Τομέας Βοτανικής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Transcript

1 ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Υ.ΠΕ.Κ.Α. 3 Ο ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΙΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Παρακολούθηση παραμέτρων περιβάλλοντος στην περιοχή Ε.Θ.Π.Ζ. Τμήμα 2. Παρακολούθηση χλωρίδας και φυτοκοινωνιών της χερσαίας περιοχής του κόλπου Λαγανά 3 ου Κ.Π.Σ.: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΜΕΤΡΟ: 8.1 Προστασία & Διαχείριση βιοτόπων-οικοτόπων, προστασία ειδών, περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους ΕΡΓΟ: Οργάνωση της προστασίας και διαχείρισης του Ε.Θ.Π.Ζ. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Δεληπέτρου Π., Καραβάς Ν., Γεωργίου Κ. Αθήνα 2012 Τομέας Βοτανικής, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

2 Παρακολούθηση παραμέτρων περιβάλλοντος στην περιοχή Ε.Θ.Π.Ζ. Τμήμα 2. Παρακολούθηση χλωρίδας και φυτοκοινωνιών της χερσαίας περιοχής του κόλπου Λαγανά 3 ου Κ.Π.Σ.: ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΜΕΤΡΟ: 8.1 Προστασία & Διαχείριση βιοτόπων-οικοτόπων, προστασία ειδών, περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους ΕΡΓΟ: Οργάνωση της προστασίας και διαχείρισης του Ε.Θ.Π.Ζ. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Αναφορά: Δεληπέτρου Π., Καραβάς Ν., Γεωργίου Κ Παρακολούθηση χερσαίων οικοτόπων και ειδών χλωρίδας της περιοχής του Θαλάσσιου Εθνικού Πάρκου Ζακύνθου. Τελική αναφορά του έργου: Παρακολούθηση παραμέτρων περιβάλλοντος στην περιοχή Ε.Θ.Π.Ζ. Τμήμα 2. Παρακολούθηση χλωρίδας και φυτοκοινωνιών της χερσαίας περιοχής του κόλπου Λαγανά. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 146 σελ.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Μέρος Α ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 1 Εισαγωγή 2 Βιβλιογραφικά δεδομένα για τους οικοτόπους στο χερσαίο τμήμα του ΕΘΠ Ζακύνθου 3 Βιβλιογραφικά δεδομένα για τη χλωρίδα στο χερσαίο τμήμα του ΕΘΠ Ζακύνθου και μεθοδολογία αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των ειδών 5 Μεθοδολογία για την αναγνώριση, χαρτογράφηση και αξιολόγηση των οικοτόπων 6 ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 12 I. Υγροτοπικά Οικοσυστήματα 15 II. Οικοσυστήματα αμμωδών ακτών 17 III. Οικοσυστήματα βραχωδών ακτών 23 IV. Οικoσυστήματα Ασβεστολιθικών Βραχωδών Πρανών 23 V. Οικoσυστήματα Θαμνώνων (εκτός των αμμωδών οικοσυστημάτων) 24 VI. Δασικά Οικoσυστήματα (εκτός των αμμωδών οικοσυστημάτων) 26 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 31 Αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των τοπικών ενδημικών ειδών της Ζακύνθου και χαρακτηρισμός σύμφωνα με τις κατηγορίες κινδύνου κατά IUCN 35 Βιβλιογραφία 43 ΜΕΡΟΣ Β ΣΧΕΔΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 47 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 48 Ι. ΚΑΤΑΝΟΜΗ, ΕΥΡΟΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 49 ΙΙ. ΔΟΜΕΣ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 54 ΙΙ.1. ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 54 ΙΙ.2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 57 ΙΙ.3. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΜΜΟΘΙΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 60 ΙΙ.4. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ 69 ΙΙ.5. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΒΡΑΧΩΔΩΝ ΑΚΤΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΒΡΑΧΩΔΩΝ ΠΡΑΝΩΝ 72 ΙΙ.6. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΘΑΜΝΩΝΩΝ ΚΑΙ ΔΑΣΩΝ 73 ΜΕΡΟΣ Γ ΣΧΕΔΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 77 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΙΔΏΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 78 Ι. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΕΥΡΟΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ 79 Σελ. iii

4 ΙΙ. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ 82 ΙΙI. ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ 82 ΜΕΡΟΣ Δ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 85 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. ΧΑΡΤΕΣ και ΑΡΧΕΙΑ GIS 86 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ. ΤΥΠΟΙ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΘΠΖ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΕ ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ 87 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ -ΠΡΟΤΥΠΑ 94 III.α. Πεδία βάσης δεδομένων GIS 94 III.β. Έντυπο Χαρτογράφησης Οικοτόπων 95 III.γ. Έντυπο Σημειώσεων Πεδίου 97 III.δ. Αξιολόγηση Οικοτόπων 98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV. ΕΝΤΥΠΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ ΔΙΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ 100 IV.α. Έντυπα δειγματοληψιών διατομών 100 IV.β. Έντυπο δειγματοληψιών διατομών θαμνώνων και δασών 103 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V. ΑΜΜΟΘΙΝΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ - ΔΕΔΟΜΕΝΑ 105 V.α. Φυτοκοινωνιολογικές δειγματοληψίες Σπανού (2001) 105 V.β. Διατομές 2009 στον αμμοθινικό οικοσύστημα του Λαγανά 106 V.γ. Διατομές στον αμμοθινικό οικοσύστημα των Σεκανίων 112 V.δ. Μεθοδολογία μετρήσεων ιδιοτήτων της άμμου 114 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VΙ. ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ - ΔΕΔΟΜΕΝΑ 116 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VIΙ. ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ - ΔΕΔΟΜΕΝΑ 117 VII.α. Δεδομένα εξάπλωσης των σημαντικών ειδών χλωρίδας στην Ζάκυνθο και στις Στροφάδες 117 VII.β. Αμφίβολες αναφορές σημαντικών ειδών χλωρίδας από τη Ζάκυνθο 133 VII.γ. Αλφαβητικός κατάλογος συνωνύμων των σημαντικών ειδών χλωρίδας 134 VII.δ. Πηγές δεδομένων (Παρ. VII.α και VII.β) 141 VII.ε. Κατηγορίες κινδύνου της IUCN 143 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VIII. ΕΝΤΥΠΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 144 VIII.α. Έντυπο Χαρτογράφησης 144 VIII.β. Έντυπο Παρακολούθησης Μεγέθους Πληθυσμού 145 iv

5 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΜΕΡΟΣ Α ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ 1

6 ΜΕΡΟΣ Α Εισαγωγή Προστατευόμενες περιοχές στο χερσαίο τμήμα του ΕΘΠ Ζακύνθου Η περιοχή του ΕΘΠ Ζακύνθου, όπως ορίζεται από το Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 906/Δ/1999), καταλαμβάνει το νότιο τμήμα του νησιού συμπεριλαμβανομένων των νησίδων Πελούζο και Μαραθωνήσι και των νησίδων Στροφάδες (Πίνακας 1, Χάρτης 1, επισυναπτόμενο αρχείο nmpz_fek_zones_updated.shp). Η συνολική έκταση του χερσαίου τμήματος της περιοχής του ΕΘΠΖ είναι 57,8 km 2 και περιλαμβάνει Περιοχές Προστασίας της Φύσης (3,1 km 2 ), Προστατευόμενα Φυσικά Τοπία (13,8 km 2 ) και την Περιφερειακή Ζώνη (40,9 km 2, συμπεριλαμβανομένων των οικισμών). Οι ζώνες προστασίας του ΕΘΠΖ παρουσιάζονται σε έντυπους χάρτες στο ΦΕΚ 906/Δ/1999. Οι χάρτες αυτοί, συμπεριλαμβανομένης της ακτογραμμής, ψηφιοποιήθηκαν το 1997 σε κλίμακα 1: Στον Χάρτη 1 για τα όρια προς το εσωτερικό της Ζακύνθου χρησιμοποιήθηκε η παραπάνω ψηφιοποίηση ενώ η ακτογραμμή ψηφιοποιήθηκε σε μεγαλύτερη κλίμακα (1:1.000). Οι υποχρεώσεις του Φορέα Διαχείρισης σε όλη την περιοχή του ΕΘΠΖ είναι αυτές που απορρέουν από το Προεδρικό Διάταγμα και περιλαμβάνουν την προστασία και διατήρηση των βιοτόπων των σημαντικών ειδών και των παράκτιων οικοτόπων, αλλά όχι την υποχρεωτική παρακολούθησή τους. Πίνακας 1 Ι. Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου 1. Ζώνη Ια. Θαλάσσια περιοχή κόλπου Λαγανά 2. Ζώνη Ιβ. Θαλάσσια περιοχή νήσων Στροφάδων 3. Α1. Παραλία Σεκανίων. Περιοχή απόλυτης προστασίας της φύσης 4. Α2. Φυσικό καταφύγιο νησίδων Μαραθωνήσι, Πελούζο. Περιοχή προστασίας της φύσης 5. Α3. Φυσικό καταφύγιο νήσων Στροφάδων. Περιοχή προστασίας της φύσης 6. Π1. Παραλία Δάφνης. Περιοχή προστασίας της φύσης 7. Π2. Παραλία Γέρακα. Περιοχή προστασίας της φύσης 8. Π3. Παραλία Καλαμακίου. Περιοχή προστασίας της φύσης 9. Υ και Υ. Όρμος Κερίου. Περιοχές προστασίας της φύσης 10. Φ1 και Φ1. Περιοχές φυσικού τοπίου όρους Σκοπού Βασιλικού. Προστατευόμενα τοπία 11. Φ2. Περιοχή φυσικού τοπίου Καλαμακίου. Προστατευόμενο τοπίο 12. Φ3. Περιοχή φυσικού τοπίου Κερίου. Προστατευόμενο τοπίο ΙΙ. Περιφερειακή Ζώνη Περιοχή οικοανάπτυξης κοινοτήτων Λιθακιάς, Παντοκράτορα, Μουζακίου Περιοχή οικοανάπτυξης οικισμών Μουζακίου, Αμπελοκήπων, Παντοκράτορα, Καλαμακίου Περιοχή οικοανάπτυξης ανατολικά οικισμού Καλαμακίου Περιοχή οικοανάπτυξης κοινότητας Βασιλικού 5. Τ1. Περιοχή ελεγχόμενου τουρισμού κοινοτήτων Καλαμακίου-Αργασίου 6. Τ2. Περιοχή ελεγχόμενου τουρισμού κοινοτήτων Άνω και Κάτω Βασιλικού Στην περιοχή του ΕΘΠΖ έχουν καθοριστεί τέσσερεις περιοχές NATURA 2000 (Χάρτης 1). Η περιοχή ΤΚΣ GR «Κόλπος Λαγανά Ζακύνθου και νησίδες Μαραθωνήσι και Πελούζο» (χερσαίο τμήμα 8,4 km 2 ) περιλαμβάνει σχεδόν ολόκληρο το παράκτιο τμήμα του ΕΘΠΖ επί της Ζακύνθου και το μεγαλύτερο τμήμα των Περιοχών Προστασίας της Φύσης. Η περιοχή ΤΚΣ GR «Νήσοι Στροφάδες» (χερσαίο τμήμα 1,4 km 2 ) περιλαμβάνει την Προστατευόμενη Περιοχή των Νήσων. Στην περιοχή αυτή περιλαμβάνεται και η περιοχή ΖΕΠ GR «Νησίδες Σταμφάνι και Άρπυια (Στροφάδες)». Τέλος, ακριβώς δυτικά των δυτικών ορίων του ΕΘΠΖ (εκτός του ΕΘΠΖ), έχει καθοριστεί η περιοχή ΤΚΣ GR «Παράκτια Ζώνη Βορειοδυτικής Ζακύνθου» η οποία περιλαμβάνει μικρό τμήμα των νότιων ακτών της Ζακύνθου (0,4 km 2 ). Τα όρια των περιοχών NATURA 2000 παρέχονται ψηφιοποιημένα από το ΥΠΕΚΑ συμπεριλαμβανομένου του θαλασσίου τμήματος, χωρίς ξεχωριστή ψηφιοποίηση της 2

7 ΜΕΡΟΣ Α ακτογραμμής. Οι υποχρεώσεις του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ στις περιοχές NATURA 2000, στις περιοχές με οικοτόπους του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και στις περιοχές με είδη χλωρίδας και πανίδας των Παρ. ΙΙ και Παρ. IV της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ περιλαμβάνουν την παρακολούθηση τόσο των οικοτόπων όσο και των ειδών. Βιβλιογραφικά δεδομένα για τους οικοτόπους στο χερσαίο τμήμα του ΕΘΠ Ζακύνθου Οι κύριες πηγές δεδομένων σε επίπεδο περιοχών NATURA 2000 προέρχονται από τα αποτελέσματα δύο ερευνητικών προγραμμάτων. Τα Πρότυπα Δελτία Δεδομένων των περιοχών (Γεωργιάδης και συν. 1995α και 1995β) βασίστηκαν κυρίως σε βιβλιογραφικές πληροφορίες και παρέχουν σύντομη περιγραφή των περιοχών και καταλόγους οικοτόπων του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, καθώς και κατάλογους σημαντικών ειδών χλωρίδας. Η χαρτογράφηση των οικοτόπων των περιοχών GR (Σπανού 2001) και GR (Βέρροιος 2001) βασίστηκε σε εργασία πεδίου (39 φυτοκοινωνιολογικές δειγματοληψίες), χρησιμοποίησε αεροφωτογραφίες (μη ψηφιοποιημένες) και παρέχει λεπτομερή δεδομένα για όλους τους οικοτόπους και ψηφιοποιημένους χάρτες οικοτόπων σε κλίμακα 1: Επιπλέον δεδομένα για τους οικοτόπους του κόλπου του Λαγανά, βασισμένα σε σύντομη εργασία πεδίου συμπεριλαμβανομένων και φυτοκοινωνιολογικών δειγματοληψιών, παρέχονται στη μελέτη του Παρασκευόπουλου (1993). Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για τη συμπλήρωση του Πρότυπου Δελτίου Δεδομένων. Επίσης, λεπτομερειακά δεδομένα για τα αμμοθινικό οικοσύστημα στα Σεκάνια παρέχονται από τον Καραβά (2005) και από τους Karavas και συν. (2005). Τέλος, η βλάστηση των Στροφάδων μελετήθηκε με δειγματοληψίες στο πεδίο και περιγράφεται λεπτομερειακά από τους Γιαννίτσαρος και συν. (1995). Δεδομένα σε επίπεδο ΕΘΠΖ (με εξαίρεση τις νήσους Στροφάδες) παρέχει η μελέτη των Hartley και συν. (2002). Η μελέτη αυτή βασίστηκε σε εκτεταμένη εργασία πεδίου, συμπεριλαμβανομένων δειγματοληψιών σε όλα τα οικοσυστήματα της περιοχής και η ανάλυση των δεδομένων έγινε με σταθμισμένη ανάλυση διπλοθετικής ταξινόμησης (weighted TWINSPAN). Η μελέτη παρέχει λεπτομερή δεδομένα για όλους τους οικοτόπους, αντιστοίχιση των μονάδων βλάστησης σε κωδικούς του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και σε κωδικούς σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σύστημα EUNIS και ψηφιοποιημένους χάρτες μεγάλης κλίμακας βάσει επεξεργασίας ψηφιοποιημένων αεροφωτογραφιών. Οι παραπάνω πηγές είναι αξιόπιστες και παρέχουν επαρκείς και καλής ποιότητας πληροφορίες για τους οικοτόπους του ΕΘΠΖ. Σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματά τους δεν αντικρούονται, αλλά διαφέρουν τόσο ως προς την οριοθέτηση των οικοτόπων όσο και ως προς την αντιστοίχιση των μονάδων βλάστησης σε κωδικούς. Οι διαφορές αυτές οφείλονται εν μέρει στην διαφορά της κλίμακας στην οποία έγινε η χαρτογράφηση και εν μέρει σε διαφορές στην αναγνώριση των τύπων βλάστησης και στην ερμηνεία των κωδικών. Ενδεικτικά, τα συνοπτικά αποτελέσματα των παραπάνω πηγών ως προς τη χαρτογράφιση των οικοτόπων της περιοχής GR , παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Ειδικά ως προς τη βλάστηση και τους οικοτόπους των Στροφάδων, ο Βέρροιος (2001) παρέχει μια αδρή εικόνα με 5 τύπους οικοτόπων (1240, 5210, 5330, 5420, 9320), ενώ οι Γιαννίτσαρος και συν. (1995) παρέχουν λεπτομερέστερη διερεύνηση και αναγνώρισαν 11 τύπους οικοτόπων (1210, 2110, 3170*, 5210, 5330, 5420, 5430, 9320, 9560, βλάστηση υγρών βράχων, συνανθρωπικά λιβάδια). 3

8 ΜΕΡΟΣ Α Πίνακας 2. Τύποι οικοτόπων στην περιοχή NATURA 2000 GR σύμφωνα με βιβλιογραφικές πηγές. Ομάδα Βλάστησης Οικότοποι Βραχωδών Ακτών Οικότοποι Αμμωδών Ακτών Υγρότοποι Θαμνώνες Δάση Οικότοποι χωρίς ή με αραιή βλάστηση Καλλιέργειες-Οικισμοί Οικότοποι Παρ. Ι 92/43/ΕΟΚ **Ο οικότοπος αναφέρεται αλλά δεν χαρτογραφήθηκε Άλλοι οικότοποι Γεωργιάδης και συν. 1995α Έκταση (ha) Σπανού 2001 Hartley και συν γυμνές βραχώδεις ακτές 21.6 γυμνές αμμώδεις ακτές X X , 2210, άλλοι τύποι θαμνώνων 49.7 λιμνάζοντα ύδατα 1.2 ρέοντα ύδατα καλαμώνες άλλοι τύποι βλάστησης X ** άλλοι τύποι θαμνώνων X άλλοι τύποι βλάστησης 0.7 γυμνοί βράχοι 0.2 καμμένες περιοχές 29.8 καλλιέργειες καλλιέργειες+οικισμοί 29.9 οικισμοί

9 ΜΕΡΟΣ Α Βιβλιογραφικά δεδομένα για τη χλωρίδα στο χερσαίο τμήμα του ΕΘΠ Ζακύνθου και μεθοδολογία αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των ειδών Οι βιβλιογραφικές πηγές για τη χλωρίδα ειδικά εντός των ορίων του ΕΘΠΖ είναι οι δειγματοληψίες που περιλαμβάνονται στις παραπάνω μελέτες (Γεωργιάδης και συν. 1995α και 1995β, Σπανού 2001, Βέρροιος 2001, Καραβάς 2005, Hartley και συν. 2002). Οι πηγές για τη χλωρίδα της Ζακύνθου, συμπεριλαμβανομένων και των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο, οι οποίες περιλαμβάνουν και δεδομένα για την περιοχή του ΕΘΠΖ χρονολογούνται από το 19 ο αιώνα και συνοψίζονται στην μελέτη των Καμάρη και συν. (1998) η οποία περιλαμβάνει και σύγχρονα δεδομένα πεδίου. Ο κατάλογος αυτός είναι αξιόπιστος, αλλά χρειάζεται ανανέωσή του προκειμένουν να συμπεριληφθούν νεότερα δεδομένα εξάπλωσης και ταξινομικές ανακατατάξεις. Οι κυριότερες παλαιότερες πηγές είναι η Conspectus Flora Graeca (Halácsy ) η συμβολή στη χλωρίδα της Ζακύνθου των Margot & Reuter (1839a, 1839b) και η χλωρίδα της Ζακύνθου του Ronniger (1937). Η εργασία των Margot & Reuter, η οποία παρέχει εκτός του χλωριδικού καταλόγου και ιστορικά στοιχεία για την περιοχή μελέτης, αποδελτιώθηκε από τον Σφήκα (2008) με ενημέρωση της ονοματολογίας των ειδών σύμφωνα με τη Flora Europaea. Επιπλέον, έχουν μελετηθεί ιδιαίτερα η ξυλώδης χλωρίδα (Boratyński και συν. 1989, 1990) και η ορχιδοχλωρίδα (Gölz & Reinhard 1995). Τέλος, συνοπτικό κατάλογο της χλωρίδας των Στροφάδων παρέχουν οι Γιαννίτσαρος και συν. (1995). Οι Hartley και συν. (2002) κατάρτισαν βάση δεδομένων των φυτών της Ζακύνθου με περιοχές και ενδιαίτημα για κάθε είδος συνοψίζοντας τις βιβλιογραφικές αναφορές και τις χλωριδικές συλλογές τους. Η βάση δεδομένων αυτή μπορεί να αποτελέσει βάση για την καταγραφή της χλωρίδας από τον Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ. Ωστόσο, ο κατάλογος των φυτών χρειάζεται επιμέλεια από εξειδικευμένο επιστήμονα καθώς περιέχει λάθη (π.χ., η αναφορά από πολλές θέσεις του Thymus vulgaris, ενός είδους που δεν υπάρχει στην Ελλάδα, μάλλον αντί του Thymus holoericeous). Για το λόγο αυτό, οι αναφορές για τη Ζάκυνθο ορισμένων σπάνιων ειδών που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον κατάλογο αλλά δεν υποστηρίζονται και από άλλες αξιόπιστες πηγές θεωρήθηκαν αμφίβολες. Οι παραπάνω πηγές, διάφορες άλλες εργασίες και μελέτες (π.χ., Bareka και συν. 2006, Zieliński 1991, Αναγνωστόπουλος και Αθανασίου 1994) καθώς και βάσεις δεδομένων ερμπαρίων και που παρέχουν δεδομένα για τη χλωρίδα της περιοχής του ΕΘΠΖ αποδελτιώθηκαν στη βάση δεδομένων Chloris (Γεωργίου και Δεληπέτρου 2011). Κατάλογος των πηγών που χρησιμοποιήθηκαν για τη χλωρίδα περιλαμβάνεται στον Παράρτημα VII.δ. Η ταξινομική που ακολουθήθηκε στη βάση δεδομένων Chloris είναι σύμφωνη με τη Flora Hellenica, για όσες οικογένειες περιλαμβάνει, και σύμφωνη με πρότυπες χλωρίδες (Flora Europaea, Med-Checklist, Mountain Flora of Greece) για τις υπόλοιπες οικογένειες, εκτός από περιπτώσεις που έχουν δημοσιευθεί πρόσφατες ταξινομικές αναθεωρήσεις. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε η βάση δεδομένων για τα φυτά της Μεσογείου (EURO+MED plantbase Ειδικά για τις ορχιδέες, η ταξινομική είναι σύμφωνη με τους Kreutz (2004) και Πέτρου και συν. (2009), ενώ χρησιμοποιήθηκε και ο Antonopoulos (2009). Για την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των φυτών χρησιμοποιήθηκαν, εκτός των βιβλιογραφικών πηγών που αναφέρθηκαν, οι δημοσιευμένες αξιολογήσεις φυτών στα δύο Κόκκινα Βιβλία Φυτών της Ελλάδας (Phitos και συν. 1995, Φοίτος και συν. 2009) και στον κατάλογο της International Union for the Conservation of Nature (IUCN, 1997). Στις πηγές αυτές, η αξιολόγηση των ειδών έχει γίνει σύμφωνα με τις με τις κατηγορίες κινδύνου της IUCN (Παράρτημα VII.ε). Οι παλαιές, προ του 1994, 5

10 ΜΕΡΟΣ Α κατηγορίες κινδύνου (Lucas & Synge 1978) ήταν σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικές. Οι νέες κατηγορίες κινδύνου (IUCN Standards and Petitions Subcommittee 2001, 2011) είναι αντικειμενικές και έτσι οι αξιολογήσεις θεωρούνται πιο αξιόπιστες. Ωστόσο, λόγω της πρόσφατης τροποποιημένης έκδοσης των οδηγιών για τον καθορισμό των κατηγοριών κινδύνου (IUCN Standards and Petitions Subcommittee 2011), μπορεί να απαιτείται επαναξιολόγηση για τα είδη που είχαν αξιολογηθεί σύμφωνα με παλαιότερες εκδόσεις. Σε κάθε είδος αποδόθηκε μία κατηγορία της IUCN βάσει όλων των πληροφοριών της βάσης δεδομένων Chloris και βάσει των δεδομένων της εργασίας πεδίου, για όσα είδη εντοπίστηκαν κατά τις επισκέψεις (βλ. επόμενη ενότητα). Μεθοδολογία για την αναγνώριση, χαρτογράφηση και αξιολόγηση των οικοτόπων Εργασία πεδίου - Αναγνώριση και Χαρτογράφηση Οικοτόπων Δημιουργήθηκε αρχείο GIS με το σύνολο των χαρτογραφικών δεδομένων (εκτός των Hartley και συν τα οποία έγιναν διαθέσιμα αργότερα) και με γεωδιορθωμένη δορυφορική φωτογραφία GoogleEarth (Image 2012 GeoEye 19/01/2009) και επιλέχθηκαν οι θέσεις για την εργασία πεδίου. Πραγματοποιήθηκαν 2 επισκέψεις στο πεδίο: 29/06 05/07/2009 και 26/09 28/09/2009. Οι επισκέψεις έγιναν εντός της περιοχής GR και σε όλες τις Περιοχές Προστασίας της Φύσης του ΕΘΠΖ καθώς και σε επιλεγμένες θέσεις εκτός των περιοχών αυτών. Οι θέσεις ενδιαφέροντος για την αναγνώριση και χαρτογράφηση των οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας σημειώθηκαν με GPS (επισυναπτόμενο αρχείο nmpz_fieldpoi.shp). Οι θέσεις εργασίας πεδίου (σημεία και διαδρομές) παρουσιάζονται στην Εικόνα 1. Η επίσκεψη στις νήσους Στροφάδες (GR ) δεν ήταν δυνατή λόγω κακοκαιρίας. Σε όλα τα οικοσυστήματα των παραπάνω περιοχών πραγματοποιήθηκε αναγνώριση και αξιολόγηση των οικοτόπων και καθορίστηκαν προτεινόμενες θέσεις για την παρακολούθηση. Επίσης έγινε διερεύνηση για τα σημαντικά είδη χλωρίδας και πραγματοποιήθηκαν συλλογές δειγμάτων. Έγιναν φυτοκοινωνιολογικές δειγματοληψίες συμπληρωματικά στις υπάρχουσες στο υγροτοπικό σύστημα της λίμνης Κερίου και στους οικοτόπους παράκτιων βράχων (Πίνακας 2) και πραγματοποιήθηκαν διατομές στα αμμοθινικά οικοσυστήματα. Στα συστήματα δασών και θαμνώνων καταγράφηκαν τα χαρακτηριστικά ξυλώδη είδη, αλλά δεν πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες λόγω του ακατάλληλου της εποχής. Η αναγνώριση των τύπων βλάστησης βασίστηκε στις παρατηρήσεις και τις δειγματοληψίες κατά την εργασία πεδίου, στα βιβλιογραφικά δεδομένα για τη Ζάκυνθο (όπως αναφέρθηκαν παραπάνω) και στη συναφή γενική βιβλιογραφία (π.χ., Lavrentiades 1964, Sýkora και συν. 2003, Spanou και συν. 2006). Η κωδικοποίηση και ομαδοποίηση των οικοτόπων σε ευρύτερες οικολογικές μονάδες και η αντιστοίχισή τους σε 4ψήφιους κωδικούς τύπων οικοτόπων του Παρ. I της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και σε κωδικούς EUNIS έγινε σύμφωνα με τις πηγές: EUR27 (2007) και European Environment Agency - European Nature Information System (EEA-EUNIS λαμβάνοντας υπόψη και τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης των οικοτόπων των περιοχών NATURA στην Ελλάδα (BIOMAP). Η χαρτογράφηση των οικοτόπων έγινε σε Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) με το λογισμικό ArcInfo σε κλίμακα 1:1000 για τα αμμοθινικά και υγροτοπικά οικοσυστήματα, σε κλίμακα 1:5000 για τα οικοσυστήματα θαμνώνων και σε κλίμακα 1:5000 έως 1:7000 για τις καλλιέργειες και τους οικισμούς. Ως υπόβαθρο 6

11 ΜΕΡΟΣ Α χρησιμοποιήθηκαν γεωδιορθωμένες δορυφορικές φωτογραφίες GoogleEarth (Image 2012 GeoEye) με ημερομηνία λήψης 21/10/2009 ή, όπου δεν υπήρχαν, με ημερομηνία λήψης 19/01/2009. Οι συγκεκριμμένες δορυφορικές φωτογραφίες έχουν μικρή παραμόρφωση σε όλη την περιοχή μελέτης εκτός από το νοτιοδυτικό άκρο, όπου η παραμόρφωση του παράκτιου τμήματος είναι αρκετά μεγάλη. Στους πίνακες των ψηφιακών αρχείων GIS (επισυναπτόμενα αρχεία habitat_final.shp και habitat_final_fek.shp) για κάθε πολύγωνο χαρτογράφησης παρέχονται οι παρακάτω πληροφορίες: Ο πίνακας ιδιοτήτων κάθε πολυγώνου χαρτογράφησης περιλαμβάνει τα εξής πεδία: EUNIS_CODE = κωδικός EUNIS (για όλα τα πολύγωνα) CODE_new = 4ψήφιος κωδικός οικοτόπου του Παρ. Ι Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (για όσα πολύγωνα αντιστοιχούν σε κωδικό του Παρ. Ι). repr = αξιολόγηση της αντιπροσωπευτικότητας του οικοτόπου στο πολύγωνο με την κλίμακα A, B, C, D που χρησιμοποιείται στα Πρότυπα Δελτία Δεδομένων (για όσα πολύγωνα αντιστοιχούν σε κωδικό του Παρ. Ι). habnote = σημειώσεις σχετικά με τον τύπο βλάστησης και την αντιστοίχιση σε κωδικό. confirm = πεδίο αξιολόγησης της αναγνώρισης του οικοτόπου (yes = απαιτείται επιβεβαίωση του τύπου οικοτόπου). Το πεδίο αυτό ήταν απαραίτητο, γιατί η σύντομη σχετικά εργασία πεδίου δεν επέτρεψε την επί τόπου παρατήρηση των οικοτόπων σε όλη την περιοχή ευθύνης του ΕΘΠΖ και γιατί ορισμένες περιοχές (π.χ., το εσωτερικό της νησίδας Μαραθωνήσι) δεν ήταν προσβάσιμες. Μικτά πολύγωνα. Τα πολύγωνα στα οποία εντοπίστηκαν 2 τύποι οικοτόπων οι οποίοι δεν ήταν δυνατό να χαρτογραφηθούν ξεχωριστά, αντιστοιχίστηκαν σε δύο κωδικούς οικοτόπων με το σύμβολο «+», π.χ., τα πολύγωνα στις βραχώδεις ακτές του Μαραθονησιού με μικρές συστάδες Juniperus phoenicea (5210) και κατά τόπους αντιπροσωπευτική χασμοφυτική βλάστηση (8210) χαρακτηρίστηκαν ως CODE_new = Μικτός τύπος οικοτόπου. Σε ορισμένα πολύγωνα ο τύπος βλάστησης δεν ήταν δυνατό να αντιστοιχιστεί σε ένα κωδικό EUNIS, είτε γιατί αποτελούν μεταβατικές ζώνες βλάστησης είτε γιατί ο τύπος βλάστησης δεν ήταν δυνατό να αντιστοιχιστεί σε μία περιγραφείσα συνταξινομική μονάδα βλάστησης ή σε έναν από τους υπάρχοντες κωδικούς οικοτόπων. Τα πολύγωνα αυτά αντιστοιχίστηκαν σε δύο κωδικούς οικοτόπων με το σύμβολο «x», π.χ., τα πολύγωνα σε αμμοθίνες με θαμνώδη βλάστηση (2260, B1.64) στα οποία συμμετείχαν υγροτοπικά είδη (2190, Β1.8) χαρακτηρίστηκαν ως CODE_new = 2260 και EUNIS_code=Β1.64xB1.8. Πολύγωνα με εναλλακτική ερμηνεία. Στις περιπτώσεις, κατά τις οποίες υπήρχε αμφιβολία ως προς την αναγνώριση του τύπου οικοτόπου του πολυγώνου και δεν ήταν σκόπιμη η αντιστοίχιση σε ένα μόνο κωδικό, το πολύγωνο αντιστοιχίστηκε σε δύο κωδικούς οικοτόπων με το σύμβολο «/», π.χ., το πολύγωνο με δενδρώδη Juniperus phoenicea στη νησίδα Πελούζο ενδέχεται να αντιστοιχεί είτε στον κωδικό του δενδρώδους θαμνώνα (5210, F5.1321) είτε στον κωδικό του δάσους (9560*, G3.9A) και καθώς ο τελευταίος κωδικός αντιστοιχεί σε τύπο οικοτόπου προτεραιότητας και δεν έχει εντοπιστεί πουθενά αλλού στην περιοχή του ΕΘΠΖ, το πολύγωνο χαρακτηρίστηκε ως CODE_new = 5210/9560 και EUNIS_code=F5.1321/G3.9A. 7

12 ΜΕΡΟΣ Α Πίνακας 2. Φυτοκοινωνιολογικές δειγματοληψίες σε υγροτοπική βλάστηση ( ) και σε βλάστηση παράκτιων βράχων ( ) No δειγματοληψίας TURBOVEG Ημερομηνία Θέση Λίμνη Λίμνη Λίμνη Λίμνη Λίμνη Λίμνη Άγιος Σεκάνια Κερίου Κερίου Κερίου Κερίου Κερίου Κερίου Σώστης Σημείο GPS Z304 Z306 Z307 Z305 Z310 Z311 Z318 trk7 Ανάγλυφο D D D D D D S P Κωδικός Οικότοπου Παρ. Ι 92/ Κωδικός Οικότοπου EUNIS D6.2/A2.53 D6.2/A2.53 E3.11 D5.1 E3.11 D5.1 B3.3 B3.3 Έκταση (m 2 ) Συνολική κάλυψη (%) Κάλυψη ορόφου ποών (%) Κάλυψη ορόφου θάμνων (%) Αριθμός Ειδών Atriplex hastata Juncus acutus 3 2b. 2b.... Juncus heldreichianus 3 2a Suaeda sp. 2a Dittrichia viscosa Conyzanthus squamatus a.. Phragmites australis + 2b Calystegia sepium.... 2b 1.. Carduus pycnocephalus Dorycnium rectum Allium ampeloprasum Limonium sp b + Lolium sp Matthiola sinuata Crithmum maritimum Schoenus nigricans Sporobolus pungens Hypericum aegypticum b 8

13 ΜΕΡΟΣ Α Εικόνα 1. Χάρτης σημείων και διαδρομών εργασίας πεδίου στην ευρύτερη περιοχή του ΕΘΠΖ. Ο χάρτης οικοτόπων που παρήχθηκε στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης (Χάρτης 2, επισυναπτόμενα αρχεία habitat_final.shp και habitat_final_fek.shp), έχει αρκετά μεγάλη απόκλιση από τον χάρτη των οικοτόπων της Σπανού (2001) και μικρή απόκλιση από τον χάρτη οικοτόπων των Hartley και συν. (2002). Στην πρώτη περίπτωση, οι διαφορές οφείλονται κυρίως στη διαφορετική κλίμακα της χαρτογράφησης καθώς και στη μέθοδο ψηφιοποίησης των δεδομένων. Στη δεύτερη περίπτωση, οι διαφορές οφείλονται κυρίως στη διαφορετική αναγνώριση ορισμένων μονάδων βλάστησης και στη διαφορετική ερμηνεία των κωδικών, κυρίως όσον αφορά στους θαμνώνες όπου ακολουθήθηκαν απόψεις σύμφωνες με εκείνες της χαρτογράφησης των οικοτόπων των περιοχών NATURA στην Ελλάδα (BIOMAP ). Η εργασία πεδίου στο πλαίσιο του παρόντος έργου διευκρίνησε τουλάχιστον ορισμένες από τις ασυμφωνίες που παρατηρήθηκαν στις υπάρχουσες πηγές και διόρθωσε την αντιστοίχιση των μονάδων βλάστησης σε κωδικούς οικοτόπων. Ενδεικτικά, οι οικότοποι που αναγνωρίστηκαν κατά την εργασία πεδίου της παρούσας μελέτης στην περιοχή GR σε σύγκριση με τις προηγούμενες μελέτες παρουσιάζονται στον Πίνακα 3. 9

14 ΜΕΡΟΣ Α Πίνακας 3. Οικότοποι του Παρ. Ι Οδηγία 92/43/ΕΟΚ που καταγράφηκαν στην περιοχή Gr Οικότοποι Παρ. Ι 92/43/ΕΟΚ Παρούσα μελέτη Γεωργιάδης και συν. 1995α Σπανού 2001 Hartley και συν * +** ** ** D0 + *Η αντιστοίχιση σε κωδικό είναι προκαταρκτική **Ο οικότοπος δεν χαρτογραφήθηκε Αμμοθινικό οικοσύστημα Τα αμμοθινικά οικοσυστήματα της περιοχής μελετήθηκαν πιο λεπτομερειακά λόγω τόσο της σημασίας τους ως βιοτόπων σημαντικών ειδών της περιοχής όσον και λόγω της τρωτότητάς τους. Πραγματοποιήθηκε αναγνώριση και αξιολόγηση των στις περιοχές Λαγανάς, Σεκάνια, Δάφνη, Γέρακας και Μαραθωνήσι. Ειδικότερα στο Λαγανά χαρτογραφήθηκε η γραμμή επέκτασης του δάσους πεύκου-ακακίαςευκαλύπτου στο αμμοθινικό οικοσύστημα. Στον Λαγανά και στα Σεκάνια έγιναν δειγματοληψίες σε διατομές ως προκαταρτική εφαρμογή της παρακολούθησης. Οι διατομές τοποθετήθηκαν σε ευθεία κάθετη προς τη θάλασσα ώστε να τέμνουν εγκάρσια τις ζώνες περιβαλλοντικής διαβάθμισης οι οποίες δημιουργούνται παράλληλα με τη θάλασσα. Η ευθεία των διατομών καθορίστηκε από δύο σταθερά σημεία, το σημείο στο οποίο αρχίζει η εμφάνιση της βλάστησης στο άνω τμήμα της ζώνης της παλίρροιας και το σημείο στο οποίο γίνεται η μετάβαση προς άλλα οικοσυστήματα, το οικοσύστημα των θαμνώνων σε σταθερό έδαφος (Σεκάνια) και το δάσος πεύκου-ακακίας-ευκαλύπτου στον Λαγανά. Στα Σεκάνια, η διατομή (Δ11) τοποθετήθηκε στα σημεία που είχαν πακτωθεί στο πλαίσιο προηγούμενης μελέτης (Καραβάς 2005). Στον Λαγανά, τοποθετήθηκαν δύο νέες διατομές (Δ1, Δ2). Κατά μήκος των διατομών καταγράφηκαν ανά 1 m τα είδη φυτών που έτεμνε η διατομή και το μήκος τομής (intercept length) για κάθε είδος. Το μήκος τομής υπολογίστηκε ως το μήκος της κάθετης προβολής του φυτού (φύλλωμα, 10

15 ΜΕΡΟΣ Α βλαστός) πάνω στη διατομή. Ο αριθμός των ατόμων, μια παράμετρος που συνήθως μετράται σε περιπτώσεις εφαρμογής της μεθόδου των διατομών σε άλλα οικοσυστήματα, δεν συνιστάται στην περίπτωση των παράκτιων αμμωδών οικοσυστημάτων. Η διάκριση των ατόμων με κοινά κριτήρια σε όλα τα είδη είναι δύσκολη ή ανέφικτη καθώς πολλά φυτά αναπαράγονται βλαστητικά (εξαπλώνονται μέσω υπόγειων τμημάτων, ριζωμάτων ή στολονίων) και επίσης τμήματα των φυτών θάβονται από την άμμο. Σε κάθε διατομή υπολογίστηκαν οι τυπικοί δείκτες που προτείνονται από τους Brower και συν. (1990), οι οποίοι μπορούν να δώσουν μια συνολική εικόνα της βλάστησης στο υπό μελέτη παράκτιο σύστημα: Δείκτης γραμμικής κάλυψης ICi = li / L όπου l = το άθροισμα των μηκών τομής για το είδος i και L = ολικό μήκος όλων των διατομών στο σύστημα Σχετική κάλυψη RCi = li / l όπου l το άθροισμα των μηκών τομής όλων των ειδών ή RCi = li / IC όπου IC το άθροισμα των δεικτών γραμμικής κάλυψης όλων των φυτών Συχνότητα fi = ji / k όπου ji ο αριθμός των διαστημάτων των διατομών που απαντά το είδος i και k ο συνολικός αριθμός των διαστημάτων των διατομών Σχετική συχνότητα Rfi = fi / f όπου f το άθροισμα των συχνοτήτων όλων των ειδών Σημαντικότητα IVi = RCi + Rfi Η σημαντικότητα τυπικά υπολογίζεται ως IV i = RC i + Rf i + RD i. Ωστόσο, η γραμμική συχνότητα RD i = ID i / ID (όπου ID i = n i / L, n ο συνολικός αριθμός ατόμων του είδους i και L το συνολικό μήκος των διατομών) δεν υπολογίστηκε αφού, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, δεν μετρήθηκε ο αριθμός ατόμων. Κατά συνέπεια ο δείκτης της σημαντικότητας εξάγεται μόνο από τη σχετική κάλυψη και τη σχετική συχνότητα Για τον προσδιορισμό της ποικιλότητας χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης Shannon Diversity (Kent και Coker 1992) Ποικιλότητα H = - p i * lnp i όπου pi = αφθονία του είδους i ως αναλογία της συνολικής κάλυψης pi = ni / N 11

