ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν

Transcript

1

2 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ν Η πξαγκάησζε ηνπ νπζηαζηηθνχ κε ην δηθνλνκηθφ πνηληθφ δίθαην: Η πξαγκάησζε ηνπ νπζηαζηηθνχ πνηληθνχ δηθαίνπ ζηελ πνηληθή δίθε θαη κέζσ απηήο ζπληζηά ηελ βαζηθή εηδνπνηφ δηαθνξά ηεο πνηληθήο δηθνλνκίαο έλαληη νπνηαζδήπνηε άιιεο => ην πνηληθφ δηθνλνκηθφ δίθαην είλαη πεξηζζφηεξν πνηληθφ παξά δηθνλνκηθφ. 1. Ζ παζνινγία ηεο πξαγκάησζεο ηνπ δηθαίνπ. Γηαθνξέο θαη πξνζβνιέο: ηηο νπζηψδεηο ηδηφηεηεο ηνπ ζεηηθνχ δηθαίνπ αλήθεη ε θαηά ην δπλαηφ επξχηεξε ζεκειίσζε ηεο ηζρχνο ηνπ ζηελ εθνχζηα εθαξκνγή ηνπ απφ ηνπο θνηλσλνχο (είηε γηαηί πείζνληαη είηε γηαηί απιψο εθθνβίδνληαη απφ ηελ θξαηηθή δχλακε) = ε πξαγκάησζε ηνπ νπζηαζηηθνχ δηθαίνπ γίλεηαη απηφκαηα. ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, φκσο, αλαθχπηνπλ θαη εκπφδηα = παζνινγία ηεο πξαγκάησζεο ηνπ δηθαίνπ => παξαβάζεηο (=πξνζβνιέο ηνπ δηθαίνπ εθ κέξνπο ησλ θνηλσλψλ). Δλφςεη ησλ πξνζβνιψλ απηψλ θηλεηνπνηείηαη ε δηθαηνδνηηθή ιεηηνπξγία ηεο Πνιηηείαο, ε νπνία απνβιέπεη ζηελ επηβνιή θπξψζεσλ. 2. Οη πνηληθέο θπξψζεηο θαη νη πνηληθνί θαλφλεο: Σν πνηληθφ δηθνλνκηθφ δίθαην πξαγκαηψλεη απνθιεηζηηθά δεπηεξεχνληεο ή θπξσηηθνχο θαλφλεο, δει. ξπζκίδεη ηα ζρεηηθά κε ηελ επηβνιή ή κε ησλ πνηληθψλ θπξψζεσλ (αθνχ ινγηθά πξνυπνζέηεη ηε κε πξαγκάησζε ησλ λνκηθψλ θαλφλσλ). 3. Nullum crimen nulla poena sine processu: Η πξαγκάησζε θάπνησλ θπξσηηθψλ θαλφλσλ είλαη δπλαηφ λα ιάβεη ρψξα θαη απηφκαηα = αξλεηηθέο λνκηθέο θπξψζεηο (π.ρ. αθπξφηεηα ησλ δηθαηνπξαμηψλ θαη ησλ λνκηθψλ πξάμεσλ γεληθφηεξα, ε απηνδίθαηε έθπησζε απφ δηθαηψκαηα θιπ). Αληίζεηα, ε ζεηηθή θχξσζε ηεο πνηλήο απνθιείεηαη λα επέιζεη κφλε ηεο > ε ηηκψξεζε ησλ εγθιεκάησλ κπνξεί λα γίλεηαη απνθιεηζηηθά απφ νξηζκέλα θξαηηθά φξγαλα, ηνπο δηθαζηέο {βεβαηψλνπλ ηελ ηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηελ ελνρή ηνπ δξάζηε + θαζνξίδνπλ ην είδνο θαη ην χςνο ηεο πνηλήο} θαη κφλν θαηά ηελ νξγαλσκέλε θαη πεηζαξρεκέλε κνξθή ηεο δίθεο απηνδηθία => κνλνπψιεζε ηεο πνηληθήο ιεηηνπξγίαο απφ ηελ Πνιηηεία (σζηφζν, ζπρλά εκθαλίδνληαη νμχηαηεο αληηζέζεηο: δχλακε θαη δίθαην, αζθάιεηα θαη ειεπζεξία, θξάηνο θαη άηνκν). 4. Τν δπζδηάθξηην κεηαμχ νπζηαζηηθνχ θαη δηθνλνκηθνχ δηθαίνπ σο πξψηε ζνβαξή έθθξαζε ηεο ζέζεο φηη ην πνηληθφ δηθνλνκηθφ δίθαην είλαη πεξηζζφηεξν πνηληθφ: Οη πξνυπνζέζεηο ηεο πνηληθήο δίθεο εκθαλίδνληαη λα είλαη θαηά θάπνην ηξφπν θαη πξνυπνζέζεηο ηνπ εγθιήκαηνο, δει. ηεο ηηκψξεζεο θάπνηνπ γηα κηα αμηφπνηλε ζπκπεξηθνξά ηνπ αλ ιείπεη θάπνηα, ηφηε πθίζηαηαη λνκηθή αδπλακία (=αλεπίηξεπηε ε ηηκψξεζε). Γηα παξάδεηγκα, ε κε ζπκπιήξσζε ηνπ 8 νπ έηνπο ηεο ειηθίαο ζπληζηά νπζηαζηηθφ ιφγν απνθιεηζκνχ ηεο πνηληθήο επζχλεο ή δηθνλνκηθφ θψιπκα ηεο πνηληθήο δίσμεο; Απφ ηελ απάληεζε ζην εξψηεκα απηφ θαίλεηαη λα εμαξηάηαη ην θαηά πφζν ζα ηζρχζνπλ ζρεηηθά κε ηελ έγθιεζε, ηελ παξαγξαθή, ην δεδηθαζκέλν, νη επηκέξνπο απαγνξεχζεηο ηεο αλαινγίαο θαη ηεο αλαδξνκηθήο εθαξκνγήο ηνπ απζηεξφηεξνπ λφκνπ. Αιιά θαη πέξαλ απηψλ, είλαη ελδερφκελν λα πξνθχςνπλ πξαθηηθέο ζπλέπεηεο ζε ζρέζε κε ηα παξαθάησ ζέκαηα > α) σο πξνο ηελ απφδεημε ησλ νπζηαζηηθψλ πξνυπνζέζεσλ ηνπ πνηληθνχ θνιαζκνχ επηθξαηεί ε ζεκειηψδεο αξρή in dubio pro reo, ελψ δελ ηζρχεη ην ίδην ζε ζρέζε κε ηηο δηθνλνκηθέο πξνυπνζέζεηο / β) ελψ ε εζθαικέλε εθαξκνγή ή εξκελεία νπζηαζηηθήο πνηληθήο δηάηαμεο απνηειεί ζε θάζε πεξίπησζε ιφγν αλαίξεζεο (ΚΠΔ ζη. β, ζη. α ), δελ ηζρχεη ην ίδην γηα ηηο δηθνλνκηθέο παξαβάζεηο / γ) αλ δηαπηζησζεί έιιεηςε θάπνηνπ νπζηαζηηθνχ φξνπ ηνπ αμηνπνίλνπ, ηφηε πξέπεη λα εθδνζεί αζσσηηθή απφθαζε ή απαιιαθηηθφ βνχιεπκα. Αληίζεηα, αλ δε ζπληξέρεη θάπνηα δηαδηθαζηηθή πξνυπφζεζε, ην δηθαζηήξην απέρεη απφ ηελ πεξαηηέξσ εθδίθαζε επνκέλσο, ε απφθαζε πνπ αθνξά ζε θάπνηα δηθνλνκηθή έιιεηςε δελ είλαη πάληα ηθαλή λα πεξηβιεζεί ηελ ηζρχ ηνπ δεδηθαζκέλνπ. Ωο πξνο ην ηειεπηαίν δήηεκα, πξνβιέπνληαη νη αλακθηζβήηεηα νπζηαζηηθέο πνηληθέο απνθάζεηο (=αζσσηηθέο θαη ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 1

3 θαηαδηθαζηηθέο), αιιά θαη εθείλεο κε ηηο νπνίεο παχεη νξηζηηθά ε πνηληθή δίσμε αθελφο θαη εθείλεο νη νπνίεο ηελ θεξχζζνπλ απαξάδεθηε (=ηππηθή/δηθνλνκηθή απφθαζε). Δλφςεη ησλ παξαπάλσ, ε αλεχξεζε ελφο θξηηεξίνπ γηα ηε δηάθξηζε αλάκεζα ζηηο πξνυπνζέζεηο ηεο πνηληθήο δίθεο θαη ζηνπο νπζηαζηηθνχο φξνπο ηνπ αμηνπνίλνπ απαζρφιεζε έληνλα ηελ επηζηήκε. Καηά ηελ νξζφηεξε άπνςε, ε ιχζε ηνπ πξνβιήκαηνο δίλεηαη κε ηελ απάληεζε ζην εξψηεκα: Θα εμεξηάην ε επηβνιή ή κε ηεο πνηλήο απφ ην εάλ ζπληξέρεη εθάζηνηε ε ζπγθεθξηκέλε, ακθηζβεηνχκελε σο πξνο ηε θχζε ηεο, πξνυπφζεζε, αθφκε θη αλ ππνζέηακε φηη ε πνηλή επηβάιιεηαη ρσξίο δίθε; Αλ ε απάληεζε είλαη ζεηηθή, ηφηε ε ελ ιφγσ πξνυπφζεζε έρεη νπζηαζηηθφ ραξαθηήξα αλ, αληίζεηα, ε απάληεζε είλαη αξλεηηθή, ηφηε έρεη ραξαθηήξα δηθνλνκηθφ. Απφ απηή ηε ζθνπηά, ε παξαγξαθή, ε ακλεζηία θαη ε έγθιεζε απνδεηθλχεηαη πσο αλήθνπλ ζην νπζηαζηηθφ πνηληθφ δίθαην ην δεδηθαζκέλν, ε δηθαηνδνζία θαη ε αξκνδηφηεηα ησλ δηθαζηεξίσλ. Με βάζε ηελ άπνςε απηή γίλεηαη δπλαηή, εμάιινπ, θαη ε ζαθήο δηάθξηζε ησλ εμσηεξηθψλ φξσλ ηνπ αμηνπνίλνπ (=αλήθνπλ ζην νπζηαζηηθφ πνηληθφ δίθαην) απφ ηηο πξνυπνζέζεηο ηεο πνηληθήο δίθεο (=πξνυπνζέζεηο έθδνζεο νπζηαζηηθήο απφθαζεο γηα ηελ θξηλφκελε ππφζεζε). 5. Ζ δηπιή ιεηηνπξγία ηεο πνηληθήο δίθεο θαη ε πξαθηηθή ηεο ζεκαζία: Καη κφλε ε άζθεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο θαηά ζπγθεθξηκέλνπ αηφκνπ θαη νη πξάμεηο θξαηηθνχ θαηαλαγθαζκνχ πνπ ζπλάπηνληαη κε απηή, ζεκαίλνπλ πάληα κεγαιχηεξε ή κηθξφηεξε πξνζβνιή ησλ έλλνκσλ αγαζψλ ηνπ ελ ιφγσ αηφκνπ => θινληζκφο ηεο θνηλσληθήο ππφζηαζεο θαη ηεο πνηληθήο ζέζεο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ. Έηζη, ηα κέηξα δηθνλνκηθνχ θαηαλαγθαζκνχ επηηεινχλ κηα δηπιή ιεηηνπξγίααθελφο κελ δηθνλνκηθή θαη αθεηέξνπ νπζηαζηηθή- πξνπνηληθή (=εθθξάδεηαη έλα είδνο άκεζεο, πξνθαηαξθηηθήο απνδνθηκαζίαο). Ωζηφζν, είλαη ζσζηφ νη δηθνλνκηθέο πξάμεηο λα απαιιαγνχλ απφ θάζε πξνηηκσξεηηθφ θνξηίν. Δπνκέλσο, ζπλάγνληαη ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα (ηα νπνία, πάλησο, δε γίλνληαη δεθηά απφ ηελ θξαηνχζα γλψκε) > α) νη επηκέξνπο απαγνξεχζεηο ηεο αλαινγίαο θαη ηεο αλαδξνκηθήο εθαξκνγήο πξέπεη λα ηζρχζνπλ θαη ζην πνηληθφ δηθνλνκηθφ δίθαην / β) ε εξκελεία ησλ πνηληθψλ δηθνλνκηθψλ λφκσλ ζα πξέπεη λα πξνζαλαηνιηζηεί ην αμίσκα in dubio pro libertate, γηα λα εμαζθαιίδεηαη ε επηεηθέζηεξε κεηαρείξηζε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ. Πάλσ αθξηβψο ζηνλ (πξν)πνηληθφ ραξαθηήξα ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ ζεκειηψλεηαη θαη ε ηζρχο δχν επηκέξνπο αξρψλ πνπ δηέπνπλ ηηο πξάμεηο δηθνλνκηθνχ θαηαλαγθαζκνχ > i] αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο, ε νπνία αλαιχεηαη πεξαηηέξσ ζηηο αξρέο ηηο πξνζθνξφηεηαο (=ζεκηηά είλαη κφλν ηα πεξηνξηζηηθά κέηξα πνπ είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίηεπμε ηνπ επηδησθφκελνπ απφ απηά ζθνπνχ), ηεο αλαγθαηφηεηαο (=ζεκηηά είλαη ηα πεξηνξηζηηθά κέηξα είηε πνπ κπνξνχλ κφλν απηά λα νδεγήζνπλ ζηνλ επηδησθφκελν ζθνπφ είηε πνπ είλαη ηα επηφηεξα), ηεο αλαινγηθφηεηαο ππφ ζηελή έλλνηα (=ζεκηηά είλαη ηα πεξηνξηζηηθά κέηξα, ησλ νπνίσλ ε βαξχηεηα βξίζθεηαη ζε κηα παξαδεθηή αλαινγία κε ηε ζπνπδαηφηεηα ηνπ επηδησθφκελνπ ζθνπνχ) // ii] αξρή ηνπ πξνζήθνληνο βαζκνχ ππνλνίαο ή δχλακεο ησλ ελδείμεσλ (=φζν βαξχηεξν είλαη ην κέηξν ηνπ θαηαλαγθαζκνχ θαη φζν πην θνληά θέξλεη ε δηαδηθαζηηθή πξάμε ην ελδερφκελν ηεο θαηαδίθεο, ηφζν εληνλφηεξνο πξέπεη λα είλαη ν βαζκφο ππνλνίαο γηα ηελ ηέιεζε ηνπ εγθιήκαηνο, ν νπνίνο πξνυπνηίζεηαη γηα ηελ επηβνιή ηνπ θαηαλαγθαζκνχ). 6. Ζ έξεπλα ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ ζηελ πνηληθή δίθε: Απαξαίηεηε είλαη ε πξνζαξκνγή ηεο πνηληθήο κεηαρείξηζεο (=εμαηνκίθεπζε ηεο πνηλήο) ζηελ ηδηνζπζηαζία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ δξάζηε, ψζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε εηδηθή πξφιεςε ησλ εγθιεκάησλ. Γηα λα γίλεη απηφ απαηηείηαη (απηεπάγγειηε) έξεπλα, ε νπνία πξέπεη λα δηεμάγεηαη ζην πιαίζην ησλ δηαγλσζηηθψλ θάζεσλ ηεο πνηληθήο δίθεο ( πξνδηθαζία + δηαδηθαζία επ αθξναηεξίσ ). Δπεηδή, φκσο, εθείλν ην νπνίν ελδηαθέξεη ελφςεη εμαηνκίθεπζεο ηεο πνηληθήο κεηαρείξηζεο είλαη ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ δξάζηε (=ηνπ απνδεδεηγκέλα ελφρνπ θαη φρη ηνπ θαηά ηεθκήξην αζψνπ θαηεγνξνπκέλνπ), νξζφηεξε είλαη ε εμήο παξαδνρή > λα ρσξίδεηαη ε δίθε ζε δχν ρξνληθά ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 2

