ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙH ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙH ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΩΝ ΚΟΗΝΩΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Η Δπαγγεικαηηθή Αζθάιηζε ζηελ Δπξώπε Δπηβιέπσλ: ΥΛΔΣΟ ΜΙΥΑΛΗ πνπδαζηήο: ΚΟΤΡΣΗ ΚΧΝΣΑΝΣΙΝΟ ΑΘΗΝΑ

2 Η Δπαγγεικαηηθή Αζθάιηζε ζηελ Δπξώπε - 2 -

3 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Σα ηειεπηαία ρξφληα, έλα θχκα κεηαξξπζκίζεσλ ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ έιαβε ρψξα ηφζν ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο φζν θαη παγθνζκίσο σο απφξξνηα ηνπ πξνβιεκαηηζκνχ ζρεηηθά κε ηε βησζηκφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ ζην πιαίζην ηεο δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο. Σα επξσπατθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα, βαζίδνληαη, θπξίσο, ζην αλαδηαλεκεηηθφ ζχζηεκα. Δληνχηνηο, φζν ην ζχζηεκα απηφ σξηκάδεη απμάλεηαη ην δεκνζηνλνκηθφ βάξνο ησλ ρσξψλ απηψλ θαη ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαζίζηαηαη αλεπαξθήο. Μηα ιχζε γηα ην πξφβιεκα απηφ είλαη ε εηζαγσγή ηνπ θεθαιαηνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Έδε, ππάξρεη έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ θάιπςεο απφ ηηο ζπκπιεξσκαηηθέο ζπληάμεηο ζηελ Δπξψπε, αθνχ ππνινγίδεηαη φηη θαιχπηεηαη απφ απηέο πάλσ απφ ην 25% ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο. Οη ζπγθξίζεηο κεηαμχ ησλ ρσξψλ θαλεξψλνπλ ηελ πνηθηιία ησλ ζπζηεκάησλ παξνρήο ζπκπιεξσκαηηθψλ ζπληάμεσλ. Ζ νδεγία ηεο Δπξσπατθήο λσζεο ζρεηηθά κε ηηο επαγγεικαηηθέο ζπληάμεηο παξέρεη ην ζεζκηθφ πιαίζην γηα ηελ αλάπηπμε ηνπο ζηα Κξάηε Μέιε. Αληηθείκελν ηεο παξνχζεο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε θαη αλάιπζε ζεκαληηθψλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη λνκηθψλ δεηεκάησλ ζρεηηθά κε ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε ήηαλ ε παξνπζίαζε ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζηελ Δπξψπε, ησλ ζπληζησζψλ πνπ επηδξνχλ ζε απηή θαη ηελ πξνζδηνξίδνπλ, θαζψο θαη ε αλάιπζε επαγγεικαηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο ρσξψλ ηεο Δπξψπεο κε παξάζεζε ζηνηρείσλ απφ βηβιηνγξαθηθέο πεγέο, επηζηεκνληθά άξζξα, επίζεκα θείκελα, δηεζλείο νξγαληζκνχο θαζψο θαη απφ έγθπξεο δηαδηθηπαθέο πεγέο. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Δπαγγεικαηηθή αζθάιηζε, πνζνζηφ αλαπιήξσζεο, θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα, θαζνξηζκέλε παξνρή, θαζνξηζκέλε εηζθνξά, ηδησηηθή αζθάιηζε, δεκνγξαθηθή γήξαλζε, δεχηεξνο ππιψλαο, ζπληαμηνδνηηθέο παξνρέο, αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο, επαγγεικαηηθά Σακεία, ζπιινγηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο, επνπηεία, ππνρξεσηηθή ζπκκεηνρή

4 SUMMARY A set of reforms of the pension schemes have recently taken place in Europe and worldwide stemming from growing concern over the sustainability of these systems within the framework of an ageing population. The European pension systems have mainly been based on public pay-as-you-go plans, but as the systems have become mature they have increase the fiscal burden of nations and become an inadequate device for financial insurance for the old. A solution for this problem seems to be introducing the funded system into the European pension schemes. There is already a significant volume of supplementary pensions in Europe; about 25% of the labor force is covered. Inter-country comparisons can provide an indication as regard supplementary pensions. The EU occupational pensions directive provides a framework of the growth of supplementary pensions in Member States. This essay attempts to present and analyze important economic, social and legal issues concerning drafting and implementing the institution of occupational pension plans in European countries. The methodology applied consists in presenting occupational insurance in Europe and its basic components, as well as analyzing occupational pension schemes in specific cases of European countries, drawing on a variety of scientific and legal sources

5 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ει. ΔΗΑΓΩΓΖ... 7 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ θνηλσληθή αζθάιηζε ζηελ Δπξψπε 1.1. Δηζαγσγή Σα ζχγρξνλα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα Βαζηθή ηππνπνίεζε ησλ ζπζηεκάησλ θαη ηεο αζθαιηζηηθήο νξνινγίαο Σν ζχζηεκα ησλ ηξηψλ ππιψλσλ (three pillars) Ο ξφινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Σα πξνβιήκαηα θαη νη πξνθιήζεηο ησλ δεκφζησλ δηαλεκεηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηελ Δπξψπε θαη ε αλάγθε εηζαγσγήο ή θαη επέθηαζεο ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα θνηλσληθήο αζθάιηζεο 2.1. Δηζαγσγή Σα αίηηα ηεο παξνχζαο θαηάζηαζεο Απαζρφιεζε θα παξαγσγηθφηεηα Ζ δεκνγξαθηθή γήξαλζε Ζ βησζηκφηεηα ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ θαη νη ζηξεβιψζεηο ζηελ νηθνλνκία Ζ θνξνδηαθπγή θαη ε θνξναπνθπγή Οη πξνβιεκαηηζκνί γηα ην δηαλεκεηηθφ ζχζηεκα Σα πιενλεθηήκαηα απφ ηελ εηζαγσγή ηνπ θεθαιαηνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο πκπέξαζκα.. 21 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Ζ εηζαγσγή ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζηα επξσπατθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα 3.1. Δηζαγσγή Ο ελλνηνινγηθφο πξνζδηνξηζκφο ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Ζ λνκηθή θχζε ησλ Σακείσλ επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο Ζ επαγγεικαηηθή αζθάιηζε ζηα πιαίζηα ηεο θνηλήο αγνξάο θαη νη παξεκβάζεηο ηεο Δπξσπατθήο λσζεο Ζ πξφζβαζε θαη ε ζπκκεηνρή ζηελ επαγγεικαηηθή αζθάιηζε Σα ζπζηήκαηα πξνζδηνξηζκνχ (ρξεκαηνδφηεζεο) ηνπ χςνπο ησλ ζπληάμεσλ ζηα επαγγεικαηηθά ζρήκαηα ζπληαμηνδφηεζεο Ζ θάιπςε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απφ ηα επαγγεικαηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζρήκαηα θαη ε νηθνλνκηθή δπλακηθφηεηα ηνπο Ζ ζπλεηζθνξά ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληάμεσλ ζην εηζφδεκα ησλ ζπληαμηνχρσλ Οη εηζθνξέο ζηελ επαγγεικαηηθή αζθάιηζε Οη θνξνινγηθέο ξπζκίζεηο γηα ηα ζρήκαηα ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα Ζ επελδπηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ Σακείσλ επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο Γηαρείξηζε επελδχζεσλ θαη επηινγέο θαηά ηε ζπληαμηνδφηεζε ζηα επαγγεικαηηθά Σακεία Ο ξφινο ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ ζηελ επαγγεικαηηθή αζθάιηζε Ζ δηνίθεζε θαη ε επνπηεία ησλ Σακείσλ επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο Οξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ Δπαγγεικαηηθψλ Σακείσλ: Καλφλεο θαη Αξρέο δηεζλνχο γεληθήο παξαδνρήο Σα πιενλεθηήκαηα ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο Κάπνηεο αξλεηηθέο φςεηο ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο πκπέξαζκα

6 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Ο δεχηεξνο ππιψλαο (second pillar occupational pension schemes) ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο 4.1. Ζ πεξίπησζε ηεο Απζηξίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Οιιαλδίαο Ζ πεξίπησζε ηεο νπεδίαο Ζ πεξίπησζε ηνπ Βειγίνπ Ζ πεξίπησζε ηεο Γαιιίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Γεξκαλίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Γαλίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Διβεηίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Φηλιαλδίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο Ζ πεξίπησζε ηεο Ηξιαλδίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Ηηαιίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Πνξηνγαιίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Ηζπαλίαο Ζ πεξίπησζε ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ Ζ πεξίπησζε ηεο Ννξβεγίαο ΔΠΗΛΟΓΟ - ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ) Οη Οδεγίεο ηεο Δπξσπατθήο λσζεο γηα ηελ επαγγεικαηηθή αζθάιηζε. 2) Οη επελδχζεηο ησλ απνζεκαηηθψλ ησλ επαγγεικαηηθψλ Σακείσλ ζηελ Δπξψπε - 6 -

7 ΔΙΑΓΧΓΗ Σα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα απνηεινχλ ηελ θαξδηά ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. Ωζηφζν, ζήκεξα, νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο βξίζθνληαη αληηκέησπεο κε ηελ πξφθιεζε ηεο βησζηκφηεηαο θαη θεξεγγπφηεηαο ηνπο. Πξνο ην παξψλ, ην 88% ησλ ζπληάμεσλ πνπ παξέρνληαη ζηελ Δπξσπατθή λσζε ππνινγίδνληαη κε ην δηαλεκεηηθφ (pay as you go) ζχζηεκα ζπληαμηνδφηεζεο θαη ην θφζηνο απηφ αληηπξνζσπεχεη πξνζεγγηζηηθά ην 10% ηνπ Αθαζάξηζηνπ Δζληθνχ Πξντφληνο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο. Γεδνκέλεο ηεο πςειήο εμάξηεζεο ησλ δηαλεκεηηθψλ ζπζηεκάησλ, ην ησξηλφ επίπεδν ησλ παξνρψλ ζα είλαη δχζθνιν λα δηαηεξεζεί πέξα απφ ηα επφκελα ηξηάληα ρξφληα ιφγσ ηεο ζπληαμηνδφηεζεο ηεο ιεγφκελεο γεληάο ησλ baby boom θαη ηελ αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ ειηθίαο ηνπ πιεζπζκνχ. Σν 1990 ην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο εηψλ πξνο ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ειηθίαο πάλσ απφ 60 εηψλ ζηελ Δπξψπε ήηαλ πεξίπνπ 36%. Απηφ ην πνζνζηφ πξνβιέπεηαη λα απμεζεί ζην 59% κέρξη ην 2040 ιφγσ ηεο απμεκέλεο πξνζδνθίαο δσήο θαη ησλ ειιαηνχκελσλ πνζνζηψλ γνληκφηεηαο. Μηα πξνζέγγηζε ηνπ πξνβιήκαηνο απηνχ είλαη ε δεκηνπξγία εηδηθψλ ηακείσλ απνζεκαηηθψλ αζθαιείαο (guarantee fund) απφ ην θξάηνο, έηζη ψζηε λα δηαηεξεζνχλ ζην κέιινλ ηα ίδηα επίπεδα παξνρψλ. Σέηνηα ηακεία έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζηελ Ηξιαλδία, ηε Γαλία ηε νπεδία θ.α. Μηα άιιε πξνζέγγηζε είλαη ε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο φηη νη θπβεξλήζεηο δελ ζα είλαη ηθαλέο, ζην κέιινλ, λα απμήζνπλ άιιν ηε θνξνινγία έηζη ψζηε λα ρξεκαηνδνηήζνπλ έλα ηέηνην ηακείν πνπ λα ππνζηεξίδεη ην θξαηηθφ ζπληαμηνδνηηθφ ζχζηεκα θαη ην γεγνλφο φηη ηα άηνκα πξέπεη λα πξνλνήζνπλ γηα ηε ζπληαμηνδφηεζε ηνπο κε ηελ πξνζδνθία φηη νη παξνρέο ίζσο λα κελ είλαη ηφζν πςειέο φζν αλακέλνπλ. Ίλησο, ε πξν-ρξεκαηνδφηεζε ιακβάλεη ρψξα ήδε, ζε κεγάιν βαζκφ, ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. Πάλσ απφ ην 25% ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηεο Δπξσπατθήο λσζεο θαιχπηεηαη απφ επαγγεικαηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα, ελψ ε αμία ησλ ζηνηρείσλ ηνπ ελεξγεηηθνχ πνπ απηά θαηέρνπλ ππεξβαίλεη ηα 2 ηξηζεθαηνκκχξηα επξψ. Ζ θεληξηθή επηδίσμε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζπλίζηαηαη ζηελ παξνπζίαζε ηνπ ζεζκνχ ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, κέζσ ηεο αλάιπζεο ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ πνπ ηε ζπλζέηνπλ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο, ησλ ιφγσλ - 7 -