16 ΜΕΡΟΣ Α ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Η ευρύτερη περιοχή του ΕΘΠΖ βρίσκεται σε χαμηλά υψόμετρα, έως 400 m, και από άποψη βιοκλίματος εντάσσεται εν γένει στον Θερμο-Μεσογειακό όροφο βλάστησης. Ωστόσο, στα μεγαλύτερα υψόμετρα (>300 m) και σε υγρότερες θέσεις (ΒΑ τμήμα της περιοχής του Βασιλικού) εμφανίζονται στοιχεία του Μεσο-Μεσογειακού ορόφου βλάστησης. Εξάλλου, σύμφωνα με την μέθοδο του ομβροθερμικού διαγράμματος Emberger, η Ζάκυνθος εντάσσεται στο υγρό Μεσογειακό βιοκλίμα με ήπιο χειμώνα (Παρασκευόπουλος 1993). Η περιοχή του ΕΘΠΖ επί της Ζακύνθου μπορεί να διακριθεί στις λοφώδεις περιοχές του ανατολικού (Βασιλικός-Σκοπός-Γέρακας) και δυτικού (Λιθακιά-Μαραθία-Κερί) τμήματος, όπου το τοπίο κυριαρχείται από οικοσυστήματα Μεσογειακών δασών και θαμνώνων και από εκτεταμένες καλλιέργειες, κυρίως ελαιώνες, και στο κεντρικό πεδινό τμήμα όπου το τοπίο χαρακτηρίζεται από υδάτινα σώματα περιοδικής ροής και κυριαρχείται από καλλιέργειες και οικισμούς. Εκτεταμένα αμμοθινικά οικοσυστήματα σχηματίζονται στις περιοχές των αλλουβιακών αποθέσεων του ανατολικού (Γέρακας, Δάφνη, Σεκάνια, ακτή Βασιλικού) και του κεντρικού (Λαγανάς) τμήματος. Αντίθετα, οι ακτές του νοτιοδυτικού τμήματος (ηωκαινικοί ασβεστόλιθοι) είναι απόκρημνες και χαρακτηρίζονται από εκτεταμένα οικοσυστήματα ασβεστολιθικών βράχων με χασμοφυτική βλάστηση. Μικροί υγρότοποι εμφανίζονται και στο κεντρικό και στο ανατολικό τμήμα, κυρίως συνδεόμενοι με ρέματα, αλλά το μοναδικό εκτεταμένο υγροτοπικό οικοσύστημα εμφανίζεται στη λίμνη Κερίου του ανατολικού τμήματος. Οι νησίδες Πελούζο και Μαραθωνήσι χαρακτηρίζονται από οικοσυστήματα θαμνώνων ή δασών στο κεντρικό υπερυψωμένο τμήμα τους και από εκτεταμένα οικοσυστήματα ασβεστολιθικών βράχων με χασμοφυτική βλάστηση στις απόκρημνες ακτές. Μόνο στο βόρειο άκρο της νησίδας Μαραθωνήσι σχηματίζεται μικρής έκτασης αμμοθινικό οικοσύστημα. Σε όλη την περιοχή του ΕΘΠΖ, με εξαίρεση τις συνεχόμενες καλλιεργούμενες εκτάσεις του κεντρικού και βορειοανατολικού τμήματος, το τοπίο παρουσιάζει μεγάλη ετερογένεια λόγω τόσο του αναγλύφου και της γεωλογίας (Εικόνα 2) όσο και της μακροχρόνιας ανθρώπινης επέμβασης. Η ετερογένεια αυτή η οποία εκφράζεται με μεγάλες εναλλαγές της βλάστησης σε μικρή έκταση, αποτελεί τυπικό χαρακτηριστικό των Μεσογειακών οικοσυστημάτων, ειδικά στα νησιά. Ενδεικτικά, οι μονάδες φυσικής και ημι-φυσικής βλάστησης χαρτογραφήθηκαν σε 915 πολύγωνα 90 % των οποίων είναι μικρότερο από 5 ha και μάλιστα 40 % είναι μικρότερο από 0,5 ha. Οι τύποι οικοτόπων που αναγνωρίστηκαν σε κάθε οικοσύστημα της περιοχής του ΕΘΠΖ παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 4 και λεπτομερειακά στον Παράρτημα II και στον Χάρτη 2. Στον Πίνακα 5 παρουσιάζεται η αξιολόγηση των οικοτόπων που απαντούν στην περιοχή NATURA GR , σύμφωνα με το πρότυπο του Πρότυπου Δελτίου Δεδομένων της περιοχής. Στη συνέχεια περιγράφονται συνοπτικά οι τύποι οικοτόπων ανά οικοσύστημα. Λεπτομερείς περιγραφές και αναλύσεις παρέχονται από τους Παρασκευόπουλος (1993), Σπανού (2001) και Hartley και συν. (2002). Στην περιγραφή των οικοτόπων δεν περιλαμβάνονται οι οικότοποι των νήσων Στροφάδων, καθώς δεν έγινε επίσκεψη στην περιοχή και δεν επαρκούσαν τα βιβλιογραφικά δεδομένα. 12

17 ΜΕΡΟΣ Α Πίνακας 4. Οικότοποι στην περιοχή του ΕΘΠΖ (εκτός των νήσων Στροφάδες). Οικο σύστημα Τίτλος Οικοτόπου Κωδι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS Έκτα GR ση (ha) Περιοχές Προστασίας της Προστατευόμ. Φύσης Φυσικά Τοπία Γέ Δά Λα Σε Λίμ Μα Πε Λίμ Κα Μα Σκο ρα φνη γα Κά νη ρα λού νη λα ρα πός κας νάς νια Κε θω ζο Κε μά θία Γέ ρί νή ρί κι Κε ρα ου σι ου ρί κας Υγρότοποι Λιμνία C Ρέματα C2.3/C Παρόχθιοι καλαμώνες C3.21, C Ελοφυτική βλάστηση-υγρά λιβάδια D5.1,D5.2,D6.21, D5.1 ή D5.2xE1.C2 Μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia) 1410 D6.2/A Μεσογειακοί λειμώνες υψηλών 6420 E χόρτων και βούρλων Ασβεστούχα έλη με Cladium mariscus 7210 D Παρόχθιοι θαμνώνες (Nerio- 92D0 F9.31 0, Tamaricetea) Αμμώδεις Γυμνές ακτές B1.1/A2.1,B1.2, Ακτές B2.2 Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας -αμπώτιδας 1210 B1.131, B Πρωτογενείς κινούμενες αμμοθίνες 2110 B1.31,B1.31xB1.8, B1.31xB Κινούμενες θίνες με Ammophila arenaria (λευκές θίνες) 2120 B Σταθερές θίνες με χαμαιφυτική και 2210* B1.44, ποώδη βλάστηση (γκρίζες θίνες) B1.64xB Υγρές κοιλότητες μεταξύ θινών 2190 B Εκτάσεις θινών με Brachypodietalia 2240 B Λόχμες των παραλιών με αρκεύθους (Juniperus spp.) 2250 B Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto-Micromerietea) 2260 B1.64, B1.64xB Θίνες με δάση PinusxΣυστάδες ακακίας-ευκαλύπτου 2270 B1.71xG Θίνες με δάση PinusxΔάση ευκαλύπτου G3.FxG Συστάδες πεύκου-ακακίας-ευκάλύπτου σε νεαρό στάδιο-αναγέννηση G5.62xG Βραχώδεις Γυμνές απόκρημνες ακτές B3.2, B Ακτές Βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων 1240 B Θαμνώνες Δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus 5210 F phoenicea/ Δάση J. phoenicea? 9560? G3.9A? Θερμο-Μεσογειακοί θαμνώνες με Euphorbia dendroides 5330 F Φρύγανα (Cisto-Micromerietea) 5420 F7.3 (F5.5, F6.2) Ενδημικές διαπλάσεις της 5430 F7.26/B3.3, ΔΧ Euphorbio-Verbascion F7.26/F7.3 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες και 9320 G2.4, F5.213, δάση (Pistacio-Rhamnetalia) F5.1 (F5.5) Θαμνώνες διάφορων τύπων F5.5, F6.2, F Ξηρά Λιβάδια 6220? E Ξηρά Λιβάδια (συνανθρωπικά) E1.C1, E1.C Δάση Δάση κυπαρίσσουxδάση Pinus pinea (ημι-φυσικά) 9290 G3.91xG Δάση και θαμνώνες αριάς Quercus ilex 9340 G2.12, G4.A, F Πευκοδάση με Pinus halepensis 9540 G3.74, G4.E, G5.63, F Φυτεμένα δάση και δενδροστοιχίες G5, G5.1, G Βραχώδη Πρανή Ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση 8210 H Καλλιέρ γειες- Οικισμοί- Υποδομές κλπ. Γυμνές-διαταραγμένες εκτάσεις H5, Η5.6, Η Ελαιώνες G Διάφορες καλλιέργειες I1.3, G2.9+I Ελαιώνες+Οικισμοί G2.9+J1/J Διάφορες καλλιέργειες+οικισμοί G2.9/I1.3+ J1/J Οικισμοί και διάφορες υποδομές J1, J2, J4, J5, J6, I1.5, I2.23 Πε ρι φε ρ. Ζώ νη *: προκαταρκτική αντιστοίχιση σε κωδικό, **: η χαρτογράφηση απαιτεί επιβεβαίωση,?: η παρουσία του οικοτόπου απαιτεί επιβεβαίωση Οι κι στι κή Ζώ νη 13

18 ΜΕΡΟΣ Α Πίνακας 5. Αντιπροσωπευτικότητα οικοτόπων (Παρ. Ι Οδ. 92/43) στην περιοχή GR Οικοσύστημα Κωδικός Παρ. Ι 92/43 Αντιπροσωπευτικότητα (έκταση ha) A AB B BC C D Υγροτοπικά Οικοσυστήματα , ,19 0,55 0, ,70 92D0 0,21 Οικοσυστήματα αμμωδών ακτών ,57 0,21 3,24 0, ,68 0,96 0, , ,07 0,71 0, ,07 0, , ,36 0,04 0,67 4,49 2, / , , ,04 Οικότοποι παράκτιων βράχων ,61 5,48 0,71 2,25 10,23 0, ,95 2,34 0,29 Θαμνώνες ,14 7,45 23,34 0,68 0, ,99 28,74 22, , ,02 31,86 34,71 7,93 1, , , ,39 7,91 8,93 5,00 8,75 1, ,90 Δάση , ,10 1, ,58 Οικότοποι Βραχωδών Πρανών ,21 0,03 0, ,06 0, ,16 0, ,58 Εικόνα 2. Απλοποιημένος γεωλογικός χάρτης της Ζακύνθου (Καρακίτσος και συν. 2010). 14

19 ΜΕΡΟΣ Α I. Υγροτοπικά Οικοσυστήματα 1. Λίμνη Κερίου Η λίμνη Κερίου δέχεται γλυκό νερό από πηγές και υπόγεια ύδατα και επίσης υπάρχουν εισροές υφάλμυρου νερού. Στην περιοχή της λίμνης υπάρχει εκροή πετρελαίου, γνωστή από την αρχαιότητα. Η παρουσία ασφάλτου (πίσσας) είναι έντονη σε αρκετά σημεία του υγρότοπου, αν και η ροή δεν είναι συνεχής. Το χαρακτηριστικό αυτό καθιστά τον υγροβιότοπο μοναδικό στην Ελλάδα. Σε όλη την έκταση της λίμνης αναπτύσσεται ελοφυτική βλάστηση διάφορων τύπων, ανάλογα με την ποιότητα του νερού (γλυκό ή υφάλμυρο), τη διάρκεια της κατάκλυσης και τις ανθρωπογενείς επιρροές (καύση, επιχωμάτωση κλπ.). Το μεγαλύτερο τμήμα της λίμνης καταλαμβάνεται από ελοφυτικές κοινότητες με κυρίαρχο το είδος Phragmites australis (καλάμι), σε γλυκό (D5.1) ή υφάλμυρο νερό (D6.21). Σε ορισμένες θέσεις κυριαρχούν κυπεροειδή όπως το είδος Bolboschoenus maritimus (D5.2) ή σχηματίζονται μικτές κοινότητες Phragmites-κυπεροειδών σε γλυκό (D5.1xD5.2) ή υφάλμυρο νερό (D6.2). Στο βόρειο τμήμα της λίμνης, στην ευρύτερη περιοχή των παλιών εγκαταστάσεων εξαγωγής πίσσας, αναπτύσσονται κοινότητες σε υφάλμυρο νερό με κυρίαρχα τα είδη Juncus heldreichianus, Juncus acutus, Juncus maritimus οι οποίες εντάσσονται στη τάξη Juncetalia maritimi και αντιστοιχούν στον οικότοπο Τυπικά, οι κοινότητες αυτές αντιστοιχούν στον οικότοπο 1410 μόνο εάν επηρεάζονται από το θαλασσινό νερό (A2.53), αλλά παρόμοιες εσωτερικές κοινότητες της Κύπρου έχουν επίσης ενταχθεί στον κωδικό 1410 (EUR 2007). Στο νότιο τμήμα της λίμνης σχηματίζονται μικρής έκτασης ασβεστούχα έλη (αλκαλικοί τυρφώνες) που χαρακτηρίζονται από την επικράτηση του είδους Cladium mariscus και αντιστοιχούν στον οικότοπο 7210 (D5.24). Στις δυτικές και νότιες παρυφές της λίμνης σχηματίζονται τοπικά υγρά λιβάδια που χαρακτηρίζονται από τα είδη Dorycnium rectum, Bromus tectorum, Rumex conglomeratus, Scirpoides holoschoenus, Dittrichia viscosa, Apium graveolens. Οι κοινότητες αυτές εντάσσονται στην κλάση Molinio-Arrhenatheretea και αντιστοιχούν στον οικότοπο 6420 (E3.11). Οι κοινότητες των οικοτόπων 6420 και 7210 χαρακτηρίζονται από τη συμμετοχή δύο ειδών ορχιδέων, των Orchis laxiflora (Σπανού 2001) και Orchis palustris (Καμάρη και συν. 1998). Το ανατολικό άκρο της λίμνης, το οποίο χωρίζεται από το υπόλοιπο οικοσύστημα με δρόμο, έχει υποστεί έντονες επεμβάσεις και η υγροτοπική βλάστηση (κυρίως καλαμώνες) έχει αντικατασταθεί με υποβαθμισμένα υγρά λιβάδια με νιτρόφιλα είδη (D5.2xE1.C2, η αντιστοίχιση σε κωδικό EUNIS απαιτεί επιβεβαίωση). Σημειώνεται ότι κατά την εργασία πεδίου δεν παρατηρήθηκε ιδιαίτερος τύπος βλάστησης στις θέσεις παρουσίας ασφάλτου. Ωστόσο, το ενδιαίτημα αυτό έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και δεν αποκλείεται να αναπτύσσεται ιδιαίτερου τύπου βλάστηση ή πανίδα στις θέσεις με άσφαλτο. Το θέμα αυτό χρειάζεται περαιτέρω μελέτη. Οι μεταβολές της υδρολογικής κατάστασης (Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. 1997), η καύση και οι διάφορες επεμβάσεις στις παρυφές της λίμνης (φυτεύσεις ευκαλύπτων, επιχωματώσεις κλπ.) έχουν προκαλέσει υποβάθμιση των οικοτόπων της λίμνης Κερίου και παρατηρείται εισβολή επιγενών ειδών (Conyzanthus squamatus) και διείσδυση ειδών της συνανθρωπικής βλάστησης και γενικά μη υγροτοπικών ειδών, όπως τα Carduus pycnocephalus, Eryngium creticum. 15

20 ΜΕΡΟΣ Α 2. Υγρότοποι στην ευρύτερη περιοχή του ΕΘΠΖ Στην υπόλοιπη περιοχή του ΕΘΠΖ, αναπτύσσονται παρόχθιοι καλαμώνες κυρίως με Phragmites australis (C3.21) και πιο σπάνια με Arundo donax (C3.3) κατά μήκος ρεμάτων στην ευρύτερη περιοχή Λαγανάς-Καλαμάκι και σε λίγες θέσεις των Περιφερειακών και Οικιστικών ζωνών. Σε μόνο δύο ρέματα στην περιοχή των Σεκανίων εντοπίστηκαν παρόχθιοι θαμνώνες οι οποίοι αντιστοιχούν στον οικότοπο 92D0 (F9.31). Τα χαρακτηριστικά τους είδη είναι τα Nerium oleander (πικροδάφνη), Vitex agnus-castus (ιτιά) και Equisetum ramosissimum και στις κοινότητες συμμετέχουν και άλλα είδη θάμνων (π.χ. Myrtus communis, Juniperus phoenicea), καλάμια και φτέρη (Pterodium aquilinum). Χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας θαμνώνες Σημειώνεται ότι σε πέντε θέσεις στις οποίες δεν έγινε επίσκεψη, βόρεια της Λίμνης Κερίου, στην περιοχή της Αγριλιάς και στην Περιφερειακή Ζώνη Σκοπού-Γέρακα, υπάρχουν παρόχθιοι θαμνώνες οι οποίοι χαρτογραφήθηκαν ως μακί (9320), αλλά ενδέχεται να αντιστοιχούν στον οικότοπο 92D0. Τέλος, οι Hartley και συν. (2002) αναγνώρισαν και χαρτογράφησαν στην περιοχή του Λαγανά (Καλαμάκι) και του Βασιλικού υγρά λιβάδια με χαρακτηριστικά είδη τα Oenanthe sp. (μάλλον η Oenanthe silaifolia), Orchis laxiflora, Mentha spicata και περιστασιακή συμμετοχή ειδών της συνανθρωπικής βλάστησης (π.χ., Galactites tomentosa). Οι κοινότητες αυτές αντιστοιχούν επίσης στον οικότοπο Σημειώνεται ότι στο Σταμφάνι των νήσων Στροφάδων, εντοπίστηκε από τους Γιαννίτσαρος και συν. (1995) ο οικότοπος προτεραιότητας Μεσογειακά εποχιακά λιμνία (3170*) με χαρακτηριστικό είδος την Crassula vaillantii. Ο οικότοπος των εποχιακών λιμνίων, που χαρακτηρίζεται από σπάνια και εξειδικευμένα είδη, έχει σποραδικές και σπάνιες εμφανίσεις στην Ελλάδα και δεν έχει προς το παρόν βρεθεί στην Ζάκυνθο. Η μελέτη και η χαρτογράφησή του στις Στροφάδες είναι απαραίτητες στο πλαίσιο της παρακολούθησης των οικοτόπων του ΕΘΠΖ. Αλμυρά λιβάδια (1410) Λίμνη Κερίου 16

21 ΜΕΡΟΣ Α II. Οικοσυστήματα αμμωδών ακτών Τα αμμοθινικά οικοσυστήματα είναι δυναμικά συστήματα των οποίων η μορφή, η δομή και η εξέλιξη εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση γεωμορφολογικών παραγόντων (τοπογραφία ακτής, αιολική διάβρωση και εναπόθεση, δράση κυμάτων, βροχόπτωση, υδρολογία) και βλάστησης. Σε ένα παράκτιο αμμοθινικό σύστημα, από τη θάλασσα προς το εσωτερικό σχηματίζεται μία σειρά θινών (Εικόνα 3) οι οποίες χαρακτηρίζονται από ζώνες βλάστησης που αναπτύσσονται παράλληλα με την ακτογραμμή. Εικόνα 3. Τυπική κατατομή αμμώδους παραλίας. Στην περιοχή του ΕΘΠΖ, αναπτυγμένα αμμοθινικά οικοσυστήματα με πρωτογενείς (πρόσθιες) και δευτερογενείς θίνες και μεγάλου πλάτους οπισθοθινικές κοινότητες με τριτογενή ζώνη βλάστησης υπάρχουν στον Λαγανά (Εικόνα 4) και στον Άνω Βασιλικό. Στα Σεκάνια (Εικόνα 5) και στο Μαραθωνήσι (Εικόνα 6) υπάρχουν πρωτογενείς θίνες και μικρού πλάτους ζώνη οπισθοθινικής βλάστησης ενώ στον Γέρακα υπάρχουν μόνο πρωτογενείς θίνες. Στην παραλία της Δάφνης δεν παρατηρήθηκε αμμοθινική βλάστηση. Φαίνεται ότι η στενή ζώνη πρωτογενών θινών με αμμόφιλη βλάστηση που καταγράφηκε παλαιότερα (Παρασκευόπουλος 1993) έχει καταστραφεί λόγω της ανάπτυξης υποδομών στην παραλία. Τέλος, στο Πελούζο παρατηρήθηκε αμμόφιλη βλάστηση πρωτογενών θινών χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας σε πολύ μικρής έκτασης τοπογραφική θίνη (η κατάσταση αυτή οφείλεται στη γεωμορφολογία του νησιού και όχι σε ανθρωπογενείς παράγοντες). 1. Οι μονοετείς κοινότητες που αναπτύσσονται μεταξύ πλημμυρίδας και αμπώτιδας (στο ανώτερο τμήμα, στη ζώνη κυματισμού) και στην υπερπαραλιακή ζώνη σε αμμώδεις (B1.131) ή χαλικώδεις και κροκαλώδεις (B2.1) ακτές αντιστοιχούν στον οικότοπο Χαρακτηρίζονται από αλονιτρόφιλα ή τουλάχιστον ανθεκτικά στο αλάτι είδη όπως τα Cakile maritima, Polygonum maritimum, Salsola kali, Euphorbia peplis. Αποτελούν την πρώτη, με πολύ αραιή φυτοκάλυψη, ζώνη βλάστησης των αμμοθινικών συστημάτων, αλλά εμφανίζονται και σε χαλικώδεις ακτές χωρίς αμμόφιλη βλάστηση. 2. Οι εμβρυακές κινούμενες θίνες αποτελούν το πρώτο στάδιο ανάπτυξης των πρωτογενών αμμοθινών και αντιστοιχούν στον οικότοπο Πρόκειται για τοπικές ανυψώσεις της άμμου που εναποτίθεται γύρω από συγκεκριμένα είδη, τους «σταθεροποιητές» των αμμοθινών, όπως τα Elytrigia juncea και Medicago marina. Άλλα χαρακτηριστικά αμμόφιλα είδη στην περιοχή του ΕΘΠΖ είναι τα Cyperus capitatus, Euphorbia paralias, Echinophora spinosa, Otanthus maritimus, Pancratium maritimum, Eryngium maritimum, Sporobolus pungens, Pseydorlaya pumila, Ononis 17

22 ΜΕΡΟΣ Α variegata. Στον κωδικό 2110 εντάχθηκε και η μεταβατική ζώνη από τις πρωτογενείς θίνες στους οπισθοθινικούς θαμνώνες (B1.31xB1.64) στο Μαραθωνήσι. H ζώνη βλάστησης που αναπτύσσεται πίσω από την πρόσθια θίνη στο ανατολικό τμήμα των αμμοθινών του Λαγανά και χαρακτηρίζεται από τα είδη Pancratium maritimum, Bolboschoenus maritimus, Eryngium maritimum και Echinophora spinosa (B1.31xB1.8) εντάχθηκε προκαταρκτικά στον οικότοπο Στην πραγματικότητα, ο βαθμός σταθεροποίησης της άμμου είναι μεγαλύτερος και λειτουργικά η ζώνη αυτή αντιστοιχεί στον οικότοπο 2120, αλλά δεν έχει το χαρακτηριστικό είδος Ammophila arenaria. 3. Οι λευκές κινούμενες θίνες με Ammophila arenaria που σχηματίζονται πίσω από τις εμβρυακές θίνες αποτελούν το άριστο στάδιο ανάπτυξης των πρωτογενών αμμοθινών και αντιστοιχούν στον οικότοπο 2120 (B1.32). Στην περιοχή του ΕΘΠΖ ο οικότοπος αυτός υπάρχει μόνο στον Λαγανά. Οι κοινότητες χαρακτηρίζονται από τη συμμετοχή του αμμόφιλου είδους Centaurea seridis subsp. sonchifolia και άλλων αμμόφιλων ειδών που χαρακτηρίζουν τον οικότοπο Η φυτοκάλυψη είναι μεγαλύτερη και ο βαθμός σταθεροποίησης της άμμου είναι επίσης πιο μεγάλος. Είναι επίσης χαρακτηριστική η συμμετοχή των ειδών Sixalix atropurpurea και Bolboschoenus maritimus. 4. Οι υγρές κοιλότητες μεταξύ των θινών όπου αναπτύσσονται υδρόφιλα είδη, κυρίως αγρωστώδη και κυπεροειδή, εντοπίζονται στην προστατευμένη, υγρή περιοχή μεταξύ πρωτογενών και δευτερογενών θινών ή πίσω από τις πρωτογενείς θίνες και αντιστοιχούν στον οικότοπο 2190 (Β1.8). Χαρακτηριστικά είδη στην περιοχή του ΕΘΠΖ είναι τα υδρόφιλα είδη Bolboschoenus maritimus, Scirpoides holoschoenus, Schoenus nigricans, Juncus acutus, Juncus heldreichianus και Imperata cylindrica Αλονιτρόφιλες κοινότητες (1210) και πρωτογενείς αμμοθίνες (2110) - Μαραθωνήσι 18

23 ΜΕΡΟΣ Α Εικόνα 4. Αμμοθινικό οικοσύστημα στην παραλία του Λαγανά. 19

24 ΜΕΡΟΣ Α Εικόνα 5. Αμμοθινικό οικοσύστημα στα Σεκάνια. Εικόνα 6. Αμμοθινικό οικοσύστημα Μαραθονήσι. 20

25 ΜΕΡΟΣ Α 5. Οι εκτάσεις με σταθερές, γκρίζες θίνες με χαμαιφυτική και ημικρυπτοφυτική βλάστηση, συχνά με ψηλά καλαμοειδή, που αναπτύσσονται στην εσωτερική πλευρά των πρωτογενών θινών ή στις δευτερογενείς θίνες του Λαγανά και του Μαραθωνησιού αντιστοιχούν στον κωδικό EUNIS B1.44 και εντάχθηκαν προκαταρκτικά στον οικότοπο Οι κοινότητες αυτές στον Λαγανά χαρακτηρίζονται από τα είδη Helianthemum nummularium, Coridothymus capitatus, Echium angustifolium, Schoenus nigricans, Bolboschoenus maritimus, Scirpoides holoschoenus, Sixalix atropurpurea, από τη σταθερή συμμετοχή αμμόφιλων ειδών όπως τα Centaurea seridis subsp. sonchifolia, Pancratium maritimum, Cyperus capitatus και από διάφορα μονοετή είδη ξηρών λιβαδιών. Στο Μαραθωνήσι είναι χαρακτηριστική η συμμετοχή των ειδών Verbascum sinuatum, Centaurea seridis subsp. sonchifolia. Τμήμα των περιοχών με χαμαιφυτική βλάστηση σε δευτερογενείς θίνες στον Λαγανά χαρτογραφήθηκε ως 2260/2110 (B1.64xB1.44) καθώς δεν ήταν δυνατή η διάκριση των δύο τύπων οικοτόπων. Η τυπική περιγραφή του οικοτόπου 2210 περιλαμβάνει τις κοινότητες της ένωσης Crucianellion maritimae Rivas Goday et Rivas-Martinez 1958 της Αδριατικής και του Ιονίου και αντιστοιχεί κατά την EEA-EUNIS στον κωδικό EUNIS Β1.43 ο οποίος όμως δεν περιλαμβάνει τις κοινότητες της Αδριατικής και του Ιονίου. Η τυπική περιγραφή του οικοτόπου 2220 (θίνες με Euphorbia terracina) περιλαμβάνει κοινότητες της Crucianellion maritimae του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου και αντιστοιχεί κατά την EEA-EUNIS στον κωδικό EUNIS Β1.44 ο οποίος όμως περιλαμβάνει και τις κοινότητες της Αδριατικής και του Ιονίου. Ο κωδικός EUNIS B1.44 αντιστοιχεί καλύτερα στις κοινότητες του Λαγανά καθώς περιλαμβάνει γκρίζες θίνες των ενώσεων Medicagini marinae-triplachnion nitentis και Ammophilion arenariae. Τα αβιοτικά και χλωριδικά χαρακτηριστικά των κοινοτήτων του Λαγανά, όπως η σταθερή, γκρίζα άμμος, η αυξημένη υγρασία σε ορισμένα σημεία (όπως μαρτυρά η παρουσία υδρόφιλων ειδών), και η έντονη παρουσία των ημικρυπτόφυτων και χαμαίφυτων συνηγορούν υπέρ της ένταξής τους στην τάξη των Crucianelletalia maritimae Géhu, Riv. Mart. & R.Tx (Mayer 1998). Σημειώνεται ότι κατά τους Sýkora και συν. 2003, το Echium angustifolium (ανατολικομεσογειακό είδος, συχνό σε αμμοθίνες) είναι διαφοριστικό είδος της υποκοινωνίας Euphorbio-Silenetum nicaeensis trifolietosum scabri Lavrentiades 1964 που εντάσσεται στα Crucianelletalia maritimae ενώ το Sixalix atropurpurea (Μεσογειακό είδος φτω χών και αμμωδών εδαφών) είναι διαφοριστικό είδος κοινοτήτων σταθερών θινών. Το Echium angustifolium έχει παρατηρηθεί και σε ανάλογες κοινότητες σταθερών θινών της Κύπρου, αλλά απαντά και σε κινούμενες θίνες με χαμηλή υγρασία τόσο στην Ελλάδα (Καραγιάννη 2009) όσο και στην Κύπρο (Χατζηχαμπής και Δελλά 2007). Η τελική αντιστοίχιση των κοινοτήτων του Λαγανά σε κωδικό του Παρ. I απαιτεί φυτοκοινωνιολογική μελέτη. 6. Οι κοινότητες χαμηλών θάμνων των Cisto-Micromerietea ή των Pistacio- Rhamnetalia που αναπτύσσονται σε δευτερογενείς σταθερές θίνες ή στις οπίσθιες θίνες αντιστοιχούν στον οικότοπο 2260 (B1.64). Οι κοινότητες αυτές χαρακτηρίζονται από τα είδη Coridothymus capitatus, Fumana thymifolia, Pistacia lentiscus, Asparagus acutifolius, Calicotome villosa, Myrtus communis, Nerium oleander, Urginea maritima. Οι οπισθοθινικές κοινότητες του Λαγανά στις οποίες συμμετέχουν με αφθονία και υδρόφιλα είδη χαρτογραφήθηκαν ως B1.64xB1.8 και ενδέχεται να αντιστοιχούν στον κωδικό Οι ανοιχτές κοινότητες χαμηλών μονοετών ποών και αγρωστωδών που εντάσσονται στην τάξη Thero-Brachypodietea (=Tuberarietea guttatae): Brachypodietalia και αναπτύσσονται σε ξηρές θέσεις με ρηχή άμμο σε ημισταθεροποιημένες ή σταθεροποιημένες οπίσθιες θίνες αντιστοιχούν στον οικότοπο 2240 (Β1.49). Οι κοινότητες αυτές εντοπίστηκαν στον Λαγανά σε ανοίγματα των κοινοτήτων του οικοτόπου 2260, αλλά ενδέχεται να απαντούν και σε ανοίγματα του εσωτερικού των δασών πεύκου. Χαρακτηριστικά είδη είναι τα Lagurus ovatus, Linum strictum, Plantago sp., Petrorhagia sp., Rhagadiolus stellatus, Trifolium scabrum, Phleum sp., Silene sp. Απαιτείται φυτοκοινωνιολογική δειγματοληψία για την καλύτερη 21

26 ΜΕΡΟΣ Α περιγραφή του οικοτόπου και για τη διάκρισή του από τον οικότοπο 2230 (εκτάσεις θινών με Malcolmietalia) που ενδέχεται να απαντά στην περιοχή του Λαγανά (Hartley και συν. 2002). 8. Οι σταθεροποιημένες, δευτερογενείς ή οπίσθιες θίνες (σπάνια υπάρχουν κοινότητες και σε πρόσθιες θίνες) με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων που χαρακτηρίζεται από τη συμμετοχή ειδών του γένους Juniperus αντιστοιχούν στον οικότοπο 2250* (B1.63). Η παρουσία σταθερών θινών με Juniperus phoenicea υποδεικνύεται από την περιγραφή των Hartley και συν. (2002) για την παραλία του Άνω Βασιλικού (ακτή Μπανάνα) στην Περιφερειακή Ζώνη του ΕΘΠΖ. Απαιτείται επιβεβαίωση της παρουσίας και της αξιολόγησης του οικοτόπου στη θέση αυτή. Στον Λαγανά παρατηρήθηκε σποραδική παρουσία μεμονωμένων θάμνων και αναγέννηση της Juniperus macrocarpa. Επειδή ο οικότοπος προτεραιότητας 2250 είναι σπάνιος και απειλούμενος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χαρτογραφήθηκε ως μη αντιπροσωπευτικός (αντιπροσωπευτικότητα D) σε δύο σημεία στον Λαγανά. Η Juniperus macrocarpa εντοπίστηκε από τους Hartley και συν. (2002) και κατά την εργασία πεδίου, αλλά στη βιβλιογραφία δεν υπάρχει καμία προηγούμενη αναφορά του είδους από την Ζάκυνθο. Παραμένει ανοικτό το ερώτημα του αν παλαιότερα (πριν τις φυτεύσεις δένδρων) υπήρχαν πιο εκτεταμένες συστάδες της Juniperus macrocarpa στο Λαγανά ή αν η παρουσία της οφείλεται σε σποραδική εισαγωγή της στο νησί. 9. Τα φυσικά ή ημι-φυσικά (εγκλιματισμένα αλλά προερχόμενα από φυτεύσεις) δάση με την ιθαγενή Pinus halepensis (χαλέπιος πεύκη) που αναπτύσσονται σε σταθεροποιημένες οπίσθιες θίνες στην τριτογενή ζώνη βλάστησης εντάσσονται στον κωδικό 2270 (B1.71). Στην περιοχή του ΕΘΠΖ ο οικότοπος αυτό περιορίζεται στον Λαγανά και τον Άνω Βασιλικό. Επειδή πιθανότατα είναι και στις δυό περιπτώσεις ανθρωπογενής (προέρχεται από φυτεύσεις) και λόγω της συμμετοχής ανθρωπογενών συστάδων ακακίας και ευκαλύπτου (G5.5) ο οικότοπος αντιστοιχίστηκε στον κωδικό EUNIS B1.71xG Στις οπίσθιες θίνες του Λαγανά αναπτύσσεται στην τριτογενή ζώνη βλάστησης ημι-φυσικό δάσος με τα επιγενή στη Ζάκυνθο είδη Pinus brutia (τραχεία πεύκη), Eucalyptus sp. (ευκάλυπτος), Pinus pinaster, Robinia pseudoacacia, Acacia saligna και με την ιθαγενή Pinus halepensis (G3.F12xG3.F22xG2.81). Λόγω της κυριαρχίας των επιγενών ειδών το δάσος αυτό δεν εντάχθηκε στον κωδικό Στο αμμοθινικό σύστημα υπάρχουν επίσης συστάδες και δενδροστοιχίες με φυτεμένα είδη ακακίας, Nerium oleander (πικροδάφνη) και Tamarix (αλμυρίκι) (G5.1, G5.5). 11. Σε όλη την έκταση του αμμοθινικού συστήματος του Λαγανά παρατηρείται επέκταση του δάσους και κατά τόπους διείσδυση και αναγέννηση πεύκων, ακακίας και ευκαλύπτου (G5.62xG5.5) που σε ορισμένες περιπτώσεις εκτείνονται ως τη ζώνη των πρόσθιων θινών. Τα παραπάνω είδη, ειδικά η ακακία, θεωρούνται εισβολείς στα αμμοθινικά οικοσυστήματα και έχουν την δυνατότητα να μεταβάλλουν τις αβιοτικές συνθήκες και να επεκτείνονται εις βάρος άλλων τύπων βλάστησης και εις βάρος των ιθαγενών ειδών. 22

27 ΜΕΡΟΣ Α III. Οικοσυστήματα βραχωδών ακτών Στις βραχώδεις και πετρώδεις ακτές όλης της περιοχής του ΕΘΠΖ, σε θέσεις που επηρεάζονται από τον ψεκασμό με θαλασσινό νερό, αναπτύσσονται κατά τόπους αλοφυτικές-χασμοφυτικές κοινότητες που αντιστοιχούν στον οικότοπο 1240 (Β3.3). Οι κοινότητες αυτές έχουν συνήθως μικρή φυτοκάλυψη. Τα χαρακτηριστικά είδη που απαντούν με μεγαλύτερη συχνότητα είναι το Crithmum maritimum και διάφορα είδη Limonium, μεταξύ αυτών τα τοπικά ενδημικά της Ζακύνθου Limonium zacynthium (πιο συχνό) και Limonium phitosianum. Άλλα χαρακτηριστικά είδη είναι τα Lotus cytisoides, Arthrocnemum macrostachyum (Σεκάνια), Matthiola sinuata (Πελούζο, Άγιος Σώστης, ΝΔ ακτή Ζακύνθου), Capparis spinosa (Γέρακας). Στις νήσους Στροφάδες τα χαρακτηριστικά είδη του οικοτόπου είναι τα Limonium virgatum, Silene sedoides, Frankenia hirsuta (Βέρροιος 2001). Οι πλέον εκτεταμένες και χαρακτηριστικές κοινότητες του οικοτόπου 1240 απαντούν στις δυσπρόσιτες ακτές του ΝΔ άκρου της περιοχής και των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο και δεν υφίστανται απειλές. Στις ψηλότερες θέσεις των απόκρημνων βράχων των περιοχών αυτών αναπτύσσονται χασμοφυτικές κοινότητες με μη αλοφυτικά είδη (βλ. οικότοπος 8210) και σχηματίζεται μεταβατική ζώνη με κατά τόπους συμμετοχή ειδών και των δύο οικοτόπων (χαρτογραφήθηκε ως ). Βλάστηση παράκτιων βράχων (1240, κατώτερη ζώνη), χασμοφυτική βλάστηση (8210, ανώτερη ζώνη) και συστάδες πεύκου ( F5.143) - Μαραθία. IV. Οικoσυστήματα Ασβεστολιθικών Βραχωδών Πρανών Στους ασβεστολιθικούς βράχους των απόκρημνων ακτών του ΝΔ τμήματος του ΕΘΠΖ (περιοχή Κερίου) και των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο, στην ανώτερη ζώνη που δεν δέχεται ή δέχεται σπάνια ψεκασμό από το θαλασσινό νερό, αναπτύσσονται χασμοφυτικές κοινότητες που αντιστοιχούν στον κωδικό 8210 (H3.26). Τα χαρακτηριστικά είδη που απαντούν συχνότερα είναι τα Ptilostemon chamaepeuce, 23

28 ΜΕΡΟΣ Α Jacobaea maritima subsp. bicolor, Brassica cretica subsp. aegaea, Putoria calabrica και το ελληνικό ενδημικό Dianthus fruticosus subsp. occidentalis. Στην περιοχή του Κερίου απαντούν επίσης τα σπάνια ελληνικά ενδημικά είδη Asperula naufraga (Καμάρη 1998 και παρατηρήσεις πεδίου), Stachys ionica, Teucrium halacsyanum (Καμάρη 1998). Λόγω του δυσπρόσιτου των θέσεων αυτών, δεν ήταν δυνατό να γίνει δειγματοληψία, αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι η λεπτομερής διερεύνηση μπορεί να αποκαλύψει και άλλα είδη χασμοφύτων. Οι χασμοφυτικές κοινότητες έχουν συνήθως, αλλά όχι πάντα, μικρή φυτοκάλυψη, και σε αρκετές θέσεις αναπτύσσονται κατά τόπους σε αραιούς θαμνώνες με φρύγανα ( ) ή με Juniperus phoenicea ( ) ή σε αραιές συστάδες πεύκων ( ). Οι χασμοφυτικές κοινότητες της περιοχής του ΕΘΠΖ είναι αντιπροσωπευτικές και εκτεταμένες και δεν υφίστανται κανενός είδους ανθρωπογενείς επεμβάσεις. Σημειώνεται ότι στο τμήμα των ΝΔ ακτών που χαρτογραφήθηκε δυτικά της περιοχής του ΕΘΠΖ και εντός της περιοχής NATURA GR (επισυναπτόμενο αρχείο habitat_final_gr ) αναπτύσσονται ορισμένες από τις πλέον αντιπροσωπευτικές κοινότητες του οικοτόπου V. Οικoσυστήματα Θαμνώνων (εκτός των αμμωδών οικοσυστημάτων) Οι διάφοροι τύποι Θερμο-Μεσογειακών θαμνώνων αποτελούν τον χαρακτηριστικό τύπο βλάστησης για το βιοκλίμα της περιοχής του ΕΘΠΖ, αλλά εκτεταμένοι θαμνώνες αναπτύσσονται κυρίως στα Προστατευόμενα Φυσικά Τοπία του ΝΔ τμήματος και της περιοχής από το όρος Σκοπός έως τον Γέρακα καθώς και στις νησίδες Μαραθωνήσι και Πελούζο. Σε γενικές γραμμές, οι θαμνώνες διακρίνονται από πλευράς χλωριδικής σύνθεσης σε δύο ευρείες κατηγορίες: αείφυλλοι-σκληρόφυλλοι θαμνώνες με κυρίαρχα είδη της κλάσης των Quercetea ilicis (π.χ., οικότοποι 5330, 5210, 9320) και χαμηλοί θαμνώνες με κυρίαρχα είδη της κλάσης των Cisto-Micromerietea (π.χ., οικότοπος 5420). Τυπικά, η δεύτερη κατηγορία μπορεί να αποτελεί τον υπόροφο ή να παρουσιάζεται σε ανοίγματα της πρώτης. Από άποψη δομής, παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία τόσο ως προς το ύψος όσο και ως προς την κάλυψη των χαρακτηριστικών ξυλωδών ειδών και του ποώδους υπορόφου. Στην πραγματικότητα, οι διάφοροι τύποι θαμνώνων αποτελούν συνήθως στάδια της διαδοχής (προς υποβάθμιση ή προς αναβάθμιση ή επανεγκατάσταση) της βλάστησης μετά από καλλιέργεια, φωτιά, ξύλευση ή βόσκηση. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις μπορεί να αποτελούν τη βλάστηση-κλίμακα για συγκεκριμένες αβιοτικές συνθήκες (π.χ., τα φρύγανα σε ξηρές παράκτιες θέσεις, οι ψηλοί και πυκνοί δενδρώδεις θαμνώνες σε ευνοϊκές πλαγιές και ειδικά σε μισγάγκειες ή οι αραιοί θαμνώνες σε απόκρημνους βράχους). Η αντιστοίχιση σε κωδικούς EUNIS είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς η ταξινόμηση αυτή βασίζεται περισσότερη στη δομή των θαμνώνων και λιγότερο στη χλωριδική σύνθεση. Ανεξάρτητα όμως με την ταξινόμηση σε κωδικούς, οι θαμνώνες, ιδιαίτερα οι ανοικτοί, χαρακτηρίζονται από υψηλή βιοποικιλότητα και αποτελούν ενδιαίτημα ενδημικών και άλλων σημαντικών ειδών, ιδιαίτερα των ορχεοειδών. 1. Τα φρύγανα είναι σχηματισμοί χαμηλών (τυπικά έως 0,6 m), ημισφαιρικών θάμνων, συχνά αγκαθωτών και αρωματικών και με εποχιακό διμορφισμό και αντιστοιχούν στον οικότοπο Οι τυπικοί, αντιπροσωπευτικοί σχηματισμοί των φρυγάνων 24

