαηφ λα ζπιιερζνχλ αμηφπηζηα δεδνκέλα γηα ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα θάιπςεο ησλ δεκνζίσλ θηηξίσλ ζηε Γιπθάδα. 5. Καηαλάισζε ελέξγεηαο αλά θάηνηθν. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο ηεο ελέξγεηαο πνπ θαηαλαιψλεηαη ζηελ πεξηνρή κειέηεο πξνο ην ζχλνιν ησλ θαηνίθσλ. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο ζηελ πεξηνρή κειέηεο δελ βξέζεθαλ επαξθή ζηνηρεία. 2. Δμνηθνλόκεζε θπζηθώλ πόξσλ : 2.1 Τδάηηλνη πόξνη 1. Καηαλάισζε λεξνχ / ηνκέα. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο λεξνχ ζην δήκν αλά ηνκέα δξαζηεξηφηεηαο (νηθηζηηθή, επαγγεικαηηθή). Με βάζε ηα ζηνηρεία ηεο ΔΤΓΑΠ (Γηεχζπλζε Πιεξνθνξηθήο ΔΤΓΑΠ) ε ζπλνιηθή θαηαλάισζε λεξνχ ζην Γήκν Γιπθάδαο ην 2008 ήηαλ θ.κ. γηα νηθηαθή ρξήζε θαη θ.κ. γηα επαγγεικαηηθή. 2. Αλαινγία αζηηθψλ πδαηηθψλ παξνρψλ πνπ θαηαγξάθνληαη απφ κεηξεηέο. Οξίδεηαη σο ην πνζνζηφ % ησλ πδαηηθψλ παξνρψλ πνπ θαηαγξάθνληαη απφ ξνιφγηα ηεο αξκφδηαο ππεξεζίαο χδξεπζεο. ηε Γιπθάδα νιφθιεξν ην ζχλνιν ησλ πδαηηθψλ παξνρψλ θαηαγξάθεηαη απφ ξνιφγηα ηεο ΔΤΓΑΠ. 3. Πνζνζηφ % απσιεηψλ λεξνχ ζηνπο αγσγνχο χδξεπζεο. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο πνζφηεηαο ηνπ λεξνχ πνπ θηάλεη ζηελ πφιε γηα χδξεπζε πξνο ηε ζπλνιηθή πνζφηεηα ηνπ λεξνχ πνπ κεηαθέξεηαη κέζσ ησλ αγσγψλ χδξεπζεο. Ζ δηαθνξά 88

89 κεηαμχ ησλ δχν απηψλ ηηκψλ ζεσξείηαη φηη νθείιεηαη ζε απψιεηα λεξνχ ζηνπο αγσγνχο χδξεπζεο. Γηα ην Γήκν Γιπθάδαο δελ ήηαλ δπλαηφ λα βξεζεί ηέηνηα πιεξνθνξία. 4. Πνηφηεηα πφζηκνπ λεξνχ. Οξίδεηαη σο ν βαζκφο ζπκκφξθσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ λεξνχ ζε ζρέζε κε δηεζλή (επξσπατθά) πξφηππα. ηε Γιπθάδα ην πφζηκν λεξφ παξέρεηαη απφ ηελ ΔΤΓΑΠ. Οη έιεγρνη ηεο πνηφηεηάο ηνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κε ζπλερείο δεηγκαηνιεςίεο πξηλ ηε δηαλνκή ηνπ, αιιά θαη ζε δηάθνξα ζεκεία ηνπ δηθηχνπ θαη είλαη εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο. 5. Πνζνζηφ ηνπ ζαιάζζηνπ χδαηνο πνπ θξίλεηαη ηνπιάρηζηνλ σο θαιήο πνηφηεηαο ζχκθσλα κε ηελ ηαμηλφκεζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Οξίδεηαη σο ην πνζνζηφ % ηνπ ζαιάζζηνπ χδαηνο ηεο πεξηνρήο κειέηεο πνπ ραξαθηεξίδεηαη θαιήο πνηφηεηα σο πξνο ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπο. Γηα ηηο παξαιίεο ηεο Γιπθάδαο, βάζεη ηνπ Πξνγξάκκαηνο Παξαθνινχζεζεο Πνηφηεηαο Νεξψλ Κνιχκβεζεο ζηηο Αθηέο ηεο Διιάδαο 2008, ηζρχνπλ νη ηηκέο ζηνλ παξαθάησ πίλαθα: ΟΝΟΜΑ ΑΚΣΖ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΖΜΔΗΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟΛΖΦΗΑ ΓΖΜΟ ΑΡ. ΓΔΗΓΜ ΥΑΡ/ ΜΟ ΦΤ /Κ Α ΝΟΜΟ ΑΣΔΡΗΑ ΓΔΞΗΟ ΑΚΡΟ ΑΚΣΖ ΔΝΑΝΣΗ ΚΑΦΧΝ SURFING ΓΛΤΦΑΓΑ 11 EI A ΑΣΣΗΚΖ ΑΣΔΡΗΑ ΑΣΔΡΗΑ ΓΗΑΜΑΝΣΗ ΓΗΑΥΧΡΗΣΗΚΟ ΤΡΜΑΣΟΠΛΔΓΜΑ ΔΝΑΝΣΗ ΚΑΣΑΗΧΝΗΣΖΡ ΜΔΟΝ ΚΟΛΠΗΚΟΤ ΔΝΑΝΣΗ BANGALOWS ΓΔΞΗΟ ΑΚΡΟ ΔΝΑΝΣΗ ΚΔΝΣΡΟΤ 'ΥΡΤΖ ΑΚΣΖ' ΓΛΤΦΑΓΑ 11 EI A ΑΣΣΗΚΖ ΓΛΤΦΑΓΑ 11 GI A ΑΣΣΗΚΖ ΓΛΤΦΑΓΑ 11 GI A ΑΣΣΗΚΖ ΓΗΑΜΑΝΣΗ ΑΡΗΣΔΡΟ ΑΚΡΟ ΔΝΑΝΣΗ ΚΔΝΣΡΟΤ 'ΓΗΑΜΑΝΣΗ' ΓΛΤΦΑΓΑ 11 EI A ΑΣΣΗΚΖ Πίλαθαο Δ.2: Υαξαθηεξηζκόο Θαιάζζησλ Τδάησλ ζηηο παξαιίεο ηνπ Γήκνπ Γιπθάδαο Όπνπ: Υαξαθηεξηζκφο GI. εκεία ζηα νπνία ηα Νεξά Κνιχκβεζεο πιεξνχλ θαηά 80% ηηο Δπηζπκεηέο (G) θαη θαηά 95% ηηο Τπνρξεσηηθέο (I) ηηκέο ηεο Οδεγίαο 89

90 76/160/ΔΟΚ γηα ηηο παξακέηξνπο νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή θαη θνινβαθηεξηνεηδή θνπξαλψδνπο πξνειεχζεσο. Υαξαθηεξηζκφο EI. εκεία ζηα νπνία ηα Νεξά Κνιχκβεζεο πιεξνχλ θαηά 95% ηηο Τπνρξεσηηθέο (I) ηηκέο ηεο Οδεγίαο 76/160/ΔΟΚ γηα ηηο παξακέηξνπο νιηθά θνινβαθηεξηνεηδή θαη θνινβαθηεξηνεηδή θνπξαλψδνπο πξνειεχζεσο. Υαξαθηεξηζκφο A. εκεία ζηα νπνία ηα Νεξά Κνιχκβεζεο πιεξνχλ ηνπιάρηζηνλ θαηά 95% ηηο Τπνρξεσηηθέο (I) ηηκέο ηεο Οδεγίαο 76/160/ΔΟΚ γηα ηηο θπζηθνρεκηθέο κε εξγαζηεξηαθά εθηηκνχκελεο (νξπθηέιαηα, επηθαλεηνδξαζηηθέο νπζίεο, θαηλφιεο) θαη ηηο νπηηθά παξαηεξνχκελεο παξακέηξνπο (ρξψκα θαη επηπιένληα αληηθείκελα). Όξηα Οιηθά θνινβαθηεξηνεηδή (Tcol) : / 100ml ην ππνρξεσηηθφ(η) θαη 500 /100ml ην επηζπκεηφ(g) Κνινβαθηεξηνεηδή θνπξαλψδνπο πξνειεχζεσο (Fcol) : /100ml ην ππνρξεσηηθφ (I) θαη 100 /100ml ην επηζπκεηφ (G). πλεπψο νη παξαιίεο ηεο Γιπθάδαο πιεξνχλ θαηά 80% θαη 95% ηηο Δπηζπκεηέο (G) θαη θαηά 95% ηηο Τπνρξεσηηθέο (I) ηηκέο ηεο Οδεγίαο 76/160/ΔΟΚ γηα ηηο δηάθνξεο παξακέηξνπο πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ. 6. Μέξεο θιεηζηψλ παξαιηψλ ιφγσ ξχπαλζεο. Οξίδεηαη σο ν αξηζκφο ησλ εκεξψλ πνπ νη παξαιίεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο παξακέλνπλ θιεηζηέο ιφγσ ξχπαλζεο. ηε Γιπθάδα, εθφζνλ ηα ζαιάζζηα χδαηα πιεξνχλ ζε βαζκφ ην ιηγφηεξν 80% ηηο επξσπατθέο πξνυπνζέζεηο θαηαιιειφηεηαο γηα θνιχκβεζε, δελ ππάξρνπλ κέξεο πνπ λα θιείλνπλ νη παξαιίεο ιφγσ ξχπαλζεο. 7. Ρέκαηα (πνζνζηφ % απηψλ πνπ έρνπλ κπαδσζεί). Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ησλ ξεκάησλ πνπ έρνπλ κπαδσζεί πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ησλ ξεκάησλ ηεο πεξηνρήο. Πξνθεηκέλνπ λα ππνινγηζηεί ε ηηκή απηνχ ηνπ δείθηε γηα ηε Γιπθάδα, πξψηα έγηλε ςεθηνπνίεζε ησλ ξεκάησλ απφ ξπκνηνκηθά δηαγξάκκαηα ηνπ 1974 θαη παιαηφηεξα, θαη ζηε ζπλέρεηα έγηλε αιιειεπίζεζή ηνπο κε ηα ζεκεξηλά νηθνδνκηθά ηεηξάγσλα. Σέινο παξαηεξήζεθε φηη φια ηα 90

