6. Ανοικτή αντικειμενοκεντρική διδαςκαλία και Μέςα Σχετικά με τη δημιουργία και την ανάπτυξη τησ ανοικτήσ αντικειμενοκεντρικήσ διδαςκαλίασ

Transcript

1 6. Ανοικτή αντικειμενοκεντρική διδαςκαλία και Μέςα 6.1. Σχετικά με τη δημιουργία και την ανάπτυξη τησ ανοικτήσ αντικειμενοκεντρικήσ διδαςκαλίασ Μεταρρυθμιςτικέσ ιδέεσ και η υλοποίηςη τουσ Η ηδέα ηεο αλνηθηήο δηδαζθαιίαο μεθηλάεη ζην Γηαθσηηζκφ: α) κε ηελ αλαθάιπςε ηνπ παηδηνχ σο επαξθή αλζξψπνπ, β) κε ηελ αλαθάιπςε ηεο θχζεο θαη, ζε ζπλδπαζκφ κε απηήλ, γ) κε ηελ ηδέα ηεο «θπζηθήο αλάπηπμεο» ηνπ παηδηνχ. Η θχζε λνείηαη σο κηα δχλακε ζην παηδί ε νπνία ηνπ επηηξέπεη λα αλνίγεηαη απηφλνκα ζηε θχζε, ζηα πξάγκαηα ηνπ θφζκνπ, ζηνπο αλζξψπνπο θαη ζηνπο θνηλσληθνχο ζπζρεηηζκνχο. Ο Ρνπζζψ δηαηχπσζε πξψηνο απηέο ηηο ηδέεο ην 1762 ζην παηδαγσγηθφ κπζηζηφξεκα ηνπ «Αηκίιηνο». Μηα πξψηε εθαξκνγή ηεο ηδέαο απηήο ζηελ πξάμε θαηάθεξε ε Μαξία Μνληεζζφξη κε ηε δεκηνπξγία ησλ «παηδηθψλ θήπσλ» ηεο. Δθεί δεκηνπξγεί έλα «πξνπαξαζθεπαζηηθφ πεξηβάιινλ», ην νπνίν πξνθαιεί ηα παηδηά λα αλαπηχμνπλ απηνλνκία θαη εληζρχεη ηε θπζηθή αλάπηπμε ηνπο. Δηζάγεηαη ην 1900 κε ηε δεκνζίεπζε ηεο Ellen Key «Ο Αηψλαο ηνπ Παηδηνχ». Απφ εθεί θαη κεηά δεκηνπξγνχληαη πνιιέο κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζπάζεηεο (ην θίλεκα ηεο Πξννδεπηηθήο Αγσγήο, ε Μεηαξξπζκηζηηθή Αγσγή, ην ρνιείν Γξάζεο, ην ρνιείν Δξγαζίαο, ην λενιαηίζηηθν θίλεκα, ην θίλεκα ηεο ιατθήο κφξθσζεο, ην Αληηαπηαξρηθφ ρνιείν), πνπ είλαη γλσζηέο κε ηνλ ζπιινγηθφ φξν «παηδαγσγηθή θίλεζε» (Flitner / Kudritzki 1962 θαη ηνπ 1985, Röhrs/Lenhard 1994). Σν κεγάιν ζηνίρεκα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θηλήκαηνο είλαη ην άλνηγκα ηνπ ζρνιείνπ ζηε δσή, είηε πξφθεηηαη γηα ηηο θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο δηεξγαζίεο, είηε γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ εθήβσλ κέζα απφ ηελ απηφλνκε θαη ππεχζπλε κάζεζε. ε απηέο ηηο πξνζπάζεηεο αλεπξίζθνληαη ηδέεο θαη πξαθηηθέο ηεο αλνηθηήο δηδαζθαιίαο θαη ηεο εγθαζηδξπκέλεο κάζεζεο Οι βαςικότερεσ κατευθυντήριεσ αρχέσ Ο ηζηνξηθφο αληίθηππνο ησλ κεηαξξπζκηζηηθψλ ηδεψλ θαη ησλ εθαξκνγψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε εγθαηληάδεη αξρέο θαη θαηεπζπληήξηνπο ζηφρνπο, νη νπνίνη αλαθέξνληαη επαλεηιεκκέλα ζηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία, αλαθνξηθά κε ηελ αλνηθηή δηδαζθαιία (Jürgens 2009 Peschel 2003):

2 Ο πξνζαλαηνιηζκόο ζηνπο καζεηέο (παηδνθεληξηθόηεηα): ηνπνζεηείηαη δίπια ζην δαζθαινθεληξηζκφ θαη νξίδεη φηη ζηελ ππνρξεσηηθή ζρνιηθή χιε εηζάγνληαη θαη πεξηερφκελα απφ ηε δσή θαη ην βηφθνζκν ησλ καζεηψλ. Η θνηλσληθή κνξθή νξγάλσζεο θαη δηδαζθαιίαο ζπκπιεξψλεηαη κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο δίπια ζηα θιαζζηθά κέζα εηζάγνληαη ηα λέα Μέζα. Η ζεκαζία ηεο δσήο (βησκαηηθή λνεκαηνδόηεζε): Αθνξά θπξίσο ζην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο παξάιιεια κε ηα βαζηθά πεξηερφκελα ππεηζέξρνληαη πεξηερφκελα θαη κνξθέο επεμεξγαζίαο ηεο, ηα νπνία είλαη κεγάιεο ζεκαζίαο γηα ηνπο καζεηέο. χκθσλα κε ηελ ςπρνινγία ηεο κάζεζεο, ηα πεξηερφκελα κε λφεκα καζαίλνληαη επθνιφηεξα. Η νιφηεηα: ππφ απηήλ ηελ θαηεπζπληήξηα αξρή ε κάζεζε λνείηαη «κε φιεο ηηο αηζζήζεηο», έηζη, δίπια ζηνπο γλσζηηθνχο ζηφρνπο, ππεηζέξρνληαη ζπλαηζζεκαηηθνί θαη θνηλσληθνί ζπλαηζζεκαηηθνί ζηφρνη θαη δξάζεηο ηεο δηδαζθαιίαο. Με απηφ αιιάδνπλ νη ξφινη ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ησλ καζεηψλ θαη ε κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία (Κεθ. 4.3). Η νιφηεηα ζρεηίδεηαη επίζεο κε ηε ζπλερή αιιεινζπζρέηηζε ηεο λέαο κάζεζεο, σο ηκήκαηνο ελφο ζπλφινπ, κε ην γεληθφ κέξνο, δειαδή ην ζχλνιν, ζην νπνίν αλήθεη θαη αλαθέξεηαη Τρέχουςεσ θέςεισ ηε βηβιηνγξαθία κπνξεί θαλείο λα αλαγλσξίζεη δχν κνξθέο εθαξκνγήο ηεο αλνηθηήο δηδαζθαιίαο: Αλνηθηή δηδαζθαιία σο θαλόλαο. Απηή ε ζέζε εθπξνζσπείηαη κεηαμχ άιισλ απφ ηνλ Falko Peschel (2003). Ο Peschel κπφξεζε λα δηδάμεη κε απηή ηελ κνξθή δηδαζθαιίαο ζε κηα ηάμε πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα ηέζζεξα ρξφληα. Σα απνηειέζκαηα απηνχ ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο αμηνινγνχληαη απφ ηνλ Peschel σο πνιχ ζεηηθά. ηελ Γεξκαλία θαη ηελ Διβεηία, ππάξρνπλ ήδε θάπνηα ζρνιεία πνπ εθαξκφδνπλ απηή ηελ νινθιεξσκέλε κνξθή δηδαζθαιίαο, ηελ αλνηθηή δηδαζθαιία. Αλνηθηή δηδαζθαιία σο δηαθνξνπνηεκέλε κνξθή δηδαζθαιίαο. Απηή ε ζέζε εθπξνζσπείηαη κεηαμχ άιισλ απφ ηνλ Eiko Jürgens (2009). Δδψ, νη δηάθνξεο κνξθέο ηεο αλνηθηήο δηδαζθαιίαο ζπλδπάδνληαη ξεηά κε ηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία. Γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ απηφ ζεκαίλεη ζπλεξγαζία κε ζπλαδέιθνπο, π.ρ. γηα ηελ πινπνίεζε ελφο ζρεδίνπ εξγαζίαο.

3 6.2. Μορφέσ τησ ανοικτήσ διδαςκαλίασ Το πλάνο εργαςίασ Σν πιάλν εξγαζίαο, σο πξνδηαγξακκέλν ρξνλνδηάγξακκα εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, έγηλε γλσζηφ κε ηελ Μνληεζζφξη Παηδαγσγηθή θαη κε ην ρέδην Δξγαζίαο ηεο Ιέλλαο ηνπ Peter Petersen. Δίλαη έλα εξγαιείν κε ηε κνξθή ρξνλνδηαγξάκκαηνο κειέηεο, γξαπηψλ εξγαζηψλ θαη θνηλσληθήο κάζεζεο, ην νπνίν ν εθπαηδεπηηθφο εηνηκάδεη θαη δίλεη αηνκηθά ζηνπο καζεηέο. Τπάξρνπλ εκεξεζία θαη εβδνκαδηαία πιάλα εξγαζίαο. Ο θάζε καζεηήο νθείιεη λα δηεθπεξαηψζεη απηφλνκα ηηο εξγαζίεο πνπ θαζνξίδνληαη ζην ρξνλνδηάγξακκα δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ζε πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Έρνπκε ηξεηο πξνζεγγίζεηο ρξνλνδηαγξακκάησλ δξαζηεξηνηήησλ: 1. δνκεκέλα (θιεηζηά) πιάλα εξγαζίαο 2. εκηδνκεκέλα πιάλα εξγαζίαο 3. πξνζσπηθά πιάλα εξγαζίαο Ωο πξνο ην 1ν: Σα δνκεκέλα (θιεηζηά) πιάλα εξγαζίαο είλαη γλσζηά σο εκεξήζηα θαη σο εβδνκαδηαία. Σα πεξηερφκελα, ν ηξφπνο δηεθπεξαίσζεο θαη ηα ρξνληθά φξηα θαζνξίδνληαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Μπνξνχλ λα πξνέξρνληαη απφ έλα εηδηθφ κάζεκα, λα είλαη δηαζεκαηηθά ή λα αθνξνχλ φιε ηε δηδαζθαιία ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε. Σέηνηνπ ηχπνπ ρξνλνδηαγξάκκαηα εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη ηδηαίηεξα δεκνθηιή ζηα καζήκαηα ησλ καζεκαηηθψλ, ησλ γισζζψλ, ηεο ηζηνξίαο θαη εθαξκφδνληαη γηα ηελ εμέηαζε γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ, γηα εμάζθεζε θαη γηα έιεγρν απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Σν παξαθάησ παξάδεηγκα δείρλεη έλα απφζπαζκα απφ ην εβδνκαδηαίν νξγαλφγξακκα, ην νπνίν πεξηέρεη ζπλνιηθά 26 αζθήζεηο. Γεληθφ Λχθεην Gleisberg, 6 ηάμε Oussama Abbouchi ηάμε Δβδνκαδηαίν πξφγξακκα απφ ηηο 14 κέρξη ηηο = = Άζξνηζκα 25 Άζξνηζκα: 1 481: 13 = 4785 x 424 = Άζξνηζκα 10 Άζξνηζκα: 24 Παξάδεηγκα δνκεκέλνπ πιάλνπ εξγαζίαο

