Ο Πρωτογενής Τομέας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Transcript

1 Ο Πρωτογενής Τομέας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Η οικονομική κρίση που βιώνουμε σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, τείνει να λάβει διαστάσεις εθνικής τραγωδίας. Τα κίνητρα που δίνονται και που θα έπρεπε να έχουν ως συνέπεια την παραγωγική ανάπτυξη, το μόνο που παράγουν είναι ύφεση και ανεργία. Στους καιρούς αυτούς τους δύσκολους, πολλοί εκμεταλλευόμενοι την ανάγκη του κόσμου για μια διέξοδο στην κρίση πουλάνε πολύ ακριβά όνειρα και υποσχέσεις αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Η ανάγκη όμως να αναπτύξει η χώρα ξανά τον πρωτογενή τομέα και να βγει οργανωμένα πάλι από την δύσκολη αυτή κατάσταση είναι υπαρκτή και δεν πρέπει να την εγκαταλείψουμε. Άλλωστε ο πρωτογενής τομέας είναι ένα σύνολο δραστηριοτήτων με αντικείμενο την απόκτηση αγαθών άμεσης ή έμμεσης κατανάλωσης κατ ευθείαν από την φύση, είναι η βάση της πραγματικής οικονομίας, είναι στην πραγματικότητα τα πιο άμεσα αγαθά που χρειαζόμαστε σαν κοινωνία, οπότε μας είναι απολύτως απαραίτητος. Μπροστά σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον τα ερωτήματα που τίθενται είναι τα εξής 1) Τι ανάπτυξη θέλουμε να πετύχουμε; 2) Σε ποιους τομείς της οικονομίας πρέπει να επικεντρωθούμε για να πετύχουμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης; Τα παραπάνω ερωτήματα πρέπει να απαντηθούν στα πλαίσια ενός εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού σε σχέση με την τοπική ανάπτυξη και κυρίως του πρωτογενή τομέα. 1

2 Σε αυτό το πρωτόγνωρο και ασταθές περιβάλλον, καλείται η Τοπική Αυτοδιοίκηση, μέσα από θεσμοθετημένες θέσεις και αρμοδιότητες, να δώσει το έναυσμα για την ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Κάπου εκεί πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις μας και να κάνουμε μια προσπάθεια να οργανώσουμε τον πρωτογενή τομέα μέσα από υγιείς παραγωγικές ομάδες ανθρώπων, έχοντας ως εφαλτήριο την τοπική αυτοδιοίκηση. Για παράδειγμα, στη Θεσσαλία τα όσπρια χρησιμοποιώντας και τη σύγχρονη τεχνολογία μπορούν σχετικά εύκολα να παραχθούν και υπάρχουν πολλά διαθέσιμα ακαλλιέργητα αγροκτήματα που ανήκουν στους δήμους αλλά και σε ιδιώτες που μπορούν να τα διαθέσουν στους δήμους εθελοντικά ή έναντι μικρού τιμήματος, από τη στιγμή που μένουν για χρόνια ακαλλιέργητα. Σε ότι αφορά τη διάθεση αυτών των προϊόντων, όπως είναι προφανές, υπάρχει μία «έτοιμη» αγορά. Θα απορροφηθούν χωρίς άλλους διαμεσολαβητές από τους θεσμούς αλληλεγγύης στους οποίους συμμετέχουν οι Ο.Τ.Α. και από τις οργανώσεις κοινωνίας πολιτών. Το όλο εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί μία εφαρμοσμένη καλή πρακτική της κοινωνικής οικονομίας. Παράλληλα, θα μπορούσε να δημιουργηθεί έτσι η βάση για τη σύσταση στο μέλλον μικρών κοινωνικών συνεταιρισμών, οι οποίοι μπορούν να αναπτύξουν και ειδικές καλλιέργειες με ποιοτικά προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Τέλος, το εγχείρημα αυτό μπορεί να συμβάλλει στη στροφή προς την αγροτική οικονομία, νέων ανθρώπων και επιστημόνων, δίνοντας στο επάγγελμα του αγρότη ιδιαίτερη σημασία και νέο κοινωνικό περιεχόμενο. Ο ρόλος του πρωτογενή τομέα και της μεταποίησης των προϊόντων του, στην ανάπτυξη της Ελλάδας, αν και τα τελευταία χρόνια έχει παραμεληθεί, είναι καθοριστικός και πρέπει να ενισχυθεί με ενέργειες που να 2