91 ξέκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηα δηαγξάκκαηα είλαη ζήκεξα κπαδσκέλα. πλεπψο ε ηηκή ηνπ δείθηε είλαη 100%. 2.2 Πνηόηεηα Αέξα 1. Μέζε εηήζηα ζπγθέληξσζε αησξνχκελσλ ζσκαηηδίσλ ( PM 10 ). Οξίδεηαη σο ε κέζε ζπγθέληξσζε ησλ αησξνχκελσλ ζσκαηηδίσλ πνπ κεηξηέηαη ζε έλα έηνο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Ζ Γιπθάδα, φπσο έρεη αλαθεξζεί, δελ δηαζέηεη ζηαζκφ κέηξεζεο αηκνζθαηξηθψλ ξχπσλ, γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη φηη νη ζπγθεληξψζεηο ηνπο ζηελ πεξηνρή δελ θηάλνπλ ζε επηθίλδπλα επίπεδα. 2. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε NO, NO 2. Οξίδεηαη σο ε κέζε ζπγθέληξσζε ησλ NO θαη NO2 πνπ κεηξηέηαη ζε έλα έηνο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Γηα ηε Γιπθάδα ηζρχεη ην ίδην κε παξαπάλσ. 3. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε CO 2 ή θαηά θεθαιήλ εθπνκπέο CO 2. Οξίδεηαη σο ε κέζε ζπγθέληξσζε ηνπ CO2 πνπ κεηξηέηαη ζε έλα έηνο ζηελ πεξηνρή κειέηεο ή ν ιφγνο ηεο ζπγθέληξσζεο απηήο πξνο ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ. Γηα ηε Γιπθάδα ηζρχεη ην ίδην κε παξαπάλσ. 4. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε O 3. Οξίδεηαη σο ε κέζε ζπγθέληξσζε ηνπ O 3 πνπ κεηξηέηαη ζε έλα έηνο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Γηα ηε Γιπθάδα ηζρχεη ην ίδην κε παξαπάλσ. 5. Μέζε Δηήζηα ζπγθέληξσζε SO x. Οξίδεηαη σο ε κέζε ζπγθέληξσζε ησλ SO x πνπ κεηξηέηαη ζε έλα έηνο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. Γηα ηε Γιπθάδα ηζρχεη ην ίδην κε παξαπάλσ. Γηα φινπο ηνπο παξαπάλσ δείθηεο δελ ήηαλ δπλαηφ λα βξεζνχλ δεδνκέλα πνπ λα αθνξνχλ ζην δήκν Γιπθάδαο θαζψο, φπσο έρεη αλαθεξζεί, δελ ππάξρεη ζηαζκφο κέηξεζεο ηεο ζπγθέληξσζεο ησλ ζηνηρείσλ αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο. Ζ θχξηα πεγή αηκνζθαηξηθψλ ξχπσλ ζηε Γιπθάδα είλαη νη κεηαθηλήζεηο ησλ απηνθηλήησλ. Θα κπνξνχζε ινηπφλ λα γίλεη πξφηαζε λα κεηξεζεί ε ζπγθέληξσζε ησλ ξχπσλ απηψλ θαηά κήθνο ησλ θχξησλ νδηθψλ αμφλσλ (Λ. Βνπιηαγκέλεο, Λ. Πνζεηδψλνο θαη Γνχλαξε). 91

92 6. Πνζνζηφ % ησλ θαηνίθσλ πνπ δνπλ ζε αθηίλα ην πνιχ 0,7 ρικ. απφ ζεκαληηθέο πεγέο εθπνκπψλ. Οξίδεηαη σο ην πνζνζηφ % ησλ θαηνίθσλ πνπ δνπλ ζε αθηίλα ην πνιχ 0,7 ρικ. απφ ζεκαληηθέο πεγέο εθπνκπψλ (ιφγσ χπαξμεο βηνκεραληθήο κνλάδαο θ.α.) πξνο ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ ηεο πεξηνρήο κειέηεο. ηε Γιπθάδα δελ έρνπλ εληνπηζηεί ζεκεία ζεκαληηθψλ πεγψλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ απηψλ. 2.3 Δδάθε Αλάγιπθν 1. Πνζνζηφ % απψιεηαο αηζζεηηθνχ ηνπίνπ. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ηνπ αηζζεηηθνχ ηνπίνπ πνπ έρεη αιινησζεί, εμαηηίαο αλζξσπνγελψλ παξεκβάζεσλ, πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο φπνπ έρεη δηαηεξεζεί. Ζ εθηίκεζε ηεο ηηκήο απηήο γηα ηε Γιπθάδα απαηηεί ηε κειέηε ηεο δηαρξνληθήο κεηαβνιήο ηνπ αηζζεηηθνχ ηνπίνπ ζηνλ Τκεηηφ θαη ζε άιια ηκήκαηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο φπνπ έρεη παξαηεξεζεί έληνλε νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηα ηειεπηαία ρξφληα (παξαιηαθή δψλε, αθάιππηνη θιπ). Γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηηκήο ηνπ δείθηε απηνχ ππνινγίδεηαη ν ιφγνο ηεο ζπλνιηθήο δνκεκέλεο επηθάλεηαο (επηθάλεηα απζαίξεηεο δφκεζεο) ζηνπο πξφπνδεο ηνπ βνπλνχ πξνο νιφθιεξε ηελ επηθάλεηα ηεο Β θαη A δψλεο ηνπ. Ζ ηηκή ηνπ είλαη ίζε κε απηή πνπ πξνζδηνξίδεηαη γηα ηνλ δείθηε 4 παξαθάησ. 2. Πνζνζηφ % απψιεηαο αλαγιχθνπ. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ηνπ αλαγιχθνπ πνπ έρεη αιινησζεί απφ αλζξσπνγελείο παξεκβάζεηο, πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ηνπ αλαγιχθνπ πνπ έρεη δηαηεξεζεί. Χο επηθάλεηα αλαγιχθνπ πνπ έρεη αιινησζεί ζηε Γιπθάδα ζεσξείηαη φιε δνκεκέλε πεξηνρή απφ ηελ νδφ Γνχλαξε θαη αλαηνιηθά. Καηά ζπλέπεηα ε ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ πξνζδηνξίδεηαη απφ ην ιφγν ηεο επηθάλεηαο απηήο πξνο ηελ επηθάλεηα πνπ πεξηιακβάλεη ην άζξνηζκα ηεο πξναλαθεξζείζαο επηθάλεηαο κε ηηο δχν δψλεο ηνπ Τκεηηνχ εληφο ηνπ νξίνπ ηνπ δήκνπ Γιπθάδαο. Σειηθά ε αξηζκεηηθή ηνπ ηηκή είλαη: 4685 ζηξ /16489= 28%. 3. Πνζνζηφ % απψιεηαο θπζηθψλ πεξηνρψλ. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ησλ θπζηθψλ πεξηνρψλ πνπ δελ έρνπλ πηα απηή ηελ ηδηφηεηα, πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο φπνπ ην αλάγιπθν έρεη δηαηεξεζεί. Γηα ην δήκν Γιπθάδαο, ν δείθηεο απηφο ζεσξείηαη φηη ζπκπίπηεη κε ηνλ δείθηε 4. 92