8 θαη ησλ αηηηψλ πνπ έρνπλ νδεγήζεη ζηελ αλάπηπμε ηεο, θαζψο θαη ηε ζπγθξηηηθή, κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ παξακέηξσλ, παξνπζίαζε ηεο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. Ο ζηφρνο ηεο εηζαγσγήο ησλ επαγγεικαηηθψλ ζρεκάησλ ζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα ησλ ρσξψλ ηεο Δπξψπεο (δεχηεξνο ππιψλαο second pillar) είλαη ε αληηκεηψπηζε ησλ δεκνγξαθηθψλ πηέζεσλ, νη νπνίεο ζπκπεξηιακβάλνπλ ην πνιχ ζνβαξφ πξφβιεκα ηεο δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο, θαη ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ πξνθιήζεσλ βησζηκφηεηαο πνπ αληηκεησπίδνπλ πνιιά απφ απηά. Απφ ηελ άιιε, κε ηελ ζεζκνζέηεζε ηνπο δηεπξχλνληαη νη επηινγέο ησλ αζθαιηζκέλσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξεη ε ιεηηνπξγία ζπζηεκάησλ θεθαιαηνπνηεηηθνχ ηχπνπ. Οη ζπληαμηνδνηηθέο παξνρέο ησλ Δπαγγεικαηηθψλ Σακείσλ αλακέλεηαη λα δηαηεξήζνπλ θαη λα βειηηψζνπλ ην επίπεδν αλαπιήξσζεο ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ ζπληαμηνχρσλ, εμαζθαιίδνληαο ηνπο έλα αμηνπξεπέο επίπεδν δηαβίσζεο. Γηάθνξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο αθνινπζνχλ, επνκέλσο, πνιηηηθέο γηα λα απμήζνπλ ην θεθαιαηνπνηεηηθφ κέξνο ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο ππνρξεσηηθήο ή εζεινληηθήο, κέζσ ησλ ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, ζπκκεηνρήο ζε έλα επαγγεικαηηθφ ζρήκα θαη ελφο ξπζκηζηηθνχ θαη θνξνινγηθνχ πιαηζίνπ πνπ λα επλνεί ηελ αλάπηπμε ηεο ηδησηηθήο ζπληαμηνδνηηθήο παξνρήο θαη λα εμαζθαιίδεη ηελ αζθαιή θαη απνδνηηθή δηαρείξηζε ησλ απνζεκαηηθψλ. Ζ ηδησηηθή ζπληαμηνδνηηθή παξνρή είλαη ζεκαληηθή λα θαιχςεη ηα θελά πνπ κέλνπλ ιφγσ ησλ πεξηθνπψλ ζηηο δεκφζηεο ζπληάμεηο, αιιά είλαη δελ πξέπεη ζεσξεζεί σο παλάθεηα γηα ηελ πξφθιεζε ηεο δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη θαη ην δηαλεκεηηθφ θαη ην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζπληάμεσλ είλαη επαίζζεηα ζηνπο βηνκεηξηθνχο θηλδχλνπο (αχμεζε ηεο αλακελφκελεο δηάξθεηαο δσήο), θαη εθηίζεληαη ζε νηθνλνκηθνχο θηλδχλνπο. Οη δπζκελείο εμειίμεηο ζηελ αλάπηπμε, ηελ απαζρφιεζε θαη ηηο απνδνρέο κεηψλνπλ ηηο εηζθνξέο ζηα δηαλεκεηηθά ζπζηήκαηα θαη σο εθ ηνχηνπ ηε δπλαηφηεηα λα πιεξσζνχλ νη ηξέρνπζεο ζπληάμεηο. ηα θεθαιαηνπνηεηηθά ζπζηήκαηα, νη παξνρέο ζα επεξεαζηνχλ αξλεηηθά απφ ηηο ρακειφηεξεο απνδφζεηο, σο απνηέιεζκα απηψλ ησλ ηάζεσλ, θαη κηαο πηζαλήο δπζαλαινγίαο κεηαμχ ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ. ην πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο γίλεηαη κηα εηζαγσγή ζηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ζε θάπνηα ζεκαληηθά, γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάιπζε, ραξαθηεξηζηηθά ηεο. ην δεχηεξν κέξνο παξαηίζεληαη, ζπλνπηηθά, νη αδπλακίεο ηνπ δεκφζηνπ δηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ - 8 -

9 θεθαιαηνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο, ψζηε απφ ηε ζχγθξηζε, λα θαηαζηνχλ εκθαλείο νη ιφγνη, νη νπνίνη θαζηζηνχλ, ζε πνιιέο ρψξεο, αλαγθαία ηελ εηζαγσγή ή θαη επέθηαζε ησλ ζρεκάησλ ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα. ην ηξίην κέξνο ηεο εξγαζίαο, γίλεηαη αλάιπζε ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη παξακέηξσλ ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζρεκάησλ, φπσο ην ζεζκηθφ πιαίζην ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπο, ηα ζπζηήκαηα ρξεκαηνδφηεζεο ηνπο, ε θάιπςε πνπ παξέρνπλ, νη παξνρέο πξνο ηνπο αζθαιηζκέλνπο, νη θαλφλεο επελδπηηθήο ζπκπεξηθνξάο, νη θνξνινγηθέο ξπζκίζεηο θ.ιπ. ην ηέηαξην κέξνο ηεο εξγαζίαο γίλεηαη κηα αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζρεκάησλ ζε δεθαέμη ρψξεο ηεο Δπξψπεο. θνπφο ηεο παξνπζίαζεο απηήο είλαη λα κπνξέζεη ν αλαγλψζηεο, κέζσ ηεο ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο ησλ δηαθφξσλ πεξηπηψζεσλ, λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηνλ, έσο ηψξα, βαζκφ επέθηαζεο ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζρεκάησλ ηνπ δεπηέξνπ ππιψλα ζηελ Δπξψπε

10 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 Η θνηλσληθή αζθάιηζε ζηελ Δπξώπε 1.1. Δηζαγσγή Ζ θνηλσληθή πξνζηαζία δεκηνπξγήζεθε σο ζεζκφο θάιπςεο ησλ βαζηθψλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ. Ο αξρηθφο ζηφρνο ηεο ήηαλ ε θάιπςε ησλ θηλδχλσλ αζζέλεηαο, αηπρήκαηνο θαη γήξαηνο. Ζ πιήξεο θάιπςε φκσο ησλ θηλδχλσλ απηψλ, ππφ ηελ έλλνηα ηεο ζεκειηψδνπο αξρήο ηεο θαζνιηθφηεηαο επηηεχρζεθε πνιχ αξγφηεξα. Ο θχξηνο παξάγνληαο πνπ έπαημε θαηαιπηηθφ ξφιν ζηελ εμέιημε θαη αλάπηπμε ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζηελ Δπξψπε ήηαλ ε Βηνκεραληθή Δπαλάζηαζε. Καηά ηελ πεξίνδν απηή ζπληειέζηεθαλ ξηδηθέο αιιαγέο ζηελ θνηλσληθή πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή νξγάλσζε ησλ θξαηψλ. Οη εμαζιησκέλεο θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο θαη νη έιιεηςε ζεζκψλ γηα ηελ παξνρή ζηαζεξήο θαη νξγαλσκέλεο πξνζηαζίαο ζηα κέιε ηεο θνηλσλίαο αλάγθαζαλ ηα θξάηε θαη ηνπο θνηλσληθνχο ζεζκνχο λα παξέκβνπλ ελεξγά θαη λα δηακνξθψζνπλ πνιηηηθή κε ζηφρν ηελ επεκεξία θαη ηελ πξνζηαζία ησλ πνιηηψλ. Οη ζεκειηαθέο αξρέο ησλ ζχγρξνλσλ αζθαιηζηηθψλ ζπζηεκάησλ ζα κπνξνχζαλ λα νξνζεηεζνχλ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ θαη ζηηο αξρέο ηνπ 20 νπ αηψλα, φπνπ αλαπηχζζνληαη δπν βαζηθέο κνξθέο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Ζ πξψηε αλαπηχζζεηαη ζηε Γεξκαλία απφ ηνλ Bismark (1882) 1 θαη ε δεχηεξε αλαπηχζζεηαη ζηελ Αγγιία απφ ηνλ Beveridge 2 (1942) 3. Ωο θνηλσληθή αζθάιηζε λνείηαη ν νηθνλνκηθφο θαη θνηλσληθφο ζεζκφο πνπ: ζεζπίδεηαη, ιεηηνπξγεί, βξίζθεηαη ππφ ηε δηαρείξηζε θαη ρξεκαηνδνηείηαη (ζπλήζσο ελ κέξεη) απφ ην θξάηνο αιιά θαη ζπιινγηθά κέζσ εηζθνξψλ ή θφξσλ ή εηζθνξψλ θαη θφξσλ πνπ βαξχλνπλ θαη ηνπο αζθαιηζκέλνπο, ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ ππνρξεσηηθφηεηα, ηελ επάξθεηα θαη ηελ θαζνιηθφηεηα ησλ παξνρψλ ηνπ, αλαδεηθλχεη ην ζηνηρείν ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, 1 Σν ζχζηεκα Bismark απέβιεπε ζηελ πξνζηαζία ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο έλαληη ησλ θηλδχλσλ ηνπ εξγαηηθνχ αηπρήκαηνο θαη ηεο αλεξγίαο θαζψο θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη εηζνδεκαηηθήο επάξθεηαο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο βαζίζηεθε ζηηο ηζφπνζεο εηζθνξέο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ εξγνδνηψλ. Οη βαζηθέο αξρέο ηνπ ζπζηήκαηνο ήηαλ ε αξρή ηεο απηνβνήζεηαο θαη ηεο απηνλνκίαο. 2 ην ζχζηεκα Beveridge πξπηαλεχεη ε αξρή ηεο θαζνιηθήο θάιπςεο ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ εμαζθάιηζε ειάρηζηνπ εηζνδήκαηνο γηα φινπο θαη ηελ πιήξε θαη νιηθή πξνζπειαζηκφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο Δίλαη έλα ζχζηεκα θαζνιηθήο αζθάιεηαο ζην νπνίν ε θαηαλνκή ησλ πφξσλ γίλεηαη κε βάζε ηελ αξρή ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ θαη φρη βάζεη ησλ εηζθνξψλ. Υξεκαηνδνηείηαη, θπξίσο, απφ ηα θνξνινγηθά έζνδα. 3 Βι. Τθαληφπνπινο Γ., Ζ θνηλσληθή αζθάιηζε ηνπ Σ..Α.Τ., Αζήλα, 2002, ζ