4 Ωο πξνο ην 2ν: Σα εκηδνκεκέλα πιάλα εξγαζίαο είλαη γλσζηά σο εβδνκαδηαία ρξνλνδηάγξακκα εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Πεξηέρνπλ απφ ηε κία θαζνξηζκέλεο εξγαζίεο (ππνρξεσηηθφ κέξνο) θαη, απφ ηελ άιιε, επηιεγφκελεο απφ ηνπο καζεηέο εξγαζίεο (επηινγήο), νη νπνίεο θαζνξίδνληαη απφ θνηλνχ καδί κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ, αλάινγα κε ηηο κνξθσηηθέο αλάγθεο θαη επηινγέο ησλ καζεηψλ. Απηέο κπνξεί λα αθνξνχλ έλα ζρέδην εξγαζίαο ή κηα ειεχζεξε εξγαζία. ζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν, πξφθεηηαη, γηα παξάδεηγκα, γηα έξεπλεο ηχπνπ αλαδήηεζεο ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα ζρεηηθφ κε ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο, πνπ κπνξνχλ λα πινπνηεζνχλ ζην δηαδίθηπν, γηα ηελ εθκάζεζε ελφο πνηήκαηνο, ή γηα κηα ρεηξνηερλία. Σελ πινπνίεζε ηεο εξγαζίαο ηελ αλαιακβάλεη ν καζεηήο απηφλνκα. Σν αθφινπζν παξάδεηγκα, ην νπνίν παξαηίζεηαη ζε απνζπάζκαηα απεηθνλίδεη ηα ιερζέληα (Hittinger / Renz, 2003, 90f): Εβδομαδιαίο Ππόγπαμμα 8. ηάξη Αγγλικά Υποσπεωηικό: Free time activities/hobbies Make a list of free time activities: I like I don t like.. I ve never tried... Write 10 sentences: My favourite meal/drink/colour/pet/hobby/subject/singer/pop group/cat/movie Fill in the 3 worksheets! Επιλογή: An interview Make an interview with one of your teachers and find out, what he/she likes Παξάδεηγκα γηα έλα εκηδνκεκέλν πιάλν εξγαζίαο Ωο πξνο ην 3ν: Σα πξνζσπηθά πιάλα εξγαζίαο ηα θαζνξίδεη κφλνο ηνπ ν θάζε καζεηήο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Γχν πξνυπνζέζεηο είλαη απαξαίηεηεο εδψ: Ο εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα κεηαζρεκαηίζεη ηα πεξηερφκελα απφ ην επίζεκν αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζην εηδηθφ πξφγξακκα δηδαζθαιίαο ηεο ηάμεο (Κεθ. 8). Οη καζεηέο πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα ρεηξίδνληαη ρξνλνδηαγξάκκαηα εξγαζίαο ζε εβδνκαδηαία βάζε. Σηο εξγαζίεο ηηο αληινχλ απφ ην κάζεκα ή απφ εμσζρνιηθνχο ηνκείο, π.ρ. ην λα δεκηνπξγήζνπλ ην «νηθνγελεηαθφ ηνπο δέληξν». Οη καζεηέο κπνξνχλ λα

5 θαζνξίζνπλ ζπγθεθξηκέλεο αζθήζεηο κε ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζε ηνπο. Σν πξνζσπηθφ πιάλν εξγαζίαο ελδείθλπηαη πάξα πνιχ γηα λα δηαθνξνπνηεζεί ε δηδαζθαιία σο πξνο ηνπο καζεηέο ή σο πξνο ηελ ζεκαηνινγία Ελεύθερη εργαςία Η ειεχζεξε εξγαζία είλαη έλα επίηεπγκα ηεο κεηαξξπζκηζηηθήο παηδαγσγηθήο θαη δηεμάγεηαη, κεηαμχ άιισλ, σο ειεχζεξε ή αλνηθηή εξγαζία, σο ειεχζεξν παηδαγσγηθφ πεδίν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ή σο free room period ζηελ Αγγιία. ε φιεο ηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο εηζάγεηαη ζηα ζρνιεία θαη ζηε δηδαζθαιία κε δηαηάγκαηα ππνπξγείσλ. Δμππεξεηεί θπξίσο ζηελ εμάζθεζε πεξηερνκέλσλ θαη ηθαλνηήησλ θαη ζηελ ελαζρφιεζε κε αληηθείκελα πνπ δελ πξνβιέπνληαη ζην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ. ε έλα Community School ζην Cambridgeshire ππάξρνπλ π.ρ. νκάδεο θνηλψλ ελδηαθεξφλησλ, πνπ κεηαμχ άιισλ αζρνινχληαη κε ηνλ απνθξπθηζκφ, ην break dance, ην νινθαχησκα θαη ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ ζηα λνηθνθπξηά. ηε βηβιηνγξαθία ζπλαληάκε ηέζζεξηο παξαιιαγέο: Διεύζεξε εξγαζία ζην θαζεκεξηλό πξόγξακκα. Δδψ κπνξνχλ π.ρ. καζεηέο πνπ έρνπλ νινθιεξψζεη έγθαηξα ηελ εξγαζία ηνπο ζην κάζεκα λα δνπιέςνπλ αλεμάξηεηα ζηε γσληά κε ηνλ ππνινγηζηή ή ζηε γσλία ηνπ αλαγλσζηεξίνπ. Διεύζεξε εξγαζία ζην εβδνκαδηαίν πξόγξακκα. πλήζσο ε δπλαηφηεηα γηα απηή ηελ παξαιιαγή δίλεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ψξα κέζα ζηελ βδνκάδα, γηα έλα νξηζκέλν κάζεκα. Δμππεξεηεί ηελ επαλάιεςε θαη ηελ εμάζθεζε ή ηελ ελεξγή ελαζρφιεζε κε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερλνινγίαο, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ηεο ηέρλεο. Διεύζεξε εξγαζία ζε έλα ζρέδην εξγαζίαο. Σα ζέκαηα εδψ αληινχληαη απφ ην ίδην ην ζρέδην εξγαζίαο θαη νη καζεηέο ηα επεμεξγάδνληαη αλεμάξηεηα, κέζα ζηα πξνθαζνξηζκέλα ρξνληθά φξηα. Η νκαδηθή εξγαζία είλαη επίζεο δπλαηή. θνπφο απηήο ηεο ειεχζεξεο εξγαζίαο κέζα απφ έλα ζρέδην εξγαζίαο είλαη ε νξηζκέλε απφ ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ζεκαηηθή λα ζπκπιεξσζεί, λα επηθαηξνπνηεζεί θαη λα εμαθηηλσζεί κε εξγαζίεο έμσ απφ ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα. Διεύζεξε εξγαζία κεηά ην θαλνληθό ζρνιηθό πξόγξακκα. Απηή ε κνξθή δηδαζθαιίαο εθαξκφδεηαη πνιχ ζηα νινήκεξα ζρνιεία. Τπφ ηελ επίβιεςε εθπαηδεπηηθψλ ή καζεηψλ κεγαιχηεξσλ ηάμεσλ σο δαζθάισλ, νη καζεηέο λα δνπιεχνπλ εξγαζίεο κε ηηο νπνίεο κπνξνχλ π.ρ. λα αληηζηαζκίδνπλ ηα θελά γλψζεψλ ηνπο. Δπίζεο δπλαηή είλαη ε εξγαζία ζηε θχζε ή ε θνηλσληθή εξγαζία, φπσο ε θξνληίδα ηνπ θήπνπ, ηνπ ζρνιείνπ ή

6 ην λα ηξαγνπδήζνπλ ζε έλα νίθν επγεξίαο, ε δεκηνπξγία νκάδαο ελδηαθέξνληνο γηα ηελ παξαγσγή ξαδηνθσληθνχ ξεπνξηάδ θ.α.. Γηα ηελ επηηπρία ηεο ειεχζεξεο εξγαζίαο νπζηαζηηθήο ζεκαζίαο είλαη ε νξγάλσζε θαη ν πξνγξακκαηηζκφο ηνπ ρξφλνπ θαη ε ηθαλφηεηα πξνζσπηθήο δηαρείξηζεο. Η ειεχζεξε εξγαζία, φπσο θαη νη άιιεο κνξθέο αλνηθηήο δηδαζθαιίαο, θάλεη δπλαηή ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη δε ζηηο αθφινπζεο κνξθέο: α) ζε κνξθέο δηδαζθαιίαο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζην καζεηή φπσο π.ρ. δηαθνξνπνίεζε ζχκθσλα κε ηελ αλάπηπμε, ηελ επίδνζε, ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ηνπ καζεηή, β) ζε ζρέζε κε ην γλσζηηθφ αληηθείκελν φπσο δηαθνξνπνίεζε ζχκθσλα κε ηελ επίδνζε ζην εηδηθφ αληηθείκελν, ην ζέκα, ηνπο καζεζηαθνχο ζηφρνπο θαη ηα Μέζα, θαη γ) ζχκθσλα κε ηηο κνξθέο πνπ παίξλεη ε δηάδξαζε ζηελ ηάμε, φπσο π.ρ. ζπδήηεζε κέζα ζηελ νκάδα, δηάινγνο κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηή, coaching, ζπκβνπιεπηηθή Μάθηςη ςε κέντρα Παξάιιεια κε ηνλ φξν «κάζεζε κε ζηαζκνχο», ρξεζηκνπνηνχληαη θαη νη αθφινπζνη φξνη: θπθιηθφ πξφγξακκα, νδφο ηεο άζθεζεο, θέληξα κάζεζεο (Jürgens 2009, 140 θ. εμ.). Σν ραξαθηεξηζηηθφ ησλ θέληξσλ κάζεζεο είλαη ν δηαρσξηζκφο ελφο ζέκαηνο ζε πνιιά επηκέξνπο ζέκαηα, ησλ νπνίσλ ηα πιηθά είλαη θαηαλεκεκέλα ζε δηάθνξα ζξαλία (=θέληξα). ηα πιαίζηα ελφο εβδνκαδηαίνπ πξνγξάκκαηνο κπνξεί θάζε καζεηήο λα εξγαζηεί ζηνπο επηκέξνπο ζηαζκνχο. Η επηινγή ηνπ ζηαζκνχ θαη ε ρξνληθή ζεηξά ελαπφθεηληαη ζε θάζε καζεηή. Σν πξνθαζνξηζκέλν ρξνλνδηάγξακκα εξγαζίαο πξέπεη λα ηεξείηαη. Σα αθφινπζν παξάδεηγκα είλαη απφ έλα βηβιίν εξγαζίαο γηα ην κάζεκα ησλ ζξεζθεπηηθψλ, πξψηε έθηε ηάμε: πλάληεζε κε ην Ιζιάκ. Μάζεζε ζε θέληξα - Μάζεζε κε φιεο ηηο αηζζήζεηο (Bock, U. θαη a.2003, 3). Η επεμεξγαζία ηνπ ζέκαηνο γίλεηαη απφ ηνπο καζεηέο κε ηε κνξθή ελφο ηαμηδησηηθνχ εκεξνινγίνπ, ν εθπαηδεπηηθφο πξνζθέξεη 10 ζηαζκνχο κε πιηθφ θαη εξγαζίεο φπσο π.ρ.: ηαζκφο 1: Η φαζε ηεο ζησπήο ηαζκφο 2: Σν ηδακί - έλα εηδηθφ θηίξην ηαζκφο 3: Άιιεο ρψξεο, άιια ηξφθηκα ηαζκφο 4: Έηζη κπξίδεη ην παδάξη ηαζκφο 5: Η έξεκνο δεη ηαζκφο 6: Σν Κνξάλη ηαζκφο 7: Ο πξνθήηεο Μσάκεζ ηαζκφο 8: Οη πέληε ππιψλεο ηνπ Ιζιάκ..." Σν ηέινο ηεο εξγαζίαο ζε θέληξα ζεκαηνδνηείηαη απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο εξγαζίαο ησλ κεκνλσκέλσλ καζεηψλ

