ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗ. Δεκέμβριος 2014

Transcript

1 ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΔΙΑΛΛΑΓΗ Ένας οδηγός για τον τρόπο με τον οποίο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συννομοθετεί στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας Δεκέμβριος 2014 Γενική Διεύθυνση Εσωτερικών Πολιτικών της Ένωσης Διεύθυνση Νομοθετικού Συντονισμού και Συνδιαλλαγής Μονάδα Συνδιαλλαγής και Συναπόφασης EL

2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Χαιρετίζουμε τον Οδηγό για τη συναπόφαση και τη συνδιαλλαγή, τον οποίο εκπόνησε η Μονάδα Συνδιαλλαγής και Συναπόφασης (CODE) για την όγδοη κοινοβουλευτική περίοδο. Σκοπός του παρόντος οδηγού είναι να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο το Κοινοβούλιο οργανώνει τις εργασίες του στη συναπόφαση, συμπεριλαμβανομένου και του σταδίου της συνδιαλλαγής, παρέχοντας πρακτικές πληροφορίες σχετικά με αυτή τη βασική νομοθετική διαδικασία, όπου το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφασίζουν από κοινού και σε ισότιμη βάση για τη θέσπιση ευρωπαϊκής νομοθεσίας, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής και σε συνεργασία με αυτήν. Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας η διαδικασία συναπόφασης εισήλθε σε μια νέα εποχή. Όχι μόνο ονομάζεται επισήμως «συνήθης νομοθετική διαδικασία», αλλά καθίσταται επίσης ο γενικός κανόνας για τη θέσπιση νομοθεσίας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά η συχνότητα των άτυπων τριμερών διαπραγματεύσεων. Συνεπώς, είναι πρωταρχικής σημασίας για το Κοινοβούλιο να είναι τα μέλη του εξοικειωμένα με τον τρόπο που λειτουργούν η διαδικασία συναπόφασης και οι διοργανικές διαπραγματεύσεις και να γνωρίζουν με ποιον τρόπο μπορούν να μεγιστοποιήσουν πιο αποτελεσματικά τη συμβολή τους στην έγκριση της νομοθεσίας της ΕΕ. Ο παρών οδηγός αποσκοπεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες αυτές, παρέχοντας πρακτικές πληροφορίες καθώς και το αναγκαίο βασικό υλικό ώστε να βοηθήσει τους βουλευτές να προετοιμάσουν τη συμμετοχή τους σε όλα τα στάδια της διαδικασίας συναπόφασης, περιγράφοντας και αποσαφηνίζοντας τον ρόλο των διοργανικών «τριμερών» διαπραγματεύσεων καθ' όλη τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας καθώς και των βασικών θεσμικών παραγόντων αυτής. Παρέχει επίσης μια επισκόπηση άλλων σημαντικών διαδικασιών στις οποίες διαδραματίζει ρόλο το Κοινοβούλιο καθώς και των πλέον σημαντικών στατιστικών που σχετίζονται με τη συναπόφαση. Τον συνιστούμε σε όλους εκείνους που συμπράττουν στις εργασίες του Κοινοβουλίου ως συννομοθέτη ή ενδιαφέρονται γι αυτές. Antonio TAJANI Sylvie GUILLAUME Alexander Graf LAMBSDORFF Αντιπρόεδροι αρμόδιοι για τη συνδιαλλαγή

4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΗΘΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Υποβολή νομοθετικής πρότασης Στάδιο πρώτης ανάγνωσης Στάδιο δεύτερης ανάγνωσης Συνδιαλλαγή και στάδιο τρίτης ανάγνωσης Διοργανικές διαπραγματεύσεις Κανόνες του Κοινοβουλίου για τις διαπραγματεύσεις Υπογραφή και δημοσίευση του εγκριθέντος κειμένου ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗΣ Η Επιτροπή Το Συμβούλιο Το Κοινοβούλιο Άλλοι θεσμικοί παράγοντες...33 ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΡΟΛΟ Κατ εξουσιοδότηση πράξεις και εκτελεστικές πράξεις Διαδικασία έγκρισης Διαδικασία διαβούλευσης...37 Η ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Άρθρο 294 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Κατάλογος των νομικών βάσεων που προβλέπουν τη συνήθη νομοθετική διαδικασία στη Συνθήκη της Λισαβόνας Κοινή δήλωση σχετικά με την εφαρμογή στην πράξη της διαδικασίας συναπόφασης της 13ης Ιουνίου 2007 (άρθρο 251 της Συνθήκης ΕΚ) Άρθρα 67 έως 72 σχετικά με τη συνδιαλλαγή Άρθρα 73 και 74 σχετικά με τις διοργανικές διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των νομοθετικών διαδικασιών: απόφαση για την έναρξη διαπραγματεύσεων Σειρά με την οποία θα ασκηθεί το αξίωμα του Προέδρου του Συμβουλίου

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΗΘΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, η διαδικασία συναπόφασης έγινε επισήμως η «συνήθης νομοθετική διαδικασία» (άρθρο 294 της ΣΛΕΕ1) και ο γενικός κανόνας για την έγκριση νομοθεσίας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλύπτοντας τη συντριπτική πλειοψηφία των τομέων δράσης της Ένωσης.2 Η συναπόφαση βασίζεται στην αρχή της ισοτιμίας μεταξύ του άμεσα εκλεγμένου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο εκπροσωπεί τους πολίτες της Ένωσης, και του Συμβουλίου, το οποίο εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Βάσει πρότασης που υποβάλλει η Επιτροπή, οι δύο συννομοθέτες θεσπίζουν νομοθεσία από κοινού, έχοντας ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις κανένας από τους δύο δεν μπορεί να θεσπίσει νομοθεσία χωρίς τη συμφωνία του άλλου, ενώ και οι δύο συννομοθέτες πρέπει να εγκρίνουν το ίδιο κείμενο. Ο παρών οδηγός επιδιώκει να δώσει μια πρακτική επισκόπηση της διαδικασίας συναπόφασης ως βασικής νομοθετικής διαδικασίας για την έγκριση της νομοθεσίας της ΕΕ.3 Στο πρώτο μέρος περιγράφονται τα διάφορα στάδια της διαδικασίας, όπως ορίζονται στη Συνθήκη της Λισαβόνας: πρώτη ανάγνωση, δεύτερη ανάγνωση και τρίτη ανάγνωση (συνδιαλλαγή). Ένα χωριστό τμήμα καλύπτει τις διοργανικές διαπραγματεύσεις. Στο τρίτο τμήμα εξετάζονται οι διάφοροι παράγοντες της διαδικασίας συναπόφασης. Τέλος, ο οδηγός ολοκληρώνεται με μια σύντομη επισκόπηση άλλων σημαντικών διαδικασιών στις οποίες διαδραματίζει ρόλο το Κοινοβούλιο. Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (εφεξής «ΣΕΕ») και Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής «ΣΛΕΕ»). Βλέπε παράρτημα 7.1 για το άρθρο 294 της ΣΛΕΕ. 2 Πλήρης κατάλογος των 85 νομικών βάσεων που υπόκεινται στη συνήθη νομοθετική διαδικασία παρατίθεται στο παράρτημα Για ευκολία αναφοράς, ο όρος «συναπόφαση» θα χρησιμοποιηθεί σε ολόκληρο τον παρόντα οδηγό. 1 1

7 Βασικά ορόσημα: από τη συναπόφαση στη συνήθη νομοθετική διαδικασία Συνθήκη του Μάαστριχτ, Νοέμβριος 1993: Καθιέρωση της διαδικασίας συναπόφασης, η οποία κάλυπτε περιορισμένο αριθμό νομοθετικών τομέων (κυρίως την εσωτερική αγορά). Συνθήκη του Άμστερνταμ, Μάιος 1999: Απλοποίηση της διαδικασίας συναπόφασης, ώστε να καθίσταται εφικτή η σύναψη συμφωνιών σε πρώτη ανάγνωση. Επέκταση του πεδίου εφαρμογής της σε περισσότερες από 40 νομικές βάσεις (συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών, του περιβάλλοντος, της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, της απασχόλησης και των κοινωνικών υποθέσεων). Συνθήκη της Νίκαιας, Φεβρουάριος 2003: Επέκταση του πεδίου εφαρμογής της διαδικασίας συναπόφασης σε άλλους τομείς. Συνθήκη της Λισαβόνας, Δεκέμβριος 2009: Η συναπόφαση καθίσταται επισήμως η «συνήθης νομοθετική διαδικασία», η οποία καλύπτει 85 τομείς δράσης της Ένωσης (συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, της αλιείας και της κοινής εμπορικής πολιτικής). Κοινή δήλωση, 1999/2007: εγκρίθηκε το 1999, για τον καθορισμό πρακτικών ρυθμίσεων που αφορούν τη λειτουργία της διαδικασίας συναπόφασης. Αναθεωρήθηκε το 2007, 4 αναγνωρίζοντας ρητά τη σημασία του «τριμερούς συστήματος» καθ' όλη τη διαδικασία συναπόφασης. Κοινή δήλωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής, της 13ης Ιουνίου 2007, σχετικά με την εφαρμογή στην πράξη της διαδικασίας συναπόφασης - το πλήρες κείμενο παρατίθεται στο παράρτημα

8 2. Η ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΉ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ Η συνήθης νομοθετική διαδικασία (άρθρο 294 ΣΛΕΕ) βήμα προς βήμα 1η ανάγνωση Πρόταση της Επιτροπής προς το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: εγκρίνει την πρόταση χωρίς τροπολογίες Πρώτη ανάγνωση του Συμβουλίου: εγκρίνει τη θέση του Κοινοβουλίου χωρίς τροπολογίες Πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: τροπολογίες επί της πρότασης Πρώτη ανάγνωση του Συμβουλίου: τροπολογίες στη θέση του Κοινοβουλίου Πρώτη ανάγνωση του Συμβουλίου: εγκρίνει τη θέση του Κοινοβουλίου 1η ΑΝΑΓΝΩΣΗ του ΕΚ 1η ΑΝΑΓΝΩΣΗ του Συμβουλίου Η πράξη εγκρίνεται Η πράξη εγκρίνεται 2η ανάγνωση Δεύτερη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: εγκρίνει τη θέση του Συμβουλίου χωρίς τροπολογίες Δεύτερη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: τροπολογίες στη θέση του Συμβουλίου Το Κοινοβούλιο απορρίπτει τη θέση του Συμβουλίου 2η ΑΝΑΓΝΩΣΗ του ΕΚ Η πράξη εγκρίνεται Η πράξη δεν εγκρίνεται Δεύτερη ανάγνωση του Συμβουλίου: εγκρίνει τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου Η πράξη εγκρίνεται Δεύτερη ανάγνωση του Συμβουλίου: δεν εγκρίνει όλες τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου 2η ΑΝΑΓΝΩΣΗ του Συμβουλίου 3η ανάγνωση Η επιτροπή συνδιαλλαγής συνεδριάζει για να καταλήξει σε συμφωνία Επίτευξη συμφωνίας στην επιτροπή συνδιαλλαγής Μη επίτευξη συμφωνίας στην επιτροπή συνδιαλλαγής 3η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΕΚ + Συμβούλιο Τρίτη ανάγνωση: Μη έγκριση του κοινού σχεδίου από το Κοινοβούλιο και/ή το Συμβούλιο Τρίτη ανάγνωση: Έγκριση του κοινού σχεδίου από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Η πράξη δεν εγκρίνεται Η πράξη δεν εγκρίνεται Η πράξη εγκρίνεται

9 Βασικοί παράγοντες του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου κατά τη διαδικασία συναπόφασης Κοινοβούλιο Προετοιμάζει το σχέδιο έκθεσης της αρμόδιας επιτροπής και προωθεί τον φάκελο στα διάφορα στάδια της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων των διοργανικών διαπραγματεύσεων Εισηγητής(τρια) Διορίζεται από την πολιτική ομάδα στην οποία ανατέθηκε ο φάκελος κατόπιν έγκρισης της απόφασης των συντονιστών από την αρμόδια επιτροπή. Συντονίζουν τις τροπολογίες, εκφράζοντας τις απόψεις των Σκιώδεις εισηγητές πολιτικών ομάδων εκτός από εκείνη του εισηγητή Διορίζονται από καθεμία από τις υπόλοιπες πολιτικές ομάδες Ο πρόεδρος, μαζί με τον(την) εισηγητή(τρια), ηγείται των Πρόεδρος επιτροπής διοργανικών διαπραγματεύσεων. Εκλέγεται από την επιτροπή Διευθύνει τις διοργανικές διαπραγματεύσεις στο στάδιο της Αντιπρόεδρος συνδιαλλαγής, μαζί με τον(την) εισηγητή(τρια) υπεύθυνος για τη Οι τρεις από τους 14 Αντιπροέδρους είναι αρμόδιοι για τη συνδιαλλαγή συνδιαλλαγή και διορίζονται για θητεία δυόμισι ετών με δυνατότητα ανανέωσης Συμβούλιο Κατευθύνει την πρόταση στα διάφορα στάδια της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων των διοργανικών διαπραγματεύσεων εξ ονόματος της Προεδρίας του Συμβουλίου Πρόεδρος ομάδας Οι ομάδες εργασίας αποτελούνται από εκπροσώπους των εργασίας κρατών μελών, αρμόδιους για έναν συγκεκριμένο τομέα και συνήθως προεδρεύονται από εκπρόσωπο του κράτους μέλους που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου Εξετάζει σημαντικές πτυχές της πρότασης και εγκρίνει εντολή για διοργανικές διαπραγματεύσεις. Ο πρόεδρός της, ο (αναπληρωτής) μόνιμος αντιπρόσωπος του κράτους μέλους που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου, μπορεί να εκπροσωπεί το COREPER I και II Συμβούλιο σε διαπραγματεύσεις Απαρτίζεται από τους μόνιμους αντιπροσώπους (COREPER ΙΙ) ή τους αναπληρωτές (COREPER Ι) και διευθύνεται από τον (αναπληρωτή) μόνιμο αντιπρόσωπο του κράτους μέλους που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου Εξετάζει κατ' εξαίρεση σημαντικές πτυχές των εν εξελίξει νομοθετικών διαδικασιών. Ο υπουργός εκπροσωπεί το Συμβούλιο στη συνδιαλλαγή και, κατ' εξαίρεση, σε διαπραγματεύσεις σε δεύτερη ανάγνωση Συμβούλιο/υπουργός Το Συμβούλιο συνέρχεται σε διάφορες συνθέσεις, ανάλογα με το αντικείμενο. Απαρτίζεται από τους υπουργούς των κρατών μελών που είναι αρμόδιοι για το συγκεκριμένο αντικείμενο και προεδρεύεται από τον υπουργό του κράτους μέλους που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου 4