93 4. Πνζνζηφ % απψιεηαο θπζηθψλ ρψξσλ αδφκεηεο δψλεο. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ησλ θπζηθψλ ρψξσλ αδφκεηεο δψλεο πνπ έρνπλ δνκεζεί (απζαίξεηε δφκεζε), πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ησλ θπζηθψλ ρψξσλ αδφκεηεο δψλεο. ηε Γιπθάδα κεηξψληαη πεξίπνπ 500 λνηθνθπξηά πνπ έρνπλ θηηζηεί ζε αδφκεηε δψλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Τκεηηνχ. Γηεθδηθήζεηο ζε δαζηθή πεξηνρή έρνπλ ν πλεηαηξηζκφο Πνιηηηθψλ Τπαιιήισλ ηνπ ππνπξγείνπ ηξαηησηηθψλ (150 ζηξέκκαηα ζε Α θαη Β δψλε πξνζηαζίαο) θαη ν πλεηαηξηζκφο ησλ Καθεπσιψλ (360 ζηξέκκαηα ζε Α θαη Β δψλε πξνζηαζίαο). Σέινο απζαίξεηεο ζηε Γιπθάδα είλαη νη πεξηνρέο Αλάιεςε (εληφο ησλ Α θαη Β δψλεο πξνζηαζίαο ηνπ Τκεηηνχ) θαη Γχξηζκα Σεξςηζέαο (εληφο ηεο Β δψλεο πξνζηαζίαο). Ζ Αλάιεςε είλαη δαζηθή θαη δεκφζηα θαηά ην ήκηζπ. πλνιηθά ην εκβαδφ ηεο απζαίξεηεο δφκεζεο ζηηο πεξηνρέο Αλάιεςε θαη Γχξηζκα είλαη 224 ζηξέκκαηα. Ζ ηηκή απηή πξνέθπςε απφ ηε κέηξεζε εκβαδνχ ησλ νηθνδνκηθψλ ηεηξαγψλσλ ζηα νπνία εληνπίδεηαη, κε θσηνεξκελεία, απζαίξεηε δφκεζε, ζε θσηνκσζατθφ ηνπ δήκνπ Γιπθάδαο πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα βνεζεηηθφ ζθνπφ. πλεπψο απφ ηα δεδνκέλα πνπ δηαηίζεληαη ε ζπλνιηθή απζαίξεηε δφκεζε είλαη ίζε κε ( )ζηξ / (εκβαδφλ B δψλεο ηνπ Τκεηηνχ ζε ζηξ)= 734/1701,403 = 40%. Αλ ππνινγηζηεί πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα θαη ησλ δχν δσλψλ ηφηε ν δείθηεο απηφο έρεη ηηκή 6%. Οη ηδηνθηεζίεο ζηελ πεξηνρή πνπ αληηζηνηρεί ζην πλεηαηξηζκφ ησλ Καθεπσιψλ θαη ην πλεηαηξηζκφ ησλ Πνιηηηθψλ Τπαιιήισλ ηνπ ππνπξγείνπ ηξαηησηηθψλ, θαηέρνπλ λφκηκνπο ηίηινπο θη έρνπλ εληαρζεί ζην ζρέδην πφιεο ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ο ζπγθεθξηκέλνο δείθηεο παξφια απηά, εμεηάδεη ηελ απψιεηα θπζηθψλ ρψξσλ αδφκεηεο δψλεο, ζπλεπψο ζπλππνινγίδνληαη γηα ηελ ηειηθή ηηκή ηνπ. 5. Πνζνζηφ % δηάβξσζεο. Οξίδεηαη ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ηνπ εδάθνπο ηεο πεξηνρήο κειέηεο πνπ έρεη δηαβξσζεί, πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο ν δείθηεο απηφο αθνξά ζηελ αλάπηπμε ζε πεξηκεηξηθή δψλε απηήο (πξφπνδεο βνπλνχ), φπνπ δελ έρνπλ ιεθζεί κέηξα γηα ηε ζπγθξάηεζε ηνπ εδάθνπο. Άιισζηε, φπσο έρεη αλαθεξζεί, ε δηάβξσζε πνπ παξαηεξείηαη ζηελ πεξηνρή απηή είλαη ραξαδξσηηθή, κεδεληθή έσο κέηξηα. 93

94 2.4 Αζηηθό θαη πεξηαζηηθό πξάζηλν: 1. Πνζνζηφ πινπνίεζεο θνηλφρξεζησλ ρψξσλ θαη ρψξσλ πξαζίλνπ επί ηεο ζπλνιηθήο θάιπςεο. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ησλ ρψξσλ πξαζίλνπ πξνο ηε ζπλνιηθή επηθάλεηα ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Γηα ηε Γιπθάδα, ςεθηνπνηήζεθαλ νη ρψξνη απηνί ζε πεξηβάιινλ Googleearth θαη ζηε ζπλέρεηα εηζήρζεζαλ ζην ινγηζκηθφ ArcMap φπνπ θαη κεηξήζεθε ην εκβαδφλ ηνπο. Ζ ηηκή ηνπ δείθηε είλαη ίζε κε 1151ζηξ/24198ζηξ= 5%, εθφζνλ ε ζπλνιηθή έθηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο είλαη ίζε κε πεξίπνπ η.κ. 2. Υψξνη πξαζίλνπ. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ησλ πξαζηψλ θαηά ΓΟΚ πξνο ηε ζπλνιηθή θάιπςε ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο νη ρψξνη πξαζίλνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηνλ δείθηε Πξνζβαζηκφηεηα ζε ρψξνπο πξαζίλνπ θαη πιαηείεο. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηνπ αξηζκνχ ησλ γεηηνληψλ πνπ απέρνπλ ην πνιχ 300 κέηξα απφ ρψξνπο πξαζίλνπ θαη πιαηείεο, πξνο ην ζχλνιφ ηνπο. Ο ππνινγηζκφο ηνπ δείθηε απηνχ απνηειεί κία ζχλζεηε δηαδηθαζία ζηελ νπνία απαηηείηαη λα ζπλππνινγηζηεί ε απφζηαζε θάζε γεηηνληάο απφ ρψξνπο πξαζίλνπ, πνπ πιεξνχλ ζπγθεθξηκέλα θξηηήξηα, θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηαμηλνκεζνχλ ψζηε λα γίλεη ε δηαινγή ηνπο. 4. Διεχζεξνη Γεκφζηνη Υψξνη / έθηαζε νηθηζηηθνχ ηζηνχ. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο ηεο επηθάλεηαο ησλ ειεχζεξσλ δεκφζησλ ρψξσλ (παηδηθέο ραξέο, γήπεδα θιπ, φπνπ δελ ππάξρεη απαξαίηεηα πξάζηλν) πξνο ηε ζπλνιηθή έθηαζε ηνπ νηθηζηηθνχ ηζηνχ. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο νη ειεχζεξνη δεκφζηνη ρψξνη έρνπλ ζπλππνινγηζηεί επίζεο ζην δείθηε Πνζνζηφ % ησλ λέσλ ή αλαθαηληζκέλσλ δεκνζίσλ αλνηθηψλ ρψξσλ πνπ δελ πξννξίδνληαη γηα αλαςπρή, αιιά έρνπλ απιψο θπηεπηεί κε ηνπηθή βιάζηεζε. Οξίδεηαη σο ην ιφγν ησλ λέσλ ή αλαθαηληζκέλσλ δεκνζίσλ αλνηθηψλ ρψξσλ πνπ δελ πξννξίδνληαη γηα αλαςπρή, αιιά έρνπλ απιψο θπηεπηεί κε ηνπηθή βιάζηεζε πξνο ηε ζπλνιηθή έθηαζε ηνπ νηθηζηηθνχ ηζηνχ. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο νη δεκφζηνη αλνηρηνί ρψξνη πνπ έρνπλ θπηεπηεί κε ηνπηθή βιάζηεζε ζπλππνινγίδνληαη επίζεο ζην δείθηε 1. 94

95 2.5 Βηνπνηθηιόηεηα - Υισξίδα: 1. Ηρζπνπαλίδα ζάιαζζαο, είδε πνπιηψλ πνπ επδνθηκνχλ ζηελ πεξηνρή. Ο δείθηεο απηφο νξίδεηαη ζαλ έλα ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ησλ πιεζπζκψλ ησλ εηδψλ απηψλ θαη πξφβιεςεο κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο. 2. Δίδε θπηψλ ζπκβαηά κε ην κηθξνθιίκα ηεο πεξηνρήο. Ο δείθηεο απηφο νκνίσο, νξίδεηαη ζαλ έλα ζχζηεκα παξαθνινχζεζεο ησλ πιεζπζκψλ ησλ εηδψλ απηψλ θαη ησλ ζπλζεθψλ δσήο ηνπο θαζψο θαη πξφβιεςεο κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο. 3. Φξνληίδα γηα ηα αδέζπνηα δψα. Ο δείθηεο απηφο νξίδεηαη ζαλ ηελ παξαθνινχζεζε ηνπ επηπέδνπ ιήςεο κέηξσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αδέζπνησλ δψσλ, ηελ θάιπςε ηεο αλάγθεο ηνπο γηα ηξνθή θαη ηελ ηαηξηθή ηνπο πεξίζαιςε. 3. Υξήζεηο Γεο 1. Πνζνζηφ % θάζε ρξήζεο επί ηεο ζπλνιηθήο θάιπςεο. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % θάιπςεο θάζε ρξήζεο γεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο πξνο ηε ζπλνιηθή θάιπςε. Γηα ηε Γιπθάδα ππνινγίζηεθαλ νη παξαθάησ ιφγνη γηα ηηο ρξήζεηο γεο θαη πξνέθπςαλ νη ηηκέο: Υξήζε γεο Σηκή δείθηε Πξάζηλν 1151/24198=5% Αζιεηηζκφο 82/24198=0,3% Δθπαίδεπζε 99/24198=0,4% Γεληθή θαηνηθία 790/24198=3% Κέληξν γεηηνληάο 423/24198=2% Δκπνξηθφ θέληξν δήκνπ 398/24198=2% Ακηγήο θαηνηθία 48% Α θαη Β δψλε Τκεηηνχ ( )/24198=49% Υξήζε γεο παξαιίαο Σηκή δείθηε 4β 260/24198=1% 3α 35/24198=0,1% 6γ 69/24198=0,2% 7 9/24198=0,03% 95