4 δηαθεθξηκέλεο θάζεηο α) ζ απηήλ πνπ δηαγηγλψζθεηαη ε ελνρή θαη β) ζ εθείλε θαηά ηελ νπνία επηκεηξάηαη ε πνηλή. 7. Γίθαην εθηέιεζεο ηεο πνηλήο θαη ζσθξνληζηηθφ δίθαην : Σν πξψην απνηειεί ηκήκα ηνπ πνηληθνχ δηθνλνκηθνχ δηθαίνπ θαη αζρνιείηαη κε ηελ πξαγκάησζε θαη ηε γεληθή επνπηεία ηεο ηήξεζεο φζσλ επηηάζζνληαη απφ ηελ απφθαζε. Αληίζεηα, ην δεχηεξν αζρνιείηαη κε ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο πνηληθήο κεηαρείξηζεο ηνπ εγθιεκαηία κέζσ ηεο εθηέιεζεο ησλ απνθάζεσλ θαη ζην πιαίζηφ ηεο (=αθνξά ζηνλ ηξφπν εθηέιεζεο, δει. ζηελ έθηηζε, ηεο πνηλήο). ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ν Η δηθαληθή κνξθή (=ε αιεζηλή θαη δίθαηε δίθε) 1. Ο θπζηθφο πνηληθφο δηθαζηήο σο ζηνηρείν ηεο δηθαληθήο κνξθήο: Η θξίζε ησλ πνηληθψλ ππνζέζεσλ πξέπεη λα αλαηίζεηαη ζε δηθαζηήξηα πνπ πξνβιέπνληαη θαη ζπληίζεληαη εηδηθά θαη πξνζεθφλησο γηα ηελ εθδίθαζή ηνπο => ηαθηηθά πνηληθά δηθαζηήξηα (96 1). Δπηπιένλ, είλαη απαξαίηεηε ε χπαξμε θπζηθνχ πνηληθνχ δηθαζηή (8 1), ν νπνίνο πξέπεη λα είλαη πξνζσπηθά, ιεηηνπξγηθά θαη εζσηεξηθά (=ακεξφιεπηνο θαη απξνθαηάιεπηνο) αλεμάξηεηνο (87 1). 2. Ζ θεθαιαηψδεο αμία ησλ δηθνλνκηθψλ ηχπσλ σο ζπζηαηηθψλ ηεο δηθαληθήο κνξθήο: Η αιεζηλή δηθαζηηθή δξάζε νθείιεη λα είλαη έιινγα δεζκεπκέλε => ηππηθφηεηα. Ωζηφζν, ε ηειεπηαία επηβξαδχλεη ηελ πξφνδν ηεο δηαδηθαζίαο θαη θάπνηε δπζρεξαίλεη ζεκαληηθά ηελ αλαθάιπςε θαη θαηαδίθε ησλ ελφρσλ. Άξα αθνχ κάιηζηα πξνθξίλεηαη θαη ε αξρή ηεο επηηάρπλζεο- γηαηί είλαη απαξαίηεηε ε ηήξεζε ηχπσλ; Δθφζνλ ν θαηεγνξνχκελνο ηεθκαίξεηαη αζψνο θη εθφζνλ απνζηνιή ηεο δίθεο είλαη ε αλεχξεζε ηεο αιήζεηαο, ε δίθε νθείιεη λα ζηξέθεηαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πξψηνπ, εμαζθαιίδνληαο ζ απηφλ φια ηα αλαγθαία κέζα πνπ ρξεηάδεηαη γηα λα απνζείζεη ηελ ελδερνκέλσο άδηθε θαηεγνξία (=>πξνζηαηεπηηθφο ξφινο ησλ ηχπσλ). εκεηψλεηαη φηη ε ζπνπδαηφηεξε εθδήισζε ηεο ηππηθφηεηαο ζην πνηληθφ δηθνλνκηθφ δίθαην είλαη ε εμήο > ε πνηληθή δίθε ιακβάλεη ην ζρήκα κηαο δηαξζξσκέλεο δηαδηθαζίαο, κηαο πξνθαζνξηζκέλεο αιιεινπρίαο πξάμεσλ, φπνπ είλαη αλεπίηξεπην λα ελεξγεζνχλ νη πξνβιεπφκελεο σο επφκελεο, αλ δελ έρνπλ ζπληειεζηεί νη πξνεγνχκελεο (=φξνη ηεο πξνφδνπ ηεο δηαδηθαζίαο). 3. Ζ πξνζηαζία ηνπ αηφκνπ σο ζθνπφο ηνπ πνηληθνχ δηθνλνκηθνχ δηθαίνπ: Σν αλ ζα ηειέζνπκε ή φρη αμηφπνηλε πξάμε εμαξηάηαη απφ εκάο φκσο, ην αλ ζα βξεζνχκε ζην εδψιην ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ δελ εμαξηάηαη απφ εκάο- π.ρ. ιφγσ ζχγρπζεο ηαπηφηεηαο, ςεπδνχο θαηακήλπζεο, πιάλεο ησλ δησθηηθψλ νξγάλσλ θιπ. Σν αίηεκα, ινηπφλ, ηεο δηαζθάιηζεο ηνπ αηφκνπ έρεη κηα αμία θαζνιηθφηεξε κε βάζε ηηο αθφινπζεο δχν ζθέςεηο > α) ελψ ν θίλδπλνο πνπ πθίζηαηαη ν θαζέλαο καο αλά πάζα ζηηγκή λα πέζεη ζχκα θάπνηαο εγθιεκαηηθήο πξάμεο δχζθνια κπνξεί λα εμνπδεηεξσζεί απφ ηελ έλλνκε ηάμε, νη πξνζηαηεπηηθνί ηχπνη είλαη ηθαλνί λα θαηαζηήζνπλ γηα φινπο αθίλδπλε ηελ πνηληθή ιεηηνπξγία ηεο πνιηηείαο / β) απέλαληη ζηνλ πξναλαθεξζέληα θίλδπλν γηα φινπο απφ ην έγθιεκα βαξχλεη νπζησδψο ε αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ, ελδερνκέλσο αζψνπ, θαηεγνξνπκέλνπ. Έηζη, ε αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ αηφκνπ απνηειεί φξην ηεο πνηληθήο θαηαζηνιήο, ην νπνίν δε κπνξνχλ λα ππεξβνχλ νχηε ν λνκνζέηεο, νχηε ν εθαξκνζηήο νχηε θαη ν εξκελεπηήο ηνπ δηθαίνπ. 4. Ζ αξρή ηεο δηθαζηηθήο αθξφαζεο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ απφ κέξνπο ησλ θνξέσλ ηεο πνηληθήο δηθαηνδνζίαο (Σ20 1): Η ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε εγγπάηαη ην δηθαίσκα πνπ έρεη θάζε πνιίηεο (=θαηεγνξνχκελνο, πνιηηηθψο ελάγσλ, αζηηθψο ππεχζπλνο εηζαγγειέαο, ζπλήγνξνο) λα κελ ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 3