3 ανταποκρίνονται στην νέα πραγματικότητα με εφαρμογή σταθερών πολιτικών που να έχουν ως στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας. Ενδεικτικά αναφέρω ότι μπορούν να υπογραφούν μνημόνια συνεργασίας μεταξύ των δήμων και των τοπικών φορέων κοινωνικής οικονομίας και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και βάση αυτών των μνημονίων να διαμορφωθούν σχέδια δράσης σε τοπική κλίμακα. Αυτά τα σχέδια δράσης θα προβλέπουν λεπτομερώς την έκταση και το αντικείμενο των καλλιεργειών, το εργατικό δυναμικό που χρειάζονται, τις τεχνικές προϋποθέσεις, τα διαθέσιμα κονδύλια, τη διακίνηση και τον προορισμό των παραγόμενων αγαθών. Το πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας στο οποίο εντάσσεται η πρωτοβουλία των κοινωνικών αγροκτημάτων δεν έχει να κάνει σε τίποτε με αυτή την παράδοση. Πρόκειται για πρωτοβουλία που εντάσσεται μέσα στους θεσμούς αλληλεγγύης των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και στην έμπρακτη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όχι για να προσλάβει νέους δημοτικούς υπαλλήλους, καλλιεργητές, αλλά για να προσφέρει ανενεργούς, ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους και υποδομές που είναι στη διάθεσή της, προκειμένου να παραχθούν αγαθά και προϊόντα. Επιπλέον, η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στη δημιουργία κοινωνικού κεφαλαίου συνεργασίας στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας και αυτό με τη σειρά του να αποτελέσει κοινωνική δυναμική υποστήριξης τέτοιων πρωτοβουλιών. Για παράδειγμα, το κίνημα της πατάτας ήταν μια αυθόρμητη εκδήλωση αλληλεγγύης της κοινωνίας και των παραγωγών που αντικειμενικά δεν μπορούσε να διαρκέσει για πάντα. Η οργανωμένη κοινωνική οικονομία στο επίπεδο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα μπορούσε να οδηγήσει τις υποδομές, ώστε οι 3

4 αυθόρμητες εκδηλώσεις αλληλεγγύης και ο εθελοντισμός να συγκεντρώνονται σε μία μεγάλη «δεξαμενή» αλληλεγγύης. Επομένως, το κίνημα της πατάτας μπορούμε να το εκλάβουμε ως μία σηματοδότηση στο τι πρέπει να κάνουμε για να έχουμε διαρκώς προσφορά αλληλεγγύης. Παράλληλα με το νέο αυτοδιοικητικό μοντέλο του Καλλικράτη, αναδύονται νέες δυνατότητες ανάπτυξης και νέες προοπτικές για να ξεπεράσει η Ελλάδα τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Όπως πολύ καλά γνωρίζετε ο πρωτογενής τομέας αποτελεί ένα πυλώνα ανάπτυξης και ουσιαστικά είναι ο κύριος συντελεστής εξόδου από την κρίση. Η σχέση του πρωτογενή τομέα και της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι άρρηκτη και διαχρονική. Σε αυτόν τον ειδικότερο τομέα που περιλαμβάνει την γεωργία, κτηνοτροφία και αλιεία βασική ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η ανάπτυξη της φυτικής και ζωικής παραγωγής, η υποβοήθηση του αγροτικού κόσμου για την βελτίωση των μεθόδων εργασίας και την καλύτερη οργάνωση των γεωργικών εγκαταστάσεων, η προστασία της υγείας των ζώων, η προστασία και ανάπτυξη της αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Οι εμπλεκόμενοι εκτός του ότι παράγουν τοπικά προϊόντα, αναδεικνύουν και διατηρούν την πολιτισμική κληρονομιά προστατεύουν το φυσικό περιβάλλον διαχειρίζοντας φυσικούς πόρους. Τα προϊόντα που παράγονται συμβάλουν στην τοπική οικονομία και στην ανάπτυξη του τόπου. Σήμερα ο δεσμός μεταξύ ενός προϊόντος ενός τόπου και των κατοίκων, δεν αντιπροσωπεύει απλά μια κληρονομιά που πρέπει να διατηρηθεί αλλά αποτελεί μια σημαντική αυτοτελή οικονομική αξία, καθώς οι καταναλωτές 4