96 8 1/24198=0,004% 2β 240/24198=1% Πίλαθεο Δ.3 θαη Δ.4: Υξήζεηο γεο δήκνπ Γιπθάδαο Ζ ακηγήο θαηνηθία πξνέθπςε κε αθαίξεζε απφ ηε ζπλνιηθή έθηαζε ηνπ δήκνπ, ηεο Α θαη Β δψλεο ηνπ Τκεηηνχ, ηεο παξαιηαθήο δψλεο θαη ηνπ πξαζίλνπ. Πξέπεη λα ζεκεησζεί αθφκα φηη πνιιέο απφ ηηο ρξήζεηο ηνπ πξψηνπ πίλαθα, εκθαλίδνπλ επηθάιπςε. 2. Δπαλαρξεζηκνπνίεζε ηεο γεο (πνζνζηφ % λέσλ ρξήζεσλ ζε εγθαηαιειεηκκέλεο πεξηνρέο). Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ησλ λέσλ ζε εγθαηαιειεηκκέλεο πεξηνρέο πξνο ηε ζπλνιηθή θάιπςε ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο δελ ήηαλ δπλαηφ λα βξεζνχλ δεδνκέλα πξνθεηκέλνπ λα ππνινγηζηεί ε ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ. 3. Ππθλφηεηα Γφκεζεο. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηεο επηθάλεηαο ηεο δνκεκέλεο πεξηνρήο πξνο ηε ζπλνιηθή θάιπςε ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Γηα ην δήκν Γιπθάδαο ε ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ είλαη θαηά πξνζέγγηζε ίζε κε ηo ιφγν ηεο έθηαζεο ηεο δνκεκέλεο πεξηνρήο, πνπ ηζνχηαη κε ηε ζπλνιηθή έθηαζε ηεο πεξηνρήο κειέηεο έπεηηα απφ αθαίξεζε ησλ δχν δσλψλ ηνπ Τκεηηνχ, ηεο δψλεο ηεο παξαιίαο θαη ηνπ γεπέδνπ ηνπ Γθνιθ, πξνο ηε ζπλνιηθή έθηαζε απηή. Ο δείθηεο απηφο δειαδή παίξλεη ηηκή: ( ) /24198=11735/24198= 48% 4. Πνζνζηφ % ησλ λέσλ θαηαζθεπψλ έλαληη ησλ αλαθαηληζκέλσλ. Οξίδεηαη σο ν ιφγνο % ηνπ αξηζκνχ ησλ λέσλ θαηαζθεπψλ πξνο ηνλ αξηζκφ ησλ αλαθαηληζκέλσλ. ρεηηθά κε ηελ πεξηνρή κειέηεο, δελ ήηαλ δπλαηφ λα βξεζνχλ δεδνκέλα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ηηκήο ηνπ δείθηε απηνχ. 96

97 3. πκπεξάζκαηα Σν ζχλνιν ησλ παξαπάλσ δεηθηψλ θαιχπηεη πιήξσο ηα θξηηήξηα πνπ έρνπλ ηεζεί θαη πνπ αθνξνχλ ζηε δηαηήξεζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ, ηελ εμνηθνλφκεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηηο βηψζηκεο ρξήζεηο γεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο. Θα ήηαλ επηζθαιέο παξφια απηά λα δηεμαρζνχλ ζπλνιηθά ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ην βαζκφ ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ δήκνπ Γιπθάδαο, θαζψο πνιιέο απφ ηηο αξηζκεηηθέο θαη πνηνηηθέο ηηκέο ησλ δεηθηψλ δελ ήηαλ δπλαηφ λα ππνινγηζηνχλ ιφγσ ηεο κε δηαζεζηκφηεηαο θαηάιιεισλ δεδνκέλσλ. Οη ζεκαηηθνί ράξηεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ πξνέθπςαλ θαηά βάζε απφ ςεθηνπνηεκέλν θαη γεσαλαθεξκέλν ππφβαζξν ηεο ΓΤ. ην ππφβαζξν απηφ, αλάινγα κε ην ζέκα θάζε ράξηε πξνζηέζεθε πνηνηηθή θαη πνζνηηθή πιεξνθνξία είηε απφ πξνζαξκνγή πξνγελέζηεξσλ ραξηψλ (π.ρ. ξέκαηα), είηε απφ ζρεηηθέο κειέηεο, είηε απφ θσηνεξκελεία (π.ρ. δεκηνπξγία δεδνκέλσλ γηα ηελ επηθάλεηα ηνπ αζηηθνχ θαη πεξηαζηηθνχ πξαζίλνπ ηεο πεξηνρήο κειέηεο), κε θάζε δπζθνιία θαη χπαξμε αβεβαηφηεηαο πνπ ζπλεπάγεηαη ε δηαδηθαζία απηή. Ζ κεζνδνινγία πξνζέγγηζεο πνπ πξνηείλεηαη ζηελ εξγαζία απηή, απνηειεί, γηα ηελ εμαγσγή αμηφπηζησλ ζπκπεξαζκάησλ, κία ηδηαίηεξα πνιχπινθε θαη ρξνλνβφξα δηαδηθαζία. Απηφ νθείιεηαη ζηνπο παξαθάησ ιφγνπο: 1. Γπζθνιία ζπιινγήο δεδνκέλσλ. Τςεινχ βαζκνχ εηεξνγέλεηα ησλ δηαζεζίκσλ, ησλ νπνίσλ ε ζχλζεζε εκπεξηέρεη ζθάικαηα ζηελ εθηίκεζε θαη απεηθφληζε πνηνηηθψλ θαη πνζνηηθψλ κεγεζψλ. Απνηέιεζκα απηνχ είλαη αλάγθε ρξήζεο πνιιψλ παξαδνρψλ πνπ ηειηθά απνδίδνπλ πξνζεγγηζηηθά ηηο ηηκέο ησλ δεηθηψλ. 2. Απαίηεζε γηα κειέηε θαη ελζσκάησζε ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο ζε εζληθφ, επξσπατθφ θαη παγθφζκην επίπεδν θαζψο επίζεο θαη ησλ παξαδεηγκάησλ κέηξεζεο αεηθνξίαο ζε άιιεο πφιεηο. Πξνζαξκνγή απηή ηεο βάζεο γλψζεο ζηελ πεξηνρή κειέηεο. 3. Απαίηεζε επηζηεκνληθήο γλψζεο, απφ ηελ πιεπξά ηνπ κειεηεηή, ησλ παξακέηξσλ πνπ αθνξνχλ ζηε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ ελφο αζηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο θαηεχζπλζεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζεί θάζε αληίζηνηρε κειέηε πξνο ηελ επίηεπμε ηεο βησζηκφηεηάο ηνπο. 97

98 4. Απαίηεζε γηα εθηεηακέλε θαη ζε βάζνο θαηαγξαθή ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηεο πεξηνρήο κειέηεο θαη ηδηαίηεξα ησλ πεξηβαιινληηθψλ ηεο πξνβιεκάησλ, πνπ απνηεινχλ βαζηθφ παξάγνληα δηακφξθσζεο ησλ δεηθηψλ ζηελ πξνηεηλφκελε πξνζέγγηζε. 5. Γπζθνιία επηινγήο ησλ δεηθηψλ κέζσ ησλ νπνίσλ ζα είλαη δπλαηφ λα παξαθνινπζείηαη ν βαζκφο βησζηκφηεηαο ηεο εθάζηνηε πεξηνρήο. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, γηα ηελ πεξηνρή κειέηεο δελ είλαη δπλαηφ λα πξνθχςεη νινθιεξσκέλε εθηίκεζε ηεο βησζηκφηεηαο ηνπ θπζηθνχ ηεο πεξηβάιινληνο. Χζηφζν ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ηδηαίηεξε έκθαζε πξέπεη λα δνζεί ζηα παξαθάησ: 1. Πξνζηαζία ηνπ Τκεηηνχ πνπ απνηειεί ηελ θχξηα «πεγή» πξαζίλνπ γηα ηελ πεξηνρή θαη πιήξεο έιεγρνο θαη πεξηνξηζκφο ηεο νηθηζηηθήο επέθηαζεο ζηνπο πξφπνδέο ηνπ. 2. Οη ρξήζεηο γεο ηεο παξαιίαο ζα πξέπεη λα ηεξνχληαη κε βάζε ηηο ηζρχνπζεο λνκνζεηηθέο δηαηάμεηο θαη λα παξεκπνδίδνληαη νη παξάλνκεο αιιαγέο ηνπο. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν ζα δηαηεξεζεί ην θπζηθφ ηνπίν ηεο παξαιίαο. 3. Οη ήδε ππάξρνληεο ρψξνη πξαζίλνπ ζα πξέπεη λα δηαηεξεζνχλ θαη λα ρσξνζεηεζνχλ λένη. Όπσο παξαηεξήζεθε, ζηελ Διιάδα δελ έρεη θαηαγξαθεί παξφκνηα νινθιεξσκέλε πξνζέγγηζε. Αθφκα νη ηνπηθέο δηνηθήζεηο κέρξη ζήκεξα, αξθνχληαη ζηε κεκνλσκέλε δηακφξθσζε ρψξσλ πξαζίλνπ θαη ηδηαίηεξα πιαηεηψλ, γεγνλφο πνπ δελ βνεζά ζηελ νπζηαζηηθή αληηκεηψπηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη ζχγρξνλεο πφιεηο. Ζ κεζνδνινγία πνπ πξνηείλεηαη ζηελ εξγαζία απηή ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη έλα έλαπζκα γηα αληίζηνηρεο κειέηεο ζην κέιινλ. Χο επέθηαζή ηεο ζα κπνξνχζε λα πξνηαζεί ε πεξαηηέξσ αλάιπζε ζηα ζεκεία φπνπ παξαηεξήζεθαλ ειιείςεηο φπσο εχξεζε ή δεκηνπξγία δεδνκέλσλ ζε δηαρείξηζε ελέξγεηαο, ρξήζεηο γεο, αζηηθφ θαη πεξηαζηηθφ πξάζηλν θιπ. Αθφκα θξίλεηαη απαξαίηεηε θαη ε δηαρξνληθή ζχγθξηζε θαη δηαθχκαλζε ησλ ηηκψλ ησλ δεηθηψλ θαζψο επίζεο θαη ν βαζκφο αιιειεπίδξαζήο ηνπο. Ζ πιεξνθνξία ηέινο πνπ εκπεξηέρεηαη ζηνπο ράξηεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ ή ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο πεγή δεδνκέλσλ ζηελ εξγαζία απηή, ζα κπνξνχζε λα νξγαλσζεί ζε κία δπλακηθή βάζε γεσγξαθηθψλ δεδνκέλσλ (ζχζηεκα GIS), ζηελ 98

99 νπνία ζα είλαη δπλαηφ λα θαηαγξάθνληαη θαη λα παξαθνινπζνχληαη νη φπνηεο αιιαγέο ζπκβαίλνπλ κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. 99

