Αγροτική Πολιτική

Transcript

1 Αγροτική Πολιτική

2 ΚΑΠ : αντικείμενο πολλών και συνεχών μεταρρυθμίσεων προσαρμογή και ανταπόκριση στις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες σύνολο κανόνων και μηχανισμών για τη ρύθμιση της παραγωγής, του εμπορίου και της επεξεργασίας γεωργικών προϊόντων στη ΕΕ Πέρασμα από : τη στήριξη των τιμών στη στήριξη του αγροτικού εισοδήματος τη διατροφική επάρκεια στη παραγωγή για εξαγώγιμων προϊόντων και στη παραγωγή ποιοτικών προϊόντων σεβόμενη το περιβάλλον

3 Σταθμοί στις δεσμεύσεις σε διεθνές επίπεδο 1957 Συνθήκη της Ρώμης αρθ. 38, 4 * Έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία της ΚΑΠ 1971 Διεθνής Νομισματική Κρίση * Ψήφισμα για δημιουργία οικονομικής & νομισματικής ένωσης στη βάση ενός σχεδίου Γενική Συμφωνία Δασμών & Εμπορίου (GATT): * Δημιουργία ΠΟΕ * σημαντικό άνοιγμα των αγορών

4 Στάδια μεταβολής της Κοινής Αγροτικής πολιτικής 1992 Συνθήκη του Μαάστριχτ αρθ. Z, Μεταρύθμιση Macsharry 2003 Μεταρύθμιση Fisler

5 Στάδια μεταβολής της Κοινής Αγροτικής πολιτικής 1992 Συνθήκη του Μαάστριχτ αρθ. Z, 3 άρση εξωτερικών πιέσεων που συνδέονται με τις ενισχύσεις της παραγωγής, ενσωμάτωση περιβαλλοντικών βελτιώσεων στους στόχους της ΚΑΠ. διαπίστωση ότι η ευρωπαϊκή γεωργία δεν είναι ομοιογενής τρεις τύποι γεωργίας: γεωργία μαζικής παραγωγής, γεωργία των ποιοτικών προϊόντων και γεωργία μικρής κλίμακας τέλος για τις μονοτομεακές πολιτικές για τη στήριξη της γεωργίας, ανοίγει ο δρόμος σε πολυτομεακές, ολοκληρωμένες πολιτικές (ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων στην ύπαιθρο) Πρωτοβουλία Leader ενθάρρυνση της εκτατικοποίησης της παραγωγής σε καθεστώτα όπως τα σιτηρά, τα βοοειδή και τα αιγοπρόβατα με την ισχυρή προσδοκία παράλληλης επίτευξης περιβαλλοντικών ωφελημάτων

6 Στάδια μεταβολής της Κοινής Αγροτικής πολιτικής Μεταρύθμιση Macsharry ριζική μεταρρύθμιση εισάγεται το καθεστώς των άμεσων ενισχύσεων προς τους αγρότες με στόχο μείωση σταδιακή της παραγωγής και διαρθρωτικών πλεονασμάτων αύξηση ανταγωνισμού προϊόντων λόγω μείωσης εγγυημένων τιμών των αγροτικών προϊόντων επιβάλλονται έλεγχοι στην παραγωγή : υποχρεωτική αγρανάπαυση, ενίσχυση δράσεων για προστασία περιβάλλοντος συντήρηση φύσης & τοπίου, νέοι αγρότες.

7 Στάδια μεταβολής της Κοινής Αγροτικής πολιτικής 2003 Μεταρύθμιση Fisler ενδιάμεση αναθεώρηση ΚΑΠ Στόχος η εξυπηρέτηση των παρακάτω αναγκών: Οι διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) Η περαιτέρω μείωση της παραγωγής, ιδιαίτερα πλεονασματικών προϊόντων Η προστασία του περιβάλλοντος, από τη γεωργική παραγωγική διαδικασία αποσύνδεση παραγωγής και άμεσων ενισχύσεων πολλαπλή συμμόρφωση

8 εντατικό μοντέλο γεωργίας - δημιουργία πλεονασμάτων - επιβάρυνση του περιβάλλοντος βιωσιμότητα εκμετάλλευσης μοντέλο γεωργίας ποιότητας παραγωγή ποιοτικών προϊόντων στήριξη γεωργίας χαμηλής έντασης σεβόμενο το περιβάλλον και αξιοποιώντας τα κοινά αγαθά βιωσιμότητα αγροτικών περιοχών και αγροτικών συστημάτων παραγωγής