5 εθδίδεηαη νπνηαδήπνηε δηθαζηηθή απφθαζε πνπ ζίγεη θαηά ηξφπν άκεζν ηα ζπκθέξνληά ηνπ, εθφζνλ δελ ηνπ δφζεθε πξνεγνπκέλσο ε επρέξεηα λα εθθξάζεη ηηο απφςεηο ηνπ θαη λα αθνπζζεί. Μάιηζηα, ην δηθαζηήξην νθείιεη θαη λα ιάβεη φλησο ππφςε ηα ιερζέληα θαη φπνπ ρξεηάδεηαη- λα απνθαλζεί αηηηνινγεκέλα επ απηψλ. 5. Ζ αξρή ηεο δίθαηεο δίθεο (=fair trial- άξζξν 6 ΔΣΓΑ): Τπνδηαηξείηαη επηπιένλ α) ζηελ ηζφηεηα ησλ φπισλ αλάκεζα ζηνλ θαηεγνξνχκελν θαη ηνλ εθπξφζσπν ηεο θαηεγνξνχζαο αξρήο / β) ζηελ ππνρξέσζε εηδηθήο θαη εκπεξηζηαησκέλεο αηηηνιφγεζεο ησλ δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ (=ν θαηεγνξνχκελνο ηεθκαίξεηαη αζψνο κέρξη ηε λφκηκε κε ηήξεζε φισλ ησλ πξνζηαηεπηηθψλ ηχπσλαπφδεημε ηεο ελνρήο ηνπ) / γ) ζηα δηθαηψκαηα ηνπ θαηεγνξνχκελνπ ζηε ζησπή θαη ζηε κε απηνελνρνπνίεζή ηνπ. Σν αμίσκα απηφ έρεη πξαθηηθή αμία θαη ζε ζρέζε κε ηνλ ηξφπν δηεμαγσγήο ηεο δίθεο, ηε ζηάζε θαη ην ήζνο ησλ δηθαζηψλ (βι. ακεξνιεςία + επηθξάηεζε νπδέηεξνπ ςπρνινγηθνχ θιίκαηνο θαηά ηελ θξίζε ηεο ππφζεζεο). Φχιαθαο ηεο ζσζηήο εθαξκνγήο ηνπ άξζξνπ 6 ηεο ΔΓΑ είλαη ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (ΔΓΓΑ). Σέινο, ζεκεηψλεηαη φηη φζν ζνβαξφηεξν είλαη ην πξνθείκελν έγθιεκα, ηφζν πην επηβεβιεκέλε γίλεηαη ε εμαζθάιηζε ηεο δίθαηεο δίθεο. 6. Δθαξκνζκέλν Σπληαγκαηηθφ Γίθαην : Η πνηληθή δίθε είλαη ην πεδίν ζην νπνίν θξίλεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πξνζηαζίαο ζεηξάο ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ πνπ θαηνρπξψλνληαη απφ ην χληαγκα. Οη πξνζβνιέο ησλ παξαπάλσ δηθαησκάησλ ζα αληηκεησπηζηνχλ κε ηε ρξήζε ησλ έλδηθσλ κέζσλ, βνεζεκάησλ θαη θπξψζεσλ πνπ δηαηίζεληαη απφ ηελ έλλνκε ηάμε {έζραην θαηαθχγην -> ε ππνβνιή αηνκηθήο πξνζθπγήο ζην ΔΓΓΑ). ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 ν Η εκπέδσζε ηεο εηξεληθήο έλλνκεο ηάμεο Δθηφο απφ ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ηε δηαζθάιηζε ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ ησλ πνιηηψλ, ε πνηληθή δίθε επεξεάδεηαη θαη απφ ηελ θνηλσληθή εηξήλε -> νπνηαδήπνηε αδηθαηνιφγεηε παξάηαζε ηεο δίθεο ζπληζηά απαξάδεθηε θαη ηερλεηή ζπληήξεζε ηεο θνηλσληθήο αλαηαξαρήο. ηελ ππεξεζία ηεο αμίαο ηεο θνηλσληθήο εηξήλεο ηίζεληαη νη βνεζεηηθνί ηχπνη ηνπ δεδηθαζκέλνπ- π.ρ. πξνζεζκίεο/δηαηππψζεηο ηεο άζθεζεο ησλ έλδηθσλ κέζσλ, ηεο αίηεζεο αθχξσζεο θιπ. Τπάξρνπλ θαη εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο, φπνπ ε δηθαζηηθή πιάλε απνδεηθλχεηαη ηφζν βαξηά, ψζηε ε θνηλσληθή εηξήλε λα γίλεηαη αλήκπνξε λα απνθαηαζηαζεί => ελδερνκέλσο επαλάιεςε ηεο δηαδηθαζίαο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 ν Σα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πνηληθήο δηθνλνκηθήο ζθέςεο Α] Γηαιεθηηθφο ραξαθηήξαο. Αλαγθαία είλαη ε άξζε ηεο ζπρλήο αληίζεζεο/ζχγθξνπζεο αλάκεζα ζηηο ηξεηο βαζηθέο αμίεο πνπ πξέπεη λα δηαζθαιίδνληαη ζηελ πνηληθή δίθε, δει. ζηελ πξαγκάησζε ηνπ νπζηαζηηθνχ πνηληθνχ δηθαίνπ, ζηελ ειεπζεξία ηνπ αηφκνπ θαη ζηελ θνηλσληθή εηξήλε. Β] Γπλακηθφο ραξαθηήξαο. Οη δηθνλνκηθέο πξάμεηο πνπ ζπλαπαξηίδνπλ ηελ πνηληθή δίθε, ζπγθξνηνχλ κηα αιιεινπρία πνπ θηλείηαη γηα λα επηηεπρζεί ε έθδνζε θαη ε εθηέιεζε κηα ακεηάθιεηεο απφθαζεο, ε νπνία ηεξκαηίδεη ηελ εθάζηνηε ππφ θξίζε ππφζεζε. Σελ θπξηφηεξε πξαθηηθή εθδήισζε ηνπ γεγνλφηνο απηνχ ζπληζηά ην φηη ε εθηίκεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θνηλσλψλ εμειίζζεηαη δπλακηθά, ελφςεη ηεο επφκελεο θάζεο ηεο δηαδηθαζίαο. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 4

6 Γ] Υπνζεηηθφο ραξαθηήξαο. Σν αληηθείκελν ηεο πνηληθήο δίθεο έγθεηηαη ζηελ ππφζεζε φηη θάπνηνο ηέιεζε έλα έγθιεκα ππφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο ε ζπγθεθξηκέλε ππφζεζε κπνξεί λα επηβεβαησζεί ή λα δηαςεπζζεί, θαη κάιηζηα είηε ελ κέξεη είηε εμ νινθιήξνπ => νη δηάθνξεο δηθνλνκηθέο πξάμεηο πξέπεη λα δηελεξγνχληαη κε πεξίζθεςε. Ο ππνζεηηθφο ραξαθηήξαο ζπληεξείηαη θαη φπνπ αθφκε ε ελνρή ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ εκθαλίδεηαη σο βέβαηε (ηδίσο ζηα γλήζηα απηφθσξα εγθιήκαηα) -> ν ηειεπηαίνο πξέπεη λα ζεσξείηαη απιά χπνπηνο {αλ εζεσξείην αζψνο κε ηελ θπξηνιεμία ηνπ φξνπ, ηφηε ζα ήηαλ αλεπίηξεπηε ε επηβνιή ζε βάξνο ηνπ κέηξνπ δηθνλνκηθνχ θαηαλαγθαζκνχ- π.ρ. ζχιιεςε, πξνζσξηλή θξάηεζε θιπ}, εθφζνλ ε ελνρή ηνπ δελ έρεη απαγγειζεί κε ακεηάθιεηε θαηαδηθαζηηθή απφθαζε ελφο ηαθηηθνχ πνηληθνχ δηθαζηεξίνπ. Γελ πεξηιακβάλεηαη ζηελ πεξίιεςε. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 ν Η ειιεληθή πνηληθή δηθνλνκηθή λνκνζεζία ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ ΣΑ ΘΔΜΔΛΙΩΓΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΣΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΓΙΚΟΝΟΜΙΚΔ ΑΡΥΔ Πνηληθή δίθε είλαη κηα καθξά αιιεινπρία πξάμεσλ πνπ αξρίδεη απφ ηελ θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο θαη ηειεηψλεη κε ηελ έθδνζε θαη ηελ εθηέιεζε κηαο ακεηάθιεηεο δηθαζηηθήο απφθαζεο. Ωο αξρέο ή αμηψκαηα ηεο πνηληθήο δίθεο ραξαθηεξίδνληαη νη γεληθφηεξεο ζεκαζίαο πξνηάζεηο πνπ δηεθδηθνχλ ηελ επίιπζε ησλ βαζηθψλ δηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 6 ν Η δίσμε ηνπ εγθιήκαηνο Η. Πνηνο δηψθεη ην έγθιεκα; 1. Ιδησηηθή δίσμε εγθιεκάησλ: ε παιαηφηεξεο επνρέο, ήηαλ βαζηθά ππφζεζε ηνπ παζφληνο απφ ην έγθιεκα, θαζψο θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ -> ην έγθιεκα απνηεινχζε έλα είδνο ηδησηηθήο δηαθνξάο κεηαμχ ηνπ δξάζηε θαη ηνπ ζχκαηνο. // 2. Λατθή δίσμε εγθιεκάησλ: Καηά ην ζχζηεκα απηφ, ην έγθιεκα θέξεηαη ζε δίθε θαηφπηλ αηηήζεσο νπνηνπδήπνηε πνιίηε => αληίιεςε πεξί ηεο θνηλσληθήο απαμίαο ηεο εγθιεκαηηθήο δξάζεο. // 3. Κξαηηθή δίσμε εγθιεκάησλ: Δίλαη ην ζχζηεκα πνπ επηθξαηεί ζήκεξα θαη ζπγρξφλσο ην κφλν πνπ αληαπνθξίλεηαη ζηηο θξαηνχζεο αληηιήςεηο, δει. φηη ε πνηλή επηβάιιεηαη σο απηνλφεηε θαη αλαγθαία αληίδξαζε ζην έγθιεκα, ράξηλ πξνζηαζίαο ηεο θνηλσλίαο θαη σο εθδήισζε ηδηαίηεξεο απνδνθηκαζίαο ηνπ δξάζηε απφ ηελ έλλνκε ηάμε. Έηζη, απνηξέπεηαη ν ελδερφκελνο εθθπιηζκφο ηεο ζε έλα φξγαλν ηδησηηθήο δηακάρεο θαη αληεθδίθεζεο. ΗΗ. Πνηνο έρεη ηελ πξσηνβνπιία ηεο πνηληθήο δίσμεο; Η θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο αλαηίζεηαη ζε θξαηηθά φξγαλα, ηα νπνία δηψθνπλ ην έγθιεκα θαηά θαλφλα- απηεπάγγειηα (=παξά ηε ζέιεζε ηνπ παζφληνο απφ ην έγθιεκα). Ωζηφζν, ηξεηο θαηεγνξίεο εγθιεκάησλ (=έρνπλ κεγάιε νκνηφηεηα κε θνηλέο πξάμεηο πνπ είλαη πνηληθά αδηάθνξεο ή κε εγθιήκαηα, ζηα νπνία ε ζπλαίλεζε ηνπ παζφληνο απνθιείεη ηνλ άδηθν ραξαθηήξα ηεο πξάμεο) δηψθνληαη θαη' έγθιεζε > α) αμηφπνηλεο πξάμεηο, νη νπνίεο έρνπλ ζρεηηθά κηθξή βαξχηεηα- π.ρ. εγθιήκαηα θαηά ηεο ηηκήο θιπ / β) πξάμεηο πνπ ηεινχληαη κέζα ζην πιαίζην άμησλ πξνζηαζίαο ζηελψλ πξνζσπηθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ δξάζηε θαη παζφληα- π.ρ. θινπή κεηαμχ ζπγγελψλ (=πθαίξεζε) / γ) πεξηπηψζεηο ζχγθξνπζεο αλάκεζα ζην ππαξθηφ πνιηηεηαθφ-θνηλσληθφ ζπκθέξνλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ εγθιήκαηνο θαη ζε άμηα ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 5