100 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1. Οξηζκνί Πόιε Χο πφιε (άζηπ) νξίδεηαη ν νηθηζκφο πνπ μεπεξλάεη έλαλ αξηζκφ θαηνίθσλ. Οηθηζκφο νξίδεηαη σο έλα ζχλνιν θαηνίθσλ πνπ βξίζθνληαη ζε ζρεηηθά κηθξή απφζηαζε κεηαμχ ηνπο, έηζη ψζηε λα δεκηνπξγνχληαη αλάκεζά ηνπο νξηζκέλεο ρσξηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο ζρέζεηο. ηε Διιάδα ζεσξνχληαη πφιεηο νη νηθηζκνί πνπ έρνπλ πιεζπζκφ ηνπιάρηζηνλ θαηνίθσλ. Βηώζηκε Αλάπηπμε Χο Βηψζηκε Αλάπηπμε νξίδεηαη ε αλάπηπμε ε νπνία ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπ παξφληνο, ρσξίο λα ζέηεη ζε θίλδπλν ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο. (Παγθφζκηα Δπηηξνπή γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε, 1987). Δίλαη δειαδή έλλνηα ηαπηφζεκε κε ηελ «αεηθφξν αλάπηπμε» πνπ ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο είλαη ε αέλαε δσή θαη πξνηεξαηφηεηά ηεο ε εμαζθάιηζε πνηφηεηαο δηαβίσζεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο πεξηβάιινλ, νηθνλνκία, πνιηηηζκφ θ.α. γηα φινπο θαη γηα φια. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί δειαδή ζα πξέπεη λα ζπλδπαζηεί ε θνηλσληθή πξφνδνο, πνπ ζα αλαγλσξίδεη θαη ζα ιακβάλεη ππ φςηλ ηηο αλάγθεο φισλ ησλ πνιηηψλ, ηελ απνηειεζκαηηθή πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε θαη ηε δηαηήξεζε πςειψλ ξπζκψλ νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο θαη απαζρφιεζεο. ηφρνο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο είλαη κηα θαιχηεξεο πνηφηεηαο δσή γηα φινπο ηνπο πνιίηεο, ηφζν γηα απηνχο πνπ δνπλ θαη εξγάδνληαη ζήκεξα φζν θαη γηα ηηο επφκελεο γελεέο. Γηα κία βηψζηκε αλάπηπμε ησλ νηθηζκψλ θαη θνηλνηήησλ ζα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζηηο ηέζζεξηο θχξηεο ιεηηνπξγίεο κηαο θνηλφηεηαο ή ελφο δήκνπ. Αξρηθά, ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδνληαη ζηνπο αλζξψπνπο πγηεηλέο θαηνηθίεο, δειαδή κέξε κε άλεην ρψξν, θαζαξφ αέξα θαη ήιην. Ο ηφπνο εξγαζίαο ζα πξέπεη λα νξγαλψλεηαη έηζη ψζηε λα έρεη ην ραξαθηήξα ηεο θπζηθήο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο, αληί κηαο επαρζήο δνπιείαο. Οη ειεχζεξνη ρψξνη θαη νη ρψξνη πξαζίλνπ λα ζρεδηάδνληαη θαη λα νξγαλψλνληαη κε ηξφπν πνπ λα πξνζειθχεη ην ελδηαθέξνλ ησλ αλζξψπσλ γηα μεθνχξαζε θαη αλαςπρή. Σέινο, ηα ζπζηήκαηα απηά λα ζπλδένληαη κε έλα θπθινθνξηαθφ δίθηπν πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηηο αληαιιαγέο θαη παξάιιεια ζα ζέβεηαη ηα δηθαηψκαηα ηνπ θαζελφο. 100

101 2. Παξαδείγκαηα κέηξεζεο αεηθνξίαο Δπξώπε Ζ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα αληηκεησπίδεη ζην παξφλ ηελ πξφθιεζε ηεο κέηξεζεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ρξεζηκνπνηψληαο κεγάιεο ιίζηεο βαζηθψλ παθέησλ δεηθηψλ. Απηά ζηε ζπλέρεηα ρξεζηκνπνηνχληαη κε έλαλ απφ ηνπο δχν ηξφπνπο: είηε κε επηινγή κηθξφηεξσλ παθέησλ επηθεθαιήο δεηθηψλ (δηαδηθαζία πνπ πνηθίιεη αλάινγα ηνλ ηνκέα θαη ην ζέκα), είηε κε πηνζέηεζε κίαο δηαδηθαζίαο ζπλάζξνηζεο πνπ επηηξέπεη ηε δεκηνπξγία κνλαδηθψλ ελζσκαησκέλσλ δεηθηψλ. Ζ πξφζθαηε έξεπλα έρεη απνδείμεη φηη νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο πξνηηκνχλ λα αλαπηχμνπλ ηηο δηθέο ηνπο πξνζεγγίζεηο πάλσ θαη πέξα απφ ηα δηεζλψο απνδεθηά πξφηππα. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο πηνζεηνχλ θαη ηηο πξνζεγγίζεηο απηέο, ελψ επηδηψθνπλ λα επηηχρνπλ κία ηζνξξνπία αλάκεζα ζηνπο παγθνζκίσο απνδεθηνχο πεξηβαιινληηθνχο θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχο δείθηεο θαη ηηο εζληθέο θαη ηνπηθέο ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο. Απηφ πνπ επηβάιιεηαη ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο είλαη λα κε ραζεί ε δπλαηφηεηα δηεζλνχο ζχγθξηζεο. Ζ επηινγή ησλ δεηθηψλ πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηηο πνηθίιεο ρσξηθέο θαη ρξνληθέο θιίκαθεο θάζε ρψξαο ζρεηηθά κε ηε βηψζηκε αλάπηπμε, φπσο επίζεο θαη ην ξφιν ησλ θξαηηθψλ αξκνδίσλ γηα δηακφξθσζε πνιηηηθήο ζηελ επηινγή ηεο πξνζέγγηζεο πξνο ηε βησζηκφηεηα. 2.1 Πξόηππα γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο αεηθνξίαο ζε εζληθό επίπεδν: Genuine Progress Indicator GPI (Πξαγκαηηθόο Γείθηεο Πξνόδνπ) Γεκηνπξγήζεθε ην 1995 πξνθεηκέλνπ λα επαλαπξνζδηνξηζηεί ζαλ ελαιιαθηηθή έθθξαζε ηνπ Αθαζάξηζηνπ Δζληθνχ Πξντφληνο (gross domestic product- GDP), πνπ απνηειεί δείθηε πξνφδνπ γηα έλα άζξνηζκα εζληθψλ εμφδσλ ρσξίο δηαρσξηζκνχο κεηαμχ ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ εληζρχνπλ ηελ επκάξεηα θαη εθείλσλ πνπ ηελ απνδπλακψλνπλ. Υξεζηκνπνηείηαη απφ θπβεξλεηηθνχο θαη κε θπβεξλεηηθνχο νξγαληζκνχο παγθνζκίσο. O GPI θαζηζηά ηθαλέο ηηο θπβεξλεηηθέο αξρέο λα κεηξήζνπλ ζε εζληθφ, θξαηηθφ, πεξηθεξεηαθφ, ή ηνπηθφ επίπεδν πφζν θαιά δνπλ νη πνιίηεο ηνπο νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά. 101

102 Ο νξγαληζκφο Redefining Progress ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ζπλεγνξεί ζηελ πηνζεζία ηνπ GPI σο εξγαιείν βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ζρεδηαζκνχ. ε εηήζηα βάζε ινηπφλ, ν νξγαληζκφο απηφο ελεκεξψλεη ην δείθηε απηφ πξνθεηκέλνπ λα απνδψζεη κία πην πξαγκαηηθή εηθφλα ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο πξνφδνπ. Ζ ηειεπηαία ελεκέξσζε, αθνξά ζηε κέηξεζε ηνπ δείθηε απφ ην 1950 κέρξη ην O GPI θαη νη κεηαβιεηέο ηνπ, φπσο π.ρ. ν Γείθηεο Βηψζηκεο Οηθνλνκηθήο Δπεκεξίαο (Index of Sustainable Economic Welfare - ISEW), δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα απνηειέζνπλ έλαλ απιφ θαη ζπγθεληξσηηθφ δείθηε πνπ ζα κεηξά ηηο αιιαγέο ζηελ εζληθή νηθνλνκηθή πνηφηεηα. Ο δείθηεο απηφο, ζεσξεί ηα λνηθνθπξηά ζαλ ην βαζηθφ ππξήλα ηεο επεκεξίαο ελφο έζλνπο θαη ζπλεπψο μεθηλά ηελ ππνινγηζηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα κε ηηο δαπάλεο πξνζσπηθήο θαηαλάισζεο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή ν GPI πξνζζέηεη νθέιε πνπ ζρεηίδνληαη κε δξαζηεξηφηεηεο πνπ απμάλνπλ ηελ επεκεξία φπσο, ην κεγάισκα παηδηψλ, νη δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ, ν εζεινληηζκφο θαη ε αλψηαηε εθπαίδεπζε φπσο επίζεο θαη νη ππεξεζίεο πνπ απνξξένπλ απφ ην θεθάιαην ησλ ζπζηεγαδφκελσλ θαζψο θαη ηα δεκφζηα έξγα ππνδνκήο. ηε ζπλέρεηα αθαηξεί ηα θφζηε πνπ αθνξνχλ ζηε κφιπλζε, ηελ απψιεηα ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, ηα απηνθηλεηηζηηθά αηπρήκαηα, ηελ θαηαζηξνθή ή ζηαδηαθή κείσζε ηνπ θπζηθνχ θεθαιαίνπ, δηεζλνχο ρξένπο θαη ηελ εμάληιεζε ησλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα είλαη έλαο δείθηεο πνπ επηρεηξεί λα κεηξήζεη ηε ζπλνιηθή επεκεξία κε φξνπο αξρψλ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο έηζη φπσο δηακνξθψλεηαη απφ ηνπο νηθνλνκηθνχο, θνηλσληθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο ηνκείο The Ecological Footprint (Σν νηθνινγηθό απνηύπσκα) Σν νηθνινγηθφ απνηχπσκα είλαη έλαο πνιχπινθνο δείθηεο βησζηκφηεηαο πνπ απαληά ζηελ απιή εξψηεζε: Ση πνζφηεηα απφ ηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο ηεο Γεο απαηηεί ν ηξφπνο δσήο ηνπ θαζέλα καο; Υξεζηκνπνηψληαο ππάξρνπζεο, επίζεκεο ζηαηηζηηθέο πνπ πνζνηηθνπνηνχλ ηηο πεγέο πνπ θαηαλαιψλνληαη θαη ηηο ζπαηάιεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνπο αλζξψπνπο, ν νξγαληζκφο Redefining Progress κεηαθξάδεη ηελ θαηαλάισζε απηή θαη ηα δεδνκέλα ξνήο ηεο ζπαηάιεο ζε κία κέηξεζε ηεο βηνινγηθά παξαγσγηθήο πεξηνρήο πνπ απαηηείηαη γηα λα ππνζηεξίμεη απηή ηε ξνή. 102