9 φυσικές διαρθρωτικές Εξάρτηση από το περιβάλλον, Εποχικότητα δραστηριότητας Μεγάλος αριθμός παραγωγών Διασπορά μονάδων Περιορισμένη κινητικότητα συντελεστών παραγωγής Ιδιομορφίες ανθρώπινου δυναμικού οικονομικές Χαμηλή αλλά ανερχόμενη παραγωγικότητα συντελεστών παραγωγής Μικρή εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης για τα γεωργικά προϊόντα βιολογικές Βιολογικός κύκλος του φυτού περιβάλλον Πληθώρα πόρων, κοινών αγαθών (λανθάνουσα κατάσταση υποτιμημένοι)

10 Ευρώπη 2020 Προκλήσεις Στόχοι πολιτικής Προτεραιότητες

11 Προκλήσεις Οικονομικές Στόχοι πολιτικής Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων Περιβαλλοντικές Περιφερειακές Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και δράση για την κλιματική αλλαγή Ισορροπημένη περιφερειακή ανάπτυξη

12 Βιώσιμη παραγωγή τροφίμων Συμβολή στο γεωργικό εισόδημα και μείωση των διακυμάνσεών του Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα και αύξηση της προστιθέμενης αξίας στην αλυσίδα τροφίμων Χορήγηση αντιστάθμισης σε περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα Βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και δράση για την κλιματική αλλαγή Εξασφάλιση της παροχής δημοσίων αγαθών Προώθηση της πράσινης ανάπτυξης μέσω της καινοτομίας Μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής Ισορροπημένη περιφερειακή ανάπτυξη Στήριξη του δυναμισμού των αγροτικών περιφερειών και προώθηση της απασχόλησης Προώθηση της διαφοροποίησης Αξιοποίηση της κοινωνικής και διαρθρωτικής ποικιλομορφίας στις αγροτικές περιφέρειες

13 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ: 1. Μεταφορά γνώσεων και καινοτομία (α) προώθηση της καινοτομίας και της βάσης γνώσεων στις αγροτικές περιοχές (β) ενίσχυση των δεσμών μεταξύ γεωργίας και δασοκομίας και έρευνας και καινοτομίας (γ) προώθηση της δια βίου μάθησης και της επαγγελματικής κατάρτισης στη γεωργία και τη δασοκομία 2. Ανταγωνιστικότητα όλων των τύπων γεωργίας και βιωσιμότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (α) διευκόλυνση της αναδιάρθρωσης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που αντιμετωπίζουν σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα, κυρίως των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με χαμηλό βαθμό συμμετοχής στην αγορά, των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με προσανατολισμό στην αγορά σε συγκεκριμένους τομείς και των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που χρειάζεται να διαφοροποιηθούν ως προς τη γεωργία (β) διευκόλυνση της ανανέωσης των γενεών στο γεωργικό τομέα

14 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ: 3. Οργάνωση της αλυσίδας τροφίμων και διαχείριση κινδύνων (α) καλύτερη ενσωμάτωση των πρωτογενών παραγωγών στην αλυσίδα τροφίμων μέσω συστημάτων ποιότητας, προώθησης σε τοπικές αγορές και βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού, ομάδων παραγωγών και διεπαγγελματικών οργανώσεων (β) στήριξη της διαχείρισης κινδύνων στη γεωργική εκμετάλλευση 4. Αποκατάσταση, διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων (α) αποκατάσταση και διατήρηση της βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών Natura 2000 και της γεωργίας υψηλής φυσικής αξίας, και της κατάστασης των ευρωπαϊκών τοπίων (β) βελτίωση της διαχείρισης των υδάτων (γ) βελτίωση της διαχείρισης του εδάφους

15 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ: 5. Αποδοτικότητα των πόρων, και αλλαγή προς μία οικονομία με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή (α) αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης νερού στη γεωργία (β) αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης ενέργειας στον τομέα της γεωργίας και της μεταποίησης τροφίμων (γ) διευκόλυνση της προμήθειας και χρήσης ανανεώσιμων μορφών ενέργειας, υποπροϊόντων, αποβλήτων, υπολειμμάτων και λοιπών πρώτων υλών εκτός των τροφίμων για τους σκοπούς της βιοοικονομίας (δ) μείωση των εκπομπών υποξειδίου του αζώτου και μεθανίου από τη γεωργία (ε) προώθηση της δέσμευσης του διοξειδίου του άνθρακα στη γεωργία και τη δασοκομία 6. Κοινωνική ένταξη, μείωση της φτώχειας και οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών (α) διευκόλυνση της διαφοροποίησης, της δημιουργία νέων μικρών επιχειρήσεων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας (β) προώθηση της τοπικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές (γ) ενίσχυση της προσβασιμότητας, της χρήσης και της ποιότητας των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ) στις αγροτικές περιοχές

16 Βασικές αρχές της αγροτικής ανάπτυξης την περίοδο

17 όραμα για την αγροτική ανάπτυξη, πως; «Ολοκληρωμένη ανάπτυξη και βιώσιμη ανταγωνιστικότητα του αγροτικού χώρου» 2.