10 2.1. Υποβολή νομοθετικής πρότασης Η διαδικασία συναπόφασης ξεκινά με την υποβολή πρότασης νομοθετικής πράξης από την Επιτροπή, η οποία εγκρίνεται από το Σώμα των Επιτρόπων βάσει γραπτής ή προφορικής διαδικασίας. Η Επιτροπή διατηρεί το «δικαίωμα πρωτοβουλίας», δηλαδή το προνόμιο να προτείνει νομοθεσία σε επίπεδο Ένωσης (άρθρο 17 ΣΕΕ). Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που προβλέπονται από τις Συνθήκες, πρόταση νομοθετικής πράξης μπορεί επίσης να υποβληθεί στη συνήθη νομοθετική διαδικασία με πρωτοβουλία ομάδας κρατών μελών, κατόπιν σύστασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ή κατόπιν αιτήματος του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 294 παράγραφος 15 ΣΛΕΕ).5 Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, σύμφωνα με το άρθρο 225 και το άρθρο 241 της ΣΛΕΕ αντιστοίχως, δύνανται να ζητήσουν από την Επιτροπή να υποβάλει κατάλληλες προτάσεις προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι των Συνθηκών. Παρομοίως, κατόπιν πρωτοβουλίας πολιτών, μπορεί να κληθεί η Επιτροπή να υποβάλει κατάλληλες προτάσεις για την εφαρμογή των Συνθηκών, σύμφωνα με το άρθρο 11 της ΣΕΕ και το άρθρο 24 της ΣΛΕΕ.6 Η νομοθετική πρόταση (κανονισμού, οδηγίας ή απόφασης) της Επιτροπής διαβιβάζεται ταυτόχρονα στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και, εφόσον χρειάζεται, προωθείται στα εθνικά κοινοβούλια και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών.7 Για παράδειγμα: το ένα τέταρτο των κρατών μελών μπορεί να κινήσει νομοθετική διαδικασία στον τομέα της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις (άρθρο 76 της ΣΛΕΕ) το καταστατικό και η συμπληρωματική νομοθεσία που αφορά το καταστατικό του ευρωπαϊκού συστήματος κεντρικών τραπεζών και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μπορούν να τροποποιηθούν μέσω της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας κατόπιν σύστασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (άρθρο 40 του πρωτοκόλλου 4) ειδικευμένα δικαστήρια υπαγόμενα στο Γενικό Δικαστήριο μπορούν να συστήνονται μέσω της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, κατόπιν αιτήματος του Δικαστηρίου (άρθρο 257 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ). 6 Η Επιτροπή δεν υποχρεούται να προτείνει νομοθεσία ως αποτέλεσμα πρωτοβουλίας πολιτών. Πρέπει, ωστόσο, να εκθέσει σε ανακοίνωση τα πολιτικά και νομικά της συμπεράσματα και να εξηγήσει τα μέτρα που προτίθεται να λάβει (εφόσον υφίστανται) και να τα αιτιολογήσει. 7 Βλέπε σημείο 3.4. για μια περιγραφή του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων, της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών. 5 5

11 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Νομοθετικές πράξεις (άρθρο 288 ΣΛΕΕ) Οδηγία Κανονισμός Απόφαση Εγκρίνονται με νομοθετική διαδικασία (συναπόφασης, έγκρισης ή διαβούλευσης), άρθρο 289 ΣΛΕΕ «Οδηγία» είναι μια νομοθετική πράξη που καθορίζει έναν στόχο που πρέπει να επιτύχουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ωστόσο, εναπόκειται στο κάθε κράτος μέλος να αποφασίσει πώς θα μεταφέρει την οδηγία στην εθνική του νομοθεσία. «Κανονισμός» είναι μια νομοθετική πράξη που έχει γενική εφαρμογή και είναι δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του. Έχει άμεση ισχύ σε ολόκληρη την ΕΕ. Μια «απόφαση» είναι δεσμευτική ως προς όλα τα μέρη της για εκείνους στους οποίους απευθύνεται (π.χ. ένα, πολλά ή όλα τα κράτη μέλη ή μια μεμονωμένη εταιρεία) και έχει άμεση εφαρμογή Στάδιο πρώτης ανάγνωσης Κατά το στάδιο της πρώτης ανάγνωσης, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξετάζουν παράλληλα την πρόταση της Επιτροπής. Ωστόσο, το Κοινοβούλιο είναι εκείνο που πρέπει να ενεργήσει πρώτο, εγκρίνοντας την πρόταση της Επιτροπής χωρίς τροπολογίες, τροποποιώντας την, μεταξύ άλλων και ως αποτέλεσμα συμφωνίας κατά την πρώτη ανάγνωση, ή απορρίπτοντάς την. Αφού το Κοινοβούλιο εγκρίνει τη θέση του, το Συμβούλιο δύναται να αποφασίσει να δεχτεί τη θέση του Κοινοβουλίου, και στην περίπτωση αυτή εγκρίνεται η νομοθετική πράξη, ή να τροποποιήσει τη θέση του Κοινοβουλίου και να υποβάλει για δεύτερη ανάγνωση στο Κοινοβούλιο τη θέση του κατά την πρώτη ανάγνωση. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο δύνανται ανά πάσα στιγμή να καταλήξουν σε άτυπη συμφωνία, γεγονός που οδηγεί σε συμφωνία κατά την πρώτη ανάγνωση (εάν προκύψει συμβιβαστικό κείμενο πριν από την ψηφοφορία σε πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου) ή σε συμφωνία σε πρώιμη δεύτερη ανάγνωση (εάν το συμβιβαστικό κείμενο προκύψει πριν από την ψηφοφορία σε πρώτη ανάγνωση του Συμβουλίου).8 Καθ όλη τη διάρκεια του σταδίου της πρώτης ανάγνωσης, ούτε το Κοινοβούλιο ούτε το Συμβούλιο υπόκεινται σε κάποια προθεσμία εντός της οποίας οφείλουν να ολοκληρώσουν την πρώτη ανάγνωσή τους. Πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου Στάδιο της εξέτασης σε επιτροπή Εντός του Κοινοβουλίου, η πρόταση παραπέμπεται από τον Πρόεδρο στην επιτροπή που είναι αρμόδια για την εξέτασή της (κυρίως αρμόδια επιτροπή).9 Η εξέταση μιας Για περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις συμφωνίες σε πρώτη και δεύτερη ανάγνωση, βλέπε σημείο 2.5. Οι προτάσεις ανατίθενται με βάση τις αντίστοιχες αρμοδιότητες των επιτροπών, οι οποίες καθορίζονται στο παράρτημα VI του Κανονισμού του Κοινοβουλίου. Άλλες κοινοβουλευτικές επιτροπές μπορούν να αμφισβητήσουν την ανάθεση μιας πρότασης στην αρμόδια επιτροπή: σε τέτοια περίπτωση, η σύγκρουση αρμοδιοτήτων επιλύεται με απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων βάσει σύστασης της Διάσκεψης των Προέδρων των Επιτροπών

12 πρότασης της Επιτροπής κατά τη στάδιο της εξέτασης σε επιτροπή μπορεί επίσης να προϋποθέτει τη συμμετοχή αρκετών επιτροπών, στο πλαίσιο της διαδικασίας γνωμοδοτικών επιτροπών (άρθρο 53 του Κανονισμού του Κοινοβουλίου), συνδεδεμένων επιτροπών (άρθρο 54 του Κανονισμού) ή μικτών επιτροπών και ψηφοφορίας (άρθρο 55 του Κανονισμού). Συμμετοχή διαφόρων επιτροπών κατά τη διάρκεια της συναπόφασης Αρμόδια επιτροπή (ή «επί της ουσίας αρμόδια επιτροπή») Είναι η επιτροπή που ηγείται του προπαρασκευαστικού έργου για την Ολομέλεια, συντάσσοντας νομοθετικές εκθέσεις και εκθέσεις ιδίας πρωτοβουλίας, ψηφίσματα ή γραπτές ερωτήσεις. Γνωμοδοτική επιτροπή (άρθρο 53 του Κανονισμού) Η αρμόδια επιτροπή μπορεί να ζητήσει γνωμοδότηση από οποιαδήποτε επιτροπή ή η τελευταία να ζητήσει ιδία πρωτοβουλία να γνωμοδοτήσει για ζητήματα που εμπίπτουν στους τομείς της αρμοδιότητάς της. Συνδεδεμένη επιτροπή (άρθρο 54 του Κανονισμού) Μικτή επιτροπή (άρθρο 55 του Κανονισμού) Όταν η Διάσκεψη των Προέδρων θεωρεί ότι ένα ζήτημα εμπίπτει σχεδόν εξίσου στην αρμοδιότητα δύο ή περισσοτέρων επιτροπών, ή ότι διαφορετικές πτυχές του ζητήματος εμπίπτουν στην αρμοδιότητα δύο ή περισσοτέρων επιτροπών, τότε οι επιτροπές αυτές θα πρέπει να είναι «συνδεδεμένες» και να συνεργάζονται βάσει συγκεκριμένων κανόνων. Όταν το ζήτημα εμπίπτει σχεδόν εξίσου στην αρμοδιότητα δύο ή περισσοτέρων επιτροπών και είναι μείζονος σημασίας, η Διάσκεψη των Προέδρων μπορεί να αποφασίσει ότι δύο ή περισσότερες επιτροπές θα εργαστούν ως μικτές επιτροπές. Στην περίπτωση αυτή, πραγματοποιούν συνεδριάσεις μικτής επιτροπής και κοινή ψηφοφορία για ενιαίο σχέδιο έκθεσης. Η αρμόδια επιτροπή ορίζει έναν «εισηγητή», κύριο καθήκον του οποίου είναι να προωθήσει την πρόταση στα διάφορα στάδια της διαδικασίας και να διευθύνει τις διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο και την Επιτροπή, εφόσον ενδείκνυται. Ο εισηγητής συμβουλεύει την επιτροπή (κατά την εξέταση σε επίπεδο επιτροπής) και το Κοινοβούλιο εν γένει (στο στάδιο της Ολομέλειας) όσον αφορά τη γενική προσέγγιση που πρέπει να ακολουθηθεί σε σχέση με την πρόταση της Επιτροπής. Ο εισηγητής είναι αρμόδιος για την προετοιμασία του «σχεδίου έκθεσης» της επιτροπής και, ως εκ τούτου, είναι ο πρώτος βουλευτής που προτείνει τροπολογίες στην πρόταση της Επιτροπής. Οι άλλες πολιτικές ομάδες ορίζουν «σκιώδεις εισηγητές» οι οποίοι παρουσιάζουν τις θέσεις των ομάδων τους επί της πρότασης, παρόλο που οι τροπολογίες μπορούν να κατατεθούν από οποιονδήποτε βουλευτή του Κοινοβουλίου. Ο εισηγητής και οι σκιώδεις εισηγητές επικουρούνται από τη γραμματεία της σχετικής επιτροπής, το προσωπικό των πολιτικών ομάδων, τους βοηθούς βουλευτών, τη 7

13 Νομική Υπηρεσία, τη Μονάδα Συνδιαλλαγών και Συναπόφασης, τους αρμόδιους γλωσσομαθείς νομικούς και άλλες σχετικές υπηρεσίες. Στο στάδιο της εξέτασης σε επιτροπή, είθισται να οργανώνονται ακροάσεις εμπειρογνωμόνων ή να ανατίθενται μελέτες ή εκτιμήσεις επιπτώσεων. Το σχέδιο έκθεσης και οι τροπολογίες εξετάζονται στη συνέχεια στην επιτροπή, κατά τη διάρκεια μίας ή περισσότερων συνεδριάσεων. Πολύ συχνά, προτού η επιτροπή προχωρήσει σε ψηφοφορία, πραγματοποιούνται άτυπες συνομιλίες μεταξύ του εισηγητή και των σκιωδών εισηγητών, σε μια προσπάθεια να επέλθει όσο το δυνατόν μεγαλύτερος συμβιβασμός όσον αφορά τις θέσεις των διαφόρων πολιτικών ομάδων. Οι εν λόγω συνομιλίες συχνά πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια των λεγόμενων «σκιωδών συνεδριάσεων». Το αποτέλεσμα αυτών των άτυπων συνομιλιών μπορεί να είναι η παρουσίαση των λεγόμενων «συμβιβαστικών τροπολογιών» οι οποίες στη συνέχεια τίθενται σε ψηφοφορία και αποσκοπούν στη ενοποίηση ενός ορισμένου αριθμού τροπολογιών ή χρησιμεύουν ως εναλλακτική λύση σε αντικρουόμενες τροπολογίες. Η αρμόδια επί της ουσίας επιτροπή εγκρίνει, με απλή πλειοψηφία, την έκθεσή της, η οποία έχει τη μορφή τροπολογιών στην πρόταση της Επιτροπής. Η Επιτροπή είναι συνήθως παρούσα στις συζητήσεις των επιτροπών και, σε μία από τις συνεδριάσεις στις οποίες συζητείται η έκθεση ή πριν από την ψηφοφορία, μπορεί να κληθεί να εκφράσει τη θέση της επί των προτεινόμενων τροπολογιών. Το Συμβούλιο παρίσταται και αυτό και μπορεί επίσης να κληθεί να διατυπώσει παρατηρήσεις. Εάν υπάρχει κοινή πρόθεση των συννομοθετών να περαιώσουν έναν συγκεκριμένο φάκελο σε πρώτη ανάγνωση, οι άτυπες διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο και την Επιτροπή μπορούν να ξεκινήσουν μετά την ψηφοφορία επί της έκθεσης στην επιτροπή. Στις περιπτώσεις αυτές, η έκθεση αποτελεί τις περισσότερες φορές την εντολή διαπραγμάτευσης του Κοινοβουλίου, και κάθε συμφωνία που συνάπτεται μεταξύ των συννομοθετών μπορεί στη συνέχεια να υποβληθεί στην επιτροπή για εξέταση και έγκριση.10 Ψηφοφορία στην επιτροπή: δι' ανατάσεως της χειρός (αριστερά) και ονομαστική ψηφοφορία (δεξιά). Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 10 Για τους κανόνες που αφορούν την έγκριση των εντολών διαπραγμάτευσης στο Κοινοβούλιο, βλέπε σημείο

14 Στάδιο της εξέτασης στην Ολομέλεια Όταν η αρμόδια επιτροπή εγκρίνει την έκθεσή της με τη μορφή τροπολογιών επί της πρότασης της Επιτροπής καθώς και το συνοδευτικό νομοθετικό ψήφισμα (συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση, σειράς τροπολογιών που αντικατοπτρίζουν τη διαπραγμάτευση συμφωνιών με το Συμβούλιο σε πρώτη ανάγνωση), η έκθεση κατατίθεται για ψηφοφορία στην Ολομέλεια (άρθρο 169 του Κανονισμού). Τις περισσότερες φορές, πριν από την ψηφοφορία επί σημαντικών νομοθετικών φακέλων στην Ολομέλεια πραγματοποιείται συζήτηση επίσης σε επίπεδο Ολομέλειας. Σε μια τέτοια συζήτηση, και πριν από την ψηφοφορία, ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου δύναται να ζητήσει από την Επιτροπή και το Συμβούλιο να γνωστοποιήσουν τη θέση τους επί των προτεινόμενων τροπολογιών.11 Μπορούν να κατατεθούν πρόσθετες τροπολογίες στο στάδιο της Ολομέλειας, αλλά μόνο από την αρμόδια επιτροπή, μια πολιτική ομάδα ή τουλάχιστον 40 μεμονωμένους βουλευτές. Το Κοινοβούλιο, αποφασίζει κατόπιν με απλή πλειοψηφία (δηλαδή πλειοψηφία των ψηφισάντων βουλευτών), σε πρώτη ανάγνωση επί της πρότασης της Επιτροπής με τη μορφή νομοθετικού ψηφίσματος: μπορεί να απορρίψει την πρόταση στο σύνολό της12, να την εγκρίνει χωρίς τροποποιήσεις ή, συνηθέστερα, να εγκρίνει τροπολογίες επί της πρότασης. Μόλις το Κοινοβούλιο ολοκληρώσει την πρώτη του ανάγνωση, η Επιτροπή δύναται να εγκρίνει «τροποποιημένη» πρόταση η οποία θα ενσωματώνει τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου τις οποίες μπορεί να κάνει δεκτές, σύμφωνα με τη θέση που εκφράζει η Επιτροπή στην Ολομέλεια πριν από την ψηφοφορία σε πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου. Εάν η θέση του Κοινοβουλίου σε πρώτη ανάγνωση αντικατοπτρίζει συμφωνία που έχει επιτευχθεί σε διοργανικές διαπραγματεύσεις, η θέση (και η συμφωνία) κατά την πρώτη ανάγνωση διαβιβάζεται στη συνέχεια στο Συμβούλιο, το οποίο την εγκρίνει χωρίς τροποποιήσεις ως θέση του κατά την πρώτη ανάγνωση. Επομένως, η νομοθετική διαδικασία ολοκληρώνεται σε αυτό το στάδιο. Μετά την έγκριση των τροπολογιών, ο εισηγητής ή ο πρόεδρος της κυρίως αρμόδιας επιτροπής μπορεί να ζητήσει αναβολή της ψηφοφορίας επί του νομοθετικού ψηφίσματος και την παραπομπή του ζητήματος στην αρμόδια επιτροπή για επανεξέταση. 12 Η Συνθήκη δεν προβλέπει ρητά τη δυνατότητα του Κοινοβουλίου να απορρίπτει την πρόταση σε πρώτη ανάγνωση, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της δεύτερης ανάγνωσης (άρθρο 294 παράγραφος 7 στοιχείο β) ΣΛΕΕ). Το Κοινοβούλιο θεωρεί ότι είναι δυνατή η απόρριψη πρότασης της Επιτροπής σε πρώτη ανάγνωση. Επομένως, το Κοινοβούλιο έχει απορρίψει προτάσεις σε πρώτη ανάγνωση (για παράδειγμα, την πρόταση για τις ευρωπαϊκές στατιστικές σχετικά με την ασφάλεια από την εγκληματικότητα). Ωστόσο, η απόρριψη πρότασης της Επιτροπής εξακολουθεί να αποτελεί εξαίρεση. 11 9