103 χκθσλα κε ηελ ηειεπηαία Αλάιπζε ηνπ Οηθνινγηθνχ Απνηππψκαηνο ηνπ νξγαληζκνχ απηνχ, ε αλζξσπφηεηα μεπεξλάεη ηα νηθνινγηθά ηεο φξηα θαηά ην 39%. Με ιίγα ιφγηα, απαηηείηαη παξαπάλσ απφ ην έλα ηξίην πεξηζζφηεξν απφ ηελ παξνχζα βηνηθαλφηεηα (biocapacity) ηεο Γεο, γηα λα δηαηεξεζεί ην ίδην επίπεδν επεκεξίαο θαη ζηηο επφκελεο γεληέο Environmental Sustainability Index (ESI - Γείθηεο Πεξηβαιινληηθήο βησζηκόηεηαο) Ζ ηειεπηαία έθδνζε ηνπ Γείθηε Πεξηβαιινληηθήο Βησζηκφηεηαο είλαη εχξεκα ηεο επηδεμηφηεηαο, ζπκβνπιεπηηθήο θαη ησλ ζρνιίσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε κία εμεηδηθεπκέλε νκάδα εξγαζίαο πνπ έιαβε κέξνο ην Γεθέκβξην ηνπ 2004, ζην Παλεπηζηήκην Γέηι. Ο ESI έρεη απνδεηρηεί φηη είλαη έλα πνιχ ρξήζηκν πξφηππν κέηξν ηεο εζληθήο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο. Παξέρεη κία αμηφινγε ζπλνπηηθή κέηξεζε ηεο πεξηβαιινληηθήο θαηάζηαζεο θαη έλα νκφινγν κέηξν ζχγθξηζεο ηεο αλζξψπηλεο αλάπηπμεο θαη ηεο νηθνλνκηθήο επεκεξίαο. πγθεθξηκέλα παξέρεη έλα πξφηππν κέηξν γηα ηηο θνηλσληθέο επηρνξεγήζεηο πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ θαη ηελ πεξηβαιινληηθή ηζηνξία, ηα επίπεδα κφιπλζεο θαη ηε ζπρλφηεηα εμφξπμεο πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ. Αθφκα απνηειεί κέηξν θαη γηα ηνπο ζεζκηθνχο κεραληζκνχο θαη ηηο πηζαλφηεηεο λα αιιάμεη ε κειινληηθή κφιπλζε θαη νη πνιηηηθέο ρξήζεο ησλ πεγψλ απηψλ. Όπσο θαη θάζε κέηξεζε ηεο βησζηκφηεηαο, ζα έρεη θη απηή κεηνλεθηήκαηα, ιφγσ ησλ ζεκαληηθψλ θελψλ ζηα απαηηνχκελα παθέηα δεδνκέλσλ, ησλ δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ ζρεηηθά κε ην ηη επεξεάδεη ηε βησζηκφηεηα θαη πσο κπνξεί θάπνηνο κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν λα δηεπζεηήζεη ηηο φπνηεο αβεβαηφηεηεο. Σν ESI επηθεληξψλεηαη ζηελ θαηάζηαζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζπζηεκάησλ, θπζηθψλ θαη επηβιεπφκελσλ. Αθφκα κεηξά ηηο πηέζεηο ζηα ζπζηήκαηα απηά, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο εμάληιεζεο ησλ θπζηθψλ πινπηνπαξαγσγηθψλ πεγψλ θαη 103

104 ησλ ζπρλνηήησλ κφιπλζεο, δηφηη ην κέγεζνο ησλ εληάζεσλ απηψλ απνηειεί έλα πνιχ ρξήζηκν δείθηε ηεο πίεζεο ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ. Καη επέθηαζε ην ESI κεηξά ηηο επηπηψζεηο, ηηο απαληήζεηο θαη ην πφζν επάισηνο είλαη ν άλζξσπνο ζηελ πεξηβαιινληηθή αιιαγή. Δπί πξφζζεηα, απνηππψλεη ηελ ηθαλφηεηα ηεο θνηλσλίαο λα αληηκεησπίζεη ηηο πεξηβαιινληηθέο πηέζεηο θαη ηε ζπκβνιή ηεο θάζε ρψξαο ζηελ παγθφζκηά ηνπο δηαρείξηζε. Απηφ ην βαζηθφ κνληέιν βαζίδεηαη ζε κία επξεία βάζε ζεσξίαο ζηηο νηθνινγηθέο επηζηήκεο θαη ηελ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή. Σα βαζηθά ζπζηαηηθά ηνπ ESI είλαη πέληε. Απηά παξνπζηάδνληαη παξαθάησ καδί κε ηε ινγηθή ζπκπεξίιεςήο ηνπο ζε απηφ: Πεξηβαιινληηθά πζηήκαηα Μία ρψξα είλαη πην πηζαλφ λα είλαη βηψζηκε πεξηβαιινληηθά κέρξη ην ζεκείν φπνπ ηα πεξηβαιινληηθά ηεο ζπζηήκαηα δηαηεξνχληαη ζε πγηή επίπεδα, θαη ζην ζεκείν φπνπ ηα επίπεδα απηά βειηηψλνληαη θαη δελ ρεηξνηεξεχνπλ. Μείσζε Πεξηβαιινληηθψλ εληάζεσλ (stresses) Μία ρψξα είλαη πην πηζαλφ λα είλαη βηψζηκε πεξηβαιινληηθά αλ ηα επίπεδα ησλ αλζξσπνγελψλ εληάζεσλ είλαη αξθεηά ρακειά γηα λα δεκηνπξγήζνπλ αλεπαλφξζσηε βιάβε ζηα πεξηβαιινληηθά ηεο ζπζηήκαηα. Μείσζε Αλζξψπηλεο Δππξνζβιεηφηεηαο (Vulnerability) Μία ρψξα είλαη πην πηζαλφ λα είλαη βηψζηκε πεξηβαιινληηθά κέρξη ην ζεκείν φπνπ νη άλζξσπνη θαη ηα θνηλσληθά ζπζηήκαηα δελ είλαη επάισηα ζηηο πεξηβαιινληηθέο δηαθπκάλζεηο πνπ επεξεάδνπλ ηε βαζηθή θαιή πνηφηεηα δσήο ηνπ αλζξψπνπ. Σν λα είλαη ιηγφηεξν επάισηα είλαη έλα ζεκάδη φηη ε θνηλσλία είλαη ζην δξφκν γηα θαιχηεξε βησζηκφηεηα. Κνηλσληθή θαη Θεζκηθή Ηθαλφηεηα Μία ρψξα είλαη πην πηζαλφ λα είλαη βηψζηκε πεξηβαιινληηθά κέρξη ην ζεκείν φπνπ ηε δηέπνπλ ζεζκνί θαη εμέρνληα θνηλσληθά πξφηππα δεμηνηήησλ, λννηξνπίαο θαη δηθηχσλ πνπ πξνάγνπλ απνηειεζκαηηθέο απαληήζεηο ζηηο πεξηβαιινληηθέο πξνθιήζεηο. 104