18 στρατηγικοί στόχοι

19 Στρατηγικός Στόχος 1. Μετάβαση σε ένα ισχυρό, αειφόρο αγρο-διατροφικό σύστημα με επενδυτικές προτεραιότητες

20 α/ Ανταγωνιστική παραγωγή αγροτικών προϊόντων και τροφίμων Αγρο-διατροφικά προϊόντα με εξαγωγικό χαρακτήρα και θετικές επιπτώσεις στο εμπορικό ισοζύγιο των αγροτικών προϊόντων, - Αγρο-διατροφικά προϊόντα που έως σήμερα διαμορφώνουν αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο των αγροτικών προϊόντων (κτηνοτροφικά προϊόντα κυρίως βόειο και χοιρινό κρέας καθώς και αγελαδινό γάλα, ζωοτροφές). - Τοπικά προϊόντα ποιότητας με μικρό όγκο παραγωγής και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που προορίζονται είτε για εσωτερική κατανάλωση, είτε για εξαγωγή σε στοχευμένες μικρές ή ειδικές καταναλωτικές αγορές (niche markets). - Βασικά αγροτικά και αγρο-διατροφικά προϊόντα. Αφορά κυρίως προϊόντα τα οποία παράγονται σε μεγάλη κλίμακα, κυρίως στις πεδινές αγροτικές περιοχές και χρησιμοποιούνται - καταναλώνονται ευρέως στην εγχώρια ή διεθνή αγορά. β/ Αναβάθμιση του ανθρώπινου κεφαλαίου και ενίσχυση της επιχειρηματικότητας (α) πληθυσμιακή ανανέωση των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα, την προσέλκυση νέων ανθρώπων και τη διαμόρφωση ενός ευνοϊκού πλαισίου για την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στις αγροτικές περιοχές, με στόχο την δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης, (β) την αναβάθμιση των δεξιοτήτων μέσω της κατάρτισης και την συμβουλευτική υποστήριξη των απασχολούμενων στην πρωτογενή τομέα. γ/ Ενίσχυση της αλυσίδας αξίας των αγρο-διατροφικών προϊόντων (α) την προώθηση της καινοτομίας, (β) τη βελτίωση της θέσης του παραγωγού στην εφοδιαστική αλυσίδα, (γ) τη στροφή στην παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας με σημαντικά χαμηλότερο περιβαλλοντικό και κλιματικό αποτύπωμα.

21 α/ Προστασία και διαχείριση των φυσικών πόρων και της βιοποικιλότητας στη γεωργία και δασοπονία β/ Μετριασμός και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

22 Στρατηγικός Στόχος 2. Αύξηση της «προστιθέμενης» αξίας των αγροτικών περιοχών Δημιουργία Βιώσιμων και Πολυλειτουργικών Αγροτικών περιοχών Παροχή βασικών υπηρεσιών και ποιότητας ζωής στις περιοχές της υπαίθρου Διαφοροποίηση της οικονομικής βάσης και δημιουργία θέσεων απασχόλησης στις περιοχές της υπαίθρου Ενίσχυση του κοινωνικού ιστού στις αγροτικές περιοχές

23 Δομή ΚΑΠ στην Ελλάδα

24 Πυλώνας Ι : Μέτρα ρύθμισης της αγοράς, Άμεσες χρηματοδοτικές ενισχύσεις 77% Πυλώνας ΙΙ: Χρηματοδότηση Αγροτικής Ανάπτυξης - παροχή δημόσιων αγαθών, - ανταγωνιστικότητα, - διαφοροποίηση δραστηριοτήτων, - ποιότητα ζωής 23%

25 1ος Πυλώνας Οι άμεσες ενισχύσεις που εισπράττει κάθε παραγωγός Βασικό Καθεστώς Ενιαίας Ενίσχυσης Συνδεδεμένες ενισχύσεις (οικολογική μέριμνα) 2ος Πυλώνας Τα προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης Προώθηση μεταφοράς γνώσεων και καινοτομίας Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας Οργάνωση αλυσίδας τροφίμων και διαχείρισης κινδύνου Αποκατάσταση-διατήρηση-ενίσχυση οικοσυστημάτων Αποδοτικότητα πόρων και χαμηλές εκπομπές άνθρακα Κοινωνική ένταξη-μείωση φτώχειαςοικονομική ανάπτυξη