7 ή ησλ νκάδσλ, ηελ επαθφινπζε ζπδήηεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο εξγαζίαο απφ ηνπο ζπκκαζεηέο θαη ηελ απφδνζε βαζκνινγίαο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ Σχέδιο εργαςίασ Έλα ζρέδην εξγαζίαο (project) είλαη κηα «πξφζεζε», έλα «ζρέδην» ζην νπνίν έλαο καζεηήο ή κηα νκάδα καζεηψλ επεμεξγάδεηαη έλα ζέκα πνπ έρεη επηιέμεη θαη γηα ην νπνίν έρεη θαζνξίζεη ηνπο ζηφρνπο θαη ηνπο ηξφπνπο κάζεζεο. χκθσλα κε ην κφην ηνπ Gustav Wyneken ζα κπνξνχζε θαλείο λα πεη φηη νη καζεηέο επηιέγνπλ ην δξφκν γηα λα θηάζνπλ ζηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ζέζεη νη ίδηνη. Η δηδαζθαιία κε ζρέδην εξγαζίαο δνθηκάζηεθε γηα πξψηε θνξά ζε κεηαξξπζκηζηηθά ζρνιεία ζηηο ΗΠΑ. Πξφθεηηαη θπξίσο γηα ζρέδηα εξγαζίαο πνπ πεξηιακβάλνπλ έλα κεγάιν ζέκα, ε δηεμαγσγή ησλ νπνίσλ απιψλεηαη ζε αξθεηέο εβδνκάδεο. ηε Γεξκαλία απφ ηνλ θαηξφ ηεο κεηαξξχζκηζεο δηεμάγνληαη ζρέδηα εξγαζίαο ζε κηθξφηεξε θιίκαθα. Γχν ηχπνη ζρεδίνπ εξγαζίαο είλαη νη πην ζπρλνί. 1. Σρέδηα εξγαζίαο πνπ δηεμάγνληαη εθηόο ζρνιείνπ, π.ρ. ζε κηα εθπαηδεπηηθή εθδξνκή ή θαηαζθήλσζε. Γηαξθνχλ απφ 8 κέρξη 14 εκέξεο. Οη καζεηέο δνπιεχνπλ θαζεκεξηλά πνιιέο ψξεο. Δδψ ππάξρνπλ πνιινί ηξφπνη δηαθνξνπνίεζεο. 2. Τν ζρέδην εξγαζίαο πνπ πξνθύπηεη από ην κάζεκα ζηελ ηάμε θαη δηαξθεί πεξίπνπ 8 κε δέθα κέξεο. Ωζηφζν ε εξγαζία δελ γίλεηαη ζπλήζσο ζηε δηδαζθαιία αιιά ζηα πιαίζηα ηεο ειεχζεξεο εξγαζίαο ή ηεο κάζεζεο ζε θέληξα. Με απηφ ηνλ ηξφπν κπνξεί ην ζρέδην εξγαζίαο λα ζπκπιεξψζεη ηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία κε λέεο πιεξνθνξίεο, λα ηε δσληαλέςεη θαη λα ηε δηαθνξνπνηήζεη. Οη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη ηνπ ζρεδίνπ εξγαζίαο είλαη πνιιαπινί. Έηζη αλαθέξεηαη θαλείο π.ρ. ζηε δεκνθξαηηθή δξάζε, ηελ πεξηβαιινληηθή επζχλε, ηελ απην-νξγάλσζε, ηα δηαθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, ηελ θνηλσληθή κάζεζε, αιιά επίζεο θαη ζε αξεηέο φπσο ε αθξίβεηα θαη ε θαζαξηφηεηα. Έλα ζεκαληηθφ ζηνηρείν ησλ ζρεδίσλ εξγαζίαο είλαη ε αμηνιφγεζε. πλήζσο παξνπζηάδεηαη ε εξγαζία ελφο καζεηή ή κηαο νκάδαο θαη ηα απνηειέζκαηα ζπδεηηνχληαη κε ηνπο ζπκκαζεηέο. Παξάιιεια, ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ε ρξήζε Μέζσλ, ηελ νπνία σζηφζν εηζεγείηαη ν εθπαηδεπηηθφο θαηά ηελ πξνθαηαξθηηθή ζπδήηεζε ηνπ ζέκαηνο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, ε ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ πνηθίιιεη: ζπγγξαθή θεηκέλνπ θαη ζρεδηαζκφο, εξγαζία κε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα, ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θαη απνζήθεπζε θαη αξρεηνζέηεζή ηνπο, ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή σο ζηαζκνχ ζηελ θπθιηθή κάζεζε (Hittinger / Markwald, 2003, 135 θ. εμ.). Σν ζρέδην εξγαζίαο πξνυπνζέηεη κηα άιιε αληίιεςε ηεο κάζεζεο. Η

8 κάζεζε λνείηαη θπξίσο σο εξεπλεηηθή κάζεζε. Καη κε απηφ δελ αιιάδεη κφλν ν ξφινο ησλ καζεηψλ αιιά θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί γίλνληαη παξαζηάηεο θαη ζχκβνπινη ηεο κάζεζεο, νη νπνίνη κεηξάλε ηελ απφδνζε ησλ καζεηψλ φρη κφλν ζην απνηέιεζκα αιιά θαη ζηε δηαδξνκή ηεο κάζεζεο πνπ δηέλπζαλ νη καζεηέο Η ςημαςία τησ διαφοροποίηςησ τησ διδαςκαλίασ Απφ ηελ κέρξη ηψξα ζπδήηεζε κπνξεί λα δηαπηζηψζεη θαλείο φηη ε δηαθνξνπνίεζε είλαη κηα θεληξηθή νξγαλσηηθή αξρή ηεο ζχγρξνλεο δηδαζθαιίαο. Αθνινχζσο παξνπζηάδνληαη ηξεηο θαηεπζχλζεηο κε ηηο δηάθνξεο κνξθέο ηνπο, γηα λα έρεη θαλείο κηα εηθφλα: 1. Ο πποζαναηολιζμόρ ζηοςρ μαθηηέρ. Πξαγκαηνπνηείηαη ζε ηέζζεξηο κνξθέο. Απηέο είλαη: Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηελ αλάπηπμε απηφ ζεκαίλεη φηη ε δηδαζθαιία ππνζηεξίδεη θαη ελζαξξχλεη ηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε θάζε καζεηή (Κεθ. 4.4.) Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηελ επίδνζε απηφ ζεκαίλεη φηη ε δηδαζθαιία απεπζχλεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν επίπεδν απφδνζεο ηνπ εθάζηνηε καζεηή ή ηεο νκάδαο θαη ιεηηνπξγεί σο πξφθιεζε γηα πςειφηεξε απφδνζε (Κεθ. 4.2.) Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηα ελδηαθέξνληα απηφ ζεκαίλεη φηη νη κεκνλσκέλνη καζεηέο ή νκάδεο έρνπλ ηελ επθαηξία λα εηζαγάγνπλ ζην κάζεκα ηα ελδηαθέξνληα ηνπο πνπ κπνξεί λα είλαη π.ρ. εηδηθνχ (ζε ζρέζε κε κηα γλσζηηθή πεξηνρή) ή θνηλσληθνχ ελδηαθέξνληνο. Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηηο αλάγθεο απηφ ζεκαίλεη φηη νη καζεηέο κε δηαθνξεηηθέο αλάγθεο ζσκαηηθήο θαη θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθήο θχζεο, θαζψο θαη κε αλαπεξίεο, έρνπλ κηα επθαηξία λα ιάβνπλ κέξνο ζην κάζεκα κε κεγαιχηεξε επηηπρία απφ φ,ηη πξηλ (Κεθ. 4.5.). 2. Ο πποζαναηολιζμόρ ζηο ειδικό γνωζηικό ανηικείμενο Πξέπεη λα ηνλ εμεηάδεη θαλείο ζε ζρέζε κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηνπο καζεηέο. Γχν πξνυπνζέζεηο πξέπεη, σζηφζν λα ηεξνχληαη. 1. Σν δεζκεπηηθφ πεξηερφκελν ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο πξέπεη λα κεησζεί, γηα λα απνθηήζεη ν εθπαηδεπηηθφο ειεχζεξν ρψξν γηα λα εθαξκφζεη ηηο δηαθνξνπνηήζεηο. 2. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα κεηαζρεκαηίδνπλ ή λα πξνζαξκφδνπλ ηα επίζεκα πεξηερφκελα ζην εηδηθφ πξφγξακκα ηεο ηάμεο (Κεθ. 8.). Σέζζεξηο κνξθέο δηαθνξνπνίεζεο, γλσζηέο απφ ηελ πξάμε, αλαθέξνληαη εδψ. Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηε ζεκαηνινγία Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηελ κέζνδν Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηα κέζα

9 Γηαθνξνπνίεζε κε βάζε ηνπο καζεζηαθνύο ζηόρνπο 3. Ο πποζαναηολιζμόρ ζηιρ κοινωνικέρ μοπθέρ οπγάνωζηρ και διδαζκαλίαρ. Δδψ νη δηδαθηηθέο θαη καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο πξνζαξκφδνληαη ζηηο δνκέο ηεο δηδαζθαιίαο σο ζπκβνιηθά δηακεζνιαβνχκελε επηθνηλσλία (Κεθ ) θαη ζηελ θαηαλφεζε ηεο δηδαζθαιίαο σο «θπζηθφ» θαη «αλνηθηφ» (Κεθ ) ζχζηεκα. Οη αθφινπζεο δπλαηφηεηεο κπνξνχλ λα πξνζδηνξηζηνχλ εδψ: Ακνηβαία παξαρψξεζε ρξφλνπ γηα λα αθήζνπκε ηνλ άιιν λα εθθξαζηεί (Aselmeier 1993) Η δνθηκαζία κηαο λέαο θνπιηνχξαο δηαιφγνπ θαη ζπκπεξηθνξάο θαηά ηελ νπνία δίλεηαη πξνζνρή ζην πεξηερφκελν, ζηελ νκηιία θαη ζηε ζπκπεξηθνξά (Κεθ θαη Kron 2009, 111 θ. εμ.) Οη δνθηκαζίεο αλαθνξηθά κε ζπκπιεξσκαηηθνχο ξφινπο δξάζεο Αλαγλψξηζε ησλ δηιεκκάησλ θαηά ηε δξάζε θαη ηηο εζηθέο θξίζεηο θαη ζπδήηεζε πάλσ ζε απηά (Kron 2009, 203 θ. εμ.) Η ρξήζε ησλ Μέζσλ, θαη εηδηθά ησλ δηαδξαζηηθψλ, ειεθηξνληθψλ Μέζσλ, γηα ηελ ππνζηήξημε θαη βειηίσζε ηεο δηδαζθαιίαο. Δλ θαηαθιείδη: Οη πνηθίιεο κνξθέο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, εθπιεξψλνπλ κεηαμχ άιισλ ηηο αθφινπζεο ιεηηνπξγίεο: έιεγρν θαη ζηήξημε ηεο επίδνζεο, αληηζηάζκηζε ησλ γσληαθψλ ειιείςεσλ θαη θνηλσληθψλ αληζνηήησλ, ελίζρπζε ησλ δεμηνηήησλ απφ εηδηθήο, θνηλσληθν-ζπλαηζζεκαηηθήο θαη πξνζσπηθήο πιεπξάο, ηερληθή θαηάξηηζε θαη εμεηδίθεπζε Ο ρόλοσ των Μέςων ςτον προγραμματιςμό τησ διδαςκαλίασ Η αιιαγή ηνπ ξφινπ ησλ Μέζσλ ζε αλνηθηέο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο δηαθξίλεηαη κε δχν ηξφπνπο. Απφ ηελ κηα ηα Μέζα ζεσξνχληαη εξγαιεία πνπ θαζηζηνχλ δπλαηέο ηηο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο, ηηο ελδπλακψλνπλ θαη ηηο πξνσζνχλ. Ωο ηέηνηα είλαη ζε ζέζε λα δεκηνπξγνχλ θαη λα ζηεξίδνπλ δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο ζρεηηθέο κε ηε δηδαζθαιία. Έλα παξάδεηγκα: Μηα ηάμε παξαθνινπζεί έλα επεηζφδην ηεο εθπαηδεπηηθήο ηειεφξαζεο κε ζέκα ηε ξχπαλζε ησλ πδάησλ. ηε ζπλέρεηα εξγάδεηαη ζε νκάδεο γηα λα επεμεξγαζηεί ζε επηκέξνπο ζέκαηα ην ξεπνξηάδ. Μεηά νη νκάδεο θάλνπλ αλαθνξά ζηα πνξίζκαηά ηνπο. Σέινο γίλεηαη ε αμηνιφγεζε. Απφ ηελ άιιε, ηα Μέζα πξνσζνχλ δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο πνπ είλαη ζρεηηθέο κε ην ζρνιείν θαη ηελ θνηλσλία. Παξαδείγκαηα γηα απηφ είλαη νη ζρνιηθέο εξγαζίεο κε Μέζα, φπσο π.ρ. ε δεκηνπξγία ελφο animation γηα ηελ "πνιηηηζηηθή πνιπκνξθία" ή ν "απνθιεηζκφο νξηζκέλσλ πνιηηηζκηθψλ