105 Παγθφζκηα Γηαρείξηζε Μία ρψξα είλαη πην πηζαλφ λα είλαη βηψζηκε πεξηβαιινληηθά αλ ζπλεξγαζηεί κε άιιεο ρψξεο γηα ηε δηαρείξηζε θνηλψλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ θαη αλ κεηψζεη ηελ αξλεηηθέο δηαζπλνξηαθέο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ζε άιιεο ρψξεο ζε επίπεδα πνπ δελ ζα πξνθαινχλ ζνβαξή βιάβε. Έρνπλ έλα κεγάιν πνζνζηφ επηθάιπςεο κε ην επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελν κνληέιν δεηθηψλ PSR (Pressure-State-Response) θαη θπξίσο κε ηελ πην πξφζθαηε DPSIR κεηαβιεηή πνπ επί πξνζζέησο απνδίδεη ηηο θηλεηήξηεο δπλάκεηο (Driving Forces) θαη ηηο επηπηψζεηο. Ζ ζπλνιηθή εηθφλα πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ απηά ηα πέληε ζπζηαηηθά δελ πξνζδηνξίδεη θαηά κνλαδηθφ ηξφπν ηε βησζηκφηεηα, αιιά αλαπαξηζηά έλα πεξηεθηηθφ πξφηππν κέηξν, γηα κία ρψξα, ηεο παξνχζαο πεξηβαιινληηθήο πνηφηεηαο θαη ηθαλφηεηαο δηαηήξεζεο ή αχμεζεο ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ζηα ρξφληα πνπ αθνινπζνχλ Living Planet Index (Γείθηεο Γηαβίσζεο ηνπ Πιαλήηε) Ο δείθηεο Living Planet Index κεηξάεη ηάζεηο ζηελ βηνινγηθή πνηθηινκνξθία ηεο Γεο. Παξαθνινπζεί ηελ πνξεία πιεζπζκψλ ζπνλδπισηψλ εηδψλ ςάξηα, ακθίβηα, εξπεηά, πνπιηά, ζειαζηηθά απφ φιν ηνλ θφζκν. Παξάγνληαη μερσξηζηνί δείθηεο γηα επίγεηα θαη ζαιάζζηα είδε θαζψο θαη γηα είδε ηνπ γιπθνχ λεξνχ. Τπνινγίδεηαη ζηε ζπλέρεηα ν κέζνο φξνο ησλ ηάζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζεί έλαο δείθηεο πξφηππσλ κέηξσλ. Παξφιν πνπ ηα ζπνλδπισηά απνηεινχλ κφλν έλα κέξνο ησλ γλσζηψλ εηδψλ, ζεσξείηαη φηη νη ηάζεηο ζηνλ πιεζπζκφ ηνπο είλαη αληηπξνζσπεπηηθέο ηεο βηνπνηθηιφηεηαο φισλ ησλ εηδψλ. Αθνινπζψληαο ηελ πνξεία ησλ άγξησλ εηδψλ, ν δείθηεο Living Planet, παξαθνινπζεί ηελ πγεία ησλ νηθνζπζηεκάησλ. 105

106 Απφ ην 1970 ν δείθηεο Living Planet Index έρεη παξνπζηάζεη πηψζε θαηά 30%. Απηή ε παγθφζκηα ηάζε ζεκαίλεη φηη ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα ππνβαζκίδνληαη κε πξσηνθαλή ζπρλφηεηα ζηελ αλζξψπηλε ηζηνξία. Γηάγξακκα Π.1:Η πνξεία ηνπ δείθηε Living Planet Index κεηαμύ ησλ δεθαεηηώλ από ην 1970 κέρξη ην Wellbeing Assessment (Δθηίκεζε ηεο Δπκάξεηαο) Ζ Δθηίκεζε ηεο Δπκάξεηαο είλαη κία κέζνδνο εθηίκεζεο ηεο βησζηκφηεηαο πνπ δίλεη ηελ ίδηα βαξχηεηα ζηνπο αλζξψπνπο θαη ην νηθνζχζηεκα. Παξέρεη έλα ζπζηεκαηηθφ θαη δηαπγή ηξφπν: a. ιήςεο απνθάζεσλ γηα ηε κέηξεζε ησλ θχξησλ ζηνηρείσλ ηεο επκάξεηαο ηεο αλζξσπφηεηαο θαη ηνπ νηθνζπζηήκαηνο b. επηινγήο ησλ πην αληηπξνζσπεπηηθψλ δεηθηψλ ησλ ζηνηρείσλ απηψλ, θαη c. ζπλδπαζκνχ ησλ δεηθηψλ απηψλ ζε ηέζζεξηο επί θεθαιήο δείθηεο: i. Γείθηεο Αλζξψπηλεο Δπκάξεηαο (HWI) απνηειείηαη απφ 36 δείθηεο, ii. Γείθηεο Δπκάξεηαο Οηθνζπζηήκαηνο (EWI) ζπλζέηεη 51 δείθηεο ηεο θαηάζηαζεο ηνπ πεξηβάιινληνο, 106

107 iii. Γείθηεο Δπκάξεηαο (WI) κεηξά ην πνζνζηφ βιάβεο ζην πεξηβάιινλ ζε θάζε ρψξα ζε ζρέζε κε ηελ αλάπηπμε πνπ έρεη επηηπγράλεη. iv. Γείθηεο Δπκάξεηαο/ Δληάζεσλ (WSI) ν ιφγνο ηεο αλζξψπηλεο επκάξεηαο σο πξνο ηελ έληαζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο. Ο δείθηεο απηφ ζπλδπάδεη ηα δχν πξψηα ζην Βαξφκεηξν ηεο Βησζηκφηεηαο, κία γξαθηθή θιίκαθα πνπ δείρλεη πφζν καθξηά είλαη θάζε ρψξα απφ ην ζηφρν ησλ πςειψλ επηπέδσλ επκάξεηαο νηθνζπζηήκαηνο θαη αλζξψπσλ. Μαδί, απηνί νη ηέζζεξηο ζπλεθηηθνί δείθηεο παξέρνπλ κία κέηξεζε βηψζηκεο αλάπηπμεο. Ζ δηαθνξά απηήο ηεο εθηίκεζεο βησζηκφηεηαο απφ άιιεο κεζφδνπο είλαη ην φηη εζηηάδεη ηφζν ζηνλ άλζξσπν φζν θαη ζην νηθνζχζηεκα θαη φηη ρξεζηκνπνηεί έλα Βαξφκεηξν βησζηκφηεηαο γηα λα ζπλνςίζεη έλα πεξηεθηηθφ παθέην δεηθηψλ απφ ηνπο επηκέξνπο δείθηεο πνπ αλαθέξζεθαλ Human Development Index Σν Πξφγξακκα Αλάπηπμεο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (UNDP - United Nations Development Programme), είλαη έλα παγθφζκην δίθηπν αλάπηπμεο, έλαο νξγαληζκφο πνπ έρεη ζηφρν λα αιιάμεη θαη λα ζπλδέζεη ηηο ρψξεο ζηε γλψζε, ηελ εκπεηξία θαη ηηο πινπηνπαξαγσγηθέο πεγέο πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί κία θαιχηεξε δσή γηα ηελ αλζξσπφηεηα. ε απηφ ζπκκεηέρνπλ ήδε 166 ρψξεο, γηα ηελ θάζε κία απφ ηηο νπνίεο γίλεηαη πξνζπάζεηα λα δνζνχλ ιχζεηο απέλαληη ζηηο παγθφζκηεο θαη εζληθέο πξνθιήζεηο. Οη αξρεγνί ησλ θξαηψλ έρνπλ δεζκεπζεί λα επηηχρνπλ ηνπ ηφρνπο Αλάπηπμεο ηεο Υηιηεηίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ζηφρνπ ηεο κείσζεο ηεο θηψρεηαο ζην κηζφ κέρξη ην Σν UNDP δίθηπν ζπλδέεη θαη ζπληνλίδεη ηηο παγθφζκηεο θαη θξαηηθέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ ζηφρσλ. πγθεθξηκέλα, ζηνρεχεη λα πξνζθέξεη βνήζεηα ζε θάζε ρψξα πξνθεηκέλνπ λα βξεη θαη λα κνηξαζηεί ιχζεηο γηα: 107

108 Γεκνθξαηηθή Γηαθπβέξλεζε Μείσζε ηεο θηψρεηαο Απνθπγή ηεο θξίζεο θαη αλάθακςε απφ απηή Πεξηβάιινλ θαη Δλέξγεηα Αληηκεηψπηζε ηεο κάζηηγαο ηνπ πηνχ ηνπ AIDS. Ο UNDP βνεζά ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο λα πξνζειθχζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηε βνήζεηα απηή απνηειεζκαηηθά. ε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ, ελζαξξχλεηαη ε πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ε ελδπλάκσζε ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ ζηελ θνηλσλία. Ζ εηήζηα Έθζεζε Αλζξψπηλεο Αλάπηπμεο (Human Development Report), πνπ αλαηέζεθε απφ ηνλ UNDP, εζηηάδεη ηνλ παγθφζκην δηάινγν ζε αλαπηπμηαθά ζέκαηαθιεηδηά, παξέρνληαο λέα εξγαιεία κέηξεζεο, θαηλνηφκεο αλαιχζεηο θαη ζπρλά πξνηάζεηο πνιηηηθήο ζε επίκαρα δεηήκαηα. Σν αλαιπηηθφ πιαίζην θαη ε απνθιεηζηηθή πξνζέγγηζε ηεο παγθφζκηαο Έθζεζεο κεηαθέξεη ζε πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν, Δθζέζεηο Αλζξψπηλεο Αλάπηπμεο, πνπ ππνζηεξίδνληαη επίζεο απφ ηνλ UNDP. Ζ αλζξψπηλε αλάπηπμε αθνξά ζηελ ηνπνζέηεζε ηνπ αλζξψπνπ ζην θέληξν ηεο αλάπηπμεο. Αθνξά ζην λα αληηιεθζνχλ νη άλζξσπνη ηε δπλακηθή ηνπο, απμάλνληαο ηηο επηινγέο ηνπο θαη απνιακβάλνληαο ηελ ειεπζεξία λα δήζνπλ ηηο δσέο πνπ ηνπο αμίδεη. Απφ ην 1990, νη εηήζηεο Δθζέζεηο Αλζξψπηλεο Αλάπηπμεο έρνπλ δηεξεπλήζεη πξνθιήζεηο πνπ αθνξνχλ ηε θηψρεηα, ην θχιν, ηε δεκνθξαηία, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηε κεηαλάζηεπζε, ηελ πνιηηηζηηθή ειεπζεξία, ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ηε ιεηςπδξία θαη ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. ηελ ππνδηεχζπλζε θάζε ρψξαο, ν θάζε θπζηθά δηνξηζκέλνο αληηπξφζσπνο ηειεί επίζεο ρξέε ζπληνληζηή ησλ δξαζηεξηνηήησλ αλάπηπμεο γηα ην ζχζηεκα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ ζην ζχλνιφ ηνπ. Μέζσ ελφο ηέηνηνπ ζπληνληζκνχ, ην UNDP αγσλίδεηαη λα δηαζθαιίζεη ηελ πην απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ πεγψλ δηεζλνχο αξσγήο, απφ ηα Ζλσκέλα Έζλε. 108

