ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤHΡΙΟ ΧΑΝΙΩΝ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΠΙΜΕΛΗΤHΡΙΟ ΧΑΝΙΩΝ Νοέµβριος 2003 Επικαιροποίηση στοιχείων: Φεβρουάριος 2005

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χαρακτηριστικά του Κρητικού ελαιολάδου Ελαιόλαδο και υγεία Μεσογειακή διατροφή Η µελέτη των επτά χωρών Κρητική δίαιτα Ποιότητα Ανταγωνιστικότητα ελαιολάδου Κατηγορίες ελαιολάδου Τιµές ελαιολάδου Στοιχεία διαφοροποίησης Κρητικού ελαιολάδου Παραγωγή ελαιολάδου Περιγραφή της αγοράς Η εγχώρια αγορά Κρητικού ελαιολάδου Προβλήµατα του κλάδου παραγωγής και τυποποίησης Κρητικού ελαιολάδου Επιχειρήσεις παραγωγής και τυποποίησης ελαιολάδου που δραστηριοποιούνται στην Κρήτη Φορείς στήριξης ελαιολάδου Εξαγωγές ελαιολάδου Κύριες ανταγωνίστριες χώρες Η αγορά Κρητικού ελαιολάδου στο εξωτερικό Τρόποι προώθησης του ελαιολάδου Βιολογική καλλιέργεια ελαιολάδου Βιολογική καλλιέργεια ελαιολάδου στην Κρήτη Πιστοποίηση Κίνητρα για τη βιολογική καλλιέργεια Προβλήµατα και προοπτικές Προβλήµατα και Προοπτικές Ανάλυση των δυνατών και αδύνατων σηµείων του Κρητικού ελαιολάδου Ανάλυση των ευκαιριών και των κινδύνων Προτάσεις Νοµοθετικό πλαίσιο

3 7.1. Κανόνες υγιεινής Χώροι Χώροι εξευγενισµού και τυποποίησης ελαιολάδου και πυρηνελαίων Μεταφορά Απαιτήσεις εξοπλισµού Απορρίµµατα τροφών Παροχή νερού Προσωπικό, υγεία και ατοµική υγιεινή Προστασία της ασφάλειας του ελαιολάδου και των πυρηνελαίων Ποιότητα ελαιολάδου Εµπόριο Συσκευασία Σήµανση Σύστηµα ελέγχων Βιολογικά προϊόντα Παραγωγή Συσκευασία Εισαγωγές

4 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Πίνακες Πίνακας 1: Αριθµός ελαιοδένδρων ανά γεωγραφικό διαµέρισµα Πίνακας 2: Ποσοστά θνησιµότητας µετά από δεκαπενταετή παρακολούθηση Πίνακας 3: Θνησιµότητα λόγω στεφανιαίας νόσου και γενική θνησιµότητα Πίνακας 4: Αποτέλεσµα διαίτης µε χαµηλά λιπαρά Σύγκριση Κρητικού προτύπου και Αµερικανικής Καρδιολογικής Εταιρίας Πίνακας 5: Κατάλογος Κρητικού Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. ελαιολάδου Πίνακας 6: Τιµές ελαιολάδου στην Κρήτη Πίνακας 7: Τιµές ελαιολάδου στην Ιταλία Πίνακας 8: Τιµές ελαιολάδου στην Ισπανία Πίνακας 9: Εξαγωγές Ελλάδας παρθένου ελαιολάδου σε χιλ. ευρώ Πίνακας 10: Αριθµός παραγωγών βιολογικής καλλιέργειας στην Κρήτη ανά νοµό για το έτος Πίνακας 11: Έκταση βιολογικής καλλιέργειας στην Κρήτη ανά νοµό για το έτος Πίνακας 12: Έκταση παραγωγής ελιάς βιολογικής καλλιέργειας στην Κρήτη ανά νοµό για το έτος ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2:Χρήσιµες επαφές και διευθύνσεις ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Πηγές

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ελαιόδεντρο σε άγρια µορφή υποστηρίζεται ότι πρωτοεµφανίστηκε στην Ελλάδα το π.χ. και καλλιεργήθηκε για πρώτη φορά, σύµφωνα µε την ιστορία, από τους Σύριους ή από τον Μινωικό πολιτισµό µεταξύ π.χ. Στην Κρήτη, η ελιά κατέχει ξεχωριστή θέση, αφού αποτελεί το ιερό της δέντρο. Στη Μινωική Κρήτη, είναι σηµαντική η συµβολή της ελιάς στην ανακτορική οικονοµία της Κνωσού και από κει µεταφέρεται εν συνεχεία στην οικονοµία και τη ζωή της Μυκηναϊκής Ελλάδας. Οι χρήσεις του ελαιολάδου στη χώρα µας ήταν πολλές από αρχαιοτάτων χρόνων και η ελιά είχε συνδεθεί µε τον πολιτισµό, τη θρησκεία, τη διατροφή και την υγεία. Αυτό αποδεικνύεται από τα πάµπολλα αρχαιολογικά ευρήµατα που µαρτυρούν την σπουδαιότητα της ελιάς για την Ελλάδα και την άµεση σχέση της µε το κοινωνικό µας περιβάλλον. Είναι επίσης πολύ σηµαντικό το γεγονός ότι η ελιά θεωρείται παγκοσµίως σύµβολο ειρήνης, ευηµερίας, γνώσης, σοφίας και ελπίδας. Σήµερα, η ελιά είναι η πρώτη σε σπουδαιότητα δενδρώδης καλλιέργεια στη χώρα µας και η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα στον κόσµο στην παραγωγή ελαιολάδου. Με την καλλιέργεια της ελιάς απασχολείται περίπου το 1/3 του αγροτικού πληθυσµού της χώρας, ενώ σε πολλές περιοχές το ελαιόλαδο αποτελεί το αποκλειστικό εισόδηµα των αγροτών. Στην Κρήτη, περίπου το ¼ της συνολικής έκτασης καλύπτεται από ελαιόδεντρα, τα οποία αποτελούν το 65% της γεωργικής γης του νησιού. Η Κρήτη είναι η δεύτερη περιφέρεια στην Ελλάδα σε αριθµό ελαιοδέντρων και η καλλιέργειά τους απασχολεί σχεδόν το σύνολο των αγροτικών οικογενειών (πίνακας 1, παράρτηµα 1). Εξίσου σηµαντικός είναι ο ρόλος του ελαιολάδου στο ετήσιο Κρητικό εισόδηµα καθώς, σύµφωνα µε τα πρακτικά ιεθνούς Συµποσίου που πραγµατοποιήθηκε το 2002, αποφέρει περίπου 200 δισεκατοµµύρια δραχµές ετησίως στους κατοίκους του νησιού

6 2. Χαρακτηριστικά του Κρητικού ελαιολάδου 2.1. Ελαιόλαδο και υγεία Είναι παγκοσµίως αποδεδειγµένη η ευεργετική δράση του ελαιολάδου, του υγρού χρυσού, όπως αποκαλείται, στην προαγωγή της υγείας και την πρόληψη ασθενειών. Οι αρχαίοι Έλληνες απέδιδαν τη σωµατική τους δύναµη και την πνευµατική τους ευεξία στην κατανάλωση ελαιολάδου και σύµφωνα µε τον κώδικα του πατέρα της Ιατρικής, Ιπποκράτη, το ελαιόλαδο θεωρούνταν ευεργετικό για περισσότερες από 60 θεραπευτικές χρήσεις. Σήµερα, η σύγχρονη ιατρική επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το ελαιόλαδο είναι ευεργετικό για την υγεία και το θεωρεί το πιο µεγάλο µυστικό για την εξασφάλιση ευεξίας και µακροβιότητας. Σύµφωνα µε µελέτες που έχουν πραγµατοποιηθεί διεθνώς µε την πάροδο των χρόνων, έχει πλέον διαπιστωθεί η άµεση σχέση της κατανάλωσης ελαιολάδου µε την ελάττωση του κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήµατα, καρκίνο, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, νόσο Alzheimer, έλκος, σεξουαλική ανικανότητα, ακόµα και µε την ανάπτυξη του οργανισµού και την γήρανση. Όλα τα παραπάνω οφείλονται στην ποικιλία των συστατικών του, όπως: φαινόλες, οι οποίες αυξάνουν την αντίσταση στην οξείδωση, στερόλες, οι οποίες εµποδίζουν την απορρόφηση της χοληστερόλης από το έντερο, καροτένια, τα οποία βοηθούν την ανάπτυξη του κυττάρου και αιµοποίηση και επιταχύνουν την διαδικασία της επούλωσης, τερπενικές αλκοόλες, οι οποίες βοηθούν την αποβολή της χοληστερόλης, τοκοφερόλες, οι οποίες εµποδίζουν την αυτοοξείδωση, και β-καροτίνη, η οποία είναι αντιοξειδωτική και απαραίτητη για την όραση

7 Μεσογειακή διατροφή Τα τελευταία χρόνια, επιστηµονικές και ιατρικές µελέτες έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα ότι η Μεσογειακή διατροφή αποτελεί την καλύτερη συνταγή µακροζωίας και γίνεται όλο και περισσότερο ευρέως αποδεκτή για τις θετικές της επιδράσεις στην υγεία. Η Μεσογειακή διατροφή περιλαµβάνει τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της Νότιας Ευρώπης, δηλαδή της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Νότιας Γαλλίας και της Πορτογαλίας και βασίζεται στην παρασκευή πιάτων χρησιµοποιώντας προϊόντα από την ευρεία γκάµα των προϊόντων που παράγονται στις χώρες αυτές. Όπως φαίνεται και από τη διατροφική πυραµίδα στο σχήµα που ακολουθεί, σύµφωνα µε τις αρχές της Μεσογειακής διατροφής είναι απαραίτητη η καθηµερινή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, όσπριων, ζυµαρικών, ψωµιού, δηµητριακών, ρυζιού, γαλακτοκοµικών προϊόντών και κυρίως ελαιολάδου για την απόκτηση ενός γερού και υγιούς οργανισµού. ιατροφική πυραµίδα (πηγή: Ε.Α.Σ. Λακωνίας) - 7 -