29 ΜΕΡΟΣ Α (F7.3) απαντούν σε όλη την έκταση του ΕΘΠΖ, ειδικά σε παράκτιες, ξηρές θέσεις. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους είδη στην περιοχή είναι τα Coridothymus capitatus (θυμάρι), Sarcopoterium spinosum (αστοιβή), Cistus creticus και C. salviifolius (λαδανιά), Fumana thymifolia, Erica manipuliflora (ρείκι), Anthyllis hermaniae (αλογοθύμαρο), Phagnalon graecum, Satureja thymbra (θρούμπι), Helichrysum stoechas και Thymelaea tartonraira. Σε αρκετές θέσεις, ιδιαίτερα μετά από φωτιά, κυριαρχεί η χαμηλή (έως 1 m) Calicotome villosa (ασπάλαθος) ενώ σε βραχώδεις θέσεις είναι χαρακτηριστική η συμμετοχή της Putoria calabrica. Στις νήσους Στροφάδες τα χαρακτηριστικά είδη είναι τα Coridothymus capitatus και Sarcopoterium spinosum (Βέρροιος 2001). Στον οικότοπο 5420 εντάχθηκαν και άλλων τύπων θαμνώνες στους οποίους κυριαρχούν τα είδη των Cisto-Micromerietea. Τέτοιοι είναι οι χαμηλοί θαμνώνες τύπου γκαρίγκ (F6.2) με είδη των φρυγάνων στους οποίους συμμετέχουν μεμονωμένοι ψηλότεροι (1-2 m) θάμνοι (π.χ., Juniperus phoenicea, Pistacia lentiscus) καθώς και οι θαμνώνες με σημαντική συμμετοχή χαμηλών (έως 1 m) Pistacia lentiscus, Quercus coccifera και Calicotome villosa (F5.5). Επίσης στον οικότοπο 5420 εντάχθηκαν οι χαμηλοί θαμνώνες που αναπτύσσονται σε καμμένες εκτάσεις (H5.5) στους οποίους κυριαρχούν συνήθως είδη Cistus και η Anthyllis hermaniae (Hartley και συν. 2002). 2. Οι κοινότητες των φρυγάνων με κυρίαρχο το σπάνιο στην Ελλάδα είδος Hypericum aegypticum (F7.26) οι οποίες εντάσσονται στον οικότοπο 5430 ενδημικά φρύγανα της Euphorbio-Verbascion. Οι κοινότητες αυτές αναπτύσσονται σε παράκτιους βράχους και έχουν βρεθεί στη δυτική και βόρεια Ζάκυνθο. Εντός της περιοχής του ΕΘΠΖ, τα φρύγανα με Hypericum aegypticum εντοπίστηκαν από τους Boratyński και συν. (1990) στο ακρωτήριο του Αγίου Νικολάου ανατολικά του Άνω Βασιλικού (Περιφερειακή Ζώνη) και καταγράφηκαν, αλλά δεν χαρτογραφήθηκαν, στην περιοχή των Σεκανίων και της Μαραθίας από τους Hartley και συν. (2002). Επίσης, καταγράφηκαν στους ψαμμιτικούς βράχους της παραλίας των Σεκανίων από τον Παρασκευόπουλο (1993). Ο οικότοπος δεν παρατηρήθηκε κατά την εργασία πεδίου και η χαρτογράφησή του απαιτεί επιβεβαίωση. Στις θέσεις όπου οι Hartley και συν. (2002) αναφέρουν την παρουσία του Hypericum aegypticum σημειώνεται η πιθανή παρουσία του οικοτόπου 5430: στα Σεκάνια και στο Πόρτο Ζορό, ο οικότοπος 1240 χαρτογραφήθηκε ως 5430/1240 (F7.26/B3.3), ενώ στη Μαραθία ο οικότοπος 5420 χαρτογραφήθηκε ως 5430/5420 (F7.26/F7.3). 3. Οι θαμνώνες με Euphorbia dendroides (δενδρώδης γαλαστοιβή, φάρμακος) αντιστοιχούν στον οικότοπο 5330 (F5.52). Αποτελούν χαρακτηριστική βλάστηση των ασβεστολιθικών βραχωδών θέσεων στο Αιγαίο, αλλά είναι σπάνιοι στο Ιόνιο. Εντός της περιοχής του ΕΘΠΖ ο οικότοπος έχει χαρτογραφηθεί στις νήσους Στροφάδες όπου έχει μέτρια αντιπροσωπευτικότητα και τα χαρακτηριστικά είδη, εκτός της Euphorbia dendroides, είναι τα Pistacia lentiscus, Olea europaea, Urginea maritima, Prasium majus (Βέρροιος 2001). Στην υπόλοιπη περιοχή του ΕΘΠΖ, η Euphorbia dendroides καταγράφηκε στις περιοχές Σεκάνια, Λαγανάς, Μαραθία, και στη νησίδα Πελούζο ως στοιχείο της βλάστησης των μακί και των πευκοδασών (Hartley και συν. 2002). Στις απότομες βραχώδεις ακτές των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο συμμετέχει στη βλάστηση των αραιών θαμνώνων (5210) και των χασμοφυτικών κοινοτήτων (8210). Σε μία μόνο θέση στη νησίδα Μαραθωνήσι εντοπίστηκε μικρής έκτασης και χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας κοινότητα με Euphorbia dendroides, Calicotome villosa και 25

30 ΜΕΡΟΣ Α Anthyllis hermaniae που αντιστοιχεί στον οικότοπο Οι δενδρώδεις θαμνώνες (ύψος >1,5 m) με την άρκευθο Juniperus phoenicea (αγριοκυπάρισσο, φίδα) αντιστοιχούν στον οικότοπο 5210 (F5.1321). Αποτελούν χαρακτηριστικό τύπο θαμνώνα των παράκτιων περιοχών της Θερμο-Μεσογειακής ζώνης σε όλη την Ελλάδα. Τα χαρακτηριστικά είδη του οικοτόπου, εκτός της Juniperus phoenicea, είναι οι θάμνοι της Ceratonio-Rhamnion (βλ. οικότοπος 9320), και ειδικά τα είδη Pistacia lentiscus και Prasium majus. Ο υπόροφος χαρακτηρίζεται από τη συμμετοχή ειδών των φρυγάνων και από συνήθως μεγάλο αριθμό ποών. Στην περιοχή του ΕΘΠΖ, αντιπροσωπευτικοί δενδρώδεις θαμνώνες της Juniperus phoenicea αναπτύσσονται στην παράκτια περιοχή δυτικά του Γέρακα έως τη Δάφνη και στα Σεκάνια και ιδιαίτερα στις νησίδες Μαραθωνήσι και Πελούζο. Επίσης, αντιπροσωπευτικοί θαμνώνες καταγράφηκαν στις νήσους Στροφάδες (Βέρροιος 2001). Στην παράκτια περιοχή μεταξύ Λαγανά-Σεκανίων μεγάλες εκτάσεις των θαμνώνων κάηκαν πρόσφατα, το ίδιο και στις νότιες παρυφές του όρου Σκοπός. Στις απόκρημνες ακτές της Μαραθίας και των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο, οι θαμνώνες της Juniperus phoenicea είναι μέτριου ύψους ή χαμηλοί και αραιοί λόγω των φυσικών συνθηκών, αλλά δεν θεωρούνται υποβαθμισμένοι. Στη νησίδα Πελούζο, οι σχηματισμοί με Juniperus phoenicea είναι πολύ πυκνοί και ψηλοί και χαρακτηρίζονται από τα είδη Pistacia lentiscus, Arbutus unedo, Ulmus minor, Smilax aspera. Σε μεγάλο τμήμα της νησίδας η Juniperus phoenicea έχει δενδρώδη μορφή (ύψος > 3 m). Αυτή βλάστηση ενδέχεται να μπορεί να χαρακτηριστεί ως δάσος και να αντιστοιχεί στον οικότοπο 9560* (G3.9A). 5. Οι αείφυλλοι-σκληρόφυλλοι δασικοί σχηματισμοί που εντάσσονται στην ένωση Ceratonio-Rhamnion (=Oleo-Ceratonion) αντιστοιχούν στην αντιπροσωπευτική μορφή του οικοτόπου 9320 (G2.4) και αποτελούν βλάστηση-κλίμακα της Θερμο- Μεσογειακής ζώνης. Οι διαπλάσεις αυτές είναι σπάνιες και τα χαρακτηριστικά είδη του οικοτόπου συνήθως σχηματίζουν θαμνώνες οι οποίοι έχουν ευρεία εξάπλωση και γενικά χαρτογραφήθηκαν ως οικότοπος 9320 στις περιοχές NATURA 2000 της Ελλάδας. Στην Ζάκυνθο, κλειστοί, δενδρώδεις (ύψος >3 m) σχηματισμοί που μπορούν να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικοί του οικοτόπου 9320 (G2.4) παρατηρήθηκαν στη λοφώδη περιοχή της Μαραθίας. Σημειώνεται ότι μεγάλο τμήμα της έκτασης αυτής, η οποία δεν διερευνήθηκε διεξοδικά, μπορεί να χαρακτηρίζεται καλύτερα ως υψηλός θαμνώνας των μακί (F5.213). Τα χαρακτηριστικά ξυλώδη είδη είναι τα Pistacia lentiscus (σχίνο), Ceratonia siliqua (χαρουπιά), Olea europaea subsp. sylvestris (ελιά), Myrtus communis (μυρτιά), Prasium majus, Rhamnus alaternus. Επίσης χαρακτηριστική είναι η συμμετοχή και άλλων ειδών της κλάσης των Quercetea ilicis: Quercus coccifera, Pistacia terebinthus, Phillyrea latifolia, Smilax aspera, Rubia peregrina, Arbutus unedo, Arbutus andrachne, Spartium junceum, Calicotome villosa, Asparagus acutifolia, Ephedra fragilis. Στον ποώδη υπόροφο είναι χαρακτηριστική η συμμετοχή ειδών Cyclamen και ορχεοειδών όπως τα Neotinea maculata και Limodorum abortivum. Στον οικότοπο 9320 εντάχθηκαν, ως μέτριας αντιπροσωπευτικότητας θέσεις του οικοτόπου, οι δενδρώδεις θαμνώνες με τα παραπάνω χαρακτηριστικά είδη αλλά όχι πάντα με κλειστή δομή, στους οποίους κυριαρχούν είτε η Quercus coccifera (F5.11) είτε τα είδη Pistacia lentiscus, Ceratonia siliqua, Olea europaea subsp. sylvestris, Myrtus communis (F5.12). Θαμνώνες αυτού του τύπου απαντούν στα Προστατευόμενα Φυσικά Τοπία της περιοχής από τη Μαραθία έως το Κερί και της περιοχής Σκοπού-Βασιλικού και καταγράφηκαν και στις 26

31 ΜΕΡΟΣ Α νήσους Στροφάδες (Βέρροιος 2001). Επίσης, στο κωδικό 9320 εντάχθηκαν, ως χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας θέσεις του οικοτόπου, και οι μέτριου ύψους (-2 m) θαμνώνες με κλειστή ή ανοικτή δομή με τα χαρακτηριστικά είδη (F5.5). 6. Άλλοι τύποι θαμνώνων των οποίων είτε η χλωριδική σύνθεση είτε η δομή δεν ήταν γνωστά ή δεν ανταποκρίνονταν στους παραπάνω οικοτόπους χαρτογραφήθηκαν με τους κωδικούς F5.5 (μέτριου ύψους θαμνώνες) και F6.2 (γκαρίγκ). Σε δύο παράκτιες θέσεις με έντονες ανθρωπογενείς επιρροές στην περιοχή Λαγανά- Καλαμακίου παρατηρήθηκαν μικρής έκτασης θαμνώνες στους οποίους συμμετείχαν τα αλονιτρόφιλα είδη Suaeda vera και Halimione portulacoides μαζί με άλλα είδη θαμνώνων όπως τα Calicotome villosa και Pistacia lentiscus. Οι θαμνώνες αυτοί χαρακτηρίστηκαν ως ξηρο-αλόφιλοι (F6.8). 7. Σε αρκετές θέσεις, συχνά μετά από φωτιά, όπου η κάλυψη των θάμνων είναι μικρή κυριαρχούν ποώδη είδη των ξηρών λιβαδιών (E1.3), όπως η Hyparrhenia hirta. Οι κοινότητες αυτές ενδέχεται να εντάσσονται στον οικότοπο 6220* και χαρτογραφήθηκαν στην περιοχή του όρους Σκοπός και ΒΑ των Σεκανίων, αλλά δεν έγιναν παρατηρήσεις ή δειγματοληψίες για την επιβεβαίωση της παρουσίας του οικοτόπου. Ξηρά λιβάδια με κοινότητες που εντάσσονται στη συνανθρωπική βλάστηση απαντούν σε πολλές θέσεις στην περιοχή του ΕΘΠΖ, κυρίως κοντά σε οικισμούς ή σε παρυφές δρόμων και καλλιεργειών. Οι κοινότητες αυτές χαρτογραφήθηκαν μόνο σε λίγες περιπτώσεις που αναγνωρίστηκαν ως τμήμα φυσικών οικοσυστημάτων και είχαν αρκετά μεγάλη έκταση. Τέτοια είναι τα λιβάδια με Asphodelus aestivus (E1.C1) στις παρυφές των αμμοθινών του Λαγανά και οι κοινότητες με αγκαθωτές πολυετείς πόες (Artemisietea vulgaris, E1.C2). Φρύγανα (5420) - Δάφνη 27

32 ΜΕΡΟΣ Α Ψηλοί θαμνώνες (5120) ή δάση (9560) με Juniperus phoenicea - Πελούζο Θαμνώνες με Juniperus phoenicea (5210) Γέρακας, Σεληνιακό Τοπίο (αποθέσεις αργιλομαργαϊκού υλικού) 28

33 ΜΕΡΟΣ Α VI. Δασικά Οικoσυστήματα (εκτός των αμμωδών οικοσυστημάτων) Στην περιοχή του ΕΘΠΖ αναπτύσσονται δύο τύποι ιθαγενών δασών, τα δάση αείφυλλων δρυών (πρίνου και αριάς) που αποτελούν τη βλάστηση-κλίμακα στη Μεσο-μεσογειακή ζώνη και τα δάση πεύκου που αναπτύσσονται στη Θερμο- Μεσογειακή ζώνη και μπορεί να αποτελούν τη βλάστηση-κλίμακα σε ξηρότερες περιοχές και φτωχότερους τύπους εδαφών ή την καταληκτική βλάστηση σε περιοχές που υφίστανται περιοδικά την επίδραση της φωτιάς. Το κυπαρίσσι δεν είναι ιθαγενές αλλά έχει εγκλιματιστεί με μεγάλη επιτυχία στη Ζάκυνθο και συμμετέχει συχνά στους θαμνώνες και στα δάση της περιοχής. Οι εκτεταμένες φυτεύσεις του είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μικρών δασών κυπαρισσιού και μικτών δασών κυπαρισσιού-δρυός. 1. Τα δάση Pinus halepensis (χαλέπιος πεύκη) αντιστοιχούν στον οικότοπο 9540 (G3.74) και αποτελούν τον πιο εκτεταμένο τύπο δασικής βλάστησης στην περιοχή του ΕΘΠΖ. Ο υπόροφος των ψηλών θάμνων είναι συνήθως αναπτυγμένος και περιλαμβάνει είδη της κλάσης των Quercetea ilicis (βλ. οικότοπος 9320), συχνότερα τα Quercus coccifera, Arbutus unedo, Pistacia lentiscus, Asparagus acutifolius. Ο υπόροφος των χαμηλών θάμνων περιλαμβάνει είδη των φρυγάνων, συνήθως είδη Cistus και την Anthyllis hermaniae. Ο ποώδης υπόροφος είναι συνήθως φτωχός στα κλειστά δάση και περιλαμβάνει αγρωστώδη (π.χ. Dactylis glomerata, Brachypodium retusum), κυκλάμινα και ορχιδέες. Μεγάλης έκτασης, συνεχόμενα δάση αναπτύσσονται στο νοτιοδυτικό τμήμα του ΕΘΠΖ όπου κατά τόπους κατεβαίνουν ως τις απόκρημνες ακτές. Το ίδιο παρατηρείται και στο Μαραθωνήσι. Σε αυτές τις θέσεις τα πεύκα είναι συχνά αραιά και χαμηλά και ο οικότοπος δεν έχει την δομή του δάσους, αλλά τη δομή θαμνώνα (F5.143). Επίσης δομή θαμνώνα παρουσιάζεται σε περιοχές αναγέννησης του δάσους μετά από φωτιά (G5.63). Στην Περιφερειακή Ζώνη του Βασιλικού αναπτύσσονται μικρότερης έκτασης αμιγή πευκοδάση και μικτά δάση πεύκου-αριάς (G4.Ε) (Hartley και συν. 2002). Σημειώνεται ότι το χαρακτηριστικό είδος του οικοτόπου, η Pinus halepensis, είναι προσαρμοσμένο στη φωτιά με μεγάλη δυνατότητα μεταπυρικής αναγέννησης. Η Pinus halepensis είναι σε θέση να εποικίσει επιθετικά τις καμμένες εκτάσεις εις βάρος των δρυοδασών, των δασών ελιάς-χαρουπιάς και των θαμνώνων με Juniperus. 2. Τα δάση με Quercus ilex (αριά) αντιστοιχούν στον οικότοπο 9340 (G2.12) και είναι σήμερα σπάνια, συνήθως υπολειμματικά στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Οι πληροφορίες για τον οικότοπο αυτό στη Ζάκυνθο προέρχονται κυρίως από τους Hartley και συν. (2002) καθώς δεν παρατηρήθηκε κατά την εργασία πεδίου. Στην περιοχή του ΕΘΠΖ το πλέον αντιπροσωπευτικό δάσος με κυρίαρχη την Quercus ilex και συμμετοχή της Quercus coccifera αναπτύσσεται στο όρος Σκοπός. Μικρές συστάδες Quercus ilex, μέτριας αντιπροσωπευτικότητας, αναπτύσσονται και σε λίγες θέσεις στην Περιφερειακή Ζώνη ανατολικά και δυτικά του Σκοπού. Στην ίδια περιοχή αναπτύσσονται και μικτά δάση Quercus ilex, Quercus coccifera και Cupressus sempervirens (G4.A). Στο κεντρικό τμήμα της νησίδας Μαραθωνήσι αναπτύσσεται πυκνή και αδιατάρακτη βλάστηση με Quercus ilex και Quercus coccifera (ύψος > 3 m) η οποία αντιστοιχεί, τουλάχιστον εν μέρει, σε δενδρώδη θαμνώνα (F5.1163). 29

34 ΜΕΡΟΣ Α 3. Στην περιοχή του Γέρακα καταγράφηκε από τους Hartley και συν. (2002) μικρής έκτασης μικτό δάσος Cupressus sempervirens (κυπαρίσσι) και Pinus pinea (κουκουναριά) (G2.91xG3.73). Το κυπαρίσσι είναι επιγενές αλλά εγκλιματισμένο στη Ζάκυνθο, ενώ η κουκουναριά θεωρείται ιθαγενής. Το δάσος αυτό επιβιώνει χωρίς ανθρώπινη φροντίδα και ο υπόροφός του αποτελείται από ιθαγενή είδη όπως τα Pistacia lentiscus, Erica arborea, Myrtus communis και Cistus spp. Συνεπώς, μπορεί να θεωρηθεί ημι-φυσικός οικότοπος και εντάχθηκε στον κωδικό Σημειώνεται ότι ο μικρός πληθυσμός της κουκουναριάς στο Γέρακα πιστεύεται ότι αποτελεί υπόλειμμα παλαιότερων μεγαλύτερων φυσικών συστάδων που υποβαθμίστηκαν λόγω πυργκαγιών και οικοδομικών δραστηριοτήτων (Αναγνωστόπουλος και Αθανασίου, 1994). Κατά τους Margot & Reuter (1839), τον 19 ο αιώνα, όταν τα δάση ήταν ήδη σπάνια στη Ζάκυνθο, υπήρχαν συστάδες Pinus halepensis και Pinus pinea στο ΒΔ τμήμα του νησιού αλλά δεν αναπτύσσονταν σε δάση λόγω ξύλευσης. 4. Στις παρυφές του αμμοθινικού συστήματος του Λαγανά, στις παρυφές της Λίμνης Κερίου και σε λίγες σποραδικές θέσεις στην Περιφερειακή Ζώνη του ΕΘΠZ καταγράφηκαν μικρές ανθρωπογενείς συστάδες δένδρων (G5), δενδροστοιχίες (G5.1) και μικρής έκτασης φυτεμένες συστάδες ακακίας-κωνοφόρων-ευκάλυπτου (G5.5). Δάση Pinus halepensis (9540) και χασμοφυτική βλάστηση (8210) - Μαραθία 30

35 ΜΕΡΟΣ Α ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ Τα είδη χλωρίδας που χαρακτηρίζονται ως σημαντικά στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης και σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (Άρθρο 10, Νόμος 3937 ΦΕΚ 60/2011 Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις), είναι εκείνα οποία αποτελούν προτεραιότητα για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας με κριτήρια τον ενδημισμό, την κατάσταση διατήρησης και το καθεστώς προστασίας τους. Τα ελληνικά ενδημικά και ιδιαίτερα τα τοπικά ενδημικά είδη αποτελούν προτεραιότητα στην περιοχή εξάπλωσής τους καθώς μόνο εκεί μπορεί να διατηρηθούν. Το ίδιο ισχύει και για ορισμένα υπενδημικά είδη τα οποία έχουν περιορισμένη εξάπλωση παρόλο που απαντούν και εκτός Ελλάδας καθώς για μη ενδημικά είδη με κατακερματισμένη εξάπλωση. Τα απειλούμενα είδη, τα είδη δηλαδή τα οποία περιλαμβάνονται στις κατηγορίες κινδύνου των απειλουμένων ειδών της IUCN, αποτελούν προτεραιότητα γιατί υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να εξαφανιστούν αν δεν ληφθούν μέτρα προστασίας. Τα σπάνια είδη, ακόμα και όταν δεν πληρούν τα κριτήρια για τον χαρακτηρισμό τους ως απειλούμενα σε επίπεδο Ελλάδας, αποτελούν προτεραιότητα γιατί οι μικροί τοπικοί πληθυσμοί τους έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εξαφανιστούν. Τα προστατευόμενα είδη αποτελούν προτεραιότητα για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του Φορέα Διαχείρισης ως προς την εφαρμογή της υπάρχουσας εθνικής και διεθνούς νομοθεσίας. Επιπρόσθετα, η νομοθεσία συμπεριλαμβάνει στα σημαντικά είδη εκείνα τα οποία είναι σημαντικά για τις τοπικές κοινωνίες λόγω της χρήσης τους (τροφή, παραδοσιακά φάρμακα). Η ομάδα μελέτης δεν διαπίστωσε αλλά ούτε και διερεύνησε την παρουσία τέτοιων ιθαγενών ειδών στο φυσικό περιβάλλον, πέραν της ελιάς. Σκοπός της διερεύνησης των σημαντικών ειδών είναι η επιλογή εκείνων για τα οποία απαιτείται να γίνει παρακολούθηση και ο καθορισμός της μεθόδου και της έντασης της παρακολούθησης, ανάλογα με το βαθμό απειλής και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε είδους λαμβάνοντας υπόψει τις νομικές υποχρεώσεις του Φορέα Διαχείρισης. Η διερεύνηση των βιβλιογραφικών πηγών για τη χλωρίδα της Ζακύνθου, συμπεριλαμβανομένων των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο, και των νήσων Στροφάδων, εντόπισε 100 σημαντικά βάσει των παραπάνω κριτηρίων είδη (Πίνακας 6). Από αυτά, 53 είδη έχουν βρεθεί εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ (όπως καθορίζεται από το ΦΕΚ 906/Δ/1999). Έξη ακόμα σημαντικά είδη, τα Asperula naufraga, Stachys ionica, Teucrium halacsyanum, Lomelosia crenata subsp. dallaportae, Colchicum parlatoris, και Acis ionica δεν έχουν βρεθεί εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ, αλλά έχουν βρεθεί στην περιοχή που γειτνιάζει με το ΕΘΠΖ, στο νοτιοδυτικό άκρο της Μαραθίας και του Ακρωτηρίου Κερί, εντός της περιοχής GR Τα είδη αυτά θεωρείται παρακάτω ότι λόγω της παρουσίας τους πολύ κοντά στα όρια του ΕΘΠΖ, είναι πολύ πιθανό να απαντούν και εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ όπου υπάρχουν τα κατάλληλα ενδιαιτήματα. Σημειώνεται ως προς την Asperula naufraga, ότι ήδη κατά την εργασία πεδίου παρατηρήθηκαν εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ φυτά τα οποία είναι πιθανό να ανήκουν σε αυτό το είδος. Στο Παράρτημα VII.α παρουσιάζεται η εξάπλωση των 100 σημαντικών φυτών στην Ζάκυνθο. Σημειώνεται ότι για ορισμένα είδη, όπως τα Isoetes histrix, Ophrys iricolor, δεν είναι γνωστή η ακριβής τους θέση στη Ζάκυνθο ενώ άλλα είδη, όπως τα Heptaptera colladonioides και αρκετά είδη ορχιδέων, ενδέχεται να απαντούν σε περισσότερες από τις καταγεγραμμένες θέσεις. Επίσης, κατά τη διερεύνηση 31

36 ΜΕΡΟΣ Α διαπιστώθηκε ότι αναφέρονται από τη Ζάκυνθο 9 επιπλέον σημαντικά είδη των οποίων η αναφορά ενδέχεται να είναι λανθασμένη ή τουλάχιστον απαιτεί επιβεβαίωση (Παράρτημα VII.β). Τέλος στο Παράρτημα VII.γ παρουσιάζεται αλφαβητικός πίνακας συνωνύμων των 100 σημαντικών φυτών προκειμένου να διευκρινιστεί η ταξινομική άποψη που ακολουθείται και να είναι δυνατός ο έλεγχος των βιβλιογραφικών πηγών που αναφέρουν τα φυτά με κάποιο άλλο όνομα. Συμπληρωματικά, πρέπει να αναφερθεί ότι οι Καμάρη και συν. (1998) διέκριναν 21 φυτά ως είδη ενδημικά, σπάνια ή ενδιαφέροντα για την Ζάκυνθο. Από αυτά, 3 μόνο δεν περιλαμβάνονται στον Πίνακα 6: τα Linaria triphylla, Pancratium maritimum και Hypericum aegypticum. Η Linaria triphylla είναι ένα ευρέως διαδεδομένο ζιζάνιο αγρών, αν και μάλλον σπάνιο στην Ελλάδα και στη Ζάκυνθο (Άγιος Λέοντας, Κοιλιωμένος, Βολιμές), πιθανώς λόγω των μεταβολών στον τρόπο καλλιέργειας. Δεν συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο λόγω της ευρύτατης εξάπλωσής του και του γεγονότος ότι δεν απαντά στη περιοχή του ΕΘΠΖ. Το Pancratium maritimum είναι ένα Μεσογειακό είδος εξειδικευμένο στα αμμοθινικά οικοσυστήματα. Παρόλο που οι πληθυσμοί του στην Ελλάδα μπορεί να έχουν υποστεί μείωση τα τελευταία 50 χρόνια, δεν είναι σπάνιο ή απειλούμενο ούτε σε επίπεδο Ελλάδας ούτε σε επίπεδο ΕΘΠΖ. Σημειώνεται ωστόσο, ότι η διατήρησή του εξαρτάται απόλυτα από την διατήρηση των οικοτόπων των αμμοθινικών οικοσυστημάτων. Tέλος, το Hypericum aegypticum είναι ένα είδος σπάνιο στην Ελλάδα, αλλά με αρκετές θέσεις και μη απειλούμενο στη Ζάκυνθο η οποία ίσως διαθέτει τους μεγαλύτερους πληθυσμούς του είδους στην Ελλάδα. Το ενδιαίτημά του αντιστοιχεί στον κωδικό 5430 και η παρακολούθηση και διατήρηση του ενδιαιτήματός του επαρκούν για τη διατήρηση του είδους. Ενδημισμός Στην Ζάκυνθο απαντούν 30 ελληνικά ενδημικά είδη. Από αυτά, 5 είναι τοπικά ενδημικά των Ιονίων Νήσων: Campanula garganica subsp. cephallenica (τρωτό), Stachys ionica (σπάνιο) και τα ενδημικά της Ζακύνθου Asperula naufraga (κινδυνεύον), Limonium phitosianum (τρωτό) και Limonium zacynthium (τρωτό). Από τα ελληνικά ενδημικά είδη, ένα ακόμα θεωρείται απειλούμενο, η Arenaria peloponnesiaca (τρωτό). Η εξάπλωσή της περιορίζεται στο Ιόνιο (Ζάκυνθος, Αντίπαξοι) και την Πελοπόννησο (Μεθώνη, Πύλος-Σφακτηρία). Επιπλέον 13 είδη θεωρήθηκαν ως υπενδημικά, δηλαδή έχουν περιορισμένη εξάπλωση στην Ελλάδα και απαντούν και σε μία άλλη χώρα (π.χ., Lomelosia crenata subsp. dallaportae, Crocus boryi) ή είναι βαλκανικά ενδημικά (π.χ. Fritillaria messanensis subsp. gracilis). Κατάσταση διατήρησης Τα χαρακτηρισμένα ως απειλούμενα ή πιθανώς απειλούμενα είδη της Ζακύνθου, ανέρχονται σε 18, τα περισσότερα εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ. Για 3 μόνο είδη, τα Asperula naufraga, Campanula garganica subsp. cephallenica και Medicago muricoleptis, έχει γίνει πρόσφατη αξιολόγηση με τις νέες κατηγορίες της IUCN (Φοίτος και συν. 2009). Στο πλαίσιο της παρούσας μελέτης, έγινε επιπλέον αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των τοπικών ενδημικών ειδών Limonium zacynthium και Limonium phitosianum και επαναξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης της Asperula naufraga σύμφωνα με τα κριτήρια της IUCN (βλ. παρακάτω). Από την άλλη μεριά, για 29 είδη δεν έχει γίνει ποτέ αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησής (NE) ενώ για 4 είδη έχει γίνει προσπάθεια αξιολόγησης, αλλά δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για το χαρακτηρισμό τους (DD). Τα είδη αυτά δεν πρέπει να θεωρούνται ως Χαμηλού Κινδύνου (LC), καθώς ενδέχεται να είναι σπάνια ή 32

37 ΜΕΡΟΣ Α απειλούμενα. Σημειώνεται πάντως σχετικά με το στενοενδημικό χασμόφυτο Dianthus fruticosus subsp. occidentalis (DD), ότι τα δεδομένα της εξάπλωσής του (πολύ περισσότερες από 10 θέσεις από τα Κύθηρα και τις ακτές της νότιας Πελοποννήσου ως τα νησιά του Ιονίου) σε συνδυασμό με το δυσπρόσιτο και συχνά μη απειλούμενο ενδιαίτημά του υποδεικνύουν ότι μάλλον δεν απειλείται σε επίπεδο Ελλάδας. Στην περιοχή του ΕΘΠΖ διαπιστώθηκε κατά την εργασία πεδίου ότι αποτελεί χαρακτηριστικό και σταθερό είδος της χασμοφυτικής βλάστησης και θεωρούμε ότι δεν απειλείται άμεσα. Καθεστώς προστασίας Στη Ζάκυνθο έχει καταγραφεί η παρουσία 57 προστατευόμενων ειδών, εκ των οποίων 35 έχουν βρεθεί εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ. Βάσει του Προεδρικού Διατάγματος 67/1981 (Περί προστασίας της αυτοφυούς Χλωρίδος και Άγριας Πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και Ελέγχου της Ερεύνης επ αυτών) προστατεύονται 12 είδη. Από αυτά, δύο μόνο τα Allium chamaemoly και Arenaria peloponnesiaca έχουν χαρακτηριστεί ως τρωτά και τρία είναι σπάνια (Stachys ionica, Teucrium halacsyanum, Ophrys ferrum-equinum subsp. gottfriediana). Η Σύμβαση της Βέρνης (Convention on the Conservation of European Wildlife and Natural Habitats) περιλαμβάνει στο Παράρτημα Ι ένα μόνο, μη απειλούμενο είδος της Ζακύνθου, την Ophrys oestrifera. Aπό τα είδη των Παραρτημάτων II, IV και V της Οδηγίας 92/43, στην Ζάκυνθο απαντά ένα μόνο είδος του Παρ. V, ο Ruscus aculeatus. Το είδος αυτό έχει ευρεία εξάπλωση σε θαμνώνες και δάση της Ελλάδας και έχει καταγραφεί σε 101 περιοχές του δικτύου NATURA Θεωρείται ότι δεν απειλείται σε επίπεδο Ελλάδας, εξάλλου έχει χαρακτηριστεί ως Χαμηλού Κινδύνου (LC) σε επίπεδο Ευρώπης. Η κατάσταση διατήρησης και η εξάπλωση του Ruscus aculeatus στη Ζάκυνθο δεν είναι γνωστά και υπάρχει μία μόνο χαρτογραφημένη θέση. Το πιθανότερο όμως είναι ότι απαντά σε πολύ περισσότερες θέσεις σε ψηλούς θαμνώνες και δάση των οποίων αποτελεί χαρακτηριστικό είδος. Σημειώνεται ότι το Παρ. V περιλαμβάνει είδη κοινοτικής σημασίας των οποίων η συλλογή από φυσικούς πληθυσμούς και η εκμετάλλευση μπορεί να αποτελούν αντικείμενο διαχειριστικών μέτρων. Ο Ruscus aculeatus είναι φαρμακευτικό και διακοσμητικό φυτό, και με αυτή την έννοια υπάγεται στο Παρ. V. Η Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο των Κινδυνευόντων Ειδών (CITES), προστατεύει 47 είδη, δηλαδή όλα τα είδη ορχεοειδών καθώς και τα κυκλάμινα και άλλα είδη με πιθανή εμπορική αξία. Από αυτά, μόνο 4, τα Ophrys reinholdii, Ophrys ferrumequinum subsp. gottfriediana, Orchis laxiflora και Orchis palustris είναι σπάνια ή πιθανώς απειλούμενα σε επίπεδο Ελλάδας. Επιπλέον, η Serapias ionica, η οποία είναι ένα στενοενδημικό είδος που απαντά μόνο στα νησιά του Ιονίου στην Ελλάδα, έχει χαρακτηριστεί ως «σχεδόν απειλούμενη» (NT). Τα είδη Ophrys reinholdii και Ophrys ferrum-equinum subsp. gottfriediana παρόλο που χαρακτηρίστηκαν παλαιότερα ως σπάνια στην Ελλάδα πιθανότα δεν απειλούνται, εξάλλου προκύπτουν συνεχώς νέες θέσεις εξάπλωσής τους. Τα υγροτοπικά είδη Orchis laxiflora και Orchis palustris θεωρείται ότι παρόλο που μπορεί να είναι τοπικά άφθονα ενδεχομένως απειλούνται λόγω καταστροφής του ενδαιτήματός τους (Delforge 2005). Σε επίπεδο Ευρώπης, η Orchis laxiflora έχει 33

38 ΜΕΡΟΣ Α χαρακτηριστεί ως Χαμηλού Κινδύνου (LC), ωστόσο είναι απειλούμενη σε ορισμένες χώρες, όπως η Σερβία (VU/NT) και η Σλοβακία (ΕΝ). Ανάλογα, η Orchis palustris είναι σπάνια και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας (π.χ. Kati και συν. 2000) και απειλούμενη στην Κύπρο. Και τα δύο είδη είναι πολύ σπάνια στη Ζάκυνθο και το ενδιαίτημά τους έχει υποβαθμιστεί λόγω των αποξηράνσεων. H Orchis palustris έχει βρεθεί μόνο στον υγρότοπο της Λίμνης Κερίου, ενώ η Orchis laxiflora έχει υποστεί υποβάθμιση και απώλεια ενδιαιτήματος στην περιοχή του Καλαμακίου. Σημειώνεται ότι η εφαρμογή της CITES δεν απαιτεί παρακολούθηση των ειδών, αλλά μόνο τη λήψη μέτρων ως προς την εκμετάλλευσή τους. Η αποτελεσματική εφαρμογή της CITES από τον Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ μπορεί να περιλαμβάνει τη δημοσίευση και κυκλοφορία, ειδικά στα τελωνία, καταλόγου των προστατευόμενων ειδών συνοδευόμενου από φωτογραφίες. Καθορισμός προτεραιοτήτων Λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια του ενδημισμού, της κατάστασης διατήρησης και του καθεστώτος προστασίας, τα σημαντικά είδη που έχουν βρεθεί εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ, κατατάχτηκαν κατά σειρά προτεραιότητας ως προς την απαίτηση παρακολούθησης εκ μέρους του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ σε πέντε κατηγορίες (Πίνακας 6): Α. Σπάνια ή απειλούμενα τοπικά ενδημικά είδη Β. Σπάνια ή απειλούμενα ελληνικά ενδημικά είδη (ανάλογα με το βαθμό κινδύνου) Γ. Σπάνια ή απειλούμενα μη ενδημικά είδη (ανάλογα με το βαθμό κινδύνου) Δ. Μη απειλούμενα προστατευόμενα είδη (εκτός της CITES) E. Ελληνικά ενδημικά είδη ή μη ενδημικά είδη με περιορισμένη εξάπλωση τα οποία δεν απειλούνται ή δεν έχουν αξιολογηθεί ΣΤ. Άλλα σημαντικά είδη Colchicum parlatoris 34

39 ΜΕΡΟΣ Α Αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των τοπικών ενδημικών ειδών της Ζακύνθου και χαρακτηρισμός σύμφωνα με τις κατηγορίες κινδύνου κατά IUCN Asperula naufraga (EN D1) Η Asperula naufraga είναι χασμοφυτικό είδος και έχει βρεθεί μέχρι σήμερα σε 5 μόνο τοποθεσίες στη Ζάκυνθο και έχει τοπική και πιθανότατα «υπολειμματική» εξάπλωση, δηλαδή ο πληθυσμός ενδέχεται να είχε ευρύτερη εξάπλωση στο παρελθόν (Καμάρη και συν. 1998, Κωνσταντινίδης και Καμάρη στο Φοίτος και συν. 2009). Ο πληθυσμός εξαπλώνεται στους απόκρημνους παράκτιους βράχους μεταξύ του όρμου Βρώμης και του Ακρωτηρίου Κερίου σε μήκος περίπου 27 km, αλλά είναι πιθανό να υπάρχουν περισσότερα άτομα στους απρόσιτους κρημνούς του νησιού (Guterman & Ehrendorfer 2000). Κατά τους Κωνσταντινίδη και Καμάρη (2009): α) σε κάθε τοποθεσία υπάρχουν άτομα, αλλά ο πληθυσμός δεν μπορεί να εκτιμηθεί με ακρίβεια λόγω του απρόσιτου των θέσεων β) κάθε τοποθεσία μπορεί να θεωρηθεί ότι περιλαμβάνει έναν απομονωμένο υποπληθυσμό και γ) οι απειλές που αντιμετωπίζει το είδος είναι η πιθανότητα σεισμού (αυξημένη για τη Ζάκυνθο) η οποία μπορεί να προκαλέσει αποκόλληση βράχων και καταστροφή του ενδιαιτήματος και η γενετική απομόνωση. Σχετικά με τα παραπάνω πρέπει να σημειωθεί ότι λόγω του γεγονότος ότι το φυτό μπορεί κάλλιστα να αναπτύσσεται και σε άλλες θέσεις σε όλο το μήκος των απόκρημνων ακτών της περιοχής εξάπλωσής του, η εκτίμηση του συνολικού μεγέθους του πληθυσμού ( άτομα) μπορεί να υποεκτιμάται σε μεγάλο βαθμό. Για τον ίδιο λόγο οι θεωρούμενοι 5 υποπληθυσμοί στις 5 τοποθεσίες ενδέχεται να επικοινωνούν, παρόλη τη μικρής εμβέλειας διασποράς των σπερμάτων. Ο ελάχιστος βιώσιμος πληθυσμός του είδους λόγω της βιομορφής του και του αζωνικού ενδιαιτήματος μπορεί να υπολογιστεί σε άτομα ανά υποπληθυσμό (Primack 1996). Αυτό σημαίνει ότι με τα σημερινά δεδομένα οι πληθυσμοί είναι κατακερματισμένοι. Συνεπώς, τόσο ο αριθμός των υποπληθυσμών όσο και το ενδεχόμενο του κατακερματισμού εξαρτώνται από τα αποτελέσματα της διερεύνησης για περισσότερες τοποθεσίες παρουσίας του φυτού. Ως προς το ζήτημα της γενετικής απομόνωσης ως απειλής πρέπει να σημειωθεί ότι έχει παρατηρηθεί αρκετά είδη που είναι σπάνια χωρίς αυτό να οφείλεται σε ανθρωπογενείς επεμβάσεις δεν υποφέρουν από γενετική υποβάθμιση λόγω απομόνωσης. Επιπλέον, είναι αμφίβολο το αν οι σεισμοί που αποτελούν φυσική καταστροφή μπορεί να θεωρηθούν άμεση απειλή (κατά IUCN) για το είδος, εφόσον η περιορισμένη εξάπλωσή του επίσης δεν οφείλεται σε ανθρωπογενείς επεμβάσεις. Με τα παραπάνω δεδομένα η έκταση εξάπλωσης (EOO) είναι km 2, η περιοχή κατάληψης (AOO) είναι τουλάχιστον 5 km 2 (με πλέγμα 1x1 km 2 λόγω του περιορισμένου ενδιαιτήματος του είδους), αλλά μπορεί να είναι μέχρι και 30 km 2. Ο αριθμός των θέσεων είναι τουλάχιστον 5 εάν ληφθεί υπόψη η απειλή του σεισμού (αλλιώς δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο αριθμός των θέσεων στην αξιολόγηση). Κατά τους Κωνσταντινίδη και Καμάρη (2009) το είδος χαρακτηρίζεται ως κινδυνεύον (EN) βάσει των κριτηρίων C2a(ii) και D. Θεωρούμε ότι η Asperula naufraga δεν πληρεί τις προϋποθέσεις για το κριτήριο C2a(ii) καθώς δεν έχει παρατηρηθεί και δεν υπάρχει υπόνοια συνεχούς μείωσης του πληθυσμού. Συμφωνούμε ωστόσο ότι το είδος πληρεί το κριτήριο D1 για την κατηγορία EN, εάν το μέγεθος του πληθυσμού πράγματι δεν υπερβαίνει τα 250 άτομα. Η παρακολούθηση του είδους (μέρος Β ) θα διευκρινήσει 35

