Γενικό πλαίσιο για τον επαγγελματικό κίνδυνο στα ερευνητικά εργαστήρια

Transcript

1 Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.) Γενικό πλαίσιο για τον επαγγελματικό κίνδυνο στα ερευνητικά εργαστήρια Εύη Γεωργιάδου Δρ. Χημικός Μηχανικός, Κέντρο Ασφάλειας, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής & Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.) ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, ΑΘΗΝΑ 19 ΟΚΤ. 2016

2 Παραδείγματα ατυχημάτων Δεκ. 2008: Νέα τεχνικός σε εργαστήριο βιοχημείας (University of California-Los Angeles) ξεκίνησε τη μεταφορά χημικού (tbutyl lithium) από ένα δοχείο σε άλλο. Έγινε ανάφλεξη και η τεχνικός τυλίχθηκε στις φλόγες. Πέθανε 18 μέρες αργότερα. Αυστραλία: Τεχνικός εργαστήριου δεν φορούσε την ποδιά, ήρθε σε επαφή το πόδι του με υδροφρθορικό οξύ. Πέθανε μετά από 2 εβδομάδες λόγω της απορρόφησης του φθορίου (προκάλεσε βλάβη σε όργανα). H ανάλυση του ατυχήματος ανέδειξε εργονομικές παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να προλάβουν το ατύχημα. Δεκέμβριος 2015, Κίνα: Έκρηξη δεξαμενής υδρογόνου σε εργαστήριο (Tsinghua University) φωτιά που οδήγησε στο θάνατο ερευνητή ο οποίος εργαζόταν μόνος.

3 Παραδείγματα ατυχημάτων Διαρροή χημικών σε εργαστήριο στη Στοκχόλμη (Μάιος 2016): Εκκενώθηκε η περιοχή γύρω από ένα εργαστήριο στη Στοκχόλμη εξαιτίας διαρροής χημικών. Αρκετοί άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο (συμπτώματα δηλητηρίασης από αέριο), περίπου 500 απομακρύνθηκαν από τη γύρω περιοχή. Απρίλιος, 2011: 22χρονη φοιτήτρια φυσικής στο Yale εργαζόταν το βράδυ μόνη της στο εργαστήριο (χρήση τόρνου). Πιάστηκαν τα μαλλιά της και πέθανε από ατύχημα. Η καθηγήτρια χημείας KarenWetterhahn(DartmouthCollege, New Hampshire) πέθανε το 1997 λόγω δηλητηρίασης (dimethylmercury). Ακολουθούσε τις οδηγίες προστασίας, ωστόσο, δεν ήταν κατάλληλο το γάντι που φορούσε. Το ατύχημα έγινε τον Αύγουστο του 1996 και πέθανε σχεδόν ένα χρόνο μετά.

4 National Fire Protection Association (USA)

5 Παραδείγματα ατυχημάτων Δεκ. 2015: Εργατικό ατύχημα στο εργαστήριο ανατομίας του ΕΚΠΑ - τραυματίστηκε ταριχευτής Μάρτ. 2013: Φωτιά στο πανεπιστήμιο Πατρών από συσκευή ατμού στο εργαστήριο Χημείας Δεκ. 2012: Έκρηξη με 4 τραυματίες στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, μια φοιτήτρια παραλίγο να χάσει την όραση της Φεβρ. 2016: Φωτιά στα ΤΕΙ Ηρακλείου από βραχυκύκλωμα Μάιος 2010: Φωτιά σε κτίριο των ΤΕΙ Πειραιά Οκτ. 2014: Έκρηξη στο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, 7 φοιτητές στο νοσοκομείο για προληπτικούς λόγους Ιουν. 2015: Φωτιά στο Δημόκριτο από βραχυκύκλωμα

6 Πηγές κινδύνου (ενδεικτικά) H εγγενής ιδιότητα ή ικανότητα κάποιου στοιχείου που ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη. Κτηριακές δομές υποδομές εγκαταστάσεις Εργασία σε ύψος, υλικά, αποθήκευση Εξοπλισμός εργασίας μηχανήματα Φυσικοί παράγοντες Χημικοί παράγοντες Βιολογικοί παράγοντες Εργονομικοί παράγοντες Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες Οργάνωση εργασίας Φυσικές τεχνολογικές καταστροφές Κακόβουλες ενέργειες Ανασφαλείς πρακτικές εργασίας κ.ά.