8 Η µελέτη των επτά χωρών Η µελέτη των επτά χωρών, η οποία σχεδιάστηκε από τον Ancel Keys στα τέλη της δεκαετίας του 1950, αφορούσε σε επτά χώρες, την Ιταλία, την πρώην Γιουγκοσλαβία, την Ολλανδία, τις ΗΠΑ, την Ελλάδα, τη Φιλανδία και την Ιαπωνία και κατά τη διάρκεια της οποίας εξετάζονταν άτοµα ηλικίας από 40 έως 59 ετών για περισσότερα από 15 χρόνια. Τα ευρήµατα της µελέτης εντυπωσίασαν τη διεθνή επιστηµονική κοινότητα αφού ο Keys απέδειξε ότι οι Κρητικοί, οι οποίοι κατανάλωναν υπερβολικές ποσότητες λαδιού, βρέθηκαν να έχουν παγκοσµίως το καλύτερο επίπεδο υγείας. Οι νεοπλασίες ήταν σπάνιες, λιγότερες από όλες τις περιοχές που είχαν µελετηθεί και η θνησιµότητα από καρδιαγγειακά νοσήµατα ήταν ιδιαίτερα χαµηλή στην Κρήτη (πίνακες 2 και 3, παράρτηµα 1) Κρητική δίαιτα Οι περισσότερες από τις έρευνες που έχουν πραγµατοποιηθεί διεθνώς από τη σύγχρονη διαιτολογία επισηµαίνουν ότι η Μεσογειακή διατροφή, αφετηρία της οποίας θεωρείται η Κρήτη, είναι η διατροφή που χαρίζει µακροζωία και καλή υγεία. Ωστόσο, επιστήµονες από όλο τον κόσµο επισηµαίνουν ότι η Κρητική διατροφή και όχι η Μεσογειακή είναι η πιο υγιεινή στον κόσµο. Θεωρούν ότι η αποκαλούµενη Μεσογειακή διατροφή αποτελεί επινόηση των χωρών της Μεσογείου στην προσπάθειά τους να ιδιοποιηθούν το παγκοσµίως γνωστό πρότυπο της Κρητικής διατροφής για οικονοµικούς και πολιτικούς λόγους. Σύµφωνα µε τους επιστήµονες, ο όρος Μεσογειακή διατροφή δεν ανταποκρίνεται στο πρότυπο, καθώς υπάρχουν µεγάλες διαφορές στον τρόπο διατροφής µεταξύ των λαών της Μεσογείου. Η Κρητική διατροφή αντίθετα είναι το πρότυπο της υγιεινής διατροφής, αφού µπορεί να προσδιοριστεί µε ακρίβεια το περιεχόµενό της και να πείσει για την αξία της

9 Η Κρητική διατροφή συνδυάζει όλα εκείνα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για την αποδεδειγµένη εξασφάλιση καλής υγείας: λιτή διατροφή, πλούσια σε χορταρικά, φρούτα, ψωµί ολικής αλέσεως, αγνό τυρί, τροφές µαγειρεµένες µε ελαιόλαδο. Είναι λοιπόν αναµφισβήτητα η πιο ισορροπηµένη διατροφή µε τις πιο ευνοϊκές επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισµό. Ένα ακόµα γεγονός που αποδεικνύει την υπεροχή της Κρητικής διατροφής, είναι το συµπέρασµα διεθνούς έρευνας που πραγµατοποιήθηκε το 1988 στην οποία η Κρητική διατροφή αναδείχθηκε πιο υγιεινή ακόµα και από τις διαιτητικές οδηγίες της Αµερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας (πίνακας 4, παράρτηµα1). Επίσης, είναι πολύ σηµαντικό το γεγονός ότι σε συµπέρασµα διεθνούς έρευνας αναφέρεται ότι η Κρητική διατροφή είναι σε πολλές περιπτώσεις πιο αποτελεσµατική και από την φαρµακευτική αγωγή. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια οι διατροφικές συνήθειες στη χώρα µας έχουν αλλάξει και όλο και περισσότεροι άνθρωποι υιοθετούν το δυτικό τρόπο διατροφής, µε τροφές έτοιµες και αµφιβόλου ποιότητας. Αυτό επιβεβαιώνεται και από την αύξηση της παχυσαρκίας στη χώρα µας τα τελευταία χρόνια. Πορίσµατα µελετών που έχουν πραγµατοποιηθεί για την παχυσαρκία αποδεικνύουν ότι τα Κρητικόπουλα είναι τα πιο παχύσαρκα παιδιά της Ελλάδας! 2.2. Ποιότητα Ανταγωνιστικότητα ελαιολάδου Με το όρο ποιότητα εννοούµε το σύνολο των βασικών χαρακτηριστικών ή ιδιοτήτων ενός αγαθού. Στο ελαιόλαδο όµως τα πράγµατα είναι πιο σύνθετα και η ποιότητα περιλαµβάνει πολλές παραµέτρους. Αυτές όλες οι παράµετροι, που παρουσιάζονται ακολούθως, είναι που καθορίζουν την ανταγωνιστικότητά του, σε συνδυασµό µε απαιτούµενες δράσεις προβολής και διαφήµισης. Βέβαια, όσο µεγάλη κι αν είναι η προβολή και όσο καλή κι αν είναι η διαφήµιση, ένα κακής ποιότητας ελαιόλαδο δεν θα µπορέσει να ανταγωνιστεί τα άλλα που κυκλοφορούν στην αγορά. Οι καταναλωτές σήµερα, Έλληνες και ξένοι, είναι καλά πληροφορηµένοι πάνω σε αυτά τα θέµατα και αναζητούν την καλή ποιότητα

10 Η ποιοτική κατάταξη του ελαιολάδου ακολουθεί διεθνείς σταθερές που συµβάλλουν στην τελική αξιολόγησή του: Χρώµα: το χρώµα του ελαιολάδου µπορεί να ποικίλει από σκούρο πράσινο µέχρι ανοιχτό πράσινο (χρυσαφί), µε πολλές ενδιάµεσες και άλλες αποχρώσεις. Αυτό οφείλεται στις ουσίες που κυριαρχούν στον ελαιόκαρπο από τον οποίο παράγεται το λάδι. Παχύτητα: η παχύτητα του ελαιολάδου εξαρτάται από την περιοχή που παράγεται, για παράδειγµα το ελαιόλαδο της Κέρκυρας έχει χαµηλή παχύτητα, σε αντίθεση µε το ελαιόλαδο της Πελοποννήσου. ιαύγεια: το ελαιόλαδο που προέρχεται από ώριµο καρπό έχει υψηλή διαύγεια, σε αντίθεση µε το ελαιόλαδο που προέρχεται από πρώιµο καρπό. Οσµή Γεύση: η οσµή και η γεύση του ελαιολάδου µπορεί να δείξει πολλά για την ποιότητά του. Η ευχάριστη οσµή και γεύση υποδηλώνουν ιδιαίτερα γνωρίσµατα και µπορεί να οφείλονται στην περιοχή στην οποία καλλιεργήθηκαν τα ελαιόδενδρα, καθώς και στον τρόπο καλλιέργειάς τους. Η πικρή γεύση φανερώνει ότι ο ελαιόκαρπος µαζεύτηκε πριν ωριµάσει. Οξύτητα: ο βαθµός οξύτητας του ελαιολάδου υποδηλώνει την περιεκτικότητα του σε ελαϊκό οξύ και εξαρτάται από το στάδιο ωρίµανσης του ελαιοκάρπου, τον τρόπο συγκοµιδής του και το χρονικό διάστηµα που µεσολαβεί µεταξύ συγκοµιδής και παραγωγής ελαιολάδου. Σύµφωνα µε τις οδηγίες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, για την παραγωγή καλύτερης ποιότητας ελαιολάδου, οι παραγωγοί θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στα ακόλουθα: - ο ελαιόκαρπος θα πρέπει να βρίσκεται σε άριστο στάδιο ωριµότητας,να έχει δηλαδή µαύρο ιώδες χρώµα, - ο καρπός που µαζεύεται µε ραβδισµό, κτένισµα κλπ θα πρέπει να ελαιοποιείται σε σύντοµο χρονικό διάστηµα από τη συλλογή, - ο καρπός που µαζεύεται µε δίχτυα, µετά από φυσική πτώση, δεν θα πρέπει να αφήνεται στα δίχτυα για µεγάλο χρονικό διάστηµα, - η µεταφορά του ελαιοκάρπου και η διατήρησή του πριν την ελαιοποίηση δεν θα πρέπει να γίνεται σε συνθήκες υψηλής θερµοκρασίας και πτωχού αερισµού,