11 εθηείλεηαη ζην εχξνο ησλ ελλέα (9) πεδίσλ ηεο ΓΔ θαη επηδηψθεη ηε δηαζθάιηζε ηεο απαζρφιεζεο, ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηεο ηθαλφηεηαο πξνο εξγαζία 5. Σα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα θαιχςνπλ ηελ αβεβαηφηεηα πνπ ππάξρεη ζην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ζχζηεκα απφ ηνπο ζχγρξνλνπο θηλδχλνπο. Πεγή ηεο αβεβαηφηεηαο απηήο είλαη ε απνρψξεζε απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο είηε ιφγσ αηπρήκαηνο, πνπ θαζηζηά θάπνηνλ αλίθαλν είηε ιφγσ γήξαηνο. Σελ εμάιεηςε απηήο ηεο αβεβαηφηεηαο έρνπλ αλαιάβεη ζηηο νξγαλσκέλεο θνηλσλίεο ηα ζπληαμηνδνηηθά ηακεία Σα ζύγρξνλα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα Βαζηθή ηππνπνίεζε ησλ ζπζηεκάησλ θαη ηεο αζθαιηζηηθήο νξνινγίαο Με θξηηήξην ην ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζπληάμεσλ, ηα ζπληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα δηαθξίλνληαη ζε: - Καζνξηζκέλεο εηζθνξάο (είηε ζηαζεξνχ πνζνχ, είηε ζηαζεξνχ πνζνζηνχ επί ηεο αμίαο) - Καζνξηζκέλεο παξνρήο (ζπλαξηήζεη ηεο δηάξθεηαο ηεο αζθάιηζεο θαη ηνπ κηζζνχ) - Τβξίδηα ησλ παξαπάλσ βαζηθψλ εηδψλ Με θξηηήξην ηνλ ηξφπν ρξεκαηνδφηεζεο ηεο παξνρήο ηα έζνδα πξνέξρνληαη απφ ηνπο: - Δξγαδφκελνπο - Δξγνδφηεο - Κξάηνο 7 Με θξηηήξην ηε δνκή ηνπο, ηα ζπζηήκαηα δηαθξίλνληαη: - ην δηαλεκεηηθό ζύζηεκα (pay as you go), ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζηελ αξρή ηεο αιιειεγγχεο βάζεη ηνπ άγξαθνπ ζπκβνιαίνπ ησλ γελεψλ. χκθσλα κε ηελ αξρή απηή, νη ελεξγνί αζθαιηζκέλνη (εξγαδφκελνη) θάπνηαο ζπγθεθξηκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ θαηαβάιινπλ εηζθνξέο απφ ηηο νπνίεο ρξεκαηνδνηνχληαη 4 Ζ ΓΔ 102/1952 εμεηδηθεχεη ηελ παξεξρνκέλε αζθαιηζηηθή θάιπςε γηα ζπγθεθξηκέλνπο θηλδχλνπο θαη ξπζκίδεη κε εηδηθέο, θαηά θίλδπλν, δηαηάμεηο, ηηο θαιχςεηο απηέο. Οη δηαηάμεηο απηέο αλαιχνληαη ζηε ξχζκηζε ησλ θαιχςεσλ γηα: ηαηξηθή πεξίζαιςε, επηδφκαηα αζζελείαο, παξνρέο γήξαηνο, παξνρέο αλεξγίαο, παξνρέο επαγγεικαηηθνχ αηπρήκαηνο θαη επαγγεικαηηθήο αζζέλεηαο, παξνρέο πξνο ηελ νηθνγέλεηα, παξνρέο κεηξφηεηαο, παξνρέο αλαπεξίαο, παξνρέο επηδψλησλ. 5 Βι. Ρσκαληάο Γ., Διιεληθνί θαη Δπξσπατθνί κχζνη γηα ην Αζθαιηζηηθφ, Αζήλα 2007, ζ Βι. Τθαληφπνπινο Γ, φ.π., ζ.30 7 Ζ παξνπζία ηνπ θξάηνπο ζηε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ δηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο ηελ θαζηζηά ηξηκεξή αθνχ απνηειεί ζπκπιεξσκαηηθή θαη φρη ππνθαηάζηαζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο

12 άκεζα νη παξνρέο (ζπληάμεηο) ησλ ζπληαμηνχρσλ ηεο ίδηαο ρξνληθήο πεξηφδνπ. Σν ζχζηεκα απηφ πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε, δηαρξνληθά, κηαο ζηαζεξήο ζρέζεο κεηαμχ ζπληαμηνχρσλ θαη εξγαδνκέλσλ θαη κεηαμχ ζπληαμηνχρσλ θαη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ 8. ηελ πξάμε έρεη απνδεηρζεί φηη ε ζηαζεξή απηή ζρέζε είλαη πνιχ δχζθνιν λα ππάξμεη ψζηε λα παξέρεη ζην ζχζηεκα ηελ απαηηνχκελε ρξεκαηννηθνλνκηθή αζθάιεηα. - ηελ αληίπεξα φρζε βξίζθεηαη ην θεθαιαηνπνηεηηθό ζύζηεκα (funded). χκθσλα κε ηε θηινζνθία ηνπ θεθαιαηνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο, νη ζεκεξηλνί εξγαδφκελνη πιεξψλνπλ εηζθνξέο γηα λα εμαζθαιίζνπλ ηηο δηθέο ηνπο παξνρέο θαη κφλν απηέο. Αθνχ νη εηζθνξέο πξνεγνχληαη ησλ παξνρψλ είλαη επλφεην φηη πξέπεη λα θεθαιαηνπνηνχληαη ψζηε λα επελδχνληαη πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ, φηαλ έξζεη ε ψξα θαηαβνιήο ησλ παξνρψλ. Οη ζεκεξηλνί ζπληαμηνχρνη ζα πξέπεη λα εηζπξάηηνπλ ηηο παξνρέο ηνπο κέζα απφ ην απνζεκαηηθφ πνπ πξέπεη λα έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηηο εηζθνξέο πνπ θαηέβαιιαλ νη ίδηνη θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν πνπ ήηαλ εξγαδφκελνη. Απφ ηελ θεθαιαηνπνίεζε απηή, ε νπνία γίλεηαη κε ζθνπφ ηελ δεκηνπξγία ηνπ θεθαιαίνπ πνπ είλαη απαξαίηεην γηα λα ζηεξίμεη ηελ εμφθιεζε ησλ παξνρψλ, πξνθχπηεη ν φξνο θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα. Με ηνλ ηξφπν απηφ, αθφκε θαη αλ δελ ππάξρνπλ θαζφινπ ελεξγνί αζθαιηζκέλνη γηα λα θαηαβάιινπλ εηζθνξέο, δελ θηλδπλεχνπλ νη παξνρέο ησλ ζπληαμηνχρσλ εθφζνλ ππάξρεη ην απνζεκαηηθφ ην νπνίν, αλ είλαη ζσζηά ζρεκαηηζκέλν, ζα ρξεκαηνδνηήζεη ηηο παξνρέο απηέο κέρξη θαη ηελ ηειεπηαία δφζε ζχληαμεο ζηνλ ηειεπηαίν επηδψληα ζπληαμηνχρν 9. λα ηέηνην ζχζηεκα δελ έρεη ηελ αλάγθε ηεο αιιεινπρίαο θαη ηεο αιιειεγγχεο ησλ γελεψλ θαη σο εθ ηνχηνπ ην θεθαιαηνπνηεηηθφ κνληέιν είλαη θαηλνκεληθά απξφζβιεην απφ δεκνγξαθηθέο κεηαβνιέο ή ηνπιάρηζηνλ δελ είλαη επάισην, ζηνλ ίδην βαζκφ, απφ δεκνγξαθηθέο απεηιέο ζε ζρέζε κε ην δηαλεκεηηθφ ζχζηεκα Ζ ζρέζε εξγαδνκέλσλ θαη ελ δπλάκεη εξγαηηθνχ δπλακηθνχ απνηειεί ην δείθηε δεκνγξαθηθήο εμάξηεζεο (dependency ratio). 9 Βι. Πξνβφπνπινο Γ., Καπφπνπινο Π., Σν Γίιιεκα ησλ Γελεψλ: ρεδηάδνληαο κηα παξακεηξηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο, Αζήλα Πνιινί ζπγγξαθείο θαη κειεηεηέο ηζρπξίδνληαη θαη έρνπλ απνδείμεη φηη θαη ην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα είλαη επάισην ζηηο δεκνγξαθηθέο κεηαβνιέο, αθνχ ε αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ δσήο, κεηαμχ άιισλ, αλαγθάδεη ηα άηνκα λα δηαλείκνπλ ην θεθάιαην ηνπο ζε κεγαιχηεξε ρξνληθή πεξίνδν (κε ζπλέπεηα ηε κείσζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο) θαη νη εξγαδφκελνη ζα ρξεηαζηεί λα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξα θεθάιαηα (κε πεξηζζφηεξε εξγαζία ή κεγαιχηεξε απνηακίεπζε). Δπίζεο, ιφγσ ηεο κείσζεο ηεο απαζρφιεζεο πνπ ζπλνδεχεη ηελ βξαδχηεξε είζνδν ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαζψο, επίζεο, θαη ιφγσ άιισλ παξαγφλησλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ηερλνινγία θαη ηελ παγθνζκηνπνίεζε, κεηψλνληαη νη εηζθνξέο θαη