109 2.1.7 Ππμίδα ηεο Βησζηκόηεηαο (Compass of Sustainability) Ζ Ππμίδα ηεο Βησζηκφηεηαο (COMPAnies' and Sectors' path to Sustainability) είλαη έλαο νδεγφο βηψζηκεο αλάπηπμεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη εηαηξίεο αληηκεησπίδνπλ ζπλζήθεο λέσλ απαηηήζεσλ ιφγσ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ηηο ηερλνινγίεο λέσλ πιεξνθνξηψλ, ηεο ηδέαο ησλ ππεξεζηψλ θαη ηεο βηψζηκεο νηθνλνκίαο. Γηα ην ιφγν απηφ, φιν θαη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιίζνπλ έλα πςειφ επίπεδν αληαγσληζκνχ, αλαδεηνχλ ηξφπνπο λα: πκπεξηιάβνπλ θαη λα ηθαλνπνηήζνπλ εθ ησλ πξνηέξσλ ηηο ζπκκεηνρηθέο θαζεκεξηλέο απαηηήζεηο ηεο επηρείξεζεο. Γηαρεηξηζηνχλ απνηειεζκαηηθά ηε βησζηκφηεηά ηνπο Απμήζνπλ ηελ δηαθάλεηα θαη ππεπζπλφηεηα ηεο εηαηξίαο αλά ηνκέα. Ζ Ππμίδα βησζηκφηεηαο είλαη έλα εξγαιείν δηαρείξηζεο πνπ ζρεδηάζηεθε γηα λα βνεζήζεη ηηο εηαηξίεο / ηνκείο λα αληηκεησπίζνπλ ηηο παξαπάλσ πξνθιήζεηο. Αθφκα βαζίδεηαη ζηε ζπκκεηνρηθή αλάκημε ηνπο θαη ηηο βνεζά λα θαηαλνήζνπλ ηα βαζηθά ζέκαηα βησζηκφηεηαο. Έπεηηα κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ έλα παθέην δεηθηψλ βησζηκφηεηαο πξνθεηκέλνπ λα κεηξήζνπλ θαη λα αλαθέξνπλ ηελ πξφνδν πνπ έρεη γίλεη ζρεηηθά κε ηε βηψζηκε αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεψλ ηνπο The Dashboard of Sustainability (Σν Σακπιό ηεο Βησζηκόηεηαο) Σν "Dashboard of Sustainability" (Σακπιφ ηεο Βησζηκφηεηαο) είλαη έλα δσξεάλ, κε εκπνξηθφ ινγηζκηθφ πνπ επηηξέπεη λα αλαπαξαζηαζνχλ πνιχπινθεο ζρέζεηο κεηαμχ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ ζε έλα πςειά επηθνηλσληαθφ ζρήκα πνπ απεπζχλεηαη ζε θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ θαη πνιίηεο πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε. πγθεθξηκέλα αλαιχεη: 1. ηε Φηψρηα, 2. ηηο Φπζηθέο θαηαζηξνθέο, 3. ηελ Οηθνλνκηθή αλάπηπμε, 4. ηε Γηαθπβέξλεζε, 5. ηελ Αηκφζθαηξα, 6. ηηο Υξήζεηο γεο 109

110 7. ηελ Παγθφζκηα νηθνλνκηθή ζχκπξαμε, 8. ηελ Τγεία, 9. ηα πξφηππα Παξαγσγήο θαη Καηαλάισζεο, 10. ηελ Δθπαίδεπζε, 11. ηνπο Χθεαλνχο, ηηο ζάιαζζεο θαη ηηο αθηέο, 12. ηα Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία, 13. ηηο πεξηνρέο πνπ θαιχπηνληαη απφ γιπθά λεξά, 14. ηε βηνπνηθηιφηεηα. Πξνηείλεηαη αθφκα ζε θνηηεηέο, ιέθηνξεο παλεπηζηεκίνπ, εξεπλεηέο θαη εηδηθνχο γηα ηε δηακφξθσζε δεηθηψλ ζρεηηθά κε έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα ζέκαηα πνπ αλαθέξζεθαλ. Γηα ην Παγθφζκην πλέδξην 2002 World Summit on Sustainable Development (WSSD), ε επηζηεκνληθή νκάδα πνπ έρεη ζπζηαζεί γηα ηελ ππνζηήξημε ηνπ ινγηζκηθνχ απηνχ (CGSDI - Consultative Group on Sustainable Development Indicators) δεκνζίεπζε ην ηακπιφ «Απφ ην Ρίν ζην Γηνράλεζκπνπξγθ», κε πάλσ απφ 60 δείθηεο γηα πεξηζζφηεξεο απφ 200 ρψξεο. Σν ηακπιφ απηφ απνηέιεζε έλα πνιχ θαιφ εξγαιείν γηα λα γίλεη θαιή εθηίκεζε ησλ δέθα ρξφλσλ απφ ηε Γηαθήξπμε ηνπ Ρίν. Απφ ην 2007, πεξίπνπ 250 δείθηεο θιεηδηά κπνξνχλ λα αλαθηεζνχλ απφ ηηο ηζηνζειίδεο ηεο θνηλνηηθήο ζηαηηζηηθήο ππεξεζίαο Eurostat Sustainable Development and Structural indicators. Ο πίλαθαο Dashboard ηνπνζεηεί ηηο ζπζηνηρίεο δεηθηψλ ζε δνκή δέληξνπ, ζπγθεληξψλεη ηε βαζκνινγία ηνπο κε έλα απιφ, δηαθαλή ηξφπν θαη ηηο παξνπζηάδεη κε κία θηιηθή γηα ην ρξήζηε, έγρξσκε κνξθή. Δπί πξνζζέησο, δίλεη ζην ρξήζηε αλά πάζα ζηηγκή ηε δπλαηφηεηα λα εκβαζχλεη ζηε ιεπηνκέξεηα ησλ απνηειεζκάησλ. Σα ζηνηρεία ηεο «γιψζζαο ηνπ Dashboard» γηα ηελ παξνπζίαζε πνιχπινθσλ παθέησλ δεηθηψλ απεηθνλίδνληαη παξαθάησ θαη είλαη ηα εμήο: 3. Σν κέγεζνο θάζε ηκήκαηνο αλαθιά ηε ζρεηηθή ζπνπδαηφηεηα ηνπ ζέκαηνο πνπ πεξηγξάθεηαη απφ ην δείθηε. 3. Μία παξάζηαζε κε ρξψκαηα σο θσδηθνί-ζήκαηα ζρεηηθή κε άιιεο ρψξεο: ην πξάζηλν ζεκαίλεη «θαιφ», ην θφθθηλν ζεκαίλεη «θαθφ». 110

111 3. Ο θεληξηθφο θχθινο (PPI, Policy Perfomance Index) ζπλνςίδεη ηελ πιεξνθνξία ησλ ζπζηαηηθψλ δεηθηψλ. Δηθόλα 16: Σα ζηνηρεία ηεο «Γιώζζαο ηνπ Dashboard» Σα δεδνκέλα γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ ηηκψλ ησλ δεηθηψλ αληινχληαη απεπζείαο απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Millennium Development Goals ηεο ηαηηζηηθήο Μνλάδαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, θαη ελεκεξψλνληαη θάζε έλα ή δχν κήλεο. Δηθόλα 17: Παξάδεηγκα Γείθηε Βηώζηκεο Αλάπηπμεο γηα ηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο Μία δπλαηφηεηα θιεηδί ηνπ Dashboard είλαη ε αλάιπζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ δεηθηψλ φπσο θαίλεηαη παξαθάησ. 111

112 Δηθόλα 18: Αλάιπζε ησλ ζπλδέζεσλ κεηαμύ ησλ δεηθηώλ: γηα παξάδεηγκα κεηαμύ ησλ δεηθηώλ εηζνδήκαηνο αλά θάηνηθν θαη εθπνκπώλ Γηνμεηδίνπ ηνπ Άλζξαθα. Ζ ζειίδα ηνπ Dashboard ζηελ Wikipedia αξηζκεί πάλσ απφ 20 κεηαθξαζκέλα παθέηα δεηθηψλ. Αθφκα πξνζηίζεληαη ζην ινγηζκηθφ λέα ραξαθηεξηζηηθά, φπσο γηα παξάδεηγκα κία δηαδξαζηηθή δηαζπλδεηηθή δηάηαμε αλαδήηεζεο γηα ησλ παθέην ησλ Millennium Development Goals. Απηφ ην παθέην δεηθηψλ δηαθέξεη πνιχ απφ ην παθέην ησλ UN Commission on Sustainable Development δεηθηψλ, θαζψο εζηηάδεη ιηγφηεξν ζε πεξηβαιινληηθά θαη πεξηζζφηεξν ζε θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ζέκαηα. Πξφζθαηα, ε νκάδα ζην JRC (Joint Research Center - European Commission) πξνζπάζεζε λα κεηαθξάζεη ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο 250+ δείθηεο ησλ Sustainable Development and Structural indicators ηεο Eurostat ζε κνξθή Dashboard. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνίεζε έλα δέληξν κε ηέζζεξηο, ζχκθσλα κε ηελ Agenda 21, θχξηνπο ππιψλεο, ν θάζε έλαο απφ ηνπο νπνίνπο πεξηιακβάλεη 7 ππνδείθηεο πνπ κε ηε ζεηξά ηνπο εκπεξηέρνπλ θαηά κέζν φξν 7 δείθηεο ν θαζέλαο. Ζ δνκή απηή ζα ππνζηεξίδεη 4*7*7=196 δείθηεο θαη ζα ρξεζηκεχεη ζαλ έλα «Δηθνληθφ Δξγαζηήξην» 112