11 - η µεταφορά του θα πρέπει να γίνεται µε πλαστικά κιβώτια, τα οποία θα πρέπει να τοποθετούνται σε δροσερό µέρος µέχρι να οδηγηθεί ο καρπός για ελαιοποίηση, - το ελαιουργείο που θα χρησιµοποιηθεί θα πρέπει να έχει καλές προδιαγραφές κατασκευής και λειτουργίας, - η διατήρηση του ελαιολάδου θα πρέπει να γίνεται σε κατάλληλα ανοξείδωτα µέσα και αποθήκες µε χαµηλές θερµοκρασίες, - τα δοχεία συσκευασίας θα πρέπει να είναι από κατάλληλο υλικό, αδιαφανή και αεροστεγή κλειστά Κατηγορίες ελαιολάδου Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ελαιόλαδο διακρίνεται στις εξής κατηγορίες: Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο Ανώτερη κατηγορία ελαιολάδου που έχει παραχθεί µόνο µε φυσικές και µηχανικές διαδικασίες, µε εξαιρετικό άρωµα και γεύση και µε ελεύθερη οξύτητα όχι µεγαλύτερη από 0,8%. Παρθένο Ελαιόλαδο Ελαιόλαδο που έχει παραχθεί µόνο µε φυσικές και µηχανικές διαδικασίες, µε καλά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά και µε ελεύθερη οξύτητα όχι µεγαλύτερη από 2,0%. Ελαιόλαδο Λαµπαντέ Παρθένο ελαιόλαδο που έχει υποστεί επεξεργασία (ραφινάρισµα) και µε ελεύθερη οξύτητα που υπερβαίνει το 2,0%. Εξευγενισµένο Ελαιόλαδο Ελαιόλαδο που έχει παραχθεί από εξευγενισµένα παρθένα ελαιόλαδα και µε ελεύθερη οξύτητα όχι µεγαλύτερη από 0,3%. Σύνθετο Ελαιόλαδο Ελαιόλαδο που αποτελείται από ανάµειξη εξευγενισµένου ελαιολάδου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαµπαντέ και µε ελεύθερη οξύτητα όχι µεγαλύτερη από 1,0%

12 Ακατέργαστο Πυρηνέλαιο Λάδι που λαµβάνεται από τους πυρήνες της ελιάς κατόπιν επεξεργασίας µε διαλύτες ή µε φυσικά µέσα ή έλαιο που αντιστοιχεί, µε εξαίρεση ορισµένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, σε ελαιόλαδο λαµπαντέ. Εξευγενισµένο Πυρηνέλαιο Λάδι που λαµβάνεται από τον εξευγενισµό του ακατέργαστου πυρηνελαίου και µε ελεύθερη οξύτητα όχι µεγαλύτερη από 0,3%. Πυρηνέλαιο Λάδι που αποτελεί το µείγµα εξευγενισµένου πυρηνελαίου και παρθένων ελαιολάδων, εκτός από το ελαιόλαδο λαµπαντέ, µε οξύτητα όχι µεγαλύτερη από 1,0%. Εκτός τις ανωτέρω κατηγορίες ελαιολάδου, το προϊόν διακρίνεται επίσης σε: Ελαιόλαδο Π.Ο.Π. (Προστατευόµενης Ονοµασίας Προέλευσης) Πρόκειται για Εξαιρετικό Παρθένο Ελαιόλαδο, το οποίο παράγεται στα συγκεκριµένα γεωγραφικά όρια κάποιας περιοχής και τα χαρακτηριστικά του οφείλονται κυρίως ή αποκλειστικά στο γεωγραφικό αυτό περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό περιλαµβάνει τους φυσικούς και ανθρώπινους παράγοντες και η παραγωγή, η µεταποίηση και η επεξεργασία του προϊόντος λαµβάνουν χώρα στην οριοθετηµένη γεωγραφική περιοχή. Η τυποποίησή τους γίνεται σε αριθµηµένα µπουκάλια. Ελαιόλαδο Π.Γ.Ε. (Προστατευόµενης Γεωγραφικής Ένδειξης) Πρόκειται για Εξαιρετικά Παρθένο Ελαιόλαδο, του οποίου µια συγκεκριµένη ποιότητα ή φήµη ή άλλο χαρακτηριστικό µπορούν να αποδοθούν στη γεωγραφική του προέλευση και του οποίου η παραγωγή ή /και η µεταποίηση ή/και η επεξεργασία πραγµατοποιούνται στην οριοθετηµένη γεωγραφική περιοχή. Ελαιόλαδο Προϊόν Οργανικής Καλλιέργειας Πρόκειται για Εξαιρετικό Παρθένο ή Παρθένο Ελαιόλαδο, το οποίο προέρχεται από ελαιώνες στους οποίους εφαρµόζονται οι κανόνες της βιολογικής καλλιέργειας. Όλη η διαδικασία, από την καλλιέργεια έως και την εµφιάλωση, ελέγχονται από ειδικούς Οργανισµούς Πιστοποίησης και το ελαιόλαδο συνοδεύεται από ειδικές αναλύσεις που πιστοποιούν την έλλειψη υπολειµµάτων χηµικών ουσιών στο τελικό προϊόν

13 Οι κατηγορίες Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., έχουν την έγκριση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και υπόκεινται σε αυστηρούς εθνικούς και κοινοτικούς ελέγχους. Μέχρι σήµερα έχουν αναγνωριστεί οκτώ Κρητικά προϊόντα Προστατευόµενης Ονοµασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) και ένα προϊόν Προστατευόµενης Γεωγραφικής Ένδειξης (πίνακας 5, παράρτηµα 1). Γενικά, το ελαιόλαδο είναι ένα προϊόν που είναι πολύ εύκολο να νοθευτεί. Ο πιο συνηθισµένος τρόπος νοθείας είναι µε σπορέλαια, καθώς και µε ζωικά λίπη και εστέρες, πράγµα όµως σπάνιο. Η νοθεία παρατηρείται κυρίως στο χύµα ελαιόλαδο που διατίθεται στην αγορά, γεγονός που δυστυχώς είναι δύσκολο για τον καταναλωτή να το καταλάβει Τιµές ελαιολάδου Σύµφωνα µε στοιχεία του Συνδέσµου Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.), οι τιµές του ελληνικού ελαιολάδου βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα από τις αρχές του 2005 και αναµένεται να διατηρηθούν σε αυτά τα επίπεδα. Αυξήσεις όµως παρατηρούνται και στις τιµές των ανταγωνιστριών χωρών. Όπως φαίνεται από τον πίνακα 6 του παραρτήµατος, στην Κρήτη η τιµή παραγωγού έξτρα παρθένου ελαιολάδου (οξύτητας 0,3 ο ) έφτασε στις 7 Φεβρουαρίου 2005 τα 2,50 έως 2,61 και η τιµή χονδρικής για εµπόρους τα 2,61 έως 2,73. Στην Ιταλία, για την εβδοµάδα Ιανουαρίου 2005, η µέση εβδοµαδιαία τιµή χονδρικής για τα Ιταλικά έξτρα παρθένα ελαιόλαδα (οξύτητας 0,3 ο ) ήταν 2,90, ενώ για τα Ισπανικά η τιµή κυµαινόταν µεταξύ 2,56-2,86. Η µέση τιµή για τα Ελληνικά ελαιόλαδα στην Ιταλία ήταν 2,61 και συγκεκριµένα για τα Κρητικά 2,62 (πίνακας 7, παράρτηµα 1). Τέλος, στην Ισπανία, για την εβδοµάδα 28 Ιανουαρίου - 3 Φεβρουαρίου 2005, η µέση εβδοµαδιαία τιµή χονδρικής για το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο (οξύτητας <0,8 ο ) ήταν 2,64, για το παρθένο (οξύτητας <2 ο ) ήταν 2,62 και για το λαµπαντέ (µειονεκτικό ή οξύτητας >2 ο ) ήταν 2,55 (πίνακας 8, παράρτηµα 1)

14 2.5. Στοιχεία διαφοροποίησης Κρητικού ελαιολάδου Το κύριο χαρακτηριστικό του Κρητικού ελαιολάδου, που το καθιστά ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, είναι η ποιότητά του. Σήµερα πάνω από το 95% της παραγωγής ελαιολάδου στην Κρήτη είναι έξτρα παρθένο ελαιόλαδο (στοιχεία Σ.Ε. Η.Κ.). Πρόκειται για ελαιόλαδο χαµηλής οξύτητας, µε ευχάριστη οσµή και εξαιρετική γεύση. Τα ποιοτικά αυτά χαρακτηριστικά του Κρητικού ελαιολάδου οφείλονται στο ήπιο κλίµα που επικρατεί στο νησί, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του φθινοπώρου και του χειµώνα, περίοδο κατά την οποία δηµιουργείται το λάδι στον καρπό. Επίσης, λόγω των καλών καιρικών συνθηκών, η συγκοµιδή και η µεταφορά του ελαιοκάρπου για ελαιοποίηση γίνεται σε σύντοµο χρονικό διάστηµα και µε την βοήθεια των εξελιγµένων τεχνικών που χρησιµοποιούνται από τα ελαιουργεία σήµερα στην Κρήτη, παράγεται ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας. Η εξαιρετική αυτή ποιότητα του Κρητικού ελαιολάδου αποδεικνύεται και από το πλήθος των διεθνών βραβείων που έχουν απονεµηθεί στα Κρητικά ελαιόλαδα, καθώς και από τις διακρίσεις που έχουν κερδίσει σε διεθνείς και παγκόσµιους διαγωνισµούς. Ένα παράδειγµα των παραπάνω είναι το βραβείο ποιότητας ελαιολάδου «Mario Solinas», το οποίο απονεµήθηκε το 2004 στον Συνεταιρισµό Πλατάνου Κισσάµου, που κατέλαβε την 4 η θέση και στην Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισµών Ηρακλείου, που κατέλαβε την 5 η. Επιπλέον, είναι πολύ σηµαντικό να αναφερθεί το γεγονός ότι η µεγάλη ζήτηση που υπάρχει για το Κρητικό ελαιόλαδο από χώρες του εξωτερικού είτε για κατανάλωσή του είτε για χρήση του σε παραγωγή άλλων ελαιολάδων, αποδεικνύει την υψηλή του ποιότητα Παραγωγή ελαιολάδου Σύµφωνα µε στοιχεία που δηµοσιεύει το περιοδικό «Γεωργία Κτηνοτροφία» (τεύχος ) η ετήσια παραγωγή ελαιολάδου στην Ελλάδα ξεπερνά τους τόνους, οι οποίοι παράγονται από τα 100 εκατοµµύρια ελαιόδεντρα που υπάρχουν στην χώρα µας. Από την παραγωγή αυτή, οι τόνοι προορίζονται για την εγχώρια αγορά και µόνο οι τόνοι εξάγονται. Όπως φαίνεται από τον χάρτη που ακολουθεί, ο κύριος όγκος της παραγωγής προέρχεται από την Πελοπόννησο, την Κρήτη, τη Λέσβο και την Κέρκυρα

