Aναδιάρθρωση και εξορθολογισµός της ύλης

Transcript

1 Aναδιάρθρωση και εξορθολογισµός της ύλης ΙΣΤΟΡΙΑ Α και Β τάξη ΛΥΚΕΙΟΥ (ηµερήσιου και εσπερινού)

2 Περιορισµοί του εγχειρήµατος το ισχύον Πρόγραµµα Σπουδών, το σύστηµα αξιολόγησης τα σχολικά εγχειρίδια.

3 Στόχοι του εγχειρήµατος: να αποφευχθεί ο κατακερµατισµός των υπό µελέτη φαινοµένων, να αποφευχθούν οι συνεχείς επαναλήψεις ανάµεσα στις διάφορες σχολικές βαθµίδες και η στεγανοποίηση των γνώσεων, να αποφευχθεί η στείρα αποµνηµόνευση, να διατεθεί διδακτικός χρόνος σε ενεργητικούς τρόπους µάθησης (π.χ. διερεύνηση, κριτικός σχολιασµός των πηγών) να οργανωθεί η διδασκαλία των ενοτήτων κάτω από κοινούς άξονες, ώστε να αναδεικνύονται τα προς µελέτη φαινόµενα και να δοθεί η ευκαιρία στους µαθητές/τριες να εµβαθύνουν στη µελέτη και κατανόηση ιστορικών φαινοµένων.

4 Πώς παρουσιάζεται η ύλη; Η ύλη παρουσιάζεται βασικά µε δύο τρόπους : Α) Αναλυτική παρουσίαση και Β) Συνοπτική παρουσίαση ή απλή αναφορά. Τα φαινόµενα που παρουσιάζονται µε αναλυτικό τρόπο (αναλυτική παρουσίαση) αποτελούν την εξεταστέα ύλη του µαθήµατος, ενώ τα φαινόµενα που παρουσιάζονται µε συνοπτικό τρόπο (συνοπτική παρουσίαση ή απλή αναφορά) δεν εξετάζονται. Ακολουθούν π.χ.

5 Αναλυτική παρουσίαση:η ίδρυση της Ρώµης και η οργάνωση της, σ , Η συγκρότηση της ρωµαϊκής πολιτείας Res publica, σ Υποστηρικτικό υλικό: -[Οι επτά λόφοι της Ρώμης]: [για την κατάργηση του θεσμού της βασιλείας], Πλούταρχος, Αίτια Ρωμαϊκά, 63, ΙΜΕ: -«Kοινωνικές σχέσεις και πατρωνεία», ΙΜΕ: -Πηγή, [ένταξη στην τάξη των πατρικίων ενός πλούσιου Σαβίνου, του Αττιου Κλαύσου, γενάρχη των Κλαυδίων, που μετανάστευσε στη Ρώμη με όλο το γένος του, 5000 οικογένειες], Πλούταρχος, Ποπλικόλας, ΚΑ : - πηγές σχολικού βιβλίου. Προτεινόμενες δραστηριότητες: 1. Ασκηση/δραστηριότητα 3, σ.182 του βιβλίου. 2. Πατρωνεία και πελατειακές σχέσεις στην αρχαία Ρώμη. Επιβίωση των όρων και σημασία τους. 3. Σύγκριση της πολιτικής οργάνωσης της Ρώμης Ασκηση/δραστηριότητα 1, σ. 182 του βιβλίου

6 Συνοπτική παρουσίαση :Ο ελληνιστικός κόσµος,σ. 124, Η διάσπαση του κράτους του Μ. Αλεξάνδρου, σ Υποστηρικτικό υλικό: - ιαδραστικός χάρτης µε τα ελληνιστικά βασίλεια π.χ., ΙΜΕ: ) Προτεινόµενη δραστηριότητα: Ανάδειξη µε τη βοήθεια χαρτών των κρατών που προκύπτουν από τη διάσπαση του κράτους του Μ. ΑλεξάνδρουµετάτηµάχητηςΙψού (301π.Χ.)καιτων πολιτειακών µορφών του ελληνιστικού κόσµου µέχρι την κατάκτησή του από τους Ρωµαίους.