7 «Εκφραστές» επικινδυνότητας Εργατικό ατύχημα: βίαιο συμβάν ικανό να προκαλέσει σωματική βλάβη ή θάνατο κατά τη διάρκεια της εργασίας, εξελίσσεται σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα Επαγγελματική ασθένεια: κατάσταση που προκαλεί βιολογική αλλοίωση με αποτέλεσμα την εκδήλωση σωματικής ή ψυχικής ασθένειας, λόγω της επαγγελματικής έκθεσης του εργαζομένου στους βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος Φυσικές τεχνολογικές καταστροφές

8 Ποιοι εκτίθενται στους κινδύνους; Εργαζόμενοι ερευνητές (μόνιμα, προσωρινά) Εργολάβοι Επισκέπτες Φοιτητές σπουδαστές Ευρύτερο κοινό Ιδιαίτερες δυσκολίες για την πρόληψη σε εργαστήρια ακαδημαϊκών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων Εργαζόμενος: κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με οποιαδήποτε σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων (Ν. 3850/2010).

9 Ευρύτερα συμπεράσματα Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας Ανάλυση Εκτίμηση Υλοποίηση μέτρων Σκοπός: Σχεδιασμός συστήματος υγείας και ασφάλειας Στόχοι Επιλογή μέτρων Εναλλακτικές λύσεις

10 Νομοθεσία - κανονισμοί Υγεία και ασφάλεια εργαζομένων Κανονισμοί πυροπροστασίας Κτηριοδομικοί κανονισμοί Πρότυπα τεχνικοί κανονισμοί για εξοπλισμό εργαστηρίων και άλλες εγκαταστάσεις Διαχείριση αποβλήτων περιβαλλοντική νομοθεσία ΒΑΜΕ Ξενοκράτης Μεταφορά επικίνδυνων φορτίων - Πολιτική προστασία Εσωτερικοί κανονισμοί Κανονισμοί σχετικά με την εκπόνηση πρακτικής άσκησης Ειδική νομοθεσία Διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του ΕΛΙΝΥΑΕ

11 Υγεία και ασφάλεια εργασίας Βασικό πλαίσιο (ν. 3850/2010, ΠΔ 16/96) Διασφάλιση ΥΑΕ (υποχρέωση εργοδότη) Ελάχιστες προδιαγραφές ΥΑΕ Εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου Αναγγελία εργ. ατυχημάτων Απασχόληση ΤΑ, ΓΕ / ΕΣΥΠΠ, ΕΞΥΠΠ Αντιπρόσωποι ΕΥΑΕ / ενημέρωση - συμμετοχή εργαζομένων διαβούλευση Ειδικά νομοθετήματα ανά παράγοντα

12 Υποχρεώσεις εργοδότη (Ν. 3850/2010) Να εξασφαλίζουν: α) την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων ως προς όλες τις πτυχές της εργασίας τους β) την προστασία της ασφάλειας και της υγείας των τρίτων, με τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για: - πρόληψη επαγγελματικών κινδύνων - ενημέρωση κατάρτιση εργαζομένων - δημιουργία απαραίτητης οργάνωσης - παροχή αναγκαίων μέσων

13 Υποχρεώσεις εργοδότη (Ν. 3850/2010) Αν ο εργοδότης προσφεύγει σε άτομα εκτός της επιχείρησης ή σε ΕΞ.ΥΠ.Π. για την ανάθεση των καθηκόντων ΤΑ ή/και ΓΕ, αυτό δεν τον απαλλάσσει από τις υποχρεώσεις του. Οι υποχρεώσεις του ΤΑ, του ΓΕ και των εκπροσώπων των εργαζομένων δεν θίγουν την αρχή της ευθύνης του εργοδότη. Με βάση την εμπειρία, μπορεί να διωχθούν ποινικά άλλοι εμπλεκόμενοι πέραν του εργοδότη, μέσω του Ποινικού Κώδικα περί Αμέλειας μετά από ατύχημα.