10 νκάδσλ θαη ζεκάησλ απφ ην κάζεκα. Οη καζεηέο εξγάδνληαη κε πειφ, θαινχπηα, θσηνγξαθίεο κε ηελ ςεθηαθή θσηνγξαθηθή κεραλή, επεμεξγάδνληαη ηηο ερνγξαθήζεηο κε έλα ινγηζκηθφ βίληεν, φπσο ην Movie Maker, θαη δεκηνπξγνχλ έλα κηθξφ animation κε ηηο δηθέο ηνπο νπζηαζηηθέο εξκελείεο θαη πξνζεγγίζεηο ζην ζέκα. Σέινο, ηα Μέζα είλαη πάληνηε φρεκα επηθνηλσλίαο γηα εθπαηδεπηηθνχο θαη καζεηέο ζην ζρνιείν θαη ζηε δηδαζθαιία, φπσο π.ρ. θαηά ηε κηληηαθά δηακεζνιαβνχκελε επηθνηλσλία ζηελ ηάμε, φηαλ ν εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί ηνλ δηαδξαζηηθφ πίλαθα θαη έηζη εληζρχεη ηηο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο, ή φηαλ έμσ απφ ηα πιαίζηα ηνπ ζρνιείνπ ν εθπαηδεπηηθφο νξγαλψλεη κέζσ επθαηξίεο επηθνηλσλίαο θαη εξγαζίαο, φπσο ην λα ζηέιλεη ζηνπο καζεηέο πιεξνθνξίεο πάλσ ζε έλα ζέκα ή ζε κηα εξγαζία θαη λα έρεη αληαπφθξηζε απφ ηνπο καζεηέο. Οη ξφινη ησλ Μέζσλ πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ κεκνλσκέλα ζηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία κέζα ζηελ ηάμε, θαζψο επίζεο θαη ζε κεγαιχηεξα πιαίζηα ζε δψλεο δηδαζθαιίαο θαη ζε δηδαθηηθά πεδία πνπ είλαη πην επέιηθηα νξγαλσκέλα. ηε Γεξκαλία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα απηφ ην ζθνπφ ε «ειεχζεξε εξγαζία», ζηελ Διιάδα ε «επέιηθηε δψλε», ζηελ Αγγιία ηα «free-rooms-periods», γηα ηα νπνία δηαηίζεληαη ζπλήζσο, αλάινγα κε ηελ ηάμε, 2 σο 4 ψξεο εβδνκαδηαίσο. Σα Μέζα ζεσξνχληαη επίζεο σο δπλαηφηεηεο ηδηαίηεξνπ είδνπο, νη νπνίεο εληζρχνπλ ηε δηάδξαζε κεηαμχ καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ. ε απηή ηελ πεξίπησζε πξφθεηηαη γηα ηε ρξήζε πξνγξακκαηηζκέλσλ εθπαηδεπηηθψλ θεηκέλσλ, καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ, παξαγσγψλ κε πνιπκέζα θαη πεξηερφκελσλ βαζηζκέλσλ ζην δηαδίθηπν γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο. Γηα λα απνθεπρζεί κηα αθειήο πξνζέγγηζε ηεο ηερλνινγίαο θάλνπκε κηα δηάθξηζε κεηαμχ Μέζνπ, πεξηερνκέλνπ, κάζεζεο θαη δηάδξαζεο. Μέζν Πεξηερφκελν Γηάδξαζε Μάζεζε

11 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ειεθηξνληθή κάζεζε από παηδαγσγηθήο ζθνπηάο Σν Μέζν απηφ είλαη ν δηακεζνιαβεηήο ηνπ πεξηερνκέλνπ. εκαληηθή είλαη ε αξρηηεθηνληθή θαη νη δπλαηφηεηεο ηνπ Μέζνπ πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηφ (Tulodziecki, Herzig 2002). ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη κε ηνλ φξν Μέζα δελ ηαπηίδεηαη ε ηερλνινγία κε ηελ έλλνηα ησλ εξγαιείσλ κεηαθνξάο ηνπ πεξηερνκέλνπ, γηαηί ε κνξθή παξνπζίαζεο, π.ρ. έλα θείκελν ή έλα ζθίηζν κπνξεί λα πεξηέρεηαη ζε έληππν κέζν ή ζε έλα ειεθηξνληθφ κέζν κεηαθνξάο. Η πνηφηεηα θαη ν δηδαθηηθφο κεηαζρεκαηηζκφο ηνπ, αλάινγα κε ην κνληέιν θαη ηελ πξνζέγγηζε ζρεδηαζκνχ ηνπ είλαη βαζηθφηεξε απφ ηελ ηερλνινγία κεηαθνξάο. πκπιεξσκαηηθά, ε αξρηηεθηνληθή ηεο πιηθήο ππνδνκήο είλαη ζεκαληηθή, γηαηί δίλεη δηεπξπκέλεο δπλαηφηεηεο θαηά ηελ παξαγσγή ηνπ πεξηερνκέλνπ φπσο γηα παξάδεηγκα ν δηαδξαζηηθφο πίλαθαο ζε ζρέζε κε ην ζπκβαηηθφ (Sofos 2001, Ληνλαξάθεο 2005, νθφο 2010). Με βάζε ηελ παξαπάλσ πξνζέγγηζε, ην πξφζεκα «e» (ει.-) είλαη ζχλεζεο θαη παξαπέκπεη ζηηο νπηηθναθνπζηηθέο δπλαηφηεηεο, ζηνπο δηαδξαζηηθνχο ηξφπνπο επηθνηλσλίαο θαη εξγαζίαο, θαζψο θαη ζηηο δπλακηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ πεξηερνκέλσλ κε Μέζα. Απηέο νη δπλαηφηεηεο απνηεινχλ απφξξνηα ηεο αξρηηεθηνληθήο δνκήο ησλ Μέζσλ σο εξγαιείν θαη ηερλνινγία κεηαθνξάο δεδνκέλσλ. Με ην «e». ζπκβνιίδεηαη ινηπφλ θαη ηφζν ν ηφπνο κεηαθνξάο φζν θαη νη δπλαηφηεηεο πνπ παξέρεη ην ζπγθεθξηκέλν κέζν κεηαθνξάο. Σν πεξηερόκελν ζπλδέεηαη αζπλείδεηα κε ηελ παχια «-». Απηφο είλαη πηζαλψο θαη ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ε πξνζνρή εζηηάδεηαη πεξηζζφηεξν ζηελ ηερλνινγία παξά ζηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ην πεξηερφκελν ζπλδέεηαη κε ην ζέκα ή ηηο πιεξνθνξίεο, ηηο νπνίεο πξέπεη λα επεμεξγαζηεί έλαο καζεηήο κε ηα Μέζα. Η κάζεζε είλαη ε θχξηα δηάζηαζε. Σα Μέζα εληζρχνπλ ηε κάζεζε κφλν φηαλ α) ε αξρηηεθηνληθή ή νη δπλαηφηεηεο ησλ Μέζσλ θαη β) ηα πεξηερφκελα, είλαη κε ηέηνην ηξφπν δηακνξθσκέλα ψζηε λα ελεξγνπνηνχληαη θαη λα εληζρχνληαη νη δηαδηθαζίεο κάζεζεο. Ωο πξνο απηφ, ε αιιεινεπίδξαζε κε Μέζα πξέπεη λα εκπεξηέρεη ζηνηρεία πνπ βνεζνχλ ηνπο καζεηέο ζηελ εξκελεία ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη θαζηζηνχλ δπλαηή ηελ ελεξγή αληηπαξάζεζε κε απηά, έηζη ψζηε λα κπνξνχλ νη καζεηέο λα δνπιεχνπλ πάλσ ζηα πεξηερφκελα θαη λα αλαπηχζζνληαη νη γλσζηηθέο δνκέο ηνπο. Σέινο, ε αηνκηθή κάζεζε ή νη κεηαζρεκαηηζκέλεο πιεξνθνξίεο κπνξνχλ λα παξνπζηαζηνχλ ζηελ νκάδα σο ππνθεηκεληθά απνζέκαηα γλψζεο. Δδψ νη ππνθεηκεληθέο εξκελείεο ησλ πεξηερνκέλσλ κπνξνχλ λα αλαζεσξεζνχλ θαη λα ηεζνχλ ππφ δηαπξαγκάηεπζε κέζα απφ έλα νξηζκέλν θνηλσληθφ πιαίζην. (Κεθ ). Ο ξφινο ησλ λέσλ Μέζσλ πνπ αλαθέξζεθε πην πάλσ είλαη ζεκαληηθφο γηα ηηο δηδαθηηθέο θαη νξγαλσηηθέο απνθάζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Απηφ ην γεγνλφο αλαγλσξίζηεθε ήδε απφ ηνλ Paul

12 Heimann, φηαλ φξηδε ηα Μέζα σο ζεκαληηθφ ζηνηρείν δίπια ζηηο πξνζέζεηο, ηα πεξηερφκελα, θαη ηηο κεζφδνπο σο ζηνηρείν ην νπνίν δνκεί ηε δηαδηθαζία ηεο πξνεηνηκαζίαο θαη ηεο πινπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο (Heimann 1970, Kron 2008). Σα Μέζα δελ ζεσξνχληαη νπδέηεξνο δηακεζνιαβεηήο θαη θνξέαο πιεξνθνξηψλ ζηε ζεσξία ηεο δηδαθηηθήο γηα ηελ κάζεζε ή ζηα πιαίζηα ηνπ Βεξνιηλέδηθνπ κνληέινπ ηνπ Heimann. Αλζξσπνινγηθέο (πξνζσπηθέο) πξνυπνζέζεηο Κνηλσληθφ-πνιηηηζκηθέο πξνυπνζέζεηο Πξνζέζεηο Σσολείο ο πεξηερφκελν Μέζνδνο Μέζα Αλζξσπνινγηθέο (πξνζσπηθέο) πξν»ππνζέζεηο Κνηλσληθέο ζπλέπεηεο Ο ξόινο ησλ Μέζσλ ζην Βεξνιηλέδηθν Μνληέιν πξνγξακκαηηζκνύ (ηεο δηδαζθαιίαο). Σα Μέζα βξίζθνληαη πάληα ζε αιιειεμάξηεζε κε ηα άιια ζηνηρεία ηνπ πεδίνπ ηεο ιήςεο απνθάζεσλ θαη επελεξγνχλ ζε απηά. Η επηινγή ηνπο θαη ε πξνεηνηκαζία ηνπο εμαξηψληαη απφ ην πεδίν πξνυπνζέζεσλ πνπ είλαη πάληα δηαθνξεηηθφ. ε απηφ ην πεδίν αλήθνπλ δχν δνκηθά ζηνηρεία: α) νη αλζξσπνινγηθέο ςπρνινγηθέο, δειαδή πξνζσπηθέο θαη ειηθηαθέο πξνυπνζέζεηο θαη β) νη θνηλσληθν-πνιηηηζκηθέο, δειαδή νη εγθαζηδξπκέλεο, θνηλσληθέο, πνιηηηζκηθέο θαη θνηλσληθέο πξνυπνζέζεηο. Απηφο ν ζπζρεηηζκφο παξαπέκπεη ζηελ εγθαζηδξπκέλε δηδαζθαιία (Κεθ. 7).