7 αλαγλψξηζεο ζπκθέξνληα ηνπ παζφληνο- π.ρ. εγθιήκαηα θαηά ηεο γελεηήζηαο ειεπζεξίαο. Έγθιεζε κπνξεί λα ππνβιεζεί θαη απφ δεκφζηα αξρή (εθφζνλ θέξεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ παζφληνο) κεξηθέο θνξέο, σζηφζν, ε πνηληθή δίσμε θαίλεηαη λα εμαξηάηαη απφ ζρεηηθή 'αίηεζε', ε νπνία αλάγεηαη ζε ιφγνπο γεληθφηεξεο θξαηηθήο ή δηνηθεηηθήο πνιηηηθήο πνπ επεξεάδνπλ ην ζθφπηκν ή κε ηεο πνηληθήο δίσμεο. Γηαθνξεηηθή είλαη, ηέινο, ε απαηηνχκελε θάπνηε (10) 'άδεηα' ηεο αξρήο γηα ηε δίσμε θάπνησλ εγθιεκάησλ κε ηε δεκηνπξγία ηεο πνηληθήο δίθεο. ΗΗΗ. Σε ηίλνο θξαηηθνχ νξγάλνπ ηα ρέξηα ζα πξέπεη λα αλαηεζεί ε δίσμε ησλ εγθιεκάησλ; Καηά ην εμεηαζηηθφ ζχζηεκα, ην πνηληθφ δηθαζηήξην είλαη επηθνξηηζκέλν κε ην ζχλνιν ηεο πνηληθήο θξαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, απφ ηελ θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο κέρξη θαη ηελ νξηζηηθή θξίζε ηεο ππφζεζεο. Αληίζεηα, ζην θαηεγνξεηηθφ ζχζηεκα, ηα ιεηηνπξγήκαηα αθελφο ηεο άζθεζεο ηεο πνηληθήο δίσμεο θαη αθεηέξνπ ηεο εθδίθαζεο ηεο πνηληθήο ππφζεζεο απνρσξίδνληαη ην εικα απφ ην άιιν θαη αλαηίζεληαη ζε μερσξηζηφ ην θαζέλα θξαηηθφ φξγαλν (ηελ εηζαγγειηθή αξρή θαη ην πνηληθφ δηθαζηήξην αληίζηνηρα). Πιένλ επηθξαηεί απφιπηα ην δεχηεξν δηφηη εκθαλίδεη ηα εμήο πιενλεθηήκαηα > α) θαηαξγείηαη ην άηνπν λα θξίλεη ν δηθαζηήο ηα έξγα ηνπ, αθνχ πηα ν ηειεπηαίνο θξίλεη ηελ θαηεγνξία ηνπ εηζαγγειέα / β) ν θαηεγνξνχκελνο κεηαβάιιεηαη ζε ππνθείκελν ηεο πνηληθήο δίθεο, αθνχ απνθηά δηθαηψκαηα απέλαληη ζηελ θαηεγνξία, ηα νπνία ν δηθαζηήο νθείιεη λα ηθαλνπνηήζεη / γ) ν ζπλήγνξνο ππεξάζπηζεο πξνάγεηαη ζε ζεκαληηθφ παξάγνληα ηεο πνηληθήο δίθεο ιφγσ ηεο χπαξμεο ηνπ θαηήγνξνπ-εηζαγγειέα. Καη ζην πιαίζην, πάλησο, ηνπ θαηεγνξεηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε κεηά ηελ θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο εμέιημε ηεο δηαδηθαζίαο κπνξεί λα θέξεη εμεηαζηηθά ραξαθηεξηζηηθά, θαζψο δηαλνίγνληαη δχν δπλαηφηεηεο > είηε ε δηεξεχλεζε/εμέηαζε ηεο ππφζεζεο κέλεη ζηα ρέξηα ηνπ εηζαγγειέα θαη ησλ ζπλεγφξσλ, ελψ ην πιηθφ πνπ ζπλάγεηαη απφ απηή ηίζεηαη ππφ ηελ εθηίκεζε ηνπ δηθαζηή πνπ ιεηηνπξγεί σο παζεηηθφο θξηηήο ησλ ππνβαιινκέλσλ / είηε ν δηθαζηήο δελ πεξηνξίδεηαη ζηα φζα ηνπ θέξλνπλ θαη ηνπ ιέλε νη άιινη, αιιά εξεπλά πξνο θάζε θαηεχζπλζε κε δηθή ηνπ επζχλε θαη πξσηνβνπιία ηα δεδνκέλα ηεο ππφζεζεο, θέξνληαο ην βάξνο ηεο απφδεημεο γηα ηελ θαηαδίθε => ν δηθαζηήο βαξχλεηαη κε ην δηαγλσζηηθφ θαζήθνλ εμηρλίαζεο ηεο ππφζεζεο. IV. 'Σθνπηκφηεηα' ή 'λνκηκφηεηα' ηεο θαηεγνξίαο; Ο εηζαγγειέαο δελ έρεη ηε δηαθξηηηθή επρέξεηα λα εθηηκά θάζε θνξά ειεχζεξα θαηά πφζν είλαη ή δελ είλαη ζθφπηκε ε άζθεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο. Η ηειεπηαία είλαη θαηά θαλφλα ππνρξεσηηθή γηα ηνλ εηζαγγειέα, εθφζνλ θαηά ηελ εθηίκεζή ηνπ ε θαηαγγειία γηα ηέιεζε ελφο εγθιήκαηνο ηνπιάρηζηνλ δελ είλαη λνκηθά ή/θαη νπζηαζηηθά πξνθαλψο αβάζηκε => πξέπεη λα πθίζηαηαη έζησ κηα δπλεηηθά βάζηκε ππφλνηα ηέιεζεο εγθιήκαηνο. Μνλάρα σο πξνο ηελ ηθαλφηεηα πξνο θαηαινγηζκφ δε ρξεηάδεηαη λα πθίζηαηαη θάπνηα -έζησ- ππφλνηα, αιιά αληίζεηα ε ππνρξέσζε πξνο δίσμε παξακέλεη αθφκε θη φηαλ είλαη βέβαην φηη απηή δε ζπληξέρεη. Η πνηληθή δίσμε είλαη επηβεβιεκέλε αθφκα θη ελαληίνλ ελφο εγθιεκαηία πνπ είλαη βέβαην πσο είλαη αθαηαιφγηζηνο (π.ρ. ελφο παξάθξνλα). ηε ινγηθή ηεο 'αξρήο ηεο λνκηκφηεηαο' αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα κηα παξαιιαγή, θαηά ηελ νπνία πξέπεη λα ζπληξέρεη θαη θάηη παξαπάλσ: ήηνη λα πξνθχπηεη ζεηηθά -χζηεξα απφ εηδηθή εηζαγγειηθή έξεπλα (=πξνθαηαξηηθή εμέηαζε)- φηη ππάξρνπλ φλησο ελδείμεηο επαξθείο γηα ηελ θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο. Όκσο, ε ιχζε απηή νδεγεί ελίνηε ζε αλεπηεηθή απνηειέζκαηα, ιφγσ ηνπ φηη ε ελφριεζε πνπ θέξεηαη ζηνλ θαηεγνξνχκελν απφ ηε δίσμε κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην θνηλσληθφ φθεινο απφ ηελ ηηκψξεζή ηνπ γη' απηφ θαζηεξψλνληαη εμαηξέζεηο ππέξ ηεο 'αξρήο ηεο ζθνπηκφηεηαο', πξνθεηκέλνπ λα ππεξεηείηαη ηαπηφρξνλα θαη ε 'αξρή ηεο αλαινγηθφηεηαο'. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 6

8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 7 ν 'Αληηδηθία' ζηελ πνηληθή δίθε; Η 'άζθεζε' ηεο πνηληθήο δίσμεο πεξηιακβάλεη ηφζν ηελ θίλεζε ηεο (-> άπαμ θαη θηλεζεί δελ αλαθαιείηαη) φζν θαη ηελ εθπξνζψπεζε ηεο θαηεγνξίαο ζηε δηάξθεηα ηεο δίθεο. Σν ηειεπηαίν κπνξεί λα ζεκαίλεη ηελ ππνρξέσζε ηνπ εηζαγγειέα: α) λα δεηάεη κέρξη ηέινπο ηελ θήξπμε ηεο ελνρήο θαη ηελ ηηκψξεζε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, εκκέλνληαο ζηελ αξρηθή ηνπ ππφλνηα (αλ ίζρπε ην ζπγθεθξηκέλν, ν εηζαγγειέαο ζα εξρφηαλ ζε αληηδηθία πξνο ηνλ θαηεγνξνχκελν θαη ζα είρε αλάγθε ηελ 'αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ φπισλ') ή β) λα ζπκβάιεη ζηελ αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο, ειέγρνληαο ηελ αξρηθή ηνπ ππφλνηα θαη δεηψληαο ηελ θήξπμε ηεο ελνρήο κφλν αλ ηελ επηβεβαηψζεη. Έηζη, ε δξάζε ηνπ εηζαγγειέα ζηελ πνηληθή δίθε πξέπεη λα πξνζιακβάλεη κηα παξάιιειε θνξά πξνο ηε ζηάζε ηνπ δηθαζηή. Απηφ έρεη ηηο εμήο ζπλέπεηεο > i] ζηε θχζε ηνπ εηζαγγειηθνχ έξγνπ -> ν εηζαγγειέαο ιεηηνπξγεί σο έλα ακεξφιεπην φξγαλν ηεο Γηθαηνζχλεο πνπ βνεζάεη ην δηθαζηή ζηε δηάγλσζε ηεο αιήζεηαο θαη ζηελ απνλνκή ηνπ δηθαίνπ. / ii] ζηε ζέζε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ -> ν θαηεγνξνχκελνο ζπκκεηέρεη ζηε δίθε ελεξγεηηθά (=δηθαίσκα απηνπξφζσπεο πξνζηαζίαο αθξφαζεο λα έρεη ζπλήγνξν γλψζεο ησλ ζηνηρείσλ ηεο ππφζεζεο) θαη παζεηηθά (=δηθαίσκα ζηελ ειεχζεξε θαη αλεπεξέαζηε βνχιεζε ζησπήο θιπ) σο ππνθείκελν. Γελ παχεη, πάλησο, λα είλαη θαη αληηθείκελν ηεο πνηληθήο δίθεο, άιινηε σο αληηθείκελν δηαδηθαζηηθνχ θαηαλαγθαζκνχ (π.ρ. ζχιιεςε, πξνζσξηλή θξάηεζε, ζσκαηηθή έξεπλα) θαη άιινηε σο κέζν απφδεημεο (π.ρ. ιήςε δαθηπιηθψλ απνηππσκάησλ, DNA). Σν πεξηερφκελν ησλ δηθαησκάησλ ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ δηαπιάζεηαη δηαθνξεηηθά αλάινγα κε ην αλ ν εηζαγγειέαο είλαη αληίδηθφο ηνπ (=> ν θαηεγνξνχκελνο γίλεηαη έλα 'κέξνο'-'δηάδηθνο' ζηελ πνηληθή δίθε) ή ιεηηνπξγεί σο ακεξφιεπην φξγαλν ηεο Γηθαηνζχλεο (=> ν θαηεγνξνχκελνο δε δηθαηνχηαη λα παξεκβάιεη πξνζθφκκαηα ζηελ απνθάιπςε ηεο αιήζεηαο). Απηά έρνπλ αμία ηδίσο ζε ζρέζε κε ην δήηεκα ηνπ δηθαηψκαηνο άξλεζεο ηεο θαηεγνξίαο. Δηδηθφηεξα, πξέπεη λα ζεσξεζεί φηη επηηξέπεηαη ε (αλαιεζήο) απιή άξλεζε (=ην απιφ 'φρη' ζηελ θαηεγνξία), θαζψο ζπληζηά έλα είδνο πξνέθηαζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ζησπήο. Αληίζεηα, ε ζεκειησκέλε (αλαιεζήο) άξλεζε (ζηεξίδεηαη ζε ςεπδή πεξηζηαηηθά πνπ ππνηίζεηαη φηη θαηαδεηθλχνπλ ηελ αζσφηεηα ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ) ζπληζηά κηα αδηθαηνιφγεηε θαη επηθίλδπλε ζεηηθή παξαπιάλεζε ησλ θνξέσλ ηεο πνηληθήο ιεηηνπξγίαο => απαγνξεπκέλε. Πνιχ πεξηζζφηεξν, βέβαηα, απαγνξεχεηαη εθείλε ε ςεπδήο άξλεζε, ηεο νπνίαο ε ζεκειίσζε ελέρεη ηέιεζε κηαο πεξαηηέξσ αμηφπνηλεο πξάμεο- π.ρ. ςεπδήο θαηακήλπζε άιινπ πξνζψπνπ σο ηνπ δήζελ δξάζηε, ε ζπθνθαληηθή δπζθήκεζε, ε πιαζηνγξαθία. / iii] ζηε ζέζε ηνπ ζπλεγφξνπ ππεξάζπηζεο -> ν ζπλήγνξνο ππεξάζπηζεο πεξηέξρεηαη ζηε ζέζε ελφο εθπξνζψπνπ ή, γεληθφηεξα, ελφο απινχ παξαζηάηε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ (απνθηά έλα είδνο απηνλνκίαο απέλαληη ζηνλ ηειεπηαίν). Δηδηθφηεξα, ν ζπλήγνξνο είλαη θαη απηφο απηνηειέο φξγαλν ηεο Γηθαηνζχλεο, αθνχ κπνξεί λα ελεξγήζεη θαη πέξα απφ ηε βνχιεζε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ ή ελαληίνλ ηεο. ην πιαίζην απηφ βαξχλεηαη κε έλα ηδηαίηεξν 'θαζήθνλ αιήζεηαο', αθνχ δελ ηνπ επηηξέπεηαη λα ιέεη ςέκαηα, δηαθεξχζζνληαο ηελ αζσφηεηα ηνπ ελφρνπ θαηεγνξνπκέλνπ, λνζεχνληαο ην απνδεηθηηθφ πιηθφ ή ζπζθνηίδνληαο ηα πξαγκαηηθά πεξηζηαηηθά αληηζέησο, ππνρξενχηαη λα πξνζβάιεη ηηο ακθηβνιίεο πνπ αλαθχπηνπλ ζε φθεινο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ θαη λα θσηίδεη επλντθά ηελ πεξίπησζή ηνπ. Σν θαζήθνλ, σζηφζν, ηεο αιήζεηαο βξίζθεη ηα φξηα ηνπ ζηα θαζήθνληα ζησπήο/ερεκχζεηαο (=δελ δηθαηνχηαη λα απνθαιχςεη ηε γλσζηή ζ' απηφλ ελνρή ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ) θαη ζπλεγνξίαο (=δηθαίσκα λα δξάζεη κνλφπιεπξα πξνο φθεινο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ). ε θάζε πεξίπησζε, ν ζπλήγνξνο είλαη ν νπζηαζηηθφο 'θξνπξφο' θαη εγγπεηήο ηεο 'δηθαηφηεηαο' ηεο πνηληθήο δίθεο, αθνχ δηελεξγεί ηνλ απαξαίηεην έιεγρν πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο ηήξεζεο ησλ δηθνλνκηθψλ ηχπσλ πνπ έρνπλ ηεζεί πξνο φθεινο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, αιιά θαη ηεο ακεξνιεςίαο ηνπ δηθαζηή. ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 7