13 Σν ζύζηεκα ησλ ηξηώλ ππιώλσλ (three pillars) Σν 1994, ε Παγθφζκηα Σξάπεδα, κε ζθνπφ ηελ αλαζεψξεζε ησλ εζληθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ κε βάζε ηελ αλάπηπμε ηξηψλ ππιψλσλ, πξφηεηλε ηε κεηάβαζε απφ έλα γλήζηα αλαδηαλεκεηηθφ θαζεζηψο δεκφζηαο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ζε έλα ηξηκεξέο κνληέιν, ην νπνίν ζηεξίδεηαη αθξηβψο ζε ηξεηο ππιψλεο 11 : Ο πξώηνο ππιώλαο πεξηιακβάλεη ηα δεκφζηα ζπζηήκαηα ππνρξεσηηθήο ζπληαμηνδνηηθήο θάιπςεο πνπ απνβιέπνπλ ζηελ εμαζθάιηζε ελφο ειάρηζηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο γηα ηα άηνκα πνπ απνρσξνχλ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο. Υξεκαηνδνηείηαη απφ ηε θνξνινγία θαη έρεη αλαδηαλεκεηηθφ ραξαθηήξα. Ο δεύηεξνο ππιώλαο πεξηιακβάλεη ηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα ππνρξεσηηθήο θάιπςεο πνπ ιεηηνπξγνχλ κε βάζε ην θεθαιαηνπνηεηηθφ κνληέιν ρξεκαηνδφηεζεο θαη νξγαλψλνληαη σο απηφλνκα λνκηθά πξφζσπα ή σο ηδησηηθνί ινγαξηαζκνί απνηακίεπζεο απφ ηξάπεδεο θαη αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο. Ο ηξίηνο ππιώλαο πεξηιακβάλεη ηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα πξναηξεηηθήο θάιπςεο πνπ απεπζχλεηαη ζε άηνκα πνπ επηζπκνχλ απμεκέλε πξνζηαζία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπληαμηνδφηεζεο ηνπο. Υξεκαηνδνηνχληαη απνθιεηζηηθά απφ ηδησηηθέο εηζθνξέο θαη ζπλήζσο εμνπιίδνληαη κε ηδηαίηεξα ζεκαληηθά θίλεηξα θνξναπαιιαγψλ. Οη πξνηάζεηο ηεο Παγθφζκηαο Σξάπεδαο γηα ηνπο ηξεηο ππιψλεο εληάζζεηαη ζε έλα επξχηεξν πιάλν κεηαζρεκαηηζκνχ ηνπ δεκφζηνπ κνληέινπ θνηλσληθήο αζθάιηζεο, ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ έληαμε ζηνηρείσλ ηδησηηθήο αγνξάο ζηε ιεηηνπξγία ησλ θνξέσλ θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Ωζηφζν, ζηελ νξηνζέηεζε κεηαμχ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ παξνρή αζθαιηζηηθήο πξνζηαζίαο, παξεκβαίλεη θαη ε Δπξσπατθή λσζε, ε νπνία κε ηελ Πξάζηλε Βίβιν ηνπ 1997 αλαδχθλεηε έκκεζα ηα πιενλεθηήκαηα πξνζθπγήο ζε ζπζηήκαηα ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα, νξηνζεηψληαο παξάιιεια ηξεηο ππιψλεο ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ ζπληαμηνδφηεζεο πνπ δηαθξίλνληαη σο εμήο 12 : - Ο πξψηνο ππιψλαο πεξηιακβάλεη ηα δεκφζηα ζπζηήκαηα ππνρξεσηηθήο θάιπςεο. ζηα θεθαιαηνπνηεηηθά ζπζηήκαηα. Ωζηφζν, ζε ζρέζε κε ην δηαλεκεηηθφ ζχζηεκα, δηαθέξεη ν βαζκφο επίδξαζεο απηψλ ησλ κεηαβνιψλ. 11 Βι. World Bank, Averting the old age crisis: Policies to protect the old and promote growth, 1994, ( 12 Βι. European Commission, Supplementary Pensions in the Single Market A Green Paper, COM(97)283, (europa.eu/documents/comm/green_papers/pdf/com _en.pdf )

14 - Ο δεχηεξνο ππιψλαο πεξηιακβάλεη ηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα πνπ αλάινγα κε ηνπο εζληθνχο ζρεδηαζηέο πνιηηηθψλ ιεηηνπξγνχλ ζε ππνρξεσηηθή ή εζεινληηθή βάζε γηα ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηηο επηρεηξήζεηο. - Ο ηξίηνο ππιψλαο πεξηιακβάλεη ηα πξνζσπηθά ζπληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζρεδηάδνληαη θαη δηαρεηξίδνληαη απφ ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο αζθαιηζηηθήο αγνξάο Ο ξόινο ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο Ωο ηδησηηθνπνίεζε ιακβάλεηαη ε κεηάζεζε ελφο κέξνπο ηεο επζχλεο ζην άηνκν ή ε ζπκκεηνρή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα ζηελ νξγάλσζε ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο. ήκεξα, εμαηηίαο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα ζχγρξνλα δηαλεκεηηθά ζπζηήκαηα, ε ηδησηηθή κνξθή θνηλσληθήο θάιπςεο ησλ θηλδχλσλ αληηκεησπίδεηαη σο κηα ελ δπλάκεη πεγή εηζνδήκαηνο γηα ηνπο ειηθησκέλνπο ή κηα ελαιιαθηηθή πξφηαζε εμφδνπ απφ ηελ θξίζε ησλ ζπληάμεσλ. Οη θπβεξλήζεηο επηρεηξνχλ λα κεηαηνπίζνπλ ηηο επζχλεο ηνπο γηα θνηλσληθή πξνζηαζία ζε ηδησηηθά ζρήκαηα, ελζαξξχλνληαο ηηο παξνρέο ηδησηηθήο πξνέιεπζεο. Ζ επηδίσμε είλαη λα απνθηήζνπλ νη ηδησηηθέο ζπληάμεηο κηα ζεκαληηθή ζέζε ζην εηζφδεκα ησλ ειηθησκέλσλ, πξνθεηκέλνπ λα κελ απμεζνχλ νη δαπάλεο πξφλνηαο γηα ηνπο ειηθησκέλνπο θαη ζπγρξφλσο λα κεησζνχλ νη πηέζεηο πνπ αζθνχληαη ζηα δεκφζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα, ελφςεη ηνπ ζεκεξηλνχ (θη αθφκε κεγαιχηεξνπ ζην κέιινλ) θφζηνπο ησλ δεκνζίσλ ζπληάμεσλ. Ζ αλάπηπμε ησλ ηδησηηθψλ ζπληάμεσλ ζα είλαη κεγαιχηεξε ζην κέιινλ. Πνιινί Γηεζλείο Οηθνλνκηθνί Οξγαληζκνί ηάζζνληαη ππέξ ηεο ηδησηηθνπνίεζεο ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο (π.ρ. ε Παγθφζκηα Σξάπεδα θ.ιπ.). Δληνχηνηο, ε ππνθαηάζηαζε ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο κε ηδησηηθνπνηεκέλα κνξθψκαηα δελ ζα έιπλε κε ηε κία φια ηα ρξφληα πξνβιήκαηα. Ζ εηζβνιή ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα δελ είλαη ηθαλή λα δηαζθαιίζεη ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία θαη λα πξνζθέξεη έλα ζχζηεκα πνπ ζα εγγπάηαη ηελ αζθάιεηα ηνπ εηζνδήκαηνο θπξίσο γηα εξγαδφκελνπο κε κέζνπο θαη ρακεινχο κηζζνχο Βι. Ακίηζεο Γ., Λεμνπξηψηεο Η., Πεηξφγινπ Π., Δπαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα αζθάιηζεο θαη δεηήκαηα εξγαηηθνχ δηθαίνπ απφ ηελ ηδησηηθή νκαδηθά αζθάιηζε, Αζήλα 2004, ζ

15 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 Σα πξνβιήκαηα θαη νη πξνθιήζεηο ησλ δεκόζησλ δηαλεκεηηθώλ ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ ζηελ Δπξώπε θαη ε αλάγθε εηζαγσγήο ή θαη επέθηαζεο ηνπ δεύηεξνπ ππιώλα θνηλσληθήο αζθάιηζεο 2.1. Δηζαγσγή Σα θξαηηθά δηαλεκεηηθά ζπζηήκαηα παξνρήο ζπληάμεσλ (πξψηνο ππιψλαο), ηα νπνία απνηεινχλ ηελ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ζηηο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, βξίζθνληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα αληηκέησπα κε πνιιά πξνβιήκαηα, ηα νπνία ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηε βησζηκφηεηα ηνπο. Γεκνγξαθηθνί παξάγνληεο, ηα απνηειέζκαηα ησλ νπνίσλ ζα θαλνχλ ζην κέιινλ, έρνπλ ζπκβάιιεη, επίζεο, ζηελ πεξαηηέξσ φμπλζε ησλ πξνβιεκάησλ απηψλ. Οη θπβεξλήζεηο πνιιψλ ρσξψλ ηεο Δπξψπεο έρνπλ αξρίζεη λα αλαδεηνχλ ιχζεηο, έηζη ψζηε λα κεηξηαζηνχλ νη επηδξάζεηο απφ ηα πξνβιήκαηα ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ ζηνπο αζθαιηζκέλνπο, ζηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ θαη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Ζ εηζαγσγή θεθαιαηνπνηεηηθψλ ζηνηρείσλ ζε απηά (δεχηεξνο ππιψλαο), πξνηείλεηαη σο κηα ζεκαληηθή ιχζε παξαηάζζνληαο θάπνηα αμηνζεκείσηα πιενλεθηήκαηα Σα αίηηα ηεο παξνύζαο θαηάζηαζεο Απαζρόιεζε θαη παξαγσγηθόηεηα Ζ αλεξγία θαη, ζπλεπψο, ην ρακειφ πνζνζηφ απαζρφιεζεο απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα ζηε βησζηκφηεηα ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ. Οη ρακεινί ξπζκνί αχμεζεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο, επίζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ρακειά επίπεδα απαζρφιεζεο έρνπλ σο απνηέιεζκα λα ζπξξηθλψλεηαη ε βάζε ππνινγηζκνχ ησλ αζθαιηζηηθψλ εηζθνξψλ, ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη ε θαηαβνιή ησλ δεκφζησλ ζπληάμεσλ 14. Δίλαη γλσζηφ φηη ην θφζηνο ησλ ζπληάμεσλ πξνζδηνξίδεηαη απφ ην ιφγν ησλ αηφκσλ ζε ειηθία ζπληαμηνδφηεζεο θαη ησλ αηφκσλ εξγάζηκεο ειηθίαο. ε εθηεηακέλεο πεξηφδνπο αλεξγίαο, νη εηζθνξέο ζηα αζθαιηζηηθά ηακεία κεηψλνληαη (νη άλεξγνη δελ θαηαβάιινπλ εηζθνξέο) θαη νη δαπάλεο γηα επηδφκαηα αλεξγίαο απμάλνληαη. 14 Αθφκε θαη αλ, ιφγσ ηεο εηζαγσγήο λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ παξαγσγή, απμάλεηαη ε παξαγσγηθφηεηα ηεο εξγαζίαο, ε αχμεζε απηή, πνιιέο θνξέο, δελ κεηνπζηψλεηαη ζε αχμεζε ησλ κηζζψλ αιιά ηα θέξδε απφ ην επηπιένλ πξντφλ θαξπψλνληαη νη επηρεηξεκαηίεο θαη φρη νη εξγαδφκελνη. Γειαδή, ην κεξίδην ηεο εξγαζίαο ζην παξαγφκελν πξντφλ κεηψλεηαη