14 Εκτίμηση επικινδυνότητας Τι μπορεί να προκαλέσει βλάβη; Μπορούν να εξαλειφθούν οι πηγές κινδύνου; Τι μέτρα πρόληψης και προστασίας πρέπει να εφαρμοστούν για τον έλεγχο των κινδύνων;

15 Εκτίμηση επικινδυνότητας Ανάλυση κινδύνων Υπολογισμός Αξιολόγηση Διερεύνηση αν ο κίνδυνος μπορεί να εξαλειφθεί Επιλογή μέτρων Επανεκτίμηση

16 Εκτίμηση επικινδυνότητας Ποιοτικός Ποσοτικός προσδιορισμός Αυτοψίες ασφάλειας Μετρήσεις βλαπτικών παραγόντων Ιατρικός έλεγχος Εργ. ατυχημ (και παρολίγον), απουσιασμός Κατάθεση της υποκειμενικής άποψης των εργαζομένων Αποδεκτά επίπεδα ΥΑΕ Νομοθεσία Κανονισμοί (συνδυασμένη εφαρμογή) Ιατρικός έλεγχος Γενικές αρχές πρόληψης..

17 Με ποια κριτήρια; Η εκτίμηση των κινδύνων στοχεύει στη δημιουργία και συντήρηση ενός Υγιούς και Ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος, ικανού να διαφυλάξει τη σωματική, ψυχική, διανοητική και κοινωνική υγεία των εργαζομένων. Αυτή η θεώρηση βρίσκεται στον αντίποδα της αντίληψης, που εστιάζει το πρόβλημα της υγείας στη διατήρηση της εργασιακής ικανότητας του εργαζομένου, περιορίζοντας την έννοια της υγείας στην απουσία της ασθένειας.

18 Γενικές αρχές πρόληψης αποφυγή κινδύνων εκτίμηση κινδύνων που δεν μπορούν να αποφευχθούν προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο διαμόρφωση θέσεων εργασίας, επιλογή εξοπλισμών, μεθόδων εργασίας και παραγωγής (μετριασμός μονότονης, ρυθμικά επαναλαμβανόμενης εργασίας) αντικατάσταση του επικίνδυνου από το μη επικίνδυνο ή το λιγότερο επικίνδυνο - καταπολέμηση των κινδύνων στην πηγή τους προτεραιότητα στη λήψη μέτρων ομαδικής προστασίας σε σχέση με τα ΜΑΠ προσαρμογή στις τεχνικές εξελίξεις παροχή κατάλληλων οδηγιών στους εργαζόμενους

19 Εγγενής ασφάλεια Αποφυγή Ελάττωση Εξασθένηση Απλοποίηση

20 Τεχνικά μέτρα (ενδεικτικά) καταλληλότητα πιστοποίηση έλεγχος συστήματα ασφαλείας: εξοπλισμού, υποδομών, εγκαταστάσεων καταλληλότητα πρώτων υλών και άλλων υλικών συστήματα απομόνωσης εκπομπών βλαπτικών παραγόντων προστατευτικά έναντι πτώσης συστήματα εξαερισμού-κλιματισμού-φωτισμού τήρηση των απαιτήσεων ασφαλείας για τις κτηριολογικές προδιαγραφές χώρων εργασίας συστήματα πυροπροστασίας κ.ά.

21 Οργανωτικά μέτρα (ενδεικτικά) διαδικασίες ασφαλούς εργασίας διαδικασίες αντιμετώπισης έκτακτων καταστάσεων, ασκήσεις ετοιμότητας, πρώτες βοήθειες διαδικασίες συντήρησης διαδικασίες ασφαλούς διαχείρισης αποβλήτων συνεχής ενημέρωση - εκπαίδευση εργαζομένων και κάθε εμπλεκόμενου κατάλληλη οργάνωση εργασίας (επάρκεια προσωπικού, ωράρια κ.ά.) αλλαγή θέσης εργασίας όταν απαιτείται (με βάση την εκτίμηση του Γιατρού Εργασίας) κ.ά.