9 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 8 ν Αληηδηθία ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα; Η ζπκκεηνρή ηνπ παζφληνο -σο ππνθεηκέλνπ- ζηελ πνηληθή δίθε ζπλίζηαηαη ζηελ αλαγλψξηζε ζ' απηφλ λα εγείξεη ηε ιεγφκελε 'πνιηηηθή αγσγή' ζπληζηά, ηφηε, ζηελ πξαγκαηηθφηεηα έλαλ κνλφπιεπξν δξψληα ηδηψηε-θαηήγνξν, ν νπνίνο ελδηαθέξεηαη (επηθνπξνχκελνο απφ ην ζπλήγνξφ ηνπ) γηα λα θεξπρζεί έλνρνο ν θαηεγνξνχκελνο. 1. Δπηρεηξήκαηα ππέξ ηεο απνδνρήο ηεο πνιηηηθήο αγσγήο: α) ν πνηληθφο δηθαζηήο δηαζέηεη κηα πεξηζζφηεξν νινθιεξσκέλε εηθφλα ηεο ππφζεζεο θαη κπνξεί λα εθηηκήζεη θαιχηεξα ηηο πξνυπνζέζεηο θαη ηελ έθηαζε ηεο απνδεκίσζεο (-> απνθαηάζηαζε πιηθψλ θαη εζηθψλ δεκηψλ πνπ ππέζηε ην ζχκα) / β) ε πνηληθή δηαδηθαζία είλαη ηαρχηεξε θαη νηθνλνκηθφηεξε / γ) ε εθθαζάξηζε ζηελ ίδηα ηε δίθε θαη ηνπ ζέκαηνο ηεο απνδεκίσζεο απνθιείεη ην ελδερφκελν λα εθδνζνχλ αληηθαηηθέο απνθάζεηο / δ) πξνζηαηεχεη ην ζχκα απφ ηελ πηζαλφηεηα λα αζσσζεί ν δξάζηεο ρσξίο ηε δηθή ηνπ παξνπζία / ε) ζπκβάιιεη ζηελ πιεξέζηεξε δηάγλσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ δξάζηε ελφςεη εμαηνκίθεπζεο ηεο πνηληθήο ηνπ κεηαρείξηζεο, ράξε ζηε δηεπθξίληζε ηφζν ησλ ςπρνινγηθψλ ζπλζεθψλ ππφ ηηο νπνίεο ηειέζηεθε ε πξάμε, φζν θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο => αθξηβνδίθαηε εθηίκεζε ηνπ βαζκνχ ηεο επζχλεο ηνπ. 2. Αληηξξήζεηο: α) ε εκθάληζε ηνπ ζχκαηνο είλαη ηθαλή λα ζπζθνηίζεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ ζρέζε κε ην δξάζηε / β) ε έθδνζε αληηθαηηθψλ πνηληθψλ θαη αζηηθψλ απνθάζεσλ δελ απνθεχγεηαη, αθνχ ηζρχεη ε 'αξρή ηεο αλεμαξηεζίαο' ηεο πνιηηηθήο απφ ηε 'δεκφζηα' αγσγή / γ) ην πνηληθφ δεδηθαζκέλν δελ δεζκεχεη ην πνιηηηθφ δηθαζηήξην / δ) κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπ αδηθεζέληνο δίλεηαη ε εληχπσζε ζην δξάζηε φηη θαη ε ίδηα ε πνηλή ηίζεηαη ζηελ ππεξεζία ηεο ηδησηηθήο εθδίθεζεο ηνπ αληηπάινπ ηνπ / ε) δηαθηλδπλεχεηαη φρη κφλν ε πνηληθή ιεηηνπξγία ηεο Πνιηηείαο, αιιά θαη ε ίδηα ε απνλνκή ηεο δηθαηνζχλεο, αθνχ παξαβιάπηεηαη ε ηζφηεηα κεηαμχ ελάγνληνο θαη ελαγφκελνπ. 3. Ο κηθηφο ραξαθηήξαο ηεο πνιηηηθήο αγσγήο: Μφλε ε αλάγθε απνδεκίσζεο ή ρξεκαηηθήο ηθαλνπνίεζεο ηνπ αδηθεζέληνο δελ επηβάιιεη ηελ εηζδνρή ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα σο ππνθεηκέλνπ ζηελ πνηληθή δίθε. Δμάιινπ, ε ιεγφκελε πνιηηηθή αγσγή έρεη κηθηφ ραξαθηήξα, αθνχ είλαη ζπλάκα θαη πνηληθή -> πξάγκαηη, ν πνιηηηθψο ελάγσλ δελ επηδηψθεη απιά θαη κφλν ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζηηθήο θχζεσο αμηψζεψλ ηνπ, αιιά θπξίσο ηελ θαηαδίθε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ. Σν ηειεπηαίν ζπκβαίλεη γηαηί φλησο δελ ππάξρεη άιινο ηξφπνο νπζηαζηηθήο απνθαηάζηαζεο ηεο 'ηδεαηήο ή πλεπκαηηθήο πξνζβνιήο' {=ελδερφκελε εζηθή δηαζηξνθή ηνπ, αιιά πξνπάλησλ ε νδχλε πνπ αηζζάλεηαη ιφγσ ηεο εγθιεκαηηθήο αδηθίαο. (κάιηζηα, ε νδχλε απηή απνηειεί ζεηηθή έθθξαζε ηνπ πεξί δηθαίνπ αηζζήκαηνο, πνπ θακία ρξεκαηηθή θαηαβνιή δε κπνξεί λα απαιχλεη)}, ηελ νπνία πθίζηαηαη ην ζχκα ηνπ εγθιήκαηνο. 4. Πνηνο λνκηκνπνηείηαη σο πνιηηηθψο ελάγσλ; α) νη δεκησζέληεο (πιηθά ή εζηθά) απφ ην έγθιεκα, νη νπνίνη είλαη ηαπηφρξνλα θαη παζφληεο απφ απηφ (=θνξείο ηνπ έλλνκνπ αγαζνχ πνπ πξνζηαηεχεηαη απφ ηελ νηθεία πνηληθή δηάηαμε) / β) ηα πξφζσπα πνπ δεκηψλνληαη κελ 'άκεζα' (πιηθά ή εζηθά) απφ ηελ εγθιεκαηηθή πξάμε, θαιππηφκελα θαη απηά ζε θάπνην κέηξν απφ ηνλ πξνζηαηεπηηθφ ζθνπφ ηνπ παξαβηαδφκελνπ πνηληθνχ λφκνπ, πιελ φκσο δε θέξνπλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ παζφληνο- π.ρ. εθείλνο ζε βάξνο ηνπ νπνίνπ γίλεηαη ε ρξήζε ελφο πιαζηνχ εγγξάθνπ (ΠΚ 216) ή ηειείηαη κηα ςεπδνξθία. Άξα, δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ πνηληθή δίθε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα πθίζηαηαη κφλνλ εθφζνλ ππάξρεη θάπνηα πξνζσπηθή επαθή ηνπ δεκησζέληνο κε ηελ επίδηθε ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 8

10 εγθιεκαηηθή πξάμε δηφηη κφλν ηφηε κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί φηη ην θαηαςεθηδφκελν ρξεκαηηθφ πνζφ εθθξάδεη ηελ απφιπηε απνθαηάζηαζε ηεο εγθιεκαηηθήο αδηθίαο. εκεηψλεηαη φηη παξάζηαζε πνιηηηθήο αγσγήο δελ είλαη θαηά βάζε λνεηή επί εγθιεκάησλ πνπ πιήηηνπλ ππεξαηνκηθά έλλνκα αγαζά + είλαη αλαγθαία ε πξνζθφιιεζε-αλαθνξά ηεο πνιηηηθήο αγσγήο ζηε ζπγθεθξηκέλε ππφ θαηεγνξία εγθιεκαηηθή πξάμε (=ε φπνηα δεκία πνπ επηθαιείηαη ν πνιηηηθψο ελάγσλ πξέπεη λα πξνέξρεηαη απφ απηήλ- ΚΠΓ 63). Έλα άιιν δήηεκα είλαη πφηε ππνρξενχηαη ην πνηληθφ δηθαζηήξην λα απνθαζίζεη γηα ηε ζπλδξνκή ή κε ησλ πξνυπνζέζεσλ ηεο λνκηκνπνίεζεο ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα -> πξηλ απφ ηελ έλαξμε ηεο απνδεηθηηθήο δηαδηθαζία. Άιισζηε, ε ζπκκεηνρή ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα ζηελ πνηληθή δίθε δελ επηηξέπεηαη λα εθηείλεηαη θαη ζην ζέκα ηεο επηβιεηέαο ζηνλ θαηεγνξνχκελν πνηλήο ππνθαηάζηαην, ινηπφλ, ηεο αλαθνξάο ζηελ πνηλή ζπληζηά -θαηά θάπνην ηξφπν- ην ρξεκαηηθφ αίηεκα ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα. Σν ζχκα, αθφκε θη αλ "πήξε φ,ηη δήηεζε", είλαη ζε θάζε πεξίπησζε ειεχζεξν θαη ππνρξεσκέλν (βι. θαζήθνλ καξηπξίαο) λα θαηαζέζεη φζα δηαπξάρζεθαλ ζε βάξνο ηνπ απφ ηνλ θαηεγνξνχκελν -> ΟΜΩ, ε παξάζηαζε πνιηηηθήο αγσγήο ππ' απηέο ηηο ζπλζήθεο ζπληζηά ππεξβνιή. ε αληηζηνηρία κε ηνλ κηθηφ ραξαθηήξα ηεο πνιηηηθήο αγσγήο, πξνηείλεηαη έλαο ζπλδπαζκφο ηεο ηηκψξεζεο θαη ηεο ρξεκαηηθήο απνδεκίσζεο ζε κία εληαία κνξθή "κηθηήο θχξσζεο θαηά ηνπ εγθιήκαηνο" (=ηηκσξεηηθή εθδνρή ηεο απνδεκίσζεο). ΚΔΦΑΛΑΙΟ 9 ν Πξνδηθαζία (=αλάθξηζε) Παξεκβάιιεηαη αλάκεζα ζηελ θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο θαη ζηελ νξηζηηθή εθδίθαζε ηεο ππφζεζεο γηα ηνπο εμήο ιφγνπο > α) ε θίλεζε ηεο πνηληθήο δίθεο είλαη ζπρλά αδχλαην λα ζπλεπάγεηαη ηελ άκεζε εθδίθαζε ηεο ππφζεζεο, αθνχ ν εληνπηζκφο ηνπ δξάζηε δελ έρεη αθφκε ζπληειεζηεί / β) είλαη αλαγθαίν λα πξνεγεζεί ζπιινγή, δηαινγή, ηαμηλφκεζε θαη δηαζθάιηζε ησλ απνδείμεσλ -> πξνεηνηκαζία ηνπ απνδεηθηηθνχ πιηθνχ. Η ηδηνξξπζκία ηεο πνηληθήο πξνδηθαζία ζπλίζηαηαη ζην φηη απνηειεί κηα ζνβαξή δηαδηθαζία γηα ηνλ θαηεγνξνχκελν πνπ θινλίδεη ηελ ςπρηθή ηνπ ηζνξξνπία θαη ηελ θνηλσληθή ηνπ ππφζηαζε γη' απηφ πξέπεη λα ππνβάιιεηαη ζ' απηή κφλν φηαλ απφ ηνλ πξνδηθαζηηθφ έιεγρν ηεο θαηεγνξίαο έρεη ζπλαρζεί ε χπαξμε νπσζδήπνηε αμηφινγσλ ελδείμεσλ, ηθαλψλ λα εμειηρζνχλ ζε δηθαληθή πεπνίζεζε σο πξνο ηελ ελνρή ηνπ. Δμάιινπ, ε πνηληθή πξνδηθαζία κπνξεί θαη πξέπεη λα απνηειεί θάζε νπζηαζηηθήο δηθαζηηθήο θξίζεο θαη ζπρλά ηελ ηειηθή θάζε ηεο φιεο δηαδηθαζίαο. Καη' εμαίξεζε, ε πξνδηθαζία κπνξεί λα ιείςεη/λα απνθνπεί (=>άκεζε εηζαγσγή ζην αθξναηήξην θαη εθδίθαζε ηεο ππφζεζεο), φηαλ α) νη ελδείμεηο πεξί ηεο ελνρήο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ είλαη εμαξρήο ηφζν ηζρπξέο, ψζηε λα αγγίδνπλ ηα φξηα κηαο νηνλεί βεβαηφηεηαο (ζηελ νπζία κφλν ζηα απηφθσξα εγθιήκαηα, αιιά φρη ζηα απηφθσξα θαθνπξγήκαηα) / β) πξφθεηηαη γηα ειαθξφηεξα εγθιήκαηα (θπξίσο πηαίζκαηα), ζε ζρέζε κε ηα νπνία ε παξαπνκπή ζην αθξναηήξην, ελφςεη θαη ηεο κηθξήο βαξχηεηαο ησλ πξνβιεπφκελσλ θπξψζεσλ, δε κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη επηθέξεη αμηφινγν θινληζκφ ηεο θνηλσληθήο ππφζηαζεο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 10 ν Πνηνο ν θνξέαο ηεο πνηληθήο πξνδηθαζίαο θαη πνηνο ν θξηηήο ησλ πνξηζκάησλ ηεο; 1. Τα δηάθνξα ζπζηήκαηα (ζει ): Γελ πεξηιακβάλνληαη ζηελ πεξίιεςε. 2. Δηδηθφηεξα γηα ηνλ θνξέα ηεο αλάθξηζεο: Μηα πξψηε ιχζε έγθεηηαη ζηελ αλάζεζε ηεο αλάθξηζεο ζηνλ εηζαγγειέα, ν νπνίνο επηιακβάλεηαη απηνπξνζψπσο ή κέζσ ησλ νξγάλσλ πνπ ππάγνληαη ζ' απηφλ, δει. θπξίσο αζηπλνκηθψλ, αιιά θαη δηνηθεηηθψλ ή δηθαζηηθψλ (π.ρ. πηαηζκαηνδίθεο). Σν κεηνλέθηεκα ηεο ιχζεο απηήο είλαη φηη δεκηνπξγεί έλα είδνο ςπρνινγηθήο ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 9