7 Παρουσιάζονται αναλυτικά : Ενότητα 5, 5α. Συνθήκες εκδήλωσης της Εικονοµαχίας, 5β. Έναρξη της Εικονοµαχίας, 5γ. Κορύφωση της εικονοµαχίας,σ Υποστηρικτικό υλικό: Πηγές - σ. 19 σχολικού βιβλίου, Η πολιτική αναγκαιότητα της εικονοµαχίας, -σ. 20 σχολικού βιβλίου, Τα επιχειρήµατα των εικονοκλαστών και Τα επιχειρήµατα των εικονολατρών Εικόνες -σ. 20 σχολικού βιβλίου, Εικονοµάχοι καλύπτουν την εικόνα του Χριστού, -σ.15 σχολικού βιβλίου, Η επιστροφή του Μωάµεθ στη Μέκκα, - σ. 111 σχολικού βιβλίου, Το µιχράµπ του Μεγάλου Τζαµιού στην Κόρδοβα Προτεινόµενη δραστηριότητα: Αξιοποιείται η θρησκευτική εικονογράφηση των Αράβων, για να γίνει κατανοητή η επίδραση της ανεικονικότητας. Προτείνεται συζήτηση σχετικά µε τα εξής ζητήµατα: α) Ενάντια σε ποιους εχθρούς ήταν ανάγκη να πολεµήσουν οι αγροτικοί πληθυσµοί της Μ. Ασίας, γιατί η εικονοµαχική πολιτική µπορούσε να συµφιλιώσει τους πληθυσµούς των ανατολικών επαρχιών µε την Κωνσταντινούπολη, ποιοι λόγοι οδήγησαν στην εικονοµαχία (βλ. και ερώτηση 1 του σχολικού βιβλίου), β) Πώς αξιολογούν οι µαθητές/τριες την επιχειρηµατολογία των µεν και των δε (ερώτηση 3, σ. 21 του σχολικού βιβλίου). γ) Ποιες οι πρακτικές των εικονοµάχων και εικονολατρών και ο συµβολισµός τους. δ) Ποιοι οι λόγοι που οδηγούν την κάθε µια από τις δύο αυτές οµάδες στην υιοθέτηση της µιας ή της άλλης θέσης.

8 Κεφάλαιο Ι. Παρουσιάζεται συνοπτικά:ενότητα 8, 8δ. Η διαίρεση της Αυτοκρατορίας του Καρόλου, σ Υποστηρικτικό υλικό: χάρτης σ. 28 σχολικού βιβλίου, Η διαίρεση του Φραγκικού Κράτους µε βάση τη Συνθήκη του Βερντέν Προτεινόµενη δραστηριότητα: ιαπιστώνεται η διαίρεση του Φραγκικού Κράτους και συζητείται σε ποια σύγχρονα κράτη αντιστοιχούν οι τρεις εδαφικές ενότητες στις οποίες χωρίστηκε το κράτος του Καρλοµάγνου, καθώς και η κληρονοµιά (legacy) του Καρλοµάγνου ( Pater Europae ), η διεκδίκησή του από Γάλλους και Γερµανούς, οι οποίοι θεωρούσαν τους βασιλικούς οίκους τους απογόνους του.προϊδεασµός σχετικά µε τις συνέπειες που θα είχε η διαίρεση αυτή για το πολιτικό-οικονοµικο-κοινωνικό σύστηµα της Ευρώπης σε συνδυασµό µε τις νέες επιδροµές Βίκινγκς/Νορµανδών, Ούγγρων, Αράβων (ανασφάλεια κτλ.) και τις µεταρρυθµίσεις του Καρλοµάγνου, όταν θα έχει εκλείψει η επιβλητική προσωπικότητα του Μεγάλου Καρόλου.