16 Σν πξφβιεκα επηδεηλψλεηαη κε ηελ πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε, γεγνλφο πνπ ζπκβαίλεη ζε πνιιέο ρψξεο. ηζη ην βάξνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ ζπζηήκαηνο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ην επσκίδνληαη ιίγνη Η δεκνγξαθηθή γήξαλζε Σν πξφβιεκα ηεο δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο απνηειεί κείδνλα παξάγνληα φμπλζεο ησλ κεηνλεθηεκάησλ ηνπ δηαλεκεηηθνχ (P.A.Y.G.) ζπζηήκαηνο. χκθσλα κε ηνλ Ο.Ο..Α. ν δείθηεο εμάξηεζεο ησλ ειηθησκέλσλ (άηνκα ειηθίαο 65+ πξνο ηνλ ελεξγά παξαγσγηθφ πιεζπζκφ) ζα δηπιαζηαζηεί κέρξη ην 2050 κε έμαξζε απηήο ηεο αλφδνπ ζηελ πεξίνδν δεκηνπξγψληαο έληνλεο πηέζεηο ζην δεκνζηνλνκηθφ πεδίν ησλ ρσξψλ 16. Οη παξάκεηξνη ηνπ φξνπ δεκνγξαθηθή γήξαλζε ζπλνςίδνληαη ζηνπο εμήο: - Σν πξνζδφθηκν δσήο απμάλεηαη Ζ ππνγελλεηηθφηεηα, επίζεο, απμάλεηαη. Ζ πηψζε ηνπ αξηζκνχ ησλ γελλήζεσλ είλαη εληνλφηεξε ζηηο αλαπηπγκέλεο νηθνλνκίεο. Οη παξαπάλσ δχν δηαζηάζεηο επηδξνχλ ζην ζηαηηθφ δηαλεκεηηθφ ζχζηεκα θαζψο: - Γεκηνπξγείηαη πξφβιεκα πξφσξεο ζπληαμηνδφηεζεο (ζε ζρέζε κε ηνλ απμεκέλν κέζν φξν ειηθίαο) ψζηε λα μεθηλάεη λσξίηεξα ηφζν ε δαπάλε ηεο ζπληαμηνδνηηθήο παξνρήο φζν θαη ε κείσζε ηεο εηζθνξάο πξνο ην δεκφζην ζπληαμηνδνηηθφ ζχζηεκα. - Οη άλζξσπνη κπαίλνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο αξγφηεξα απφ φηη ζην παξειζφλ. πλεπψο, γίλνληαη βξαδχηεξα ρξεκαηνδφηεο ηνπ αλαδηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο (αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο) ελψ παξάιιεια εληζρχνπλ ηελ αλεξγία ηξηβήο. - Ο αξηζκφο ησλ ειηθησκέλσλ ζηελ Δπξψπε πξφθεηηαη λα απμεζεί πνιχ έληνλα ζηηο δεθαεηίεο πνπ αθνινπζνχλ, ελψ ζπλερίδεηαη ε πηψζε ηεο ζλεζηκφηεηαο κεηαμχ ησλ ειηθησκέλσλ ψζηε λα δηαξθεί πεξηζζφηεξν ε ζπληαμηνδνηηθή παξνρή θαη άηνκν, εηδηθφηεξα φηαλ απηή απνηειεί δαπάλε ελφο δεκφζηνπ αλαδηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο (αξλεηηθή ρξεκαηνδνηηθή παξάκεηξνο). 15 Βι. Φηνξάθε Β., Παιάζθαο Θ., "Αζθαιηζηηθφ, Απνηακίεπζε & Αλάπηπμε: Μηα πξφηαζε νηθνλνκηθήο ινγηθήο ΗΟΒΔ 2005, ζ Βι. OECD(2001), Fiscal implications of ageing: Projections of age-related spending, ( ). 17 Ίιεο νη πξφζθαηεο κειέηεο ηνπ Ο.Ζ.Δ. ζπλεγνξνχλ γηα ηελ αχμεζε απηή ε νπνία απνηειεί επίηεπγκα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ

17 Πίνακας 2.2.2: Πξνβνιέο ηνπ ιόγνπ εμάξηεζεο ειηθησκέλσλ ζηελ ΔΔ-15 [πνζνζηηαία (%) έθθξαζε ηνπ ινγνπ ειηθηώλ 65+ /(20-64)] Χώρες Απζηξία 25,1 28,8 32,4 43,6 54,5 55,0 Βέιγην 28,1 29,4 35,6 45,8 51,3 49,7 Γαλία 24,1 27,2 33,7 39,2 44,5 44,9 Γεξκαλία 26,0 32,9 36,3 46,7 54,7 53,3 Οιιαλδία 21,9 24,6 32,6 41,5 48,1 44,9 Διιάδα 28,3 31,6 35,8 41,7 55,4 58,7 Ιζπαλία 27,1 28,9 33,1 41,7 55,7 65,7 Γαιιία 27,2 28,1 35,9 44,0 50,0 50,8 Ιξιαλδία 19,4 19,1 24,5 30,3 36,0 44,2 Ιηαιία 28,8 33,8 39,7 49,2 63,9 66,8 Λνπμεκβνύξγν 23,4 26,2 31,0 39,8 45,4 41,8 Πνξηνγαιία 25,1 26,7 30,3 35,0 43,1 48,7 Φηλιαλδία 24,5 27,5 38,9 46,9 47,4 48,1 νπεδία 29,6 31,4 37,6 42,7 46,7 46,1 Ηλ. Βαζίιεην 26,4 26,9 32,0 40,2 47,0 46,1 Δ.Δ ,7 29,8 35,1 43,8 52,4 53,4 Πεγή: Από ην θείκελν ηεο Δπηηξνπήο ηεο ΔΔ: Η κειινληηθή εμέιημε ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο από καθξνπξόζεζκε ζθνπηά: Ιθαλνπνηεηηθέο θαη βηώζηκεο ζπληάμεηο, (2003) Η νηθνλνκηθή βησζηκόηεηα ησλ ζπληαμηνδνηηθώλ ζπζηεκάησλ θαη νη ζηξεβιώζεηο ζηελ νηθνλνκία λαο άιινο ζεκαληηθφο ιφγνο πνπ επηηάζζεη ηε κεηαξξχζκηζε ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηελ Δπξψπε, ζπλδέεηαη κε ηε βησζηκφηεηα ηνπο. ε νξηζκέλεο επξσπατθέο ρψξεο, φπσο ηελ Διιάδα, ηελ Ηηαιία, ηελ Απζηξία θ.α. ηα

18 θξαηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα αληηκεησπίδνπλ κεγάια ηακεηαθά ειιείκκαηα κε απνηέιεζκα λα ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ, πξάγκα πνπ δεκηνπξγεί ζηξεβιψζεηο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε (νη θφξνη κε ηνπο νπνίνπο ρξεκαηνδνηνχληαη ηα πξνγξάκκαηα ζπληάμεσλ αζθνχλ παξελέξγεηεο ζηελ νηθνλνκία). Πίνακας 2.2.3: Πξνβνιέο ησλ δεκνζίσλ δαπαλώλ γηα ζπληάμεηο (σο πνζνζηό ηνπ ΑΔΠ, ρσξίο ηνπο θόξνπο) Χώρες Ανώτατη αύξηση Απζηξία 14,4 14,8 15,7 17,6 17,0 15,1 3,1 Βέιγην 8,7 9,0 10,4 12,5 13, ,7 Γαλία 11,3 12,7 14,0 14,7 13,9 13,2 4,5 Γεξκαλία 9,8 9,5 10,6 13,2 14,4 14,6 4,3 Οιιαλδία 8,3 9,1 11,1 13,1 14,1 13,6 6,2 Διιάδα 12,4 12,6 15,4 19,6 23,8 24,8 12,2 Ιζπαλία 9,2 9,3 10,2 12,9 16,3 17,7 8,3 Γαιιία ,1 15,0 16,0 15,8 N.A. 3,9 Ιξιαλδία 4,5 5,0 6,7 7,6 8,3 9,0 4,4 Ιηαιία 14,1 14,3 14,9 15,9 15,7 13,9 1,7 Λνπμεκβνύξγν 7,4 7,5 8,2 9,2 9,5 9,3 2,1 Πνξηνγαιία 10,8 14,8 15,7 17,6 17,0 15,1 3,1 Φηλιαλδία 10, ,0 15,7 16,0 16,0 4,7 νπεδία 8,8 9,2 10,2 10,7 10,7 10,0 1,7 Ηλ. Βαζίιεην 4,9 4,7 4,4 4,7 4,4 3,9 0,0 Πεγή: Δπηηξνπή Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο & Eurostat,

19 Η θνξνδηαθπγή θαη ε εηζθνξνδηαθπγή Ζ θνξνδηαθπγή θαη, εηδηθφηεξα, ε εηζθνξνδηαγπγή θαη ε αλαζθάιηζηε εξγαζία, νη νπνίεο ζε κεξηθέο ρψξεο (Διιάδα, Ηηαιία, Ηζπαλία, θ.ιπ.) έρνπλ πάξεη εθξεθηηθέο δηαζηάζεηο, απνηεινχλ κηα απφ ηηο θχξηεο αηηίεο ησλ κεγάισλ ειιεηκκάησλ ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηηο ρψξεο απηέο. Σα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ πνιιέο επηρεηξήζεηο, ε απνπζία ειέγρσλ, ε έιιεηςε θηλήηξσλ αζθάιηζεο θαη νη επαλαιακβαλφκελεο ξπζκίζεηο νθεηιψλ είλαη απφ ηηο βαζηθέο αηηίεο γηα ηελ έμαξζε ησλ θαηλφκελσλ απηψλ Οη πξνβιεκαηηζκνί γηα ην δηαλεκεηηθό ζύζηεκα Σα δηαλεκεηηθά ζπζηήκαηα, γεληθά, είραλ βαζηθέο δνκέο θαη παξακεηξηθέο νκνηφηεηεο φπσο ε κεζνδνινγία ηεο θαζνξηζκέλεο παξνρήο (DB), ε κνλνδηάζηαηε επνπηεία ηνπο απφ ηηο θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ, ε ρξεκαηννηθνλνκηθή ηνπο εμάξηεζε απφ ηηο εηζθνξέο ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ εξγνδνηψλ κε ζεκαληηθή ή φρη ελίζρπζε απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ, ε ειιηπήο αμηνπνίεζε ησλ εζφδσλ, ε έιιεηςε αλαινγηζηηθήο έξεπλαο γηα ην κέιινλ ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ε έιιεηςε αληαπνδνηηθφηεηαο ζηε ζρέζε εηζθνξάο θαη παξνρήο (αθνχ νη εηζθνξέο δελ πηζηψλνληαη ζε αηνκηθνχο ινγαξηαζκνχο). Απνηέιεζκα απηνχ ήηαλ ε δεκηνπξγία ειιεηκκάησλ, ν πεξηνξηζκφο ηεο εκπηζηνζχλεο ησλ θνξέσλ θαη ην αίζζεκα αδηθίαο ησλ αζθαιηζκέλσλ γηα ην ζχζηεκα. Σα ειιείκκαηα βάξπλαλ ζηαδηαθά ηνπο θξαηηθνχο πξνυπνινγηζκνχο, επηβαξχλνληαο ην δεκφζην έιιεηκκα θαη ζηε ζπλέρεηα ην δεκφζην ρξένο ησλ ρσξψλ, ελψ δεκηνχξγεζαλ πξνβιήκαηα ξεπζηφηεηαο ζηνπο αζθαιηζηηθνχο νξγαληζκνχο 19. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ηελ εμειηζζφκελε δεκνγξαθηθή αληζνξξνπία πνπ επηδεηλψλεηαη ηφζν ζηελ Δπξψπε φζν θαη ζε άιιεο θπξίσο αλεπηπγκέλεο νηθνλνκίεο, θαη πνπ πξνβιέπεηαη λα επηδεηλσζεί ζην άκεζν κέιινλ, ην δηαλεκεηηθφ ζχζηεκα δελ θξίλεηαη βηψζηκν αθνχ ζηεξίδεηαη θαηά θχξην ιφγσ ζην πιήζνο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ εηζθέξνπλ δειαδή ζην απαζρνινχκελν ηκήκα ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ θαη κάιηζηα ζην εληαγκέλν ζην ζχζηεκα ησλ εηζθνξψλ. Δίλαη ζαθέο φηη ε δεκνγξαθηθή γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ θιφληζε δξακαηηθά ηα ζεκέιηα ηνπ αλαδηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαζψο νη ζπληαμηνχρνη πνπ αμηψλνπλ θαη δηθαηνχληαη ζεζκηθά ηε ζχληαμε ηνπο νινέλα θαη 18 Βι. Υξεζηίδεο Γ., «Ηδνχ νη πιεγέο ηνπ αζθαιηζηηθνχ», εθ. ΜΑΚΔΓΟΝΗΑ Βι. Φηνξάθε Β., Παιάζθαο, φ.π