15 Πηγή: Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (Ε.Σ.Υ.Ε., 1999) Πιο συγκεκριµένα, στην Κρήτη η παραγωγή ελαιολάδου αποτελεί την κύρια πηγή εσόδων των αγροτών. Το σύνολο σχεδόν των Κρητικών αγροτικών οικογενειών, καθώς και πολλές αστικές οικογένειες του νησιού κατέχουν και καλλιεργούν έναν αριθµό ελαιοδέντρων, ο οποίος φτάνει περίπου τα ελαιόδεντρα ανά οικογένεια. Κάθε ελαιόδεντρο, ανάλογα µε το µέγεθός του, το βαθµό καλλιέργειας, το έδαφος και τις κλιµατολογικές συνθήκες κάθε χρονιάς, µπορεί να παραγάγει 8-12 κιλά ελαιολάδου τον χρόνο, δηλαδή κιλά ελιές. Και αν συνυπολογίσουµε τον αριθµό ελαιοδέντρων που υπάρχουν στην Κρήτη, ο οποίος υπολογίζεται να είναι σήµερα τουλάχιστον 35 εκατοµµύρια, θα καταλάβουµε τη δυνατότητα και το µέγεθος της παραγωγής ελαιολάδου στην Κρήτη. Σύµφωνα µε στοιχεία του Συνδέσµου Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.), η µέση παραγωγή ελαιολάδου στην Κρήτη τα τελευταία χρόνια έχει µια αυξητική τάση της τάξεως του 3% τον χρόνο και η παραγωγή του 2005 αναµένεται να υπερβεί τους τόνους. Όπως φαίνεται από το σχήµα που ακολουθεί, κατά την περίοδο , η µέση παραγωγή ελαιολάδου στο νησί κυµάνθηκε στους τόνους, µε ανώτερη ποσότητα παραγωγής τους τόνους το 1992 και κατώτερη τους τόνους το Βάσει αυτών των στοιχείων, διαφαίνεται ότι η διακύµανση της παραγωγής στην Κρήτη τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν πολύ µεγάλη, παρά το γεγονός ότι ο αριθµός ελαιοδένδρων δεν παρουσιάζει ανάλογη µεταβολή. Οι µεγάλες διακυµάνσεις στην παραγωγή σε τόνους και στην παραγωγικότητα ανά

16 στρέµµα µαρτυρούν το βαθµό επηρεασµού της παραγωγής από παράγοντες άλλους από τον αριθµό των ελαιοδένδρων. Πηγή: Σύνδεσµος Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.)

17 3. Περιγραφή της αγοράς 3.1. Η εγχώρια αγορά Κρητικού ελαιολάδου Το ελαιόλαδο στην Ελλάδα διαχρονικά συνεχίζει να είναι το πρώτιστο διατροφικό είδος. Για τον Έλληνα καταναλωτή θεωρείται το πιο σηµαντικό συστατικό της διατροφής του, αποτελεί το απαραίτητο υλικό για την παρασκευή του φαγητού του και αναγνωρίζεται ως το βασικό στοιχείο για την προαγωγή της υγείας του. Σύµφωνα µε στοιχεία έρευνας που διεξήγαγε ο Σύνδεσµος Ελληνικών Βιοµηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου (Σ.Ε.ΒΙ.Τ.ΕΛ.) το 2002 σε 150 νοικοκυριά πανελλαδικά, 9 στους 10 καταναλωτές αγοράζουν χύµα ελαιόλαδο. Αυτό συµβαίνει διότι δεν είναι ιδιαίτερα ενηµερωµένοι για τους διαφορετικούς τύπους ελαιολάδου και τις παγίδες που µπορεί να κρύβει το χύµα προϊόν και διότι θεωρούν ότι το χύµα έχει καλύτερη ποιότητα, ότι δηλαδή είναι πάντα φρέσκο, αγνό και µε χαµηλή παχύτητα, άρα και χαµηλή οξύτητα, εποµένως είναι ελαφρύ. Οι 6 στους 10 πιστεύουν ότι το χύµα ελαιόλαδο δεν µειονεκτεί σε σχέση µε το τυποποιηµένο και οι 7 στους 10 πιστεύουν ότι το χύµα ελαιόλαδο είναι εξαιρετικά παρθένο ή παρθένο ελαιόλαδο. Η ίδια έρευνα έδειξε ότι το λάδι που αγοράζουν χύµα 7 στους 10 καταναλωτές είναι νοθευµένο ή ποιοτικά υποβαθµισµένο. Μόνο 1 στους 10 προµηθεύεται πραγµατικά εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, ενώ οι υπόλοιποι απλά νοµίζουν ότι το καταναλώνουν. Οι τυποποιητές αναφέρουν ότι από έλεγχο που έγινε σε δείγµατα χύµα ελαιολάδου που κυκλοφορεί χωρίς έλεγχο, κυρίως σε 16κιλους τενεκέδες, το 70% ήταν ποιοτικά υποβαθµισµένο και µε µειωµένη θρεπτική αξία. Η ποιοτική αξιολόγηση των δειγµάτων, που πραγµατοποιήθηκε µε την συνεργασία του Εργαστηρίου Χηµείας και Τεχνολογίας Τροφίµων του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, έδειξε ότι το 29% ανταποκρινόταν στο χαρακτηρισµό παρθένο ελαιόλαδο, το 36% ήταν εκτός προδιαγραφών, το 18% ήταν ακατάλληλο και το 17% νοθευµένο. Ο µέσος Έλληνας καταναλωτής καταναλώνει είκοσι δύο κιλά ελαιόλαδο κατά µέσο όρο ετησίως ενώ οι Κρητικοί ξεπερνούν τα είκοσι πέντε κιλά κατά άτοµο το χρόνο, ποσό που αντιστοιχεί σε κατανάλωση 70 γραµµαρίων ελαιολάδου ηµερησίως. Η κατανάλωση αυτή, όπως φαίνεται από τον πίνακα που ακολουθεί και σύµφωνα µε

18 στοιχεία του Συνδέσµου Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης, είναι σήµερα η υψηλότερη στον κόσµο. Κατά Κεφαλή Κατανάλωση ελαιολάδου (kg/έτος) 6,5 10,5 4,5 1 22,5 4,5 1,5 9 0, ΕΛΛΑ Α ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΑΛΤΑ ΙΤΑΛΙΑ ΜΑΡΟΚΟ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΑΛΓΕΡΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ ΤΥΝΗΣΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΙΣΡΑΗΛ Πηγή: Σύνδεσµος Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.) 3.2. Προβλήµατα του κλάδου παραγωγής και τυποποίησης Κρητικού ελαιολάδου Η τυποποίηση του ελαιολάδου είναι µια διαδικασία κατά την οποία το ελαιόλαδο δεν υφίσταται καµία επιπλέον χηµική επεξεργασία. Αρχικά γίνεται η επιλογή του ελαιολάδου από τους παραγωγούς ανά την Κρήτη. Το ελαιόλαδο αυτό µεταφέρεται στο χώρο τυποποίησης, όπου αποθηκεύεται, υπόκειται σε συνεχείς ποιοτικούς ελέγχους και τέλος συσκευάζεται. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει συστηµατικές προσπάθειες εµφιάλωσης του Κρητικού ελαιολάδου, όχι µόνο για να βοηθηθεί το εξαιρετικό αυτό προϊόν να βγει στην αγορά του εξωτερικού αλλά και γιατί είναι πολλά τα οφέλη του για τον καταναλωτή: Πρώτα απ όλα, το τυποποιηµένο ελαιόλαδο εξασφαλίζει στον καταναλωτή ότι η παραγωγή του προϊόντος έγινε σε ελαιοτριβεία που πληρούν τους διεθνείς κανονισµούς υγιεινής, η µεταφορά και η τυποποίηση έγινε µε διαδικασίες που είναι από τις αυστηρότερες στον κόσµο και οι πληροφορίες της ετικέτας ανταποκρίνονται πλήρως στα χαρακτηριστικά του προϊόντος. Επίσης, ελαχιστοποιεί