9 Γιατίυπάρχειαυτήηοργάνωσητηςύλης;Ποιοςείναιορόλος των ενοτήτων που παρουσιάζονται συνοπτικά και γιατί παρουσιάζονται µε υποστηρικτικό υλικό και δραστηριότητες; εδοµένου ότι τα σχολικά βιβλία έχουν γραφτεί µε συγκεκριµένες προδιαγραφές, περαιτέρω µείωση της ύλης θα δηµιουργούσε κενά και ασυνέχειες στην εξέταση των ιστορικών φαινοµένων, εποµένως ήταν ανάγκη σε οποιαδήποτε προσπάθεια για περαιτέρω µείωσης της ύλης να δηµιουργηθούν ορισµένες γέφυρες ανάµεσα στα φαινόµενα, ώστε αποφύγουµε τα χάσµατα.

10 Ένας άλλος λόγος που µας οδήγησε σε αυτήν την κατεύθυνση ήταν και το γεγονός ότι στην πράξη, αρκετές φορές, ο,τιδήποτε αφαιρείται από την ύλη και προτείνεται να διδαχθεί συνοπτικά, δεν διδάσκεται ή δεν διδάσκεται στα σηµεία εκείνα που πραγµατικά αποτελούν βάση για επόµενες ενότητες. Εποµένως έπρεπε αφενός να καταστεί δυνατόν να οργανωθεί η ύλη κάτω από συγκεκριµένους άξονες, αφετέρου να αποκατασταθεί η συνέχεια των φαινοµένων προκειµένου να καταστεί δυνατή και η ιστορική τους κατανόηση. Οι ενότητες που παρουσιάζονται µε συνοπτικό τρόπο έχουν αυτόν τον ρόλο.

11 Ας δούµε τώρα σε ποια κατεύθυνση κινούµαστε στις δύο τάξεις του Λυκείου. Προκαταβολικά δηλώνουµε πως η επιλογή των κατευθύνσεων γύρω από τις οποίες οργανώθηκαν οι παρακάτω προτάσεις επιβλήθηκε εν πολλοίς και από το είδος της ιστορίας που προβάλλουν τα συγκεκριµένα βιβλία.

12 Ιστορία του αρχαίου κόσµου, Α τάξη Λυκείου Με αναλυτικό τρόπο παρουσιάζονται σε µεγάλο βαθµό, άρα εξετάζονται, η οµηρική, η αρχαϊκή και η κλασική εποχή, ώστε να αναδειχθούν τα γεγονότα εκείνα που σχετίζονται µε την : πολιτική και κοινωνική- οικονοµική οργάνωση της οµηρικής εποχής, εµφάνιση και εξέλιξη της πόλης- κράτους, εξέλιξη του δηµοκρατικού πολιτεύµατος στην αρχαία Αθήναµέχρικαιτηνκρίσητου 4 ο αι.π.χ. Παρουσιάζονται ορισµένες πτυχές του έργου του Μ. Αλεξάνδρου και του ελληνιστικού κόσµου, ώστε εκτός από την οργάνωσή τους (πολιτική, οικονοµική, κοινωνική) να αναδειχθούν και πτυχές της ειδικότερης συµβολής τους.

13 ίνεται η δυνατότητα στους µαθητές να εµβαθύνουν στον ρωµαϊκό κόσµο µέσα από τη µελέτη της µετατροπής της Res publica σε ηγεµονία, τις ρωµαϊκές κατακτήσεις και τις συνέπειέςτους,αλλάκαιµέσααπότηνκρίσητου 3 ου αι.µ.χ., πουοδηγείτελικάστιςαλλαγέςτου 4 ου αι.µ.χ. Οι τελευταίες µαζί µε την αποδοχή του χριστιανισµού δηµιουργούν τις προϋποθέσεις για τη µετεξέλιξη της ρωµαϊκής αυτοκρατορίας σε βυζαντινή. Τέλος µε αναλυτικό τρόπο παρουσιάζεται και η ελληνοχριστιανική οικουµένη της περιόδου του Ιουστινιανού, προκειµένου να γίνει αντιληπτός ο µεταβατικός χαρακτήρας ολόκληρης τηςπεριόδου (4 ος -6 ος αι.µ.χ.).