5 ενδιαφέρονται όλο και πιο πολύ για την ποιότητα που συνδέεται με την γεωγραφική προέλευση και την τοπική παράδοση. Παράλληλα όμως ο πρωτογενής τομέας συνεισφέρει στη τοπική ανάπτυξη με την διασύνδεσή του και με τους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας, δημιουργώντας θέσεις απασχόλησης, επιχειρηματικότητα και προστιθέμενη αξία. Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πολύ σημαντικός διότι η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα θα επιφέρει την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των δημοτών μιας και θα δημιουργήσει τις βάσεις για την έξοδο από την κρίση. Αλλά και το σημαντικότερο κατά την γνώμη μου θα ανακόψει την πληθυσμιακή αιμορραγία ιδιαίτερα από νέους ανθρώπους, κρατώντας τους στο τόπο που γεννήθηκαν. Ο πρωτογενής τομέας έχει τεράστια οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική αξία για τη χώρα μας και έχει εισέλθει σε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών και ανακατατάξεων, που απαιτούν ριζικές διαρθρωτικές προσαρμογές. Παρά την μεγάλη σημασία του ο πρωτογενής τομέας αποτελεί ίσως τον μοναδικό οικονομικό κλάδο στη χώρα μας που οι σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης που διαθέτει δεν αξιοποιούνται όσο θα έπρεπε. Το πρόβλημα είναι ότι η αναχρονιστική και αντίθετη με τις απαιτήσεις των καιρών νοοτροπία που έχει κυριαρχήσει στην ελληνική κοινωνία για τον αγροτικό χώρο αποτελεί ίσως το σημαντικότερο εμπόδιο, για την ανάπτυξή του. Όπως έχουν πει πολλοί οικονομικοί αναλυτές ο αγροτικός τομέας είναι ο πρωταθλητής των χαμένων ευκαιριών. Ο αγροτικός τομέας, απασχολώντας το 17-18% του συνολικού ενεργού πληθυσμού (έναντι 5-6% στην Ε.Ε.) και συμβάλλοντας με 8% (έναντι 2-3% στην Ε.Ε.) στο ΑΕΠ της χώρας, έχει μια ιδιαίτερη 5

6 σημασία για την ελληνική οικονομία σε σύγκριση με τις άλλες χώρες - μέλη της Ε.Ε. Τα αγροτικά προϊόντα αποτελούν πολύτιμη πηγή εισροής συναλλάγματος στη χώρα. Τα νωπά αγροτικά προϊόντα κατέχουν το 8% του συνόλου των εξαγωγών, ενώ τα μεταποιημένα αγροτικά προϊόντα το 30%. Εκτός των άλλων ο αγροτικός τομέας παρέχει στήριξη σε διάφορους βιομηχανικούς κλάδους, όπως στις βιομηχανίες τροφίμων, καπνού και κλωστοϋφαντουργίας και υποστηρίζει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων και έναν εκτεταμένο κοινωνικο-οικονομικό ιστό που βρίσκεται εγκατεστημένος στην ύπαιθρο. Έτσι, αποτελεί το μοχλό για οποιαδήποτε προσπάθεια περιφερειακής ανάπτυξης στο μεγαλύτερο μέρος του ελλαδικού χώρου. Όμως τα προβλήματα του χώρου είναι πολλά και σημαντικά. Θα αναφέρω τα ακόλουθα: Το χαμηλό Μορφωτικό Επίπεδο των Απασχολούμενων στο Πρωτογενή Τομέα Μόλις το 0,2% είναι απόφοιτοι ΑΕΙ και ΤΕΙ, το 6% είναι απόφοιτοι μέσης εκπαίδευσης, το 61,8% είναι απόφοιτοι δημοτικού, ενώ το 32% δεν έχει καμία εκπαίδευση. Το μικρό μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων Το μέσο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης στη χώρα είναι 4,3 εκτάρια, έναντι 18,2 εκταρίων που είναι ο αντίστοιχος κοινοτικός μέσος όρος. Το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό, αποτελεί μία ακόμη ένδειξη των διαρθρωτικών αδυναμιών του αγροτικού τομέα στη χώρα μας. 6