15 Πλειοψηφίες: Στο Κοινοβούλιο Απλή πλειοψηφία: Πλειοψηφία των ψήφων που δόθηκαν Απόλυτη πλειοψηφία: Πλειοψηφία των μελών που το απαρτίζουν (για ψηφοφορία στην Ολομέλεια, επί του παρόντος 376 επί του συνόλου των 751 ψήφων) Στο Συμβούλιο Απλή πλειοψηφία: Ειδική πλειοψηφία: Ομοφωνία: Δεκαπέντε κράτη μέλη υπέρ Ποσοστό 55% των κρατών μελών υπέρ (δηλαδή 16 κράτη μέλη) που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού της ΕΕ13 Όλα τα κράτη μέλη που ψηφίζουν είναι υπέρ (η αποχή δεν εμποδίζει την έγκριση με ομοφωνία) Σύνοδος της Ολομέλειας στο Στρασβούργο. - Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Ο εν λόγω κανόνας της «διπλής πλειοψηφίας» ισχύσει από την 1η Νοεμβρίου 2014 και εξής. Μέχρι τότε, και από 1ης Ιουλίου 2013, η ειδική πλειοψηφία αντιστοιχούσε σε 260 ψήφους υπέρ (επί συνόλου 352) που δίδονταν από τουλάχιστον 15 κράτη μέλη

16 Πρώτη ανάγνωση του Συμβουλίου Όπως συμβαίνει και με το Κοινοβούλιο, μετά την παραλαβή πρότασης της Επιτροπής, το Συμβούλιο ξεκινά τις προπαρασκευαστικές του εργασίες. Η πρόταση παραπέμπεται προς συζήτηση στη σχετική ομάδα εργασίας.14 Η εξέταση της πρότασης στη σχετική ομάδα εργασίας μπορεί να συμπέσει χρονικά με την εξέταση της ίδιας πρότασης από το Κοινοβούλιο. Όταν οι συζητήσεις στην ομάδα εργασίας είναι επαρκώς ώριμες και, ανάλογα με τον ευαίσθητο χαρακτήρα ή τη σημασία του προκείμενου φακέλου, οι συζητήσεις μπορούν να ξεκινήσουν ή να συνεχιστούν στην COREPER και σπανιότερα σε επίπεδο Συμβουλίου. Η COREPER εγκρίνει επίσης την εντολή διαπραγμάτευσης ενόψει των επικείμενων διοργανικών διαπραγματεύσεων.15 Εάν το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία, κάνει δεκτές όλες τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου (όπως συμβαίνει στην περίπτωση συμφωνίας σε πρώτη ανάγνωση16) ή εάν το Κοινοβούλιο εγκρίνει την πρόταση χωρίς να προτείνει τροπολογίες, το Συμβούλιο δύναται να εγκρίνει την πράξη σε πρώτη ανάγνωση. Εάν το Συμβούλιο δεν είναι σε θέση να αποδεχτεί πλήρως το αποτέλεσμα της πρώτης ανάγνωσης του Κοινοβουλίου, εγκρίνει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση (αρχικά γνωστή ως «κοινή θέση») και τη διαβιβάζει στο Κοινοβούλιο προκειμένου να προχωρήσει στη δεύτερη ανάγνωση. Το Συμβούλιο ενημερώνει πλήρως το Κοινοβούλιο για τους λόγους οι οποίοι το οδήγησαν στην έγκριση της θέσης του. Η Επιτροπή ενημερώνει πλήρως το Κοινοβούλιο για τη θέση της. Κατά τη διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης ανάγνωσης, το Συμβούλιο μπορεί, καταρχήν, να τροποποιήσει μόνο την πρόταση της Επιτροπής με ομοφωνία. Στην πράξη, ωστόσο, προκειμένου να διευκολυνθεί η συμφωνία με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο, η Επιτροπή τροποποιεί συχνά την αρχική της πρόταση λίγο πριν από την έγκριση της θέσης του Συμβουλίου.17 Οι ομάδες εργασίας συχνά αναφέρονται και με τον όρο τμήματα εργασίας οι δύο όροι προσδιορίζουν τα ίδια όργανα του Συμβουλίου. 15 Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις διοργανικές διαπραγματεύσεις, βλέπε σημείο Βλέπε σημείο Παρόλο που δεν προβλέπεται ρητά στη Συνθήκη, είναι ευρέως αποδεκτό ότι το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία, μπορεί να απορρίψει την πρόταση της Επιτροπής στο σύνολό της. Ωστόσο, στην πράξη, το Συμβούλιο συνήθως δεν απορρίπτει επισήμως τις προτάσεις της Επιτροπής. Αντ' αυτού, και σε αντίθεση με το Κοινοβούλιο, δεν ξεκινά ούτε συνεχίζει τις εργασίες επί των σχετικών προτάσεων της Επιτροπής, και έτσι οι εν λόγω φάκελοι παραμένουν σε εκκρεμότητα. Από την άλλη πλευρά, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της πρώτης ανάγνωσης είτε να αποσύρει είτε να τροποποιήσει την πρότασή της (άρθρο 293 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ)

17 Συνεδρίαση στο Συμβούλιο. Ευρωπαϊκή Ένωση, Στάδιο δεύτερης ανάγνωσης Μόλις το Κοινοβούλιο λάβει επισήμως τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, ξεκινά το στάδιο της δεύτερης ανάγνωσης. Στη δεύτερη ανάγνωση, το Κοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει, να απορρίψει ή να τροποποιήσει τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, κατά γενικό κανόνα εντός τεσσάρων μηνών από την ανακοίνωσή της στην Ολομέλεια. Σε περίπτωση που το Κοινοβούλιο δεν λάβει απόφαση με την παρέλευση της προθεσμίας αυτής, η πράξη θεωρείται εγκριθείσα σύμφωνα με τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση. Εάν το Κοινοβούλιο εγκρίνει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση χωρίς συμφωνία με το Συμβούλιο, υπάρχει ακόμα δυνατότητα επίτευξης συμφωνίας πριν από τη δεύτερη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: πρόκειται για την αποκαλούμενη «συμφωνία σε πρώιμη δεύτερη ανάγνωση». Στην περίπτωση αυτή, οι διοργανικές διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται μετά την ψηφοφορία σε πρώτη ανάγνωση στην Ολομέλεια. Στη συνέχεια, το Συμβούλιο εγκρίνει το αποτέλεσμα των εν λόγω διαπραγματεύσεων ως τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση και τη διαβιβάζει στο Κοινοβούλιο. Κατόπιν, το Κοινοβούλιο οριστικοποιεί τις διαδικασίες εγκρίνοντας, ως τη θέση του σε δεύτερη ανάγνωση τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, χωρίς τροποποιήσεις. Επομένως, η νομοθετική διαδικασία ολοκληρώνεται σε αυτό το στάδιο. Στη δεύτερη ανάγνωση, οι συννομοθέτες δεσμεύονται από αυστηρές προθεσμίες, όπως ορίζεται στη Συνθήκη: καθένας από τους συννομοθέτες διαθέτει προθεσμία τριών μηνών με δυνατότητα επέκτασης κατά ένα μήνα. 12

18 Δεύτερη ανάγνωση του Κοινοβουλίου Στάδιο της εξέτασης σε επιτροπή Ο εισηγητής (συνήθως ο ίδιος βουλευτής που συνέταξε την έκθεση για την πρώτη ανάγνωση) καταρτίζει ένα σχέδιο «σύστασης» για την αρμόδια επιτροπή (την ίδια επιτροπή που ήταν αρμόδια σε πρώτη ανάγνωση). Το σχέδιο σύστασης θα συμπεριλαμβάνει τις τροπολογίες που πρότεινε ο εισηγητής. Κάθε τακτικό ή αναπληρωματικό μέλος της αρμόδιας επιτροπής μπορεί να καταθέσει συμπληρωματικές τροπολογίες. Ωστόσο, στη δεύτερη ανάγνωση ισχύουν συγκεκριμένοι περιορισμοί ως προς το παραδεκτό των τροπολογιών. Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 69 του Κανονισμού, οι τροπολογίες είναι παραδεκτές μόνον εφόσον αποσκοπούν: στη συνολική ή μερική αποκατάσταση της θέσης που ενέκρινε το Κοινοβούλιο κατά την πρώτη ανάγνωση, ή στην επίτευξη συμβιβασμού μεταξύ της θέσης του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, ή στην τροποποίηση μέρους της θέσης του Συμβουλίου κατά την πρώτη ανάγνωση, το οποίο δεν περιλαμβανόταν στην αρχική πρόταση ή διαφέρει ως προς το περιεχόμενο από αυτήν, ή στο να λάβουν υπόψη ένα νέο γεγονός ή νομική κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την πρώτη ανάγνωση (όπως κάποια αλλαγή στον πολιτικό προσανατολισμό μετά τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Ο πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής και ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου αποφαίνονται σχετικά με το παραδεκτό των τροπολογιών στο στάδιο της επιτροπής και της Ολομέλειας αντιστοίχως: η απόφασή τους είναι οριστική (άρθρο 69 του Κανονισμού). Στη δεύτερη ανάγνωση δεν προβλέπεται η παροχή γνωμοδότησης ή η συμμετοχή συνδεδεμένων επιτροπών. Ωστόσο, εξακολουθεί να ισχύει η διαδικασία των συνεδριάσεων μικτών επιτροπών. Κατά την πρώτη ανάγνωση, το σχέδιο σύστασης και οι τροπολογίες που υποβάλλουν οι βουλευτές εκτός του εισηγητή μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο άτυπων συνομιλιών μεταξύ του εισηγητή και των σκιωδών εισηγητών, προκειμένου να επιτευχθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερος συμβιβασμός μεταξύ των θέσεων και να οδηγήσουν σε συμβιβαστικές τροπολογίες οι οποίες στη συνέχεια τίθενται σε ψηφοφορία. Η αρμόδια επιτροπή αποφασίζει με απλή πλειοψηφία των βουλευτών της (δηλαδή με πλειοψηφία των ψηφισάντων). Μετά την ψηφοφορία στην αρμόδια επιτροπή, η σύσταση κατατίθεται προς ψήφιση στην Ολομέλεια (όπου απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία για την απόρριψη ή την έγκριση των τροπολογιών - βλέπε παρακάτω). 13

19 Εάν υπάρχει κοινή πρόθεση των συννομοθετών να ολοκληρώσουν έναν συγκεκριμένο φάκελο σε δεύτερη ανάγνωση, οι άτυπες διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο και την Επιτροπή ξεκινούν μετά την ψηφοφορία του σχεδίου σύστασης για δεύτερη ανάγνωση από την επιτροπή. Ενόψει των προθεσμιών της δεύτερης ανάγνωσης, οι άτυπες επαφές συνήθως ξεκινούν πριν από την ψηφοφορία στην επιτροπή. Στάδιο της εξέτασης στην Ολομέλεια Η σύσταση για δεύτερη ανάγνωση, όπως εγκρίθηκε από την επιτροπή, ή, σε περίπτωση συμφωνίας σε δεύτερη ανάγνωση, το κείμενο της συμφωνίας με τη μορφή τροπολογιών, κατατίθεται για ψηφοφορία στην Ολομέλεια. Μπορούν να κατατεθούν πρόσθετες τροπολογίες στο στάδιο της Ολομέλειας, αλλά μόνο από την αρμόδια επιτροπή, μια πολιτική ομάδα ή τουλάχιστον 40 μεμονωμένους βουλευτές. Πριν από την ψηφοφορία στην Ολομέλεια, ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου μπορεί να ζητήσει από την Επιτροπή να γνωστοποιήσει τη θέση της και από το Συμβούλιο να προβεί σε παρατηρήσεις. Το Κοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει τη θέση του Συμβουλίου κατά την πρώτη ανάγνωση χωρίς τροποποίηση (είτε ως αποτέλεσμα συμφωνίας σε πρώιμη δεύτερη ανάγνωση είτε επειδή οι προτεινόμενες τροπολογίες δεν εγκρίνονται από την Ολομέλεια). Αυτό απαιτεί την υποστήριξη μιας απλής πλειοψηφίας των βουλευτών του Κοινοβουλίου (δηλαδή της πλειοψηφίας των ψηφισάντων βουλευτών). Το Κοινοβούλιο δύναται επίσης να εγκρίνει τροπολογίες σε πρώτη ανάγνωση στη θέση του Συμβουλίου: καθεμία από τις τροπολογίες αυτές πρέπει να υποστηριχθεί από μια απόλυτη πλειοψηφία των βουλευτών. Τέλος, το Κοινοβούλιο μπορεί να απορρίψει σε πρώτη ανάγνωση τη θέση του Κοινοβουλίου με απόλυτη πλειοψηφία των μελών του Κοινοβουλίου (δηλαδή τουλάχιστον 376 ψήφοι υπέρ επί ενός δυνητικού συνόλου 751 ψήφων). Εάν το Κοινοβούλιο εγκρίνει ή απορρίψει τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, ολοκληρώνεται η νομοθετική διαδικασία. Σε περίπτωση απόρριψης, μπορεί να γίνει επανεκκίνηση της διαδικασίας μόνο με νέα πρόταση της Επιτροπής Δεύτερη ανάγνωση του Συμβουλίου Μόλις το Κοινοβούλιο ολοκληρώσει τη δεύτερή του ανάγνωση και διαβιβάσει τη θέση του στο Συμβούλιο, το τελευταίο διαθέτει τρεις ακόμη μήνες (ή τέσσερις εφόσον συμφωνηθεί παράταση) για να ολοκληρώσει τη δεύτερή του ανάγνωση. Κατά τη δεύτερη ανάγνωση, το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου με ειδική πλειοψηφία, ή με ομοφωνία εφόσον η Επιτροπή είναι αντίθετη σε τροπολογία του Κοινοβουλίου. Στην περίπτωση αυτή η πράξη εκδίδεται. 14

20 Εάν το Κοινοβούλιο δεν κάνει δεκτές όλες τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου, συγκαλείται η επιτροπή συνδιαλλαγής, σύμφωνα με τη Συνθήκη Συνδιαλλαγή και στάδιο τρίτης ανάγνωσης Η συνδιαλλαγή συνίσταται σε διαπραγματεύσεις μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου στο πλαίσιο της επιτροπής συνδιαλλαγής, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας υπό μορφή «κοινού σχεδίου». Η επιτροπή συνδιαλλαγής αποτελείται από δύο αντιπροσωπείες: την αντιπροσωπεία του Συμβουλίου, που απαρτίζεται από έναν εκπρόσωπο από κάθε κράτος μέλος (υπουργοί ή εκπρόσωποί τους) και την αντιπροσωπεία του Κοινοβουλίου, που απαρτίζεται από ίσο αριθμό βουλευτών. Συνεπώς, η επιτροπή συνδιαλλαγής αποτελείται από 56 (28+28) μέλη. Η Επιτροπή εκπροσωπείται από τον αρμόδιο Επίτροπο για τον φάκελο, και είναι επιφορτισμένη με τη λήψη όλων των αναγκαίων πρωτοβουλιών προκειμένου να υπάρξει συμβιβασμός μεταξύ των θέσεων του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Η επιτροπή συνδιαλλαγής πρέπει να συγκληθεί εντός έξι εβδομάδων (ή οκτώ, εφόσον συμφωνηθεί παράταση) από την ημερομηνία κατά την οποία το Συμβούλιο θα ολοκληρώσει τη δεύτερή του ανάγνωση και θα κοινοποιήσει επισήμως στο Κοινοβούλιο ότι δεν είναι σε θέση να αποδεχθεί όλες τις τροπολογίες που κατέθεσε το Κοινοβούλιο σε δεύτερη ανάγνωση. Η επιτροπή συνδιαλλαγής συγκροτείται ξεχωριστά για κάθε νομοθετική πρόταση που απαιτεί συνδιαλλαγή και έχει στη διάθεσή της έξι εβδομάδες (ή οκτώ εβδομάδες, εφόσον συμφωνηθεί παράταση) για να καταλήξει σε συνολική συμφωνία υπό μορφή «κοινού σχεδίου». Στην πράξη, λόγω των σχετικά μικρών χρονικών πλαισίων για την επίτευξη συμφωνίας, οι άτυπες διαπραγματεύσεις ξεκινούν, κατά γενικό κανόνα, προτού συγκληθεί επισήμως η επιτροπή συνδιαλλαγής.18 Εάν η επιτροπή συνδιαλλαγής δεν καταλήξει σε συμφωνία ή εάν το Κοινοβούλιο ή το Συμβούλιο δεν εγκρίνουν εντός έξι εβδομάδων (ή εντός οκτώ εβδομάδων, εφόσον συμφωνηθεί παράταση) το «κοινό σχέδιο» σε τρίτη ανάγνωση, η πράξη θεωρείται ότι δεν έχει εγκριθεί. 18 Βλέπε σημείο 2.5 για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις άτυπες διαπραγματεύσεις. 15