19 την πιθανότητα νοθείας και ετερογένειας στην ποιότητά του από χρονιά σε χρονιά. Τέλος, το τυποποιηµένο ελαιόλαδο, παρά το ότι επικρατεί η αντίθετη άποψη, πωλείται σε φθηνότερη λιανική τιµή αγοράς σε περιόδους που η τιµή του ελαιολάδου σε µορφή χύµα αυξάνεται. Ο κλάδος τυποποίησης ελαιολάδου αντιµετωπίζει αρκετά και σηµαντικά προβλήµατα. Το κυριότερο από αυτά είναι η προτίµηση του Έλληνα καταναλωτή για το χύµα ελαιόλαδο, για τους λόγους που έχουν αναφερθεί σε προηγούµενο κεφάλαιο, όπως επίσης το εύκολο κέρδος των µεσαζόντων στην αγορά του χύµα ελαιολάδου, που αποθαρρύνει τις επιχειρηµατικές προσπάθειες για τυποποίηση επώνυµου προϊόντος. Ο µικρός αριθµός και το µικρό µέγεθος των επιχειρήσεων τυποποίησης ελαιολάδου είναι ένα ακόµα πρόβληµα του κλάδου, που έχει ως αποτέλεσµα την έλλειψη διαθεσίµων πόρων για την αγορά της πρώτης ύλης, τη δυσκολία προσέλκυσης του εξειδικευµένου στελεχιακού δυναµικού που απαιτείται για την ανάπτυξη τυποποιηµένου επώνυµου ελαιολάδου, την ανεπάρκεια πόρων για την κάλυψη των εξόδων προβολής για το τυποποιηµένο επώνυµο ελαιόλαδο, τη χαµηλή διαπραγµατευτική ισχύ µε τις ελληνικές αλυσίδες supermarket και την αδυναµία προσέγγισης των διεθνών αλυσίδων supermarket. Τέλος, ένα ακόµα πρόβληµα που πρέπει να αντιµετωπίσει ο κλάδος είναι η ανυπαρξία οργανωµένης εθνικής ελαϊκής πολιτικής, η οποία έχει ως αποτέλεσµα τις µεγάλες αυξοµειώσεις στην τιµή του ελαιολάδου από χρονιά σε χρονιά, το µικρό περιθώριο κέρδους του παραγωγού, την εκπρόθεσµη καταβολή επιδοτήσεων στους παραγωγούς, τη διακίνηση µεγάλης ποσότητας ανώνυµου και νοθευµένου ελαιολάδου, τα ελάχιστα κρατικά κονδύλια για την προβολή του ελληνικού ελαιολάδου στο διεθνές περιβάλλον και την άγνοια των παραγωγών για την εµπορική αξία των τίτλων Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., που έχουν απονεµηθεί σε πολλές ελαιοπαραγωγικές περιοχές της χώρας Επιχειρήσεις παραγωγής και τυποποίησης ελαιολάδου που δραστηριοποιούνται στην Κρήτη Οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή και τυποποίηση του ελαιολάδου στην Κρήτη είναι Συνεταιριστικές Οργανώσεις και ιδιωτικές επιχειρήσεις που διακρίνονται σε µονάδες παραγωγής (ελαιοτριβεία) και µονάδες τυποποίησης. Ο αριθµός των ελαιοτριβείων είναι αρκετά µεγάλος σε όλη την περιφέρεια σε αντίθεση µε τον µικρότερο αριθµό οργανωµένων επιχειρήσεων τυποποίησης. Η Ελληνική και Ευρωπαϊκή πολιτική σχετικά µε τις επιχειρήσεις παραγωγής ελαιολάδου τονίζει την

20 ανάγκη εκσυγχρονισµού τους, χωρίς αύξηση της παραγωγικότητας, ώστε να ανταποκρίνονται στην κοινοτική νοµοθεσία που αφορά περιβαλλοντικές και λοιπές απαιτήσεις. Πανελλαδικά, υπάρχουν 23 Αγροτικοί Συνεταιρισµοί, µέλη της Πανελλήνιας Συνοµοσπονδίας Ενώσεων Αγροτικών Προϊόντων (ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ.), που ασχολούνται µε την παραγωγή και τυποποίηση του ελαιόλαδου. έκα από τα µέλη της ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ. βρίσκονται στην Κρήτη και είναι: Αγροτικός Συνεταιρισµός Θραψανού Ανατολή Α.Β.Ε.Α. Ε.Α.Σ. Αποκορώνου Σφακίων Ε.Α.Σ. Ηρακλείου Ε.Α.Σ. Μεραµβέλλου Ε.Α.Σ. Μεσσαράς Ε.Α.Σ. Μονοφατσίου Ε.Α.Σ. Πεζών Ε.Α.Σ. Ρεθύµνης Ε.Α.Σ. Σητείας Όλοι αυτοί οι Αγροτικοί Συνεταιρισµοί έχουν αναπτύξει εξαγωγική δραστηριότητα και οι περισσότεροι έχουν κατακτήσει διεθνή βραβεία για την ποιότητα του ελαιολάδου που συσκευάζουν και πωλούν στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Πολύ µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των ιδιωτικών επιχειρήσεων που ασχολούνται µε την παραγωγή και τυποποίηση του ελαιολάδου στην Κρήτη. Σύµφωνα µε το µητρώο των τεσσάρων Επιµελητηρίων της Κρήτης, συνολικά οι επιχειρήσεις (ιδιωτικές και συνεταιρισµοί) που υπάρχουν στο νησί και ασχολούνται µε την παραγωγή και τυποποίηση ελαιολάδου φτάνουν στον αριθµό τις 525, από τις οποίες οι 263 βρίσκονται στο νοµό Ηρακλείου, οι 137 στο νοµό Χανίων, οι 90 στο νοµό Ρεθύµνου και οι 35 στο νοµό Λασιθίου (στοιχεία Επιµελητηρίων Κρήτης). Πιο συγκεκριµένα, βάσει της δραστηριότητας που έχει δηλωθεί στα Επιµελητήρια της Κρήτης, µε την παραγωγή του ελαιολάδου ασχολούνται 495 επιχειρήσεις, από τις οποίες οι 238 βρίσκονται στο νοµό Ηρακλείου, οι 135 στο νοµό Χανίων, οι 90 στο νοµό Ρεθύµνου και οι 32 στο νοµό Λασιθίου. Με την τυποποίηση ασχολούνται

21 επιχειρήσεις και βρίσκονται οι 25 στο νοµό Ηρακλείου, οι 4 στο νοµό Χανίων, οι 2 στο νοµό Ρεθύµνου και οι 9 στο νοµό Λασιθίου. Παρά τον ικανοποιητικό αριθµό των επιχειρήσεων σε όλη την Περιφέρεια, το µέγεθος και η οργάνωσή τους σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα ανάπτυξης των πωλήσεών τους στις αγορές του εσωτερικού και του εξωτερικού. Μικρές επιχειρήσεις, χωρίς εξειδικευµένο προσωπικό πωλήσεων και µάρκετινγκ, συχνά αντιµετωπίζουν τεράστια προβλήµατα εισχώρησης σε νέες αγορές και κάλυψής τους µε µεγάλες ζητούµενες ποσότητες ενώ περιορισµένες είναι και οι διαπραγµατευτικές τους δυνατότητες µε µεγάλες αλυσίδες σούπερ µάρκετ του εσωτερικού και του εξωτερικού Φορείς στήριξης ελαιολάδου Η προσπάθεια προβολής και τόνωσης της διαφοροποίησης του ελαιολάδου υποστηρίζεται από διάφορους εθνικούς και τοπικούς φορείς και οργανώσεις αλλά και από το ιεθνές Συµβούλιο Ελαιολάδου. Ακολούθως παρουσιάζονται φορείς και ενώσεις υποστήριξης του προϊόντος και της πολιτικής παραγωγής του: Το ιεθνές Συµβούλιο Ελαιολάδου (International Olive Oil Council I.O.O.C.) δηµιουργήθηκε από την έναρξη ισχύος της ιεθνούς Συµφωνίας Ελαιολάδου το 1956, για να οργανωθεί η διεθνής αγορά του ελαιολάδου και να αναπτυχθεί ένα ενωµένο πλαίσιο για την υπεράσπιση και προστασία της ελιάς και του ελαιολάδου. Ο Συνδέσµος Ελληνικών Βιοµηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου (Σ.Ε.Β.Ι.Τ.Ε.Λ.) επιδιώκει την παροχή βοήθειας στα µέλη του για την παραγωγή και προώθηση ποιοτικών προϊόντων. Η πιο πρόσφατη ενέργεια του Συνδέσµου είναι το πρόγραµµα «Κότινος», το οποίο είναι τριετούς διάρκειας ( ) και το οποίο προβλέπει την ενηµέρωση και προώθηση του ελαιολάδου στην Ελλάδα και σε δέκα ακόµα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελληνική Ένωση Συσκευαστών Ελαιολάδου (ΕΣΒΙΤΕ) ιδρύθηκε µε σκοπό να υποστηρίξει και να προωθήσει τα ενδιαφέροντα των µικρών και µεγάλων επιχειρήσεων ελαιολάδου. Στόχος της ένωσης είναι η εξάπλωση της κατανάλωσης του συσκευασµένου ελαιολάδου στην εγχώρια αγορά και η επίτευξη µεγαλύτερης παρουσίας στην παγκόσµια