7 Η μειωμένη απασχόληση Από το 1971 όπου ο αγροτικός τομέας απασχολούσε το 40% του εργατικού δυναμικού της χώρας περάσαμε σήμερα στο 17-18%. Η έλλειψη εφαρμοσμένης έρευνας Δυστυχώς δεν επενδύονται σημαντικά κονδύλια για να δημιουργηθούν πρότυπα αγροτικά αγροκτήματα, πειραματικοί και δοκιμαστικοί αγροί. Η έλλειψη επαρκών ποσοτήτων νερού άρδευσης για τις αρδευόμενες καλλιέργειες αλλά και η αλόγιστη κατανάλωση του Είναι προφανές ότι αγρότης χωρίς νερό δε γίνεται. Επομένως κρίνονται αναγκαία η αύξηση, βελτίωση και ορθολογική διαχείριση της παροχής νερού στους αγρότες. Η γραφειοκρατία να μην αποτελεί τροχοπέδη στην υλοποίηση ουσιαστικών εγγειοβελτιωτικών έργων. Οι μεγάλες ελλείψεις σε οργανωτικές δομές στο κύκλωμα παραγωγής- μεταποίησης-εμπορίας αγροτικών προϊόντων Το υψηλό κόστος προμήθειας εφοδίων Κυρίες και κύριοι, Ο πρωτογενής τομέας της χώρας μας, από πρωταθλητής των χαμένων ευκαιριών έχει σήμερα τη δυνατότητα να γίνει ο πρωταγωνιστής της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας του τόπου μας. Η ανάληψη τοπικών πρωτοβουλιών για την καταπολέμηση της ανεργίας, μπορεί να επιφέρει ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Πιστεύω πως, έστω και τώρα αν συντονίσουμε τη δράση μας, πολιτεία και τοπική αυτοδιοίκηση, 7

8 αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες για εκτόνωση της ανεργίας θα πετύχουμε θαυμάσια αποτελέσματα. Η Ελλάδα μας μπορεί και πρέπει να πάρει τη θέση που της αξίζει αρκεί: Να εκμεταλλευτούμε στο έπακρο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας Η γεωστρατηγική μας θέση να γίνει επιτέλους το βασικό μας όπλο Να γίνουμε εξωστρεφείς Να δώσουμε έμφαση στην ανάπτυξη μιας νέας υπερτοπικής καινοτόμου επιχειρηματικότητας, που αξιοποιεί τοπικά ή και περιφερειακά πλεονεκτήματα, για την παραγωγή συγκεκριμένων προϊόντων. Να στηρίζουμε με ουσιαστικές παρεμβάσεις, την κτηνοτροφία μας, καθώς και τη μεταποίηση των αγροτικών μας προϊόντων. Να αξιοποιήσουμε το ανθρώπινο δυναμικό μας, για να παρέχουμε εξειδικευμένες γνώσεις στους αγρότες και τα σχήματα λειτουργίας τους. Να συνδιοργανώσουμε με τους δήμους και τους αγρότες, μία εκδήλωση- γιορτή αγροτικών προϊόντων, ανά περιφερειακή ενότητα, με σκοπό την ανάδειξή τους αλλά και την απόκτηση ενιαίας ταυτότητας στην περιφέρειά μας. Παράλληλα σε συνεννόηση με τα επιμελητήρια αναζητούμε νέες αγορές, ακόμα και στο εξωτερικό. Δημιουργούμε μία επιτροπή, σκοπός της οποίας είναι η αναζήτηση προσέλκυση κεφαλαίων από Έλληνες της διασποράς και ενδιαφέρονται να επενδύσουν στην χώρα μας, 8

9 Συνεργαζόμαστε με τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλα τα επίπεδα και αξιοποιούμε τη γνώση που μας παρέχεται. Με ρεαλισμό, η ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα μέσα και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση θα επιφέρει βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο των συμπολιτών μας και θα δημιουργήσει τις βάσεις για την έξοδο από την κρίση. Για να αντιστραφεί αυτό και να βγούμε από το τέλμα, εμείς δημιουργούμε τις συνθήκες, μακριά από σκοπιμότητες. 9