21 Βασικές διαφορές μεταξύ των αναγνώσεων από την πλευρά του ΕΚ Απουσία προθεσμιών Την ευθύνη φέρει(-ουν) κυρίως η(οι) κοινοβουλευτική(-ές) κυρίως αρμόδια(-ες) επί της ουσίας επιτροπή(-ές), δυνατότητα συμμετοχής συνδεδεμένων επιτροπών και γνωμοδοτικών επιτροπών 1η ανάγνωση Τροπολογίες επί της πρότασης της Επιτροπής μπορούν να κατατεθούν στο στάδιο της εξέτασης από την επιτροπή και την Ολομέλεια χαλαρά κριτήρια παραδεκτού των τροπολογιών Το Κοινοβούλιο αποφασίζει (να εγκρίνει, να απορρίψει ή να τροποποιήσει την πρόταση της Επιτροπής) με απλή πλειοψηφία (δηλαδή πλειοψηφία των ψηφισάντων βουλευτών) Προθεσμίες: 3+1 μήνες κατ ανώτατο όριο για το Κοινοβούλιο και επιπλέον 3+1 μήνες κατ ανώτατο όριο για το Συμβούλιο Η ευθύνη βαρύνει αποκλειστικά την(τις) επί της ουσίας αρμόδια(-ες) επιτροπή(-ές) 2η ανάγνωση Τροπολογίες επί της πρότασης του Συμβουλίου μπορούν να κατατεθούν στο στάδιο της εξέτασης από την επιτροπή και την Ολομέλεια αυστηρά κριτήρια παραδεκτού των τροπολογιών Το Κοινοβούλιο εγκρίνει με απλή πλειοψηφία τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, όμως την απορρίπτει ή την τροποποιεί με απόλυτη πλειοψηφία Προθεσμίες: 24 εβδομάδες κατ ανώτατο όριο (3 x 8 εβδομάδες), εκ των οποίων 8 εβδομάδες κατ ανώτατο όριο αφιερώνονται στη συνδιαλλαγή καθ εαυτήν Συνδιαλλαγή και 3η ανάγνωση Την κύρια ευθύνη φέρει η αντιπροσωπεία του Κοινοβουλίου στην επιτροπή συνδιαλλαγής Στην τρίτη ανάγνωση δεν επιτρέπονται τροπολογίες: Το Κοινοβούλιο εγκρίνει ή απορρίπτει το «κοινό σχέδιο» με απλή πλειοψηφία σε μία μοναδική ψηφοφορία 16

22 Συνδιαλλαγή Το προκαταρκτικό στάδιο Μόλις καταστεί σαφές ότι το Συμβούλιο δεν μπορεί να δεχτεί τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου, ενημερώνει σχετικά το Κοινοβούλιο και ξεκινούν άτυπες επαφές μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων. Η Γραμματεία Συνδιαλλαγών και Συναπόφασης (CODE), δηλαδή η διοικητική μονάδα του Κοινοβουλίου που είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων, για τη συνδιαλλαγή, ξεκινά προετοιμασίες για τον διορισμό της αντιπροσωπείας του ΕΚ στην επιτροπή συνδιαλλαγής, προκειμένου να συγκαλέσει την επιτροπή συνδιαλλαγής το συντομότερο δυνατόν, εντός των προθεσμιών που ορίζονται στη Συνθήκη. Η γραμματεία CODE επικουρεί την αντιπροσωπεία του ΕΚ καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας συνδιαλλαγής, συνεργαζόμενη στενά με τη γραμματεία της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής και τη Νομική Υπηρεσία του Κοινοβουλίου, τους γλωσσομαθείς νομικούς και την Υπηρεσία Τύπου καθώς και με άλλες σχετικές υπηρεσίες του ΕΚ. Σύνθεση και διορισμός της αντιπροσωπείας του Κοινοβουλίου Κάθε αντιπροσωπεία του ΕΚ στην επιτροπή συνδιαλλαγής προεδρεύεται από έναν εκ των τριών αντιπροέδρων του Κοινοβουλίου που είναι αρμόδιοι για τη συνδιαλλαγή: αυτοί ορίζουν από τις τάξεις τους τον υπεύθυνο της εκάστοτε διαδικασίας συνδιαλλαγής. Ο εισηγητής και ο πρόεδρος της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής/των αρμόδιων κοινοβουλευτικών επιτροπών είναι επίσης ex officio μέλη της αντιπροσωπείας. Τα εναπομείναντα μέλη της αντιπροσωπείας (συνήθως 25)19 ορίζονται από κάθε πολιτική ομάδα για μια συγκεκριμένη διαδικασία συνδιαλλαγής.20 Τα περισσότερα προέρχονται από την επιτροπή που είναι αρμόδια ή από τις γνωμοδοτικές ή τις συνδεδεμένες επιτροπές. Οι πολιτικές ομάδες πρέπει επίσης να διορίσουν ίσο αριθμό αναπληρωματικών μελών τα οποία μπορούν να παρίστανται σε όλες τις συνεδριάσεις της αντιπροσωπείας και της επιτροπής συνδιαλλαγής. Όπως και στις κοινοβουλευτικές επιτροπές, μπορούν να λαμβάνουν μέρος στις συζητήσεις, όμως μπορούν να ψηφίζουν μόνο εφόσον αντικαθιστούν κάποιο τακτικό μέλος. Συνεδρίαση συγκρότησης της αντιπροσωπείας του Κοινοβουλίου σε Σώμα Η αντιπροσωπεία του Κοινοβουλίου συνήθως πραγματοποιεί τη συνεδρίαση συγκρότησής της σε Σώμα στο Στρασβούργο, κατά τη διάρκεια της συνόδου Ολομέλειας. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η συνεδρίαση συγκρότησης σε Σώμα μπορεί Ο αριθμός των εναπομεινάντων μελών της αντιπροσωπείας θα είναι μικρότερος εάν, για παράδειγμα, η διαδικασία συναλλαγής αφορά δέσμη φακέλων. 20 Όπως συμβαίνει με τον διορισμό εισηγητών στις επιτροπές, έτσι και τα μέλη της επιτροπής συνδιαλλαγής προτείνονται από πολιτικές ομάδες βάσει του τύπου D'Hondt, αφού η Διάσκεψη των Προέδρων αποφασίσει τον ακριβή αριθμό των μελών της επιτροπής συνδιαλλαγής που θα προέρχονται από κάθε πολιτική ομάδα

23 να αντικατασταθεί από μια επιστολή του προέδρου της αντιπροσωπείας προς τα μέλη της («συγκρότηση σε Σώμα με έγγραφη διαδικασία»). Ο βασικός σκοπός της συνεδρίασης για τη συγκρότηση της αντιπροσωπείας του Κοινοβουλίου σε Σώμα είναι να δοθεί εντολή στη διαπραγματευτική του ομάδα συνήθως στον Αντιπρόεδρο ως πρόεδρο της αντιπροσωπείας, στον πρόεδρο της αρμόδιας επιτροπής και στον εισηγητή/στους εισηγητές προκειμένου να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο στο πλαίσιο «τριμερών» συνεδριάσεων. Στις συνεδριάσεις συγκρότησης σε Σώμα, πραγματοποιείται επίσης συχνά μια σύντομη ανταλλαγή απόψεων επί της ουσίας των επίμαχων θεμάτων. Η Επιτροπή είναι παρούσα σε όλες τις συνεδριάσεις της αντιπροσωπείας του Κοινοβουλίου προκειμένου να γνωμοδοτήσει για πιθανούς τρόπους συμβιβασμού των θέσεων του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ή να ανταποκριθεί σε αιτήματα για την παροχή πιο λεπτομερών ή «τεχνικών» πληροφοριών. Διαπραγματεύσεις στο στάδιο της συνδιαλλαγής Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα των τριμερών διαλόγων που έχει συμφωνηθεί μεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου κατά την έναρξη της συνδιαλλαγής για έναν συγκεκριμένο φάκελο, μια σειρά τριμερών διαλόγων λαμβάνει χώρα καθ 'όλη τη διαδικασία συνδιαλλαγής, με στόχο την επίτευξη συνολικής συμφωνίας στην επιτροπή συνδιαλλαγής. Οι τριμερείς διάλογοι κατά τη διαδικασία συνδιαλλαγής ακολουθούν το συνηθισμένο πρότυπο των τριμερών διαλόγων που περιγράφεται στο σημείο 2.5. Μετά από κάθε τριμερή συνεδρίαση, η διαπραγματευτική ομάδα κάθε θεσμικού οργάνου υποβάλλει σχετική αναφορά στην αντίστοιχη αντιπροσωπεία. Βασικός σκοπός των συνεδριάσεων της αντιπροσωπείας είναι να παρασχεθεί ανατροφοδότηση, να ανανεωθεί η εντολή της διαπραγματευτικής ομάδας και, ενδεχομένως, να συζητηθούν τυχόν συμβιβαστικά κείμενα. Η αντιπροσωπεία δίνει οδηγίες στη διαπραγματευτική ομάδα για τον τρόπο συνέχισης των διαπραγματεύσεων. Στο τέλος της διαδικασίας, η αντιπροσωπεία εγκρίνει ή απορρίπτει επισήμως την επιτευχθείσα συμφωνία σε συνδιαλλαγή. Η έγκριση συμφωνίας απαιτεί απόλυτη πλειοψηφία των μελών της αντιπροσωπείας (τουλάχιστον 15 ψήφοι υπέρ σε δυνητικό σύνολο 28 ψήφων). Η επιτροπή συνδιαλλαγής Η επιτροπή συνδιαλλαγής, η οποία απαρτίζεται από τους εκπροσώπους των 28 κρατών μελών και ισάριθμους βουλευτές, συγκαλείται από τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου από κοινού με τον Πρόεδρο του Συμβουλίου. Η επιτροπή συνδιαλλαγής συγκαλείται συχνά, οσάκις οι θέσεις του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου συγκλίνουν αρκετά ώστε να μπορεί να αναμένεται ότι τα εκκρεμή ζητήματα μπορούν να επιλυθούν. Σε κάθε περίπτωση, η επιτροπή συνδιαλλαγής πρέπει να συγκαλείται το αργότερο έξι εβδομάδες (ή οκτώ, σε περίπτωση που συμφωνηθεί παράταση) μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης ανάγνωσης του Συμβουλίου, προκειμένου να ξεκινήσει 18

24 επισήμως η διαδικασία συνδιαλλαγής. Η επιτροπή έχει στη συνέχεια στη διάθεσή της έξι επιπλέον εβδομάδες (ή οκτώ, σε περίπτωση που συμφωνηθεί παράταση) για να καταλήξει σε συνολική συμφωνία υπό μορφή κοινού σχεδίου. Οι συνεδριάσεις της επιτροπής συνδιαλλαγής διεξάγονται συνήθως στις Βρυξέλλες. Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο φιλοξενούν εναλλάξ τις συνεδριάσεις αυτές. Οι συνεδριάσεις προγραμματίζονται συνήθως να ξεκινήσουν αργά το απόγευμα ή νωρίς το βράδυ και μπορεί να συνεχισθούν μέχρι τα μεσάνυχτα ή ακόμα πιο αργά. Ο Αντιπρόεδρος που προεδρεύει της αντιπροσωπείας του ΕΚ και ο υπουργός του κράτους μέλους που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου προεδρεύουν από κοινού της συνεδρίασης της επιτροπής συνδιαλλαγής. Η Επιτροπή εκπροσωπείται από τον αρμόδιο Επίτροπο. Κύριο εργαλείο εργασίας αποτελεί το κοινό τετράστηλο έγγραφο εργασίας το οποίο καταρτίζουν οι γραμματείες συνδιαλλαγής του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Συνήθως οι βραδινές συνεδριάσεις αποτελούνται από αρκετές τριμερείς συναντήσεις και συσκέψεις των αντίστοιχων αντιπροσωπειών, πριν από την πραγματοποίηση της συνεδρίασης της επιτροπής συνδιαλλαγής. Ορισμένες φορές, η συνεδρίαση της επιτροπή συνδιαλλαγής διακόπτεται για τριμερείς διαπραγματεύσεις, προκειμένου να διασαφηνιστεί η κατάσταση ή να επιτευχθεί συμβιβασμός σε ζητήματα που παραμένουν αμφιλεγόμενα. Μεταξύ των τριμερών συναντήσεων και των επίσημων συνεδριάσεων της επιτροπής συνδιαλλαγής πραγματοποιούνται επίσης ξεχωριστές συνεδριάσεις στο πλαίσιο των αντιπροσωπειών του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Οι συνεδριάσεις αυτές είναι απαραίτητες προκειμένου να ενημερωθεί κάθε αντιπροσωπεία για την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε κάθε στάδιο της διαπραγμάτευσης και να ανανεωθεί η διαπραγματευτική εντολή. Η Επιτροπή μπορεί να κληθεί να προτείνει συμβιβαστικά κείμενα για να διευκολύνει την επίτευξη συμφωνίας. Ορισμένες δε φορές χρησιμοποιούνται, ως μέσο για την επίτευξη συμφωνίας, δηλώσεις ενός ή περισσοτέρων θεσμικών οργάνων ή εκθέσεις και μελέτες που καταρτίζονται από την Επιτροπή. Εάν δεν φαίνεται πιθανή η επίτευξη συμφωνίας κατά την πρώτη συνεδρίαση, μπορούν να συγκληθούν περαιτέρω συνεδριάσεις, συμπεριλαμβανομένων τριμερών συναντήσεων, εντός της προθεσμίας των 6-8 εβδομάδων την οποία προβλέπει η Συνθήκη προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία. Η συνδιαλλαγή είναι δυνατόν να περατωθεί ενδεχομένως με γραπτή διαδικασία. Όταν τα δύο θεσμικά όργανα αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνία στην επιτροπή συνδιαλλαγής, η πρόταση στο σύνολό της καταπίπτει.21 Από το 1999 υπήρξαν δύο περιπτώσεις κατά τις οποίες οι αντιπροσωπείες του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου δεν κατόρθωσαν να καταλήξουν σε συμφωνία επί ενός κοινού σχεδίου στην επιτροπή συνδιαλλαγής («οδηγία για τον χρόνο εργασίας» και «κανονισμός για τα νέα τρόφιμα»)