14 Τόσο στην περίπτωση της αρχαίας ελληνικής ιστορίας όσο και στην περίπτωση της ρωµαϊκής προτείνεται η αναγνώριση βασικών χαρακτηριστικών έργων τέχνης µε λέξεις κλειδιά, προκειµένου να : καταστεί δυνατή η σύγκριση έργων τέχνης διαφορετικών περιόδων, αναδειχθεί η στενή σχέση του ελληνικού και ρωµαϊκού πολιτισµού, γίνει κατανοητός ο τρόπος µε τον οποίο η τέχνη προβάλλει πολιτικά µηνύµατα. Στην τάξη αυτή προτείνουµε στην τελική αξιολόγηση να συµπεριληφθούν και οι ενότητες των έργων τέχνης που έχουν διδαχθεί οι µαθητές κατά τη διάρκεια του έτους µε λέξεις- κλειδιά.

15 Με συνοπτικό τρόπο διδάσκουµε, άρα δεν αξιολογούµε, στην τάξη αυτή ορισµένες ενότητες που σχετίζονται µε τις παραπάνω κατευθύνσεις, των οποίων η διδασκαλία µέσα από δραστηριότητες θα βοηθούσε τους µαθητές/τριες να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς µελέτη γεγονότα και φαινόµενα στο ιστορικό τους πλαίσιο, αλλά και συνδέοντάς τα µε σύγχρονες οπτικές και ερωτήµατα. Αυτό συµβαίνει στην περίπτωση των λαών της Μεσοποταµίας και Αιγύπτου, αλλά και των αιγαιακών πολιτισµών και του µυκηναϊκού. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις πρόκειται για στρατιωτικά γεγονότα ή και πολιτισµικά, τα οποία πιστεύουµε ότι οι µαθητές µπορούν να γνωρίσουν, δεν χρειάζεται όµως και να αποστηθίσουν.

16 Σε ποια κατεύθυνση µπορεί να κινηθεί η συνοπτική διδασκαλία των λαών της Μεσοποταµίας και της Αιγύπτου; Η πρότασή µας είναι ότι η διδασκαλία πρέπει να κινηθεί στην εξής κατεύθυνση: Να διευκολύνει τους µαθητές/µαθήτριες στο να αποκτήσουν µια γενική εικόνα των πολιτισµών αυτών σε τοµείς που θα τους απασχολήσουν και κατά την εξέταση και µελέτη του ελληνικού και ρωµαϊκού κόσµου (πολιτική/ οικονοµική/κοινωνική οργάνωση, ρόλος της τέχνης).

17 Μάλιστα καθώς, πρόκειται για αρχική ενότητα και δεν θα υπάρχει χρόνος οι εκπαιδευτικοί να οργανώσουν το µάθηµά τους, προτείνουµε και ενδεικτικό σχεδιάγραµµα για το πώς µπορεί να οργανωθεί η συνοπτική παρουσίαση µιας ενότητας µέσα από κύρια σηµεία που απαντούν σε συγκεκριµένα ερωτήµατα. Στο σχεδιάγραµµα δίνουµε περιληπτικά τα σηµεία εκείνα που πρέπει να µελετήσουν οι µαθητές/τριες µε έµφαση στην πολιτική /οικονοµική /κοινωνική οργάνωση των πολιτισµών αυτών σε συνάρτηση µε την εξέταση του ρόλου του γεωγραφικού παράγοντα και του ρόλου της γραφής, ενώ και στην περίπτωση αυτή, η µελέτη της τέχνης κινείται στην κατεύθυνση της ανάδειξης της πραγµατικότητας, της κοινωνικής-οικονοµικής, πολιτικής οργάνωσης των πολιτισµών αυτών.

18 Η οπτική κάτω από την οποία οργανώθηκε η συνοπτική παρουσίαση της ενότητας αυτής γίνεται φανερή µέσα από τις προτεινόµενες δραστηριότητες: ιερεύνηση της επίδρασης που άσκησε ο γεωγραφικός παράγοντας στη δηµιουργία και οργάνωση των πρώτων πολιτισµών σε Μεσοποταµία και Αίγυπτο. ιερεύνηση του ρόλου της γραφής στην οργάνωση της κοινωνίας και οικονοµίας των πρώτων πολιτισµών. Επιλογή ενός έργου τέχνης (πυραµίδα, ζιγκουράτ), περιγραφή βασικών χαρακτηριστικών του και σύνδεσή του µε την κοινωνική και πολιτική οργάνωση του πολιτισµού στον οποίο ανήκει.