40 ΜΕΡΟΣ Α το ζήτημα της κατηγορίας κινδύνου. Limonium phitosianum (VU D2/NT) Το Limonium phitosianum είναι είδος με εξειδικευμένο ενδιαίτημα, τους παράκτιους βράχους (περιστασιακά βρίσκεται και σε αμμώδεις θέσεις), και έχει βρεθεί σε 3 μόνο τοποθεσίες στη Ζάκυνθο: Πόρτο Ρώμα, Πόρτο Ζορό και Ακρωτήριο Σκινάρι. Σύμφωνα με τους Αναγνωστόπουλος & Αθανασίου (1994) και Καμάρη και συν. (1998): α) τα είδος, αν και στενοενδημικό, είναι τοπικά άφθονο στην Ζάκυνθο (αλλά δεν υπάρχει εκτίμηση για το συνολικό μέγεθος του πληθυσμού) β) το είδος δεν απειλείται άμεσα αλλά οι έντονες ανθρώπινες δραστηριότητες στο βιότοπό του, ιδιαίτερα κατά την τουριστική σεζόν, μπορεί να επηρεάσουν την αναπαραγωγή του γ) είναι πιθανό να ανακαλυφθούν περισσότερες θέσεις μετά από εντατική διερεύνηση. Σημειώνεται ότι η τουριστική ανάπτυξη αποτελεί πιθανή απειλή για τμήμα τουλάχιστον των θέσεων του είδους, ιδιαίτερα στις αμμώδεις παραλίες και δ) το είδος δεν είναι απομικτικό και δημιουργούνται υβρίδια του είδους με το Limonium zacynthium τα οποία προτιμούν ηλιόλουστες θέσεις σε αντίθεση με τις σκιερές που προτιμά το Limonium phitosianum. Οι τυχόν επιπτώσεις του υβριδισμού με το Limonium zacynthium δεν έχουν μελετηθεί. Με τα παραπάνω δεδομένα, η έκταση εξάπλωσης (EOO) είναι < 100 km 2, η περιοχή κατάληψης (AOO) είναι < 10 km 2 (με πλέγμα 1x1 km 2 λόγω του περιορισμένου ενδιαιτήματος του είδους) και ο αριθμός των θέσεων είναι 3. Ωστόσο, υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τα μεγέθη αυτά, αφού η συνολική εξάπλωση ενδέχεται να είναι μεγαλύτερη και ο αριθμός των θέσεων μπορεί να ληφθεί υπόψη μόνο εάν αυτές συνδέονται με απειλές. Λόγω της περιορισμένης εξάπλωσης, το είδος θα μπορούσε να καταταχθεί ως κινδυνεύον (EN) βάσει των κριτηρίων B1ab(iii) + B2ab(iii) εάν πράγματι το ενδιαίτημά του βρίσκεται σε διαρκή υποβάθμιση και ως τρωτό (VU) βάσει του κριτηρίου D2 εάν θεωρηθεί ότι η τουριστική ανάπτυξη αποτελεί πράγματι απειλή. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, το είδος θεωρείται σχεδόν απειλούμενο (NT). Η εύρεση νέων θέσεων ενδέχεται να μεταβάλει την κατηγορία κινδύνου. Limonium zacynthium (VU D2) Το Limonium zacynthium είναι είδος με εξειδικευμένο ενδιαίτημα, τους παράκτιους βράχους, και έχει βρεθεί στην παράκτια περιοχή Λίμνης Κερίου-Μαραθίας, σε μία θέση στη ΒΔ ακτή της Ζακύνθου και στις νησίδες Μαραθωνήσι και Πελούζο. Σύμφωνα με τους Αναγνωστόπουλος & Αθανασίου (1994) και Καμάρη και συν. (1998): α) το είδος είναι ευάλωτο στην τουριστική ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών και οι έντονες ανθρώπινες δραστηριότητες στο βιότοπό του, ιδιαίτερα κατά την τουριστική σεζόν, μπορεί να επηρεάσουν την αναπαραγωγή του β) ο αριθμός ατόμων στην περιοχή όπου ανακαλύφθηκε το είδος (locus classicus) στις αρχές της δεκαετίας του 1980 είχε μειωθεί δραστικά στο τέλος της δεκαετίας του 1990 για άγνωστους λόγους, ίσως σχετιζόμενους με τις ανθρώπινες δραστηριότητες γ) είναι πιθανό να ανακαλυφθούν περισσότερες θέσεις μετά από εντατική διερεύνηση και δ) το είδος δεν είναι απομικτικό και δημιουργούνται υβρίδια του είδους με το Limonium phitosianum τα οποία προτιμούν ηλιόλουστες θέσεις σε αντίθεση με τις σκιερές που προτιμά το Limonium zacynthium. Σημειώνεται ότι η μείωση του πληθυσμού που παρατηρήθηκε σε μία μόνο περίσταση μπορεί να είναι είτε επίπτωση κάποιας απειλής είτε φυσική διακύμανση του μεγέθους του πληθυσμού. Ωστόσο, το δεύτερο δεν είναι πολύ συχνό σε πολυετή χαμαιφυτικά είδη. Οι τυχόν επιπτώσεις του 36

41 ΜΕΡΟΣ Α υβριδισμού με το Limonium phitosianum δεν έχουν μελετηθεί. Με τα παραπάνω δεδομένα, η έκταση εξάπλωσης (EOO) είναι 134 km 2, η περιοχή κατάληψης (AOO) είναι 7 km 2 (με πλέγμα 1x1 km 2 λόγω του περιορισμένου ενδιαιτήματος του είδους). Ο αριθμός των θέσεων είναι 5 6, αν η τουριστική ανάπτυξη θεωρηθεί ως απειλή σε όλες τις θέσεις, αλλά οι υποπληθυσμοί στις νησίδες Μαραθωνήσι και Πελούζο δεν φαίνεται να απειλούνται από αυτόν τον παράγοντα. Επίσης, υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τα μεγέθη αυτά, αφού η συνολική εξάπλωση ενδέχεται να είναι μεγαλύτερη Λόγω της περιορισμένης εξάπλωσης και των απειλών που υφίσταται, το είδος χαρακτηρίζεται ως τρωτό (VU) βάσει του κριτηρίου D2. Λόγω της συνεχούς υποβάθμισης του ενδιαιτήματος, αν ο αριθμός των θέσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο, το είδος είναι επίσης VU B1ab(iii) + B2ab(iii). Τέλος, αν η περίοδος 15 ετών στην οποία παρατηρήθηκε μείωση το πληθυσμού ισοδυναμεί ή είναι μικρότερη τον χρόνο 3 γενεών και αν αυτή η μείωση φτάνει το 30 % του συνολικού πληθυσμού, το είδος είναι VU A2. Η εύρεση νέων θέσεων ενδέχεται να μεταβάλει την κατηγορία κινδύνου. 37

42 Πίνακας 6. Κατάλογος σημαντικών ειδών χλωρίδας που απαντούν στην Ζάκυνθο Προτε ραιό τητα Taxon ΕΘ ΠΖ Εξάπλωση (ενδημισμός) Chlo ris Κατάσταση Διατήρησης ΚΒ ΚΒ MIP SG IU CN IU CN Πη γές Καθεστώς Προστασίας Οδ. Βέρ 92/ νη 43 ΠΔ 67/ 81 CI TES Ενδιαίτημα Κωδικός Παρ. Ι 92/43 ΜΕΡΟΣ Α Ε Acis ionica / Δ Ελλάδα, Αλβανία NE Ανοιχτές πετρώδεις και βραχώδεις θέσεις, συνήθως σε φρύγανα 5210, 5420 F5.1321,F6.2,F7.3 ή χαμηλούς θαμνώνες, σε ασβεστόλιθο. Ε Alkanna corcyrensis + Ελλάδα, Αλβανία NE nt Ορεινοί, ασβεστολιθικοί βράχοι. 8210? H3.26 Β Allium callimischon subsp. callimischon + Ελλάδα (Πελοπόννησος-Δ Στερεά-Ιόνιο) DD nt DD Κρημνοί, πλαγιές και βραχώδεις θέσεις, ανοιχτά φρύγανα και μακί, ελαιώνες H3,F5.5,F6.2,F7.3,G2.9 Γ Allium chamaemoly Μεσόγειος V V DD I + Ανοιχτή, αραιή ποώδης βλάστηση και αμμώδες έδαφος. E1.3 Δ Allium chamaespathum Ελλάδα, Αλβανία DD DD + Βραχώδεις πλαγιές σε ασβεστόλιθο H3,F5.5,F6.2,F7.3 Ε Allium ionicum + Δ Ελλάδα, Αλβανία NE Ανοιχτές, ξηρές και ηλιόλουστες θέσεις σε φρύγανα και χαμηλούς θαμνώνες H3,F5.5,F6.2,F7.3 Γ Ampelodesmos mauritanicus + Μεσόγειος R? Ξηρές θέσεις, κοντά στην ακτή. 5420, 9320 F5.1,F6.2,F7.3,G2.4 ΣΤ Anacamptis pyramidalis + Ευρώπη, Μεσόγειος LC? LC + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ελαιώνες, σε ηλιόλουστες θέσεις, σε 5420, 9320 E1.3,F5.1,F6.2,G2.9 ασβεστολιθικά συνήθως ξηρά εδάφη. Β Anchusella variegata + Ελλάδα LC nt Βραχώδεις και χαλικώδεις θέσεις, λιθώνες, συνήθως σε φρύγανα και ξηρά λιβάδια E1.3,F5.5,F6.2,F7.3 Β Arenaria peloponnesiaca + Ελλάδα (Πελοπόννησος-Ιόνιο) V R V + Βραχώδεις πλαγιές και πρανή, πέτρινοι τοίχοι, παρυφές αμμωδών ακτών. H3,F6.2,F7.3,J2.5 Α Asperula naufraga + Ζάκυνθος EN EN V Παράκτιοι ασβεστολιθικοί κρημνοί, εκτός της ζώνης ψεκασμού 8210 H3.26 με θαλασσινό νερό, με μέτρια έκθεση στον ήλιο. Β Bellevalia hyacinthoides Ελλάδα LC nt Ανοιχτά δάση Pinus halepensis, ξηρές πετρώδεις πλαγιές με υπολείμματα μακίας ή φρυγάνων, παρυφές αγρών, ελαιώνες, σε terra-rosa. Κωδικός EUNIS 5420, 9320, 9540 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2.4,G2.9,G3.74,I1.5 ΣΤ Brassica cretica subsp. aegaea + Ν & Δ Ελλάδα, ΝΔ Τουρκία, Ισραήλ LC nt Ασβεστολιθικοί κρημνοί, σπάνια σε βραχώδεις ή πετρώδεις θέσεις με αβαθές έδαφος και πολύ αραιή βλάστηση. 8210, 1240x8210 H3.26,B3.3xH3.26,H 5.36 Β Campanula drabifolia Ελλάδα LC nt Πετρώδεις, ανοιχτές θέσεις σε φρύγανα ή καμμένα πευκοδάση F6.2,F7.3,H5.5,H5.36 Α Campanula garganica subsp. Ιόνιοι Νήσοι VU VU Ασβεστολιθικοί βράχοι, συνήθως σε σκιερές ή ημι-σκιερές 8210 H3.26 cephallenica θέσεις σε σχισμές ή με λίγο αβαθές έδαφος. ΣΤ Campanula spatulata subsp. spruneriana Βαλκάνια NE Υγρές και προστατευμένες θέσεις, π.χ. κατά μήκος ρεμάτων. 92D0? E3?,F9.31?,FA.3 Β Cerastium illyricum subsp. + Ελλάδα NE Πετρώδεις και βραχώδεις θέσεις σε θαμνώνες και ανοιχτά δάση, 5420 F6.2,F7.3,H5.35,H5.3 brachiatum χαλικώδεις παρυφές δρόμων. 6 Β Colchicum parlatoris / Ελλάδα (Πελοπόννησος-Ιόνιο) NE nt Ανοιχτές βραχώδεις και πετρώδεις πλαγιές με φρύγανα, αγροί, ελαιώνες, περιστασιακά σε μακί, συνήθως σε βαθύ έδαφος 5210, 5420, 9320 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2.9,I1.5 terra-rosa σε ασβεστόλιθο. Β Colchicum sfikasianum Δ Ελλάδα NE Βραχώδεις και πετρώδεις πλαγιές, συχνά Β έκθεσης, σε ανοιχτά 5210, 5420, F5,F5.143,F6.2,F7.3, φρύγανα, μακί και πευκοδάση, σε ασβεστόλιθο. 9320, 9540 G2.9,G3.74,I1.5 Γ Coris monspeliensis Μεσόγειος VU VU Ξηρές πετρώδεις και χαλικώδεις θέσεις, σε παρυφές 5420 F7.3 χωματόδρομων και δασικών δρόμων, σε ασβεστόλιθο. Γ Crassula vaillantii + Ν Ευρώπη, Β Αφρική R R Περιοδικά υγρές θέσεις και λιμνία σε αμμώδη και πηλώδη 3170 C3.42 εδάφη, μικρά κοιλώματα και καρστικές κοιλότητες. ΣΤ Crocus boryi + Ελλάδα, Αλβανία LC nt Ανοιχτές βραχώδεις πλαγιές, μη διαταραγμένες παρυφές αγρών, 5420, 5210 E1.3,F5.5,F6.2,F7.3, ακαλλιέργητοι ελαιώνες, σε ασβεστόλιθο και σε σταθερές θίνες. G2.9,I1.5 ΣΤ Cyclamen hederifolium + Ευρώπη, Μεσόγειος LC? + Βραχώδεις πλαγιές και όχτοι, φρύγανα, μακί, πευκοδάση και 5210, 5420, F6.2,F5.11,F5.12,F5. άλλα δάση, συνήθως σε σκιερές θέσεις. 9320, 9340, ,F5.213,G2.12, 38

43 Προτε ραιό τητα Taxon ΕΘ ΠΖ Εξάπλωση (ενδημισμός) Chlo ris Κατάσταση Διατήρησης ΚΒ ΚΒ MIP SG IU CN IU CN Πη γές Καθεστώς Προστασίας Οδ. Βέρ 92/ νη 43 ΠΔ 67/ 81 CI TES Ενδιαίτημα Κωδικός Παρ. Ι 92/43 ΜΕΡΟΣ Α G4.A,G4.E,G2.4,G2.9,G3.74 ΣΤ Dactylorhiza romana Κ & Α Μεσόγειος LC LC + Γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση, σε ηλιόλουστες ή ημι-σκιερές 5420?, 9320?, F5,F6.2?,F7.3?,G3.74 θέσεις, σε ξηρά έως υγρά εδάφη. 9540?? Β Delphinium hellenicum + Ελλάδα NE? + Ξηρές βραχώδεις πλαγιές, φρύγανα, λιβάδια, ελαιώνες, άγονοι 5420 E1.3,F6.2,F7.3 αγροί, παρυφές δρόμων, αμμώδεις παράκτιες θέσεις, σε σκληρό ασβεστόλιθο. Β Dianthus fruticosus subsp. occidentalis + Δ Ελλάδα DD V DD + Ασβεστολιθικοί κρημνοί. 8210, 1240x8210 H3.26,B3.3xH3.26 ΣΤ Euphorbia dendroides + Μεσόγειος LC? + Ασβεστολιθικοί κρημνοί και βραχώδεις θέσεις, συχνά σχηματίζει 5210, 5330 F5.1321,F5.52 θαμνώνες. Ε Fritillaria messanensis subsp. gracilis + Ιόνιο-Δ Στερεά, Αλβανία, Σερβία- NE Δάση (π.χ. πευκοδάση), θαμνώνες. 9320, 9340, 9540 F5,G2.4,G2.12,G3.74,G4.A,G4.E Μοντενέγκρο Γ Fumaria flabellata + Κ & Α Μεσόγειος R? R Τοίχοι, παρυφές δρόμων, συστάδες θάμνων κοντά σε χαντάκια ή ως αναρριχητικό σε θαμνώνες. F5,J2.4,J4, Β Heptaptera colladonioides + Ελλάδα (Πελοπόννησος-Ιόνιο) LC nt + Ηλιόλουστες βραχώδεις πλαγιές και παρυφές, σε ασβεστόλιθο F6.2,F7.3,H5.3,I1.3,I 1.5,J2.4 ΣΤ Himantoglossum robertianum Μεσόγειος LC? + Πετρώδεις θέσεις, λιβάδια σε φτωχά εδάφη, γκαρίγκ, ανοιχτά 5420 F6.2,F7.3,H5.3 δάση, σε ηλιόλουστες ή ημι-σκιερές θέσεις. Β Iris unguicularis subsp. carica var. + Ελλάδα NE Ξηρές, βραχώδεις θέσεις σε όχτους και πλαγιές, σε ξηρούς 5420, 9320 F5,F6.2,F7.3,H5.3 angustifolia θαμνώνες ή ανοιχτά δάση. Γ Isoetes histrix Δ Ευρώπη, Μεσόγειος R nt Νοτισμένα εδάφη και αμμώδεις θέσεις που κρατούν νερό το χειμώνα, εποχιακά λιμνία C3.42 Β Leontodon graecus + Ελλάδα LC nt + Βραχώδεις πλαγιές και κρημνοί, πετρώδη λιβάδια, ανοιχτά πευκοδάση, φρύγανα. 5420, 9540 E1.3,F6.2,F7.3,G3.74,H5.3 ΣΤ Limodorum abortivum + Κ & Α Ευρώπη, Μεσόγειος LC LC + Δάση ή ψηλοί θαμνώνες σε σκιασμένες θέσεις, σαπρόφυτο 9340, 9540 G2.12,G3.74,G4.A,G 4.E Β Limonium brevipetiolatum Ελλάδα NE Υγρά αλμυρά λιβάδια, αμμώδεις παραλίες. 1410, 1420, 2190? A2.5,B1.8? Α Limonium phitosianum + Ζάκυνθος VU/ NT R LC R Σχισμές παράκτιων βράχων, αμμώδεις παράκτιες θέσεις, συνήθως σε σκιερές θέσεις B3.3 Α Limonium zacynthium + Ζάκυνθος VU R LC R Σχισμές παράκτιων βράχων, συνήθως σε σκιερές και ημι-σκιερές 1240 B3.3 θέσεις. Γ Lomelosia crenata subsp. dallaportae / Ιόνιοι Νήσοι, Ιταλία NT???LR nt Βραχώδεις θέσεις σε χαμηλά υψόμετρα. 5420, 5430, 8210 F7.26,F7.3,H3.26 Γ Malcolmia nana Μεσόγειος I I Αμμοθίνες και αμμώδεις ακτές. 2110, 2230 B1.31,B1.48 Γ Medicago muricoleptis + Ελλάδα, Ν Ιταλία, Σικελία VU VU Λιβάδια με συμπαγές και υγρό έδαφος, συνήθως κοντά στη θάλασσα, ελαιώνες, χέρσοι αγροί και άγονα εδάφη. 1410?, 1420?, 2190?, 6420? A2.53/D6.2?,A2.52?, B1.8?,E3.1?G2.9,I1.5 ΣΤ Melilotus graecus Ελλάδα, Αλβανία LC nt Ασβεστολιθικοί κρημνοί και προεξοχές βράχων, χαλικώδεις θέσεις σε φαράγγια και όχθες ρεμάτων, ανοίγματα πευκοδάσους, ελαιώνες, καλλιεργημένα, γυμνά και διαταραγμένα εδάφη. 5420, 8210 F7.3,H3.26,H5.3 Ε Mentha pulegium subsp. cephalonia Δ Στερεά Ελλάδα, Ιόνιο NE Περιοδικά υγρές θέσεις, σε εγκαταλειμμένους αγρούς, ελαιώνες E3,G2.9,I1.5 Γ Muscari parviflorum Μεσόγειος R Πετρώδεις και βραχώδεις θέσεις σε θαμνώνες, χαλικώδεις 5420 F5,F6.2,F7.3,G2.9,I1. Κωδικός EUNIS 39

44 Προτε ραιό τητα Taxon ΕΘ ΠΖ Εξάπλωση (ενδημισμός) Chlo ris Κατάσταση Διατήρησης ΚΒ ΚΒ MIP SG IU CN IU CN Πη γές Καθεστώς Προστασίας Οδ. Βέρ 92/ νη 43 ΠΔ 67/ 81 CI TES Ενδιαίτημα Κωδικός Παρ. Ι 92/43 ΜΕΡΟΣ Α παρυφές δρόμων, ελαιώνες, εγκαταλειμμένες καλλιέργειες. 5 ΣΤ Oenanthe incrassans Ελλάδα, Ευρ. Τουρκία NE Υγρές θέσεις και έλη. 2190?, 6420?, B1.8?,E3.1?,F9.3? 92D0? ΣΤ Ophrys apifera + Ευρώπη έως Τουρκία, LC? LC + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, εγκαταλειμμένοι αγροί E1.3,F7.3,I1.5 Μέση Ανατολή, Καύκασος ΣΤ Ophrys bombyliflora + Μεσόγειος LC? LC + Ξηρά και υγρά λιβάδια, χέρσοι αγροί, γκαρίγκ, φρύγανα E1.3,F7.3,I1.5 ΣΤ Ophrys ferrum-equinum subsp. ferrum-equinum Ελλάδα, Αλβανία, Τουρκία LC + Ξηρά λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση, εγκαταλειμμένοι αγροί. 5210, 5420 E1.3,F5.1321,F7.3,G 2.9,I1.5 Β Ophrys ferrum-equinum subsp. gottfriediana + Δ Ελλάδα R R + + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση. 5210, 5420 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2.9 ΣΤ Ophrys fusca + Μεσόγειος LC? LC + Λιβάδια, φρύγανα, ανοιχτά δάση. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74 Β Ophrys fusca subsp. perpusilla Ν Ελλάδα, Ιόνιο LC + + Γκαρίγκ, φρύγανα, παρυφές δασών, εγκατελειμμένοι αγροί. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74,I 1.5 ΣΤ Ophrys herae + Ν Ελλάδα, Ιόνιο, NE + Ξηρά λιβάδια σε παράκτιους θαμνώνες, φρύγανα, σε 5420 E1.3,F6.2,F7.3, Κύπρος ασβεστολιθικά εδάφη. ΣΤ Ophrys holoserica Α Μεσόγειος NE + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση, άγονες εκτάσεις. 5210, 5420 E1.3,F5,F6.2,F7.3,Ι1. 5 ΣΤ Ophrys iricolor Α Μεσόγειος NE + Γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση. 5210, 5420 F5,F6.2,F7.3,G3.74 ΣΤ Ophrys lutea subsp. melena Ελλάδα, Αλβανία LC + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση. 5210, 5420 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G3.74 ΣΤ Ophrys lutea subsp. minor + Μεσόγειος LC + Ξηρά λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση, χέρσοι αγροί. 5210, 5420, 9540 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G3.74 ΣΤ Ophrys lutea subsp. phryganae Κ & Α Μεσόγειος LC + Γκαρίγκ, φρύγανα και διάφοροι θαμνώνες. 5210, 5420 F5,F6.2,F7.3 ΣΤ Ophrys mammosa subsp. mammosa Α Μεσόγειος LC nt + Λιβάδια, γκαρίγκ, ανοιχτά δάση. 5210, 5420 E1.3,F5.1321,F7.3,G 2.9,I1.5 Δ Ophrys oestrifera + Α Μεσόγειος, Καύκασος LC + + Θαμνώνες και ανοιχτά δάση. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G2.9,G3.74 Γ Ophrys reinholdii + Ελλάδα, Τουρκία R? I LC + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, δάση. 5210, 5420, 9540 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2.9,G3.74 ΣΤ Ophrys speculum subsp. Μεσόγειος LC? + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, όχτοι, χέρσοι αγροί, γκαρίγκ και άλλοι 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G2.9,G3 speculum θαμνώνες..74 ΣΤ Ophrys sphegodes subsp. hebes Μεσόγειος NE + Ανοιχτά δάση βελανιδιάς ή κωνοφόρων, συχνά Β έκθεσης. 9340, 9540 F5,G2.12,G3.74 Β Ophrys spruneri subsp. spruneri + Ελλάδα NE? + + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά πευκοδάση σε terra-rosa σε 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74 ασβεστόλιθο. ΣΤ Ophrys tenthredinifera + Μεσόγειος LC? LC + Λιβάδια, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση, ελαιώνες. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74 ΣΤ Ophrys umbilicata subsp. attica Ελλάδα, Αλβανία, Τουρκία LC + Λιβάδια, χέρσοι αγροί, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοιχτά δάση E1.3,F7.3,I1.5 ΣΤ Orchis anthropophora Δ Ευρώπη, Μεσόγειος LC LC + Δάση, γκαρίγκ, φρύγανα, λιβάδια, σχισμές βράχων με λίγο χώμα. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74 Γ Orchis coriophora + Κ & Ν Ευρώπη, R LC R + Λιβάδια και ελώδεις θέσεις, θέσεις που διαποτίζονται ή 5420, 6420 E1.C,E3.1,F7.3,G2.9 Μεσόγειος κατακλύζονται από νερό, σε πηλώδη, ασβεστολιθικά εδάφη. ΣΤ Orchis intacta + Δ Ευρώπη, Μεσόγειος NE + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, γκαρίγκ, φρύγανα, πευκοδάση. 5420, 9540 E1.3,F6.2,F7.3,G3.74 ΣΤ Orchis italica + Μεσόγειος LC? LC + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, γκαρίγκ, φρύγανα, ανοίγματα και παρυφές δασών. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74,H 5.36 ΣΤ Orchis lactea Μεσόγειος NE? LC + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, γκαρίγκ, φρύγανα, ελαιώνες, ανοιχτά 5420 E1.3,F6.2,F7.3,G2.9 Κωδικός EUNIS 40

45 Προτε ραιό τητα Taxon ΕΘ ΠΖ Εξάπλωση (ενδημισμός) Chlo ris Κατάσταση Διατήρησης ΚΒ ΚΒ MIP SG IU CN IU CN Πη γές Καθεστώς Προστασίας Οδ. Βέρ 92/ νη 43 ΠΔ 67/ 81 CI TES Ενδιαίτημα Κωδικός Παρ. Ι 92/43 ΜΕΡΟΣ Α δάση. Γ Orchis laxiflora + Ευρώπη, Μεσόγειος I LC I + Λιβάδια σε υγρές θέσεις και έλη, όχθες ρεμάτων, εδάφη που 6420 E3.1 διαποτίζονται με νερό. Γ Orchis palustris + Ευρώπη και I I + Παράκτια έλη, υγρές θέσεις σε αμμοθίνες, υγρά λιβάδια, σε 1410, 6420 A2.53,D6.2,E3.1 Μεσόγειος έως Ιράν γλυκά ή υφάλμυρα εδάφη. ΣΤ Orchis papilionacea + Α Μεσόγειος έως Ιράκ LC LC + Δάση, ελαιώνες, μακί, γκαρίγκ, φρύγανα. 5420, 9540 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2.9,G3.74 ΣΤ Orchis pauciflora Ν Ευρώπη NE LC + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, γκαρίγκ, ανοιχτά δάση βελανιδιάς και 5420, 9340, 9540 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2 πεύκου, σε πετρώδη εδάφη..12,g3.74 ΣΤ Orchis picta Μεσόγειος NE + Λιβάδια, ανοίγματα και παρυφές δασών E1.3,F5 ΣΤ Orchis quadripunctata Κ & Α Μεσόγειος LC? LC + Ξηρά λιβάδια, φρύγανα, γκαρίγκ, ανοιχτά δάση βελανιδιάς και πεύκου, ιδιαίτερα σε ασβεστολιθικά, πετρώδη εδάφη. 5210, 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74,H 5.36 ΣΤ Orchis simia Ευρώπη, Μεσόγειος NE LC + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, γκαρίγκ, ανοίγματα και παρυφές δασών. 5420, 9540 F5,F6.2,F7.3,G3.74 Β Ornithogalum prasinantherum + Ελλάδα LC nt Ξηρές, πετρώδεις πλαγιές με υπολείμματα μακί και φρυγάνων, 5420 F6.2,F7.3,G2.9,I1.5 ελαιώνες, εγκατελειμμένες αναβαθμίδες, χέρσοι αγροί, σε ασβεστόλιθο. Ε Paeonia mascula subsp. russi Ελλάδα (Δ Στερεά, NE? Βραχώδεις θέσεις μεταξύ μακίας και δάσους, μερικές φορές 9340?, 9540 G2.12?,G3.74 Ιόνιο), Δ Μεσόγειος γκαρίγκ, σε ασβεστόλιθο. Β Petrorhagia fasciculata Ελλάδα LC nt Βραχώδεις θέσεις, πρανή δρόμων, κοίτες χειμάρρων σε 5420 F6.2,F7.3,H5.35 φρύγανα ή ανοίγματα δασών. Γ Pteris vittata Εύκρατη Ευρώπη και R R Υγρές όχθες, σκιερές θέσεις σε ρέματα και κανάλια, μεταξύ C3,J5 Δ Ruscus aculeatus Ασία + Ν Ευρώπη έως Καυκασία, Α Μεσόγειος βράχων. LC? LC V Διάφοροι τύποι θαμνώνων, συνήθως μέτριου ή μεγάλου ύψους, δρυοδάση. 5210, 9320, 9340, 9540 Κωδικός EUNIS F.5,G2.12,G2.4,G3.7 4 Γ Scorpiurus vermiculatus + Μεσόγειος έως I I Ξηρές, πετρώδεις θέσεις και αμμώδεις ή αργιλλώδεις θέσεις με E1.3?.I1.5 Ατλαντικός ποώδη βλάστηση. Β Scorzonera crocifolia + Ελλάδα LC nt nt + Ξηρές πετρώδεις θέσεις, φρύγανα, ανοίγματα σε θαμνώνες ή 5420 F6.2,F7.3,H5.35 πευκοδάση. Β Scrophularia heterophylla var. heterophylla + Ελλάδα LC Σχισμές και προεξοχές βράχων, βραχώδεις θέσεις, ξηρές κοίτες ρεμάτων, πέτρινοι τοίχοι H3.26,H5.35,H5.36 ΣΤ Serapias bergonii + Κ & Α Μεσόγειος NE DD + Λιβάδια σε φτωχά εδάδη, βοσκόμενα λιβάδια σε θέσεις με 5420, 9320 F5,F6.2,F7.3,G2.9 υγρασία, γκαρίγκ, ελαιώνες, ανοιχτά δάση. ΣΤ Serapias cordigera + Μεσόγειος έως Ατλαντικός LC? LC + Λιβάδια σε θέσεις με υγρασία, γκαρίγκ, φρύγανα, καλλιεργούμενες αναβαθμίδες, ανοιχτά δάση. 5420, 9320 F5,F6.2,F7.3,G2.9 Γ Serapias ionica + Ιόνιοι Νήσοι, Δαλματικές Ακτές NT V ΝΤ I + Ανοιχτές θέσεις σε φρύγανα και ελαιώνες ή σε δάση κυπαρισσιού ή πεύκου. 5420, 9540 F5.143,F6.2,F7.3 ΣΤ Serapias lingua + Μεσόγειος LC? LC + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, λιβάδια σε υγρές ή ελώδεις θέσεις, 5420, 9320 F5,F6.2,F7.3 γκαρίγκ, φρύγανα, ελαιώνες, ανοιχτά δάση. ΣΤ Serapias orientalis Α Μεσόγειος NE + Λιβάδια σε φτωχά εδάδη, λιβάδια σε υγρές θέσεις, γκαρίγκ, ελαιώνες, καλλιεργούμενες αναβαθμίδες. 5420, 9290 F5,F6.2,F7.3,G2.9,G3.91 ΣΤ Serapias parviflora + Μεσόγειος NE? LC + Λιβάδια σε παράκτιες θέσεις με υγρασία, γκαρίγκ, φρύγανα, ελαιώνες, ανοιχτά δάση. 5420, 9320 F5,F6.2,F7.3,G2.9 ΣΤ Serapias vomeracea + Μεσόγειος NE? LC + Λιβάδια σε φτωχά εδάφη, λιβάδια σε θέσεις με υγρασία, θέσεις, 5420, 9320 E1.3,F5,F6.2,F7.3,G2 γκαρίγκ, ελαιώνες, ανοιχτά δάση..9 ΣΤ Silene reinholdii Ελλάδα, ΝΔ Τουρκία LC nt Ξηρές θέσεις με ποώδη βλάστηση σε απότομες, βραχώδεις 5420 F5,F6.2,F7.3 41

46 Προτε ραιό τητα Taxon ΕΘ ΠΖ Εξάπλωση (ενδημισμός) Chlo ris Κατάσταση Διατήρησης ΚΒ ΚΒ MIP SG IU CN IU CN Πη γές Καθεστώς Προστασίας Οδ. Βέρ 92/ νη 43 ΠΔ 67/ 81 CI TES Ενδιαίτημα πλαγιές, ελαιώνες, ερείπια, άγονες θέσεις και χαλικώδεις παρυφές δρόμων. Ε Silene ungeri Δ Ελλάδα, Αλβανία NE? Λιβάδια σε ανοιχτούς θαμνώνες και ανοίγματα δασών, πετρώδεις ως βραχώδεις πλαγιές, χέρσα εδάφη, παρυφές δρόμων, σε ασβεστόλιθο. ΣΤ Spiranthes spiralis + Ευρώπη, Μεσόγειος DD? LC I + Θαμνώνες μέτριου ή μεγάλου ύψους, ανοιχτά πευκοδάση, βοσκόμενα λιβάδια. Κωδικός Παρ. Ι 92/ ?, 9320?, 9540? ΜΕΡΟΣ Α Κωδικός EUNIS F5?,F6.2?,F7.3?,G3.7 4?,I , 9540 F5.11,F5.12,G2.4,G3. 74 Α Stachys ionica / Ιόνιοι Νήσοι R R + Κρημνοί και βράχοι H3.26 ΣΤ Sternbergia lutea subsp. lutea Μεσόγειος έως Ιράν LC? + Πετρώδεις πλαγιές και ξηροί θαμνώνες, καλλιεργούμενες περιοχές F6.2,F7.3,H5.36 Β Symphytum creticum Ελλάδα LC nt Σχισμές βράχων, σκιερά φαράγγια, κάθετοι κρημνοί, σε σκληρό 8210 H3.26 ασβεστόλιθο και σχιστόλιθο. Β Teucrium halacsyanum / Δ Ελλάδα R R + Σχισμές κάθετων ασβστολιθικών βράχων, απότομες βραχώδεις παράκτιες πλαγιές προστατευμένες από την επίδραση του ψεκασμού με θαλασσινό νερό H3.26 Β Verbascum daenzeri Ελλάδα LC nt Ασβεστολιθικοί βράχοι και λιθώνες με χαμηλούς και μέτριου ύψους θάμνους, πλαγιές σε θέσεις με υγρασία, σε πηλώδη σχιστολιθικά εδάφη. H5.35,H5.36 Προτεραιότητα: Κατηγορία προτεραιότητας του είδους ως προς την υποχρέωση για παρακολούθηση από τον Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ ΕΘΠΖ: Παρουσία στο ΕΘΠΖ, + = το taxon απαντά εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ, / = το taxon απαντά στην περιοχή Μαραθία-Κερί εντός της περιοχής GR αλλά εκτός των ορίων του ΕΘΠΖ Chloris: Κατηγορία κινδύνου σε επίπεδο Ελλάδας σύμφωνα με την αξιολόγηση βάσης δεδομένων Chloris βάσει όλων των πηγών ΚΒ 1995: Κατηγορία κινδύνου σε επίπεδο Ελλάδας στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων της Ελλάδας (Phitos και συν. 1995) ΚΒ 2009: Κατηγορία κινδύνου σε επίπεδο Ελλάδας στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων της Ελλάδας (Φοίτος και συν. 2009) MIPSG: Κατηγορία κινδύνου σε επίπεδο Ελλάδας σύμφωνα με την αξιολόγηση του Meditarranean Island Plant Specialist Group, Top 50 Mediterranean Is;land Plants, Draft, 1998 IUCN 1997: Κατηγορία κινδύνου σε επίπεδο Ελλάδας σύμφωνα με την IUCN/WCMC 1997 (Greece. Conservation status listing of Plants. Compiled from the World Conservation Monitoring Centre Plants Database. Status report as of 24 February, 1997 IUCN 2011: Κατηγορία κινδύνου σε επίπεδο Ευρώπης σύμφωνα με Bilz M., Kell S.P., Maxted N., Lansdown R.V European Red List of Vascular Plants. Luxembourg: Publications Office of the European Eunion (prepared by IUCN) Πηγές: Κατηγορία κινδύνου σύμφωνα με άλλες βιβλιογραφικές πηγές ΠΔ 67/81: + = προστατεύεται από το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981 Οδ. 92/43: Παράρτημα της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ στο οποίο περιλαμβάνεται το είδος Βέρνη: + = προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης CITES: + = προστατεύεται από τη CITES Ενδιαίτημα: Ενδιαίτημα του είδους στη Ζάκυνθο, όταν είναι γνωστό ή ενδιαίτημα στο οποίο ενδέχεται να απαντά στη Ζάκυνθο 42

47 ΜΕΡΟΣ Α Βιβλιογραφία Συνολική βιβλιογραφία για τα Μέρη Α, Β και Γ της μελέτης Αναγνωστόπουλος Α., Αθανασίου Κ Καταγραφή των ενδημικών, σπανίων, και απειλουμένων φυτών της Ζακύνθου (Ιόνιοι Νήσοι). WWF Project MR 4108, Πάτρα, 40 σελ. Βέρροιος Γ Χαρτογράφηση και αναλυτική περιγραφή των οικοτόπων της περιοχής GR : Νήσοι Στροφάδες. Τελική αναφορά του έργου: ΕΠΠΕΡ Υποπρόγραμμα 3 Μέτρο Αναγνώριση κα περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές ενδιαφέροντος για τη διατήρησης της φύσης. Μελέτη 2, Επιστημονικός υπεύθυνος Γεωργιάδης Θ. ΥΠΕΧΩΔΕ, Γεωργιάδης Θ., Τζανουδάκης Δ., Πανίτσα Μ., Δημόπουλος Π., Χονδρόπουλος Β.Π., Φραγγεδάκη-Τσώλη Σ., Μήτσαινας Γ. & Γ. Τρυφωνόπουλος, Χαριτωνίδης Σ. Λαζαρίδου Θ, Λεγάκις Α Πρότυπο έντυπο καταγραφής δεδομένων της περιοχής GR : Κόλπος Λαγανά Ζακύνθου & νησίδες Μαραθονήσι & Πελούζο. Τελική αναφορά του έργου: Inventory, Identification, Evaluation and Mapping of the Habitat Types and Flora and Fauna Species in Greece (Directive 92/43/EEC), Ευρωπαϊκή Ένωση (DG XI, LIFE - Contract No. B4-3200/94/756), ΥΠΕΧΩΔΕ, Υπουργείο Γεωργίας, Συντονιστής: Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων, Γεωργίου Κ., Δεληπέτρου Π Χλωρίς: βάση δεδομένων των ενδημικών, υπενδημικών, σπάνιων, απειλούμενων και προστατευόμενων φυτών της ελληνικής χλωρίδας. Πανεπιστήμιο Αθηνών Δεληπέτρου Π Σχέδιο Παρακολούθησης για τον οικότοπο «Μεσογειακά Εποχιακά Λιμνία» στην Κύπρο. Παραδοτέο του προγράμματος LIFE04NAT/CY/ «Προστασία και διαχείριση περιοχών του Δικτύου NATURA 2000 στην Κύπρο». Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, 47 σελ. Καμάρη Γ., Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ., Καλλιμασιά Μ Βοτανική Έρευνα της Νήσου Ζακύνθου. Προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας. Εργαστήριο Βοτανικής Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, σελ χάρτες Καραβάς Ν Μελέτη αντιπροσωπευτικών παραλιακών αμμοθινικών οικοσυστημάτων της Ελλάδας. Διδακτορική Διατριβή, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, σελ. 218 Καρακίτσιος Β., Σταματάκης Μ., Ζαμπετάκη Α., Πομόνη Παπαϊωάννου Φ., Ντρίνια Χ., Κατή Μ., Τσουρού Θ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΣΚΗΣΗ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΣ, 8 11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2010 Εκδόσεις Τομέα Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Παρασκευόπουλος Α.Γ Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη με τίτλο: Μελέτης οργάνωσης των δραστηριοτήτων και πρόταση διαχείρισης για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος ευρύτερης περιοχής κόλπου Λαγανά Ζακύνθου (επιστημονική ομάδα μελέτης: Μιχαηλίδου Ε., Γεωργιάδης Θ., Δημόπουλος Π., Νικολακόπουλος Γ., Γεωργιάδης Θ., Μιμίδης Θ., Αρσενίου-Γεωργιάδου Μ.). Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Αθήνα. Πετράκος M Ανάλυση Δεδομένων Ακτής Σεκανίων Ζακύνθου WWF Ελλάς Πέτρου N., Πέτρου Μ., Γιαννακούλιας Μ Ορχιδέες της Ελλάδας. KOAN, Αθήνα Σπανού Σ Χαρτογράφηση και αναλυτική περιγραφή των οικοτόπων της περιοχής GR : Κόλπος Λαγανά Ζακύνθου & νησίδες Μαραθονήσι & Πελούζο. Τελική αναφορά του έργου: ΕΠΠΕΡ Υποπρόγραμμα 3 Μέτρο Αναγνώριση κα περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές ενδιαφέροντος για τη διατήρησης της φύσης. Μελέτη 2, Επιστημονικός υπεύθυνος Γεωργιάδης Θ. ΥΠΕΧΩΔΕ, Σφήκας Γ Κατάλογος φυτών της Ζακύνθου. Ανθοφόρος-Κέντρο Προστασίας της Ελληνικής Χλωρίδας, Αθήνα, 43