13 6.5. Παραδείγματα διδαςκαλίασ Τα κόμικσ ωσ δημιουργία κινήτρων για την διαδικαςία αυτο-μάθηςησ. Ο φξνο "θφκηθ" δειψλεη κηα αθεγεκαηηθή κνξθή πνπ πεξηέρεη δηαδερφκελα ζθίηζα ζε έληππε κνξθή (Μαξηηλίδεο 1990). Σα θφκηθο είλαη ηδηαίηεξα ειθπζηηθά γηα ηα παηδηά θαη ηνπο εθήβνπο, γηαηί σο κέζν έθθξαζεο ζπλδπάδνπλ ηελ εηθφλα θαη ην θείκελν θαη θηηάρλνπλ έηζη έλα δπλακηθφ Μέζν ζηαηηθήο φκσο δνκήο. Η εηθφλα ζπιιακβάλεηαη άκεζα απφ ηηο αηζζήζεηο πξηλ αθφκα γίλεη γλσζηηθή επεμεξγαζία ηνπ πεξηερνκέλνπ. Σα θφκηθο δηακεζνιαβνχλ κε απηφ ηνλ ηξφπν κηα νιηζηηθή πξνζέγγηζε ζε απηφ πνπ αλαπαξηζηνχλ θαη ελδείθλπληαη γηα λα απνθηήζεη θαλείο κηα γξήγνξε εηθφλα γηα έλα ζέκα. Η αλάγλσζε ησλ θφκηθο σο πεξηβάιινλ κάζεζεο κε πνιινχο θψδηθεο απαηηεί κηα δηαθνξνπνηεκέλε αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαηά ηελ πξφζιεςε, ηελ εξκελεία, ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ αθνκνίσζε ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πεξηέρεη. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο «multiliteracy» (Cope/Kalantzis 2000, Sofos 2010). O Weidenmann (1994) ζθηαγξαθεί ηε δηαδηθαζία εξκελείαο θαη θαηαλφεζεο πιεξνθνξηψλ απφ θείκελα θαη εηθφλεο, φπσο απηή δηεμάγεηαη ζηνλ εγθέθαιν, σο αθνινχζσο: εκαζία Ήρνο ηεο ιέμεο νπηηθά ραξαθηεξηζηηθά νπηηθά ραξαθηεξηζηηθά θεηκέλνπ εηθφλα θείκελν Γηαδηθαζία εξκελείαο θαη θαηαλόεζεο πιεξνθνξηώλ από θείκελα θαη εηθόλεο ζύκθσλα κε ηνλ Weidemann (1994) χκθσλα κε απηφ ην κνληέιν, ν εγθέθαιφο καο κεηαηξέπεη ηηο αηζζεηηθέο εληππψζεηο κηαο εηθφλαο ζε νπζηαζηηθέο πιεξνθνξίεο, νη νπνίεο απνζεθεχνληαη ζχκθσλα κε ην λφεκα ηνπο. Οη εηθφλεο εληνχηνηο δελ

14 απνηππψλνληαη ζηνλ εγθέθαιν ή, αιιηψο, δελ θαηαγξάθνληαη θσηνγξαθηθά κε ηηο ιεπηνκέξεηέο ηνπο, αιιά αθαηξεηηθά θαη ζχκθσλα κε ην λφεκα. Δπνκέλσο, θαηαγξάθνληαη κφλν εθείλα ηα ζηνηρεία ηεο εηθφλαο πνπ έρνπλ λφεκα. Απηά απειεπζεξψλνπλ αλακλήζεηο θαη αλαπαξαζηάζεηο γηα ηηο «ηαηξηαζηέο» ιέμεηο, έηζη ψζηε λα ζπλδέεηαη, γηα παξάδεηγκα, ε εηθφλα ελφο απηνθηλήηνπ κε ηε ιέμε απηνθίλεην δεκηνπξγψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ζπλεηξκνχο. Με αλάινγν ηξφπν, ε αληίιεςε ησλ ιέμεσλ θαη ησλ γξακκάησλ κεηαθξάδνληαη ζε έλλνηεο θαη αληίζηνηρεο εηθφλεο ή αληηιήςεηο. ε απηή ηελ πεξίπησζε, ζεκαληηθφ ξφιν παίδεη ν ήρνο ησλ ιέμεσλ, ν νπνίνο ππάξρεη, είηε δηαβάδεη θάπνηνο κεγαιφθσλα, είηε ζησπειά, γηαηί ην λφεκα δεκηνπξγείηαη κέζα απφ απηφλ. Οη εηθφλεο είλαη ηδηαίηεξα θαηάιιειεο λα ελεξγνπνηνχλ δηαδηθαζίεο κλήκεο. ηαλ πξνζπαζεί θάπνηνο λα ζπκεζεί κηα πιεξνθνξία, ελεξγνπνηνχληαη ζπρλά εηθνληζηηθέο παξαζηάζεηο, π.ρ. γηα ηε ζέζε, ην ζρήκα θαη ηνπο δηαδξφκνπο κηαο βηβιηνζήθεο, γηα ην ρξψκα ηνπ βηβιίνπ θαη ην ζρήκα ηνπ. Μέζα απφ απηήλ ηελ ιεηηνπξγία ηεο κλήκεο, πνπ νλνκάδεηαη «priming», νη εζσηεξηθέο εηθφλεο ζπγθξνηνχληαη κέζα απφ θνκκάηηα κλήκεο ή κεηαβάιινληαη ζθφπηκα θαη βνεζνχλ ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, κέζα απφ ηνπο ζπλεηξκνχο πνπ πξνζθέξνπλ (Kron/Sofos 2003). Αθξηβψο απηή ε ιεηηνπξγία ησλ εηθφλσλ, δειαδή ν δηακεζνιαβεηηθφο ηνπο ξφινο κεηαμχ ηεο δπλαηφηεηαο θαηαλφεζεο ησλ πεξηερνκέλσλ θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο κάζεζεο, θάλεη ηηο εηθφλεο ηφζν ελδηαθέξνπζεο γηα ηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο. Με βάζε ηα θφκηθο κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ πεξαηηέξσ εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ Μέζσλ, πνπ δηεπθνιχλνπλ ηε δπλαηφηεηα θαηαλφεζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ. Δδψ αλήθνπλ ηα βαζηθά κνηίβα ησλ πξσηαγσληζηψλ, ηα νπνία ζπλήζσο παξακέλνπλ ζηαζεξά, ηα νπηηθά ζηεξεφηππα (φπσο ε ελδπκαζία, ε ηππνινγία ηνπ ραξαθηήξα θαη ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο θαηάζηαζεο) θαη ηα γισζζηθά ζηεξεφηππα (ν ηξφπνο νκηιίαο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ εληνπηφηεηα ή ηελ νκάδα). Η ζεκαζία ησλ θφκηθο ζηηο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο έγθεηηαη ζηνλ δηακεζνιαβεηηθφ ηνπο ξφιν, αθελφο αλάκεζα ζηνλ θφζκν πνπ δνπλ νη καζεηέο θαη ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο εκπεηξίεο θαη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ ζρνιείνπ θαη, αθεηέξνπ, κεηαμχ ησλ πνιηηηζκηθψλ αμηψλ ησλ δηαθνξεηηθψλ νκάδσλ κέζα ζε έλα παγθνζκηνπνηεκέλν, κηληηαθά δηακεζνιαβνχκελν, δηαπνιηηηζκηθφ θφζκν. Η δηδαζθαιία κε θφκηθο ζηελ εθπαίδεπζε, π.ρ. ζην κάζεκα γιψζζαο, εληζρχεη ηελ αλάπηπμε πνιιψλ δεμηνηήησλ θαη γεληθφηεξα ηνπ πνιπγξακκαηηζκνχ (γισζζηθνχ, νπηηθνχ, ηερλνινγηθνχ, επηθνηλσληαθνχ). Δπίζεο, ζπλδξάκεη ζηελ ππέξβαζε ηεο δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο, παξέρνληαο δπλαηφηεηεο γηα ην άλνηγκα ηεο πξνο ηε ιεηηνπξγηθή, πξαγκαηηζηηθή θαη επηθνηλσληαθή ρξήζε ηεο γιψζζαο θαη ησλ άιισλ θσδίθσλ επηθνηλσλίαο (εηθφλα, ρεηξνλνκίεο, επηηνληζκφο ηεο γιψζζαο) ζε ζπγθεθξηκέλα επηθνηλσληαθά πιαίζηα.

15 ηελ πεξίπησζε κηαο ελεξγεηηθήο εξγαζίαο κε Μέζα πάλσ ζηα θφκηθο, ελδείθλπληαη πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο ή δηιήκκαηα σο αθεηεξία δηακεζνιαβεηηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηε δηδαζθαιία. Σέηνηα ζελάξηα εξγαζίαο δεκηνπξγνχλ απζεληηθά πεξηβάιινληα πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηνχλ δπλαηέο αιεζηλέο δηαδηθαζίεο επηθνηλσλίαο. Με βάζε ηελ πξφηεξε γλψζε ηνπο θαη ην πνιηηηζκηθφ ππφβαζξφ ηνπο, νη καζεηέο δνκνχλ κε ηα Μέζα έθθξαζεο ησλ θφκηθο ηηο δηθέο ηνπο ελαιιαθηηθέο πξνηάζεηο ή ιχζεηο θαη παξάγνπλ, ζε εγθαζηδξπκέλεο θαη θαηαζηαζηαθέο δηαδηθαζίεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, πνιπηξνπηθά θείκελα, ηα νπνία είλαη ζεκαληηθά θαη νπζηαζηηθά γηα ηνπο ίδηνπο θαη γηα ηνπο ζπκκεηέρνληεο ζηελ νκάδα. Δγθαζηδξπκέλεο πξνβιεκαηηθέο θαη θαηαζηαζηαθά δηιήκκαηα πξνο επίιπζε Situiert orientierte Problemsituationen (Κεθ. 7) κπνξνχλ λα παξνπζηάδνπλ θνηλσληθέο ή άιιεο δηαζηάζεηο απφ ηε δσή, φπσο ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο, δηαθξίζεηο θιπ. Σέηνηεο εξγαζίεο κπνξνχλ λα παξαρζνχλ κε δεπηεξνγελή κέζα (ραξηί θαη ζθίηζν), θαζψο επίζεο θαη κε ηεηαξηνγελή Μέζα (ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη κέζσ on-line-ππεξεζηψλ), φπσο ην Web Comic Creator Book. Γηα ηηο εξγαζίεο κε Μέζα ζηελ πξάμε είλαη ζεκαληηθή ε ζαθήο δηάξζξσζε ησλ δηαδηθαζηψλ ζε θάζεηο. Με ζεκείν αλαθνξάο ηηο πξνζεγγίζεηο ησλ Μαξηηλίδε (1990) θαη Μίζηνπ (2009) πξνηείλεηαη παξαθάησ ε αθφινπζε ε βαζηθή δνκή κηαο ηέηνηαο δηαδηθαζίαο: Πληροφορίεσ για το θζμα Γνωριμία με τα κόμικσ Παρουςίαςη των εργαλείων Σφλληψη τησ βαςικήσ ιδζασ Προςδιοριςμόσ των πρωταγωνιςτϊν Ανάπτυξη ενόσ ςεναρίου Περιγραφή μεμονωμζνων ςκηνϊν Δημιουργία του κόμικ Παρουςίαςη του ζργου και αξιολόγηςη Δημοςίευςη Φάζεηο εξγαζίαο γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκό ελόο ζρεδίνπ εξγαζίαο κε θόκηθο ηελ αξρή θάζε έξγνπ ππάξρεη κηα ζπιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ην ζέκα ή ην δίιεκκα ην νπνίν ζα γίλεη αληηθείκελν επεμεξγαζίαο. Δδψ