11 πξνθαηάιεςεο ηνπ εηζαγγειέα ζε βάξνο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ (αθνχ ηνλ θαηεγνξεί θαη ηαπηφρξνλα ειέγρεη αλαθξηηηθά ηε δηθή ηνπ θαηεγνξία). Δλφςεη ησλ αλσηέξσ, δηακνξθψζεθε έλαο άιινο ηξφπνο ιχζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, δει. ε αλάζεζε ηνπ ππφ ζπδήηεζε ειέγρνπ ζε έλαλ εηδηθφ δηθαζηή -> ηαθηηθφο αλαθξηηήο, ν νπνίνο εηζθέξεη -σο νπζηψδεο κνλνκειέο θαη αλεμάξηεην φξγαλν πνπ έρεη "ηδίαλ, απζέθαζηνλ, εθ ηνπ λφκνπ απνξξένπζαλ δηθαηνδνζίαλ"- ηα ερέγγπα ηεο πξνζσπηθήο θαη ιεηηνπξγηθήο δηθαζηηθήο ηνπ αλεμαξηεζίαο. 3. Ζ 'πξναλάθξηζε': Ο ελ ιφγσ φξνο πήξε κηα εηδηθφηεξε ζεκαζία δειψλνληαο απνθιεηζηηθά ηηο 'πξνεηζαγσγηθέο εξγαζίεο ησλ επί ηεο αλαθξίζεσο ππαιιήισλ'. Τπφ ηελ έλλνηα απηή κπνξνχζε λα παξαγγειζεί ζε φιεο ηηο πνηληθέο ππνζέζεηο, έρνληαο πξνθαηαξθηηθφ/πξνζσξηλφ ραξαθηήξα. Απνζηνιή ηεο ήηαλ εηδηθφηεξα ε δηαπίζησζε ηνπ βαζκνχ ηεο απνδεηθηηθήο δπζρέξεηαο ησλ εθάζηνηε ππνζέζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα παξαπεκθζνχλ ζηε ζπλέρεηα νη πεξηπινθφηεξεο απφ απηέο ζηνλ ηαθηηθφ αλαθξηηή. Καη ν ηζρχσλ ΚΠΓ (άξζξν 245 1) θαζηεξψλεη ην ζεζκφ ηεο πξναλάθξηζεο, ζηελ νπνία δηνρεηεχνληαη πιένλ θαη απνδεηθηηθά δχζθνιεο ππνζέζεηο (πξνερφλησο ηα πιεκκειήκαηα). 4. 'Πξνθαηαξθηηθή εμέηαζε' θαη 'αζηπλνκηθή πξναλάθξηζε': Πξφθεηηαη γηα δχν ηδηφξξπζκεο κνξθέο πξνεηζαγσγηθήο δηεξεχλεζεο ησλ πνηληθψλ ππνζέζεσλ. α) Ο ζεζκφο ηεο πξνθαηαξθηηθήο εμέηαζεο ζπλίζηαηαη ζηνλ πξνεγνχκελν ηεο πνηληθήο δίσμεο έιεγρν ησλ πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ ηέιεζε θάπνηαο αμηφπνηλεο πξάμεο πνπ δηελεξγείηαη απφ ηνλ εηζαγγειέα, είηε απηνπξνζψπσο είηε (κεηά απφ εληνιή ηνπ) απφ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ αζηπλνκηθνχο, αλαθξηηηθνχο ππαιιήινπο. θνπφο ηεο είλαη λα δηαπηζησζεί θαηά πφζνλ νη πθηζηάκελεο ππφλνηεο εκθαλίδνπλ ην πνζνζηφ εθείλν βαζηκφηεηαο, ελφςεη ηνπ νπνίνπ ε θίλεζε ηεο πνηληθήο δίσμεο απνβαίλεη επηβεβιεκέλε (=ν ιφγνο ηεο έγθεηηαη ζηελ απνθπγή άζθνπσλ πνηληθψλ δηψμεσλ). Γηαθέξεη απφ ηελ πξναλάθξηζε θαηά ην φηη δε ζπληζηά ηκήκα ηεο πνηληθήο δίθεο, αιιά πξνεγείηαη ηεο ηειεπηαίαο. / β) Αζηπλνκηθή πξναλάθξηζε, αληίζεηα, είλαη ε άκεζε επέκβαζε ησλ αζηπλνκηθψλ ηδίσο νξγάλσλ ζε εγθιήκαηα πνπ θαηαιακβάλνληαη επ' απηνθψξσ ή ζε άιιεο θαηεπείγνπζεο πεξηπηψζεηο, πξηλ αθφκα δνζεί ε ζρεηηθή εηζαγγειηθή παξαγγειία (->ην ζχλνιν ησλ ππφ ζπδήηεζε αζηπλνκηθψλ-αλαθξηηηθψλ πξάμεσλ ηειεί ππφ ηελ αίξεζε ηεο έγθξηζήο ηνπο απφ ηνλ εηζαγγειέα). Δμνκνηψλεηαη πξνο ηε γλήζηα πξναλάθξηζε, θαη δε ηφζν ζε ζρέζε κε ηηο δπλαηφηεηεο δξάζεο ησλ θνξέσλ ηεο, φζν θαη θαηά ην φηη εθείλνο ελαληίνλ ηνπ νπνίνπ ζηξέθεηαη θέξεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ θαη ζσξαθίδεηαη έηζη κε ηα αλάινγα δηθαηψκαηα. 5. Πξφζθαηεο ηάζεηο: Γηαηππψλεηαη ε άπνςε φηη ε ζηελ νπζία απιή επαλάιεςε ησλ απηψλ αλαθξηηηθψλ πξάμεσλ θαη απφ ηνλ ηαθηηθφ αλαθξηηή απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο άηνπεο επηβξάδπλζεο ηεο πνηληθήο δηαδηθαζίαο => δελ εμαζθαιίδεηαη ε επηηαγή ηεο δηεθπεξαίσζεο ησλ πνηληθψλ δηθψλ κέζα ζε 'εχινγν' ρξφλν. 6. Ζ θξίζε επί ηεο αλάθξηζεο (ην δηθαζηηθφ ζπκβνχιην): Πεξαηηέξσ αλαθχπηεη ην δήηεκα αλ ζα είλαη απηφο πνπ δηελέξγεζε ηελ αλάθξηζε ή θάπνηνο άιινο εθείλνο πνπ ζα επηθνξηηζηεί κε ην έξγν ηεο αμηνπνίεζεο ησλ πνξηζκάησλ ηεο, απνθαζίδνληαο γηα ην θαηά πφζν ν θαηεγνξνχκελνο πξέπεη ε φρη λα παξαπεκθζεί ζην αθξναηήξην. Δδψ αλνίγνληαη νη εμήο δπλαηφηεηεο > α) αλάζεζε ηεο θξίζεο επί ηεο αλάθξηζεο ζην ίδην εθείλν πξφζσπν, ην νπνίν ηελ δηελήξγεζε -> ην απνηέιεζκα κηαο ηέηνηαο ιχζεο ζα είλαη ε αλάζεζε ζηνλ εηζαγγειέα ηνπ ειέγρνπ ηεο αζθεζείζαο απφ ηνλ ίδην θαηεγνξίαο // β) αλάιεςε ηεο θξίζεο επί ησλ πνξηζκάησλ ηεο αλάθξηζεο απφ κηα μερσξηζηή δηθαηνδνηηθή αξρή, δει. έλα ελδηάκεζν δηθαζηήξην. Πξφθεηηαη γηα ην "δηθαζηηθφ ζπκβνχιην", ην νπνίν είλαη έλα πνιπκειέο δηθαζηήξην απνηεινχκελν απφ ηαθηηθνχο δηθαζηέο, πνπ θχξην έξγν ηνπ έρεη ηελ εθηίκεζε (ζε κία κε δεκφζηα δηάζθεςε) ηεο απνδεηθηηθήο θαη λνκηθήο αμίαο ηνπ πιηθνχ πνπ έρεη ζπιιερζεί απφ ηελ αλάθξηζε θαη θαηαρσξεζεί ζηα έγγξαθά ηεο, πξνθεηκέλνπ λα παξαπέκςεη κελ ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 10

12 ζην αθξναηήξην εθείλνπο ηνπο θαηεγνξνπκέλνπο, ζε βάξνο ησλ νπνίσλ πθίζηαληαη απνρξψζεο ελδείμεηο ελνρήο, λα απαιιάμεη δε ηνπο ππφινηπνπο. Έηζη, ηα ηξία βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ δηθαζηηθνχ ζπκβνπιίνπ είλαη > i] ε έιιεηςε δεκνζηφηεηαο / ii] ε θξίζε θαη' νπζηψδε ιφγν κφλν επί ηε βάζεη εγγξάθσλ / iii] ε εμάξθεηα κηαο νπσζδήπνηε ηζρπξήο πηζαλνιφγεζεο σο πξνο ηελ επδνθίκεζε ηεο θαηεγνξίαο ζην αθξναηήξην γηα ηελ παξαπνκπή. Ωζηφζν, ππάξρεη ην εμήο κεηνλέθηεκα: ην ιεγφκελν 'παξαπεκπηηθφ' βνχιεπκα πνπ ζα εθδνζεί, κπνξεί λα επεξεάζεη ην ακεξφιεπην ηεο ηειηθήο θξίζεο, θινλίδνληαο ηε ζέζε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ απφ ηελ άιιε, φκσο, παξέρεη ηα αλαγθαία ερέγγπα φηη ν θαηεγνξνχκελνο δε ζα ππνβιεζεί άδηθα θαη αλαίηηα ζηε δνθηκαζία ηνπ αθξναηεξίνπ. Δπηβάιιεηαη ε ζέζπηζε απνθιεηζκνχ ηνπ δηθαζηή πνπ έιαβε κέξνο ζην δηθαζηηθφ ζπκβνχιην απφ ηε ζπκκεηνρή ζηε ζπλέρεηα θαη ζηελ εθδίθαζε ηεο ππφζεζεο ζην αθξναηήξην αλαιφγσο, πξέπεη λα εκπνδίδεηαη ε ζπκκεηνρή ηνπ αλαθξηηή ζηε ζχλζεζε ηφζν ηνπ ζπκβνπιίνπ φζν θαη ηνπ θαζεαπηφ δηθαζηεξίνπ. εκεηψλεηαη φηη ν εηζαγγειέαο επηηξέπεηαη λα απνθαζίδεη κφλν γηα ηελ παξαπνκπή ηεο ππφζεζεο ζην αθξναηήξην, φρη φκσο θαη γηα ηελ απαιιαγή ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ => άπαμ θαη αζθήζεη πνηληθή δίσμε, απηή ζα ηεζεί ππφ ηνλ έιεγρν ηεο δηθαζηηθήο αξρήο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 11 ν Πψο πξέπεη λα ζπληίζεληαη ηα πνηληθά δηθαζηήξηα; 1. Μνλνκειή ή πνιπκειή; Πξνζφληα ηνπ κνλνκεινχο πνηληθνχ δηθαζηεξίνπ θξίλεηαη φηη ζπληζηνχλ α) ε ηαρχηεηα ηεο δηαδηθαζίαο ελψπηφλ ηνπ / β) ε εμνηθνλφκεζε δεκφζηνπ ρξήκαηνο / γ) ε ηφλσζε ηνπ αηζζήκαηνο επζχλεο ηνπ ελφο δηθαζηή. Αληηζηξεθφκελα ηα παξαπάλσ απνηεινχλ κεηνλεθηήκαηα ηνπ πνιπκεινχο δηθαζηεξίνπ. εκαληηθφηεξε, πάλησο, θαίλεηαη ε ππνηηζέκελε κεηνλεμία ηνπ πνιπκεινχο ζε ζρέζε κε ην βαζκφ ηνπ αηζζήκαηνο επζχλεο -> αθξηβψο επεηδή θαζέλα απφ ηα κέιε ηνπ πνιπκεινχο δηθαζηεξίνπ δε βαξχλεηαη κε ην ζχλνιν ηεο επζχλεο γηα ηελ θξίζε ηνπ επί ηεο ππφζεζεο, αηζζάλεηαη πεξηζζφηεξν ειεχζεξν λα εθθξάζεη ηε γλψκε ηνπ. Άξα, βαξχλνπλ πεξηζζφηεξν ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ πνιπκεινχο δηθαζηεξίνπ, ην νπνίν θαη εθδηθάδεη ηηο ζνβαξφηεξεο θαηά ην πεξηερφκελν θαη ηηο ελδερφκελεο ζπλέπεηέο ηνπο ππνζέζεηο ππνζέζεηο αλειίθσλ. 2. Ταθηηθνί (λνκηθνί) ή ιατθνί (έλνξθνη) πνηληθνί δηθαζηέο; Δίλαη επηβεβιεκέλε ε ζχκπξαμε θαη ιατθψλ δηθαζηψλ ζηελ εθδίθαζε ησλ θαθνπξγεκάησλ γηα ηνπο εμήο ιφγνπο > α) εμαζθαιίδνπλ επαξθή δηάγλσζε ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ ηεο εθάζηνηε ππφζεζεο -> νη νξίδνληεο ησλ δηαθνξεηηθήο πξνέιεπζεο θαη απαζρφιεζεο ελφξθσλ, ιακβαλνκέλσλ ζην ζχλνιφ ηνπο, είλαη πνηθίινη θαη επξείο ν ηαθηηθφο δηθαζηήο έρεη ηελ ηάζε λα γεληθεχεη / β) νη έλνξθνη είλαη ηθαλνί λα εθηηκήζνπλ ηη (δελ) κπνξεί λα θάλεη ν κέζνο θνηλσληθφο άλζξσπνο, ηνλ νπνίν θαη αληηπξνζσπεχνπλ (εθηίκεζε αλ είλαη θαηαινγηζηφο ή φρη) + είλαη ηα ελδεδεηγκέλα πξφζσπα λα ρεηξηζηνχλ ην ΠΚ 31 2, παξέρνληαο έηζη πξνζηαζία απφ άδηθνπο πνηληθνχο λφκνπο / γ) ε πνηλή πεξηέρεη έλα θνηλσληθνεζηθφ πάζνο, ην νπνίν εθθξάδεηαη ζην δηάινγν πνπ αλνίγεη ε έλλνκε ηάμε κε ην δξάζηε. Δθπξφζσπνη, φκσο, ηεο έλλνκεο ηάμεο δελ πξέπεη λα είλαη κφλν πξφζσπα πνπ έρνπλ σο επάγγεικα ηελ ηηκψξεζε (=>θαξηζατθφο ραξαθηήξαο) γη απηφ πξέπεη λα πεξηβάιινληαη θαη κε κία δηαπίζηεπζε εθ κέξνπο ηνπ ιατθνχ θξνλήκαηνο, αιιηψο ε πνηλή κέλεη αδηθαίσηε. Απφ ηελ άιιε, ν ζεζκφο ησλ ελφξθσλ εκθαλίδεη θαη κεηνλεθηήκαηα, αθνχ νη ιατθνί πνηληθνί δηθαζηέο i] ζηεξνχληαη ηερληθψλ λνκηθψλ γλψζεσλ => αδπλακία ππαγσγήο ησλ πξαγκαηηθψλ πεξηζηαηηθψλ ζηηο έλλνηεο ηνπ πνηληθνχ λφκνπ / ii] είλαη ζπλήζσο επεπεξέαζηνη => άζηαηεο θαη απξφβιεπηεο εηπκεγνξίεο. Απηφ ήηαλ ν θχξηνο ιφγνο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο λνκνζεηηθήο-δηθαζηηθήο πιεκκειεηνπνίεζεο ησλ αλεθφλησλ ζηε δηθαηνδνζία ησλ ελφξθσλ θαθνπξγεκάησλ, ψζηε λα ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 11