48 ΜΕΡΟΣ Α Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη Κόλπου Λαγανά Ζακύνθου (συντάκτες Χρυσομάλλης Χ., Σπυροπούλου Σ., Μαυροκόλλα Δ., Μπρούτα Α., Τρύφων Ε.). Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ., Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος. Αθήνα. Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ., Καμάρη Γ. (Επιμ. Εκδ.) Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλουμενων Φυτών της Ελλάδας. Τόμος Πρώτος και Τόμος Δεύτερος Antonopoulos Z The bee orchids of Greece. Mediterraneo Editions, Rethymno, Crete Bareka P., Kamari G., Phitos D Acis ionica (Amaryllidaceae), a new species from the Ionian area (W Greece, Albania). Willdenowia 36: Böhling N., Greuter W., Raus T Zeigerwerte der Gefäßpflanzen der Südägäis (Griechenland). Braun-Blanquetia - Review of Geobotanical Monographs 32: Boratyński A., Browicz K., Tolmic A., Zieliński J Woody flora of Zakinthos Island (Greece). Arbor. Kornickie 35: Boratyński A., Tomlik A., ZielIński J Hypericum aegypticum L. and Dianthus fruticosus L. on the island of Zakinthos (Greece). Arbor. Kornickie 34: Brigham C. A., Thomson D.M Approaches to Modeling Population Viability in Plants: An Overview. In: Brigham C. A. and Schwartz M. W., (Eds). Population Viability in Plants. Pp Ecological Studies 165, Springer, California. ISBN Brower J. E., Zar J. H., von Ende C.N Field and Laboratory Methods for General Ecology. C. Brown Publishers, Wm. USA Dubuque Delforge P Guide des Orchidées d'europe, d'afrique du Nord et du Proche-Orient. 3ème édition. Delachaux et Niestlé, Paris, France Delipetrou P Junicoast (Actions for the conservation of coastal dunes with Juniperus spp. in Crete and the South Aegean (Greece)) Action A.8: Target habitat protection and restoration specifications. Deliverable A. 8 Habitat protection and restoration specifications, Chania, Greece Dennis B., Munholland P.L., Scott J.M Estimation of growth and extinction parameters for endangered species. Ecol. Monogr. 61: Dennis B., Munholland P.L., Scott J.M Estimation of growth and extinction parameters for endangered species. Ecol. Monogr. 61: Devillers-Terschuren J., Devillers P Group of Experts for the setting up of the Emerald Network of Areas of Special Conservation Interest Application and development of the Palaearctic habitat classification in the course of the setting up of the Emerald Project Revision. T-PVS Emerald 13e.03. Strasbourg EUR Interpretation Manual of European Union Habitats. European Commission, DG Environment, Nature and biodiversity, July pp Gölz P., Reinhard R Die Orchideenflora der ionischen Inseln Kefallinia und Zakinthos: Neue Beobachtungen und Erkenntnisse. Jour. Eur. Orch. 27: Grillas P., Gauthier P., Yavercovski N., Perennou C. (eds.). 2004α. Mediterranean Temporary Pools. Volume 1 - Issues relating to conservation, functioning and management. Station biologique de la Tour du Valat, Arles France, 120 p, ISBN : Grillas P., Gauthier P., Yavercovski N., Perennou C. (eds.). 2004β. Mediterranean Temporary Pools. Volume 2 - Species information sheets. Station biologique de la Tour du Valat, Arles France, 130 p, ISBN : Gutermann W., Ehrendorfer F Asperula naufraga (Rubiaceae), a new species from Zakinthos (Ionian Islands, Greece), with notes on its ecology, karyology and relationships. (Materials towards a Flora Ionica, 1). Bot. Chron. 13:

49 ΜΕΡΟΣ Α Hájek M., Hekera P., Hájková P Spring fen vegetation and water chemistry in the Western Carpathian flysch zone. Folia Geob. 37: Hájková P., Wolf P., Hájek M Environmental factors and Carpathian spring fen vegetation: the importance of scale and temporal variation. Ann. Bot. Fennici 41: Halácsy E. De. 1901, 1902, Conspectus Florae Graecae 1, 2, 3. G. Engelmann, Lipsiae Halácsy E. De Supplementum Conspectus Florae Graecae. G. Engelmann, Lipsiae Halácsy E. De Supplementum Secundum Conspectus Florae Graecae. Magyar Bot. Lapok 11: Hantz J Distribution of Oxalis pes-caprae L. in the East Mediterranean region. Ann. Musei Goulandris 7: Hartley A., Mottram L., Schofield G Ecological habitat survey within the boundaries of the National Marine Park of Zakynthos Island, Greece. Report commisioned by the National Marine Park of Zakynthos. 112 p. + Appendices ICP Forests (Ed.) Manual on methods and criteria for harmonized sampling, assessment, monitoring and analysis of the effects of air pollution on forests. Part VIII. Assessment of Ground Vegetation (download via internet: IUCN Standards and Petitions Subcommittee IUCN Red List Categories and Criteria: Version 3.1. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN Species Survival Commission IUCN Standards and Petitions Subcommittee Guidelines for Using the IUCN Red List Categories and Criteria. Version 9.0. Prepared by the Standards and Petitions Subcommittee. Downloadable from IUCN-WCMC Greece. Conservation status listing of Plants. Compiled from the World Conservation Monitoring Centre Plants Database. Status report as of 24 February, 1997 Karavas N., Georghiou K., Arianoutsou M., Dimopoulos D Vegetation and sand characteristics influencing nesting activity of Caretta caretta on Sekania beach. Biological Conservation. 121: Kati V., Lebrun Ph., Devillers P., Papaioannou H Les Orchidées de la réserve de Dadia (Grèce), leurs habitats et leur conservation. Natural. Belges 81: Kazakis G., Ghosn D., Remoundou E., Vogiatzakis I., Delipetrou P. Actions for the conservation of coastal dunes with Juniperus spp. in Crete and the South Aegean (Greece) Action A.2: Determining the plant communities composition and structure Deliverable A.2.1 report on plant associations, community types, composition and structure of coastal dunes with Juniperus spp in Crete, Chania, Greece Kemmers R.H., van Delft S.P.J., Madaras M., Hoosbeek M., Vos J., van Breemen N Ecopedological explorations of three calcareous rich fens in the Slovak Republic. Alterrarapport 887. Alterra, Green World Research, Wageningen. 53 p. Kent M., Coker P Vegetation Description and Analysis. John Wiley & Sons. England Krebs C.J Ecological Methodology, 2nd Ed. Addison Wesley Longman, Menlo Park, California, USA. 620 p. Kreutz C.A.J Kompendium der Europäichen Orchideen. Kreutz Publishers, 240 p. LANA Beschlüsse der Arbeitsgemeinschaft Naturschutz der Landes-Umweltministerien (LANA) auf ihrer 81. Sitzung (September 2001 in Pinneberg) Lavrentiades G.J The ammophilous vegetation of the western Peloponnesos coasts. Vegetatio 22: Li M.H., Kräuchi N Using native and non-native plant diversity combination to estimate vegetation/environmental change across scales. Verhandlungen der Gesellschaft für Oekologie 33. Verlag Die Werkstatt, Göttingen. pp. 240-&. ISBN Lucas G., Synge H The IUCN Plant Red Book. Royal Botanic Gardens, Kew: IUCN 45

50 ΜΕΡΟΣ Α Margot H., Reuter F.-G. 1839a. Essai d une flore de l île de Zante.Mémoires de la Société de Physique et d Histoire Naturelle de Genève. Tome VIII, II me Partie pp pl. Margot H., Reuter F.-G. 1839b. Essai d une flore de l île de Zante. Seconde Partie du Catalogue. Mémoires de la Société de Physique et d Histoire Naturelle de Genève. Tome IX, I re Partie pp pl. I-VI Mayer A Comparative study of the coastal vegetation of Sardinia (Italy) and Crete (Greece) with respect to the effects of human influence. Libri Botanici. Vol. 15. IHW-Verlag, Munchen. 264 p. Morris W., Doak D., Groom M., Kareiva P., Fieberg J., Gerber L., Murphy P., Thomson D A practical handbook for population viability analysis. The Nature Conserva ncy. ISBN: Mucina L Conspectus of classes of European vegetation. Folia Geobot. Phytotax. 32 : Noss R.F Hierarchical Indicators for Monitoring Changes in Biodiversity. In: Principles of Conservation Biology. Meffe G.K. & Carroll C.R. (Eds). Sinauers Associates, INC, Sunderland, Massachusetts, pp Phitos D., Strid A., Snogerup S., Greuter W The Red Data Book of rare and threatened plants of Greece. Athens: World Wide Fund for Nature. Primack R.B Monitoring. In: Falk D.A., Millar C.I., Margaret O. (eds) Restoring diversity: strategies for reintroduction of endangered plants. Island Press, Washington, D.C. Rivas-Martínez S.,Díaz T.E., Fernández-González F., Izco J., Loidi J., Lousã M., Penas A Vascular plant communities of Spain and Portugal: Addenda to the syntaxonomical checklist of Itinera Geobotanica 15: Schröder H.K., Andersen H.E., Kiehl K Rejecting the mean: Estimating the response of fen plant species to environmental factors by non-linear quantile regression. Journal of Vegetation Science 16: Spanou S., Verroios G., Dimitrellos G., Tiniakou A., Georgiadis T Notes on flora and vegetation of the sand dunes of western Greece. Willdenowia 36 (Special Issue): Strid A, Tan K Flora Hellenica 2. Ruggell: Koeltz Scientific Books Strid A., Tan K Flora Hellenica 1. Königstein: Koeltz Scientific Books Sutherland W. J Ecological Census Techniques. Cambridge Universtiy Press, Cambridge Sýkora K.V., Babalonas D., Papastergiadou E.S Strandline and sand-dune vegetation of coasts of Greece and of some other Aegean countries. Phytocoenologia 33 (2 3): ter Braak C.J.F., Smilauer P CANOCO 4, CANOCO Reference Manual and User s Guide to Canoco for Windows. Centre for Biometry. Wageningen Wolda H Similarity indices, sample size and diversity. Oecologia 50: Yannitsaros A., Vallianatou I., Bazos I., Constantinidis Th Flora and vegetation of Strofades Islands (Ionian Sea, Greece). Hellenic Society for the Protection of Nature - WWF - EU Commission DG XI. B.2., Athens Zeitz J., Gensior A Changes in physical and chemical properties of fen soils induced by long term drainage, followed by recent rewetting. In: Stott D.E., Mohtar R.H., Steinhart G.C. (Eds). Sustaining the global farm. Selected papers from the 10th International Conservation Organization Meetimg, May 1999, Purdue University and the USDA-ARS National Soil Erosion Research Laboratory. pp Zieliński J Scorpiurus vermiculatus (Fabaceae) rediscovered in Greece. Willdenowia 20:

51 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΜΕΡΟΣ Β ΣΧΕΔΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ 47

52 ΜΕΡΟΣ Β ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Σκοπός των σχεδίων παρακολούθησης είναι η διαχρονική αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων στην περιοχή του ΕΘΠΖ έτσι ο ώστε ο Φορέας Διαχείρισης να είναι σε θέση να λάβει αποφάσεις για τη διαχείρισή τους και να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που απορρέουν από την εφαρμογή της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και ειδικά στις απαιτήσεις της εθνικής αναφοράς σύμφωνα με το Άρθρο 17 της παραπάνω Οδηγίας. Η κατάσταση διατήρησης των οικοτόπων μπορεί να αξιολογηθεί βάσει συγκεκριμένων παραμέτρων. Αντικειμενικός στόχος των σχεδίων παρακολούθησης είναι ο καθορισμός και η διαχρονική εκτίμηση αυτών των παραμέτρων για τους οικοτόπους του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ κατά πρώτον εντός των περιοχών NATURA 2000 που βρίσκονται στην περιοχή ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης (GR και GR ) και κατά δεύτερον εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ. Συνοπτικά, τα σχέδια παρακολούθησης των χερσαίων οικοτόπων περιλαμβάνουν καταγραφή δεδομένων της βλάστησης (υπάρχουσα κατάσταση και δειγματοληψίες), καταγραφή των μεταβολών των δεδομένων (δειγματοληψίες σε τακτά χρονικά διαστήματα) και εκτίμηση και ερμηνεία των μεταβολών (επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων). Τα κείμενα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναφορά για το Άρθρο 17 καθορίζουν βάσει των απαιτήσεων του Άρθρου 1(θ) της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ παραμέτρους για την εκτίμηση της Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης (ΙΚΑ). Οι παράμετροι αυτοί για τους οικοτόπους του Παρ. Ι της Οδηγίας είναι: κατανομή (distribution) και εύρος εξαπλωσης (range) δομές και λειτουργίες (συμπεριλαμβανομένων των τυπικών ειδών) έκταση (area) κύριες πιέσεις-απειλές (προοπτικές διατήρησης) Η μέθοδος παρακολούθησης που θα ακολουθήσει ο Φορέας Διαχείρισης του ΕΘΠΖ για τους χερσαίους οικοτόπους θα πρέπει να εναρμονιστεί με την επιστημονική και τεχνική προσέγγιση που θα διαμορφωθεί από τις μελέτες που προκηρύχθηκαν από το Υ.ΠΕ.ΚΑ. για την Εποπτεία και Αξιολόγηση της Κατάστασης Διατήρησης ειδών και τύπων οικοτόπων στην Ελλάδα. Ειδικότερα θα πρέπει να εναρμονιστεί με τη Μελέτη 1 «Οριζόντιος τεχνικός και επιστημονικός συντονισμός των μελετών Εποπτείας και Αξιολόγησης της Κατάστασης Διατήρησης Ειδών και Τύπων Οικοτόπων στην Ελλάδα και συνθετική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων» και τη Μελέτη 3 «Εποπτεία και Αξιολόγηση οικοτόπων». Οι μελέτες αυτές είναι προς το παρόν στο στάδιο της ανάθεσης ή στην αρχή της εκπόνησής τους. Τα σχέδια παρακολούθησης που παρουσιάζονται παρακάτω είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα και ακολουθούν τις γενικές κατευθύνσεις για την παρακολούθηση που καθορίζονται από τις απαιτήσεις της αναφοράς για το Άρθρο 17, αλλά ενδέχεται να απαιτείται να τροποποιηθούν ανάλογα με τα αποτελέσματα των παραπάνω μελετών. 48

53 Αριθμός Πολυγώνων ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΜΕΡΟΣ Β Ι. ΚΑΤΑΝΟΜΗ, ΕΥΡΟΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ Η μέθοδος εκτίμησης της έκτασης, της κατανομής και του εύρους εξάπλωσης των οικοτόπων είναι χαρτογράφησή τους. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΒΑΣΗΣ Ο υφιστάμενος χάρτης οικοτόπων (Χάρτης 2) με ημερομηνία παραγωγής το 2009 θα χρησιμοποιηθεί ως δεδομένο βάσης για την χαρτογράφηση. Η έκταση κάθε οικοτόπου αντιστοιχεί στο άθροισμα των εκτάσεων των πολυγώνων στα οποία έχει καταγραφεί (Πίνακας 4, Παράρτημα Ι). Σε περίπτωση μικτών πολυγώνων, η έκταση κάθε τύπου οικοτόπου στο πολύγωνο υπολογίστηκε ως 50 % της έκτασης ολόκληρου του πολυγώνου. Η κατάσταση διατήρησης ενός οικοτόπου ως προς τις λειτουργίες, τη δομή και τη χλωριδική σύνθεση επηρεάζεται από την έκταση και το σχήμα των πολυγώνων. Ο λόγος της έκτασης προς την περίμετρο των πολυγώνων κάθε οικοτόπου είναι ένας δείκτης του σχήματος και ειδικά της έκτασης των παρυφών του οικοτόπου (μικρότερες τιμές υποδεικνύουν καλύτερη κατάσταση διατήρησης). Για τον οικότοπο θαμνώνες με Juniperus phoenicea βάσει της χαρτογράφησης του 2009 υπολογίστηκαν από το αρχείο χαρτογράφησης των οικοτόπων (habitat_final_fek.shp) τα μεγέθη των παραμέτρων που σχετίζονται με την έκταση και το σχήμα των πολυγώνων σε επίπεδο ΕΘΠΖ (Πίνακας 7, Εικόνα 7). Πίνακας 7. Έκταση και παράμετροι έκτασης για τον οικότοπο Συνολική έκταση (ha) 199,237 Έκταση με αντιπροσωπευτικότητα Α (ha) 67,897 Έκταση με αντιπροσωπευτικότητα ΑΒ (ha) 28,794 Έκταση με αντιπροσωπευτικότητα Β (ha) 71,215 Έκταση με αντιπροσωπευτικότητα BC (ha) 36,504 Έκταση με αντιπροσωπευτικότητα C (ha) 0,057 Αριθμός πολυγώνων 47 Λόγος συνολική έκταση/συνολική περίμετρο 25, Μικτά και αμιγή πολύγωνα Αμιγή πολύγωνα Λόγος Έκτασης/Περίμετρο Πολυγώνων Εικόνα 7. Κατανομή συχνότητας των παραμέτρων του σχήματος των πολυγώνων για τον οικότοπο

54 ΜΕΡΟΣ Β Για την εκτίμηση της κατανομής και της εξάπλωσης χρησιμοποιείται το πλέγμα αναφοράς ETRS LAEA 89 σύμφωνα με τις προδιαγραφές για την αναφορά για το Άρθρο 17. Το προτεινόμενο πλέγμα είναι το πλέγμα 1x1 km (επισυναπτόμενο αρχείο gr_1km_zakynthos.shp), λόγω της μικρής έκτασης των πολυγώνων πολλών οικοτόπων, αλλά μπορεί να επιλεγεί πλέγμα έως και 10x10 km. Η κατανομή κάθε οικοτόπου υπολογίζεται ως το άθροισμα των κελιών του πλέγματος στα οποία απαντά. Το εύρος εξάπλωσης περιλαμβάνει εξ ορισμού τα εξωτερικά όρια της εξάπλωσης κάθε οικοτόπου και υπολογίζεται ενώνοντας τα κελιά της κατανομής. Κενά κελιά (gaps) στον χάρτη του εύρους εξάπλωσης αφήνονται όταν οι περιοχές των κελιών αντιπροσωπεύουν θέσεις οι οποίες είναι ακατάλληλες για έναν οικότοπο εξ αιτίας των φυσικών τους χαρακτηριστικών (π.χ., θαλάσσιες εκτάσεις για χερσαίους οικοτόπους, περιοχές χωρίς υδάτινα σώματα για υγροτοπικούς οικοτόπους, ορεινές περιοχές για παράκτιους οικοτόπους). Η αναγωγή της κατάστασης διατήρησης του οικοτόπου ανά κελί βάσει της αξιολόγησης των πολυγώνων και στο επίπεδο της περιοχής GR ή της περιοχής του ΕΘΠΖ βάσει της αξιολόγησης των κελιών θα γίνει βάσει των αποτελεσμάτων της Μελέτης 1 (βλ. Εισαγωγή). Για τον οικότοπο θαμνώνες με Juniperus phoenicea από το αρχείο χαρτογράφησης των οικοτόπων (habitat_final_fek.shp) και από την επικάλυψή του με το αρχείο του πλέγματος αναφοράς ETRS LAEA 89 (gr_1km_zakynthos.shp) κατασκευάστηκε ο χάρτης κατανομής και εύρους εξάπλωσης (Εικόνα 8) και υπολογίστηκαν τα μεγέθη των σχετικών παραμέτρων (Πίνακας 8) σε επίπεδο ΕΘΠΖ. Εικόνα 8. Έκταση, κατανομή και εύρος εξάπλωσης του οικοτόπου

55 ΜΕΡΟΣ Β Πίνακας 8. Κατανομή και εύρος εξάπλωσης του οικοτόπου 5210 και αξιολόγηση ανά κελί κατανομής. Κατανομή (αριθμός κελιών 1x1 km) 22 km 2 Εύρος εξάπλωσης (αριθμός κελιών 1x1 km) 42 km 2 Αντιπροσωπευτικότητα ανά κελί κατανομής: Κωδικός κελιού Αρ. πολυγώνων Κωδικός κελιού Αρ. πολυγώνων A AB B BC C A AB B BC C 1kmE5281N kmE5289N kmE5282N kmE5289N kmE5282N kmE5289N kmE5283N kmE5289N kmE5286N kmE5289N kmE5287N kmE5290N kmE5287N kmE5291N kmE5288N kmE5291N kmE5288N kmE5292N kmE5288N kmE5292N kmE5288N kmE5293N ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Αντικείμενο της χαρτογράφησης αποτελούν: α) όλοι οι φυσικοί, ημι-φυσικοί και τεχνητοί οικότοποι εντός των ορίων των περιοχών NATURA 2000 GR και GR και εντός των Περιοχών Προστασίας της Φύσης του ΕΘΠΖ β) οι οικότοποι του Παρ. I Οδηγία 92/43/ΕΟΚ εντός των Προστατευόμενων Φυσικών Τοπίων του ΕΘΠΖ και γ) προαιρετικά οι οικότοποι του Παρ. I Οδηγία 92/43/ΕΟΚ εντός της Περιφερειακής και της Οικιστικής Ζώνης του ΕΘΠΖ. Κατάλογος των οικοτόπων, με εξαίρεση εκείνους των νήσων Στροφάδων, παρουσιάζεται στον Πίνακα 4. Οι χάρτες θα κατασκευαστούν σε Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) στο σύστημα UTM ΕΓΣΑ 87 με υπόβαθρο γεωαναφερμένη δορυφορική φωτογραφία υψηλής ανάλυσης (π.χ., WorldView) με ημερομηνία λήψης σύγχρονη με το έτος της εργασίας πεδίου για την χαρτογράφηση. Η χαρτογράφηση θα γίνει σε κλίμακα 1:1000 ή μεγαλύτερη για τα υγροτοπικά οικοσυστήματα και τα οικοσυστήματα αμμωδών και βραχωδών ακτών και σε κλίμακα 1:5000 ή μεγαλύτερη για τα οικοσυστήματα θαμνώνων, λιβαδιών, δασών και εσωτερικών βραχωδών πρανών. Η χαρτογράφηση τεχνητών οικοσυστημάτων (οικισμοί, καλλιέργειες, υποδομές) προτείνεται να γίνει σε κλίμακα 1:5000 ή 1:7000. Τα πεδία του πίνακα του ψηφιακού αρχείου της χαρτογράφησης (βάση δεδομένων GIS) παρουσιάζονται στο Παράρτημα III.α. Όλοι οι οικότοποι (και οι μη φυσικοί) θα αντιστοιχιστούν σε κωδικούς EUNIS και σε κωδικούς του Παρ. I Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (όπου εφαρμόζονται). Οι οικότοποι του Παρ. ΙΙ επιπλέον θα αξιολογούνται (δομή, σύνθεση, επιδράσεις) σε κάθε πολύγωνο. 51

56 ΜΕΡΟΣ Β Εργασία πεδίου Η ομάδα εργασίας πεδίου θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον 2 άτομα το ένα εκ των οποίων πρέπει είναι έμπειρο στην αναγνώριση και αξιολόγηση οικοτόπων. Προτείνεται η διοργάνωση 1-2 εκπαιδευτικών σεμιναρίων για το προσωπικό του Φορέα Διαχείρισης που θα αναλάβει τη χαρτογράφηση. Ο εξοπλισμός για την εργασία πεδίου είναι: Τυπωμένη δορυφορική φωτογραφία της περιοχής που διερευνάται σε κλίμακα ανάλογη με την κλίμακα της χαρτογράφησης με σημειωμένα τα όρια των πολυγώνων του υφιστάμενου χάρτη. Είναι χρήσιμο να υπάρχει και δορυφορική φωτογραφία της περιοχής σε μικρότερη κλίμακα για λόγους προσανατολισμού. Συσκευή GPS Έντυπα πεδίου (Παράρτημα III). Φωτογραφικός εξοπλισμός, κυάλια, εξοπλισμός για συλλογή δειγμάτων φυτών Κατά την εργασία πεδίου θα γίνει επί τόπου επιβεβαίωση ή διόρθωση των ορίων των πολυγώνων χαρτογράφησης του υφιστάμενου χάρτη οικοτόπων. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα πολύγωνα στα οποία η αντιστοίχιση σε τύπο οικοτόπου απαιτεί επιβεβαίωση (πεδίο confirm του υφιστάμενου χάρτη). Η αναγνώριση ή η επιβεβαίωση και η αξιολόγηση του τύπου οικοτόπου σε κάθε πολύγωνο ή σε κάθε ομάδα γειτονικών πολυγώνων θα βασίζεται σε δειγματοληψία ή σε σημειώσεις πεδίου. Απαιτείται τουλάχιστον η καταγραφή των χαρακτηριστικών (τυπικών) ειδών του οικοτόπου ανά πολύγωνο ή ομάδα πολυγώνων. Οι δειγματοληψίες μπορεί να είναι τριών τύπων: Τύπος δειγματοληψίας Χ1: καταγραφή μόνο των χαρακτηριστικών ειδών του οικοτόπου στο πολύγωνο Τύπος δειγματοληψίας Χ2: καταγραφή όλων ή των περιοσσότερων ειδών του οικοτόπου, σε τύπους βλάστησης με λίγα είδη ή όταν κριθεί χρήσιμο για την αναγνώριση και την αξιολόγηση του οικοτόπου Τύπος δειγματοληψίας ΦΔ: διενέργεια φυτοκοινωνιολογικής δειγματοληψίας, όταν κριθεί απαραίτητο για την αναγνώριση και την αξιολόγηση του οικοτόπου, ειδικά σε πολύγωνα με αμφίβολη παρουσία κάποιων τύπων οικοτόπων ή σε ξηρά ή υγρά λιβάδια. Έντυπο πεδίου για τις δειγματοληψίες της χαρτογράφησης και οδηγίες για τη συμπλήρωσή του δίνονται στο Παράρτημα ΙΙΙ.β και οδηγίες για την αξιολόγηση των οικοτόπων δίνονται στο Παράρτημα III.δ. Στο Παράρτημα III.γ δίνεται έντυπο για τις σημειώσεις πεδίου, αλλά αυτές μπορεί εναλλακτικά να καταγράφονται σε ψηφιακή συσκευή εγγραφής φωνής. Οι θέσεις των δειγματοληψιών και των σημειώσεων πεδίου θα καταγράφονται σε GPS. Οι συντεταγμένες των θέσεων που καταγράφονται στο GPS προτείνεται να εκφορτώνονται από το GPS κατευθείαν σε μονάδα Η/Υ προκειμένου να αποφεύγονται τα σφάλματα. 52

57 ΜΕΡΟΣ Β Συχνότητα Ενημέρωση του χάρτη οικοτόπων των περιοχών NATURA 2000 GR και GR : κάθε 6 έτη. Εποχή Ενημέρωση του χάρτη οικοτόπων της περιοχής του ΕΘΠΖ: κάθε έτη. Αργά το καλοκαίρι (Ιούλιος Αύγουστος) για τα υγροτοπικά οικοσυστήματα, τα οικοσυστήματα των βραχωδών και αμμωδών ακτών και τα οικοσυστήματα των εσωτερικών βραχωδών πρανών. Επισκέψεις την άνοιξη (Απρίλιος Μάιος) είναι απαραίτητες για την αναγνώριση των χαρακτηριστικών ειδών των αμμοθινικών οικοτόπων 2230 και Επίσης μπορεί να είναι απαραίτητες επισκέψεις νωρίς το φθινόπωρο, πριν την έναρξη της περιόδου των βροχών (Σεπτέμβριος Οκτώβριος), για την αναγνώριση ορισμένων υγροτοπικών ειδών και για την προσέγγιση σε απρόσιτες θέσεις των υγροτόπων. Άνοιξη (Απρίλιος) για τα οικοσυστήματα θαμνώνων, δασών και λιβαδιών. Επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων Τα δεδομένα της χαρτογράφησης χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των ψηφιακών χαρτών και τον υπολογισμό παραμέτρων των οποίων τα μεγέθη συγκρίνονται διαχρονικά. 1. Χάρτης οικοτόπων με έκταση και περίμετρο κάθε οικοτόπου ανά πολύγωνο. Εκτιμάται το μέγεθος των παραμέτρων: συνολική έκταση (ha) κάθε οικοτόπου (άθροισμα έκτασης των πολυγώνων κάθε οικοτόπου) έκταση (ha) κάθε οικοτόπου ανά κλάση αντιπροσωπευτικότητας (A, B, C, D) (βλ. Πίνακα 5) και κατάστασης διατήρησης (A, B, C) αριθμός πολυγώνων ανά οικότοπο λόγος συνολικής έκτασης κάθε οικοτόπου προς τη συνολική περίμετρο των πολυγώνων κατανομή συχνότητας του λόγου έκτασης προς την περίμετρο κάθε πολυγώνου κάθε οικοτόπου (στα μικτά πολύγωνα υπολογίζεται ολόκληρη η έκταση του πολυγώνου) 2. Xάρτης κατανομής ανά οικότοπο σε πλέγμα αναφοράς ETRS LAEA 1x1 km. Εκτιμάται το μέγεθος των παραμέτρων: άθροισμα των κελιών του πλέγματος με παρουσία του οικοτόπου άθροισμα των κελιών του πλέγματος με παρουσία του οικοτόπου ανά κλάση αντιπροσωπευτικότητας (A, B, C, D) και κατάστασης διατήρησης (A, B, C) 3. Xάρτης εύρους εξάπλωσης ανά οικότοπο σε πλέγμα αναφοράς ETRS LAEA 1x1 km. Εκτιμάται το μέγεθος της παραμέτρου: άθροισμα των κελιών του πλέγματος με παρουσία του οικοτόπου 53

58 ΜΕΡΟΣ Β ΙΙ. ΔΟΜΕΣ, ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΙΙ1. ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τα δεδομένα της παρακολούθησης των δομών και λειτουργιών και των απειλών των οικοτόπων θα αποτελούνται από δειγματοληψίες βλάστησης σε μόνιμες διατομές και δειγματοεπιφάνειες (Πίνακας 9). Γενικός κανόνας κατά την εργασία πεδίου είναι να λαμβάνεται μέριμνα έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται το ποδοπάτημα και γενικότερα η υποβάθμιση της βλάστησης και των φυτών στις θέσεις των δειγματοληψιών. Είναι επιθυμητό να συμμετέχει μικρός αριθμός ατόμων στις δειγματοληψίες και πρέπει να αποφεύγεται η άσκοπη μετακίνηση κατά μήκος των διατομών και στις παρυφές των δειγματοληψιών. Επίσης, η συλλογή δειγμάτων για την αναγνώριση ειδών θα πρέπει να διατηρείται στο ελάχιστο απαραίτητο και να γίνεται προσπάθεια για συλλογή δειγμάτων εκτός του χώρου των δειγματοεπιφανειών. Τοποθέτηση διατομών και δειγματοεπιφανειών Οι προτεινόμενες θέσεις των διατομών και των δειγματοεπιφανειών επισυνάπτονται σε αρχεία GIS. Οι θέσεις αυτές θα εντοπιστούν στο πεδίο με τη βοήθεια GPS και χάρτη με υπόβαθρο τη δορυφορική φωτογραφία. Οι διατομές εγκαθίστανται με την τοποθέτηση μόνιμων ξύλινων πασσάλων (οριοθέτες) στην αρχή και στο τέλος της διατομής και επίσης ανά 50 m κατά μήκος της διατομής και στα σημεία καμπής της διατομής. Οι δειγματοεπιφάνειες στις μεγάλου μήκους διατομές των θαμνώνων και των δασών εγκαθίστανται με την τοποθέτηση μόνιμων ξύλινων πασσάλων (οριοθέτες) στις 4 γωνίες του τετραγώνου. Τα σημεία τοποθέτησης των πασσάλων καταγράφονται σε GPS. Κατά την εργασία στο πεδίο, οι διατομές και δειγματοεπιφάνειες στις μεγάλου μήκους διατομές των θαμνώνων και των δασών σημειώνονται στο έδαφος με μετροταινία ή απλό σχοινί που στερεώνεται στους οριοθέτες. Κατά μήκος των διατομών τοποθετούνται διαδοχικά σε αποστάσεις 1 50 m μεταξύ τους τετράγωνες δειγματοεπιφάνειες 1x1 ή 5x5 ή 10x10 m των οποίων η μία πλευρά εφάπτεται στη διατομή (Εικόνα 9). Εικόνα 9. Σχεδιάγραμμα διατομής και δειγματοεπιφανειών 5x5 m σε απόσταση 5 m. 54

59 ΜΕΡΟΣ Β Πίνακας 9. Κατάλογος διατομών παρακολούθησης Οικοσύ Δια Μήκος Μέγεθος ΑπόσΟικότοποι Περιοχή Σημείωση στημα τομή Διατο μής (m) Δειγματοε ταση πιφάνειας Αμμo S x , 2110, 2120, 2210, 2250, Λαγανάς Διατομή Δ θινικό 2260, G3.FxG2.81, G5.62xG5.5 S x , 2110, 2120, 2210, 2260, 2270, G5.62xG5.5 Λαγανάς Δειγματοληψίες 2002 Σημεία ID 25, 26, 27, 29 S x , 2190, 2210, 2260, Λαγανάς G5.62xG5.5 S x , 2190, 2210, 2250, 2260, E1.C1 Λαγανάς Δειγματοληψίες 2002 Σημεία Route 14-ID 16, 17, 19, 30 S5 40 5x , 2110, 2260, 5420 Σεκάνια Διατομές Δ , 2009 S6 60 5x , 2110, 2260, 5420 Σεκάνια Δειγματοληψίες 2002 Σημεία 18-ID 18 S7 40 5x , 9320 Γέρακας S x , 2110, 2210, 2260 Μαραθωνήσι ΥγροτοW1 50 1x , D5.1xD5.2, D5.1/D6.21 πικό W x , D5.1/D6.21, D5.1xD5.2, Δειγματοληψία W3 60 1x , D5.1/D6.21 Δειγματοληψία W x , D5.1 W5 70 1x , D5.1 Θαμνώ νες και Δάση T x , 9340 Μαραθωνήσι T x , 6510/9560 Πελούζο T x10, 20x , 5420 (F6.2), 9290 (G3.91xG3.73), 9320 Γέρακας (F5.11/F5.12), 9540 (G4.E) T x10, (F5.5+F7.3), 6220?, Σκοπός 20x T x , , 9540 Μαραθία Διάφορες αποστάσεις μεταξύ δειγματοεπιφανειών Διάφορες αποστάσεις μεταξύ δειγματοεπιφανειών Γενικά, το πλάτος των δειγματοεπιφανειών και οι αποστάσεις μεταξύ τους δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερες από το πλάτος κάθε ζώνης βλάστησης που παρατηρείται στο οικοσύστημα. Στις οδηγίες παρακολούθησης ανά οικοσύστημα προτείνονται συγκεκριμένες διαστάσεις και αποστάσεις δειγματοεπιφανειών. Με εξαίρεση τα αμμοθινικά οικοσυστήματα στα οποία έχουν ήδη εφαρμοστεί διατομές, τα μεγέθη αυτά ενδέχεται να απαιτείται να τροποποιηθούν κατά την εγκατάσταση των διατομών στο πεδίο. Οι δειγματοεπιφάνειες κατά μήκος των διατομών σημειώνονται διαδοχικά με την τοποθέτηση μετροταινίας κατάλληλου μήκους στο έδαφος ή με την τοποθέτηση ξύλινων πλαισίων (μικρές δειγματοεπιφάνειες 1x1 m). Καταγραφή δεδομένων στις δειγματοεπιφάνειες Σε όλες τις δειγματοεπιφάνειες, ανεξάρτητα από τον τύπο οικοτόπου, καταγράφονται στα έντυπα πεδίου (Παράρτημα IV) τα δεδομένα που παρουσιάζονται παρακάτω. 1. Οπτική εκτίμηση της κάλυψης των ορόφων βλάστησης, σε διαστήματα του 5 % Όροφος βρύων (βρυόφυτα, λειχήνες) Όροφος ποών (μη ξυλώδη είδη) Όροφος χαμηλών ποών (μη ξυλώδη είδη ύψους < 1 m) Όροφος υψηλών ποών (μη ξυλώδη είδη ύψους > 1 m) Όροφος χαμηλών θάμνων (ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των 55

60 ΜΕΡΟΣ Β αναρριχητικών, ύψους < 0,5 m) Όροφος ψηλών θάμνων (ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 5 m) Όροφος δένδρων (ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους > 5 m) 2. Οπτική εκτίμηση της συνολικής κάλυψης της βλάστησης (φυτοκάλυψη) στη δειγματοεπιφάνεια, σε διαστήματα 5 % 3. Οπτική εκτίμηση της συνολικής κάλυψης των θάμνων και των δένδρων στη δειγματοεπιφάνεια, σε διαστήματα 5 %. 4. Οπτική εκτίμηση της κάλυψης νεκρών όρθιων ή πεσμένων κορμών, σε διαστήματα 5 % 5. Οπτική εκτίμηση της κάλυψης γυμνών βράχων, σε διαστήματα 5 % 6. Καταγραφή του μέγιστου ύψους κάθε ορόφου βλάστησης (οπτική εκτίμηση ή μέτρηση με μέτρο ή με κλισίμετρο) 7. Καταγραφή της πληθοκάλυψης όλων των ειδών της δειγματοληπτικής επιφάνειας ανά όροφο με τη μέθοδο της 9βαθμης κλίμακας Braun-Blanquet. Καταγράφονται όλα τα είδη που έστω και τμήμα τους είναι μέσα στη δειγματοεπιφάνεια. Καταγράφονται ιδιαίτερα τα νεαρά άτομα των δένδρων και των θάμνων. Απαιτούνται τουλάχιστον 2 άτομα για τη δειγματοληψία, τουλάχιστον το ένα έμπειρο και εξειδικευμένο. Η αναγνώριση των ειδών βρύων και λειχήνων δεν είναι απαραίτητη, αλλά καταγράφεται η πληθοκάλυψη. 8. Καταγραφή αβιοτικών παραμέτρων με τη βοήθεια οργάνων: υψόμετρο, έκθεση, κλίση. 9. Καταγραφή γεωλογικού υποστρώματος και βάθους εδάφους (ορίζοντας Α 0 ). 10. Καταγραφή ιστορικού φωτιάς. 11. Καταγραφή παρουσών και ιστορικών χρήσεων γης: βόσκηση, καλλιέργεια, ξύλευση. Υποκειμενική εκτίμηση της έντασης των χρήσεων σε κλίμακα 1 3 (χαμηλή - μέτρια - έντονη). 12. Καταγραφή διαταραχών όπως το ποδοπάτημα ή το πάτημα από τροχοφόρα, η εναπόθεση απορριμάτων, η εναπόθεση αδρανών υλικών. Υποκειμενική εκτίμηση της έντασης των διαταραχών σε κλίμακα 1 3 (χαμηλή - μέτρια - έντονη). 13. Καταγραφή τυχόν άλλων απειλών. Εξοπλισμός για την εργασία πεδίου Συσκευή GPS Έντυπα πεδίου (Παράρτημα ΙV) Μετροταινίες 50 m, 20 m, 2 m και 1 m Τοπογραφικά όργανα: κλισίμετρο, υψομετρικό βαρόμετρο, πυξίδα. Τα δύο τελευταία μπορούν στις περισσότερες περιπτώσεις να αντικατασταθούν με το GPS (εξαιρούνται οι θέσεις στη βάση ψηλών γκρεμών και φαραγγιών και γενικά οι θέσεις ανεπαρκούς λήψης του GPS). Φωτογραφικός εξοπλισμός, εξοπλισμός για συλλογή δειγμάτων φυτών. 56

61 ΜΕΡΟΣ Β ΙΙ.2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η ανάλυση των δεδομένων των δειγματοληψιών περιλαμβάνει την εξαγωγή δεικτών κατάλληλων για την αξιολόγηση των οικοτόπων και τη σύγκριση των δεδομένων μεταξύ των διαφορετικών θέσεων των οικοτόπων και μεταξύ των διαφορετικών ετών παρακολούθησης. Παρακάτω παρουσιάζονται οι προτεινόμενες μέθοδοι και δείκτες για την επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων. Η διαχρονική μεταβολή των δεικτών μπορεί να υποδείξει τις μεταβολές και την κατεύθυνση των μεταβολών της ποιότητας της χλωριδικής σύνθεσης, της δομής και των λειτουργιών των οικοτόπων. Οι μέθοδοι μπορεί να εφαρμοστούν στα δεδομένα όλων των οικοτόπων, αλλά ενδέχεται ορισμένες μόνο να είναι κατάλληλες για κάθε συγκεκριμένο οικότοπο. Ως γενική αρχή, προτείνεται η χρήση του συνδυασμού διάφορων παραμέτρων για την αξιολόγηση γιατί η χρήση ενός ή δύο μόνον δεικτών ενδέχεται να είναι παραπλανητική (για αμμοθινικά οικοσυστήματα βλ. Δεληπέτρου 2010). Η συλλογή των δεδομένων της παρακολούθησης απαιτεί εκπαίδευση του προσωπικού του Φορέα Διαχείρισης σε απλές μεθόδους δειγματοληψιών. Η διενέργεια της επεξεργασίας και ανάλυσης των δεδομένων και η εξαγωγή συμπερασμάτων απαιτεί τη συμβολή εξειδικευμένων επιστημόνων. 1. Βάση δεδομένων. Θα γίνει εισαγωγή των δειγματοληψιών σε βάση δεδομένων TURBOVEG ( Hennekens S.) ειδικά σχεδιασμένη για την παρακολούθηση οικότοπων. Η δομή της βάσης δεδομένων εξαρτάται από την εναρμόνιση με τα αποτελέσματα των Μελετών 1 και 3 (βλ. Εισαγωγή). Προκαταρκτική βάση δεδομένων με τα απολέσματα των διατομών σε αμμοθινικά συστήματα επισυνάπτεται στο αρχείο NMPZmon. 2. Ανάλυση ιεραρχικής ταξινόμησης. Θα γίνει ανάλυση των δειγματοεπιφανειών ανά οικοσύστημα ή ανά τύπο οικοτόπου με ιεραρχική ταξινόμηση με σταθμισμένη ανάλυση διπλοθετικής ταξινόμησης (weighted TWINSPAN) με το λογισμικό πακέτο JUICE (Ver. 6.5, Lubomír Tichý, ) ή με το πακέτο PC-ORD. Στόχος της ανάλυσης αυτής είναι ο χαρακτηρισμός των χαρακτηριστικών και σταθερών ειδών ανά τύπο οικοτόπου. Τα χαρακτηριστικά είδη κάθε οικοτόπου παρουσιάζονται συνοπτικά στο Μέρος Α και πιο αναλυτικά στις βιβλιογραφικές πηγές (Σπανού 2001, Hartley και συν. 2002). Ωστόσο, η ανάλυση αυτή θα διευκρινήσει τα ζητήματα αντιστοίχισης οικοτόπων και θα θέσει τη βάση για την παρακολούθηση των συγκεκριμένων θέσεων. Επίσης θα καθορίσει τις ζώνες βλάστησης και τις μεταβάσεις από τον ένα οικότοπο στον άλλο στις διατομές της παρακολούθησης (για τα αμμοθινικά οικοσυστήματα, βλ. Kazakis και συν. 2010). 3. Ανάλυση με μοντέλα. Ανάλυση της ευρύτερης οικολογικής διαβάθμισης και των διαφορών μεταξύ των δειγματοεπιφανειών διαφορετικών θέσεων και διαφορετικών ετών παρακολούθησης λαμβάνοντας υπόψη τους περιβαλλοντικούς παράγοντες με μοντέλα διάταξης (ordination) και παλινδρόμησης (regression) με το λογισμικό πακέτο PC_ORD ή με το λογισμικό πακέτο CANOCO (Canoco 4.5 ter Braak & Smilauer, Biometrics, Wageningen, CanoDraw 4.0 ter Braak & Smilauer, Biometrics, Wageningen). Στόχοι της ανάλυσης είναι: η διερεύνηση των διαφορών μεταξύ των διαφορετικών θέσεων των οικοτόπων η διερεύνηση των διαφορών μεταξύ των διαφορετικών ετών παρακολούθησης ο εντοπισμός των περιβαλλοντικών παραγόντων 57