22 Το ίκτυο Ελαιοπαραγωγών Πόλεων Ελλάδος (.Ε.Π.Ε.) αποτελεί το ελληνικό τµήµα της Οµοσπονδίας Ευρωµεσογειακών Ελαιοπαραγωγών Πόλεων (FEMO), στην οποία συµµετέχουν νοµάρχες, δήµαρχοι και πρόεδροι επιµελητηρίων των µεσογειακών χώρων και ιδρύθηκε µε στόχο τη δηµιουργία ενός χώρου συνάντησης, επικοινωνίας και προβολής του ελαιολάδου Ο Σύνδεσµος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (Σ.Ε.Β.Ε.) έχει αποφασίσει την συµµετοχή του σε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, καθώς και την εκπόνηση ερευνών αγοράς, µε σκοπό την προβολή πιστοποιηµένων τοπικών αγροτικών προϊόντων, ένα από τα οποία είναι το ελαιόλαδο, σε πέντε δυτικοευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Γερµανία, Μ. Βρετανία, Σουηδία και Ελλάδα). Η Πανελλήνια Συνοµοσπονδία Ενώσεων Αγροτικών Συνεταιρισµών (ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ.), της οποίας στόχος είναι ο συντονισµός των επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων των Συνεταιριστικών Οργανώσεων σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο, όπως και η αποτελεσµατική αντιπροσώπευση των Συνεταιριστικών Οργανώσεων εντός και εκτός Ελλάδας. Ειδικότερα στην Κρήτη που το ελαιόλαδο είναι ένα από τα κύρια παραγόµενα προϊόντα, υπάρχουν τοπικοί φορείς στήριξής του: Ο Σύνδεσµος Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.) δηµιουργήθηκε µε σκοπό την αναβάθµιση των συνθηκών στον τοµέα της παραγωγής ελαιολάδου, καθώς και τη βελτίωση των όρων στον τοµέα της διάθεσης και εµπορίας του. Το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων, το οποίο ανήκει στο Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.), έχει εξελιχθεί σε ένα από τα καλύτερα περιφερειακά ιδρύµατα αγροτικής έρευνας της χώρας Το Κέντρο Ανάδειξης και Προώθησης Ελαιολάδου Κρήτης (Κ.Α.Π.Ε.Κ.) έχει ιδρυθεί από το Ινστιτούτο Ελιάς και Υποτροπικών Φυτών Χανίων µε σκοπό την συγκέντρωση, διατήρηση και ανάδειξη του αρχαιολογικού, ιστορικού και παραδοσιακού υλικού της ελαιοκοµίας της Κρήτης, την προώθηση της κατανάλωσης Κρητικού ελαιολάδου σε παγκόσµιο, ευρωπαϊκό αλλά και πανελλαδικό επίπεδο, την ενηµέρωση των καταναλωτών για την υψηλή βιολογική αξία του Κρητικού ελαιολάδου, την προστασία του ελαιολάδου από την νοθεία µε άλλα φυτικά ή ζωικά

23 έλαια, την προώθηση των εξαγωγών του Κρητικού ελαιολάδου, καθώς και την καθιέρωση του Κρητικού ελαιολάδου στο εξωτερικό και το εσωτερικό σαν φυσικού υγιεινού προϊόντος. Το ίκτυο Εστιατόρων Αποκλειστικής Χρήσης Ελαιολάδου ( ΕΠΕΚ), το οποίο ιδρύθηκε πρόσφατα και λειτουργεί στη υτική Κρήτη µε πρωτοβουλία και στήριξη του Σ.Ε. Η.Κ. και έχει στόχο την επαναφορά του ελαιολάδου στα εστιατόρια της Κρήτης και τη βελτίωση του επιπέδου ποιότητας των προσφερόµενων φαγητών. Τέλος, η Ελληνική Ακαδηµία Γεύσης (ΕΛ.Α.Γ.), η οποία έχει σκοπό, µεταξύ άλλων, τη στήριξη της Ελληνικής Παραδοσιακής Γαστρονοµίας και κυρίως του Κρητικού προτύπου διατροφής εντός και εκτός Ελλάδας, την διοργάνωση εκδηλώσεων για την προώθηση της Κρητικής παραδοσιακής γαστρονοµίας και άλλα

24 4. Εξαγωγές ελαιολάδου Η Ελλάδα είναι η τρίτη µεγαλύτερη ελαιοπαραγωγός χώρα στον κόσµο, µετά την Ιταλία και την Ισπανία. Με κριτήριο την ποιότητα όµως, η Ελλάδα κατατάσσεται πρώτη στον κόσµο, καθώς σύµφωνα µε στοιχεία του Συνδέσµου Ελληνικών Βιοµηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου (Σ.Ε.ΒΙ.Τ.ΕΛ.), πάνω από το 70% της Ελληνικής παραγωγής ελαιολάδου είναι εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο. Σήµερα στην Ελλάδα, ο κανόνας που ισχύει είναι εξαγωγές χύµα ελαιολάδου. Η χώρα µας στο σύνολο εξάγει µεγάλες ποσότητες παρθένου ελαιολάδου, το οποίο όµως αγοράζεται σε µορφή χύµα από Ιταλικές κυρίως βιοµηχανίες. Οι βιοµηχανίες αυτές το χρησιµοποιούν ως βελτιωτικό στα διαφόρων ειδών ελαιόλαδα που παράγουν και το προωθούν στην αγορά τυποποιηµένο ως Ιταλικό, µε αποτέλεσµα η χώρα µας να κατέχει ένα πολύ µικρό µερίδιο αγοράς στο επώνυµο τυποποιηµένο παρθένο ελαιόλαδο. Οι εξαγωγές Ελληνικού ελαιολάδου σε µορφή χύµα αντιστοιχούν σε ποσοστό 90% των συνολικών εξαγωγών ελαιολάδου της χώρας. Στις εξαγωγές παρθένου ελαιολάδου, η Ελλάδα κατέχει την τρίτη θέση και πάλι ακολουθώντας όµως αυτή την φορά την Ισπανία και την Ιταλία, πρώτη και δεύτερη χώρα αντίστοιχα. Πιο συγκεκριµένα, σύµφωνα µε στοιχεία που παρουσιάζει ο Σύνδεσµος Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (Σ.Ε.Β.Ε.) σε µελέτη του σχετικά µε το Ελληνικό παρθένο ελαιόλαδο, η Ελλάδα εξήγαγε το 2003 παρθένο ελαιόλαδο αξίας 236,45 εκατοµµυρίων ευρώ (πίνακας 9, παράρτηµα 1). Παρατηρώντας τον πίνακα βλέπουµε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει µια σηµαντική µείωση στις Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου προς την Ιταλία και την Ισπανία. Παρά την µεγάλη αύξηση των εξαγωγών προς την Ιταλία το 2003, που ήταν 38,8%, οι συνολικές εξαγωγές ελαιολάδου της χώρας από το 1999 έως το 2003 επηρεάστηκαν άµεσα και εµφανίζουν µείωση 50,2%. Σε σύνολο, οι εξαγωγές προς την Ιταλία ήταν αξίας 186,4 εκατοµµυρίων ευρώ και αποτελούσαν το 78,8% των συνολικών Ελληνικών εξαγωγών ελαιολάδου. Σηµαντική µείωση, της τάξεως του 69%, παρουσιάζουν επίσης οι συνολικές Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου προς την Ισπανία για τα έτη Κατά την διάρκεια αυτών των ετών, καταγράφηκαν σηµαντικές αυξοµειώσεις, µε µεγαλύτερη την αύξηση που παρατηρήθηκε το 2003 που ήταν 1356,66%! Οι εξαγωγές προς την Ισπανία ήταν αξίας 8 εκατοµµυρίων ευρώ και αποτελούσαν το 3,4% των Ελληνικών εξαγωγών ελαιολάδου. Στο σύνολο

25 των χωρών, η µεγαλύτερη πτώση στις Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου σηµειώθηκε στην Ολλανδία, µε 84,4%. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ ΣΕ ΧΙΛ. ΕΥΡΩ 1,4% 1,9% 1,6% 1,9% 2,3% 3,4% 3,7% 0,4% 0,6% 0,4% 0,9% 0,3% 2,6% 78,8% ΙΤΑΛΙΑ ΗΠΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΑΓΓΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΑΝΑ ΑΣ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΕΛΒΕΤΙΑ ΟΛΛΑΝ ΙΑ ΙΑΠΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΣΟΥΗ ΙΑ ΑΛΛΕΣ Πηγή: EUROSTAT, επεξεργασία Σ.Ε.Β.Ε. Σύµφωνα µε τα ίδια στοιχεία (πίνακας 9) ιδιαίτερη αύξηση στις συνολικές Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου για την περίοδο παρουσιάζεται στην Ελβετία (116,6%), στον Καναδά (106%) και στην Αυστραλία (99,5%). Στις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι οι εξαγωγές µειώθηκαν το 2003 κατά 9,29%, στο σύνολο των εξαγωγών για τα έτη σηµειώνεται αύξηση 38,4%, που αντιστοιχεί σε µερίδιο 3,7%. Το µερίδιο αυτό αναµένεται να αυξηθεί σηµαντικά µετά την συµφωνία εταιρείαςκολοσσού στην Αµερική µε εκπροσώπους της Ελαιουργικής και της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισµών Ηρακλείου για εξαγωγές χιλιάδων τόνων τυποποιηµένου ελαιολάδου στην τεράστια αµερικανική αγορά Κύριες ανταγωνίστριες χώρες Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, οι κύριες ανταγωνίστριες χώρες της Ελλάδας στις εξαγωγές παρθένου ελαιολάδου είναι η Ιταλία και η Ισπανία. Ο ανταγωνισµός µε τις χώρες αυτές είναι µεγάλος και αν λάβουµε υπόψη µας ότι η Ιταλία εισάγει Ελληνικό ελαιόλαδο και το µεταπωλεί ως Ιταλικό, καταλαβαίνουµε το µέγεθος της αγοράς που χάνει η Ελλάδα