20 απμάλνληαη ιφγσ ηνπ πςειφηεξνπ πνζνζηνχ ηνπο ζην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ελψ ν πιεζπζκφο ησλ λέσλ πεξηνξίδεηαη ζε κηα αληίζηξνθε ζρέζε κε ηα παξαπάλσ. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο ππάξρεη, ήδε, ζνβαξφο πξνβιεκαηηζκφο γηα ην κέιινλ ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηελ Δπξψπε θαη έρεη αξρίζεη εθηελήο ζπδήηεζε γηα ηελ εμεχξεζε βηψζηκσλ ιχζεσλ. αλ κηα απφ απηέο ηηο ιχζεηο έρεη πξνηαζεί ε εηζαγσγή ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ θεθαιαηνπνηεηηθνχ (funded) ζπζηήκαηνο ζηα ζπληαμηνδνηηθά ηνπο ζρήκαηα Σα πιενλεθηήκαηα από ηελ εηζαγσγή ηνπ θεθαιαηνπνηεηηθνύ ζπζηήκαηνο H ζπδήηεζε γηα ηελ εηζαγσγή θεθαιαηνπνηεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα ησλ ρσξψλ ηεο Δπξψπεο, είηε κε ηελ κεξηθή ή νιηθή αληηθαηάζηαζε ησλ αλαδηαλεκεηηθψλ (P.A.Y.G.) ζπζηεκάησλ ηνπ πξψηνπ ππιψλα κε θεθαιαηνπνηεηηθά 20 είηε κε ηελ εηζαγσγή ησλ επαγγεικαηηθψλ ζρεκάησλ ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα ζηα ζπζηήκαηα ηνπο, ζηεξίδεηαη ζε αξθεηά επηρεηξήκαηα: Δπεηδή ην θεθαιαηνπνηεηηθφ (funded) ζχζηεκα ζηεξίδεηαη ζηελ εθνχζηα απνηακίεπζε, δελ βιάπηεη ηελ αλάπηπμε 21 θαη ηελ απαζρφιεζε θαη φρη κφλν δελ δεκηνπξγεί ζηξεβιψζεηο ζηελ νηθνλνκία, αιιά αληίζεηα δηεπξχλεη ηελ παξαγσγηθή ηεο βάζε κε ηελ αχμεζε ησλ επελδχζεσλ θαη ζπλαθφινπζα ηεο απαζρφιεζεο. Δπίζεο, δελ δεκηνπξγεί θίλεηξα γηα πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε θαη ν αληίθηππνο ησλ δεκνγξαθηθψλ κεηαβνιψλ είλαη κηθξφηεξνο 22. Δπηπξφζζεηα, κέζσ ηεο δηαηήξεζεο ησλ απνζεκαηηθψλ, είλαη δπλαηή ε εμαζθάιηζε ηεο θαηαβνιήο ησλ παξνρψλ ζηνπο αζθαιηζκέλνπο αλεμάξηεηα απφ ηελ νηθνλνκηθή ζπγθπξία θαη ηε θάζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ. Ζ εηζαγσγή ηνπ θεθαιαηνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο απμάλεη ηελ αζθαιηζηηθή δηθαηνζχλε 23 ηνπ ζπληαμηνδνηηθνχ ζπζηήκαηνο, ιακβάλνληαο ππφςε κηα πην ηζρπξή 20 Οη πην αθξαίνη νπαδνί ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ θαινχλ ζηελ πιήξε απνθαηάζηαζε ηνπ αλαδηαλεκεηηθνχ απφ ην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα. Πξσηνπφξνο ησλ αιιαγψλ ήηαλ ε Υηιή πνπ ην 1981 ππνθαηέζηεζε πιήξσο ην δηαλεκεηηθφ ππέξ ελφο ζχγρξνλνπ θεθαιαηνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο φπνπ νη εξγαδφκελνη θαηέρνπλ αηνκηθνχο απνηακηεπηηθνχο ινγαξηαζκνχο. Σν παξάδεηγκα ηεο Υηιήο έρνπλ αθνινπζήζεη ή αθνινπζνχλ θαη θάπνηεο ρψξεο ηεο θεληξηθήο θαη αλαηνιηθήο Δπξψπεο κε ξηδνζπαζηηθέο κεηαξξπζκίζεηο πξνο ην πιήξεο θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα (νπεδία, Ηηαιία, Πνισλία, Λεηνλία, Οπγγαξία, Δζζνλία). 21 Βι. Βεληέξεο Γ., Παπαζενδψξνπ Υ., Ζ Κνηλσληθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα, Πξνθιήζεηο θαη Πξννπηηθέο, Αζήλα 2003, ζ Βι. Πξνβφπνπινο Γ., Καπφπνπινο Π., Σν Γίιιεκα ησλ Γελεψλ: ρεδηάδνληαο κηα παξακεηξηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ αζθαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο, Αζήλα Γελ ηζρχεη απαξαίηεηα ην ίδην θαη γηα ηελ θνηλσληθή δηθαηνζχλε. λα απφ ηα κεηνλεθηήκαηα ησλ θεθαιαηνπνηεηηθψλ ζπζηεκάησλ είλαη φηη δελ εμππεξεηνχλ, ζρεδφλ, θακία αμία ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο θαη ηεο αλαδηαλνκήο ηνπ πινχηνπ. ρνληαο ηηο βάζεηο ηνπο ζηελ ηδησηηθή αζθάιηζε δελ κπνξεί λα έρνπλ πξνλνηαθφ ραξαθηήξα: ν ζθνπφο ηνπο είλαη θεξδνζθνπηθφο, ε θηινζνθία ηνπο απηή ελφο ρξεκαηνπηζησηηθνχ νξγαληζκνχ θαη νπδεκία ζρέζε έρνπλ κε ηελ θνηλσληθή αιιειεγχε

21 ζχλδεζε ησλ παξνρψλ κε ηηο εηζθνξέο απφ φηη ζην P.A.Y.G., ελψ νη αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο αληηκεησπίδνληαη πεξηζζφηεξν σο απνηακίεπζε παξά ζαλ αλαγθαζηηθή θνξνινγία. Ωο εθ ηνχηνπ, ε ρξεκαηνδφηεζε ζηα θεθαιαηνπνηεηηθά ζρήκαηα είλαη πηζαλφ λα κεηψζεη ηηο ζηξεβιψζεηο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ζηηο ρξεκαηννηθνλνκηθέο αγνξέο θαη λα επηδξάζεη επεξγεηηθά ζηελ απνηακίεπζε. Ζ ρξεκαηνδφηεζε πεξαηηέξσ είλαη πηζαλφ λα πεξηνξίζεη ηνλ νηθνλνκηθφ αληίθηππν ηεο δεκνγξαθηθήο γήξαλζεο, κε ηελ παξαθίλεζε θαζελφο ζηε ζπκκεηνρή ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη ελδερνκέλσο λα απμήζεη ηε ζπλνιηθή απνηακίεπζε απμάλνληαο θαηά ζπλέπεηα ην απφζεκα ηνπ ζηαζεξνχ θεθαιαίνπ θαη ηεο παξαγσγήο, απφ ηα νπνία πξφθεηηαη λα πιεξσζνχλ νη κειινληηθέο ζπληάμεηο. Αθφκα θαη αλ ε απνηακίεπζε παξακέλεη ζηαζεξή, ε δνκή ηεο είλαη πηζαλφ λα κεηαηνπηζηεί ζε πεξηζζφηεξν καθξνπξφζεζκνπο επελδπηηθνχο ηίηινπο, φπσο νη κεηνρέο, ψζηε λα επλνεζνχλ νη παξαγσγηθέο επελδχζεηο θαζψο επίζεο θαη λα εληζρπζεί ε αλάπηπμε ησλ θχξησλ αγνξψλ θαη σο εθ ηνχηνπ λα πξνσζεζεί ε απνδνηηθφηεξε θαηαλνκή ησλ πφξσλ 24. ηζη, ηα πξνβιήκαηα ηνπ δηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πιενλεθηήκαηα, θαη ηα ιηγφηεξα πξνβιήκαηα πνπ πξνθαιεί ην θεθαιαηνπνηεηηθφ, έρεη νδεγήζεη ζε κηα ηάζε εηζαγσγήο ζπζηεκάησλ ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα (επαγγεικαηηθά Σακεία) ζηα ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα πνιιψλ επξσπατθψλ ρσξψλ πκπέξαζκα Οη ππνζηεξηθηέο ησλ ηδησηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζρεκάησλ θαη ηνπ ππισληθνχ κνληέινπ πιεζαίλνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα θαζψο δηαπηζηψλνπλ φηη ην θεθαιαηνπνηεηηθφ (funded) ζχζηεκα ππεξέρεη, ζαθψο, ηνπ δηαλεκεηηθνχ (P.A.Y.G.) ζπζηήκαηνο, ην νπνίν δελ θξίλεηαη, πηα, βηψζηκν. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ θαίλεηαη φηη δηαζέηεη ην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα θαίλνληαη ειθπζηηθά. Ζ δηείζδπζε ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα γίλεηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, θπξίσο, κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ησλ επαγγεικαηηθψλ Σακείσλ, ηα νπνία ιεηηνπξγνχλ κε βάζε ην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα θαη ζα απνηειέζνπλ, φπσο θαίλεηαη, ηελ θαίξηα ιχζε ελφςεη ηνπ θηλδχλνπ ηεο κείσζεο ησλ πνζνζηψλ αλαπιήξσζεο ησλ ζπληαμηνχρσλ, αλ βαζίδνληαη απνθιεηζηηθά ζηελ θχξηα δεκφζηα ζχληαμε, ε νπνία ζπξξηθλψλεηαη, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, εμαηηίαο ησλ αδπλακηψλ ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ δηαλεκεηηθνχ ζπζηήκαηνο. 24 Βι. Αgeing Questionnaire, Retirement incentives and Labour Supply, Platon Tinios, OECD 2000, (