62 ΜΕΡΟΣ Β (συμπεριλαμβανομένων των απειλών) που επηρεάζουν τους οικοτόπους θετικά ή αρνητικά ο εντοπισμός πιθανών ειδών ενδεικτών που συνδέονται με θετικές ή αρνητικές τιμές των περιβαλλοντικών παραγόντων. Το πρώτο βήμα της ανάλυσης είναι η κατασκευή μοντέλων που να μπορούν να εξηγήσουν τις διαφορές στη χλωριδική σύνθεση μεταξύ των δειγματοεπιφανειών και που μπορούν να υποδείξουν αν αυτές είναι τυχαίες ή αν σχετίζονται με συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς παράγοντες ή με τα διαφορετικά έτη παρακολούθησης. Επιλέγονται μόνο μοντέλα σημαντικά στο επίπεδο 0,05 %. Με τη μέθοδο αυτή είναι θα είναι δυνατή η διαχρονική σύγκριση των αποτελεσμάτων της παρακολούθησης. Το δεύτερο βήμα της ανάλυσης είναι η διερεύνηση της ανταπόκρισης των ειδών στους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Για το σκοπό αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι μέθοδοι General Linear Model (GLM) και Generalized Additive Model (GAM). Τα είδη με σημαντική (στο επίπεδο 0,05 %) θετική ή αρνητική ανταπόκριση σε κάποια περιβαλλοντική παράμετρο ή απειλή επιλέγονται ως είδη-ενδείκτες και χρησιμοποιούνται στην αξιολόγηση της ποιότητας των οικοτόπων (βλ. δείκτες χλωριδικής σύνθεσης παρακάτω). 4. Δείκτες Βιοποικιλότητας. Η ποικιλότητα των ειδών συνίσταται σε δύο παραμέτρους της αφθονίας των ειδών: τον αριθμό των ειδών σε ένα δείγμα και την ομοιομορφία. Προτείνουμε τη χρήση των ακόλουθων δεικτών που διαφέρουν στο βαθμό που επηρεάζονται από τις δύο παραπάνω παραμέτρους και ο συνδυασμός δίνει σφαιρική αντίληψη της βιοποικιλότητας: Δείκτης Shannon-Wiener H' = Pi * ln Pi, όπου Pi είναι η σχετική αφθονία κάθε είδους (π.χ. φυτοκάλυψη του είδους ως προς τη συνολική φυτοκάλυψη των ειδών στη δειγματοεπιφάνεια) στη δειγματοεπιφάνεια. Ο δείκτης αυτός χρησιμοποιήθηκε στις διατομές των αμμοθινικών συστημάτων προσαρμοσμένος για τη γραμμική διατομή (βλ. μεθοδολογία Μέρος Α ). Δείκτης ομοιομορφίας Rs = H / lnn όπου N είναι ο συνολικός αριθμός ειδών στη δειγματοεπιφάνεια. Ο δείκτης αποτελεί παράμετρο του συναγωνισμού των ειδών (Krebbs 1999, Mai-He & Kräuchi 2004). Δείκτες Hill Ν0 αριθμός ειδών ανά δειγματοεπιφάνεια Ν1 εκθετική τιμή του δείκτη Shannon-Wiener H' Ν2 αντίστροφη τιμή του δείκτη Simpson D = 1 Pi 2 Οι δείκτες υπολογίζονται από το λογισμικό CanoDraw. Ο Ν1 είναι πιο ευαίσθητος στον αριθμό των ειδών στη δειγματοεπιφάνεια ενώ ο Ν2 είναι πιο ευαίσθητος στην ομοιομορφία της κατανομής των ατόμων διαφορετικών ειδών. 5. Δείκτες χλωριδικής σύνθεσης και δομής. Για κάθε είδος χλωρίδας που συμμετέχει στις δειγματοληψίες προτείνεται να καταγραφούν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: χωρολογία ελληνικά ενδημικά, τοπικά ενδημικά της Ζακύνθου, τοπικά ενδημικά του Ιονίου, ιθαγενή, επιγενή κατάσταση διατήρησης κατηγορίες κινδύνου της IUCN, για όσα είδη υπάρχουν 58

63 ΜΕΡΟΣ Β τιμές δεικτών Ellenberg για φως (L), υγρασία (F), θρεπτικά (N), άλατα (S) και ph (R) (μπορεί να χρησιμοποιηθούν οι τιμές των δεικτών για τα είδη του Αιγαίου από τους Böhling συν ή να γίνει ειδική μελέτη για την τροποποίησή τους για τα είδη του Ιονίου) οικολογική ομάδα π.χ. αμμόφιλα, αλόφιλα, υγροτοπικά, χασμόφυτα ή/και μονάδα βλάστησης ή οικότοπος για τα οποία το είδος είναι χαρακτηριστικό αξία ως ενδείκτης τα είδη που αναγνωρίστηκαν ως είδη-ενδείκτες χαρακτηρίζονται με θετική +1 τιμή ή με αρνητική -1 τιμή ανάλογα με το αν υποδεικνύει αυξανόμενες ή μειούμενες τιμές περιβαλλοντικών παραμέτρων ή απειλών λειτουργικά χαρακτηριστικά βιομορφή ειδικά για τους αμμοθινικούς οικοτόπους επίσης: παρουσία τριχώματος και σαρκωδών φύλλων, ικανότητα αζωτοδέσμευσης, ικανότητα σταθεροποίησης της άμμου Βάσει των παραπάνω μπορούν να υπολογιστούν ανά δειγματοεπιφάνεια και ανά οικότοπο οι ακόλουθοι δείκτες: Αριθμός και σχετική αφθονία σημαντικών (ενδημικών ή/και απειλούμενων ειδών) Αριθμός και σχετική αφθονία επιγενών ειδών Αριθμός και σχετική αφθονία ειδών χαρακτηριστικών του οικοσυστήματος Αριθμός και σχετική αφθονία ειδών χαρακτηριστικών της μονάδας βλάστησης ή του οικοτόπου Αριθμός και σχετική αφθονία ειδών ενδεικτών Αριθμός και σχετική αφθονία ειδών ανά βιομορφή Αριθμός και σχετική αφθονία ειδών ανά λειτουργικό χαρακτηριστικό Μέση τιμή δεικτών Ellenberg ανά οικότοπο Ως προς τις δομές υπολογίζονται επίσης οι ακόλουθες παράμετροι ανά δειγματοεπιφάνεια και ανά οικότοπο: Συνολική φυτοκάλυψη Φυτοκάλυψη ανά όροφο βλάστησης 59

64 ΜΕΡΟΣ Β ΙΙ.3. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΜΜΟΘΙΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Οι οικότοποι του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43 που αποτελούν αντικείμενο της παρακολούθησης των αμμοθινικών οικοστημάτων στην περιοχή του ΕΘΠΖ είναι οι: 1210, 2110, 2120, 2190, 2210, 2240, 2250, 2260, 2270 (Πίνακας 4). Επειδή οι λειτουργίες των οικοτόπων αυτών στο αμμοθινικό σύστημα είναι αλληλένδετες και συνδέονται και με μη προστατευόμενους οικοτόπους, όπως οι γυμνές ακτές που αποτελούν ενδιαίτημα της θαλάσσιας χελώνας, το αντικείμενο παρακολούθησης περιλαμβάνει το σύνολο των οικοτόπων των αμμοθινικών οικοσυστημάτων στις περιοχές Λαγανάς, Σεκάνια, Μαραθωνήσι, Γέρακας και Δάφνη. Η προτεινόμενη μέθοδος για την εκτίμηση των δομών και λειτουργιών των αμμοθινικών οικοσυστημάτων είναι η μέθοδος των διατομών. Η μεθοδολογία των διατομών είναι η καταλληλότερη για δειγματοληψίες σε περιοχές με αραιή βλάστηση (Sutherland, 1996) και ξεκάθαρη περιβαλλοντική διαβάθμιση, όπως είναι τα παράκτια αμμώδη οικοσυστήματα και μπορεί να έχει πολλές παραλλαγές ανάλογα με το ζητούμενο αποτέλεσμα. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΒΑΣΗΣ Για όλα τα αμμοθινικά οικοσυστήματα δεδομένα βάσης αποτελούν η χαρτογράφηση και περιγραφή των οικοτόπων στο Μέρος Α καθώς και η βάση δεδομένων ειδών χλωρίδας των Hartley και συν Τα δεδομένα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αξιολόγηση της παρουσίας και της ποιότητας των οικοτόπων ως προς τον αριθμό ειδών και την παρουσία χαρακτηριστικών ειδών. Για τα αμμοθινικά συστήματα στις περιοχές Γέρακας, Δάφνη και Μαραθωνήσι επιπλέον δεδομένα (δειγματοληψίες) υπάρχουν στον Παρασκευόπουλο (1993). Στον Πίνακα 10 παρουσιάζονται τα χαρακτηριστικά αμμόφιλα είδη που παρατηρήθηκαν κατά την εργασία πεδίου το 2009 στις παραπάνω περιοχές και στο Πελούζο. Πίνακας 10. Αμμόφιλα είδη σε περιοχές του ΕΘΠΖ. Τύπος Αμμόφιλα Είδη Γέρακας Δάφνη Μαρα Πελούζο Οικοτόπου θωνήσι 1210 Cakile maritima Polygonum maritimum Salsola kali Cyperus capitatus Echinophora spinosa Elytrigia juncea Eryngium maritimum Euphorbia paralias Medicago marina Pancratium maritimum Centaurea sonchifolia , 2110 Euphorbia peplis

65 ΜΕΡΟΣ Β Για το αμμοθινικά οικοσυστήματα στον Λαγανά και στα Σεκάνια, εκτός των δειγματοληψιών που παρέχονται στον Παρασκευόπουλο (1993), υπάρχουν επιπλέον χαρτογραφημένες δειγματοληψίες από τους Σπανού (2001) και Hartley και συν. (2002). Τα δεδομένα των δειγματοληψιών της Σπανού αφορούν μόνο στον Λαγανά και παρουσιάζονται στο Παράρτημα V.α. Οι θέσεις των δειγματοληψιών (επισυναπτόμενο αρχείο Laganas_releve.shp) ενδέχεται να μην είναι ακριβείς. Τα δεδομένα των Hartley και συν. είναι διαθέσιμα στον Φορέα Διαχείρισης. Οι παραπάνω δειγματοληψίες λήφθηκαν υπόψη για την τοποθέτηση των διατομών παρακολούθησης στον Λαγανά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση σύγκρισης για τη γενική αξιολόγηση της χλωριδικής σύνθεσης (παρουσία και αφθονία ειδών) των οικοτόπων. Διατομές 2009 στο αμμοθινικό οικοσύστημα του Λαγανά Στον Λαγανά τοποθετήθηκαν δύο διατομές, Δ1 και Δ2 (βλ. Μέρος Α Μεθοδολογία). Οι διατομές παρουσιάζονται στο Παράρτημα V.β (επισυναπτόμενο αρχείο Diatomes_sand.shp). Εντοπίστηκαν 40 είδη, άλλωστε και ο δείκτης βιοποικιλότητας Shannon H εμφανίζεται με τιμή 5,12. Το μεγάλο συνολικό μήκος και των δύο μαζί διατομών και το γεγονός ότι καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα οικοτόπων δικαιολογούν τη μεγάλη για αμμοθινικά οικοσυστήματα τιμή του δείκτη. Στον Πίνακα 11 παρουσιάζονται οι δείκτες που υπολογίστηκαν για τα είδη και στις δύο διατομές. Οι δείκτες αυτοί θα χρησιμοποιηθούν για σύγκριση με τα αποτελέσματα μελλοντικών διατομών. Η κατανομή των ειδών κατά μήκος των διατομών (Εικόνα 10, Παράρτημα V.β) υποδεικνύει τη ζώνωση της αμμοθινικής βλάστησης (και των οικοτόπων) στις θέσεις των διατομών. Η βλάστηση στη διατομή Δ1 αρχίζει στο δεύτερο μέτρο με ζώνη αραιής βλάστησης (οικότοπος Β1.131) πλάτους 2 μέτρων πριν τον σχηματισμό εμβρυακών θινών. Η πρώτη μετά το χειμέριο κύμα ζώνη εμβρυακών θινών (οικότοπος Β1.31) με τα αμμόφιλα είδη Elymus farctus, Pancratium maritimum, Cyperus capitatus, Eryngium maritimum στην διατομή Δ2 έχει πλάτος περίπου 10 μέτρα ενώ στη διατομή Δ1 φτάνει το πλάτος 20 μέτρων. Στη διατομή Δ2 η ζώνη των εμβρυακών θινών ακολουθείται από οπισθοθινική ζώνη σταθερών θινών με είδη θάμνων (οικότοπος Β1.64) με χαρακτηριστικό είδος το Coridothymus capitatus και μεγάλη συμμετοχή ειδών ξηρών λιβαδιών (οικότοπος Β1.64+Β1.49), ως το τέλος της διατομής. Στη διατομή Δ1 μετά τις εμβρυακές θίνες σχηματίζεται και δεύτερη ζώνη πρωτογενών θινών πλάτους 20 m με χαρακτηριστική τη συμμετοχή του είδους Ammophila arenaria (οικότοπος Β1.32). Η ζώνη της Ammophila arenaria χαρακτηρίζεται επίσης από τη συμμετοχή του υδρόφιλου είδους Bolboschoenus martitimus και του είδους Sixalix atropurpurea. Η συμμετοχή του Bolboschoenus martitimus και άλλων υδρόφιλων ειδών (Juncus maritimus, Schoenus nigricans) συνεχίζεται με μεγαλύτερη αφθονία στην επόμενες ζώνες όπου αναπτύσσονται οπισθοθινικοί οικότοποι με χαρακτηριστική τη συμμετοχή ειδών των φρυγάνων (οικότοπος Β1.64), οι οποίοι χαρτογραφήθηκαν σε δύο ζώνες, τη ζώνη των υγρόφιλων ειδών (2260, B1.64xB1.8) και τη ζώνη της κατά τόπους συμμετοχής ειδών των ξηρών λιβαδιών ( ). Στις ζώνες αυτές συνεχίζεται η σποραδική 61

66 ΜΕΡΟΣ Β συμμετοχή των αμμόφιλων ειδών Pancratium maritimum, Cyperus capitatus, Centaurea sonchifolia. Από το μέτρο 92 και μετά αρχίζουν να εμφανίζονται τα πρώτα σποραδικά πεύκα (συστάδες πεύκου-ακακίας-ευκάλυπτου σε νεαρό στάδιοαναγέννηση, οικότοπος G5.62xG5.5). Στην ίδια θέση καταγράφηκε η παρουσία της Juniperus macrocarpa (οικότοπος 2250, μη αντιπροσωπευτικός). Η διατομή τελειώνει με πυκνούς ευκάλυπτους και πεύκα στα πρώτα μέτρα της ζώνης της τριτογενούς βλάστησης του επιγενούς δάσους (Θίνες με δάση PinusxΔάση ευκαλύπτου, οικότοπος G3.FxG2.81). Πίνακας 11. Δείκτες ειδών στις διατομές Δ1 και Δ2. Είδος Σχετική Κάλυψη Συχνότητα Σχετική Συχνότητα Σημαντικότητα RC i f i Rf i IV i Ammophila arenaria Asparagus acutifolius Bolboschoenus maritimus Cakile maritima Calicotome villosa Catapodium rigidum Centaurea sonchifolia Centaurium sp Cistus creticus Coridothymus capitatus Cyperus capitatus Echinophora spinosa Echium angustifolium Elytrigia juncea Eryngium maritimum Eucalyptus camaldulensis Fumana thymifolia Hyparrhenia hirta Juncus maritimus Juniperus macrocarpa Lagurus ovatus Linum strictum Medicago marina Nerium oleander Orobanche sp Pancratium maritimum Petrorhagia sp Phleum sp Pinus brutia Pistacia lentiscus Plantago sp Rhagadiolus stellatus Rubia peregrina Schoenus nigricans Silene sp Sixalix atropurpurea Smilax aspera Trifolium scabrum Trifolium stellatum Urginea maritima

67 ΜΕΡΟΣ Β Εικόνα 10. Διάγραμμα κατανομής ειδών στη διατομή Δ1. 63

68 ΜΕΡΟΣ Β Διατομές 2000 και 2009 στο αμμοθινικό οικοσύστημα των Σεκανίων Στα Σεκάνια τοποθετήθηκε μία διατομή, Δ11 (επισυναπτόμενο αρχείο Diatomes_sand.shp), στη θέση της διατομής που διενεργήθηκε το 2000 (βλ. Μέρος Α Μεθοδολογία). Η διατομή του 2009 (μήκος 40 m) επεκτάθηκε κατά 17 m προς το εσωτερικό σε σχέση με τη διατομή του 2000 (μήκος 23 m). Τα αποτελέσματα των δειγματοληψιών στη διατομή παρουσιάζονται στο Παράρτημα V.γ. Tα είδη που εντοπίστηκαν το 2009 στα κοινά 23 m της διατομής είναι σαφώς λιγότερα (16) από εκείνα του 2000 (25), άλλωστε και ο δείκτης βιοποικιλότητας Shannon H εμφανίζει μείωση από 2,5 σε 1,97. Στον Πίνακα 12 παρουσιάζονται οι δείκτες σημαντικότητας που υπολογίστηκαν για τα είδη το 2000 και το 2009 για τα κοινά 23 m της διατομής. Η σύνθεση των ειδών έχει επίσης αλλάξει αφού από τα 32 συνολικά είδη μόνο τα 7 είναι κοινά, γεγονός που θα μπορούσε να υποδηλώνει ακόμη και μια διαφορετική διατομή. Πίνακας 12. Σημαντικότητα ειδών στη διατομή Δ11 (διατομή 23 m). Αμμόφιλα είδη Είδη Ξηρών Λιβαδιών Είδη θαμνώνων Είδη Σημαντικότητα IV i Cakile maritima 0,02 0,13 Cyperus capitatus 0,22 - Echinophora sp.inosa 0,12 - Elytrigia juncea 0,19 0,49 Eryngium maritimum - 0,02 Medicago marina 0,01 - Pancratium maritimum 0,02 0,03 Pseudorlaya pumila 0,03 - Sporobolus pungens - 0,19 Allium guttatum 0,03 0,04 Anthemis sp. 0,06 0,13 Avena sp. Centaurium erythraea 0,10 - Daucus sp. - 0,06 Delphinium peregrinum - 0,01 Filago sp. - 0,02 Hedypnois cretica 0,15 - Hedysarum sp.inosissimum 0,04 - Hyparhenia hirta 0,04 0,16 Hypochoeris achyrophorus 0,03 - Lagurus ovatus 0,01 - Linum strictum 0,04 - Lolium sp. - 0,23 Lotus edulis 0,02 - Ononix natrix 0,01 - Parapholis incurva 0,05 - Phleum sp Plantago bellardi 0,16 - Trifolium campestre 0,03 - Trifolium scabrum 0,24 0,03 Trifolium stellatum 0,01 - Vulpia bromoides 0,15 - Cistus creticus - 0,03 Coridothymus capitatus 0,02 - Pistacia lentiscus 0,21 0,41 64

69 ΜΕΡΟΣ Β Η κατανομή των ειδών κατά μήκος της διατομής το 2000 και το 2009 παρουσιάζεται, στις Εικόνες 10 και 11. Από τη σύγκριση των δύο διαγραμμάτων επισημαίνονται τα εξής στοιχεία: Εικόνα 10. Κατανομή ειδών στη διατομή Δ11 στα Σεκάνια το έτος Εικόνα 11. Κατανομή ειδών στη διατομή Δ11 στα Σεκάνια το έτος

70 ΜΕΡΟΣ Β Η ζώνη εμβρυακών θινών (οικότοπος Β1.31) 8 περίπου μέτρων αμέσως μετά το χειμέριο κύμα όπου το 2000 εμφανιζόταν το είδος Cyperus capitatus, το 2009 αντικαταστάθηκε από ζώνη αραιής βλάστησης με Eryngium maritimum (οικότοπος Β1.31) πλάτους 3 m και από την αρχή της ζώνης της Elytrigia juncea. Η ζώνη εμβρυακών θινών της Elytrigia juncea (οικότοπος Β1.31) είναι σταθερή από τα 8 έως τα 13 μέτρα περίπου, με τη διαφορά ότι το 2000 εκεί υπήρχαν και τα αμμόφιλα είδη Echinophora spinosa και Medicago marina και πόες ξηρών λιβαδιών, όπως τα Lotus edulis και Hedypnois cretrica. Στα επόμενα 7 μέτρα, ακόμα στη ζώνη των πρωτογενών θινών (οικότοπος Β1.31) αλλά σε μεταβατικό στάδιο προς τους οπισθοθινικούς οικοτόπους, η κατάσταση που καταγράφηκε το 2000 περιελάμβανε αραιά και με μικρή κάλυψη είδη όπως Echinophora spinosa, Elytrigia juncea και Hedypnois cretica που είναι χαρακτηριστικά ενεργών αμμωδών οικοσυστημάτων αλλά και είδη πρόσκοπα και ξηρών λιβαδιών όπως τα Centaurium erythraea, Plantago bellardi, Hyparrhenia hirta και Vulpia bromoides που παρουσιάζονται και σε σταθερά υποστρώματα. Το 2009 παρουσιάζεται παρόμοια μικτή εικόνα με τη διαφορά ότι έχουν αλλάξει τα είδη. Δηλαδή στα καθαρά αμμόφιλα είδη εκτός από την Elytrigia juncea που παραμένει, εμφανίζονται και τα Cakile maritima και Sporobolus pungens ενώ στα είδη με ευρύτερη οικοθέση παρουσιάζεται ένα είδος Lolium και ο θάμνος Pistacia lentiscus που σηματοδοτεί και την έναρξη της τελευταίας ζώνης με αμμώδες υπόστρωμα. Αυτή η τελευταία ζώνη μήκους μόνο 2 μέτρων το 2000 έχει σαφώς επεκταθεί προς τη θάλασσα το 2009 κατά δύο μέτρα επιπλέον. Πρόκειται ουσιαστικά για την ανάπτυξη του θάμνου Pistacia lentiscus. Πρέπει να επισημανθεί η επισφάλεια των οποιωνδήποτε συμπερασμάτων στο επίπεδο του αμμοθινικού συστήματος δεδομένου του ότι έχει χρησιμοποιηθεί μία μόνο διατομή. Παρά τον πειραματικό χαρακτήρα εφαρμογής της μεθόδου, εξάγονται δύο γενικά συμπεράσματα για την τοπική εξέλιξη της βλάστησης: Η βλάστηση έχει υποχωρήσει προς το εσωτερικό περί τα 3 περίπου μέτρα. Η τάση μείωσης του πλάτους της ζώνης βλάστησης διαπιστώθηκε και στη μελέτη της καταγραφής του ανάγλυφου και της κλίσης της παραλίας στα έτη από το WWF Ελλάς (Πετράκος 2004). Αυτό μπορεί να σημαίνει αύξηση του ωφέλιμου χώρου ωοτοκίας της Θαλάσσιας χελώνας. Είναι γεγονός ότι, εκεί που η αλατότητα είναι τόσο μεγάλη ώστε να απαγορεύει την ανάπτυξη αμμόφιλων ειδών, εκεί το βάθος όπου βρίσκεται η υγρή άμμος επιτρέπει τη στήριξη του θαλάμου των αυγών της φωλιάς της Caretta caretta (Καραβάς 2005). Αυτό, σε αδρές γραμμές, σημαίνει ότι εκεί που έχουμε βλάστηση δεν έχουμε ωοτοκία. Ωστόσο για να διαπιστώσουμε την αύξηση του ωφέλιμου για ωοτοκία χώρου θα έπρεπε να γνωρίζουμε και την απόσταση του σταθερού άνω σημείου της διατομής από την ακτογραμμή. Σημειώνεται ότι επειδή η βλάστηση σταθεροποιεί την ακτογραμμή, η απώλεια της ζώνης βλάστησης ενδέχεται μακροπρόθεσμα να σημαίνει απώλεια του συνολικού πλάτους της ακτογραμμής. Η ζώνωση της βλάστησης, από τις πρωτογενείς θίνες στους οπισθοθινικούς οικοτόπους, παρέμεινε σε γενικές γραμμές η ίδια με εξαίρεση την επέκταση της ζώνης της Pistacia lentiscus. Παρά το μεγάλο χρονικό εύρος που μεσολάβησε μεταξύ των δύο μετρήσεων και τις σημαντικές μεταβολές στη γύρω βλάστηση (κυρίως λόγω της φωτιάς το 2001), η διαδοχή των οικοτόπων παρέμεινε ίδια. Με 66

71 ΜΕΡΟΣ Β αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι, εκτός από τη μικρή τάση μείωσης της κλίσης της παραλίας, δεν παρατηρήθηκε τάση μεταβολής του όγκου της άμμου και επίδραση της φωτιάς στα χαρακτηριστικά της παραλίας την περίοδο (Πετράκος 2004). Παρατηρήθηκε μεγάλη εναλλαγή ειδών σε όλες τις ζώνες βλάστησης. Η μεταβολή του πλάτους της ζώνης βλάστησης και η απουσία ή η εμφάνιση συγκεκριμένων ειδών ενδέχεται να οφείλονται: α) στην αλλαγή της βλάστησης στις γύρω πλαγιές λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς (π.χ. εμφάνιση του πυροακόλουθου Cistus creticus και αύξηση της Hyparrhenia hirta) β) σε πιθανή μεταβολή των ιδιοτήτων της άμμου (π.χ. εμφάνιση του Sporobolus pungens που απαιτεί σχετικά αυξημένη υγρασία και θρεπτικά) γ) σε στοχαστικές μεταβολές των αβιοτικών παραγόντων καθώς έστω και ένα επεισόδιο μεγάλης κακοκαιρίας μπορεί να προκαλέσει την εξαφάνιση κάποιων πολυετών ειδών με ικανότητες σταθεροποίησης της άμμου (π.χ. Medicago marina) με αποτέλεσμα τη μεταβολή του πλάτους της ζώνης βλάστησης της οποίας η επαναφορά μπορεί να είναι αργή δ) σε τυχαία μετακίνηση κάποιων μονοετών ειδών σε άλλα σημεία (π.χ. Pseudorlaya pumila, Filago sp.) ε) σε αδυναμία της μονοδιάστατης διατομής να συμπεριλάβει ορισμένα είδη Όσον αφορά λοιπόν τη μέθοδο των διατομών, εκτιμάται ότι αυτή είναι πρόσφορη για την καταγραφή και εκτίμηση των αλλαγών που επέρχονται με το πέρασμα του χρόνου σε αμμώδη και αμμοθινικά οικοσυστήματα αφού καταλήγει σε πλήρη εικόνα της βλάστησης και της ζώνωσής της και εντοπίζει τις μεταβολές. Προκειμένου να περιοριστεί η επίδραση τυχαίων παραγόντων και να ελεγχθούν οι βασικές αιτίες διαφοροποίησης της χλωριδικής σύνθεσης (παρουσία και αφθονία ειδών) προτείνεται η τροποποίηση της μεθόδου στα εξής σημεία: 1. Επέκταση των διατομών προς το εσωτερικό έτσι ώστε να περιλαμβάνουν περισσότερους οικοτόπους και να είναι ικανές να καταγράφουν και να εξηγούν ευρύτερες μεταβολές. Στην περίπτωση της διατομής Δ11 με τον τρόπο αυτό θα είχε καταγραφεί η δραματική αλλαγή στη βλάστηση στις γύρω πλαγιές που ακολούθησε την πυρκαγιά αλλά και ο τρόπος που αυτή επηρέασε τη βλάστηση στην παραλία. 2. Τοποθέτηση τετράγωνων δειγματοεπιφανειών κατά μήκος της διατομής, ή ακόμη και αύξηση του πλάτους της διατομής μεγαλύτερου πλάτους ούτως ώστε να περιορίζεται ο παράγοντας τύχη στην καταγραφή, λόγω της απουσίας δύο διαστάσεων στη διατομή. Μία τέτοια προσέγγιση θα περιόριζε σαφώς την εναλλαγή των ειδών που καταγραφήκαν στις δύο χρονικές στιγμές. 3. Καταγραφή κατά μήκος της διατομής των ιδιοτήτων της άμμου όπως το ph, η αγωγιμότητα, η κοκκομετρική σύσταση της άμμου και η οργανική ουσία. Οι τιμές των ιδιοτήτων αυτών είναι μεταβλητές με το χρόνο και με την εξέλιξη ενός αμμοθινικού οικοσυστήματος, επηρεάζονται από την ευρύτερη δυναμική του ιζήματος και επηρεάζουν καθοριστικά και επηρεάζονται από τη δομή και τη σύνθεση της βλάστησης. 67

72 ΜΕΡΟΣ Β ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΕ ΔΙΑΤΟΜΕΣ Η παρακολούθηση θα γίνει με την τοποθέτηση διατομών στα αμμοθινικά οικοσυστήματα του Λαγανά (4 διατομές S1 S4), των Σεκανίων (2 διατομές S5 και S6), του Γέρακα (1 διατομή S7) και του Μαραθωνησιού (1 διατομή S8). Οι θέσεις των διατομών επιλέχθηκαν έτσι ώστε να καλύπτουν όλους τους τύπους οικοτόπων των αμμοθινικών συστημάτων και να χρησιμοποιούν τα υπάρχοντα δεδομένα. Οι προτεινόμενες θέσεις των διατομών (Πίνακας 9) περιλαμβάνονται στο επισυναπτόμενο αρχείο Diatomes_sand.shp. Η διατομή S1 στον Λαγανά είναι στη θέση της διατομής Δ1 του Η διατομή S5 στα Σεκάνια είναι στη θέση της διατομής Δ11 του 2000 και του Οι θέσεις των δειγματοληψιών των διατομών των Hartley και συν. (2002, επισυναπτόμενο αρχείο Laganas_Sekania_2002poi) χρησιμοποιήθηκαν στις διατομές S2, S4 και στη διατομή S6. Κατά μήκος των διατομών θα τοποθετηθούν διαδοχικά τετράγωνες δειγματοεπιφάνειες 5x5 m σε απόσταση 5 m μεταξύ τους. Οι δειγματοληψίες βλάστησης θα γίνουν στις δειγματοεπιφάνειες χρησιμοποιώντας τα έντυπα πεδίου Παράρτημα IV.α. Στις διατομές S1 (Λαγανάς) και S5 (Σεκάνια) θα γίνουν επιπλέον μετρήσεις του μήκους τομής των ειδών ανά 1 m (βλ. Μέρος Α Μεθοδολογία) κατά μήκος της διατομής έτσι ώστε να παραχθούν αποτελέσματα συγκρίσιμα με εκείνα των διατομών του 2000 και του Για την εκτίμηση των ιδιοτήτων της άμμου, θα πραγματοποιηθούν δειγματοληψίες άμμου στις δειγματοεπιφάνειες όπου παρατηρείται διαφοροποίηση της χλωριδικής σύνθεσης. Τα δείγματα θα λαμβάνονται από την επιφάνεια έως 10 cm βάθος. Στα δείγματα προτείνεται να μετρούνται το ph, η υγρασία, η αγωγιμότητα, η κοκκομετρική σύσταση της άμμου (μέσος όρος, συντελεστής ταξινόμησης και συντελεστής ασυμμετρίας), και η οργανική ουσία. Η μεθοδολογία των μετρήσεων περιγράφεται αναλυτικά από τον Καραβά (2005) και επισυνάπτεται ως Παράρτημα V.δ. Εναλλακτικά, οι μετρήσεις ph, υγρασίας (SM) και αγωγιμότητας (EC) μπορεί να γίνονται ταυτόχρονα με τις δειγματοληψίες βλάστησης με φορητούς αισθητήρες (υπάρχουν αισθητήρες που μετρούν ταυτόχρονα υγρασία και αγωγιμότητα). Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιπρόσθετος αισθητήρας για την μέτρηση της αλατότητας (NaCl). Οι μετρήσεις αυτές προτείνεται να εφαρμοστούν τουλάχιστον για 2 έτη παρακολούθησης. Εάν τα αποτελέσματα της ανάλυσης των δεδομένων υποδείξουν είδη-ενδείκτες συγκεκριμένων ιδιοτήτων, η παρακολούθηση της αφθονίας των ειδών αυτών μπορεί να υποκαταστήσει τις μετρήσεις. Συχνότητα Εποχή Δειγματοληψίες κάθε 3 ή κάθε 6 έτη Καλοκαίρι (Ιούνιος Ιούλιος). Οι δειγματοεπιφάνειες στους οικοτόπους 2270 και στα δάση πεύκουακακίας-ευκαλύπτου είναι προτιμότερο να διενεργούνται την άνοιξη (Απρίλιος Μάιος). Επισκέψεις την άνοιξη (Απρίλιος Μάιος) είναι απαραίτητες για την αναγνώριση των χαρακτηριστικών ειδών των αμμοθινικών οικοτόπων 2230 και 2240 και για την αναγνώριση των ποωδών ειδών των οικοτόπων 2260, 2270 και των δασών πεύκου-ακακίας-ευκαλύπτου. 68

73 ΜΕΡΟΣ Β ΙΙ.4. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΩΝ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ Οι οικότοποι του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43 που αποτελούν αντικείμενο της παρακολούθησης των υγροτοπικών οικοστημάτων στην περιοχή του ΕΘΠΖ είναι: οι οικότοποι 1410, 6420 και 7210 στο υγροτοπικό σύστημα της Λίμνης Κερίου, ο οικότοπος 92D0 στα Σεκάνια, ο οικότοπος 6420 στην περιοχή του Λαγανά και του Βασιλικού (Πίνακας 4) και ο οικότοπος 3170 στο Σταμφάνι. Για τον χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας και μικρής έκτασης οικότοπο 92D0 στα Σεκάνια, θεωρούμε ότι αρκεί η παρακολούθηση στο πλαίσιο της χαρτογράφησης (Ενότητα I). Απαιτείται επιπλέον διερεύνηση των πολυγώνων χαρτογράφησης με ID 123, 298, 578, 651 και 880 (βόρεια Λίμνης Κερίου, περιοχή της Αγριλιάς και Περιφερειακή Ζώνη Σκοπού-Γέρακα) για πιθανή παρουσία του οικοτόπου. Για τον οικότοπο 6420 στην περιοχή του Λαγανά (πολύγωνο με ID 226) και του Βασιλικού (πολύγωνο με ID 567), θεωρούμε επίσης ότι αρκεί η παρακολούθηση στο πλαίσιο της χαρτογράφησης. Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται φυτοκοινωνιολογική δειγματοληψία (τύπος δειγματοληψίας ΦΔ) για την επιβεβαίωση της παρουσίας και την αξιολόγηση του οικοτόπου. Ο οικότοπος 3170 δεν παρατηρήθηκε κατά την εργασία πεδίου και λόγω των ιδιαιτεροτήτων του δεν είναι δυνατός ο σχεδιασμός της παρακολούθησης. Αναλυτικές οδηγίες για την παρακολούθηση του οικοτόπου των εποχιακών λιμνίων παρέχονται από τους Grillas και συν. (2000α, 2000β) και Δεληπέτρου (2007). Κύριο αντικείμενο της παρακολούθησης των υγροτοπικών οικοσυστημάτων αποτελούν οι οικότοποι της Λίμνης Κερίου. Επειδή οι λειτουργίες των οικοτόπων του Παρ. Ι στο υγροτοπικό σύστημα της λίμνης είναι αλληλένδετες και συνδέονται και με μη προστατευόμενους οικοτόπους, όπως οι καλαμώνες, το αντικείμενο παρακολούθησης περιλαμβάνει το σύνολο των οικοτόπων του συστήματος. Η προτεινόμενη μέθοδος για την εκτίμηση των δομών και λειτουργιών του υγροτοπικού συστήματος είναι η μέθοδος των διατομών γιατί υπάρχει περιβαλλοντική διαβάθμιση η οποία καθορίζει τις εναλλαγές των οικοτόπων ανάλογα με την ποιότητα του νερού και τον χρόνο κατακλυσμού. Η χλωριδική σύνθεση, η δομή και οι λειτουργίες των οικοτόπων των υγροτοπικών οικοσυστημάτων εξαρτώνται απόλυτα από τις υδρολογικές και εδαφολογικές παραμέτρους. Η υδρογεωλογία της Λίμνης Κερίου έχει μελετηθεί, ωστόσο η περίοδος κατάκλυσης και οι εδαφοχημικές παράμετροι που επηρεάζουν τη υγροτοπική βλάστηση και ειδικά τη βλάστηση τυρφώνων (οικότοπος 7210) δεν έχουν μελετηθεί. Για το λόγο αυτό προτείνεται να γίνει μία βασική μελέτη των εδαφοχημικών και ορισμένων υδρολογικών παραμέτρων και επιπλέον περιοδική παρακολούθηση επιλεγμένων παραμέτρων. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΒΑΣΗΣ Για όλους τους οικοτόπους του υγροτοπικού συστήματος της Λίμνης Κερίου δεδομένα βάσης αποτελούν η χαρτογράφηση και περιγραφή των οικοτόπων στο Μέρος Α καθώς και η βάση δεδομένων ειδών χλωρίδας των Hartley και συν Οι δειγματοληψίες στο πλαίσιο της εργασίας πεδίου παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Επιπλέον, έχουν γίνει δειγματοληψίες βλάστησης από την Σπανού (2001) που 69

74 ΜΕΡΟΣ Β παρουσιάζονται στο Παράρτημα VI. Οι θέσεις των δειγματοληψιών (επισυναπτόμενο αρχείο Laganas_releve.shp) ενδέχεται να μην είναι ακριβείς. Οι παραπάνω δειγματοληψίες λήφθηκαν υπόψη για την τοποθέτηση των διατομών παρακολούθησης στη Λίμνη Κερίου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση σύγκρισης για τη γενική αξιολόγηση της χλωριδικής σύνθεσης (παρουσία και αφθονία ειδών) των οικοτόπων. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΕ ΔΙΑΤΟΜΕΣ Η παρακολούθηση θα γίνει με την τοποθέτηση 5 διατομών W1 W5 στον υγρότοπο της Λίμνης Κερίου. Οι θέσεις των διατομών επιλέχθηκαν έτσι ώστε να καλύπτουν όλους τους τύπους οικοτόπων του υγροτοπικού οικοσυστήματος και να χρησιμοποιούν τα υπάρχοντα δεδομένα. Οι προτεινόμενες θέσεις των διατομών (Πίνακας 9) περιλαμβάνονται στο επισυναπτόμενο αρχείο Diatomes_wetland.shp. Η διατομές W2 και W3 συμπεριλαμβάνουν τις θέσεις των δειγματοληψιών και , αντίστοιχα (Πίνακας 2). Κατά μήκος των διατομών θα τοποθετηθούν διαδοχικά τετράγωνες δειγματοεπιφάνειες 1x1 m σε απόσταση 1 ή 2 m μεταξύ τους. Η απόσταση των δειγματοεπιφανειών θα αποφασιστεί κατά την τοποθέτηση των διατομών στο πεδίο. Οι δειγματοληψίες βλάστησης θα γίνουν στις δειγματοεπιφάνειες χρησιμοποιώντας τα έντυπα πεδίου Παράρτημα IV.α. Συχνότητα Εποχή Δειγματοληψίες κάθε 3 ή κάθε 6 έτη Καλοκαίρι (Ιούλιος Αύγουστος) Eίναι απαραίτητες οι επισκέψεις νωρίς το φθινόπωρο, πριν την έναρξη της περιόδου των βροχών (Σεπτέμβριος Οκτώβριος), για την αναγνώριση ορισμένων υγροτοπικών ειδών και για την προσέγγιση σε απρόσιτες θέσεις των υγροτόπων. Επίσης ενδέχεται να χρειάζονται επισκέψεις την άνοιξη για την αναγνώριση ορισμένων μικρών ποών. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ Η παρακολούθηση των υδρολογικών και εδαφολογικών παραμέτρων του υγρότοπου δεν αποτελεί υποχρέωση του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ και πρέπει να θεωρηθεί προαιρετική. Από την άλλη μεριά, η μοναδικότητα του υγροτόπου της Λίμνης Κερίου αξίζει την επιπλέον μελέτη. Εξάλλου, η αξιολόγηση των οικοτόπων της Λίμνης Κερίου και η αιτιολογημένη λήψη αποφάσεων για τη διαχείριση ή και την αποκατάστασή τους απαιτεί τη γνώση αυτών των παραμέτρων. Μελέτη της υδρολογίας και της εδαφολογίας Η μελέτη αυτή πρέπει να ανατεθεί σε ειδικούς επιστήμονες και απαιτείται να γίνει μία μόνο φορά. Γενικά, χρειάζεται περιγραφή των εδαφοχημικών παραμέτρων και της κατατομής του χούμου με λήψη δειγμάτων σε κάθε ορίζοντα μέχρι το μητρικό πέτρωμα κατά μήκος διατομών. Το πλήθος και οι θέσεις των δειγματοληψιών θα πρέπει να 70