25 Συνεδρίαση της επιτροπής συνδιαλλαγής - Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Τρίτη ανάγνωση (μετά την επιτροπή συνδιαλλαγής) Μια συμφωνία που επιτεύχθηκε στην επιτροπή συνδιαλλαγής πρέπει να επικυρωθεί τόσο από το Κοινοβούλιο όσο και από το Συμβούλιο εντός έξι εβδομάδων (ή οκτώ εβδομάδων εφόσον συμφωνηθεί παράταση) από την ημερομηνία έγκρισης κοινού σχεδίου. Τα δύο θεσμικά όργανα ψηφίζουν ξεχωριστά επί του κοινού σχεδίου ως έχει, χωρίς δυνατότητα περαιτέρω τροποποίησής του. Προηγείται συζήτηση και κατόπιν διενεργείται ψηφοφορία επί του κοινού σχεδίου στην Ολομέλεια. Εν συνεχεία η Ολομέλεια ψηφίζει επί του κοινού σχεδίου. Για την έγκριση απαιτείται απλή πλειοψηφία των δοθεισών ψήφων σε αντίθετη περίπτωση το κοινό σχέδιο απορρίπτεται. Το κοινό σχέδιο πρέπει επίσης να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία από το Συμβούλιο, το οποίο προτιμά γενικώς να ψηφίζει μετά την τρίτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου.22 Συνεπώς, το κοινό σχέδιο, προτού καταστεί νόμος, πρέπει να εγκριθεί τόσο από το Κοινοβούλιο όσο και από το Συμβούλιο. Σε περίπτωση μη έγκρισης του κοινού σχεδίου από το ένα ή το άλλο θεσμικό όργανο, η νομοθετική διαδικασία περατώνεται: αυτή μπορεί να ξεκινήσει και πάλι μόνο μετά την υποβολή νέας πρότασης από την Επιτροπή. Μέχρι σήμερα, το Συμβούλιο ουδέποτε απέρριψε συμφωνία που επιτεύχθηκε στη συνδιαλλαγή. Το Κοινοβούλιο πολύ σπάνια απέρριψε συμφωνίες που επιτεύχθηκαν σε συνδιαλλαγή μεταξύ των παραδειγμάτων περιλαμβάνονται η συμφωνία που επετεύχθη επί της πρότασης οδηγίας σχετικά με τις δημόσιες προσφορές εξαγοράς του 2001 και η συμφωνία που επετεύχθη επί της πρότασης σχετικά με την πρόσβαση στην αγορά λιμενικών υπηρεσιών του

26 2.5. Διοργανικές διαπραγματεύσεις Μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία εισήγαγε τη δυνατότητα των συννομοθετών να καταλήξουν σε συμφωνία σε πρώτη ανάγνωση, είναι δυνατή η ολοκλήρωση της διαδικασίας συναπόφασης σε οιαδήποτε ανάγνωση.23 Η πρακτική αυτή κωδικοποιήθηκε στην κοινή δήλωση σχετικά με την εφαρμογή στην πράξη της διαδικασίας συναπόφασης, σύμφωνα με την οποία «τα όργανα συνεργάζονται με καλή πίστη καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας προκειμένου να επιτυγχάνουν τη μέγιστη δυνατή προσέγγιση των θέσεών τους και έτσι να ανοίγουν τον δρόμο, κατά περίπτωση, για την έκδοση της σχετικής πράξης σε αρχικό στάδιο της διαδικασίας». Ο συμβιβασμός των θέσεων επιτυγχάνεται μέσω άτυπων διοργανικών διαπραγματεύσεων που ονομάζονται τριμερείς διάλογοι. Τριμερής συνεδρίαση - Ευρωπαϊκή Ένωση - Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Για μια ιστορική επισκόπηση, βλέπε την έκθεση της Διάσκεψης με θέμα «20 χρόνια συναπόφασης» της 5ης Νοεμβρίου

27 Διευκρινίσεις όσον αφορά τους τριμερείς διαλόγους Οι τριμερείς διάλογοι είναι άτυπες τριμερείς συναντήσεις επί νομοθετικών προτάσεων μεταξύ εκπροσώπων του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής. Σκοπός των επαφών αυτών είναι να επιτευχθεί συμφωνία σε μια δέσμη τροπολογιών αποδεκτών τόσο από το Συμβούλιο όσο και από το Κοινοβούλιο. Μπορούν να πραγματοποιηθούν σε κάθε στάδιο της νομοθετικής διαδικασίας και μπορούν να οδηγήσουν στις λεγόμενες συμφωνίες κατά την «πρώτη ανάγνωση», την «πρώιμη δεύτερη ανάγνωση» ή τη «δεύτερη ανάγνωση», ή σε «κοινό σχέδιο» κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συνδιαλλαγής. Οι τριμερείς διάλογοι συνίστανται σε πολιτικές διαπραγματεύσεις, παρόλο που μπορεί να έπονται προπαρασκευαστικών τεχνικών συνεδριάσεων (στις οποίες παρευρίσκονται εμπειρογνώμονες των τριών θεσμικών οργάνων). Μπορούν να πραγματεύονται ζητήματα σχεδιασμού και χρονοδιαγράμματος ή να εξετάζουν λεπτομερώς συγκεκριμένα ζητήματα ουσίας, συχνά βάσει συμβιβαστικών κειμένων. Το βασικό εργαλείο εργασίας είναι το επονομαζόμενο τετράστηλο έγγραφο: στις πρώτες τρεις στήλες παρουσιάζονται αντιστοίχως οι θέσεις καθενός εκ των τριών θεσμικών οργάνων, ενώ η τελευταία προορίζεται για συμβιβαστικές προτάσεις. Κατά τη διάρκεια των τριμερών συναντήσεων, οι οποίες προεδρεύονται από τον συννομοθέτη που φιλοξενεί τη συνάντηση (δηλαδή είτε το Κοινοβούλιο είτε το Συμβούλιο), κάθε θεσμικό όργανο εξηγεί τη θέση του και αναπτύσσεται συζήτηση. Η Επιτροπή λειτουργεί ως διαμεσολαβητής για τη διευκόλυνση της συμφωνίας μεταξύ των συννομοθετών. Οι συμμετέχοντες στους τριμερείς διαλόγους λειτουργούν βάσει των διαπραγματευτικών εντολών που τους έχουν δώσει τα αντίστοιχα θεσμικά τους όργανα: η αρμόδια επιτροπή ή η Ολομέλεια στο Κοινοβούλιο, συνήθως η COREPER στο Συμβούλιο, το Σώμα των Επιτρόπων (μέσω της Ομάδας Διοργανικών Σχέσεων24) στην Επιτροπή. Οι τρεις αντιπροσωπείες εξετάζουν, σε άτυπο πλαίσιο, πιθανούς διαύλους συμβιβασμού και υποβάλλουν αναφορά ή ζητούν ανανέωση της εντολής τους σε τακτή βάση σύμφωνα με τους εσωτερικούς κανονισμούς των αντίστοιχων θεσμικών οργάνων τους, δηλαδή μέσω της διαπραγματευτικής ομάδας και/ή στην επιτροπή για το Κοινοβούλιο, στην COREPER ή στην αρμόδια ομάδα εργασίας για το Συμβούλιο (βλέπε το διάγραμμα ροής παρακάτω). Στις τριμερείς διαπραγματεύσεις συμμετέχουν, από την πλευρά του Συμβουλίου, εκπρόσωποι της Προεδρίας, ιδίως οι πρόεδροι της COREPER Ι και της COREPER ΙΙ καθώς επίσης οι πρόεδροι των ομάδων εργασίας και, ορισμένες φορές, υπουργοί, ενώ, από την πλευρά του ΕΚ, μια διαπραγματευτική ομάδα αποτελούμενη από τον πρόεδρο της αρμόδιας επιτροπής, τον εισηγητή και τους σκιώδεις εισηγητές (σύμφωνα με το άρθρο 73 του Κανονισμού25). Την Επιτροπή εκπροσωπεί ο αρμόδιος προϊστάμενος μονάδας ή ο διευθυντής, και ορισμένες φορές ο γενικός διευθυντής ή ο Επίτροπος. Ενώ το επίπεδο εκπροσώπησης του Κοινοβουλίου στις πολιτικές διαπραγματεύσεις είναι σχετικά ομοιογενές, εκείνο του Συμβουλίου και της Επιτροπής συχνά εξαρτάται από το στάδιο της διαδικασίας και τη σπουδαιότητα του υπό διαπραγμάτευση φακέλου. Κατά τη συνδιαλλαγή, η διαπραγματευτική ομάδα του Κοινοβουλίου απαρτίζεται από τον πρόεδρο της αντιπροσωπείας συνδιαλλαγής (έναν από τους αντιπροέδρους συνδιαλλαγής), τον πρόεδρο της κοινοβουλευτικής επιτροπής και τον εισηγητή, το Συμβούλιο εκπροσωπείται από τον πρόεδρο της COREPER I ή II ή τον αρμόδιο υπουργό, και η Επιτροπή εκπροσωπείται από τον αρμόδιο γενικό διευθυντή ή τον Επίτροπο. Κάθε συμφωνία στο πλαίσιο των τριμερών διαλόγων είναι άτυπη και «ad referendum» και πρέπει να εγκριθεί βάσει των επίσημων διαδικασιών που ισχύουν σε καθένα από τα τρία θεσμικά όργανα. Ειδικότερα, στο Κοινοβούλιο, η συμφωνία πρέπει να εγκριθεί με ψηφοφορία στην επιτροπή για την έγκριση του αποτελέσματος των διαπραγματεύσεων (βλέπε άρθρο 73 του Κανονισμού). Η συχνότητα καθώς και ο αριθμός των τριμερών διαλόγων εξαρτώνται από τη φύση του προκείμενου φακέλου και από συγκεκριμένες πολιτικές συνθήκες (για παράδειγμα τις επερχόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Λόγω του εκ περιτροπής χαρακτήρα της Προεδρίας του Συμβουλίου, υπάρχει μια ώθηση από την πλευρά του Συμβουλίου να περατώνει συγκεκριμένο αριθμό φακέλων κατά τη διάρκεια κάθε Προεδρίας Βλέπε σημείο 3.1. Βλέπε σημείο 2.6 και παράρτημα

28 Ενώ η συναπόφαση προϋποθέτει τρεις πιθανές αναγνώσεις, υπάρχουν τέσσερα στάδια κατά τα οποία, μετά τους τριμερείς διαλόγους, οι συννομοθέτες μπορούν να καταλήξουν σε συμφωνία και να ολοκληρώσουν τη νομοθετική διαδικασία (βλέπε επίσης το διάγραμμα ροής παρακάτω): 1. Συμφωνία κατά την πρώτη ανάγνωση. Οι συννομοθέτες καταλήγουν σε ένα συμβιβαστικό κείμενο πριν από την ψηφοφορία σε πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου. Η συμφωνία εγκρίνεται από την Ολομέλεια (θέση του Κοινοβουλίου σε πρώτη ανάγνωση) και κατόπιν από το Συμβούλιο (θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση). 2. Συμφωνία σε πρώιμη δεύτερη ανάγνωση. Οι συννομοθέτες καταλήγουν σε συμβιβαστικό κείμενο μετά τη θέση του Κοινοβουλίου σε πρώτη ανάγνωση αλλά πριν από τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση. Στη συνέχεια, η συμφωνία εγκρίνεται από το Συμβούλιο (θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση) και κατόπιν από την Ολομέλεια (θέση του Κοινοβουλίου σε δεύτερη ανάγνωση). 3. Συμφωνία κατά τη δεύτερη ανάγνωση. Οι συννομοθέτες καταλήγουν σε συμβιβαστικό κείμενο πριν από την ψηφοφορία σε δεύτερη ανάγνωση του Κοινοβουλίου. Η συμφωνία εγκρίνεται από τον Ολομέλεια (θέση του Κοινοβουλίου σε δεύτερη ανάγνωση) και κατόπιν από το Συμβούλιο (θέση του Συμβουλίου σε δεύτερη ανάγνωση). 4. Συνδιαλλαγή. Εάν το Συμβούλιο δεν εγκρίνει όλες τις τροπολογίες του Κοινοβουλίου σε δεύτερη ανάγνωση, οι συννομοθέτες μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα «κοινό σχέδιο» στο πλαίσιο της επιτροπής συνδιαλλαγής. Το κοινό σχέδιο πρέπει να εγκριθεί σε τρίτη ανάγνωση τόσο από το Κοινοβούλιο όσο και από το Συμβούλιο. 23

29 Ενδεχόμενες διοργανικές διαπραγματεύσεις κατά τη συναπόφαση 1η ανάγνωση Πρόταση της Επιτροπής προς το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο Τριμερείς διάλογοι Θέση του Κοινοβουλίου κατά την πρώτη ανάγνωση Τριμερείς διάλογοι Πρώτη ανάγνωση του Συμβουλίου: εγκρίνεται η θέση του Κοινοβουλίου Συμφωνία σε πρώτη ανάγνωση Θέση του Συμβουλίου κατά την πρώτη ανάγνωση 2η ανάγνωση Τριμερείς διάλογοι Δεύτερη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: εγκρίνεται η θέση του Συμβουλίου Συμφωνία σε πρώιμη 2η ανάγνωση Θέση του Κοινοβουλίου κατά τη δεύτερη ανάγνωση Δεύτερη ανάγνωση του Συμβουλίου: εγκρίνεται η θέση του Κοινοβουλίου Συμφωνία σε 2η ανάγνωση Θέση του Συμβουλίου κατά τη δεύτερη ανάγνωση 3η ανάγνωση Η επιτροπή συνδιαλλαγής συνεδριάζει για να καταλήξει σε συμφωνία Τριμερείς διάλογοι Επίτευξη συμφωνίας στην επιτροπή συνδιαλλαγής Τρίτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου: έγκριση του κοινού σχεδίου Τρίτη ανάγνωση του Συμβουλίου: έγκριση του κοινού σχεδίου Συμφωνία σε 3η ανάγνωση

30 Διαδικασία διαπραγματεύσεων κατά τη διαδικασία συναπόφασης Εντολή της διαπραγματευτικής ομάδας Εντολή COREPER 1ος τριμερής διάλογος Διαπραγματευτική ομάδα / επιτροπή Υποβολή αναφοράς και (ενδεχομένως) ανανέωση της εντολής COREPER/ομάδα εργασίας 2ος τριμερής διάλογος Διαπραγματευτική ομάδα / επιτροπή Υποβολή αναφοράς και (ενδεχομένως) ανανέωση της εντολής COREPER/ομάδα εργασίας 3ος τριμερής διάλογος Προσωρινή συμφωνία επιτροπή COREPER Το Κοινοβούλιο επικυρώνει τη συμφωνία Το Συμβούλιο επικυρώνει τη συμφωνία Η πράξη εγκρίνεται