22 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Η εηζαγσγή ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζηα επξσπατθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα 3.1. Δηζαγσγή Οη ζηξαηεγηθέο ζπληαμηνδνηηθήο κεηαξξχζκηζεο ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ζηνρεχνπλ ζηελ πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ ηδησηηθψλ ζρεκάησλ ζπληαμηνδφηεζεο γηα λα δηαηεξεζεί ε γεληθή επάξθεηα ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζε έλα πιαίζην κείσζεο ησλ πνζνζηψλ αλαπιήξσζεο απφ ηα δεκφζηα ζρήκαηα ηνπ πξψηνπ ππιψλα. Πξάγκαηη, ηα πνζνζηά αλαπιήξσζεο απφ ηα ζρήκαηα ηνπ πξψηνπ ππιψλα πξνβιέπεηαη φηη ζα κεησζνχλ, ζην κέιινλ, ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο. Γηα λα απνηξαπεί κηα πηψζε ζην ζρεηηθφ βηνηηθφ επίπεδν ησλ ζπληαμηνχρσλ, αλακέλεηαη κηα αχμεζε ηεο ηδησηηθήο ζπληαμηνδνηηθήο παξνρήο ζε πνιιέο ρψξεο. Γηάθνξεο ρψξεο, επνκέλσο, αθνινπζνχλ πνιηηηθέο γηα λα απμήζνπλ ην θεθαιαηνπνηεηηθφ κέξνο ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ. Σα επαγγεικαηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζρήκαηα απνηεινχλ, ήδε, ζε αξθεηέο ρψξεο, κηα δεχηεξε πεγή εηζνδήκαηνο κεηά ηε ζπληαμηνδφηεζε Ο ελλνηνινγηθόο πξνζδηνξηζκόο ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο. χκθσλα κε ην άξζξν 6 ηεο νδεγίαο 2003/41/ΔΚ ηεο ΔΔ «σο Ήδξπκα Δπαγγεικαηηθψλ πληαμηνδνηηθψλ Παξνρψλ λνείηαη: ην ίδξπκα ην νπνίν ιεηηνπξγεί, αλεμαξηήησο ηεο λνκηθήο ηνπ κνξθήο, ζε θεθαιαηνπνηεηηθή βάζε θαη ηδξχεηαη μερσξηζηά απφ νπνηαδήπνηε ρξεκαηνδνηνχζα επηρείξεζε ή επαγγεικαηηθή έλσζε, κε ζηφρν λα ρνξεγεί ζπληαμηνδνηηθέο παξνρέο ζην πιαίζην κηαο επαγγεικαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε βάζε ζπκθσλία ή ζχκβαζε ε νπνία έρεη ζπλαθζεί: α) κεκνλσκέλα ή ζπιινγηθά κεηαμχ εξγνδφηε (ψλ) ή ησλ αληίζηνηρσλ εθπξνζψπσλ ηνπο ή β) κε ειεχζεξνπο επαγγεικαηίεο, θαηά ηε λνκνζεζία ηνπ θξάηνπο κέινπο ππνδνρήο θαη ην νπνίν αλαπηχζζεη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηνλ αλσηέξσ ζηφρν». ηελ ίδηα ξχζκηζε δηεπθξηλίδεηαη φηη: «πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιχλεηαη ε νηθνλνκηθή αζθάιεηα θαηά ηε ζχληαμε, νη παξνρέο απηέο ιακβάλνπλ ζπλήζσο ηε κνξθή πιεξσκψλ

23 εθ φξνπ δσήο. Δίλαη, σζηφζν, δπλαηφ λα θαηαβιεζνχλ πιεξσκέο γηα πξνζσξηλφ ρξνληθφ δηάζηεκα ή σο εθάπαμ πνζφλ» 25. Απφ άπνςε πεξηερνκέλνπ ν νξηζκφο πεξηιακβάλεη ηξία είδε ζπληαμηνδνηηθψλ πξνγξακκάησλ: 1) Οκαδηθά ζπκβφιαηα ηδησηηθψλ αζθαιηζηηθψλ εηαηξηψλ δσήο. 2) πληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα πνπ νξγαλψλνληαη εληφο ηεο εξγνδφηξηαο εηαηξίαο κε εζσηεξηθή ρξεκαηνδφηεζε. 3) πληαμηνδνηηθά πξνγξάκκαηα πνπ νξγαλψλνληαη εληφο ηεο εξγνδφηξηαο εηαηξίαο κέζσ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ηδξπκάησλ (π.ρ. επελδπηηθψλ ηακείσλ) πνπ ζα εηζπξάηηνπλ ηηο εηζθνξέο εξγνδφηε εξγαδφκελνπ, ζα ηηο επελδχνπλ θαη ζα θαηαβάιινπλ ηηο παξνρέο. Απφ ηνλ ελλνηνινγηθφ νξηζκφ ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζπκπεξαίλεηαη φηη ηα επαγγεικαηηθά ηακεία δελ κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε αιιά απνηεινχλ εηδηθφηεξε κνξθή ηεο ηδησηηθήο αζθάιηζεο, θαη απηφ δηφηη: ζε αληίζεζε κε φηη ηζρχεη ζηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, ζηελ πεξίπησζε ηεο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο δελ θαζηεξψλεηαη νπνηαδήπνηε ζρέζε κεηαμχ παξνρήο θαη αλάγθεο θαη ε ζπκκεηνρή ζε απηή είλαη πξναηξεηηθή. Δπίζεο, ην θξάηνο δελ ζπκκεηέρεη ζηε δηαδηθαζία ίδξπζεο, νξγάλσζεο, ιεηηνπξγίαο δηαρείξηζεο, ρξεκαηνδφηεζεο θαη δηνίθεζεο ησλ επαγγεικαηηθψλ ηακείσλ αιιά κφλν ζηελ επνπηεία ηνπο γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ηνπο θαη ηε θεξέγγπα δηαρείξηζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπο κε ζθνπφ λα πξνζηαηεχζεη ηα δηθαηψκαηα ησλ κειψλ ηνπο 26. Ο δεχηεξνο ππιψλαο (επαγγεικαηηθή αζθάιηζε) ζηελ πιεηνςεθία ησλ ρσξψλ ηεο Δπξψπεο είλαη επηθνπξηθφο θαη απνηειείηαη απφ ηακεία ζπληάμεσλ, πνπ πξνζθέξνπλ ζπληάμεηο είηε κε βάζε ηηο εηζθνξέο (defined contribution) είηε κε βάζε ην κηζζφ ησλ εξγαδνκέλσλ (defined benefit). Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ Tακείσλ ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα είλαη: 25 Βι. Δπίζεκε Δθεκεξίδα ηεο Δπξσπατθήο λσζεο, «ΟΓΖΓΗΑ 2003/41/ΔΚ ΣΟΤ ΔΤΡΩΠΑΪΚΟΤ ΚΟΗΝΟΒΟΤΛΗΟΤ ΚΑΗ ΣΟΤ ΤΜΒΟΤΛΗΟΤ», Βξπμέιιεο χκθσλα κε ην άξζξν 6 ηεο Οδεγίαο ζηελ έλλνηα ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ παξνρψλ πεξηιακβάλνληαη: «νη παξνρέο ππφ κνξθή πιεξσκψλ πνπ θαηαβάιινληαη είηε εθ φξνπ δσήο είηε γηα πξνζσξηλφ ρξνληθφ δηάζηεκα ή σο εθάπαμ πνζφ πνπ θαηαβάιινληαη κε γλψκνλα ή αλακέλνληαο ηε ζπληαμηνδφηεζε ή εθφζνλ είλαη ζπκπιεξσκαηηθέο ησλ ελ ιφγσ ζπληαμηνδνηηθψλ παξνρψλ θαη παξέρνληαη επηθνπξηθά ππφ κνξθή πιεξσκψλ ζε πεξίπησζε ζαλάηνπ, αλαπεξίαο ή παχζεο ηεο απαζρφιεζεο ή ππφ κνξθήλ θαηαβνιήο εληζρχζεσλ ή παξνρήο ππεξεζηψλ ζε πεξίπησζε αζζέλεηαο, έλδεηαο ή ζαλάηνπ». Οη Αζθαιηζηηθνί θίλδπλνη δηαθέξνπλ αηζζεηά απφ ην έλα θξάηνο κέινο ζην άιιν. 26 Βι. Ακίηζεο Γ., Λεμνπξηψηεο Η., Πεηξφγινπ Π, φ.π., ζ. 66,

24 α) Ζ ζχλδεζε ηνπο κε ηελ άζθεζε επαγγέικαηνο (θιαδηθά ηακεία) ή κε κηζζσηή εξγαζία ζε ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε (εηαηξηθά ηακεία). β) Ζ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπο γίλεηαη απφ λνκηθά πξφζσπα ηδησηηθνχ δηθαίνπ ελψ ζπλήζσο ην θξάηνο δελ εγγπάηαη ηελ παξεξρνκέλε ζχληαμε. γ) Βαζίδνληαη ζην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα κε ηελ έλλνηα φηη νη εηζθνξέο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ επελδχνληαη ζηηο αγνξέο ρξήκαηνο θαη θεθαιαίσλ κε ζθνπφ ηε ρξεκαηνδφηεζε κειινληηθψλ ζπληάμεσλ θαη φρη ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ ήδε ππαξρφλησλ ζπληαμηνχρσλ δ) Οη εηζθνξέο ζε απηά ζρεηίδεηαη κε ην εηζφδεκα ηνπ εξγαδνκέλνπ θαη πξνέξρνληαη απφ ηνπο εξγνδφηεο θαη απφ ηνπο εξγαδνκέλνπο. 27. Σα Ηδξχκαηα Δπαγγεικαηηθψλ πληαμηνδνηηθψλ Παξνρψλ κπνξνχλ λα ιεηηνπξγνχλ θαη ζε δηαζπλνξηαθή βάζε Η λνκηθή θύζε ησλ Σακείσλ επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο. Σα ηακεία επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο απνηεινχλ ηδηαίηεξε θαηεγνξία ηδξπκάησλ θαη: - Αλεμαξηήησο ηεο λνκηθήο ηνπο κνξθήο, είλαη κε θεξδνζθνπηθά ηδξχκαηα, ηα νπνία ηδξχνληαη κε βάζε ηελ επαγγεικαηηθή απαζρφιεζε. - Ζ ζπκκεηνρή θαη ε ππαγσγή ζε απηά είλαη πξναηξεηηθή. - Γελ δηαθξίλνπλ σο πξνο ηελ ππαγσγή ησλ αζθαιηζκέλσλ (πξνζσπηθά ραξαθηεξηζηηθά). - Υξεκαηνδνηνχληαη θαη απφ ηνπο εξγαδφκελνπο θαη απφ ηνπο εξγνδφηεο. - Αθνινπζνχλ ην θεθαιαηνπνηεηηθφ ζχζηεκα σο ζχζηεκα ρξεκαηνδφηεζεο ησλ ζπληάμεσλ ηνπο. - ηε δηνίθεζε ηνπο ζπκκεηέρνπλ θαη νη εξγνδφηεο εθφζνλ ρξεκαηνδνηνχλ ην ηακείν. 27 Βι. Σεζζαξνκάηεο Ν., Φξάγθνο N., Δπαγγεικαηηθά Σακεία. Γηεζλήο εκπεηξία θαη πξννπηηθέο γηα ηελ Διιάδα, Αζήλα 2004, ζ χκθσλα κε ηελ Οδεγία 2003/41/4ΔΔ, ηα ηδξχκαηα παξνρήο επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζα πξέπεη λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζε άιια θξάηε κέιε. Θα πξέπεη λα ηνπο επηηξέπεηαη λα δέρνληαη ρξεκαηνδφηεζε απφ ρξεκαηνδνηνχζεο επηρεηξήζεηο εγθαηεζηεκέλεο ζε άιια θξάηε κέιε θαη λα δηαρεηξίδνληαη ζπζηήκαηα ζπληαμηνδφηεζεο κε κέιε ζε πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θξάηε κέιε. Απηφ ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ηα ελ ιφγσ ηδξχκαηα ζε ζεκαληηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο, ζηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ θιάδνπ ζηελ Κνηλφηεηα θαη ζηε δηεπθφιπλζε ηεο θηλεηηθφηεηαο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Δληνχηνηο, απηφ πξνυπνζέηεη ηελ ακνηβαία αλαγλψξηζε ησλ επνπηηθψλ πξνηχπσλ