26 Η αξία των εξαγωγών παρθένου ελαιολάδου της Ισπανίας το 2003 ήταν αξίας 996,4 εκατοµµυρίων ευρώ και της Ιταλίας 576,8 εκατοµµυρίων ευρώ, ενώ της Ελλάδας 236,45 εκατοµµυρίων ευρώ (στοιχεία Σ.Ε.Β.Ε.). Η Ισπανία εµφάνισε ιδιαίτερη αύξηση στις εξαγωγές ελαιολάδου την περίοδο Από 437,1 εκατοµµύρια ευρώ το 1999 έφτασε τα 996,4 εκατοµµύρια ευρώ το 2003, σηµειώνοντας αύξηση 128%! Σε αυτό βέβαια συντελεί το γεγονός ότι οι εξαγωγές της προς την Ιταλία την περίοδο αυτή ήταν αυξηµένες κατά 235,8%, έχοντας µερίδιο 53,2%. Αξίζει να αναφέρουµε ότι η Ισπανία εξάγει και σε χώρες στις οποίες δεν φτάνει το Ιταλικό και το Ελληνικό ελαιόλαδο. Στις χώρες αυτές, που είναι το Μεξικό, το Μαρόκο και η Νότια Κορέα, σηµειώνεται ιδιαίτερα µεγάλη αύξηση εξαγωγών Ισπανικού ελαιολάδου για την περίοδο αυτή, µε ποσοστό 2.181,3%, ,7% και ,8% αντίστοιχα (στοιχεία Σ.Ε.Β.Ε.). Τέλος, οι εξαγωγές της Ιταλίας για την περίοδο σηµείωσαν αύξηση 31,2% και έφτασαν από 439,5 εκατοµµύρια ευρώ το 1999 τα 576,8 εκατοµµύρια ευρώ το Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το 29,6% των Ιταλικών εξαγωγών ελαιολάδου που κατευθύνεται στις ΗΠΑ σήµερα, έχει σηµειώσει αύξηση 62,4% την περίοδο Η αγορά Κρητικού ελαιολάδου στο εξωτερικό Όπως έχουµε ήδη αναφέρει, το Κρητικό ελαιόλαδο είναι άριστης ποιότητας εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, το οποίο όµως παρά την φήµη του στο εξωτερικό κατέχει ένα πολύ µικρό µερίδιο αγοράς. Σύµφωνα µε στοιχεία του Συνδέσµου Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης, από τους 150 χιλιάδες τόνους ελαιολάδου που παράγονται στην Κρήτη τον χρόνο, το µεγαλύτερο µέρος, το 90%, εξάγεται από το νησί, είτε για άλλες περιοχές της Ελλάδας, είτε κυρίως για άλλες χώρες του κόσµου. Το µεγαλύτερο µέρος των εξαγωγών αυτών, περίπου το 90%, πωλείται σε µορφή χύµα κυρίως σε Ιταλικές βιοµηχανίες για να χρησιµοποιηθεί σε προσµίξεις ως βελτιωτικό των διαφόρων τύπου ελαιολάδων που παράγουν. Το υπόλοιπο 10% εξάγεται απευθείας από Συνεταιρισµούς ή ιδιωτικές επιχειρήσεις του νησιού σε αρκετές χώρες του κόσµου ως επί το πλείστον τυποποιηµένο (στοιχεία Σ.Ε. Η.Κ.)

27 Μερικές από αυτές τις χώρες είναι οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Γερµανία, η Αγγλία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία και διάφορες άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τρόποι προώθησης του ελαιολάδου Η προβολή του Ελληνικού ελαιολάδου, όπως επίσης και η τυποποίησή του, είναι πολύ σηµαντικοί παράγοντες για την διατήρηση υψηλής ποιότητας και τιµής του ελαιολάδου και κατά συνέπεια την αύξηση των εξαγωγών της χώρας µας. Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια από την πολιτεία και διάφορους φορείς για την επίτευξη αυτού του σκοπού, ο οποίος αναµένεται να βοηθήσει και στην τουριστική προβολή της Ελλάδας. Πολύ σηµαντική πρόταση ήταν αυτή του Συνδέσµου Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.) που έγινε το 2003, για συνδροµή του υπουργείου Μεταφορών και Επικοινωνιών στην προβολή του Κρητικού ελαιολάδου στα µεγαλύτερα αεροδρόµια της χώρας και στα καράβια που εξυπηρετούν την Κρήτη. Η πρόταση αυτή αφορούσε την τοποθέτηση διαφηµιστικών ταµπλό µε θέµα το Κρητικό ελαιόλαδο καθώς και την εκτύπωση και διανοµή φυλλαδίου του Σ.Ε. Η.Κ. µε τίτλο Κρητικό ελαιόλαδο Το µυστικό της µακροζωίας σε τεύχη του περιοδικού Κίνηση Motion της Ολυµπιακής Αεροπορίας. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί το πρόγραµµα «Κότινος» για την προώθηση της κατανάλωσης και εµπορίας του ελαιολάδου στην Ελλάδα και σε 10 ακόµα χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα έτη Το πρόγραµµα αυτό αποτελεί συνέχεια αντίστοιχου προγράµµατος που πραγµατοποιήθηκε την περίοδο και την υλοποίησή του στην Ελλάδα έχει αναλάβει ο Σύνδεσµος Ελληνικών Βιοµηχανιών Τυποποιήσεως Ελαιολάδου (Σ.Ε.ΒΙ.Τ.ΕΛ.). Το πρόγραµµα προβλέπει δράσεις ενηµέρωσης-προβολής σε ραδιόφωνο, τηλεόραση, περιοδικά, προωθητικές ενέργειες σε σηµεία πώλησης, λειτουργία ανοιχτής γραµµής ενηµέρωσης, προβολή στο διαδίκτυο, καθώς και ενέργειες δηµοσιότητας και δηµοσίων σχέσεων σε πολλές αγορές του εξωτερικού. Ένα ακόµα πρόγραµµα είναι αυτό του Συνδέσµου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (Σ.Ε.Β.Ε.), σε συνεργασία µε την κοινοπραξία Promagro, το οποίο έχει ως στόχο την προώθηση και προβολή πιστοποιηµένων αγροτικών προϊόντων, µεταξύ των οποίων

28 βρίσκεται και το ελαιόλαδο, σε χώρες της υτικής Ευρώπης (Γαλλία, Γερµανία, Μ. Βρετανία, Σουηδία και Ελλάδα). Στις ενέργειες του προγράµµατος περιλαµβάνεται συµµετοχή σε εκθέσεις, εκπόνηση ερευνών αγοράς για τα προωθούµενα προϊόντα στη Γερµανία, Γαλλία, Μ. Βρετανία και Σουηδία, καθώς και έκδοση προωθητικού υλικού για την κάθε επιχείρηση και τα προϊόντα της, δηµιουργία διαφηµιστικών αφισών, προβολή από το διαδίκτυο και χρήση των υπηρεσιών e-partenariat του Σ.Ε.Β.Ε. Σηµαντική πρωτοβουλία είναι αυτή του Συνδέσµου Ελαιοκοµικών ήµων Κρήτης (Σ.Ε. Η.Κ.) για την δηµιουργία του «ικτύου Επιχειρήσεων Προϊόντων Ελαιολάδου Κρήτης», το οποίο θα περιλαµβάνει επιχειρήσεις που θα χρησιµοποιούν σε όλα ανεξαρτήτως τα προϊόντα που παράγουν αποκλειστικά παρθένο Κρητικό ελαιόλαδο. Στόχος του ικτύου είναι η ανάδειξη και προβολή της υγιεινής, γευστικής, ποιοτικής και πολιτιστικής αξίας του Κρητικού ελαιολάδου, την ποιοτική βελτίωση του τουριστικού και ιδιαίτερα του αγροτουριστικού προϊόντος της Κρήτης από πλευράς ποιοτικής και υγιεινής διατροφής και την προβολή και προώθηση των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων που έχουν ως βάση το ελαιόλαδο. Βασικό κορµό του ικτύου αποτελούν τα Εστιατόρια Αποκλειστικής Χρήσης Ελαιολάδου, στα οποία περιλαµβάνονται εστιατόρια και ταβέρνες που έχουν κατά βάση παραδοσιακό χαρακτήρα και τα φαγητά που προσφέρουν παρασκευάζονται αποκλειστικά µε παρθένο Κρητικό ελαιόλαδο. Στο δίκτυο περιλαµβάνονται επίσης και Καταστήµατα Εµπορίας Παραδοσιακών Προϊόντων Ελαιολάδου, καθώς και Εργαστήρια Παραδοσιακών Προϊόντων Ελαιολάδου, τα οποία παρασκευάζουν ή και διαθέτουν παραδοσιακά Κρητικά προϊόντα που έχουν ως βάση ή περιέχουν παρθένο Κρητικό ελαιόλαδο. Τέλος, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την προβολή του Κρητικού ελαιολάδου, ο Σ.Ε. Η.Κ. ετοιµάζει την έκδοση φυλλαδίων για τα ποιοτικά ελαιόλαδα, αρχίζοντας µε τα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. της Κρήτης. Τα φυλλάδια αυτά, τα οποία σχεδιάζεται να διατεθούν σε διεθνείς εκθέσεις, θα εκδοθούν αρχικά στην Αγγλική γλώσσα και αργότερα ενδεχοµένως στην Γερµανική και θα περιγράφουν τα χαρακτηριστικά των Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. της Κρήτης που έχουν ήδη αναγνωριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος είναι τα φυλλάδια να βοηθήσουν στην αξιοποίηση των Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. και στην προβολή τους στον εµπορικό κόσµο και το καταναλωτικό κοινό κυρίως του εξωτερικού