75 ΜΕΡΟΣ Β καλύπτουν τις διακυμάνσεις (διαφοροποίηση των ζωνών βλάστησης) που παρατηρούνται στον υγρότοπο, ειδικά στον τυρφώνα (οικότοπος 7210). Η χημική ανάλυση του εδάφους θα πρέπει να δίνει εκτιμήσεις των: ph %CaCO 3 οργανική ύλη (Cox) πυρίτιο (FeS 2 ), ανταλλάξιμα Ca, Mg, K, Na, Fe, H, Fe, Al, P ολικό P και N C/N και C/P ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC), ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων (CEC) (Zeitz & Gensior, 2001 Kemmers και συν., 2001 Hájek και συν., 2002 Schröder και συν., 2005). Οι μετρήσεις αυτές απαιτείται να γίνουν μία φορά, κατά προτίμηση τον Αύγουστο (Hájek και συν., 2002). Η στάθμη του νερού πρέπει να εκτιμηθεί στις ίδιες θέσεις, τουλάχιστον 3 φορές μέσα σε 1 έτος (Hájek και συν., 2002 Hájková και συν., 2004). Οι θέσεις των δειγματοληψιών εδάφους πρέπει να συμπίπτουν με δειγματοεπιφάνειες των καθορισμένων μόνιμων διατομών βλάστησης. Περιοδική παρακολούθηση υδρολογικών και εδαφολογικών παραμέτρων Η περιοδική, ανά 3 ή 6 έτη, παρακολούθηση των εδαφολογικών παραμέτρων και της στάθμης του νερού θα καθοριστεί μετά την ολοκλήρωση της παραπάνω μελέτης. Eν γένει, η παρακολούθηση αυτού του τύπου αποτελείται από μετρήσεις της στάθμης του νερού σε μία θέση και από δειγματοληψίες εδάφους σε 2-3 θέσεις σε κάθε διατομή ή σε επιλεγμένες διατομές. Οι εδαφοχημικές παράμετροι εκτιμώνται εκεί όπου παρατηρείται διαφοροποίηση της βλάστησης και περιλαμβάνουν υγρασία εδάφους (SM), ph, οργανική ύλη, ανταλλάξιμα κατιόντα, C/N και C/P, EC και CEC. Οι ελάχιστες μετρήσεις ph, υγρασίας (SM) και αγωγιμότητας (EC) μπορεί να γίνονται ταυτόχρονα με τις δειγματοληψίες βλάστησης με φορητούς αισθητήρες. Οι μετρήσεις αυτές προτείνεται να εφαρμοστούν τουλάχιστον για 2 έτη παρακολούθησης. Εάν τα αποτελέσματα της ανάλυσης των δεδομένων υποδείξουν είδη-ενδείκτες συγκεκριμένων ιδιοτήτων, η παρακολούθηση της αφθονίας των ειδών αυτών μπορεί να υποκαταστήσει τις μετρήσεις. Juniperus macrocarpa σε δευτερογενείς θίνες - Λαγανάς 71

76 ΜΕΡΟΣ Β ΙΙ.5. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΒΡΑΧΩΔΩΝ ΑΚΤΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΒΡΑΧΩΔΩΝ ΠΡΑΝΩΝ Οι οικότοποι του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43 που αποτελούν αντικείμενο της παρακολούθησης των βραχωδών οικοσυστημάτων είναι οι κοινότητες αγγειοσπέρμων σε παράκτιους βράχους και χασμοφυτικές κοινότητες ασβεστολιθικών βράχων. Και οι δύο οικότοποι σχηματίζουν αντιπροσωπευτικές κοινότητες σε δυσπρόσιτες και μη απειλούμενες θέσεις των κρημνωδών ακτών του ΝΔ άκρου της περιοχής του ΕΘΠΖ και των νησίδων Μαραθωνήσι και Πελούζο. Επιπλέον, στα χαρακτηριστικά είδη και των δύο οικοτόπων συμπεριλαμβάνονται ενδημικά, σπάνια και απειλούμενα φυτά, όπως τα Asperula naufraga, Dianthus fruticosus subsp. occidentalis, Limonium zacynthium και Limonium phitosianum. Θεωρούμε ότι για την παρακολούθηση των οικοτόπων 1240 και 8210 επαρκεί η χαρτογράφησή τους με κατά θέσεις δειγματοληψίες των χαρακτηριστικών ειδών (δειγματοληψία τύπου Χ1 ή Χ2). Η επιλογή των θέσεων των δειγματοληψιών προτείνεται να καθορίζεται βάσει των θέσεων των σημαντικών ειδών σε αυτούς τους οικοτόπους (βλ. Παράρτημα VII.α). Οι δειγματοληψίες των χαρακτηριστικών ειδών γίνονται με συμπλήρωση του εντύπου δειγματοληψίας για την χαρτογράφηση οικοτόπων (Παράρτημα II.β) και διενεργείται δειγματοληψία τύπου Χ1. Οι προτεινόμενες θέσεις δειγματοληψιών (Πίνακας 13, επισυναπτόμενο αρχείο nmpz_fieldpoi.shp) προσεγγίζονται από τη θάλασσα. Στις θέσεις αυτές σχηματίζεται συνήθως μία ζώνη του οικοτόπου 1240, χαμηλότερα στις θέσεις που επηρεάζονται από τον ψεκασμό, και μία ζώνη του οικοτόπου 8210, ψηλότερα, σε θέσεις που δεν επηρεάζονται ή επηρεάζονται ελάχιστα από τον ψεκασμό. Για την αναγνώριση των ειδών απαιτούνται ισχυρά κυάλια ή/και ισχυρός τηλεφακός. Πίνακας 13. Θέσεις δειγματοληψιών χαρτογράφησης των οικοτόπων 1240 και 8210 Σημείο Δειγματοληψίας trk18 trk19 trk22 trk24 trk28 Z73 trk46 Z202 trk54 trk55 trk56 trk60 Z221 Z228 Περιοχή Μαραθωνήσι Μαραθωνήσι Μαραθωνήσι Μαραθωνήσι Μαραθωνήσι Μαραθωνήσι Πελούζο Πελούζο ΝΔ ακτή Ζακύνθου ΝΔ ακτή Ζακύνθου ΝΔ ακτή Ζακύνθου ΝΔ ακτή Ζακύνθου ΝΔ ακτή Ζακύνθου ΝΔ ακτή Ζακύνθου Συχνότητα Εποχή Δειγματοληψίες κάθε 3 ή κάθε 6 έτη Καλοκαίρι (Ιούνιος Ιούλιος) 72

77 ΜΕΡΟΣ Β ΙΙ.6. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΘΑΜΝΩΝΩΝ ΚΑΙ ΔΑΣΩΝ Οι οικότοποι του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43 που αποτελούν αντικείμενο της παρακολούθησης των οικοσυστημάτων θαμνώνων και δασών στην περιοχή του ΕΘΠΖ (εκτός των αμμωδών οικοσυστημάτων) είναι οι 5210, 5330, 5420, 5430, 9290, 9320, 9340 και 9540 (Πίνακας 4). Σημειώνεται ότι απαιτείται επιβεβαίωση της παρουσίας των οικοτόπων 6220 και Οι θαμνώνες και τα δάση χαρακτηρίζουν τις βιοκλιματικές ζώνες βλάστησης στα Μεσογειακά Οικοσυστήματα και αποτελούν στάδια της διαδοχής της βλάστησης. Η δυναμική της διαδοχής αυτής επηρεάζεται από αβιοτικούς ή/και ανθρωπογενείς παράγοντες. Θεωρούμε ότι σημαντικό στοιχείο για την παρακολούθηση των λειτουργιών των οικοσυστημάτων των θαμνώνων και των δασών είναι η παρακολούθηση της εναλλαγής των οικοτόπων σε επίπεδο τοπίου. Επίσης, επειδή η κατάσταση διατήρησης των οικοτόπων αυτών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την παρουσία μεγάλων και συνεχόμενων εκτάσεών τους, σημαντικό στοιχείο για την αξιολόγησή τους είναι η έκταση και το σχήμα των πολυγώνων στα οποία απαντούν. Θεωρούμε ότι η παρακολούθηση της έκτασης, της κατανομής και του εύρους εξάπλωσης των οικοτόπων των θαμνώνων και των δασών (Ενότητα Ι) καλύπτει σε μεγάλο βαθμό της ανάγκες της παρακολούθησής τους, ιδιαίτερα αν η χαρτογράφηση συνοδεύεται από δειγματοληψίες τύπου Χ1 και κατά τόπους τύπου ΦΔ. Ειδικά για τον οικότοπο 5430 του οποίου η χαρτογράφηση απαιτεί επιβεβαίωση, προτείνεται να γίνει δειγματοληψία τύπου ΦΔ στην Περιοχή Προστασίας της Φύσης στα Σεκάνια (περιοχή πολυγώνου με ID 120) και στο Προστατευόμενο Φυσικό Τοπίο στην Μαραθία (περιοχή πολυγώνου με ID 935). Για τον χαμηλής αντιπροσωπευτικότητας και πολύ μικρής έκτασης οικότοπο 5330 στο Μαραθωνήσι, αρκεί η χαρτογράφηση. Απαιτείται, όμως, παρακολούθηση του οικοτόπου 5330 στις Στροφάδες. Προτείνουμε πιο εντατική παρακολούθηση για τους οικοτόπους του Παρ. I 5210, 5210/9560, 5420,?6220, 9290, 9320, 9340 και 9540 που βρίσκονται στις Περιοχές Προστασίας της Φύσης και στις περιοχές NATURA 2000 και επιπλέον για τον οικότοπο 9340 σε αντιπροσωπευτικές θέσεις στη Ζάκυνθο (Σκοπός-Ξηροκάστελλο, Γέρακας). Προκειμένου να επιτευχθεί η παρακολούθηση σε επίπεδο τοπίου, προτείνουμε την εγκατάσταση μεγάλου μήκους διατομών που διασχίζουν τα οικοσυστήματα. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΕ ΔΙΑΤΟΜΕΣ Η παρακολούθηση θα γίνει με την τοποθέτηση 5 διατομών, T1 T5, στης νησίδες Μαραθωνήσι και Πελούζο, στην περιοχή του Γέρακα, στην περιοχή Σκοπός- Ξηροκάστελλο και στη Μαραθία (Πίνακας 14, επισυναπτόμενο αρχείο Diatomes_tree.shp). Κατά μήκος των διατομών θα τοποθετηθούν τετράγωνες δειγματοεπιφάνειες 10x10 ή 20x20 m σε αποστάσεις 50 m ή μεγαλύτερες (Πίνακας 14). Οι θέσεις των δειγματοεπιφανειών φαίνονται στο επισυναπτόμενο αρχείο Diatomes_treepoi.shp. Οι δειγματοληψίες βλάστησης θα γίνουν στις δειγματοεπιφάνειες χρησιμοποιώντας για κάθε δειγματοεπιφάνεια τo έντυπo πεδίου Παράρτημα IV.β. Σημειώνεται ότι οι ακριβείς θέσεις των διατομών και των δειγματοεπιφανειών μπορεί να μεταβληθούν κατά την τοποθέτηση στο πεδίο για λόγους προσβασιμότητας. 73

78 ΜΕΡΟΣ Β Επιπλέον, θα πρέπει να προστεθεί τουλάχιστον μία διατομή για την παρακολούθηση των οικοτόπων 5210, 5330, 9320 και 9560 στην νήσο Σταμφάνι. Συχνότητα Εποχή Δειγματοληψίες κάθε 6 έτη Άνοιξη (Απρίλιος Μάιος) Eνδέχεται να χρειάζονται επισκέψεις νωρίτερα την άνοιξη ή αργότερα το καλοκαίρι για την αναγνώριση ορισμένων ειδών. Πίνακας 14. Δειγματοεπιφάνειες θαμνώνων και δασών (αρχείο Diatomes_tree.shp) Διατομή Δειγματοεπιφάνεια Σημείο επί της Διατομής Μέγεθος Δειγματοεπιφάνειας Απόσταση από την αρχή της διατομής T1 Δ1 1 10x10 0 T1 Δ1 2 10x10 10 T1 Δ2 1 10x10 60 T1 Δ2 2 10x10 70 T1 Δ3 1 10x T1 Δ3 2 10x T2 Δ1 1 10x10 0 T2 Δ1 2 10x10 10 T2 Δ2 1 10x10 70 T2 Δ2 2 10x10 80 T2 Δ3 1 10x T2 Δ3 2 10x T3 Δ1 1 20x20 0 T3 Δ1 2 20x20 20 T3 Δ2 1 20x T3 Δ2 2 20x T3 Δ3 1 20x T3 Δ3 2 20x T3 Δ4 1 20x T3 Δ4 2 20x T3 Δ5 1 20x T3 Δ5 2 20x T3 Δ6 1 20x T3 Δ6 2 20x T3 Δ7 1 10X T3 Δ7 2 10X T4 Δ1 1 20x20 0 T4 Δ1 2 20x20 20 T4 Δ2 1 20x T4 Δ2 2 20x T4 Δ3 1 10X T4 Δ3 2 10X T4 Δ4 1 20x T4 Δ4 2 20x T4 Δ5 1 10X T4 Δ5 2 10X T4 Δ6 1 20x T4 Δ6 2 20x T5 Δ1 1 20x20 0 T5 Δ1 2 20x20 20 T5 Δ2 1 20x T5 Δ2 2 20x T5 Δ3 1 20x T5 Δ3 2 20x T5 Δ4 1 20x T5 Δ4 2 20x T5 Δ5 1 20x T5 Δ5 2 20x

79 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΜΕΡΟΣ Γ ΣΧΕΔΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ Limonium zacynthium 77

80 ΜΕΡΟΣ Γ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΙΔΏΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ Σκοπός των σχεδίων παρακολούθησης είναι η διαχρονική αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των σημαντικών ειδών χλωρίδας στην περιοχή του ΕΘΠΖ έτσι ο ώστε ο Φορέας Διαχείρισης να είναι σε θέση να λάβει αποφάσεις για τη διαχείρισή τους και να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που απορρέουν τόσο από την εφαρμογή της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και τις απαιτήσεις της εθνικής αναφοράς σύμφωνα με το Άρθρο 17 της παραπάνω Οδηγίας όσο και από την εφαρμοφή άλλων νομοθεσιών. Η κατάσταση διατήρησης των ειδών χλωρίδας μπορεί να αξιολογηθεί βάσει συγκεκριμένων παραμέτρων. Αντικειμενικός στόχος των σχεδίων παρακολούθησης είναι ο καθορισμός και η διαχρονική εκτίμηση αυτών παραμέτρων για τα σημαντικά είδη χλωρίδας. Στην Ζάκυνθο, δεν έχουν βρεθεί είδη χλωρίδας των Παρ. ΙΙ, IV και V της Οδηγίας 92/43 εκτός του μη απειλούμενου είδους Ruscus aculeatus. Συνεπώς, ο Φορέας Διαχείρισης του ΕΘΠΖ ως προς την εφαρμογή της Οδηγίας έχει υποχρέωση να διενεργήσει παρακολούθηση προκειμένου να αξιολογήσει την κατάσταση διατήρησης μόνον για αυτό το είδος. Ως προς τα υπόλοιπα σημαντικά είδη χλωρίδας, και ειδικά τα ενδημικά είδη, ο Φορέας Διαχείρισης έχει στο πλαίσιο της απογραφής της βιοποικιλότητας ανά δεκαετία (Άρθρο 17, Νόμος 3937 ΦΕΚ 60/2011 ) την υποχρέωση να καταρτίσει κατάλογο και να εκτιμήσει την κατάσταση διατήρησής τους. Τα κείμενα εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναφορά για το Άρθρο 17 καθορίζουν βάσει των απαιτήσεων του Άρθρου 1(θ) της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ παραμέτρους για την εκτίμηση της Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης (ΙΚΑ). Οι παράμετροι αυτοί συμπίπτουν με τις παραμέτρους που απαιτούνται για τον χαρακτηρισμό της κατηγορίας κινδύνου κατά IUCN και είναι οι παρακάτω: κατανομή (distribution) και εύρος εξαπλωσης (range) είδους μέγεθος πληθυσμού του είδους (οι μεταβολές του μεγέθους και της δομής του πληθυσμού στο χρόνο, δηλαδή η δυναμική του πληθυσμού, αντικατοπτρίζουν την κατάσταση του πληθυσμού του είδους εντός του εύρους εξάπλωσης) οικότοπος (ενδιαίτημα) του είδους (αξιολόγηση έκτασης και ποιότητας) κύριες πιέσεις-απειλές (προοπτικές διατήρησης) Η μέθοδος παρακολούθησης που θα ακολουθήσει ο Φορέας διαχείρισης του ΕΘΠΖ για τα είδη χλωρίδας θα πρέπει εναρμονιστεί με την επιστημονική και τεχνική προσέγγιση που θα διαμορφωθεί από τις μελέτες που προκηρύχθηκαν από το Υ.ΠΕ.ΚΑ. για την Εποπτεία και Αξιολόγηση της Κατάστασης Διατήρησης ειδών και τύπων οικοτόπων στην Ελλάδα. Ειδικότερα, θα πρέπει να εναρμονιστεί με τη Μελέτη 1 και τη Μελέτη 2 «Εποπτεία και Αξιολόγηση ειδών χλωρίδας» Τα σχέδια παρακολούθησης που παρουσιάζονται παρακάτω είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα και ακολουθούν τις γενικές κατευθύνσεις για την παρακολούθηση που καθορίζονται από τις απαιτήσεις της αναφοράς για το Άρθρο 17 και από τις απαιτήσεις για τον χαρακτηρισμό της κατηγορίας κινδύνου κατά IUCN, αλλά ενδέχεται να απαιτείται να τροποποιηθούν ανάλογα με τα αποτελέσματα των παραπάνω μελετών. 78

81 ΜΕΡΟΣ Γ Ι. ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΕΥΡΟΣ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ Η μέθοδος εκτίμησης της κατανομής και του εύρους εξάπλωσης των ειδών χλωρίδας είναι χαρτογράφησή τους. Η χαρτογράφηση γίνεται με σημειακά (σημεία χαρτογράφησης) ή επιφανειακά (πολύγωνα χαρτογράφησης) στοιχεία ανάλογα με τα διαθέσιμα δεδομένα. Τα δεδομένα αυτά ανάγονται σε πλέγμα αναφοράς. Για την εκτίμηση της κατανομής και του εύρους εξάπλωσης χρησιμοποιείται το πλέγμα αναφοράς ETRS LAEA 89 σύμφωνα με τις προδιαγραφές για την αναφορά για το Άρθρο 17. Το προτεινόμενο πλέγμα είναι το πλέγμα 1x1 km (επισυναπτόμενο αρχείο gr_1km_zakynthos.shp) ή 2x2 km, αλλά μπορεί να επιλεγεί πλέγμα έως και 10x10 km. Η επιλογή του πλέγματος γίνεται ανάλογα με το επίπεδο των γνώσεων για την εξάπλωση του είδους και ανάλογα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του είδους. Η ακριβέστερη γνώση της εξάπλωσης επιτρέπει τη χρήση μικρότερου πλέγματος. Για είδη των οποίων το ενδιαίτημα περιορίζεται σε στενή παράκτια ζώνη μπορεί να είναι καταλληλότερο το πλέγμα 1x1 km. Αντίθετα, για είδη των οποίων το ενδιαίτημα απαντά σε μεγάλες συνεχόμενες εκτάσεις μπορεί να είναι καταλληλότερο το πλέγμα 2x2 km ή ακόμα και το 10x10 km. Επίσης, το μικρό πλέγμα είναι καταλληλότερο για είδη με εξειδικευμένο ενδιαίτημα, πολύ τοπική εξάπλωση και περιορισμένο εύρος εξάπλωσης, καθώς η απώλεια μιας πολύτιμης απομονωμένης θέσης τους η οποία απέχει μόνο 3 km από την επόμενη απομονωμένη θέση μπορεί να είναι εμφανής στο πλέγμα 1x1 km, αλλά να μην είναι εμφανής στο πλέγμα 10x10 km. Βάσει της χαρτογράφησης υπολογίζονται τα παρακάτω μεγέθη: Η κατανομή, όπως ορίζεται για την αναφορά για το Άρθρο 17, υπολογίζεται ως το άθροισμα των κελιών του πλέγματος αναφοράς στα οποία απαντά το είδος. Η περιοχή κατάληψης (Area of Occupancy - AOO) κατά IUCN συμπίπτει με την κατανομή. Το εύρος εξάπλωσης, όπως ορίζεται για την αναφορά για το Άρθρο 17, περιλαμβάνει εξ ορισμού τα εξωτερικά όρια της εξάπλωσης κάθε είδους και υπολογίζεται ενώνοντας τα κελιά της κατανομής. Κενά κελιά (gaps) στον χάρτη του εύρους εξάπλωσης αφήνονται όταν οι περιοχές των κελιών αντιπροσωπεύουν θέσεις οι οποίες είναι ακατάλληλες για ένα είδος και θεωρούνται ασυνέχεις στην εξάπλωσή τους εξ αιτίας των φυσικών τους χαρακτηριστικών (π.χ., θαλάσσιες εκτάσεις για είδη με σπέρματα που δεν επιπλέουν και έχουν μικρής εμβέλειας διασπορά). Η ασυνέχεια προτείνεται γενικά να είναι τουλάχιστον km 2 αλλά μπορεί να είναι και μικρότερη (τουλάχιστον 20 km 2 ) βάσει εξειδικευμένης κρίσης. H έκταση εξάπλωσης (ή εύρος εξάπλωσης, Extent of Occurence - EOO) κατά IUCN ορίζεται ως το ελάχιστο οξυγώνιο πολύγωνο που περιλαμβάνει όλα τα σημεία της εξάπλωσης ενός είδους. Παράδειγμα υπολογισμού των παραπάνω μεγεθών για το είδος Limonium zacynthium παρουσιάζεται στην Εικόνα 12. ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΒΑΣΗΣ Οι γνωστές θέσεις εξάπλωσης των σημαντικών ειδών χλωρίδας όπως παρουσιάζονται στο Παράρτημα VII.α αποτελούν τα δεδομένα βάσης για τη χαρτογράφηση. Επιπλέον δεδομένα μπορεί να αποκτηθούν από τη Βάση Δεδομένων της Flora Hellennica, η οποία βρίσκεται στο Βοτανικό Μουσείο του Lund. 79

82 ΜΕΡΟΣ Γ Εικόνα 12. Limonium zacynthium: κατανομή (7 km 2 ) και εύρος εξάπλωσης (20 km 2 ) όπως ορίζονται για την αναφορά για το Άρθρο 17 περιοχή κατάληψης (AOO, 7 km 2 ) και έκταση εξάπλωσης (EOO, 134 km 2 ) κατά IUCN. Η περιοχή μεταξύ του βορείου και του νοτίου τμήματος της Ζακύνθου (> 20 km 2 ) θεωρήθηκε ως ασυνέχεια (gap) του εύρους εξάπλωσης λόγω της απουσίας κατάλληλου ενδιαιτήματος. Φαίνονται επίσης οι θέσεις με κατάλληλο ενδιαίτημα (1240) στην περιοχή του ΕΘΠΖ. ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Αντικείμενο της χαρτογράφησης αποτελούν όλα τα σημαντικά είδη τα οποία απαντούν στην περιοχή του ΕΘΠΖ με την προτεραιότητα που καθορίζεται στον Πίνακα 5. Προτείνεται εντατικότερη χαρτογράφηση με εργασία πεδίου για τα είδη με προτεραιότητα Α και Β. Για τα υπόλοιπα είδη μπορεί να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα βάσης για την κατασκευή χαρτών και την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης κατά IUCN και να γίνει εντατικότερη χαρτογράφηση για όσα διαπιστωθεί ότι απειλούνται. Ειδικά για τα είδη προτεραιότητας Β και Γ για τα οποία δεν είναι γνωστή η θέση τους στη Ζάκυνθο (Παράρτημα VII.α), προτείνεται εντατικότερη έρευνα για τον εντοπισμό τους. Οι χάρτες θα κατασκευαστούν σε Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (GIS) στο σύστημα UTM ΕΓΣΑ 87 με υπόβαθρο το ίδιο με το υπόβαθρο της χαρτογράφησης των οικοτόπων. 80

83 ΜΕΡΟΣ Γ Εργασία πεδίου Η ομάδα εργασίας πεδίου θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον 2 άτομα το ένα εκ των οποίων πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζει με βεβαιότητα τα είδη χλωρίδας. Ο εξοπλισμός για την εργασία πεδίου είναι: Τυπωμένη δορυφορική φωτογραφία της περιοχής που διερευνάται με σημειωμένες τις γνωστές θέσεις των φυτών και με το πλέγμα αναφοράς. Συσκευή GPS Έντυπα πεδίου (Παράρτημα VIII.α). Φωτογραφικός εξοπλισμός, κυάλια, εξοπλισμός για συλλογή δειγμάτων φυτών Κατά την εργασία πεδίου, τα όρια της εξάπλωσης των πληθυσμών κάθε φυτού θα σημειώνονται με GPS. Πρακτικά, αυτό γίνεται με την οριοθέτηση ενός πολυγώνου (πολύγωνο χαρτογράφησης) για είδη των οποίων τα άτομα εντοπίζονται σε περιορισμένο χώρο, ή καταγράφοντας με ένα σημείο (σημείο χαρτογράφησης) κάθε θέση για είδη των οποίων τα άτομα εμφανίζονται μεμονωμένα και σποραδικά σε μεγάλη έκταση. Οριοθετούνται διαφορετικά πολύγωνα χαρτογράφησης για κάθε διαφορετικό τύπο ενδιαιτήματος, ακόμα και όταν η εξάπλωση είναι συνεχόμενη. Σημειώνεται ότι κάθε είδος αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση και είναι χρήσιμη η συμβουλή ειδικού σε δύσκολες περιπτώσεις. Σε κάθε θέση λαμβάνεται φωτογραφικό υλικό του φυτού, έτσι ώστε να διακρίνονται τα στοιχεία με τα οποία αναγνωρίζεται. Απαιτείται τουλάχιστον ένα δείγμα κάθε είδους που παρακολουθείται για την τεκμηρίωση των δεδομένων. Αλλιώς, δείγματα φυτών λαμβάνονται μόνο αν αυτό κριθεί απαραίτητο για την αναγνώριση του είδους και αν δεν απειλεί την επιβίωση του είδους. Για τις ορχιδέες, αρκεί η φωτογράφιση. Συχνότητα Εποχή Είδη με προτεραιότητα Α: ετήσια ή κάθε 3 ή κάθε 6 έτη Είδη με προτεραιότητα Β και Γ: κάθε 3 ή κάθε 6 έτη Είδη με προτεραιότητα Δ, Ε, ΣΤ: κάθε 10 έτη Εποχή ανθοφορίας ή/και καρποφορίας κάθε είδους, ανάλογα με το πότε το είδος είναι αναγνωρίσιμο. Επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων Τα δεδομένα της χαρτογράφησης χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των ψηφιακών χαρτών και την εκτίμηση των μεγεθών των παραμέτρων: κατανομή και εύρος εξάπλωσης όπως ορίζονται για την αναφορά για το Άρθρο 17 και περιοχή κατάληψης (AOO) και έκταση εξάπλωσης (EOO) κατά IUCN. Τα μεγέθη αυτά χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των ειδών σύμφωνα με τα κριτήρια της IUCN (IUCN 2011). Επιπλέον, το εύρος εξάπλωσης και η κατανομή μπορεί (αλλά δεν είναι υποχρεωτικό) να συγκρίνονται διαχρονικά ανά κελί του πλέγματος χαρτογράφησης προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση των ειδών ανάλογα με τις θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες τάσεις τους. Η αξιολόγηση γίνεται σε 4 κλάσεις που περιλαμβάνονται στη φόρμα της έκθεσης εφαρμογής της οδηγίας 92/43 (A= ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, B=ανεπαρκής κατάσταση διατήρησης, Γ= κακή κατάσταση διατήρησης, Δ=άγνωστη κατάσταση διατήρησης). 81

84 ΜΕΡΟΣ Γ ΙΙ. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΚΤΑΣΗ ΕΝΔΙΑΙΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΣ Η ποιότητα και η έκταση του ενδιαιτήματος κάθε είδους παρακολουθούνται και εκτιμώνται κατά κύριο λόγο βάσει της παρακολούθησης των οικοτόπων (Μέρος Β ). Αυτό μπορεί να γίνει για όλα σχεδόν τα σημαντικά είδη. Τα ενδιαιτήματα στα οποία απαντούν τα σημαντικά είδη, παρουσιάζονται στον Πίνακα 5 και στο Παράρτημα VII.α. Ορισμένα είδη απαντούν σε ενδιαιτήματα που αντιστοιχούν σε τεχνητούς ή ανθρωπογενείς τύπους οικοτόπων, οι οποίοι ούτως ή άλλως χαρτογραφούνται οπότε παρακολουθείται η έκτασή τους αλλά δεν αξιολογείται η ποιότητά τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αξιολόγηση του ενδιαιτήματος γίνεται βάσει των παρατηρήσεων πεδίου σε συνδυασμό με τις απειλές. Η καταγραφή των απειλών γίνεται κατά την εργασία πεδίου για την χαρτογράφηση και την εκτίμηση του μεγέθους του πληθυσμού για κάθε είδος. Επιπλέον, χρησιμοποιούνται τα δεδομένα σχετικά με τις απειλές των οικοτόπων. ΙΙI. ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Αντικείμενο της μελέτης της δυναμικής του πληθυσμού αποτελούν τα 3 απειλούμενα τοπικά ενδημικά είδη της Ζακύνθου που απαντούν εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ, Limonium zacynthium, Limonium phitosianum και Asperula naufraga. Είναι βεβαίως στη διακριτική ευχέρεια του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ να επιλέξει να μην παρακολουθήσει τη δυναμική των πληθυσμών αυτών των ειδών ή, αντίθετα, να επιλέξει να μελετήσει περισσότερα είδη. Η δυναμική του πληθυσμού μπορεί να μελετηθεί είτε με τη διαχρονική εκτίμηση του μεγέθους του πληθυσμού, δηλαδή με την εκτίμηση του αριθμού των ωρίμων ατόμων, είτε με την διαχρονική εκτίμηση του αριθμού ατόμων στα διαφορετικά στάδια του κύκλου ζωής του φυτού. Η επιλογή της μεθόδου εξαρτάται από την επιλογή της μεθόδου ανάλυσης των δεδομένων προκειμένου να εκτιμηθούν η βιωσιμότητα και οι τάσεις των πληθυσμών των ειδών. Προτείνουμε την απλή μέτρηση του μεγέθους του πληθυσμού η οποία μπορεί να εφαρμοστεί ευκολότερα από μη εξειδικευμένα άτομα και απαιτεί πολύ μικρότερο χρόνο εργασίας και συνεπώς αυξάνονται οι πιθανότητες να συνεχιστεί η εφαρμογή της παρακολούθησης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η μονάδα μέτρησης του μεγέθους του πληθυσμού είναι ο αριθμός των ωρίμων ατόμων, δηλαδή των ατόμων που ανθοφορούν. Η παρουσία ροδάκων ή βλαστών που δεν ανθοφορούν μπορεί να σημειώνεται, αλλά για υπολογίζεται για την αξιολόγηση των μεγέθους του πληθυσμού κατά IUCN. Για το Limonium phitosianum η διάκριση των ατόμων μεταξύ τους είναι σχετικά απλή, καθώς το είδος είναι πολυετές ημικρυπρόφυτο που σχηματίζει ρόδακα στη βάση και έτσι τα άτομα διακρίνονται σχετικά εύκολα. Τα είδη Limonium zacynthium και Asperula naufraga είναι χαμαίφυτα και ενδέχεται να σχηματίζουν μικρές συστάδες που να αποτελούνται από περισσότερα από ένα άτομα που δύσκολα διακρίνονται μεταξύ τους ή αντίθετα τα φυτά διαφορετικών συστάδων μπορεί να προέρχονται από το ίδιο μητρικό άτομο. Για τα είδη αυτά, προτείνεται να θεωρούνται ως ένα «άτομο» οι εφαπτόμενες συστάδες και επίσης να γίνεται εκτίμηση του μεγέθους της συστάδας. Οι θέσεις στις οποίες γίνεται η καταγραφή των ατόμων ιδανικά είναι όλες οι θέσεις εξάπλωσης των φυτών, αλλά αυτό μπορεί να είναι επίπονο και χρονοβόρο. Η καταγραφή του αριθμού των ατόμων σε όλες τις θέσεις προτείνεται να γίνει 82

85 ΜΕΡΟΣ Γ τουλάχιστον μία φορά. Κατόπιν, μπορεί να επιλεγούν ορισμένες θέσεις στις οποίες να συνεχίσει η συστηματική παρακολούθηση. Οι θέσεις αυτές μπορεί να επιλεγούν βάσει της προσβασιμότητάς τους, βάσει του μεγάλου αριθμού ατόμων (κύριοι πληθυσμοί) και βάσει των απειλών που αντιμετωπίζουν τα είδη (απειλούμενοι πληθυσμοί). Εργασία πεδίου Η εργασία πεδίου γίνεται κατά τη διάρκεια της χαρτογράφησης των φυτών και απαιτείται ο ίδιος εξοπλισμός ενώ οι μετρήσεις σημειώνονται σε έντυπα πεδίου (Παράρτημα VIII.β). Ειδικά για την Asperula naufraga και ίσως για ορισμένες θέσεις των δύο ειδών Limonium απαιτούνται ισχυρά κυάλια ή τελεφακός. Ο αριθμός των ωρίμων ατόμων εκτιμάται είτε ανά πολύγωνο χαρτογράφησης είτε, αν τα άτομα είναι πολύ απομακρυσμένα μεταξύ τους ή κατανέμονται άνισα στο χώρο, σε μικρότερα πολύγωνα (συστάδες ατόμων) ή σημεία (μεμονωμένα άτομα). Σε κάθε περίπτωση οριοθετείται με σημεία που λαμβάνονται με GPS ο χώρος στον οποίο μετρήθηκε ο αριθμός των ατόμων. Η εκτίμηση του αριθμού των ωρίμων ατόμων προτείνεται να γίνεται με καταμέτρηση όλων των ατόμων σε κάθε θέση, καθώς βάσει των βιβλιογραφικών δεδομένων ο αριθμός των ατόμων και των τριών ειδών είναι σχετικά μικρός. Η εκτίμηση του συνολικού αριθμού των ατόμων μιας θέσης (εκτίμηση της αφθονίας) με δειγματοληπτικές μετρήσεις μέρους του πληθυσμού, απαιτεί επιπλέον επίπονη προμελέτη για τον καθορισμό του προτύπου κατανομής του φυτού και δεν προτείνεται για μικρούς πληθυσμούς σπανίων ειδών. Βεβαίως, η πρώτη εφαρμογή της παρακολούθησης στο πεδίο ενδέχεται να υποδείξει διορθώσεις της μεθόδου που ακολουθείται. Συχνότητα Εποχή Ετήσια (ιδανικά) ή σε αραιότερα διαστήματα, όχι μεγαλύτερα από 6 έτη Εποχή ανθοφορίας ή/και καρποφορίας κάθε είδους, ανάλογα με το πότε το είδος είναι αναγνωρίσιμο. Επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων Οι μετρήσεις του αριθμού των ατόμων χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με τα δεδομένα της χαρτογράφησης, του ενδιαιτήματος και των απειλών για τον προσδιορισμό της κατηγορίας κινδύνου των ειδών βάσει των κατευθυντήριων γραμμών της IUCN (IUCN 2011). Επιπλέον, ο αριθμός των ατόμων μπορεί (αλλά δεν είναι υποχρεωτικό) να συγκρίνεται διαχρονικά ανά κελί του πλέγματος χαρτογράφησης προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση των ειδών ανάλογα με τις θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες τάσεις τους. Η αξιολόγηση γίνεται σε 4 κλάσεις (A=ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, B=ανεπαρκής κατάσταση διατήρησης, Γ=κακή κατάσταση διατήρησης, Δ=άγνωστη κατάσταση διατήρησης). Το μέγεθος του πληθυσμού ανά θέση ή συνολικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ανάλυση βιωσιμότητας του είδους, δηλαδή για την πρόβλεψη της πιθανότητας να επιβιώσει ο πληθυσμός τα επόμενα χρόνια. Προτεινόμενη και απλή μέθοδος ανάλυσης βιωσιμότητας είναι η «μη δομημένη» μέθοδος της «προσέγγισης 83

86 ΜΕΡΟΣ Γ διάχυσης» (diffusion approximation) η οποία βασίζεται σε παλινδρόμηση των μετρήσεων του αριθμού ατόμων (Dennis et al. 1991, Moris et al. 1999). Η μέθοδος αυτή έχει το μειονέκτημα ότι απαιτεί τουλάχιστον 6 έτη παρακολούθησης για ενδεικτικά αποτελέσματα και 10 έτη για αξιόπιστα αποτελέσματα, αλλά πλεονεκτεί ως προς τους πόρους και την εξειδίκευση που απαιτεί, ως προς το γεγονός ότι μπορεί να παρέχει αποτελέσματα ακόμα και σε περίπτωση ασυνεχών (όχι ετήσιων) μετρήσεων και ως προς το ότι δεν απαιτεί ιδιαίτερο λογισμικό. Επιπλέον, η μέθοδος, παρόλο που δεν προβλέπει με μεγάλη ακρίβεια την πιθανότητα εξαφάνισης σε όλες τις περιπτώσεις έχει καλή ακρίβεια όταν ένα είδος πράγματι κινδυνεύει και είναι αξιόπιστη για τη σύγκριση της κατάστασης ενός είδους σε διαφορετικές θέσεις ή σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Παράδειγμα αποτελεσμάτων της ανάλυσης βιωσιμότητας με diffusion approximation παρουσιάζεται στον Πίνακα 15. Πίνακας 15. Αποτελέσματα ανάλυσης βιωσιμότητας για το είδος Silene holzmannii σε 3 νησίδες. Τα αποτελέσματα είναι ενδεικτικά καθώς υπήρχαν μετρήσεις για < 10 έτη. Αριθμός Ωρίμων Ατόμων Έτος Ν. Τριστόμου Γλαρονήσι Πρασονήσι ? λ = μέση τιμή ρυθμού αύξησης του πληθυσμού 3, μ = μεταβολή του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού 0,21-0,10 Ολική πιθανότητα προσέγγισης κατωφλίου εξαφάνισης σε 100 έτη 0,40 0,90 Ενδεικτικό συμπέρασμα Βιώσιμος πληθυσμός Μη βιώσιμος πληθυσμός?τοπική εξαφάνιση Acis ionica 84

87 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΧΕΡΣΑΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΩΝ ΧΛΩΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ ΜΕΡΟΣ Δ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 85

88 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΧΑΡΤΕΣ και ΑΡΧΕΙΑ GIS Χάρτης 1. Ζώνες προστασίας της περιοχής του ΕΘΠΖ σύμφωνα με το ΦΕΚ 906/Δ/1999 και όρια περιοχών NATURA. Επισυναπτόμενα αρχεία: ΕΘΠΖ_ΖΩΝΕΣ.jpg (εικόνα) nmpz_fek_zones_update.shp (GIS) Χάρτης 2. Χάρτης οικοτόπων της περιοχής του ΕΘΠΖ. Επισυναπτόμενα αρχεία: ΕΘΠΖ_ΟΙΚΟΤΟΠΟΙ.jpg (εικόνα) habitat_ final_fek.shp (GIS) - οικότοποι στην περιοχή εντός των ορίων του ΕΘΠΖ habitat_ final.shp (GIS) - οικότοποι στην περιοχή εντός των ορίων του ΕΘΠΖ, σε στενή ζώνη στις παρυφές των ορίων και στο ΝΔ άκρο του κόλπου του Λαγανά δυτικά των ορίων του ΕΘΠΖ Άλλα επισυναπτόμενα αρχεία GIS gr_1km_zakynthos.shp - πλέγμα ETRS LAEA87 1 km για την Ζάκυνθο nmpz_fieldpoi.shp - σημεία επισκέψεων κατά την εργασία πεδίου habitat_final_gr χαρτογράφηση οικοτόπων εντός της περιοχής NATURA GR και εκτός της περιοχής του ΕΘΠΖ Diatomes_sand.shp - θέσεις των διατομών παρακολούθησης στα αμμοθινικά οικοσυστήματα Diatomes_wetland.shp - θέσεις των διατομών παρακολούθησης στα υγροτοπικά οικοσυστήματα Diatomes_tree.shp - θέσεις των διατομών παρακολούθησης σε οικοσυστήματα θαμνώνων και δασών Diatomes_treepoi.shp - θέσεις των δειγματοεπιφανειών στις διατομές παρακολούθησης σε οικοσυστήματα θαμνώνων και δασών Laganas_Sekania_2002poi.shp - σημεία δειγματοληψιών των διατομών των Hartley και συν. (2002) στον Λαγανά και στα Σεκάνια Laganas_releve.shp - σημεία των φυτοκοινωνιολογικών δειγματοληψιών της Σπανού (2001) Google_image.rar - οι δορυφορικές φωτογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν ως υπόβαθρο των χαρτών 86

89 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Υγροτο πικά Οικοσυ στήματα Οικοσυ στήματα αμμωδών ακτών Κω δι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ΤΥΠΟΙ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΘΠΖ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΕ ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Τίτλος Οικοτόπου Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα ρωτή- Λίμνη Κερίου Βασι Καλπά λικός κι- Καλύ τερος Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι Λιθα λιά- κιά- Καλα Μου μάκι ζάκι C1.3 Μόνιμα ευτροφικά λιμνία 0,38 3 0, ,02 0, , C2.3/C2.5 Ρέοντα υδάτινα σώματα μόνιμης 14, , , , ,50.. 0,32 0,76.. ή περιοδικής ροής C2.5 Ρέοντα υδάτινα σώματα 1,96 1 0, , περιοδικής ροής C3.21 Παρόχθιοι καλαμώνες με 11, ,00.. 0,04 0,18 0, ,11 0,47. 0,75. 5,43 0,04 0, Phragmites C3.3 Παρόχθιοι καλαμώνες με Arundo 0, , ή Saccharum D5 Εσωτερικά ελόφυτα (όχι 2,38 3 2, , , , παραλιακά/παραποτάμια) D5.1 Εσωτερικοί καλαμώνες (όχι 10, , ,39 7, , , ,00.. παραλιακά/παραποτάμια) D5.1/D6.21 Εσωτερικοί καλαμώνες (όχι 7,15 1 7, , παραλιακά/παραποτάμια) D5.1xD5.2 Εσωτερικοί 4,64 1 4, , /D6.2 καλαμώνεςxβούρλα/εσωτερικά ελόφυτα σε υφάλμυρο νερό D5.1xE1.C2 Εσωτερικοί καλαμώνες/λιβάδια 0,33 1 0, , με αγκαθωτές πόες D5.2 Εσωτερικές κοινότητες με βούρλα 1,13 2 1, , , (όχι παραλιακά/παραποτάμια) D5.2xE1.C2 Εσωτερικά ελόφυτα σε υφάλμυρο νερόxλιβάδια με αγκαθωτές πόες 0,05 1 0, , D6.2/A2.53 Εσωτερικά ελόφυτα σε υφάλμυρο νερό/μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi) 1410 D6.2/A2.53 xd5.1 Εσωτερικά ελόφυτα σε υφάλμυρο νερό/μεσογειακά αλίπεδα (Juncetalia maritimi)xκαλαμώνες 0,55 1 0, , ,24 1 1, , E3.11 Μεσογειακοί λειμώνες υψηλών 3,99 7 1, , ,18.. 2, ,01.. χόρτων και βούρλων (Molinio- Holoschoenion) 7210 D5.24 Ασβεστούχα έλη με Cladium 1,70 1 1, , mariscus και Carex davalliana 92D0 F9.31 Παρόχθιοι θαμνώνες 0,50 4 0,46.. 0, , B1.1/A2.1 Γυμνές αμμώδεις ακτές (υπερπαραλιακή/ανώτερη παραλιακή ζώνη) 0,76 2 0, , , B1.1/B1.2 Γυμνές αμμώδεις-αμμοχαλικώδεις 1,93 3 1, , ,64. Λίμνη Κερίου 87