31 2.6. Κανόνες του Κοινοβουλίου για τις διαπραγματεύσεις Προκειμένου να εναρμονιστούν οι εσωτερικές μέθοδοι εργασίας και να ενισχυθεί η διαφάνεια της νομοθετικής διαδικασίας, το Κοινοβούλιο τροποποίησε τον υφιστάμενο Κανονισμό του όσον αφορά τις διοργανικές διαπραγματεύσεις, κωδικοποιώντας σε μεγάλο βαθμό τις υφιστάμενες πρακτικές των επιτροπών. Μετά τις 10 Δεκεμβρίου 2012, απαιτείται η ύπαρξη επίσημης απόφασης της επιτροπής για την έναρξη άτυπων διαπραγματεύσεων. Υπάρχει συνήθης διαδικασία (άρθρο 73 του Κανονισμού), στο πλαίσιο της οποίας οι διαπραγματεύσεις μπορούν να ξεκινήσουν αμέσως με βάση την έκθεση που εγκρίθηκε στην επιτροπή, και έκτακτη διαδικασία (άρθρο 73 και άρθρο 74 του Κανονισμού), η οποία εφαρμόζεται σε διαπραγματεύσεις που ξεκινούν πριν από την έγκριση της έκθεσης στην επιτροπή και συμμετέχει η Ολομέλεια. Και οι δύο διαδικασίες, οι οποίες εφαρμόζονται σε όλες τις νομοθετικές διαδικασίες για τις οποίες σχεδιάζεται να διενεργηθούν διαπραγματεύσεις, περιλαμβάνουν σημαντικά στοιχεία: η απόφαση για την έναρξη διαπραγματεύσεων απαιτεί απόλυτη πλειοψηφία των μελών της εκάστοτε επιτροπής και πρέπει να ορίζει την εντολή και τη σύνθεση της διαπραγματευτικής ομάδας η τεκμηρίωση (με τη μορφή τετράστηλου εγγράφου) σχετικά με τις αντίστοιχες θέσεις των θεσμικών οργάνων που συμμετέχουν στη διαδικασία και τις πιθανές συμβιβαστικές λύσεις πρέπει να διανέμεται στη διαπραγματευτική ομάδα εκ των προτέρων η διαπραγματευτική ομάδα πρέπει να ενημερώνει την επιτροπή μετά από κάθε τριμερή διάλογο η επιτροπή πρέπει να ενημερωθεί σχετικά με τον τελικό συμβιβασμό, και το συμφωνηθέν κείμενο πρέπει να τεθεί σε τυπική ψηφοφορία στην επιτροπή και, εάν εγκριθεί, να τεθεί προς εξέταση στην Ολομέλεια. Οι αναθεωρημένοι κανόνες έχουν συμβάλει σε μια πιο ομοιόμορφη εφαρμογή, σε όλες τις επιτροπές, των εσωτερικών μεθόδων εργασίας όσον αφορά τους νομοθετικούς φακέλους, ενισχύοντας την προβολή της διαπραγματευτικής εντολής και τη διαφάνεια των διαδικασιών στην επιτροπή και της διαπραγματευτικής διαδικασίας στο πλαίσιο των τριμερών διαλόγων. Από την έναρξη ισχύος των εν λόγω άρθρων, η μεγάλη πλειονότητα των αποφάσεων για την έναρξη διαπραγματεύσεων επί φακέλων συναπόφασης εγκρίθηκαν στο πλαίσιο της συνήθους διαδικασίας (άρθρο 73 του Κανονισμού) Υπογραφή και δημοσίευση του εγκριθέντος κειμένου Μετά τη σύναψη συμφωνίας κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συναπόφασης, (1η, 2η ή 3η ανάγνωση), και σε συνέχεια της νομικής-γλωσσικής επαλήθευσης, οι Πρόεδροι του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου οφείλουν να υπογράψουν το εγκριθέν κοινό σχέδιο, γνωστό ως «LEX». 26

32 Ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου και η Προεδρία του Συμβουλίου υπογράφουν από κοινού τα κείμενα LEX, συνήθως στο περιθώριο των συνεδριάσεων της Ολομέλειας στο Στρασβούργο. Φωτογραφία: Ο κ. Vytautas Leškevičius, αναπληρωτής υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Λιθουανίας και ο κ. Schulz, Πρόεδρος του Κοινοβουλίου, κατά την υπογραφή της νέας νομοθεσίας Μετά την υπογραφή τους, τα κείμενα LEX δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα μαζί με τυχόν κοινώς συμφωνηθείσες δηλώσεις. 27

33 3. ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗΣ 3.1. Η Επιτροπή Η Επιτροπή εκπροσωπεί το γενικό συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της (σε αντίθεση με τα συμφέροντα μεμονωμένων κρατών μελών ή πολιτών) και είναι αρμόδια, μεταξύ άλλων, για την πρόταση νομοθεσίας, την εφαρμογή των αποφάσεων, την εποπτεία της εφαρμογής του δικαίου της Ένωσης και τη διασφάλιση της τήρησης των Συνθηκών της Ένωσης. Η Επιτροπή απαρτίζεται από το Σώμα των Επιτρόπων, το οποίο αποτελείται από 27 Επιτρόπους, δηλαδή ένα μέλος από κάθε κράτος μέλος.26 Η αρχή της συλλογικότητας, σύμφωνα με την οποία όλα τα μέλη της Επιτροπής είναι από κοινού υπεύθυνα για τη λήψη αποφάσεων και μέτρων, αποτελεί τη βασική αρχή που διέπει όλες τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στην Επιτροπή, είτε κατά την προετοιμασία νομοθετικών προτάσεων (π.χ. διυπηρεσιακές διαβουλεύσεις ή συναντήσεις των γραφείων των Επιτρόπων) ή κατά τη διάρκεια των διοργανικών διαπραγματεύσεων (π.χ. συναντήσεις της Ομάδας Διοργανικών Σχέσεων (GRI)). Το πλαίσιο και οι αρχές που διέπουν τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων της Επιτροπής καθορίζονται στον εσωτερικό κανονισμό της Επιτροπής.27 Η Συνθήκη παρέχει στην Επιτροπή οιονεί αποκλειστικό δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας (άρθρο 17 παράγραφος 1 ΣΕΕ).28 Συνεπώς, η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την προετοιμασία όλων σχεδόν των προτεινόμενων νομοθετικών πράξεων, ιδίως εκείνων που εντάσσονται στη διαδικασία συναπόφασης. Για την προετοιμασία μιας νομοθετικής πρότασης η Επιτροπή διενεργεί εκτεταμένες διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό, λαμβάνει υπόψη εκθέσεις εμπειρογνωμόνων και εγκρίνει Πράσινες και Λευκές βίβλους κ.λπ. Επιπλέον, για όλες τις νομοθετικές προτάσεις (και για ορισμένες μη νομοθετικές προτάσεις) εκπονεί εκτίμηση επιπτώσεων ώστε να αναλύσει τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις ενός προτεινόμενου μέτρου. Η πρόταση της Επιτροπής εγκρίνεται από το Σώμα των Επιτρόπων με βάση είτε γραπτή διαδικασία (χωρίς συζήτηση μεταξύ των Επιτρόπων) είτε προφορική Σύμφωνα με τις Συνθήκες, από 1η Νοεμβρίου 2014, η Επιτροπή απαρτίζεται από αριθμό μελών ο οποίος αντιστοιχεί στα δύο τρίτα του αριθμού των κρατών μελών, εκτός εάν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφασίσει ομόφωνα να αλλάξει τον εν λόγω αριθμό (άρθρο 17 παράγραφος 5 ΣΕΕ). Τον Μάιο του 2013, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι η Επιτροπή θα συνεχίσει να απαρτίζεται από αριθμό μελών ίσο με τον αριθμό των κρατών μελών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα αναθεωρήσει την παρούσα απόφαση πριν από την διορισμό της πρώτης Επιτροπής μετά την ημερομηνία προσχώρησης του 30ού κράτους μέλους ή τον διορισμό της Επιτροπής που θα ακολουθήσει το γεγονός αυτό η οποία πρόκειται να αναλάβει τα καθήκοντά της την 1η Νοεμβρίου 2014, αναλόγως του ποια ημερομηνία προηγείται. 27 Απόφαση της Επιτροπής, της 24ης Φεβρουαρίου 2010, για τροποποίηση του εσωτερικού κανονισμού της, 2010/138/ΕΕ, Ευρατόμ, ΕΕ L 55 της , σ Το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, σύμφωνα με το άρθρο 225 και το άρθρο 241 της ΣΛΕΕ αντιστοίχως, δύνανται να ζητήσουν από την Επιτροπή να υποβάλει κατάλληλες προτάσεις προκειμένου να υλοποιηθούν οι Συνθήκες

34 διαδικασία (το θέμα συζητείται από το Σώμα των Επιτρόπων) και δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Σειρά «C»). Η πρόταση διαβιβάζεται ταυτόχρονα στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, οπότε ξεκινά η διαδικασία συναπόφασης. Η Επιτροπή μπορεί ανά πάσα στιγμή να τροποποιήσει ή να αποσύρει την πρότασή της, αρκεί το Συμβούλιο να μην έχει προχωρήσει σε κάποια ενέργεια (δηλαδή προτού το Συμβούλιο εγκρίνει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση).29 Καθ' όλη τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας, η Επιτροπή στηρίζει τους συννομοθέτες με την παροχή τεχνικών εξηγήσεων, τροποποιώντας την πρότασή της και αναλαμβάνοντας τον ρόλο του διαμεσολαβητή κατά τη διάρκεια των διοργανικών διαπραγματεύσεων. Η Επιτροπή ενεργεί ως «ουδέτερος διαμεσολαβητής» κατά την υπεράσπιση ή τη διαπραγμάτευση των νομοθετικών της προτάσεων σε όλα τα στάδια της νομοθετικής διαδικασίας, βάσει του οικείου «δικαιώματος πρωτοβουλίας» και σύμφωνα με την αρχή της ίσης μεταχείρισης για το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.30 Σε όλα τα στάδια της νομοθετικής διαδικασίας, οι θέσεις της Επιτροπής στις διοργανικές διαπραγματεύσεις εγκρίνονται ως Σώμα μέσω του GRI.31 Το GRI συνέρχεται σε σχεδόν εβδομαδιαία βάση και, μεταξύ άλλων, συζητά και συμφωνεί επί της γραμμής που πρέπει να ακολουθήσει η Επιτροπή κατά τους επερχόμενους τριμερείς διαλόγους επί όλων των υπό διαπραγμάτευση φακέλων. Ως εκ τούτου, καταρχήν, οι εκπρόσωποι της Επιτροπής που συμμετέχουν σε τριμερείς συναντήσεις μπορούν να συμφωνήσουν μόνο «ad referendum» σε σημαντικές αλλαγές που έχουν συμφωνήσει οι συννομοθέτες επί των νομοθετικών προτάσεων της Επιτροπής, εκτός εάν ή μέχρις ότου οι αναθεωρημένες θέσεις της Επιτροπής εγκριθούν επισήμως από το Σώμα των Επιτρόπων. Στους τριμερείς διαλόγους, κατά τη διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης ανάγνωσης, η Επιτροπή εκπροσωπείται από την αρμόδια Γενική Διεύθυνση (συνήθως από τον προϊστάμενο μονάδας ή τον διευθυντή) ή, σε περίπτωση πολιτικά σημαντικών φακέλων, από τον αρμόδιο Γενικό Διευθυντή ή Επίτροπο, επικουρούμενο από τη Γενική Γραμματεία και, ορισμένες φορές, από τη Νομική Υπηρεσία της Επιτροπής. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας, η Επιτροπή πρέπει να διαβιβάσει ένα σχέδιο νομοθετικής πράξης ταυτόχρονα στα εθνικά κοινοβούλια και στους συννομοθέτες. Τα εθνικά κοινοβούλια δύνανται, εντός προθεσμίας οκτώ εβδομάδων, να εκδώσουν αιτιολογημένες γνώμες σχετικά με τη συμβατότητα του σχεδίου νομοθετικής πράξης με την αρχή της επικουρικότητας, Βλέπε σημείο 3.4 για περισσότερες πληροφορίες. 30 Βλέπε τη συμφωνία-πλαίσιο για τις σχέσεις μεταξύ του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής, σύμφωνα με την οποία η Επιτροπή πρέπει να «λάβει δεόντως υπόψη τους αντίστοιχους ρόλους που προβλέπονται από τις Συνθήκες για το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ιδίως όσον αφορά τη βασική αρχή της ίσης μεταχείρισης». 31 Το GRI απαρτίζεται από το αντίστοιχο μέλος του γραφείου κάθε Επιτρόπου που είναι αρμόδιος για τις διοργανικές σχέσεις. Προεδρεύεται από το γραφείο του Προέδρου της Επιτροπής, επικουρούμενο από τη Γενική Γραμματεία και τη Νομική Υπηρεσία

35 3.2. Το Συμβούλιο Το Συμβούλιο της ΕΕ εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Εκεί συνεδριάζουν οι εθνικοί υπουργοί από κάθε χώρα της ΕΕ σε μια σειρά από συνθέσεις σύμφωνα με τον θεματικό τομέα, προκειμένου να εγκρίνουν νομοθετικές πράξεις και να συντονίσουν πολιτικές. Το Συμβούλιο ασκεί, από κοινού με το Κοινοβούλιο, νομοθετικά καθήκοντα (άρθρο 16 παράγραφος 1 ΣΕΕ). Λειτουργεί σε τρία αλληλένδετα επίπεδα: οι ομάδες εργασίας προετοιμάζουν το έργο της Επιτροπής των Μονίμων Αντιπροσώπων (COREPER), η οποία προετοιμάζει το έργο των διαφόρων συνθέσεων του Συμβουλίου. Οι συνεδριάσεις που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο και των τριών επιπέδων προεδρεύονται από το κράτος μέλος που ασκεί την εκ περιτροπής εξάμηνη Προεδρία του Συμβουλίου.32 Οι ημερήσιες διατάξεις των συνεδριάσεων του Συμβουλίου αντικατοπτρίζουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην COREPER και στις αντίστοιχες ομάδες εργασίας και επιτροπές. Αποτελούνται από τμήματα Α, τα οποία πρέπει να εγκριθούν χωρίς συζήτηση μετά από συμφωνία με την COREPER, και σε τμήματα Β, προς συζήτηση. Η COREPER λειτουργεί με δύο συνθέσεις: την COREPER Ι, που απαρτίζεται από τους αναπληρωτές μόνιμους αντιπροσώπους και ασχολείται με πιο τεχνικά ζητήματα, και την COREPER II, που απαρτίζεται από τους μόνιμους αντιπροσώπους και ασχολείται με πολιτικά, εμπορικά, οικονομικά ή θεσμικά ζητήματα.33 Το έργο της COREPER υποστηρίζεται με τη σειρά του από μια σειρά ομάδων εργασίας και επιτροπών που είναι γνωστές ως τα «προπαρασκευαστικά όργανα του Συμβουλίου». Τα εν λόγω όργανα έχουν παρόμοιο ρόλο με εκείνο των κοινοβουλευτικών επιτροπών του Κοινοβουλίου: συνεδριάζουν τακτικά για να εξετάσουν νομοθετικές προτάσεις και να διεξάγουν άλλες προπαρασκευαστικές εργασίες οι οποίες προλειαίνουν το έδαφος για τις αποφάσεις του Συμβουλίου. Οι περισσότερες ομάδες εργασίας και επιτροπές, οι οποίες απαρτίζονται από εμπειρογνώμονες προερχόμενους από κάθε κράτος μέλος, έχουν συσταθεί από την Η Προεδρία του Συμβουλίου εναλλάσσεται εκ περιτροπής μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ κάθε έξι μήνες. Κατά διάρκεια αυτής της εξάμηνης περιόδου (από την 1η Ιανουαρίου έως την 30ή Ιουνίου ή από την 1η Ιουλίου έως την 31η Δεκεμβρίου) κάθε κράτος μέλος ασκεί χρέη εν ενεργεία Προέδρου του Συμβουλίου και, με αυτήν του την ιδιότητα, προεδρεύει σε συνεδριάσεις του Συμβουλίου και των προπαρασκευαστικών του οργάνων και εκπροσωπεί το Συμβούλιο στις σχέσεις του με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Η σειρά της «εκ περιτροπής» Προεδρίας καθορίζεται από το Συμβούλιο και ενημερώνεται τακτικά: με την πιο πρόσφατη απόφασή του (ΕΕ L 1 της , σ. 11), της 1ης Ιανουαρίου 2007, καθορίζει τη σειρά των Προεδριών μέχρι το πρώτο μισό του 2020 (βλέπε κατάλογο στο παράρτημα 2.6). 33 Η COREPER II προετοιμάζει το έργο συνθέσεων του Συμβουλίου που ασχολούνται με τις οικονομικές και δημοσιονομικές υποθέσεις, τις εξωτερικές υποθέσεις, τις γενικές υποθέσεις και τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις. Η COREPER I προετοιμάζει το έργο των συνθέσεων του Συμβουλίου που ασχολούνται με την ανταγωνιστικότητα, την παιδεία, τη νεολαία, τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, την απασχόληση, την κοινωνική πολιτική, την υγεία και τους καταναλωτές, το περιβάλλον, τις μεταφορές, τις τηλεπικοινωνίες και την ενέργεια και τη γεωργία και την αλιεία (μόνο δημοσιονομικά ζητήματα ή τεχνικά μέτρα για την κτηνιατρική νομοθεσία, τη φυτοπροστατευτική νομοθεσία ή τη νομοθεσία για τα τρόφιμα)