26 2 ος Πυλώνας: Αγροτική Ανάπτυξη Α. Καινοτομία: Γνώση, Γεωργία που βασίζεται στη γνώση Β. Αναδιάρθωση: Επενδύσεις Εκσυγχρονισμός Παραγωγικές Κατευθύνσεις Γ. Διαχείριση Κινδύνων: Ασφάλειες Αμοιβαία Κεφάλαια Σταθεροποίηση Ισοδήματος (για κάθε 1 συμβολής του γεωργού η ΕΕ θα συνεισφέρει επιπλέον 0,65 ) Δ. Κλιματική Αλαγή: Νέα παθογόνα αλλαγή ζωνών καλλιεργειών νέες προκλήσεις για τους παραδοσιακούς τρόπους καλλιέργειας

27 Μέτρα ΠΑΑ

28 M01 Δράσεις μεταφοράς γνώσεων και ενημέρωσης (άρθρο 14) Στήριξη για βραχυπρόθεσμες ανταλλαγές για διαχείριση γεωργικών, δασικών εκμεταλλεύσεων και δασών, καθώς και επισκέψεις σε αυτές Στήριξη για δράσεις επίδειξης και δράσεις ενημέρωσης Στήριξη για επαγγελματική κατάρτιση και δράσεις απόκτησης δεξιοτήτων (επιμορφωτικά μαθήματα, εργαστήρια και ατομική καθοδήγηση)

29 M02 Συμβουλευτικές υπηρεσίες, υπηρεσίες διαχείρισης γεωργικής εκμετάλλευσης και υπηρεσίες αντικατάστασης στην εκμετάλλευση (άρθρο 15) Δημιουργία υπηρεσιών παροχής συμβουλών στην εκμετάλλευση, καθώς και υπηρεσιών παροχής δασοκομικών συμβουλών Κατάρτιση των συμβούλων Χρήση συμβουλευτικών υπηρεσιών

30 M03 Συστήματα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων (άρθρο 16) Στήριξη για νέα συμμετοχή σε συστήματα ποιότητας Στήριξη για δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης που πραγματοποιούνται από ομάδες παραγωγών στην εσωτερική αγορά

31 M04 Επενδύσεις σε υλικά στοιχεία του ενεργητικού (άρθρο 17) Επενδύσεις για τη βελτίωση των επιδόσεων και της βιωσιμότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων Μεταποίηση, εμπορία και ανάπτυξη με τελικό προϊόν εντός του Παραρτήματος Ι (γεωργικό προϊόν) Μεταποίηση, εμπορία και ανάπτυξη με τελικό προϊόν εκτός του Παραρτήματος Ι (μη γεωργικό προϊόν) Υποδομές εγγείων βελτιώσεων Έργα Αναδασμών Διάνοιξη και βελτίωση του δασικού οδικού δικτύου Aγροτική οδοποιία Κτηνοτροφικά Πάρκα Στήριξη για μη παραγωγικές επενδύσεις σε υποδομές που συνδέονται με την επίτευξη γεωργοπεριβαλλοντικών και κλιματικών στόχων

32 M05 Αποκατάσταση του γεωργικού παραγωγικού δυναμικού που επλήγη από φυσικές καταστροφές και καταστροφικά συμβάντα, και ανάληψη κατάλληλων προληπτικών δράσεων (άρθρο 18) Επενδύσεις αποκατάστασης των ζημιών Επενδύσεις σε προληπτικά μέτρα που σκοπεύουν στη μείωση των δυσμενών επιπτώσεων

33 M06 Ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων (άρθρο 19) Εγκατάσταση Νέων Γεωργών Εκκίνηση μη γεωργικής επιχειρηματικής δραστηριότητας στις αγροτικές περιοχές Ανάπτυξη μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων Ενίσχυση επενδύσεων για μη γεωργικές δραστηριότητες

34 M07 Βασικές υπηρεσίες και ανάπλαση χωριών σε αγροτικές περιοχές (άρθρο 20) Εκπόνηση μελετών δήμων για τον προγραμματισμό δράσεων και έργων, συμπεριλαμβανομένων προστατευόμενων περιοχών Έργα υποδομής μικρής κλίμακας για τους αγροτικούς οικισμούς Ανάπτυξη δημοσίων υποδομών ευρυζωνικής πρόσβασης στις αγροτικές περιοχές Ανάπτυξη ηλεκτρονικής εφαρμογής ΤΠΕ για την αγροτική οικονομία Δημιουργία βασικών υπηρεσιών για τον αγροτικό πληθυσμό Δημιουργία δημόσιων τουριστικών υποδομών και υποδομών αναψυχής Δράσεις για την ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς των αγροτικών περιοχών Δράσεις για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς των αγροτικών περιοχών