16 κπνξνχλ νη καζεηέο λα ζπιιέμνπλ πιεξνθνξίεο απφ δηάθνξεο πεγέο (έληππα κέζα, on-line-ππεξεζίεο). Αλ ην ζέκα ην επηηξέπεη, κπνξνχλ επίζεο λα επεμεξγαζηνχλ θφκηθο θαη λα ζπδεηήζνπλ ηηο δηαζηάζεηο ηνπ ζέκαηνο. Γηα ηε ζπγθέληξσζε πιεξνθνξηψλ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ δηάθνξεο ηερληθέο. Γηα κηα πξψηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ πνπ ζα είρε ζεκαζία, κπνξεί θαλείο λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ ελλνηνινγηθή ραξηνγξάθεζε (Mind Mapping) (νθφο, Ληάπε 2009). Μφιηο νξηζηνχλ νη δηάθνξεο πηπρέο ησλ πιεξνθνξηψλ κπνξνχλ νη καζεηέο λα δεκηνπξγήζνπλ έλα πίλαθα, φπνπ ζα δίλνληαη ζπγθεληξσκέλεο νη ζεκαληηθφηεξεο πιεξνθνξίεο. Θα κπνξνχζε θαλείο λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ κέζνδν δηαινγηθήο αληηπαξαζέζεσο «ππέξ θαη θαηά» έηζη ψζηε νη καζεηέο λα κπνξνχλ κε ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα θαη παξαηεξήζεηο λα ακχλνληαη ησλ αξρηθψλ ηνπο ζέζεσλ. Μηα θαιή επηζθφπεζε ησλ κεζφδσλ εξγαζίαο πξνζθέξεη ν Peterson (1999). ε κηα ελεξγή εξγαζία κε θφκηθο πνιχ ζεκαληηθή είλαη ε δεχηεξε θάζε. Δδψ νη καζεηέο γλσξίδνπλ ηα θφκηθο σο Μέζν, π.ρ. ηε γιψζζα θαη ηα κέζα έθθξαζήο ηνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα παξνπζηάζνπλ ζηε δηδαζθαιία δηάθνξα έληππα κέζα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θφκηθο, έηζη ψζηε νη καζεηέο λα αλαγλσξίζνπλ ηα θφκηθο σο δηαθξηηή θαηεγνξία έληππσλ Μέζσλ. ηε ζπλέρεηα, κπνξνχλ λα ζπγθξίλνπλ δηάθνξα είδε θφκηθο κεηαμχ ηνπο κε ζθνπφ λα νξίζνπλ ηα θνηλά ηνπο ζηνηρεία. ε απηή ηε θάζε κπνξνχλ πηζαλφηαηα λα αλαγλσξίζνπλ φηη έλα strip θφκηθο α) είλαη κηα κνξθή δηήγεζεο κε αξρή θαη ηέινο, ζε αληίζεζε κε κηα θαξηθαηνχξα, β) είλαη κηα ηζηνξία κε εηθφλεο, γ) είλαη κηα ζεηξά απφ πεδία, πνπ παξνπζηάδεη ηελ αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο ζε πνιιέο ζειίδεο, δ) πεξηέρνπλ «ζπλλεθάθηα» κε θείκελν ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο εηθφλεο. ε απηφ ην θνκκάηη ηεο εξγαζίαο κπνξνχλ, ινηπφλ, νη καζεηέο λα γλσξίζνπλ ηα εθθξαζηηθά ζηνηρεία ησλ θφκηθο, φπσο π.ρ. ηελ κνξθή πνπ έρνπλ ηα ζπλλεθάθηα θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο, ην είδνο ηνπ πιάλνπ (παξά πνιχ γεληθφ, πνιχ γεληθφ, κέζν, ακεξηθάληθν, θνληηλφ πνιχ θνληηλφ, πάξα πνιχ πνληηθφ), ηελ γσλία ιήςεο (απφ ηελ νπηηθή ελφο πνπιηνχ, απφ ςειά, απφ ηελ νπηηθή ελφο βαηξάρνπ, απφ θάησ, θεθιηκέλε εζηίαζε), ην θαδξάξηζκα, δειαδή ηε ζχλζεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εηθφλαο, ην πψο ηνπνζεηνχληαη δειαδή ηα πξφζσπα θαη ηα αληηθείκελα ζην ρψξν ηεο εηθφλαο θαη ηη είδνπο ζπλδπαζκνί πξνθχπηνπλ απ απηή ηνπο ηελ ηνπνζέηεζε. Αλ ην θφκηθο θηηάρλεηαη κε έλα ινγηζκηθφ (π.ρ. Comicdruckerei ηεο Data Becker) ή απφ ππεξεζίεο ζην δηαδίθηπν (script creator ή Web Comic Book Creator) είλαη αλαγθαίν νη καζεηέο λα γλσξίζνπλ ηε ρξήζε ηνπ εξγαιείνπ ή λα απνθηήζνπλ ηερληθή θαη ιεηηνπξγηθή ηερλνγλσζία. Πξέπεη, εληνχηνηο, λα είλαη ζαθέο φηη ην εξγαιείν θαη νη δπλαηφηεηέο ηνπ εμππεξεηνχλ ην εθπαηδεπηηθφ έξγν θαη ηε βαζηθή ηδέα ε νπνία ζπκθσλήζεθε ζηελ ηάμε θαη φρη ην αληίζηξνθν. Σψξα αθνινπζεί ε αλάπηπμε ηεο βαζηθήο ηδέαο. Απηφ ζπλήζσο δελ δηαξθεί πνιχ. Γίλεη απαληήζεηο ζε πέληε εξσηήκαηα: α) πνηνο έθαλε β) ηη θαη πψο, γ) πφηε, δ) πνχ ε) θαη γηαηί; Η δνκή ηεο πεξίιεςεο αθνινπζεί έλα

17 επξέσο δηαδεδνκέλν παξάδεηγκα. Η δνκή ηεο βαζηθήο ηδέαο πξέπεη λα αλνίγεη έλα πιαίζην ζην νπνίν λα εληάζζεηαη ε ηζηνξία. Έηζη, κπνξεί πξψηα λα βξεζεί έλαο ηίηινο γηα ηελ ηζηνξία. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα πεξηγξάςνπλ ηε δηθή ηνπο πξνζέγγηζε ηεο ηζηνξίαο. Μεηά κπνξνχλ λα θαζνξηζηνχλ νη πξσηαγσληζηέο ή νη ήξσεο θαη νη αληη-ήξσεο. Απηφ πεξηιακβάλεη θαη ηελ θαζηέξσζε ησλ νλνκάησλ, ησλ πιενλεθηεκάησλ θαη ησλ αδπλακηψλ ηνπο, ηη ηνπο ιείπεη θαη ηη φρη, πψο είλαη ε εμσηεξηθή ηνπο εκθάληζε θαη πψο ληχλνληαη (αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο), ην χθνο ηεο γιψζζαο θιπ. Δδψ ελδείθλπληαη πίλαθεο γηα ηε ζαθή θαηαγξαθή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ πξσηαγσληζηψλ. Σν επφκελν βήκα είλαη ε δεκηνπξγία ζελαξίσλ. Απηφ πνπ πεξηέρεη ε πεξίιεςε ζε ιίγεο γξακκέο ζπλνπηηθά ζα δηαηππσζεί πην ζπγθεθξηκέλα ζε απηή ηε θάζε. πρλέο εξσηήζεηο πνπ απαληψληαη ζην ζελάξην είλαη κεηαμχ άιισλ: Πνπ δηαδξακαηίδεηαη ε ηζηνξία; Πφηε έιαβαλ ρψξα ηα γεγνλφηα; Πνηα γεγνλφηα αλαηξέπνπλ ηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ πξσηαγσληζηψλ; Πνηεο είλαη νη ζπλέπεηεο; Πψο δηαρεηξίδνληαη ηελ λέα θαηάζηαζε απηνί πνπ επιήγεζαλ απφ απηήλ; Πψο ληψζνπλ; Ση θάλνπλ θαη ηη ιχζεηο εηζεγνχληαη; Πψο ηειεηψλεη ε ηζηνξία; Αθνχ δηαηππσζνχλ ηα πην πάλσ εξσηήκαηα αξρίδεη ε αλαιπηηθή πεξηγξαθή θάζε ζθελήο. Απηέο πξνγξακκαηίδνληαη αλαιπηηθά ζε θάζε θνπηάθη θαη πεξηγξάθνληαη. Σν επφκελν βήκα είλαη ε ίδηα ε παξαγσγή ελφο θφκηθο αλάινγα κε ηε ζπκθσλία, σο αηνκηθή εξγαζία, ή αλά δχν, ή ζε νκάδα. εκαληηθφ είλαη ην ηειηθφ πξντφλ λα παξνπζηαζηεί ζηελ ίδηα ηελ ηάμε ή ζε θάπνηα δηπιαλή. Οη ηάμεηο πνπ εξγάδνληαη αλνηθηά (θεθ ) ελδηαθέξνληαη λα ζπδεηήζνπλ ηελ εξγαζία ηνπο κε άιινπο ή λα ηε ζέζνπλ πξνο επνηθνδνκεηηθή αμηνιφγεζε. Η πξνζέγγηζε απηή επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο λα αλαζεσξήζνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εξγαζίαο ηνπο, λα βειηηψζνπλ ην πξντφλ ηεο εξγαζίαο θαη λα πξνβιεκαηηζηνχλ ζρεηηθά κε ηα βήκαηα πνπ αθνινχζεζαλ. Σέινο, έρνπκε ηελ αλαγλψξηζε ηεο εξγαζίαο ηνπο θαη ηελ αλαηξνθνδφηεζε (ζεηηθή ή δηνξζσηηθή) Hot Potatoes - Εργαλείο ςυγγραφήσ αςκήςεων αυτοαξιολόγηςησ Σν Hot Potatoes είλαη έλα εξγαιείν ζπγγξαθήο (authorware tools) γηα ηελ παξαγσγή αζθήζεσλ, ην νπνίν είλαη δηαζέζηκν ζην δηαδίθηπν. Σν ινγηζκηθφ δεκηνπξγήζεθε απφ ηελ νκάδα Research and Development Humanities Computing and Media Centre University of Victoria ( Απνηειείηαη απφ έλα ζχλνιν πξνγξακκάησλ ηα νπνία κπνξνχλ λα παξάγνπλ δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο αζθήζεσλ ζε κνξθή ηζηνζειίδαο (html): Δξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο JQuiz πκπιήξσζε θελψλ JCloze

18 Αληηζηνίρηζεο JMatch Αλαθαηεκέλεο ιέμεηο JMix ηαπξφιεμν JCross Η αξρηθή εηθόλα ηνπ Hot Potatoes Οη ρξήζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο είλαη θαηάιιειεο γηα δηάθνξεο γλσζηηθέο πεξηνρέο θαη ζπλδπάδνληαη κε δηάθνξνπο ζρεδηαζκνχο θαη ζηξαηεγηθέο δηδαζθαιίαο (Kron/Sofos 2003). Οη αζθήζεηο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ απηναμηνιφγεζε είλαη αλαπφζπαζην θνκκάηη θάζε εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο γηαηί δίλνπλ «απαληήζεηο» ή «αλαηξνθνδφηεζε» θαη αλαιακβάλνπλ ηηο αθφινπζεο ιεηηνπξγίεο: α) δίλνπλ ζην καζεηή ηε δπλαηφηεηα λα κάζεη ή λα επεμεξγαζηεί θάηη «ελεξγψληαο» (Learning by doing) θαη εληζρχνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπ καζεηή θαη ηνπ πιηθνχ ηεο εξγαζίαο, β) επηηξέπνπλ ζηνλ καζεηή λα έρεη κηα εηθφλα ηεο καζεζηαθήο ηνπ θαηάζηαζεο, γ) ηέινο, δίλνπλ ζην καζεηή ηε δπλαηφηεηα λα πξνεηνηκαζηεί θαιά γηα ηηο εμεηάζεηο θαη λα βειηηψζεη ηηο κέρξη ηψξα επηδφζεηο ηνπ. Σν Hot Potatoes είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ζην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Πέξα απφ ηηο δηδαθηηθέο ιεηηνπξγίεο, πνπ εθπιεξψλεη ην ινγηζκηθφ, ε ζεκαληηθφηεηά ηνπ έγθεηηαη θαη ζην γεγνλφο φηη απφ ην 2009 ην πξφγξακκα δηαηίζεηαη δσξεάλ. Κάζε εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα ην θαηεβάζεη απφ ην δηαδίθηπν, λα ην εγθαηαζηήζεη θαη λα ην ρξεζηκνπνηήζεη ακέζσο. Δπηπιένλ νη πξνζθεξφκελεο αζθήζεηο εληζρχνπλ ηελ αλεμάξηεηε εξγαζία ησλ καζεηψλ. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ην εξγαιείν εηδηθά γηα λα εληζρχνπλ ηελ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία. Σν ηειηθφ πξντφλ, δειαδή νη αζθήζεηο, ελδείθλπληαη γηα κνξθέο δηδαζθαιίαο νη νπνίεο ππνζηεξίδνπλ ηελ ειεθηξνληθή κάζεζε.