13 δηαζθαιίδεηαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο πνηληθήο θαηαζηνιήο / iii] αδπλαηνχλ λα αηηηνινγήζνπλ επαξθψο ηηο απνθάζεηο ηνπο. Γη απηφ ε νξζή ιχζε βξίζθεηαη ζηε ζπλεξγαζία ηαθηηθψλ θαη ιατθψλ δηθαζηεξίσλ θαηά ηελ εθδίθαζε ησλ θαθνπξγεκάησλ. Με ην ζχζηεκα απηφ αθελφο κελ αιιεινεμνπδεηεξψλνληαη ηα κεηνλεθηήκαηα, αθεηέξνπ δε ελαξκνλίδνληαη ηα πιενλεθηήκαηα ησλ ηαθηηθψλ-λνκηθψλ δηθαζηψλ απφ ηε κία κεξηά θαη ησλ ελφξθσλ-ιατθψλ δηθαζηψλ απφ ηελ άιιε. 3. Δηδηθνί πνηληθνί δηθαζηέο; Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εηδηθνχ πνηληθνχ δηθαζηή είλαη α) νη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο θαη β) ε κφληκε-απνθιεηζηηθή απαζρφιεζε κε ηελ απνλνκή ηεο πνηληθήο δηθαηνζχλεο. Όζα, ινηπφλ, εθηέζεθαλ παξαπάλσ πξνο δηθαηνιφγεζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ελφξθσλ νδεγνχλ θαη ζηελ άξλεζε ηεο εμεηδίθεπζεο ησλ πνηληθψλ δηθαζηψλ σο γεληθήο κεζφδνπ επάλδξσζεο ησλ πνηληθψλ δηθαζηεξίσλ έλα αθφκε κεηνλέθηεκα είλαη ε ζθιήξπλζε θαη ε επαγγεικαηηθή δηαζηξνθή, πνπ ζπλάπηεηαη κε ην κφληκν θαη απνθιεηζηηθφ ραξαθηήξα ηεο απαζρφιεζήο ηνπ κε ηα εγθιήκαηα θαη ηηο πνηλέο. σζηφ είλαη, επνκέλσο, ην ζχζηεκα ηεο ελφηεηαο ή ηαπηφηεηαο ησλ ηαθηηθψλ-λνκηθψλ θνξέσλ ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο πνηληθήο δηθαηνζχλεο, κε ελαιιαγή ζηελ ππεξεζία ηνπ θαζελφο απφ ηνπο δχν θιάδνπο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 12 ν Έγγξαθν ή πξνθνξηθφηεηα; Η πνηληθή δίθε κπνξεί ελ γέλεη λα ραξαθηεξηζηεί σο έλα γεγνλφο επηθνηλσλίαο κεηαμχ πεξηζζφηεξσλ παξαγφλησλ -> ησλ δηθαζηηθψλ πξνζψπσλ (δηθαζηέο, εηζαγγειέαο, αλαθξηηήο, πξναλαθξηηηθνί ππάιιεινη, γξακκαηέαο), ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, ηνπ πνιηηηθψο ελάγνληα, ησλ ζπλεγφξσλ, ησλ πξνζσπηθψλ απνδεηθηηθψλ κέζσλ (κάξηπξεο, πξαγκαηνγλψκνλεο). Οη πξάμεηο επηθνηλσλίαο ησλ παξαπάλσ πξνζψπσλ πξέπεη λα δηαηππψλνληαη εγγξάθσο απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ε επηθνηλσλία γίλεηαη κεηαμχ απφλησλ ή φηαλ φζα αλαθνηλψλνληαη ζήκεξα πξνθνξηθά, ζα πξέπεη ζην κέιινλ λα ηεζνχλ ππφςε θάπνηνπ άιινπ παξάγνληα ηεο δίθεο, πξάγκα πνπ κφλν ππφ ηε κνξθή εγγξάθνπ κπνξεί λα ζπληειεζηεί κε αζθάιεηα. Γηα ηνλ ηειεπηαίν απηφ ιφγν είλαη απαξαίηεηε ε θαηαρψξεζε ζε έγγξαθν θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ή απνηειέζκαηνο πξάμεσλ, πνπ απφ ηε θχζε ηνπο δελ έγθεηληαη ζε θάπνηα πξνζσπηθή επηθνηλσλία (π.ρ. έξεπλα, απηνςία). ην ίδην απνηέιεζκα σζεί θαη ε ζθνπηκφηεηα πνπ έγθεηηαη ζηελ θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ πξνζψπσλ, ζε βάξνο ησλ νπνίσλ ιακβάλνληαη κέηξα δηθνλνκηθνχ θαηαλαγθαζκνχ (π.ρ. ζχιιεςε, θαηάζρεζε), κε ηελ πηζηνπνίεζε ηεο ηήξεζεο ησλ ζρεηηθψλ πξνζηαηεπηηθψλ ηχπσλ. Τπάξρεη θαη ε αξρή ηεο πξνθνξηθήο επαλάιεςεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην πεξηερφκελν ησλ εγγξάθσλ πξέπεη λα αλαπηχζζεηαη θαη πξνθνξηθά ελψπηνλ ησλ θνξέσλ ηεο δηθαζηηθήο θξίζεο. Έηζη, ηζρχεη ε αξρή ηνπ εγγξάθνπ, ε θξίζε επί ηεο νπνίαο βαζίδεηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζην πεξηερφκελν ησλ εγγξάθσλ (εθζέζεσλ, πξαθηηθψλ θιπ), ζην νπνίν έρεη θαηαρσξεζεί ην απνδεηθηηθφ θαη ινηπφ ελδηαθέξνλ πιηθφ. Αληίζεηα, ηζρχεη ε αξρή ηεο πξνθνξηθφηεηαο νζάθηο ε δηθαζηηθή θξίζε επηηξέπεηαη λα βαζηζηεί κφλν ζε φζα ζπδεηήζεθαλ πξνθνξηθά, φρη δε θαη ζην πεξηερφκελν ησλ εγγξάθσλ, ην νπνίν δελ αλαγλψζηεθε ζε επήθνν ησλ κεηερφλησλ ζηε δίθε. Καζέλα απφ ηα δχν ζπζηήκαηα έρεη πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα. Πιενλέθηεκα ηνπ εγγξάθνπ είλαη θαη αξρήλ ε λεθάιηα εθηίκεζε ησλ θαηαρσξεκέλσλ ζηνηρείσλ = ζεκέιην ηεο δηθαληθήο θξίζεο ν πξνθνξηθφο ιφγνο ππφθεηηαη ζε παξαλνήζεηο θαη εζθαικέλεο εθηηκήζεηο. Απφ ηελ άιιε, ζηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ εγγξάθνπ ζπγθαηαιέγνληαη ηα εμήο > α) είλαη δηαθνξεηηθή ε επίδξαζε ηνπ λεθξνχ γξάκκαηνο απφ ηελ εληχπσζε πνπ αθήλεη ε δσληαλή παξνπζία ελφο νκηινχληνο πξνζψπνπ (=> ε πξνζσπηθή επηθνηλσλία θαη ε είζνδνο ζε κία ζρέζε ιφγνπ-αληηιφγνπ κπνξνχλ λα δηαθσηίζνπλ πιήξσο ηελ ππφζεζε) / β) ράξε ζηελ αξρή ηεο πξνθνξηθφηεηαο είλαη ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 12