19 Με τον ίδιο συνοπτικό τρόπο προτείνεται και η εξέταση των αιγαιακών πολιτισµών και του µυκηναϊκού κόσµου. Μέσα από τις αντίστοιχες προτεινόµενες δραστηριότητες γίνονται φανεροί οι άξονες µε βάση τους οποίους οργανώσαµε την µελέτη µας.

20 Ιστορία του Μεσαιωνικού και νεότερου κόσµου. Στόχος της αναδιάρθρωσης και του εξορθολογισµού της ύλης στη Β τάξη του Λυκείου ήταν να: αντιληφθούν οι µαθητές/τριες ότι λαοί, που σήµερα παίζουν σηµαντικό ρόλο στην περιοχή, εγκαταστάθηκαν σε αυτήν ειρηνικά ήβίαιατηνπερίοδοτουμεσαίωνακαιότιοπολιτικόςχάρτηςτης Ευρώπης διαµορφώθηκε µέσα από συνεχείς, άλλοτε ήρεµες και άλλοτε ταραχώδεις, διαδικασίες που έλαβαν χώρα ήδη από το Μεσαίωνα, αντιληφθούν ότι οι οικονοµικές και κοινωνικές εξελίξεις κατά τον Μεσαίωνα έθεσαν τα θεµέλια του σύγχρονου κόσµου. Έτσι δίνεται η δυνατότητα αντιµετώπισης των προκαταλήψεων που θεωρούν τη µεσαιωνική περίοδο µια εποχή σκοταδισµού.

21 να µελετήσουν εκτενέστερα την ευρωπαϊκή ιστορία, στην οποία δίνεται περισσότερος χώρος. Τα φαινόµενα αντιµετωπίζονται στις παγκόσµιες διαστάσεις τους, ώστε να µυηθούν οι µαθητές/τριες σε µια ευρύτερη οπτική και ως εκ τούτου και στην προσέγγιση του Βυζαντίου ως ενός πολύ σηµαντικού τµήµατος της ευρωπαϊκής ιστορίας.

22 Με αυτήν τη λογική αποφασίστηκαν και ποιες ενότητες θα διδαχθούν αναλυτικά και ποιες συνοπτικά. Ετσι, πχ. για τη χρονική περίοδο που εκτείνεται «Από το θάνατο του Ιουστινιανού ως την αποκατάσταση των εικόνων και τη συνθήκη του Βερντέν» από τη µια προτείνουµε ορισµένες ενότητες κυρίως της Βυζαντινής ιστορίας να διδαχθούν συνοπτικά, ώστε ζητήµατα εξωτερικής πολιτικής (εξωτερικοί εχθροί και σχέσεις του Βυζαντίου µε τους γειτονικούς λαούς) να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να αποκτήσουν οι µαθητές αφενός τη µεγάλη εικόνα της εποχής και αφετέρου µια πολυδιάστατη εικόνα για το Βυζάντιο και για τις εξελίξεις στην περιοχή αυτή, στην οποία θα εγκατασταθούν και άλλοι λαοί, θα δηµιουργηθούν νέα κράτη και θα αναδειχθούν νέοι πολιτισµοί. Από την άλλη προτείνουµε να εξεταστούν αναλυτικά ενότητες που αφορούν ζητήµατα εσωτερικής πολιτικής του Βυζαντίου, όπως ο θεσµός των θεµάτων, ο σταδιακός εξελληνισµός του κράτους, η εικονοµαχία, η οικονοµία και κοινωνία που, αν και γνωστά, αποτελούν κλειδιά για την κατανόηση του βυζαντινού κόσµου.