36 COREPER και καθορίζονται σύμφωνα με το θέμα, ανάλογα με το θεματικό πεδίο της σύνθεσης του Συμβουλίου που επικουρούν.34 Παρόλο που δεν υπάρχει επίσημη απαίτηση σχετικά με το επίπεδο λήψης διαπραγματευτικών εντολών (δηλαδή σε επίπεδο ομάδας εργασίας, COREPER ή Συμβουλίου), κατά γενικό κανόνα εγκρίνονται από την COREPER (με ειδική πλειοψηφία, αν και στην πράξη δεν γίνεται ψηφοφορία), τουλάχιστον για την αρχική εντολή. Τελικά, η Προεδρία είναι εκείνη που εκπροσωπεί το Συμβούλιο κατά τη διάρκεια διοργανικών διαπραγματεύσεων, αποφασίζει τον τρόπο με τον οποίο θα χειριστεί την αναθεώρηση των εντολών (το οποίο μπορεί, ενδεχομένως, να γίνει στην ομάδα εργασίας) και τις τριμερείς ενημερώσεις (που είναι πάντοτε προφορικές). Κατά το στάδιο της διαπραγμάτευσης των νομοθετικών φακέλων, οι επαφές πραγματοποιούνται συνήθως μεταξύ των συννομοθετών. Στους τριμερείς διαλόγους κατά την πρώτη και τη δεύτερη ανάγνωση, το Συμβούλιο συνήθως εκπροσωπείται από τον Πρέσβη πρόεδρο της COREPER II ή τον αναπληρωτή Πρέσβη πρόεδρο της COREPER Ι, ανάλογα με το θέμα, και κατ' εξαίρεση από τον αρμόδιο υπουργό, στην περίπτωση πολιτικά σημαντικών φακέλων. Ωστόσο, δεδομένου του μεγάλου αριθμού τριμερών διαλόγων, και ανάλογα με τον χαρακτήρα του φακέλου και το κράτος μέλος που ασκεί την εκ περιτροπής Προεδρία του Συμβουλίου, οι τριμερείς διάλογοι διεξάγονται από τους αρμόδιους προέδρους των ομάδων εργασίας. Χρήσιμες επαφές για το Κοινοβούλιο κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων είναι επίσης οι ομάδες Mertens και Antici κάθε Προεδρίας.35 Στη συνδιαλλαγή, η αντιπροσωπεία του Συμβουλίου απαρτίζεται από τους εκπροσώπους των κρατών μελών, δηλαδή τους Μόνιμους Αντιπροσώπους (COREPER II) ή τους Αναπληρωτές (COREPER Ι), ανάλογα με το αντικείμενο του φακέλου. Στις συνεδριάσεις της επιτροπής συνδιαλλαγής, ένας υπουργός εκπροσωπεί το κράτος μέλος που ασκεί την Προεδρία. Το άτομο αυτό συμπροεδρεύει της επιτροπής μαζί με τον Αντιπρόεδρο του Κοινοβουλίου που προεδρεύει της συγκεκριμένης αυτής αντιπροσωπείας. Η καθημερινή λειτουργία του Συμβουλίου ρυθμίζεται από τον εσωτερικό κανονισμό του.36 Ομοίως με τη Γραμματεία του Κοινοβουλίου, η Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου διασφαλίζει τον συντονισμό της διαδικασίας λήψης αποφάσεων του Συμβουλίου. Διαδραματίζει σημαντικό ρόλο ως νομικός σύμβουλος (μέσω της Νομικής Υπηρεσίας του) και ως πάροχος εφοδιασμού, τηρητής αρχείων (θεσμική μνήμη) και διαμεσολαβητής. Ασκεί βασικό καθήκον στήριξης προς τις Προεδρίες, Ορισμένες επιτροπές όπως η Οικονομική και Δημοσιονομική Επιτροπή, η Επιτροπή Εμπορικής Πολιτικής και η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας έχουν συσταθεί απευθείας βάσει των Συνθηκών, βάσει διακυβερνητικών αποφάσεων ή βάσει αποφάσεων του Συμβουλίου. Οι επιτροπές αυτές είναι ως επί το πλείστον μόνιμες και συχνά έχουν διορισμένο ή εκλεγμένο πρόεδρο. Επιπλέον, μπορεί να δημιουργηθούν ειδικές επιτροπές για συγκεκριμένο σκοπό, οι οποίες παύουν να υφίστανται μόλις ολοκληρωθεί το έργο τους. 35 Οι ομάδες Mertens και Antici προετοιμάζουν το έργο των COREPER Ι και II αντιστοίχως. 36 Απόφαση 2009/937/EΕ του Συμβουλίου, της 1ης Δεκεμβρίου 2009, για τη θέσπιση του εσωτερικού του κανονισμού, ΕΕ L 325 της , σ. 35, όπως τροποποιήθηκε

37 ιδίως μετά τις προσχωρήσεις νέων κρατών μελών τα οποία δεν διαθέτουν εμπειρία στην άσκηση του ρόλου της Προεδρίας Το Κοινοβούλιο Στο Κοινοβούλιο, το νομοθετικό έργο διεξάγεται από την αρμόδια/τις αρμόδιες (ή «επί της ουσίας αρμόδια/αρμόδιες») κοινοβουλευτική επιτροπή/κοινοβουλευτικές επιτροπές.37 Κάθε νομοθετική πρόταση που ανατίθεται σε μια επιτροπή κατανέμεται (συνήθως μετά από απόφαση των συντονιστών της επιτροπής) σε μια πολιτική ομάδα, η οποία ορίζει έναν εισηγητή ο οποίος συντάσσει την έκθεση εξ ονόματος της επιτροπής. Άλλες πολιτικές ομάδες ορίζουν «σκιώδεις εισηγητές» οι οποίοι θα συντονίσουν τη θέση τους επί του ζητήματος. Καθήκον του πρόεδρου είναι να προεδρεύει των συνεδριάσεων των επιτροπών και των συντονιστών της. Ο πρόεδρος διευθύνει τις διαδικασίες ψηφοφορίας και αποφαίνεται σχετικά με το παραδεκτό των τροπολογιών. Ο πρόεδρος προεδρεύει επίσης των διοργανικών διαπραγματεύσεων και εκπροσωπεί την επιτροπή τόσο εντός όσο και εκτός του Κοινοβουλίου. Στην έναρξη της κοινοβουλευτικής περιόδου, κάθε πολιτική ομάδα ορίζει ένα μέλος το οποίο θα ενεργεί ως συντονιστής της ομάδας στο πλαίσιο της επιτροπής. Οι συντονιστές συνεδριάζουν κεκλεισμένων των θυρών, στο περιθώριο των συνεδριάσεων της επιτροπής. Η επιτροπή μπορεί να τους εξουσιοδοτήσει να αποφασίζουν για την κατανομή των εκθέσεων και των γνωμοδοτήσεων στις ομάδες, τη διενέργεια ακροάσεων στην επιτροπή, την ανάθεση μελετών, τις αντιπροσωπείες της επιτροπής και άλλα ζητήματα ουσίας ή σχετικά με την οργάνωση του έργου της επιτροπής. Στις διοργανικές διαπραγματεύσεις κατά την πρώτη και τη δεύτερη ανάγνωση, το Κοινοβούλιο εκπροσωπείται από μια διαπραγματευτική ομάδα υπό τη διεύθυνση του εισηγητή που είναι αρμόδιος για τον φάκελο, της οποίας συχνά προεδρεύει ο πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής/των αρμόδιων επιτροπών (ή από κάποιον Αντιπρόεδρο που ορίζεται από τον Πρόεδρο), και απαρτίζεται επίσης από τους σκιώδεις εισηγητές που προέρχονται από κάθε πολιτική ομάδα (βλέπε άρθρο 73 του Κανονισμού).38 Οι κοινοβουλευτικές επιτροπές και τα μέλη τους επικουρούνται στο νομοθετικό τους έργο από τις γραμματείες των επιτροπών (οι οποίες οργανώνουν τις συνεδριάσεις των επιτροπών και το χρονοδιάγραμμα των εργασιών και παρέχουν στήριξη και συμβουλές σχετικά με τις εργασίες και τις εκθέσεις/γνωμοδοτήσεις των επιτροπών), από τους συμβούλους των πολιτικών ομάδων (οι οποίοι παρέχουν στήριξη και συμβουλές στον συντονιστή της ομάδας τους και σε μεμονωμένους βουλευτές), από Στο παράρτημα VI του Κανονισμού του Κοινοβουλίου περιγράφονται οι αντίστοιχες εξουσίες και αρμοδιότητες κάθε μόνιμης επιτροπής του Κοινοβουλίου (υπάρχουν 20 μόνιμες επιτροπές κατά την έναρξη της 8ης κοινοβουλευτικής περιόδου). 38 Για λεπτομερή περιγραφή της διαδικασίας συναπόφασης, βλέπε σημεία 2.1 και

38 τους βοηθούς των βουλευτών του ΕΚ και από άλλες κοινοβουλευτικές υπηρεσίες, στις οποίες περιλαμβάνονται η Μονάδα Συνδιαλλαγών και Συναπόφασης, η Νομική Υπηρεσία, η Διεύθυνση Νομοθετικών Πράξεων, οι Γενικές Γραμματείες Μετάφρασης και Διερμηνείας αντιστοίχως και η Μονάδα Τύπου. Στην τρίτη ανάγνωση, η Μονάδα Συνδιαλλαγών και Συναπόφασης επικουρεί την αντιπροσωπεία του ΕΚ καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας συνδιαλλαγής. Η καθημερινή λειτουργία του Κοινοβουλίου, μεταξύ άλλων όσον αφορά τις διαδικασίες εσωτερικής οργάνωσης και λήψης αποφάσεων, ρυθμίζεται βάσει του λεπτομερούς Κανονισμού του.39 Πολιτικά όργανα του Κοινοβουλίου Η Διάσκεψη των Προέδρων αποτελείται από τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου και τους προέδρους των πολιτικών ομάδων. Είναι αρμόδια για τη γενική πολιτική διαχείριση του Κοινοβουλίου και τις πολιτικές πτυχές των δραστηριοτήτων του, συμπεριλαμβανομένης της οργάνωσης των εργασιών του Κοινοβουλίου, των σχέσεων με τα άλλα θεσμικά όργανα και οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των σχέσεων με τρίτες χώρες. Το Προεδρείο απαρτίζεται από τον Πρόεδρο του Κοινοβουλίου, τους 14 Αντιπροέδρους (τρεις εκ των οποίων είναι αρμόδιοι για τη συνδιαλλαγή) και τους 5 Κοσμήτορες με συμβουλευτική ιδιότητα. Ασχολείται με θέματα διοικητικής και οικονομικής φύσης που αφορούν τη λειτουργία του θεσμικού οργάνου. Η Διάσκεψη των Προέδρων των Επιτροπών (ΔΠΕ) απαρτίζεται από τους προέδρους όλων των μόνιμων και ειδικών κοινοβουλευτικών επιτροπών. Παρακολουθεί την πρόοδο των εργασιών των επιτροπών και διασφαλίζει συνεργασία και συντονισμό μεταξύ τους. Επίσης, υποβάλλει συστάσεις στη Διάσκεψη των Προέδρων (ΔΠ) σχετικά, μεταξύ άλλων, με το σχέδιο ημερήσιας διάταξης των προσεχών συνόδων της ολομέλειας Άλλοι θεσμικοί παράγοντες Εθνικά κοινοβούλια: Η Συνθήκη της Λισαβόνας είναι η πρώτη Συνθήκη της ΕΕ που περιλαμβάνει ειδικό άρθρο (άρθρο 12 ΣΕΕ) για τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων, τα οποία πρέπει να «συμβάλλουν ενεργά στην καλή λειτουργία της Ένωσης». Ουσιαστικά, η Συνθήκη περιλαμβάνει πολυάριθμες διατάξεις σχετικά με τα εθνικά κοινοβούλια, παραχωρώντας τους πρόσθετα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να εκφράζουν αντιρρήσεις σε σχέδια νομοθετικών πράξεων τα οποία θεωρούν ότι δεν συνάδουν με την αρχή της επικουρικότητας. Στα πρωτόκολλα 1 και 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας περιγράφεται περαιτέρω ο ρόλος αυτός. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο αριθ. 1 σχετικά με τον ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το πρωτόκολλο αριθ. 2 σχετικά με την εφαρμογή των αρχών της επικουρικότητας και της αναλογικότητας, κάθε εθνικό κοινοβούλιο μπορεί, εντός προθεσμίας οκτώ εβδομάδων, να εκδίδει αιτιολογημένη γνώμη στην οποία να

39 εκθέτει τους λόγους για τους οποίους εκτιμά ότι ένα σχέδιο νομοθετικής πράξης40 δεν συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας. Κάθε εθνικό κοινοβούλιο διαθέτει δύο ψήφους. Στην περίπτωση εθνικού κοινοβουλευτικού συστήματος με δύο σώματα, καθένα εκ των δύο σωμάτων έχει μία ψήφο. Αν τουλάχιστον το ⅓ των εθνικών κοινοβουλίων είναι της άποψης ότι το σχέδιο δεν συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας, τότε το σχέδιο πρέπει να αναθεωρηθεί από την Επιτροπή (ή από το θεσμικό όργανο από το οποίο προήλθε η πρόταση) («κίτρινη κάρτα»). Αυτό το κατώτατο όριο μειώνεται στο ¼ για σχέδιο νομοθετικής πρότασης που υποβάλλεται βάσει του άρθρου 76 ΣΛΕΕ (δικαστική συνεργασία σε ποινικές υποθέσεις και αστυνομική συνεργασία). Κατόπιν μιας τέτοιας αναθεώρησης, το θεσμικό όργανο που εξουσιοδοτεί δύναται να αποφασίσει τη διατήρηση, την τροποποίηση ή την απόσυρση του σχεδίου. Επιπλέον, αν μια απλή πλειοψηφία των εθνικών κοινοβουλίων θεωρεί ότι το σχέδιο νομοθετικής πρότασης που υποβλήθηκε στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας δεν συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας, το σχέδιο πρέπει να αναθεωρηθεί από την Επιτροπή («πορτοκαλί κάρτα»). Κατόπιν μιας τέτοιας αναθεώρησης, η Επιτροπή δύναται να αποφασίσει τη διατήρηση, την τροποποίηση ή την απόσυρση της πρότασης. Αν η Επιτροπή αποφασίσει να διατηρήσει την πρόταση, τότε οι δύο συννομοθέτες πρέπει να εξετάσουν, πριν από την ολοκλήρωση της πρώτης ανάγνωσης, αν η πρόταση συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας. Αν το Κοινοβούλιο, με απλή πλειοψηφία των μελών του, και το Συμβούλιο, με πλειοψηφία του 55% των μελών του, θεωρούν ότι η πρόταση δεν συνάδει με την αρχή της επικουρικότητας, τότε δεν θα δοθεί συνέχεια στην εξέταση της πρότασης. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παρέχει στην Ένωση την αναγκαία για την ανάπτυξή της ώθηση και καθορίζει τους γενικούς της πολιτικούς προσανατολισμούς και προτεραιότητες. Σύμφωνα με το άρθρο 15 ΣΕΕ, δεν ασκεί νομοθετική λειτουργία. Ωστόσο, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε έναν συγκεκριμένο τομέα πολιτικής καθορίζουν τις γενικές πολιτικές προτεραιότητες στον εν λόγω τομέα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απαρτίζεται από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων των κρατών μελών, καθώς και από τον Πρόεδρό του και τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Στις εργασίες του συμμετέχει ο Ύπατος Εκπρόσωπος για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνεδριάζει κανονικά κάθε έξι μήνες, όμως μπορεί να συγκληθεί σε έκτακτες συνεδριάσεις, όταν το απαιτεί η περίσταση. Δυνάμει του άρθρου 3 του πρωτοκόλλου 2, ως «σχέδιο νομοθετικής πράξης» νοούνται οι προτάσεις της Επιτροπής, οι πρωτοβουλίες ομάδας κρατών μελών, οι πρωτοβουλίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα αιτήματα του Δικαστηρίου, οι συστάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τα αιτήματα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που επιδιώκουν την έκδοση νομοθετικής πράξης