14 δπλαηή ε απνθπγή δπζάξεζησλ γηα ηνλ θαηεγνξνχκελν αηθληδηαζκψλ, νη νπνίνη ζπληεινχληαη φηαλ εηζάγνληαη ζηε δίθε άγλσζηα ζ απηφλ επηβαξπληηθά έγγξαθα. Δλφςεη ησλ παξαπάλσ, ε πξνθνξηθφηεηα απνηειεί απαξαίηεην ηχπν γηα ηελ νξηζηηθή θξίζε ησλ πνηληθψλ ππνζέζεσλ ζηελ θχξηα δηαδηθαζία. Η θξίζε απηή κπνξεί λα ζηεξίδεηαη κφλν ζε φζα αθνχζηεθαλ ζε πξνθνξηθή ζπδήηεζε ηεο ππφζεζεο επ αθξναηεξίσ => ην πεξηερφκελν ησλ θάζε είδνπο εγγξάθσλ δε κπνξεί λα ρξεζηκεχζεη ζηε ζεκειίσζε ηεο νξηζηηθήο πνηληθήο θξίζεο, παξά κφλν εθφζνλ πήξε θη απηφ πξνθνξηθφ ραξαθηήξα (= πξνθνξηθνπνηήζεθε ). Αληίζεηα, ε πξνδηθαζία είλαη θαηά θαλφλα έγγξαθε, κε ηελ έλλνηα φηη ε θξίζε ζρεηηθά κε ηελ παξαπνκπή ή κε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ ζην αθξναηήξην κπνξεί λα βαζηζηεί κφλν ζην πεξηερφκελν ησλ εγγξάθσλ πνπ ζπληάρζεθαλ ή γεληθφηεξα- πξνέθπςαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάθξηζεο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 13 ν Πνηα είλαη ε επηξξνή ηνπ πιηθνχ ηεο πξνδηθαζίαο ζηελ θχξηα δηαδηθαζία; Η αξρή ηεο ακεζφηεηαο ην ζεκείν απηφ δηαλνίγνληαη δχν δπλαηφηεηεο > α) Θα κπνξνχζε λα ππνηεζεί φηη ζηελ θχξηα δηαδηθαζία επηηξέπεηαη πάληνηε (ή θαη επηβάιιεηαη) ε ρξεζηκνπνίεζε (χζηεξα απφ πξνθνξηθνπνίεζε =αλάγλσζε) φισλ ησλ εγγξάθσλ ηεο πξνδηθαζίαο. Αλ έηζη είρε ην πξάγκα, ηφηε ε αλάθξηζε ζα αζθνχζε φρη κφλν ην απνηέιεζκά ηεο (=παξαπνκπή ζην αθξναηήξην), αιιά επηπιένλ θαη ηα επηκέξνπο απνδεηθηηθά ζηνηρεία πνπ ζπγθνκίζηεθαλ ζηε δηάξθεηά ηεο (ηδίσο καξηπξηθέο θαηαζέζεηο, απνινγία ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ) ηζρπξφηαηε επηξξνή ζηελ ηειηθή έθβαζε ηεο ππφζεζεο. // β) Ωζηφζν, επεηδή νη ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο ζπγθεληξψλνληαη ηα ελ ιφγσ ζηνηρεία θαηά ηελ πξνδηθαζία απέρνπλ απφ ην λα είλαη αδηάβιεηεο, ηζρχεη ε αξρή ηεο ακεζφηεηαο. χκθσλα κε απηή, ε επηξξνή ηεο πξνδηθαζίαο ζηελ θχξηα δηαδηθαζία πθίζηαηαη νπζηαζηηθή κείσζε κε ηελ έλλνηα φηη ηα ζηνηρεία ηεο πξψηεο δε κπνξνχλ θαηά βάζε λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα ζεκειησζεί πάλσ ηνπο ε νξηζηηθή δηθαζηηθή θξίζε. 1. Ζ αξρή ηεο άκεζεο πξνζσπηθήο επαθήο ηνπ δηθαζηή: Μφλν εθείλα ηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία επηηξέπεηαη λα ρξεζηκεχζνπλ ζηνλ θξίλνληα πξνο ζεκειίσζε ηεο απφθαζήο ηνπ, κε ηα νπνία ήιζε ζε άκεζε πξνζσπηθή επηθνηλσλία, ησλ νπνίσλ έρεη άκεζε πξνζσπηθή αληίιεςε. Με ηνλ ηξφπν απηφ απνθιείεηαη ε άληιεζε ζηνηρείσλ πξνο ζηήξημε ηεο δηθαζηηθήο (θαηαδηθαζηηθήο) θξίζεο απφ ηελ αλάγλσζε ησλ πξνδηθαζηηθψλ θαηαζέζεσλ ησλ καξηχξσλ ή ηεο έγγξαθεο απνινγίαο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ, ηνπιάρηζηνλ εθεί φπνπ είλαη δπλαηή ε άκεζε αθξφαζε ησλ ίδησλ πξνζψπσλ ζην αθξναηήξην. Όζα, επνκέλσο, θαηαηίζεληαη ζηελ πξνδηθαζία επηηξέπεηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κφλν επηθνπξηθά. 2. Ζ αξρή ηνπ εγγχηεξνπ απνδεηθηηθνχ κέζνπ : Αλήθεη απνθιεηζηηθά ζην δίθαην ηεο απφδεημεο ζηελ πνηληθή δίθε > ηα απνδεηθηηθά κέζα είλαη δπλαηφ είηε λα απνδεηθλχνπλ επζέσο, είηε λα παξεληίζεληαη αλάκεζα ζηα πξσηφηππα ζηνηρεία/απνδείμεηο θαη ην δηθάδνλ δηθαζηήξην, ππφ κνξθή έκκεζσλ απιψο απνδείμεσλ (π.ρ. ηα ιεγφκελα εμ αθνήο καξηχξσλ ). Γεληθά, ην ακεζφηεξν θαη εγγχηεξν απνδεηθηηθφ κέζν πξνεγείηαη ηνπ εκκεζφηεξνπ θαη απψηεξνπ, ρσξίο φκσο- θαη λα ην απνθιείεη ζε θάζε πεξίπησζε. Βέβαηα, ε ελ ιφγσ αξρή, απφιπηα εθαξκνδφκελε, θξίλεηαη φηη, ρσξίο λα ππάξρεη απνρξψλ ιφγνο, πξνζθξνχεη ζην αμίσκα ηεο ειεχζεξεο εθηίκεζεο ησλ απνδείμεσλ απφ ην δηθαζηή φκσο, είλαη θαηεμνρήλ απνρξψλ ιφγνο γηα ηελ εηζαγσγή εμαίξεζεο απφ ην αμίσκα ηεο ειεχζεξεο εθηίκεζεο ησλ απνδείμεσλ ε αλάγθε πξνζηαζίαο ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ κε ηελ ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο ακεζφηεηαο. Κη αθφκε, πξαθηηθά ζεκαληηθφηεξν είλαη φηη ν δηθαζηήο έρεη επί ηε βάζεη ηνπ ζεκειηψδνπο δηαγλσζηηθνχ θαζήθνληνο πνπ ηνλ βαξχλεη (κε ην ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 13

15 νπνίν ζπλαξηάηαη θαη ε αξρή ηεο ακεζφηεηαο), ππνρξέσζε λα αληαπνθξηζεί ζε θάζε πεξίπησζε ζην αίηεκα ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ γηα θιήηεπζε θαη εμέηαζε ζην αθξναηήξην ηνπ πιεξνθνξηνδφηε, εθφζνλ απηή δελ είλαη απνδεδεηγκέλα αλέθηθηε -> ε αδηθαηνιφγεηε απφξξηςε ηνπ αηηήκαηνο απηνχ πξέπεη λα ζπλεπάγεηαη απφιπηε αθπξφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο. Η αξρή ηεο ακεζφηεηαο έρεη βξεη κηα απμεκέλνπ ηππηθνχ θχξνπο θαηνρχξσζε ζηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 6 3 εδ. ζη ηεο ΔΓΑ > ν θαηεγνξνχκελνο δηθαηνχηαη λα εμεηαζηεί ή λα δεηήζεη λα εμεηαζηνχλ νη κάξηπξεο θαηεγνξίαο απφ ηελ άιιε πιεπξά θαη εθφζνλ δελ παξεκπνδίδεηαη ε δηάγλσζε ηεο αιήζεηαο- δελ πξέπεη λα παξαιείπεηαη θαη ε θαηά ην δπλαηφ ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο ησλ πιεξνθνξηνδνηψλ πνπ εηζθέξνπλ ηελ άκεζε γλψζε ηνπο γηα ηα δεδνκέλα κηαο εγθιεκαηηθήο ππφζεζεο. ΚΔΦΑΛΑΙΟ 14 ν Όξνη απνδνηηθήο ιεηηνπξγίαο ηεο πξνθνξηθφηεηαο θαη ηεο ακεζφηεηαο. Η δηάξθεηα ηεο πνηληθήο δίθεο ζην ρξφλν Η πξνθνξηθφηεηα θαη ε ακεζφηεηα αζθνχλ ηελ επεξγεηηθή ηνπο επίδξαζε ζηελ πνηληθή δίθε, κφλν εθφζνλ πιεξνχληαη θάπνηεο πξνυπνζέζεηο. Δηδηθφηεξα, 1. Η αξρή ηεο ζπλερνχο παξνπζίαο : Αθνξά ηφζν ηνλ θαηεγνξνχκελν θαη ηνπο ζπλεγφξνπο ηνπ (πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγεί απνδνηηθά ε πξνθνξηθφηεηα), φζν θαη ηνπο δηθαζηέο (= αξρή ηεο ελφηεηαο ηεο εθδίθαζεο ),ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη νπζηαζηηθά ε ακεζφηεηα). Πξνθαλψο, ε ζπλερήο παξνπζία απνηειεί αλακθηζβήηεην θαη αλαθαίξεην, κάιηζηα δε θαη ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλν δηθαίσκα. Γεδνκέλνπ φηη ν θαηεγνξνχκελνο κπνξεί λα αξλεζεί ηελ απνινγία ηνπ θαη φηη ε θαζήισζή ηνπ ζην εδψιην ζπληζηά κηα ζνβαξή δνθηκαζία, ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί φηη κε ηελ πξνυπφζεζε ηνπιάρηζηνλ φηη είλαη εμαζθαιηζκέλε ε εθηέιεζε ηεο πνηλήο πνπ ηπρφλ ζα επηβιεζείπξέπεη λα έρεη κφλν δηθαίσκα, φρη δε θαη θαζήθνλ παξνπζίαο ηνπ ζην αθξναηήξην σζηφζν, ζηηο ζνβαξφηεξεο πνηληθέο ππνζέζεηο, φια ζρεδφλ ηα δίθαηα εηζάγνπλ ππνρξέσζε ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ λα παξίζηαηαη απηνπξφζσπα ζηε δίθε. Απφ ηελ άιιε, ε αλαγθαία ζπλερήο παξνπζία ησλ δηθαζηψλ θαηαιχεηαη κε ηελ έζησ θαη βξαρπρξφληα- πξνζσξηλή απνρψξεζε θάπνηνπ απφ απηνχο, θαη ηελ (αθφκε θαη νιηγφιεπηε) αληηθαηάζηαζή ηνπ κε άιινλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δίθεο => ηα ζχγρξνλα δίθαηα θξνληίδνπλ ψζηε λα ζπκπαξεδξεχνπλ επζχο εμαξρήο αλαπιεξσκαηηθνί δηθαζηέο, νη νπνίνη αλ ρξεηαζηεί λα αληηθαηαζηήζνπλ ηνπο ηαθηηθνχο- ζα έρνπλ έηζη θη απηνί άκεζε αληίιεςε φζσλ δηακείθζεθαλ ζηε δηάξθεηα ηεο δίθεο. Σέινο, ε παξνπζία δελ πξέπεη λα λνείηαη απιά θαη κφλν κε ηε θπζηθή, αιιά θαη κε ηελ πλεπκαηηθή ηεο έλλνηα άξα, ν χπλνο, ε άγλνηα ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, ε θψθσζε θιπ είλαη δπλαηφ λα επηθέξνπλ ηελ απφιπηε αθπξφηεηα ηεο εθδνζείζαο απφθαζεο ιφγσ θαθήο ζχλζεζεο ηνπ δηθαζηεξίνπ. 2. Η αξρή ηεο ζπγθεληξσηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ε αξρή ηεο επηηάρπλζεο : Η αξρή ηεο ακεζφηεηαο βξίζθεη ηελ πιήξε έθθξαζή ηεο, φηαλ ε θχξηα δηαδηθαζία πξνρσξεί ζπγθεληξσηηθά, αδηάιεηπηα, ρσξίο δηαθνπέο (πέξαλ ησλ αλαγθαίσλ γηα λα δηεθπεξαησζεί θάπνηα απαξαίηεηε ελέξγεηα) κέρξη ηελ έθδνζε ηεο απφθαζεο ζε αληίζεηε πεξίπησζε, πιήηηεηαη θαίξηα ε πξνθνξηθφηεηα ζην κέηξν πνπ απηά πνπ αθνχζηεθαλ θαιχπηνληαη απφ ηε ιεζκνζχλε. Αθφκα θαη εθεί, επνκέλσο, πνπ ε δηαθνπή είλαη αλαπφθεπθηε, ε παξάηαζή ηεο πέξα απφ έλα νξηζκέλν φξην νθείιεη λα ηελ ηξέςεη απφ δηαθνπή ζε αλαβνιή ηεο δίθεο, κε απνηέιεζκα ηελ εμαξρήο επαλάιεςε θαηά ηε λέα δηθάζηκν φισλ ησλ πξάμεσλ ηεο δηαδηθαζίαο ζην αθξναηήξην, ζαλ νη ήδε γελφκελεο λα κελ είραλ γίλεη πνηέ. Ωζηφζν, ππάξρνπλ θαη νη πνηληθέο δίθεο κακνχζ, ησλ νπνίσλ ε δηάξθεηα δελ πεξηνξίδεηαη ζε κηα δηθάζηκν, αιιά απιψλεηαη ζην ρξφλν, ιφγσ ηεο πνιππινθφηεηάο ηνπο. Απφ ηελ άιιε, ε αξρή ηεο επηηάρπλζεο δηεθδηθεί ηζρχ θαη ζηα ζηάδηα ηεο πξνδηθαζίαο, ηεο πξνθαηαξθηηθήο δηαδηθαζίαο γηα ην αθξναηήξην (ζχληνκνο πξνζδηνξηζκφο ηεο δηθαζίκνπ), θαζψο θαη ζ εθείλν ησλ ελδίθσλ κέζσλ, θαη δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηελ πξνθνξηθφηεηα θαη ηελ ακεζφηεηα, ΑΡΣΕΜΙ ΣΡΙΚΗ ελίδα 14