25 - Ζ αζθαιηζηηθή ηνπνζέηεζε ξπζκίδεηαη απφ ην λφκν σο πξνο ηα αλψηαηα φξηα αλά θαηεγνξία επελδχζεσο. - Ζ ηήξεζε ησλ απνζεκαηηθψλ είλαη ππνρξεσηηθή θαη πξέπεη λα θαιχπηνπλ ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ ηακείνπ. - Τπφθεηληαη ζηελ επνπηεία ηνπ θξάηνπο σο πξνο ηε λνκηκφηεηα, θεξεγγπφηεηα θαη πξνζηαζία ησλ ζπκθεξφλησλ ησλ αζθαιηζκέλσλ. - Τπάγνληαη ζηνλ έιεγρν Δζληθήο Αλαινγηζηηθήο Αξρήο σο πξνο ηελ νηθνλνκηθή ιεηηνπξγία θαη βησζηκφηεηα ζε ζρέζε κε ην πξφγξακκα παξνρψλ θαη επελδχζεσλ - Δμαζθαιίδνληαη απφ ην λφκν βαζηθά δηθαηψκαηα ησλ αζθαιηζκέλσλ, φπσο ε ελεκέξσζε, ε ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θ.α. Σν ζεζκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ ηακείσλ επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο δελ πεξηνξίδεηαη ζηηο γλσζηέο κνξθέο λνκηθψλ πξνζψπσλ ηδησηηθνχ δηθαίνπ. Δπηηξέπεη εμαηξεηηθά επέιηθηεο ιχζεηο, δηφηη ν λφκνο θαζνξίδεη πνην είλαη ην ειάρηζην πεξηερφκελν ηνπ θαηαζηαηηθνχ, αθήλεη φκσο πνιιέο επηινγέο ζηνπο ηδξπηέο. Ζ πξφζεζε ήηαλ λα δεκηνπξγεζεί έλα πβξηδηθφ λνκηθφ πξφζσπν πνπ ζα ζπλδπάδεη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ηδησηηθήο θαη ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο Η επαγγεικαηηθή αζθάιηζε ζηα πιαίζηα ηεο θνηλήο αγνξάο θαη νη παξεκβάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Σν επξσπατθφ θνηλσληθφ κνληέιν, φπσο έρεη εμειηρζεί θαη κεηαζρεκαηηζηεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε επίπεδν ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δπξσπατθήο λσζεο, πξνσζεί ηελ θάιπςε ησλ θηλδχλσλ γηα ηα άηνκα πνπ απνρσξνχλ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο κέζσ ησλ γλσζηψλ ηξηψλ ππιψλσλ αζθάιηζεο. Ζ Δπξσπατθή λσζε ελδηαθέξεηαη γηα ηε ζπκπιεξσκαηηθή αζθάιηζε θαη εηδηθφηεξα γηα ην πψο ηα επαγγεικαηηθά ηακεία ζα εθκεηαιιεπζνχλ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο εληαίαο αγνξάο ησλ θεθαιαίσλ θαη ηνπ εληαίνπ λνκίζκαηνο, ψζηε λα κεγηζηνπνηεζεί ε απφδνζε ησλ πεξηνπζηαθψλ ηνπο ζηνηρείσλ θαη λα ρξεκαηνδνηεζνχλ νη απμαλφκελεο ζπλερψο, εμαηηίαο ησλ δπζκελψλ δεκνγξαθηθψλ θαη άιισλ δεδνκέλσλ, παξνρέο 30. Δπίζεο, 29 Βι. Ακίηζεο Γ., Λεμνπξηψηεο Η., Πεηξφγινπ Π., φ.π., ζ H Αλαθνίλσζε ηεο 11 εο Οθησβξίνπ 2000 ηεο Δπηηξνπήο «Δπαξθείο θαη Βηψζηκεο πληάμεηο», ε νπνία παξνπζηάδεη ηηο θνηλέο πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα εζληθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα ηνπ πξψηνπ θαη ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα, πξνηείλνληαο ζηα Κξάηε Μέιε δέθα αξρέο-κε ηε κνξθή θαηεπζπληήξησλ νδεγηψλ-γηα ηελ αλακφξθσζε ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηνπο ζπζηεκάησλ. 2.Ζ Αλαθνίλσζε ηεο 19 εο Απξηιίνπ 2001 ηεο Δπηηξνπήο «Πεξηνξηζκφο ησλ θνξνινγηθψλ εκπνδίσλ ζηε δηαζπλνξηαθή παξνρή ζπκπιεξσκαηηθψλ ζπληάμεσλ», ε νπνία επηδηψθεη ην ζπληνληζκφ ησλ

26 ελδηαθέξεηαη γηα ην πψο ζα εμαζθαιηζζεί ν ζπλππνινγηζκφο ηνπ ρξφλνπ επαγγεικαηηθήο αζθάιηζεο ζηα πξφζσπα πνπ δηαθηλνχληαη ζηελ Δπξσπατθή λσζε. Γηα λα πεηχρνπλ νη παξαπάλσ ζηφρνη απαηηείηαη λα εμαζθαιίδεηαη ε βησζηκφηεηα 31 θαη θεξεγγπφηεηα ησλ επαγγεικαηηθψλ ηακείσλ αζθάιηζεο, ε δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηνπ εληαίνπ λνκίζκαηνο θαη ηεο ειεπζεξίαο θηλήζεσο θαη ππεξεζηψλ 32. Δπεηδή ε αλάπηπμε ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηακείσλ ζπλδέεηαη κε ζέκαηα ίδξπζεο, νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ ηακείσλ ζε εζληθφ επίπεδν, θαζψο θαη κε ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζθαιηζκέλσλ ζε πεξίπησζε κεηαθίλεζεο ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηεο Κνηλφηεηαο, ηα φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο λσζεο πξνβαίλνπλ ζε παξεκβάζεηο ξπζκηζηηθνχ ραξαθηήξα, νη νπνίεο εληάζζνληαη απφ ζεζκηθή άπνςε ζην επξχηεξν πιαίζην ελίζρπζεο ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο λσζεο ζε ζέκαηα αζθαιηζηηθήο πξνζηαζίαο Οη ζεκαληηθφηεξεο παξεκβάζεηο ηεο Κνηλφηεηαο πνπ ήδε εθαξκφδνληαη απφ ηα φξγαλα ηεο ΔΔ θαη ηα Κξάηε Μέιε ζην πιαίζην ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα εληάζζνληαη ζην επξχηεξν πιέγκα ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο γηα ηελ θαηνρχξσζε ησλ ειεπζεξηψλ ηεο δηαθίλεζεο ηνπ θεθαιαίνπ θαη ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ. Δδψ ζπλαληάκε ηηο εμήο δεζκεπηηθέο Οδεγίεο 35 : 1. Οδεγία 98/49 ΔΔ ηεο «γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληάμεσλ, πνπ επηηξέπεη ηελ παξακνλή δηαθηλνχκελσλ εξγαδνκέλσλ ζηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα ηνπ θξάηνπο πξνέιεπζεο ηνπο», ε νπνία επηδηψθεη δηαζπλνξηαθψλ ξπζκίζεσλ γηα ηα επαγγεικαηηθά ηακεία, θαιψληαο ηα Κξάηε Μέιε λα ακβιχλνπλ ηα πεξηνξηζηηθά θνξνινγηθά κέηξα γηα ηα ζπληαμηνδνηηθά δηθαηψκαηα (θνξνιφγεζε ησλ εηζθνξψλ, ησλ απνδφζεσλ θαη ησλ παξνρψλ πνπ ρνξεγνχληαη απφ επαγγεικαηηθά ηακεία), εμαζθαιίδνληαο παξάιιεια ηε καθξννηθνλνκηθή ηζνξξνπία ησλ θνξέσλ πνπ ζπζηήλνπλ ηα ηακεία. 3.Ζ Αλαθνίλσζε ηνπ Μαξηίνπ 2002 ηεο Δπηηξνπήο «Μεηαθνξά ησλ δηθαησκάησλ απφ επαγγεικαηηθά ζπληαμηνδνηηθά ζπζηήκαηα», ε νπνία εληάζζεηαη ζην επξχηεξν ρέδην Γξάζεο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηα πξνζφληα θαη ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε (Action Plan for Skills and Mobility), πνπ ελζσκαηψζεθε ζηελ Αλαθνίλσζε ηεο 8 εο Φεβξνπαξίνπ 2002 (COM(2002)72). Οπζηαζηηθά εγθαηληάδεηαη κηα δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο κεηαμχ ησλ νξγάλσλ ηεο Δπξσπατθήο λσζεο θαη ησλ Κνηλσληθψλ Δηαίξσλ γηα ηελ ζεζκηθή θαηνρχξσζε ησλ δξάζεσλ ηεο Δπηηξνπήο ζε ζρέζε κε ηε κεηαθνξά ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ δηθαησκάησλ πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπκκεηνρή δηαθηλνπκέλσλ εξγαδνκέλσλ ζε επαγγεικαηηθά ηακεία ηνπ δεχηεξνπ ππιψλα. 31 Ζ βησζηκφηεηα ησλ επαγγεικαηηθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηελ Δπξσπατθή Πεξηθέξεηα απνηειεί ηδηαίηεξν πεδίν ειέγρνπ απφ ηα φξγαλα ηεο ΔΔ ζην πιαίζην εθαξκνγήο ηεο Αλνηρηήο Μεζφδνπ πληνληζκνχ γηα ηηο ζπληάμεηο. Αλάκεζα ζηηο έληεθα πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ αλακφξθσζε ησλ εζληθψλ ζπληαμηνδνηηθψλ ζπζηεκάησλ πεξηιακβάλεηαη θαη ν ζηφρνο 8 γηα ηελ επάξθεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή βησζηκφηεηα ησλ ηακείσλ ηνπ 2 νπ ππιψλα. Ο ζηφρνο απηφο αθνξά ηελ εμαζθάιηζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ζπληαμηνδνηηθψλ ηακείσλ ψζηε λα ρνξεγνχλ παξνρέο ζηα κέιε ηνπο κε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηα. 32 Γεληθή Γξακκαηεία Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, ( 33 Βι. Κξεκαιήο Κ., Γηεζλέο θαη Δπξσπατθφ δίθαην θνηλσληθήο αζθάιηζεο, Αζήλα European Commission, Communication Towards a single market for supplementary pensions, COM(99)134 Final, ( ) 35 Βιέπε Παξάξηεκα