23 Επιµένοντας στην ευρωπαϊκή διάσταση των φαινοµένων από την αναλυτική µελέτη του κράτους των Καρολιδών, των οικονοµικών και κοινωνικών συνθηκών της υτικής Ευρώπης την περίοδο της φεουδαρχίας, εξετάζοντας τις µεταβολές του 12 ου -13 ου αι. και την κρίση της φεουδαρχίας περνάµε σε αναλυτική εξέταση των φαινοµένων των νεότερων χρόνων, γιατί από αυτή την περίοδο και ύστερα ο ιστορικός χρόνος πυκνώνει µε εξελίξεις που θα διαµορφώσουν το οικονοµικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισµικό πλαίσιο της Ευρώπης, αλλά και θα θέσουν τη σφραγίδα τους στον εξευρωπαϊσµό του κόσµου.

24 Καθώς σε µεγάλο βαθµό στην τάξη αυτή τα πολιτισµικά φαινόµενα εντάχθηκαν µε προτεινόµενες δραστηριότητες στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουν, πιστεύουµε ότι περαιτέρω διδασκαλία τους στις χωριστές αντίστοιχες ενότητες του βιβλίου δεν µπορεί να γίνει παρά συµπληρωµατικά µε συνοπτικό τρόπο και σε αυτήν την περίπτωση µε λέξεις κλειδιά.

25 Ποιος είναι ο ρόλος του υποστηρικτικού υλικού και των προτεινόµενων δραστηριοτήτων στη βαθµίδα αυτή; Ο κύριος ρόλος τους είναι: να διευκολυνθεί ο διδάσκων στην εφαρµογή της διερευνητικής µάθησης και της κριτικής επεξεργασίας ιστορικών πηγών, να κατανοήσουν οι µαθητές/τριες ότι η ιστοριογραφία αποτελεί κατασκευή, η οποία οφείλει να υπακούει στους κανόνες της ιστορικής επιστήµης να αναπτύξουν κριτική στάση απέναντι στις διαφορετικές ιστοριογραφικές οπτικές, αλλά και την ικανότητα ερµηνείας και αξιολόγησής τους να αναπτύξουν κριτική σκέψη και ως εκ τούτου να αποφύγουν την στείρα αποµνηµόνευση. να εργαστούν πάνω σε ερωτήµατα, αφού στην ουσία οι προτεινόµενες δραστηριότητες αποτελούνερωτήµατα προς διερεύνηση. Κάποιες από αυτές µπορούν να αποτελέσουν και θέµατα για περαιτέρω διερεύνηση ανάλογα µε το ενδιαφέρον των µαθητών/τριών.

26 Η ποικιλία του υποστηρικτικού υλικού µέσω του οποίου οι µαθητές/τριες εµπλέκονται σε διάφορες δραστηριότητες συµβάλλει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και ως εκ τούτου στην αποφυγή της στείρας αποµνηµόνευσης, αφού οι µαθητές/τριες καλούνται να συνδυάσουν πληροφοριακό υλικό από διάφορες πηγές προκειµένου να απαντήσουν στα ερωτήµατα.

27 Ετσι πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι: α) το υποστηρικτικό υλικό και οι προτεινόµενες δραστηριότητες στηρίζουν αφενός βασικά σηµεία της υπό εξέταση ενότητας, αφετέρου αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, δηλαδή οι προτεινόµενες δραστηριότητες µπορούν να υλοποιηθούν µε βάση το υποστηρικτικό υλικό. Αυτό δεν σηµαίνει βέβαια ότι πρέπει να αξιοποιηθεί όλο αυτό το υποστηρικτικό υλικό, ούτε ότι µπορούν να τεθούν µόνο αυτά τα ερωτήµατα. Το προτεινόµενο υλικό πολλές φορές είναι περισσότερο από αυτό που απαιτεί η προσέγγιση των υπο εξέταση ενοτήτων και τούτο για να υπάρχει ηευελιξίατηςεπιλογής,αλλάκαιγιαναδοθείηδυνατότητασε τµήµατα ή µαθητές/τριες να ικανοποιήσουν τυχόν ενδιαφέρον τους. Β) πρέπει να οργανώνουµε τη µελέτη των φαινοµένων σε συγκεκριµένες κατευθύνσεις και ότι το υλικό που αξιοποιούµε πρέπει να εξυπηρετεί αυτές τις κατευθύνσεις.

28 Σας ευχαριστούμε πολύ