35 M08 Επενδύσεις στην ανάπτυξη δασικών περιοχών και στη βελτίωση της βιωσιμότητας των δασών (άρθρο 21-26) Αποκατάσταση δασών και δασικών εκτάσεων από πυρκαγιές, άλλες φυσικές καταστροφές, καταστροφικά συμβάντα ή από άλλες αιτίες Δάσωση και δημιουργία δασικών εκτάσεων Ενίσχυση για γεωργοδασοκομικά συστήματα Επενδύσεις σε δασοκομικές τεχνολογίες και στην επεξεργασία, κινητοποίηση και εμπορία δασικών προϊόντων Πρόληψη δασών και δασικών εκτάσεων από πυρκαγιές και άλλες φυσικές καταστροφές και καταστροφικά συμβάντα

36 M09 Σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών (άρθρο 27) Σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών M10 Ενισχύσεις για τη γεωργία, το περιβάλλον και το κλίμα (άρθρο 28) 10.1 Ενισχύσεις σε γεωργο-περιβαλλοντικο-κλιματικές δεσμεύσεις 10.2 Διατήρηση και στη βιώσιμη χρήση και ανάπτυξη των γενετικών πόρων στη γεωργία-κτηνοτροφία 10.3 Γεωργο-περιβαλλοντικά

37 M11 Βιολογική γεωργία (άρθρο 29) Ενισχύσεις για τη διατήρηση βιολογικών πρακτικών και μεθόδων παραγωγής στη γεωργία Ενισχύσεις για τη διατήρηση βιολογικών πρακτικών και μεθόδων παραγωγής στην κτηνοτροφία Ενισχύσεις για τη μετατροπή σε βιολογικές πρακτικές και μεθόδους παραγωγής στη γεωργία Ενισχύσεις για τη μετατροπή σε βιολογικές πρακτικές και μεθόδους παραγωγής στην κτηνοτροφία

38 M12 Ενισχύσεις στο πλαίσιο του Natura 2000 & της οδηγίας πλαισίου για τα ύδατα (αρθ30) Χορήγηση αντισταθμιστικής ενίσχυσης σε δασικές περιοχές του δικτύου Natura M13 Ενισχύσεις περιοχών που αντιμετωπίζουν φυσικά ή άλλα ειδικά μειονεκτήματα (αρθ 31) Χορήγηση αντισταθμιστικής ενίσχυσης σε ορεινές περιοχές Χορήγηση αντισταθμιστικής ενίσχυσης σε περιοχές με ειδικά μειονεκτήματα Χορήγηση αντισταθμιστικής ενίσχυσης σε περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα

39 M14 - Καλή διαβίωση των ζώων (άρθ 33) M16 - Συνεργασία (άρθρο 35) Ίδρυση και λειτουργία επιχειρησιακών ομάδων της ΕΣΚ για την παραγωγικότητα και τη βιωσιμότητα της γεωργίας Πιλοτικά έργα και ανάπτυξη νέων προϊόντων, πρακτικών, διεργασιών και τεχνολογιών Συνεργασία μικρών επιχειρήσεων για κοινές μεθόδους εργασίας/εγκαταστάσεις και αγροτουριστικές υπηρεσίες Οριζόντια και κάθετη συνεργασία για βραχείες αλυσίδες και τοπικές αγορές και δραστηριότητες προώθησης Συνεργασία για περιβαλλοντικά έργα, περιβαλλοντικές πρακτικές και δράσεις για κλιματική αλλαγή Οριζόντια και κάθετη συνεργασία για αειφόρο παραγωγή βιομάζας

40 M19 Υποστήριξη για ανάπτυξη τοπικών ομάδων LEADER (CLLD) (άρθρο 35 Κανονισμός (EU) No 1303/2013) (άρθρο 42)

41 Βιοποικιλότητα Κατοικία Προκλήσεις & Ευκαιρίες Οικονομική βιωσιμότητα Κλιματική αλλαγή τρόφιμο Βιοενέργεια βιομάζα Διαχείριση πόρων Αλυσίδα παραγωγής

42 ποιότητα καινοτομία αγορά Επιτυχία μέσω της συνεργασίας σχέσεις που καλλιεργούνται.

43 έρευνα Αλληλοεπίδραση - συνεργασία εκμετάλλευση

44 έρευνα αλληλοεπίδραση συνεργασία εκμετάλλευση αλληλοεπίδραση συνεργασία εκμετάλλευση