40 Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ, με έδρα στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας) διαχειρίζεται το ευρώ το ενιαίο νόμισμα της ΕΕ και διαφυλάττει τη σταθερότητα των τιμών στην ΕΕ. Η ΕΚΤ είναι επίσης υπεύθυνη για τη χάραξη και την εφαρμογή της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της ΕΕ. Σε ειδικές περιπτώσεις που προβλέπονται από τις Συνθήκες, η ΕΚΤ μπορεί να συστήσει μια πρόταση νομοθετικής πράξης στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας (άρθρο 294 παράγραφος 15 ΣΛΕΕ). Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) αποτελεί συμβουλευτικό όργανο της Ένωσης που απαρτίζεται από αντιπροσώπους των οργανώσεων εργοδοτών, μισθωτών και άλλων αντιπροσωπευτικών φορέων της κοινωνίας των πολιτών (ιδίως στον κοινωνικοοικονομικό, κοινωφελή, επαγγελματικό και πολιτιστικό τομέα) (άρθρα 300 και ΣΛΕΕ). Η Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ) αποτελεί συμβουλευτικό όργανο της Ένωσης που απαρτίζεται από αντιπροσώπους των οργάνων τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής διοίκησης (άρθρα 300 και ΣΛΕΕ). Η Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο πρέπει να ζητούν τη γνώμη της ΕΟΚΕ και της ΕτΠ στις περιπτώσεις που προβλέπουν οι Συνθήκες (κατά γενικό κανόνα σε πολιτικές που άπτονται των αντίστοιχων πεδίων ενδιαφέροντός τους) ή, σε περιπτώσεις που το θεωρούν σκόπιμο, για παράδειγμα, σχετικά με επίκαιρα πολιτικά ζητήματα. Όταν είναι υποχρεωτική η διαβούλευση των επιτροπών στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας, το Κοινοβούλιο δεν μπορεί να εγκρίνει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση προτού λάβει τη γνώμη των επιτροπών. Το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο ή η Επιτροπή συχνά τάσσουν στην επιτροπή προθεσμία για να υποβάλει τη γνώμη της (άρθρα 304 και 307 ΣΛΕΕ). Μετά την πάροδο της προθεσμίας, η έλλειψη της γνώμης δεν εμποδίζει την ανάληψη περαιτέρω δράσης. Οι δύο επιτροπές έχουν επίσης το δικαίωμα να εγκρίνουν γνωμοδοτήσεις ιδία πρωτοβουλία. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (με έδρα το Λουξεμβούργο) ερμηνεύει το δίκαιο της ΕΕ, προκειμένου να διασφαλίσει την ομοιόμορφη εφαρμογή του σε όλες τις χώρες της ΕΕ. Αποστολή του είναι να διασφαλίσει την τήρηση του δικαίου κατά την ερμηνεία και εφαρμογή των Συνθηκών. Με τον τρόπο αυτό επιλύονται οι νομικές διαφορές μεταξύ των κυβερνήσεων και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Τα μεμονωμένα άτομα, οι επιχειρήσεις ή οι οργανισμοί έχουν επίσης δικαίωμα να κινήσουν διαδικασίες ενώπιον του Δικαστηρίου, εφόσον έχουν παραβιαστεί τα δικαιώματά τους από θεσμικό όργανο της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο συμμετέχει στις διαδικασίες ενώπιον του Δικαστηρίου προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντα, τα δικαιώματα και τα προνόμιά του, ιδίως σε περιπτώσεις στις οποίες αμφισβητείται η εγκυρότητα μιας πράξης που εγκρίθηκε μόνο από το Κοινοβούλιο ή από κοινού με το Συμβούλιο. Σε ειδικές περιπτώσεις που προβλέπονται από τις Συνθήκες, το Δικαστήριο μπορεί να ζητήσει την υποβολή πρότασης νομοθετικής πράξης στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας (άρθρο 294 παράγραφος 15 ΣΛΕΕ). 35

41 4. ΑΛΛΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΤΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΔΙΑΔΡΑΜΑΤΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΡΟΛΟ 4.1. Κατ εξουσιοδότηση πράξεις και εκτελεστικές πράξεις Το μεγαλύτερο μέρος της νομοθεσίας της ΕΕ, κυρίως οι νομοθετικές πράξεις που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο συναπόφασης, περιλαμβάνει διατάξεις που δίνουν τη δυνατότητα στην Επιτροπή να εγκρίνει κατ' εξουσιοδότηση πράξεις ή εκτελεστικές πράξεις. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται δυνάμει αυτών των διαδικασιών, παρόλο που συχνά έχουν λεπτομερή ή τεχνικό χαρακτήρα, μπορεί να έχουν μεγάλη πολιτική σημασία και σημαντικές επιπτώσεις. Η εισαγωγή των κατ' εξουσιοδότηση πράξεων δυνάμει της Συνθήκης της Λισαβόνας (άρθρο 290 ΣΛΕΕ) (μέτρα γενικής ισχύος που τροποποιούν ή συμπληρώνουν ορισμένα μη ουσιώδη στοιχεία της βασικής πράξης) ενισχύουν τα προνόμια του Κοινοβουλίου: η εξουσία αρνησικυρίας που διαθέτει είναι απεριόριστη και μπορεί ανά πάσα στιγμή να αναιρέσει την εξουσία της Επιτροπής να εκδίδει κατ εξουσιοδότηση πράξεις στο πλαίσιο συγκεκριμένης βασικής πράξης. Όσον αφορά τις εκτελεστικές πράξεις (άρθρο 291 ΣΛΕΕ), το Κοινοβούλιο έχει περιορισμένη εξουσία και δεν έχει δυνατότητα αρνησικυρίας. Η απόφαση ανάθεσης στην Επιτροπή κατ' εξουσιοδότηση ή εκτελεστικών αρμοδιοτήτων, καθώς επίσης η επιλογή μεταξύ κατ' εξουσιοδότηση και εκτελεστικών πράξεων, πρέπει να γίνει από τον νομοθέτη στη βασική πράξη κατά τη διάρκεια της διαδικασίας συναπόφασης Διαδικασία έγκρισης Στο πλαίσιο της διαδικασίας έγκρισης απαιτείται από το Συμβούλιο να λάβει την έγκριση του Κοινοβουλίου σχετικά με σχέδιο πράξης. Το τελευταίο μπορεί να την εγκρίνει ή να την απορρίψει, δεν μπορεί όμως να την τροποποιήσει. Η διαδικασία ισχύει α) ως ειδική νομοθετική διαδικασία, για παράδειγμα, με σκοπό τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (άρθρο 86 παράγραφος 1 ΣΛΕΕ), την έγκριση ενός συστήματος ιδίων πόρων και την έγκριση του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (άρθρα 311 και 312 ΣΛΕΕ), ή την έγκριση νομοθεσίας επί «επικουρικής» νομικής βάσης (άρθρο 352 ΣΛΕΕ), και β) ως μη νομοθετική διαδικασία σε πολύ ειδικές περιπτώσεις, για παράδειγμα, τη διαπίστωση σοβαρών παραβιάσεων θεμελιωδών αξιών (άρθρο 7 ΣΕΕ), ή την επικύρωση διεθνών συμφωνιών σε πεδία στα οποία εφαρμόζεται η διαδικασία συναπόφασης (άρθρο 218 παράγραφος 6 στοιχείο α) σημείο v) ΣΛΕΕ). 36

42 4.3. Διαδικασία διαβούλευσης Η διαδικασία διαβούλευσης παρέχει στο Κοινοβούλιο τη δυνατότητα να γνωμοδοτήσει σχετικά με πρόταση νομοθετικής πράξης. Το Συμβούλιο δεν υποχρεούται νομικά να λαμβάνει υπόψη του τη γνωμοδότηση του Κοινοβουλίου, αλλά, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, όταν η Συνθήκη προβλέπει υποχρεωτική διαβούλευση με το Κοινοβούλιο, δεν πρέπει να λαμβάνει απόφαση χωρίς προηγουμένως να έχει λάβει την εν λόγω γνωμοδότηση. Η διαβούλευση ως ειδική νομοθετική διαδικασία εφαρμόζεται για συγκεκριμένα μέτρα σε περιορισμένο αριθμό τομέων πολιτικής (όπως ο ανταγωνισμός, η νομισματική πολιτική, η απασχόληση και η κοινωνική πολιτική, και συγκεκριμένα μέτρα φορολογικού χαρακτήρα στους τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας). Η διαβούλευση με το Κοινοβούλιο είναι επίσης απαραίτητη ως μη νομοθετική διαδικασία σε περίπτωση που εγκρίνονται διεθνείς συμβάσεις στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας (ΚΕΠΠΑ).41 Για μια επισκόπηση των νομικών βάσεων της διαδικασίας διαβούλευσης, βλέπε τον ιστότοπο της Μονάδας Συνδιαλλαγών και Συναπόφασης: 41 37

43 5. Η ΣΥΝΑΠΟΦΑΣΗ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ Από τότε που θεσπίστηκε η διαδικασία συναπόφασης βάσει της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1993, η σχετική σημασία της σε σύγκριση με τη διαδικασία διαβούλευσης αυξάνεται σε κάθε κοινοβουλευτική περίοδο. Αυτό αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την προοδευτική διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της νυν «συνήθους νομοθετικής διαδικασίας» με την πάροδο των ετών: ενώ η αλλαγή ήταν αρχικά σταδιακή στο πλαίσιο της Συνθήκης του Άμστερνταμ και, στη συνέχεια, της Νίκαιας, η Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2009, αποτέλεσε μια πραγματική αναμόρφωση του νομοθετικού πλαισίου της ΕΕ και σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας εποχής. Κατά τη διάρκεια της 7ης κοινοβουλευτικής περιόδου, με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, σχεδόν το 90% των νομοθετικών προτάσεων που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή αποτέλεσαν αντικείμενο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας. Όπως απεικονίζεται στο σχήμα 1, επρόκειτο για μια σημαντική αύξηση σε σύγκριση με την 4η (21%), την 5η (42%) και την 6η (49%) κοινοβουλευτική περίοδο. Αξίζει επίσης να σημειωθεί η σημαντική μείωση του συνολικού αριθμού των νομοθετικών προτάσεων που εγκρίθηκαν από την Επιτροπή κατά την 7η κοινοβουλευτική περίοδο σε 658, δηλαδή μειώθηκαν κατά 40% σε σύγκριση με τις τρεις προηγούμενες κοινοβουλευτικές περιόδους. Σχήμα 1: Κατανομή των νομοθετικών προτάσεων στο πλαίσιο των διαδικασιών συνεργασίας, διαβούλευσης και συναπόφασης ανά κοινοβουλευτική περίοδο42 Οι στατιστικές αυτές βασίζονται στις ημερομηνίες έγκρισης των νομοθετικών προτάσεων από την Επιτροπή. Βλέπε Οι κοινοβουλευτικές περίοδοι για το εν λόγω σχήμα και για τα επόμενα σχήματα και πίνακες είναι οι εξής: 01/05/ /04/1999, 01/05/ /04/2004, 01/05/ /07/2009 και 14/07/ /06/

44 Στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης τάσης που παρατηρήθηκε ήδη τις προηγούμενες κοινοβουλευτικές περιόδους, ο αριθμός και το ποσοστό των συμφωνιών στο πρώιμο στάδιο της διαδικασίας («συμφωνίες σε πρώιμο στάδιο», δηλαδή συμφωνίες κατά την πρώτη ή την πρώιμη δεύτερη ανάγνωση) αυξήθηκε περαιτέρω την περίοδο , ενώ οι συμφωνίες που ολοκληρώθηκαν με διαδικασία συνδιαλλαγής (κατά γενικό κανόνα μόνο οι πολύ δύσκολοι φάκελοι) αποτέλεσαν εν πολλοίς την εξαίρεση (βλέπε σχήμα 2). Ποσοστό 93% επί του συνόλου των φακέλων που εγκρίθηκαν με διαδικασία συναπόφασης ήταν «πρώιμες συμφωνίες» κατά τη διάρκεια της 7ης κοινοβουλευτικής περιόδου, σε σύγκριση με τα ποσοστά 54% και 82% της 5ης και 6ης κοινοβουλευτικής περιόδου αντιστοίχως. Κατ' αναλογία, ο αριθμός των φακέλων που εγκρίθηκε στο στάδιο της τρίτης ανάγνωσης έχει μειωθεί σημαντικά: μειώθηκε από 88 σε 23 φακέλους μεταξύ της 5ης και της 6ης κοινοβουλευτικής περιόδου, ενώ κατά τη διάρκεια της 7ης κοινοβουλευτικής περιόδου μόνο 9 φάκελοι παραπέμφθηκαν σε διαδικασία συνδιαλλαγής, εκ των οποίων οι 8 περατώθηκαν στο στάδιο της τρίτης ανάγνωσης. 5% 22% 13% 2% 5% 8% 10% 24% 25% 72% 85% 29% σύνολο 403 1η ανάγνωση σύνολο 454 Πρώιμη 2η ανάγνωση σύνολο 488 2η ανάγνωση 3η ανάγνωση Σχήμα 2: Ποσοστιαία απεικόνιση των φακέλων συναπόφασης που εγκρίθηκαν κατά την 1η, την πρώιμη 2η, τη 2η ή την 3η ανάγνωση, ανά κοινοβουλευτική περίοδο, από την περίοδο Το σχήμα 3 παρουσιάζει τον αριθμό των φακέλων που εγκρίθηκαν ανά κοινοβουλευτική περίοδο και αποκαλύπτει μια κυκλική τάση η οποία συμπίπτει με τους κοινοβουλευτικούς νομοθετικούς κύκλους: οι αριθμοί αυξάνονται σχεδόν σταθερά κατά τη διάρκεια κάθε κοινοβουλευτικής περιόδου, με σημαντική αύξηση κατά το τελευταίο κοινοβουλευτικό έτος. 39

45 Σχήμα 3: Αριθμός φακέλων συναπόφασης που εγκρίθηκαν κατά τη διάρκεια ενός κοινοβουλευτικού έτους στην περίοδο Οι εξελίξεις σχετικά με τη μέση διάρκεια της διαδικασίας συναπόφασης (βλέπε πίνακα 1) συνδέονται αναπόφευκτα με την τάση προς την επίτευξη συμφωνιών κατά την πρώτη ανάγνωση. Από την 5η κοινοβουλευτική περίοδο ( ), τότε που ο μέσος συνολικός χρόνος έγκρισης των φακέλων συναπόφασης ήταν 22 μήνες, έχει σημειωθεί σταδιακή μείωση της μέσης συνολικής διάρκειας της διαδικασίας συναπόφασης, σε 21 μήνες κατά την περίοδο και περαιτέρω σε μόλις 19 μήνες κατά την 7η κοινοβουλευτική περίοδο. Αυτή η μείωση της μέσης διάρκειας της διαδικασίας εξηγείται λόγω της σημαντικής μείωσης του αριθμού των φακέλων που εγκρίθηκαν κατά τη δεύτερη και την τρίτη ανάγνωση. Ωστόσο, μεταξύ των κοινοβουλευτικών περιόδων και ο μέσος χρόνος για τις συμφωνίες κατά την πρώτη και τη δεύτερη ανάγνωση έχει αυξηθεί: κατά έξι μήνες για φακέλους που περατώθηκαν κατά το στάδιο της πρώτης ανάγνωσης και κατά οκτώ μήνες για εκείνους που περατώθηκαν κατά το στάδιο της δεύτερης ανάγνωσης η ανάγνωση 11 μήνες 16 μήνες 17 μήνες 2η ανάγνωση 24 μήνες 29 μήνες 32 μήνες 3η ανάγνωση 31 μήνες 43 μήνες 29 μήνες Μέση συνολική διάρκεια 22 μήνες 21 μήνες 19 μήνες Πίνακας 1: Μέση διάρκεια της διαδικασίας συναπόφασης για φακέλους που εγκρίθηκαν κατά τα στάδια της 1ης, της 2ης και της 3ης ανάγνωσης και μέση συνολική διάρκεια για όλους τους φακέλους συναπόφασης Για την περίοδο : οι φάκελοι που εγκρίθηκαν από την 1η Μαΐου του πρώτου έτους έως την 30ή Απριλίου του δεύτερου έτους για την περίοδο : οι φάκελοι που εγκρίθηκαν από την 14η Ιουλίου του πρώτου έτους έως την 13η Ιουλίου του δεύτερου έτους, εκτός από το έτος , το οποίο λήγει στις 30 Ιουνίου