29 5. Βιολογική καλλιέργεια ελαιολάδου Η βιολογική καλλιέργεια, οργανική ή οικολογική σύµφωνα µε τον ορισµό σε άλλες χώρες, είναι µιας νέας µορφής καλλιέργεια ιδιαίτερα διαδεδοµένη την τελευταία δεκαετία. Βασικοί στόχοι της είναι η παραγωγή γεωργικών προϊόντων χωρίς τη χρήση χηµικών ουσιών, φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων µε την συνδροµή κατάλληλης επιστηµονικής υποστήριξης. Στην Ελλάδα, η βιολογική καλλιέργεια συµπληρώνει ήδη τη δεύτερη δεκαετία ζωής της. Ο όρος βιολογική καλλιέργεια παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1970 στο χώρο των «υγιεινιστών», ως η καλλιέργεια καθαρών προϊόντων, δηλαδή προϊόντων χωρίς χηµικά κατάλοιπα. Τα είδη που µπορούν να παραχθούν µε τη βιολογική καλλιέργεια ανήκουν σχεδόν σε όλο το φάσµα της γεωργικής παραγωγής, µε κύριο είδος την ελιά. Η ανάδειξη της καλλιέργειας της ελιάς σε βασικότερη βιολογική καλλιέργεια στη χώρα µας, οφείλεται κυρίως στις εγχώριες εδαφολογικές και κλιµατολογικές συνθήκες, στην τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί σχετικά µε τις µεθόδους λίπανσης, καθώς και την αυξηµένη ζήτηση διεθνώς για ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας. Η αύξηση αυτή τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσµα την απόφαση πολλών ελαιοπαραγωγών να µετατρέψουν την παραγωγή τους από συµβατική σε βιολογική. Σύµφωνα µε στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για το έτος 2001, το σύνολο των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας ελιάς ήταν ,179 στρέµµατα και οι καλλιέργειες σε στάδιο µετατροπής ήταν ,379 στρέµµατα. Αξίζει, τέλος να σηµειωθεί ότι η καλλιέργεια της ελιάς στην Ελλάδα καλύπτει περίπου το 50% των συνολικών εκτάσεων των βιολογικών καλλιεργειών και το 50% της παραγωγής βιολογικού ελαιολάδου στη χώρα µας εξάγεται απευθείας τυποποιηµένο. Ωστόσο, όπως επισηµάνθηκε στην ηµερίδα του Συνδέσµου Βιοµηχανιών Βορείου Ελλάδας (Σ.Β.Β.Ε.) µε θέµα Η βιολογική καλλιέργεια στην Ελλάδα: Προβλήµατα και Προοπτικές ( εκέµβριος 2004), παρά τους υψηλούς ετήσιους ρυθµούς αύξησης της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα, µε ετήσιο ρυθµό διπλάσιο του µέσου ευρωπαϊκού που είναι 15%, το ποσοστό επί του συνόλου των καλλιεργούµενων εκτάσεων στη χώρα µας δεν ξεπερνά το 0,9%, ποσοστό ιδιαίτερα χαµηλό

30 Η βιολογική καλλιέργεια της ελιάς δεν διαφέρει ιδιαίτερα από την συµβατική καλλιέργειά της. Οι βασικές διαφορές έχουν να κάνουν µε τη λιπαντική πρακτική, µε τη χρήση χλωρής λίπανσης και ζωικού λιπάσµατος στη βιολογική καλλιέργεια, και στην αντιµετώπιση του δάκου, µε τη χρήση παγίδων αντί ψεκασµού. Το βιολογικό ελαιόλαδο που παράγεται είναι συνήθως εξαιρετικό παρθένο ή παρθένο ελαιόλαδο, ένα προϊόν µε εξαιρετική γεύση και υψηλή διατροφική αξία που προστατεύει την υγεία του καταναλωτή Βιολογική καλλιέργεια ελαιολάδου στην Κρήτη Στην Κρήτη, η βιολογική καλλιέργεια προσφέρεται περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη καλλιέργεια και είναι ανεπτυγµένη λόγω του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού. Η Κρήτη αποτελείται κυρίως από λοφώδεις, ορεινές ή ηµιορεινές εκτάσεις που δεν είναι επιβαρηµένες από βιοµηχανικούς ρύπους, γεγονός που ευνοεί την ανάπτυξη των βιολογικών καλλιεργειών. Επίσης, λόγω του ότι το Κρητικό ελαιόλαδο είναι χαρακτηριστικό της µεσογειακής διατροφής και το βιολογικό ελαιόλαδο θεωρείται καλύτερης ποιότητας, η ζήτηση του Κρητικού βιολογικού ελαιολάδου είναι ιδιαίτερα υψηλή κυρίως από τους ξένους καταναλωτές. Αυτό το γεγονός ώθησε πολλούς παραγωγούς της Κρήτης να στραφούν στην βιολογική καλλιέργεια της ελιάς και αρκετοί από αυτούς κατόρθωσαν να πωλούν τα προϊόντα τους σε καλές τιµές σε Ελλάδα και εξωτερικό. Σύµφωνα µε στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας για το έτος 2002, οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων στην Κρήτη ήταν 600 στον αριθµό (πίνακας 10, παράρτηµα 1) και η συνολική έκταση βιολογικής καλλιέργειας ήταν ,38 στρέµµατα (πίνακας 11, παράρτηµα 1), εκ των οποίων τα ,96 στρέµµατα αποτελούσαν εκτάσεις ελιάς βιολογικής καλλιέργειας (πίνακας 12, παράρτηµα 1). Από αυτά τα στοιχεία παρατηρούµε ότι πάνω από το 50% των εκτάσεων βιολογικής καλλιέργειας στην Κρήτη είναι εκτάσεις ελιάς βιολογικής καλλιέργειας

31 5.2. Πιστοποίηση Σύµφωνα µε τους κανονισµούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα βιολογικά προϊόντα θα πρέπει να διακινούνται στην αγορά µε την ένδειξη «βιολογικό» στην συσκευασία τους αφού πρώτα έχουν ελεγχθεί και πιστοποιηθεί. Σε κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζεται µια αρχή, η οποία αναλαµβάνει την εποπτεία των οργανισµών που ελέγχουν και πιστοποιούν τα βιολογικά προϊόντα. Στην Ελλάδα, το έργο αυτό έχει αναλάβει το Υπουργείο Γεωργίας. Ο Υπουργός Γεωργίας είναι υπεύθυνος για την χορήγηση αδειών λειτουργίας των Οργανισµών Ελέγχου και εισαγωγής βιολογικών προϊόντων από άλλες χώρες, όπως επίσης και την επιβολή κυρώσεων, και η ιεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Γεωργίας έχει τη ευθύνη για το σύστηµα ελέγχου. Το Υπουργείο Γεωργίας µέσω του AGROCERT ή Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. (Οργανισµός Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων) διασφαλίζει την αξιοπιστία του συστήµατος πιστοποίησης αφού ο Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. αξιολογεί και επιβλέπει τους Οργανισµούς Ελέγχου, χορηγεί ενιαίο εθνικό σήµα αναγνώρισης των βιολογικών προϊόντων και ελέγχει την εµπορία τους. Τέλος, οι Οργανισµοί Ελέγχου, που είναι ιδιωτικοί οργανισµοί, ελέγχουν και πιστοποιούν τα βιολογικά προϊόντα, όπως επίσης και τους επιχειρηµατίες που εισάγουν βιολογικά προϊόντα από άλλες χώρες. Σήµερα στη χώρα µας υπάρχουν τρεις εγκεκριµένοι από το Υπουργείο Γεωργίας, Οργανισµοί Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων:

32 Οργανισµός Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων «ΗΩ» Ο Οργανισµός ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του Το 2002 διαπιστεύτηκε από το Υπουργείο Γεωργίας του Καναδά και των ΗΠΑ. Είναι µέλος της ιεθνούς Οµοσπονδίας Οργανώσεων για τη Βιολογική Γεωργία (IFOAM) και εκπροσωπεί τη χώρα µας στο Ευρωπαϊκό Γραφείο της Οµοσπονδίας. Ινστιτούτο Ελέγχου Βιολογικών Προϊόντων Α.Ε. «ΒΙΟΕΛΛΑΣ» Το Ινστιτούτο ΒΙΟΕΛΛΑΣ ιδρύθηκε το Ως φορέας για τη διάδοση της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα ιδρύθηκε το 1985 µε το όνοµα Σ.Ο.Γ.Ε. (Σύλλογος Οικολογικής Γεωργίας Ελλάδας) και το 1993 εγκρίθηκε ως επίσηµος φορέας πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Έλεγχοι Πιστοποιήσεις Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας Προαγωγή Αειφόρου Ανάπτυξης Ε.Π.Ε. «ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ» Ο Οργανισµός ιδρύθηκε το 1994 και έχει έδρα την Αλεξάνδρεια Ηµαθίας. ραστηριοποιείται στις περιοχές της Κεντρικής και υτικής Μακεδονίας. Οι Οργανισµοί αυτοί, εκτός από την παροχή πιστοποιητικού, διοργανώνουν ενηµερωτικές συναντήσεις και εκδίδουν περιοδικά και άλλες εκδόσεις µε σκοπό την