19 Σέινο, κε ην Hot Potatoes, νη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ έλα εξγαιείν γηα ηε δεκηνπξγία εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ πνπ ζπκβαδίδεη ζην ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθφ επίπεδν ηεο ηάμεο πνπ έρνπλ. Δκείο ζεσξνχκε ην Hot Potatoes σο έλα ζεκαληηθφ Μέζν ή εξγαιείν γηα ηε δηδαζθαιία θαη γηα ηελ εξγαζία ησλ καζεηψλ. Απφ κφλν ηνπ, βέβαηα, ην Μέζν δελ παξέρεη θακία αμία θαη δελ εγγπάηαη ηελ πνηφηεηα ησλ αζθήζεσλ απηναμηνιφγεζεο πνπ πεξηέρεη. Αληηζέησο, ν ζρεδηαζκφο θαη ε εθαξκνγή αζθήζεσλ απηναμηνιφγεζεο είλαη απαξαίηεηνο, απαηηνχλ φκσο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζπζηεκαηηθή ρξήζε. Η δηαδηθαζία ηνπ ζρεδηαζκνχ πεξηέρεη ηξεηο ζεκαληηθέο θάζεηο: α) ηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζηφρσλ πνπ ζα πξέπεη λα επηηπγράλνληαη κε ηηο αζθήζεηο, β) ηελ επηινγή ηνπ είδνπο ησλ αζθήζεσλ θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο, γ) πξνηάζεηο γηα αλαηξνθνδφηεζε. Σν αθφινπζν δηάγξακκα παξέρεη κηα εηθφλα ηνπ ζρεδίνπ-πιαηζίνπ. Γνκή θαη θάζεηο ζρεδηαζκνύ γηα ηελ ζπγγξαθή ειεθηξνληθώλ αζθήζεσλ απηναμηνιόγεζεο Κνηηάδνληαο ην δηάγξακκα απφ ηελ θάησ πιεπξά, παξαηεξεί θαλείο φηη ν εθπαηδεπηηθφο, ή ν δεκηνπξγφο ησλ αζθήζεσλ, πξέπεη λα νξίζεη ηνπο ζηφρνπο ησλ αζθήζεσλ ζε ζρέζε κε ην ζέκα. Παξάιιεια, είλαη ζεκαληηθφ νη ηδέεο θαη γεληθφηεξα ζθέςεηο λα επηρεηξνχληαη θαη λα ζπγθεθξηκελνπνηνχληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε ε «απάληεζε», κε ηελ έλλνηα ηεο πξνγξακκαηηζκέλεο αλαηξνθνδφηεζεο, ζηηο αζθήζεηο λα εμππεξεηεί ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο, θαη φρη θάηη άιιν. Οη ζηφρνη κπνξνχλ λα ζπλνςηζζνχλ ζε θαηεγνξίεο, π.ρ. δηάγλσζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ηνπ επηπέδνπ ησλ γλψζεσλ (έιεγρνο ηεο γλψζεο, θαζνξηζκφο πεξηερνκέλνπ πνπ δελ θαηέρεη θαλείο θαιά), εθαξκνγή ή κεηαθνξά γλψζεο (εκβάζπλζε ησλ φζσλ έρεη κάζεη θαλείο, εθαξκνγή ησλ γλψζεσλ θαη ζε άιια πιαίζηα), ελεξγνπνίεζε ησλ ελδηαθεξφλησλ (κάζεζε κε ελεξγή ζπκκεηνρή, ελίζρπζε

20 ηεο απηνπεπνίζεζεο). ε απηή ηε θάζε, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα έρεη κηα εηθφλα γηα ην αλακελφκελν απνηέιεζκα. ρεδηάδεη ηηο εθπαηδεπηηθέο ηνπ ελέξγεηεο κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε νη καζεηέο λα κπνξνχλ λα επεμεξγάδνληαη φινπο ηνπο βαζηθνχο ηνκείο ηνπ ζέκαηνο κε ηελ παξέκβαζή ηνπ. Η θεληξηθή πεξηνρή ηνπ ζρήκαηνο αλαθέξεηαη ζηελ πξνζαξκνγή αλάκεζα ζηηο δηδαθηηθέο ιεηηνπξγίεο θαη ηελ επηινγή ηνπ ηχπνπ ησλ αζθήζεσλ. Οη δηδαθηηθέο ιεηηνπξγίεο αληηζηνηρνχλ ζε απηφ πνπ απαηηεί ε άζθεζε απφ έλα καζεηή. Ίζσο λα δεηεζεί απφ ηνλ καζεηή: α) λα ζπκεζεί θάηη πνπ κφιηο έρεη κάζεη, β) λα εθθξάζεη κηα θαηάζηαζε κε δηθά ηνπ ιφγηα, γ) λα εθαξκφζεη ηηο γλψζεηο πνπ απνθηήζεθαλ γηα λα επηιχζεη έλα πξφβιεκα, δ) λα ζπγθξίλεη δηαθνξεηηθέο ηνπνζεηήζεηο, ε) λα πεη θάηη γηα ηελ εμέιημε κηαο θαηάζηαζεο ή λα πξνβιέςεη θιπ. Άζθεζε κε ζθνπό λα εθαξκνζηνύλ νη γλώζεηο πνπ απνθηήζεθαλ ε απηφ ην πιαίζην ζεκαληηθή είλαη ε επηινγή ηνπ ηχπνπ ησλ αζθήζεσλ. ε πεξίπησζε πνπ έλαο καζεηήο έρεη επεμεξγαζηεί θαιά κηα καζεζηαθή πεξηνρή θαη ζέιεη λα απνθηήζεη κηα εηθφλα γηα ην επίπεδν ησλ γλψζεψλ ηνπ, είλαη ρξήζηκν λα εξγαζηεί κε πνιιέο αζθήζεηο πνιιαπιψλ επηινγψλ. Αλ ζέιεη λα εθθξάζεη έλα γεγνλφο κε δηθά ηνπ ιφγηα είλαη ζθφπηκν λα δνπιέςεη κε ζπκπιήξσζε ειεπζέξνπ θεηκέλνπ. Σέινο, αζθήζεηο κε ηε κνξθή ζηαπξφιεμνπ δηακνξθψλνπλ θαηάιιειεο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζην Edutainment. Σα θίλεηξα ησλ καζεηψλ γηα ηελ ελαζρφιεζή ηνπο κε αζθήζεηο απηναμηνιφγεζεο απμάλνληαη φηαλ ν εθπαηδεπηηθφο ρξεζηκνπνηεί δηάθνξνπο ηχπνπο αζθήζεσλ (ζπλδπαζκφο αζθήζεσλ) γηα ηελ επεμεξγαζία ελφο ζέκαηνο. ε θάζε πεξίπησζε πξέπεη λα ππάξρνπλ δχν ζεκαληηθέο πξνυπνζέζεηο. Πξψηνλ, πξέπεη λα εμαζθαιίδεηαη φηη ν καζεηήο έρεη

21 κειεηήζεη επαξθψο ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ζηελ ηάμε ή ζην ζπίηη θαη φηη κε ην ηξέρνλ επίπεδν γλψζεσλ πνπ έρεη είλαη ζε ζέζε λα ρεηξηζηεί ηελ άζθεζε. Γεχηεξνλ, ε άζθεζε πξέπεη λα επηηξέπεη κηα ζαθή απάληεζε, ε νπνία είλαη πξνθαλήο γηα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ καζεηψλ. Σν πάλσ κέξνο ηνπ δηαγξάκκαηνο αλαθέξεηαη ζηελ πξαγκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ καζεηψλ. Απηή έρεη άκεζε ζρέζε κε ηε θχζε ή ηελ πνηφηεηα ησλ απαληήζεσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίεο πξνγξακκαηίδνληαη κε πξνθαηαβνιηθφ ηξφπν. Απφ απηή ηε δηαδηθαζία αληηθεηκελνπνίεζεο (Kron/νθφο 2007, , ) δίλεηαη ζπγθεθξηκέλε αλαηξνθνδφηεζε γηα ηηο εζθαικέλεο ιχζεηο, ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ήηαλ ιάζνο ε απάληεζε ελφο καζεηή θαη γηα ην ηη κπνξεί λα θάλεη ή λα επεμεξγαζηεί έλαο καζεηήο γηα λα βειηηψζεη ηε κειινληηθή απφδνζε ηνπ. ε απηφ ην ζεκείν, είλαη ζαθέο φηη νη καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ καζεηή ζε κηα άζθεζε θαη νη απαληήζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο πξέπεη λα ζπκθσλνχλ κε ηηο αηνκηθέο ζπλζήθεο κάζεζεο, δειαδή λα «ηαηξηάδνπλ». Γηα απηφ ηνλ ιφγν, είλαη ζεκαληηθφ ε αλαηξνθνδφηεζε λα κελ απνηειείηαη απφ ηππνπνηεκέλα ζρφιηα κεραληζηηθνχ ηχπνπ, φπσο π.ρ. «πνιχ θαιά» ή «ιάζνο». Οη πξνγξακκαηηζκέλεο εθ ησλ πξνηέξσλ απαληήζεηο πξέπεη λα πιεξνχλ δχν ζεκαληηθέο ιεηηνπξγίεο. Απφ ηε κηα πξέπεη λα αληαπνθξίλνληαη ζε ζπλαηζζεκαηηθφ επίπεδν ζηνπο καζεηέο, ψζηε λα επεξεάδνπλ ζεηηθά ηελ αληίιεςή ηνπο γηα ηα ίδηα ηα (εζσηεξηθά) θίλεηξά ηνπο θαη λα απνηεινχλ ελαχζκαηα, πξνθεηκέλνπ νη καζεηέο λα δηαρεηξίδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν πην απηφλνκα ηε καζεζηαθή ηνπο πνξεία (Boekaerts 2002). Απφ ηελ άιιε, πξέπεη ε αλαηξνθνδφηεζε λα δίλεη πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο θαη ηε καζεζηαθή απφδνζε. Με απηή ηελ έλλνηα, νη πξνγξακκαηηζκέλεο αλαηξνθνδνηήζεηο ζπκβάιινπλ: ζην λα κάζνπλ νη καζεηέο λα εθηηκνχλ θαιχηεξα ηελ επίδνζή ηνπο θαη ηε δπλαηφηεηα ηεο πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηεο, ζην λα κάζνπλ λα αλαγλσξίδνπλ ηα πηζαλά θαη ηππηθά ιάζε πνπ γίλνληαη ζπρλά θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο απηφ ζπκβαίλεη, ζε πεξίπησζε κηαο ζσζηήο απάληεζεο, λα ιακβάλνπλ επηπιένλ πιεξνθνξίεο κέζα απφ ηελ αλαηξνθνδφηεζε ψζηε λα εληζρχεηαη ην ελδηαθέξνλ θαη νη γλψζεηο ηνπο, ζην λα αλαγλσξίδνπλ ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ επηηχρεη κε ηελ δηεθπεξαίσζε ησλ αζθήζεσλ, φπσο δείρλνπλ ηα αθφινπζα παξαδείγκαηα:

22 Άζθεζε κε ζθνπό λα ηεζεί ζε δνθηκαζία ε δηαδηθαζία κάζεζεο ελόο αηόκνπ πσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ε δηδαζθαιία κε λέα Μέζα απαηηεί θαη εδψ ηελ δφκεζε ελφο πξνγξάκκαηνο εξγαζίαο Ε-learning ωσ ανοικτό περιβάλλον Ο φξνο e-learning παξαπέκπεη ζηελ αλαγθαία πξνυπφζεζε ηεο ρξήζεο ελφο Η/Τ πνπ είλαη ζπλδεδεκέλνο κε ην δηαδίθηπν, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί δπλαηή ε πξφζβαζε ζε πιεξνθνξίεο θαη πεξηερφκελα, ηα νπνία αμηνινγνχληαη σο θαηάιιεια θαη απνδνηηθά γηα ηε κάζεζε. Πην ζπγθξηκέλα θαη ζε ζρέζε κε ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, κε ηνλ κε ηνλ φξν e-learning δειψλνληαη φιεο νη κνξθέο κάζεζεο ζηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηνχληαη ειεθηξνληθά Μέζα γηα ηελ παξνπζίαζε θαη ηελ δηαλνκή ηνπ δηδαθηηθνχ πεξηερνκέλνπ, θαζψο θαη γηα ηε ζηήξημε ηεο επηθνηλσλίαο θα ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ κεξψλ πνπ δηαδξακαηίδνπλ θάπνην ξφιν (Kerres, 2001). Σα κέξε απηά κπνξεί λα είλαη άηνκα ή αληηθείκελα θαη σο εθ ηνχηνπ ε επηθνηλσλία θαη ε αιιειεπίδξαζε κπνξεί λα είλαη κηληηαθά δηακεζνιαβνχκελε κεηαμχ 1. καζεηή θαη εθπαηδεπηηθνχ, 2. κεηαμχ καζεηψλ θαη 3. κεηαμχ καζεηή θαη πεξηερνκέλνπ (δηεπαθή ρξήζηε). Απφ ηελ άπνςε απηή, ζεσξείηαη σο γεληθφο ή ζπκπεξηιεπηηθφο φξνο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο ζηηο νπνίεο εθαξκφδνληαη ειεθηξνληθά Μέζα γηα ηε κεηάδνζε θαη ηελ επεμεξγαζία γλψζεο, θαζψο θαη γηα ηνλ έιεγρν ηεο κάζεζεο. Καηά ηνλ Dichanz (2001) κπνξνχκε λα πξνζεγγίζνπκε ηνλ φξν e- Learning απφ δχν νπηηθέο: α) απφ ηερλνινγηθή θαη νξγαλσηηθή θαη β) απφ εηπκνινγηθή-ςπρνινγηθή νπηηθή. ηα πιαίζηα ηεο πξψηεο πξννπηηθήο, φια ηα εθπαηδεπηηθά παθέηα θαη ε δηδαθηηθή χιε γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο

23 ζε ζρνιεία, ηδησηηθνχο νξγαληζκνχο θ.ι.π., είλαη δηαζέζηκα ζε ειεθηξνληθή κνξθή (online ή offline). Απηή ε νπηηθή εθπξνζσπείηαη θπξίσο ζηηο ΗΠΑ, φπνπ ε εθαξκνγή ησλ λέσλ Μέζσλ γλψξηζε ξαγδαία αλάπηπμε. Η δεχηεξε πξννπηηθή, κε επίθεληξν ηελ εηπκνινγία ηνπ φξνπ, πξνβάιεη ηελ «νπζηαζηηθή δηάζηαζε θαη πξαγκαηηθφηεηα». Η πξννπηηθή απηή δίλεη έκθαζε ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο, θαζψο θαη ζην γεγνλφο, πνχ εμαξηάηαη απφ ηελ αλζξψπηλε θχζε ηνπ αλζξψπνπ, φηη ε κάζεζε είλαη κηα ελεξγφο δηαδηθαζία αλαδήηεζεο θαη απφθηεζεο γλψζεσλ ηνπ αηφκνπ. ε απηφ ην πιαίζην ζα πξνζεγγίζνπκε ηψξα ηνλ φξν «e-learning» κε αλαιπηηθφ ηξφπν. Σν «e» αλαθέξεηαη ζην θαλάιη κεηάδνζεο πεξηερνκέλσλ θαη ηνλίδεη φηη πξφθεηηαη γηα ειεθηξνληθά Μέζα. Η παχια "-" δείρλεη φηη θάηη ή έλα πεξηερφκελν κεηαθέξεηαη (Κεθ. 6.4). Σα πεξηερφκελα ηεο κάζεζεο ζπιιακβάλνληαη σο κεγαιχηεξεο λνεκαηνδνηνχκελεο ελφηεηεο. Σν ηειεπηαίν θνκκάηη ηνπ φξνπ δειαδή ην learning δείρλεη ηελ πξαγκαηηθή δξαζηεξηφηεηα ελφο αηφκνπ. Η κάζεζε βαζίδεηαη ζηελ ελεξγφ ελαζρφιεζε ελφο αηφκνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ. ηα πιαίζηα απηήο ηεο πξνζέγγηζεο, νη παηδαγσγηθέο εθηηκήζεηο καο ππεξηζρχνπλ ησλ ηερληθψλ πηπρψλ (Καλάθεο 1990, Ράπηεο 2004, νθφο 2002). Έλα Μέζν, είηε θιαζζηθφ είηε ειεθηξνληθφ, δελ κπνξεί λα επεξεάζεη αηηησδψο ηε κάζεζε. (Κεθ. 2.3.) Αλάινγα κε ηελ ηερληθή αξρηηεθηνληθή ηνπ Μέζνπ, ηα πεξηερφκελα α) κπνξνχλ λα γίλνπλ πην γξήγνξα πξνζβάζηκα (ακεζόηεηα ηεο πξόζβαζεο) θαη β) λα μεπεξαζηνχλ εκπφδηα ρψξνπ θαη ρξφλνπ (ρσξνρξνληθή ππέξβαζε), γ) λα πεξηέρνπλ δπλακηθά ζηνηρεία κε ηε ζχδεπμή Μέζσλ (πνιπκεζηθόηεηα), δ) λα πξνζθέξνπλ πνιιαπιή πξφζβαζε (απηηθή, γξαθηζηηθή, ζπκβνιηθή) ζε έλα ζέκα κε ηελ ελεξγνπνίεζε πεξηζζφηεξσλ αηζζεηεξίσλ (πνιπηξνπηθόηεηα) θαη ε) λα δίλνπλ δηεπξπκέλεο δπλαηφηεηεο επηθνηλσλίαο θαη επεμεξγαζίαο ησλ πεξηερνκέλσλ (δηαδξαζηηθφηεηα). Απηέο νη ηερληθέο θαη νη πξαγκαηηθέο δπλαηφηεηεο ησλ Μέζσλ, σζηφζν, κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο ελ δπλάκεη χιε, ζχκθσλα κε ηελ αξηζηνηειηθή πξνζέγγηζε, δειαδή σο ηζρχνπζεο κφλν, φηαλ κεηαμχ απηψλ θαη ηεο ηειηθήο ηνπο δηακφξθσζεο, δειαδή ηνπ ηειηθνχ (εθπαηδεπηηθνχ) ζθνπνχ γηα ηνλ νπνίν πξφθεηηαη λα αμηνπνηεζνχλ, παξεκβιεζεί ε παηδαγσγηθή ελέξγεηα, σο ζπζηεκαηηθφο θαη δηδαθηηθφο κεηαζρεκαηηζκφο. χκθσλα κε ηνπο Durr θαη Strittmatter (2002, 31), πξέπεη ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ θαη νη αζθήζεηο λα είλαη κε ηέηνην ηξφπν κεηαζρεκαηηζκέλεο ψζηε, ζε έλα καζεζηαθφ πεξηβάιινλ, λα πιεξνχληαη νη αθφινπζεο δηδαθηηθέο ιεηηνπξγίεο: Παξνρή θηλήηξσλ ζηνπο καζεηέο κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο πξνζδνθηψλ γηα λα πξνθιεζεί ε κάζεζε Μεζνδηθή επεμεξγαζία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο δηδαζθαιίαο, γηα λα θαηαζηεί δπλαηή ε ελεξγφο κάζεζε Τπνζηήξημε θαη πξναγσγή ηεο απηνθαηεπζπλφκελεο κάζεζεο

24 Τπνζηήξημε ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαη ησλ ζπλεξγαηηθψλ κνξθψλ εξγαζίαο Δξγαζία ζε απζεληηθέο θαηαζηάζεηο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο γλσζηηθήο επειημίαο, ε νπνία βνεζά ζην λα κπνξεί θαλείο λα δεη έλα ζέκα απφ δηαθνξεηηθέο νπηηθέο Απνδνρή αιιά θαη ζηήξημε δηαθνξεηηθψλ ζηξαηεγηθψλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ Γηεπθφιπλζε θαη πξνψζεζε κεηαγλσζηηθψλ δηεξγαζηψλ. Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξνληαη ζε φιεο ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, π.ρ. ζηελ αθχπληζε ησλ ελδηαθεξφλησλ (Kron / Sofos 2003), ηε δηεπθφιπλζε ησλ ελαιιαθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ηελ επηινγή ειεπζέξσλ κνξθψλ εξγαζίαο (ειεχζεξε εξγαζία, κάζεζε ζε θέληξα, εμ απνζηάζεσο κάζεζε) ζηελ δηεπηζηεκνληθή θαη δηαζεκαηηθή νξγάλσζε ησλ καζεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ. Μπνξνχλ επίζεο λα θαλνχλ ρξήζηκα θαη ζην ζρνιείν, π.ρ. κέζσ ηνπ αλνίγκαηνο θαη ηεο δηθηχσζεο ηνπ ζρνιείνπ πξνο ηα έμσ ζε ηνπηθά ζεζκηθά φξγαλα. Καηά ηελ ειεθηξνληθή κάζεζε, ηα ειεθηξνληθά Μέζα, σο δηαθξηηά ζηνηρεία, αλήθνπλ κέζα ζηε βαζηθή δνκή κηαο καζεζηαθήο θαηάζηαζεο θαη θαζνξίδνπλ καδί κε άιινπο παξάγνληεο ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο. Δμαξηψληαη, φκσο, απφ ηνλ παηδαγσγηθφ νξηζκφ ηεο καζεζηαθήο θαηάζηαζεο, ηνλ νπνίν θαζνξίδνπλ νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη καζεηέο. ηαλ, ζηε ζπλέρεηα, ζα γίλεηαη ιφγνο γηα ηα ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα κάζεζεο, ζα πξέπεη λα έρνπκε ππφςε καο απηή ηελ παηδαγσγηθή αξρή. Δπίζεο, ηα κνξθσηηθά αγαζά, δειαδή ην εθπαηδεπηηθφ πεξηερφκελν πνπ ππνζηεξίδνπλ ηα ειεθηξνληθά Μέζα δελ αληηζηνηρεί πάληα ζηηο παηδαγσγηθά ηεθκεξησκέλεο πξνδηαγξαθέο θαη ζηηο ζρεηηθέο απφ ηε βηβιηνγξαθία δηδαθηηθέο αξρέο. Γηα λα αληηζηαζκηζηεί ε έιιεηςε απηή είλαη απαξαίηεην, θαηά ηελ ειεθηξνληθή κάζεζε, λα δηακνξθψλνληαη ηέηνηα απνηειεζκαηηθά ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα, έηζη ψζηε, παξάιιεια κε ηηο ηερληθέο θαη ηηο εξγνλνκηθέο πξνδηαγξαθέο, λα εμαζθαιίδνληαη ηδηφηεηεο θαη ζπλζήθεο πνπ λα εληζρχνπλ ηελ κάζεζε. ην πιαίζην απηήο ηεο πξνζέγγηζεο γίλνληαη θαηαλνεηέο νη έλλνηεο ηεο πνιπκνξθηθήο εθπαίδεπζεο, σο ε εθπαίδεπζε εθείλε πνπ θαη ελεξγνπνηεί ην καζεηή θαη ηνλ δηδάζθεη, πσο λα καζαίλεη απηφλνκα, ζηεξίδνληάο ηνλ πξνο κηα εξεπηηθή πνξεία απηνκάζεζεο ρξεζηκνπνηψληαο δηάθνξα Μέζα θαη εξγαιεία, κε θαηάιιειν δηδαθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ (Ληνλαξάθεο 2005), θαζψο επίζεο θαη ηεο κηθηήο πνιπκνξθηθήο κάζεζεο (ΜπΜ), ε νπνία ζρεηίδεηαη κε ηελ επειημία ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ, κε ηελ θαιιηέξγεηα ηεο ηδηαίηεξεο κνξθσηηθήο θπζηνγλσκίαο ηνπ θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο (Αλαζηαζηάδεο 2008). Η απφξξνηα ησλ παξαπάλσ πξνζεγγίζεσλ ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο κπνξεί λα ζπγθεθξηκελνπνηεζεί κε ηηο εμήο πξνηάζεηο ζχκθσλα κε ηνλ Holmberg (1995), πνπ ηζρχνπλ αλακθηζβήηεηα αθφκα θαη ζήκεξα θαη κπνξνχλ λα ιεθζνχλ ππφςε θαηά ηε δηαδηθαζία