22 Έκθεση σε «παράγοντες» (Ν. 3850/2010) «Παράγοντας»: κάθε φυσικός, χημικός και βιολογικός παράγοντας, που ενυπάρχει κατά την εργασία και μπορεί να είναι επιβλαβής στην υγεία των εργαζομένων ή επικίνδυνος από άλλη άποψη, ανεξάρτητα από τη φυσική του κατάσταση. «Οριακή τιμή έκθεσης»: το ανώτερο επίπεδο έκθεσης των εργαζομένων σ έναν παράγοντα (ανώτερη τιμή συγκέντρωσης ή έντασής του στον τόπο εργασίας, πάνω από την οποία δεν επιτρέπεται να εκτίθενται οι εργαζόμενοι). «Οριακή τιμή βιολογικού δείκτη»: η ανώτερη επιτρεπόμενη συγκέντρωση ενός παράγοντα, ο οποίος μετράται απευθείας σε σωματικούς ιστούς, σωματικά υγρά ή στον εκπνεόμενο αέρα ή έμμεσα από την ειδική δράση του στον οργανισμό.

23 Έκθεση σε «παράγοντες» - Υποχρεώσεις εργοδότη Μέτρα αποφυγής ελαχιστοποίησης έκθεσης Έκθεση κάτω από οριακές τιμές Αντικατάσταση επικίνδυνων παραγόντων με αβλαβείς ή λιγότερο επιβλαβείς Περιορισμός της χρήσης τους Αντικατάσταση παραγωγικών διαδικασιών μεθόδων με άλλες Μείωση έκθεσης εργαζομένων (αριθμός εργαζομένων, ώρες έκθεσης) ΜΑΠ

24 Έκθεση σε «παράγοντες» - Υποχρεώσεις εργοδότη Έλεγχος συγκέντρωσης έντασης παραγόντων (ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός) Στοχευμένος ιατρικός έλεγχος εργαζομένων Έλεγχος - συντήρηση μέσων, συσκευών, συστημάτων Ειδικά επείγοντα μέτρα για περίπτωση υπέρβασης οριακών τιμών έκθεσης Σήμανση Αλλαγή θέσης εργασίας εργαζόμενου αν απαιτείται

25 Προκλήσεις προτεραιότητες για την υγεία και ασφάλεια στα εργαστήρια Χαμηλός βαθμός εφαρμογής υπάρχουσας νομοθεσίας - κανονισμών Κενά νομοθεσίας (π.χ. φοιτητές σπουδαστές, συμβουλευτικός ρόλος ΤΑ, ΓΕ κ.ά.) Καταγραφή εργατικών ατυχημάτων επαγγελματικών ασθενειών Τεχνογνωσία μεθοδολογικά εργαλεία αποδεκτά κριτήρια εκτίμησης επικινδυνότητας και εφαρμογής μέτρων Έρευνα

26 Προκλήσεις προτεραιότητες για την υγεία και ασφάλεια στα εργαστήρια Απουσία νοοτροπίας πρόληψης Ελλιπής ενημέρωση εκπαίδευση εμπλεκόμενων Οικονομική κρίση μείωση κρατικών δαπανών Διαφορετικοί εμπλεκόμενοι Ιδιαίτερες δυσκολίες σε ορισμένους κλάδους χώρους (π.χ. εκπαιδευτικά, ακαδημαϊκά ιδρύματα)

27 Προκλήσεις προτεραιότητες για την υγεία και ασφάλεια στα εργαστήρια Δεν ξεκινάμε από το «μηδέν» Μπορεί να αξιοποιηθεί η υπάρχουσα τεχνογνωσία εμπειρία καλές πρακτικές - πηγές πληροφόρησης σε διεθνές επίπεδο - νομοθεσία κανονισμοί πρότυπα κ.λπ. ΕΛΙΝΥΑΕ: φορέας έρευνας πληροφόρησης τεκμηρίωσης κατάρτισης για θέματα ΥΑΕ Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών Δυνατότητες προώθησης της έρευνας και της ανάπτυξης νοοτροπίας πρόληψης (ερευνητικοί εκπαιδευτικοί φορείς) ΔΙΚΤΥΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Ερευνητικοί εκπαιδευτικοί - επιστημονικοί φορείς, Υπουργεία θεσμοί της πολιτείας, εργαζόμενοι, επιχειρήσεις, φοιτητές, επαγγελματίες ΥΑΕ κ.ά.