90 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Κω δι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS Τίτλος Οικοτόπου ακτές (υπερπαραλιακή ζώνη) B1.21+B1.1 /A2.1 Γυμνές αμμώδεις ακτές (υπερπαραλιακή ζώνη και άνω) B2.2/A2.1 Γυμνές αμμοχαλικώδεις ακτές (υπερπαραλιακή ζώνη και άνω) B2.2/A2.1+J4.6 Γυμνές αμμοχαλικώδεις ακτές+υποδομές για αναψυχή G3.F12xG3.F22 Φυτεμένα δάση πεύκουευκαλύπτου xg2.81 (Pinus halepensisxpinus brutiaxeucalyptus) G5.62xG5.5 Δασικές συστάδες πεύκουακακίας σε νεαρό στάδιοαναγέννηση 1210 B1.131 Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και αμπώτιδας (αμμώδης ακτή) 1210 B2.1 Μονοετής βλάστηση μεταξύ των ορίων πλημμυρίδας και αμπώτιδας (αμμοχαλικώδης ακτή) 2110 B1.31 Πρωτογενείς κινούμενες αμμοθίνες 2110 B1.31xB1.64 Πρωτογενείς κινούμενες αμμοθίνες 2110 B1.31xB1.8 Κινούμενες θίνεςxυγρές κοιλότητες μεταξύ των θινών 2120 B1.32 Κινούμενες θίνες της ακτογραμμής με Ammophila arenaria (λευκές θίνες) 2190 B1.8 Υγρές κοιλότητες μεταξύ των θινών 2210 B1.44 Σταθερές θίνες με χαμαιφυτική και ποώδη βλάστηση (γκρίζες θίνες) 2250 B1.63 Λόχμες των παραλιών με άρκευθους (Juniperus spp.) 2260 B1.64 Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto- Micromerietea) 2260 B1.64xB1.8 Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto- Micromerietea)xΥγρές κοιλότητες μεταξύ των θινών 2260 /2210 B1.64xB1.44 Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto- Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα Βασι ρωτή- λικός Λίμνη Κερίου Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι λιά- Καλα μάκι 62, ,77.. 0,94 8,66.. 0,02 0,05 1,32.. 5,08. 2,38. 0,09. 3,68.. Καλπά κι- Καλύ τερος Λιθα Λίμνη κιά- Κερίου Μου ζάκι 12, ,70 1,34 0,89. 0,99 0,36 0,23 0,03 0,02. 0,10 0,87 0,72. 0,36 0, ,48 0,09 0,23 3 0, , ,08. 64, , , , , , , , , , ,28 7 1,28.. 0,23 0,23. 0,57 0,00 0, ,99 3 3,99 0, , , ,86 0,29. 0,26 4,91. 0,44 0,01 0,09 0,11.. 4,10. 0,05. 0, ,20 1 0, , ,21 3 8, , , , ,04 2 1, , , , , , , , , , ,91. 0,04.. 2, , ,26 5 0, , ,02.. 2, , ,01.. 0,35 0,44. 0,04. 0,11 0,49.. 6,98. 6,37. 0,09. 0, , , , , , , , , ,

91 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Οικοσυ στήματα βραχω δών ακτών Κω δι κός Παρ. Ι 92/ Κωδικός EUNIS B1.64+B1.49 Τίτλος Οικοτόπου Micromerietea)x Σταθερές θίνες με χαμαιφυτική και ποώδη βλάστηση (γκρίζες θίνες) Θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto- Micromerietea)+Εκτάσεις θινών με Brachypodietalia 2270 B1.71xG5.5 Θίνες με δάση PinusxΑνθρωπογενείς μικτές συστάδες πλατύφυλλωνκωνοφόρων (δάση πεύκουακακίας-ευκαλύπτου) B1.71xG5.5 +B1.64 B2.2+B3.2 Δάση πεύκου-ακακίαςευκαλύπτου+θίνες με βλάστηση σκληρόφυλλων θάμνων (Cisto- Micromerietea) Γυμνές αμμοχαλικώδεις και βραχώδεις ακτές Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα Βασι ρωτή- λικός Λίμνη Κερίου Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι λιά- Καλα μάκι 14, , , , , , , , ,30.. 6,79. 10, , , , Καλπά κι- Καλύ τερος Λιθα Λίμνη κιά- Κερίου Μου ζάκι 0,73 5 0, ,23 0, ,03 B2.2+B3.2/B3.3 Γυμνές αμμοχαλικώδεις και βραχώδεις ακτές/βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων 0, , B3.2 Γυμνές βραχώδεις ακτές 2,17 6 1,20 0,90.. 0,20.. 0,98.. 0,01. 0, B3.2/B3.4 Γυμνές απόκρημνες ακτές (βραχώδεις ή με μαλακό υπόστρωμα) 2,99 4 2, , , B3.3/B2.2/A2.1 Γυμνές αμμοχαλικώδεις ή βραχώδεις ακτές 0,20 1 0, , B3.4 Απόκρημνες ακτές με μαλακό υπόστρωμα 0,13 1 0, , B3.3 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων 48, ,45 1,96 0,01 0,36 1,31 0,01 0,79. 16,26. 0,56 1,48 5,21. 0,35 0, B3.3/B3.2/H3.2 6 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων ή γυμνές/ Ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση 1240 B3.3+B3.2 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων και +γυμνές βραχώδεις ακτές 1240 B3.3+F6.2 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων +γκαρίγκ B3.3+H3.26 Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων+ Ασβεστολιθικοί βράχοι με 0, , , , , ,62 0, , , ,95 6 8, ,58 2,23 4,37.. 0,

92 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Θαμνώ νες Κω δι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS Τίτλος Οικοτόπου Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα Βασι ρωτή- λικός Λίμνη Κερίου Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι λιά- Καλα μάκι χασμοφυτική βλάστηση 5430 /1240 F7.26/B3.3 Ενδημικές διαπλάσεις της Euphorbio- Verbascion/Απόκρημνες βραχώδεις ακτές με βλάστηση αγγειοσπέρμων 0,22 2 0,09.. 0, , F5.5 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες 8, , ,08 0,27 4, ,93. F6.2 Γκαρίγκ της Ανατολικής 19,64 8 0, ,88.. 0,35 3,02 0,45.. 0,36.. 0,57. Μεσογείου (Cisto-Micromerietea) F6.2+E1.C2 Γκαρίγκ της Ανατολικής 1,31 1 1, , Μεσογείου+Λιβάδια με αγκαθωτές πόες F6.8 Ξηρο-αλοφυτικοί θαμνώνες 0,83 3 0, , , , F Δενδρώδεις θαμνώνες με 195, ,27 4,90. 0,87.. 6,31 4,38 89, ,64 7, Juniperus phonicea 5210 F5.1321/G3.9A Δενδρώδεις θαμνώνες/δάσος με 6,94 1 6, , /9560 Juniperus phonicea 5210 F F7.3 Δενδρώδεις θαμνώνες με 182, , ,99 127, ,31 0, Juniperus phonicea+φρύγανα 5330 F5.52 Θερμο-Μεσογειακοί θαμνώνες με 0,06 1 0, , Euphorbia dendroides 5420 F5.5 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες 92, , , ,62 2,93.. 2,31 0,17 11, (Cisto-Micromerietea) 5420 F5.5+F7.3 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες 142, ,65 5,49. 2,41 0, ,96 0,37. 11,63 7,06 1,16 0,01. 0, (Cisto-Micromerietea) 5420 F6.2 Γκαρίγκ της Ανατολικής 154, ,79 4, ,37. 0,07 2,12 3,03 2,47 10,23 2, Μεσογείου (Cisto-Micromerietea) 5420 F6.2/F7.3 Γκαρίγκ της Ανατολικής 139, , , ,82 42,18 0,09 7,61. 1, Μεσογείου/Φρύγανα (Cisto- Micromerietea) 5420 F6.2/F7.3 (H5.5) Γκαρίγκ της Ανατολικής 50, , ,72. 5, Μεσογείου/Φρύγανα (Cisto- Micromerietea)-καμένες εκτάσεις 5420 F6.2/F7.3+E1.3 Γκαρίγκ της Ανατολικής 112, ,52. 0, , , Μεσογείου/Φρύγανα (Cisto- Micromerietea)+Ξηρά λιβάδια 5420 F6.2/F7.3+E1.3 39, , ,06 0, (H5.5) Γκαρίγκ της Ανατολικής Μεσογείου/Φρύγανα (Cisto- Micromerietea)+Ξηρά λιβάδιακαμένες εκτάσεις 5420 F6.2+H5 Γκαρίγκ της Ανατολικής Μεσογείου (Cisto- Micromerietea)+Εκτάσεις χωρίς ή με αραιή βλάστηση 3,76 4 0, , , F7.3 Φρύγανα 164, ,72 0,40 0,23 0,45 1,38. 0,13. 36,08 0,83. 20,81 3,60 0,66 18,95. 0,15... Καλπά κι- Καλύ τερος Λιθα Λίμνη κιά- Κερίου Μου ζάκι 90

93 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Θαμνώ νες (λιβάδια) Κω δι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS Τίτλος Οικοτόπου Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα ρωτή- Λίμνη Κερίου Βασι Καλπά λικός κι- Καλύ τερος Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι Λιθα λιά- κιά- Καλα Μου μάκι ζάκι 5430 /5420 F7.26/F7.3 Ενδημικές διαπλάσεις της Euphorbio-Verbascion/Φρύγανα 0, , H3.26+F Ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση+δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus phonicea 1,91 2 1, , F5.11/F5.12 Δενδρώδεις θαμνώνες με πουρνάρι/ελιά-σχίνο 197, ,84 0, , ,67 59,05 1,47 4,86. 0, F5.11/F5.12+C3. Δενδρώδεις θαμνώνες με 2,37 1 0, , πουρνάρι/ελιά-σχίνο+καλαμώνες 9320 F5.213 Δενδρώδεις θαμνώνες (υψηλά μακί) 23, ,32.. 0, ,40. 0,18. 6,63. 0,29 2,87 0, F5.5 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες (Pistacio-Rhamnetalia) 74, ,62 8,50 0,05. 0, ,52 0,97 3,21 0,87 11,40 0,24 9,16 0,42 0, F5.5+F7.3 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες (Pistacio-Rhamnetalia) 0,15 1 0, , G2.4/F5.213 Δάση ελιάς-χαρουπιάς 144, , ,62. 0,00 83,70 23, , /5210 G2.4/F Δάση ελιάςχαρουπιάς/δενδρώδεις θαμνώνες με Juniperus phoenicea 9,78 3 5, , , F5.11/F5.12+F7. Δενδρώδεις θαμνώνες με 22, , ,12. 5,28. 0, πουρνάρι/ελιά-σχίνο+φρύγανα F5.5+F7.3 Θερμομεσογειακοί θαμνώνες (Pistacio-Rhamnetalia+Cisto- Micromerietea) 140, , , ,17 26,19 0,11.. 1, F6.2 Γκαρίγκ της Ανατολικής 11, , , Μεσογείου (Cisto-Micromerietea) F5.143+H3.26 Θαμνώνες με χαμηλά 7,56 4 2, , , πεύκα+ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση E1.3 Μεσογειακά ξηρά λιβάδια 3, , ,01 0, E1.C1 Ξηρά λιβάδια με Asphodelus 1,58 2 1, , , Δάση 9290 G3.91xG3.73 Δάση κυπαρίσσουxδάση Pinus pinea (ημι-φυσικά) 22,40 3 0, , , , G2.12 Δάση αριάς Quercus ilex 71, , ,75 0, ,03 1,80 4, G2.12/F Δάση/θαμνώνες αριάς Quercus ilex 8,90 2 5, , , G4.A Μικτά δάση κυπαρισσιού-αριάς 6, , , G3.74 Μεσογειακά δάση πεύκης (Pinus halepensis) 122, , ,42 19,76. 3,41. 0, G3.74+F5.5 Μεσογειακά δάση πεύκης (Pinus 8, , halepensis)+θερμο-μεσογειακοί θαμνώνες 9540 G3.74+F6.2 Μεσογειακά δάση πεύκης (Pinus 10, , Λίμνη Κερίου 91

94 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Κω δι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS Τίτλος Οικοτόπου Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα Βασι ρωτή- λικός Λίμνη Κερίου Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι λιά- Καλα μάκι halepensis)+γκαρίγκ 9540 G4.E Μικτά δάση πεύκου-αριάς 36, ,26.. 6,13 14, , G5.63 Νεαρά δάση πεύκου 4, , Δάση G5 Μικρές ανθρωπογενείς δασικές 2,49 4 2, , ,00.. 0,43. 1, (Φυτείες) συστάδες G5.1 Δενδροστοιχίες 6, , ,00 0, ,53.. 0,17. 1, ,12.. G5.5 Μικτές φυτείες ακακίαςκωνοφόρων 9,12 4 9, , , Οικό H3+F6.2 Γυμνοί βράχοι+γκαρίγκ 1, , τοποι Βραχω 8210 H3.26 Ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση 6, ,48.. 0,01.. 0,21 0,03 0,10.. 5,82.. 0, δών Πρανών 8210 H3.26+F Ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση+θαμνώνες Juniperus phoenicea 2,74 2 2, , Οικότο ποι με αραιή ή καθόλου βλάστηση Καλλιέρ γειες- Οικισμοί- Υποδομές Καλπά κι- Καλύ τερος Λιθα Λίμνη κιά- Κερίου Μου ζάκι H3.26+F Ασβεστολιθικοί βράχοι με χασμοφυτική βλάστηση+θαμνώνες Juniperus phoenicea 0,52 3 0, , H3.26+F5.1321/ Ασβεστολιθικοί βράχοι με 0,32 1 0, , F5.52 χασμοφυτική βλάστηση+θαμνώνες Juniperus phoenicea/θαμνώνες Euphorbia dendroides H3.26+F6.2 Ασβεστολιθικοί βράχοι με 2,31 4 0, ,28 0,37.. 0,87. 0, χασμοφυτική βλάστηση+γκαρίγκ H3.26+F7.3 Ασβεστολιθικοί βράχοι με 0,16 1 0, , χασμοφυτική βλάστηση+φρύγανα H5 Έκταση με αραιή ή καθόλου 0, , , βλάστηση H5.6 Εκτάσεις διαταραγμένες από 2,45 9 1, , , διέλευση πεζών/οχημάτων H5.61 Χωμάτινα μονοπάτια 0,43 4 0, , , G2.9 Ελαιώνες 989, , , ,53 24,73 151,22 0,11 44,85 4,88 10,33. 2,16 28,30. G2.9+F5.5 Ελαιώνες+Θερμο-Μεσογειακοί 10, , Θαμνώνες G2.9+I1.3 Ελαιώνες+Μη εκτατικές 413, , , ,41 3,28 1,62 159,37.. 0,88. 42,23. καλλιέργειες G2.9+I1.3+J1.2 Ελαιώνες+Μη εκτατικές 352, , , ,42 0,90 55,11. καλλιέργειες+οικισμοί G2.9+I1.3+J2.1 Ελαιώνες+Μη εκτατικές 1793,3 27 0, ,86. 4, ,43 1,53 416, ,36 4,04 1,31 3,30. καλλιέργειες+αραιοί Οικισμοί 3 G2.9+J1.2 Ελαιώνες+Οικισμοί 310, , , , ,43 0,00.. 1,29 32,84 0,28 G2.9+J2.1 Ελαιώνες+Αραιοί Οικισμοί 2348, ,76. 0, ,99. 48,80 41,31 231,92 2,49 426,37. 19,50 0,55 9,52 6,75 0,

95 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI Οικο σύστημα Κω δι κός Παρ. Ι 92/43 Κωδικός EUNIS Τίτλος Οικοτόπου Έκ ταση (ha) Αρ, Πολυ γώ νων GR (ha) Γέρα κας Περιοχές Προστασίας της Φύσης (ha) Δάφνη Σεκά Λαγα Λίμνη νια νάς Κερίου Μαρα Πελού θω ζο νήσι Προστατ. Φυσικά Τοπία (ha) Σκο Λαγα Καμα Μαρα πός νάς- ρωτή- θία- Γέρα Καλα Λίμνη Κερί κας μάκι Κερίου Περιφερειακή Ζώνη (ha) Σκο πός Βασιλι κός- Γέρα κας Λιθα κιά- Καλα μάκι Καμα ρωτή- Λίμνη Κερίου Βασι Καλπά λικός κι- Καλύ τερος Οικιστική Ζώνη (ha) Αγρι Λιθα λιά- κιά- Καλα Μου μάκι ζάκι I1.3 Μη εκτατικές καλλιέργειες 224, ,22 6,48.. 0, ,60 0,63. 1,87 6, ,33. 1,48. 9,38 0,54. I1.3/E3.1 Μη εκτατικές καλλιέργειες/ξηρά 10, , , ,05.. λιβάδια I1.3+F5.5 Μη εκτατικές καλλιέργειες 15, , ,17.. I1.3+J1.2 Μη εκτατικές καλλιέργειες+οικισμοί 321, , , , ,24.. 8,54 29,37 8,59 0,34 I1.3+J2.1 Μη εκτατικές καλλιέργειες+αραιοί 2028, , ,11. 0,35.. 1,41 0, ,13 0,38. 0,66 43,52 22,86. Οικισμοί 6 I1.5 Άγονες εκτάσεις 1,28 1 1, , I2.23 Μικρά πάρκα και πλατείες 0,24 1 0, , J1.2 Οικισμοί (πόλεις-χωριά) 299, ,44. 1,57. 0, ,03 5,86.. 0,37. 42, ,04 20,54. J1.2+F5.5 Οικισμοί+Θερμο-Μεσογειακοί 9, , θαμνώνες J2 Αραιοί Οικισμοί-Μεμονωμένες 0,00 1 0, , Κατοικίες J2.1 Αραιοί Οικισμοί-Μεμονωμένες 29, ,30 0,07.. 0, ,16. 0,84 0,15 9,93. 3,09 0,13 3, Κατοικίες J2.1+F5.5 Αραιοί Οικισμοί+Θερμο- 1, , Μεσογειακοί θαμνώνες J2.3 Αγροτικές βιομηχανικές και 13, , , εμπορικές περιοχές J2.6 Μη χρησιμοποιούμενες αγροτικές 0,01 1 0, , υποδομές J2.7 Αγροτικές θέσεις με 0, , κατασκευαστικά έργα J3.2 Λατομεία 15, , , J3.3 Εγκαταλειμένα λατομεία 0,01 1 0, , J4 Δίκτυα μεταφορών 0, , J4.2 Οδικό δίκτυο 42, ,45. 0,15. 0,27 1,83.. 2,31 1,73 0,01. 1,43. 3, ,16. 0,02 J4.4 Αεροδρόμιο 114,56 2 5, , ,36.. J4.5 Λιμενικές εγκαταστάσεις 1,60 6 1, , ,03. 0, ,33 J4.6 Πεζοδρόμια και υποδομές 0,13 5 0, , ,06. 0, αναψυχής J5.4 Κανάλια 0,60 3 0, , , J6.2 Χώροι απόθεσης απορριμάτων 1, , , Λίμνη Κερίου 93

96 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI III.α. Πεδία βάσης δεδομένων GIS ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΟΙΚΟΤΟΠΩΝ -ΠΡΟΤΥΠΑ Τίτλος Πεδίου Τύπος δεδομένων Επεξήγηση ID Αριθμός Κωδικός Πολυγώνου Mixed Boolean ΝΑΙ = μικτό πολύγωνο, ΟΧΙ = απλό πολύγωνο HBCDAX_1 Κείμενο 4ψήφιος κωδικός τύπου οικοτόπου του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (πρώτος οικότοπος για μικτά πολύγωνα, επιλέγεται ο οικότοπος με τη μεγαλύτερη έκταση στο πολύγωνο) EUNIS_1 Κείμενο Κωδικός οικοτόπου EUNIS (πρώτος οικότοπος για μικτά πολύγωνα, επιλέγεται ο οικότοπος με τη μεγαλύτερη έκταση στο πολύγωνο) HBCDAX_2 Κείμενο 4ψήφιος κωδικός τύπου οικοτόπου του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (δεύτερος οικότοπος, καταγράφεται μόνο σε μικτά πολύγωνα). EUNIS_1 Κείμενο Κωδικός οικοτόπου EUNIS (δεύτερος οικότοπος, καταγράφεται μόνο σε μικτά πολύγωνα) Area Αριθμός Έκταση πολυγώνου σε m 2 Perimeter Αριθμός Περίμετρος πολυγώνου σε m 2 Area_1 Αριθμός Ποσοστό κάλυψης του πρώτου οικοτόπου (HBCDAX_1) στο πολύγωνο Area_2 Αριθμός Ποσοστό κάλυψης του δεύτερου οικοτόπου (HBCDAX_2) στο πολύγωνο REPR_1 Κείμενο Αντιπροσωπευτικότητα του πρώτου οικοτόπου (HBCDAX_1). Συμπληρώνεται με A, B, C ή D, κατά το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων των περιοχών NATURA (Πίνακας ΙΙΙ.γ.1).. REPR_2 Κείμενο Αντιπροσωπευτικότητα του δεύτερου οικοτόπου (HBCDAX_2) Συμπληρώνεται με A, B, C ή D, κατά το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων των περιοχών NATURA (Πίνακας ΙΙΙ.γ.1).. CONS_1 Κείμενο Κατάσταση Διατήρησης του πρώτου οικοτόπου (HBCDAX_1) Συμπληρώνεται με A, B ή C, κατά το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων των περιοχών NATURA (Πίνακας ΙΙΙ.γ.1). CONS_2 Κείμενο Κατάσταση Διατήρησης του δεύτερου οικοτόπου (HBCDAX_1) Συμπληρώνεται με A, B ή C, κατά το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων των περιοχών NATURA (Πίνακας ΙΙΙ.γ.1). Sample_1 Boolean ΝΑΙ = έγινε δειγματοληψία, ΟΧΙ = δεν έγινε δειγματοληψία στον πρώτο οικότοπο (HBCDAX_1) Sample_2 Boolean ΝΑΙ = έγινε δειγματοληψία, ΟΧΙ = δεν έγινε δειγματοληψία στον δεύτερο οικότοπο (HBCDAX_2) ReleveNr_1 Αριθμός Αριθμός Δειγματοληψίας στη βάση δεδομένων TURBOVEG για τον πρώτο οικότοπο ReleveNr_2 Αριθμός Αριθμός Δειγματοληψίας στη βάση δεδομένων TURBOVEG για τον δεύτερο οικότοπο Qualifier Boolean ΝΑΙ = οι πληροφορίες για το πολύγωνο απαιτούν επιβεβαίωση ή περαιτέρω μελέτη, ΟΧΙ = οι πληροφορίες για το πολύγωνο δεν απαιτούν επιβεβαίωση ή περαιτέρω μελέτη Comment Κείμενο Ελεύθερο κείμενο με σχόλια για το πολύγωνο 94

97 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI III.β. Έντυπο Χαρτογράφησης Οικοτόπων Αρ. Δειγματοληψίας Κωδικός Πολυγώνου Αρ. Δειγμ. TW Τύπος Δειγματοληψίας Χ1 Χ2 ΦΔ Τοποθεσία Υψόμετρο (m) Ορεογραφική διαμόρφωση Έκθεση ( ) Κλίση ( ) Βάθος εδάφους-α 0 (cm) Συντάκτης Ημερομηνία Γεωλ. Υπόστρωμα Φωτογραφικό Υλικό Σημείο GPS Θέση Παρατήρησης εντός εκτός ΤΥΠΟΣ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ_1 Μονάδα Βλάστησης ΤΥΠΟΣ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ_2 Μικτό Πολύγωνο Κωδικός_1 EUNIS_1 Κάλυψη% Μονάδα Βλάστησης Κωδικός_2 EUNIS_2 Κάλυψη% Αξιολόγηση Δομές Σύνθεση Επιδράσεις Δομές Σύνθεση Επιδράσεις Παρατηρήσεις Απειλές ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΛΑΙΗ Κάλυψη% ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΛΑΙΗ Κάλυψη% Βόσκηση Καλλιέργεια Διατάραξη τροχοφόρα Φωτιά Ποδοπάτημα Εναπόθεση αδρανών υλικών Ξύλευση Εναπόθεση απορριμάτων Άλλη απειλή 1 Άλλη απειλή 2 Κάλυψη % Μέγιστο Ύψος Κάλυψη % Όροφος Δένδρων (Δ) Σύνολο Θ (+Δ) Μέγεθος Όροφος Θάμνων 1 (Θ1) Σύνολο Π Επιφάνειας (m 2 ) Όροφος Θάμνων 2 (Θ2) Συνολική Φυτοκάλυψη Όροφος Ποών 1 (Π1) Όροφος Βρύων Όροφος Ποών 2 (Π2) Γυμνοί βράχοι Φυτοκατάλογος (είδη) Όροφος Φυτοκατάλογος (είδη) Πληθοκάλυψη Πληθοκάλυψη Όροφος 95

98 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI Οδηγίες για τη συμπλήρωση του εντύπου χαρτογράφησης οικοτόπων Δεδομένα εντύπου Επεξήγηση Αξιολόγηση A, B ή C κατά το πρότυπο του Πίνακα ΙΙΙ.γ.3 Δομές χωρική κατανομή-αφθονία-πυκνότητα των αποικιών των ειδών, ηλικιών, διαταράξεων, ανοιγμάτων Σύνθεση χλωριδική σύνθεση: παρουσία χαρακτηριστικών ειδών, ειδών κλειδιών, λειτουργικών ομάδων Επιδράσεις ένταση αρνητικών επιδράσεων και πιθανότητα αποκατάστασης Απειλές Ελεύθερο κείμενο για απειλές-δραστηριότητες στο πολύγωνο Απειλές (ανά απειλή) ΝΑΙ/ΟΧΙ/ΠΑΛΑΙΗ ΝΑΙ:παρούσα κατά το έτος των δειγματοληψιών, ΟΧΙ:δεν υφίσταται η απειλή, ΠΑΛΑΙΗ: απειλή παρούσα την τελευταία 10ετία 1, 2, 3 Ένταση απειλής: 1=χαμηλή, 2=μέτρια, 3=έντονη Κάλυψη % Ποσοστό της έκτασης του πολυγώνου που επηρεάζεται από την απειλή Αρ. Δειγματοληψίας Αριθμός δειγματοληψίας πεδίου Αρ. Δειγματοληψίας ΤW Αριθμός relevé στη βάση δεδομένων TURBOVEG database (συμπληρώνεται στο γραφείο) Βάθος εδάφους-α 0 (cm) ΦΔ - Αβαθές: -5 cm, Μέτριο: -20 cm, Βαθύ: >20 cm Έκθεση ( ) ΦΔ - έκθεση σε μοίρες (0 αν το πολύγωνο έχει πολλαπλές εκθέσεις) Ημερομηνία ημερομηνία καταγραφής Κλίση ( ) ΦΔ - μέση κλίση πολυγώνου σε μοίρες, σε περίπτωση κοιλώματος/πολλαπλών κλίσεων # Κωδικός Πολυγώνου Κωδικός πολυγώνου (ID) στη βάση δεδομένων GIS Μέγεθος επιφάνειας m 2 ΦΔ - μέγεθος δειγματοληπτικής επιφάνειας Ορεογραφική διαμόρφωση ΦΔ - Πλαγιά, Πλάτωμα, Κοίλωμα, Ράχη Όροφοι Κάλυψη %, μέγιστο και μέσο ύψος Όροφος βρύων Β ΦΔ - για βρυόφυτα, λειχήνες Όροφος δένδρων Δ Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους > 5 m Όροφος θάμνων Θ1 ΦΔ - Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 3 5 m Όροφος θάμνων Θ2 ΦΔ - Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 0,5 1 m Όροφος ποών Π ΦΔ - Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλαστα δένδρων) Όροφος ποών Π1 ΦΔ - Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλάστα δένδρων) >1 m (αν απαιτείται) Όροφος ποών Π2 ΦΔ - Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλάστα δένδρων) <1 m (αν απαιτείται) Σύνολο Θ (+Δ) κάλυψη % για το σύνολο των ορόφων των ξυλωδών ειδών (όροφος Θ1, Θ2 και όροφος Δ αν υπάρχει) Σύνολο Π κάλυψη % για το σύνολο των ορόφων των ξυλωδών ειδών Συνολική φυτοκάλυψη Κάλυψη % του συνόλου των φυτών στο πολύγωνο ή τη δειγματοληπτική επιφάνεια. Γυμνοί βράχοι/πέτρες ΦΔ - κάλυψη % γυμνών βράχων/πετρών Παρατηρήσεις Eλεύθερο κείμενο με παρατηρήσεις για το πολύγωνο. Συντάκτης Ονοματεπώνυμο Συντάκτη - Συντακτών Σημείο GPS Όνομα σημείου GPS όπου έγινε η παρατήρηση για το πολύγωνο ( μοναδικό για κάθε σημείο) Θέση παρατήρησης Σημειώστε αν το σημείο GPS είναι εντός ή εκτός του πολυγώνου ΤΥΠΟΣ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥ_1 και _2 Αμιγή πολύγωνα: συμπληρώνεται ο _1 Μικτά πολύγωνα: (2 τύποι οικοτόπων) συμπληρώνεται και ο _2 Μονάδα βλάστησης_1, _2 Σύντομη περιγραφή της μονάδας βλάστησης στο πολύγωνο Η μονάδα βλάστησης_2 συμπληρώνεται μόνο σε μικτά πολύγωνα. Κωδικός_1, Κωδικός_2 Κωδικός τύπου οικοτόπου του Παρ. Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ Ο Κωδικός_2 συμπληρώνεται μόνο σε μικτά πολύγωνα. EUNIS_1, EUNIS_2 Κωδικός τύπου οικοτόπου EUNIS Ο EUNIS_2 συμπληρώνεται μόνο σε μικτά πολύγωνα. Κάλυψη % Σε πολύγωνα με ένα οικότοπο αντιστοιχεί σε 100% για τον Κωδικό_1. Σε μικτά πολύγωνα συμπληρώνεται η % κάλυψη κάθε τύπου οικοτόπου (Κωδικός_1 και Κωδικός_2) στο πολύγωνο. Τύπος Δειγματοληψίας Χ1: καταγραφή μόνο των χαρακτηριστικών (τυπικών) ειδών, Χ2: καταγραφή όλων των ειδών, ΦΔ: φυτοκοινωνιολογική δειγματοληψία Υψόμετρο m Υψόμετρο θέσης καταγραφής ή δειγματοληψίας Φυτοκατάλογος (Είδη) Είδη φυτών που απαντούν στο πολύγωνο Πληθοκάλυψη ΦΔ - Πληθοκάλυψη σύμφωνα με την 9βαθμη κλίμακα Braun-Blanquet r: είδος σπάνιο σε εμφάνιση (1 2 άτομα) που καλύπτει πολύ μικρή επιφάνεια (<<1 %) +: είδος περιστασιακό, με λίγα άτομα που καλύπτουν μικρή επιφάνεια (<1 %) 1: είδος με < 100 άτομα και κάλυψη 1 5 % 2m:είδος με πολυάριθμα άτομα (>100 άτομα) και κάλυψη 1 5 % 2a: είδος με κάλυψη 5 12,5 %, οσαδήποτε άτομα 2b: είδος με κάλυψη 12,5% 25 %, οσαδήποτε άτομα 3: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 4: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 5: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα Όροφος ΦΔ - Δ, Θ1, Θ2, Π1, Π2: όροφος βλάστησης στον οποίο συμμετέχει το είδος Φωτογραφικό υλικό Αριθμοί και θέμα φωτογραφιών ή βίντεο από το πολύγωνο ΦΔ = Πεδίο το οποίο συμπληρώνεται προαιρετικά για τις δειγματοληψίες τύπου Χ1 και Χ2 και υποχρεωτικά για τις δειγματοληψίες τύπου ΦΔ. 96

99 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI III.γ. Έντυπο Σημειώσεων Πεδίου Σημείο GPS Ημερομηνία Συντάκτης Σημειώσεις - Φωτογραφικό υλικό 97

100 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI III.δ. Αξιολόγηση Οικοτόπων H συμπλήρωση και ενημέρωση των Τυποποιημένων Δελτίων καταγραφής δεδομένων για τους οικοτόπους της Οδηγίας απαιτεί την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων. Η βαθμονόμηση (Πίνακας III.γ.1) γίνεται σε τρεις κατηγορίες (A, B, C) ανάλογα με: 1) το βαθμό διατήρησης της δομής του οικοτόπου 2) το βαθμό διατήρησης των λειτουργιών του οικοτόπου και 3) τις πιθανότητες αποκατάστασης των παραπάνω δομών και λειτουργιών, αν η κατάστασή τους έχει αξιολογηθεί ως μέτρια ή μερικώς υποβαθμισμένη. Στην έννοια της δομής, στο παραπάνω πλαίσιο, συμπεριλαμβάνεται η χλωριδική ή/και πανιδική σύνθεση και οι δύο τιμές αντανακλούν την αντιπροσωπευτικότητα του οικοτόπου η οποία βαθμονομείται σε τέσσερεις κατηγορίες (A, B, C, D). Με την έννοια αυτή χρησιμοποιείται ο όρος «δομές» στην αναφορά για το Άρθρο 17 της Οδηγίας 92/43. Σχετικά με το βαθμό διατήρησης των λειτουργιών, καθώς η μέτρησή τους σε κάθε περιοχή είναι δύσκολη, η έννοια μπορεί να παραφραστεί ως προοπτική (ικανότητα και πιθανότητα) του οικοτόπου να διατηρήσει τη δομή του δεδομένων των πιθανών δυσμενών επιπτώσεων και των δυνατών ενεργειών διατήρησης. Σχετικά με τις πιθανότητες αποκατάστασης, λαμβάνονται υπόψη η δυνατότητα αποκατάστασης (της εξάπλωσης, της δομής και των λειτουργιών) από επιστημονική άποψη και η αποδοτικότητα του εγχειρήματος λαμβάνοντας υπόψη το κόστος, τις απειλές και τη σπανιότητα του οικότοπου. Πίνακας ΙΙΙ.γ.1. Βαθμονόμηση της κατάστασης διατήρησης οικοτόπων Κατηγορία Δομή (Αντιπροσωπευτικότητα) Λειτουργίες Αποκατάσταση Κατάσταση Διατήρησης A Εξαιρετική (A) Εξαιρετικές προοπτικές Εύκολη B Καλή (B) Καλές προοπτικές Δυνατή με μέτρια προσπάθεια C Μέτρια ή μερικώς υποβαθμισμένη (C) Μέτριες ή μερικώς δυσμενείς προοπτικές Δύσκολη - Πλήρως υποβαθμισμένη (D) Δεν γίνεται περαιτέρω αξιολόγηση Εξαιρετική Καλή Μέτρια ή υποβαθισμένη Σύμφωνα με τα παραπάνω, η αξιολόγηση της κατάταστασης διατήρησης των οικοτόπων γίνεται σύμφωνα με τον Πίνακα III.γ.2. Πίνακας ΙΙΙ.γ.2. Κλείδα αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων. Δομή (Αντιπροσωπευτικότητα) Λειτουργίες Αποκατάσταση Κατάσταση Διατήρησης A (A, B, C) (A, B, C) A B A (A, B, C) A B B (A, B, C) B B C A B B C B B B C C C C A A B C A B B C A C C C B (A, B, C) C C C (A, B, C) C 98

101 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IΙI Ένα απλό σχήμα βαθμονόμησης (Πίνακας III.γ.3) για την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων βάσει δεδομένων που είναι εύκολο να παρατηρηθούν στο πεδίο υιοθέτησε η Οµοσπονδιακή Υπηρεσία για τη Διατήρηση της Φύσης στη Γερμανία (LANA, 2001). Στο σχήμα αυτό, η αρτιότητα των δομών, η παρουσίας των χαρακτηριστικών ειδών και οι αρνητικές επιδράσεις χρησιμοποιούνται ως δείκτες των λειτουργιών των οικοτόπων. Πίνακας ΙΙΙ.γ.3. Σχήμα βαθμονόμησης για την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των οικοτόπων. Αρτιότητα των δομών του οικοτόπου Αρτιότητα της χλωριδικής σύνθεσης ή της χαρακτηριστικής πανίδας Αρνητικές επιδράσεις A Άριστη A Αντιπροσωπεύονται όλα τα χαρακτηριστικά είδη A Χαμηλής Έντασης B Καλή B Τα χαρακτηριστικά είδη αντιπροσωπεύονται σε ικανοποιητικό βαθμό B Μέτριας Έντασης C1 Μέτρια έως µεσαία C1 Η παρουσία των χαρακτηριστικών ειδών είναι αποσπασματική C1 Έντονες C2 Μη αντιστρεπτά διαταραγµένος οικότοπος, µη δυνατή αναγέννηση/ αποκατάσταση Παράδειγμα αξιολόγησης οικότοπων βάσει του παραπάνω σχήματος: Δομές οικοτόπου A A A A A A B B Χλωριδική σύνθεση A B A B C A B C Αρνητικές επιδράσεις A C B B C C C C Συνολική τιµή της κατάστασης διατήρησης A B A B C B B C 99

102 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΕΝΤΥΠΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΩΝ ΔΙΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΓΜΑΤΟΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ IV.α. Έντυπα δειγματοληψιών διατομών Οδηγίες για τη συμπλήρωση του εντύπου διατομών βλάστησης Έντυπο 1: στοιχεία της διατομής και κάθε δειγματοεπιφάνειας (Δ1, Δ2 κλπ) ανά διατομή. Αρκετά από τα στοιχεία είναι ίδια για πολλές ή και για όλες τις δειγματοεπιφάνειες μιας διατομής, αρκεί να σημειώνονται οι μεταβολές. Έντυπο 2: πληθοκάλυψη των ειδών ανά δειγματοεπιφάνεια. Η εργασία διευκολύνεται αν συμπληρωθεί ο κατάλογος των ειδών (ανάλογα με τον οικότοπο) πριν την εργασία στο πεδίο. Δεδομένα εντύπου Επεξήγηση Ανάγλυφο Ορεογραφική διαμόρφωση Πλαγιά, Πλάτωμα, Κοίλωμα, Ράχη Απειλές Συμπληρώνεται με ΝΑΙ ή ΟΧΙ ή ΠΑΛΑΙΗ+1 ή 2 ή 3 ΝΑΙ:απειλή παρούσα κατά το έτος των δειγματοληψιών, ΟΧΙ:δεν υφίσταται η απειλή, ΠΑΛΑΙΗ: απειλή παρούσα την τελευταία 10ετία Ένταση απειλής: 1=χαμηλή, 2=μέτρια, 3=έντονη Τροχοφόρα, Ποδοπάτημα Διατάραξη από διέλευση τροχοφόρων ή από διέλευση πεζών Αδρανή υλικά, Απορρίματα Ενάποθεση αδρανών υλικών, απορριμάτων Βόσκηση, Ξύλευση, Φωτιά, Καλλιέργεια Παρουσία των απειλών Αρ. Δειγματοληψίας ΤW Αριθμός relevé στη βάση δεδομένων TURBOVEG database (συμπληρώνεται στο γραφείο) Βάθος εδάφους-α 0 (cm) Αβαθές: -5 cm, Μέτριο: -20 cm, Βαθύ: >20 cm Διατομή Όνομα διατομής (π.χ., S1, S2, W1, W2) Δειγματοεπιφάνεια Μέγεθος δειγματοεπιφάνειας κατά μήκος της διατομής, π.χ. 5x5 m Απόσταση Απόσταση μεταξύ δειγματοεπιφανειών κατά μήκος της διατομής Δείγμα άμμου/εδάφους Σημειώνεται ΝΑΙ αν λήφθηκε δείγμα άμμου ή εδάφους στη δειγματοεπιφάνεια EC Ηλεκτρική Αγωγιμότητα, συμπληρώνεται η μέτρηση με φορητό αγωγιμόμετρο (αμμοθίνες, υγρότοποι) SM Υγρασία εδάφους, συμπληρώνεται η μέτρηση με φορητό αισθητήρα (αμμοθίνες, υγρότοποι) ph ph εδάφους ή άμμου, συμπληρώνεται η μέτρηση με φορητό αισθητήρα (αμμοθίνες, υγρότοποι) Έκθεση ( ) Έκθεση σε μοίρες (0 αν η επιφάνεια έχει πολλαπλές εκθέσεις) Ζώνη βλάστησης Σημειώνονται κατ εκτίμηση οι μεταβολές του τύπου βλάστησης κατά μήκος της διατομής Ημερομηνία Ημερομηνία δειγματοληψίας Κλίση ( ) Μέση κλίση επιφάνειας σε μοίρες, σε περίπτωση κοιλώματος/πολλαπλών κλίσεων # Όροφοι Κάλυψη %, μέγιστο και μέσο ύψος Όροφος βρύων Β για βρυόφυτα, λειχήνες Όροφος δένδρων Δ Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους > 5 m Όροφος θάμνων Θ1 Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 3 5 m Όροφος θάμνων Θ2 Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 0,5 1 m Όροφος ποών Π Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλαστα δένδρων) Όροφος ποών Π1 Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλάστα δένδρων) >1 m (αν απαιτείται) Όροφος ποών Π2 Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλάστα δένδρων) <1 m (αν απαιτείται) Σύνολο Θ (+Δ) κάλυψη % για το σύνολο των ορόφων των ξυλωδών ειδών (όροφος Θ1, Θ2 και όροφος Δ αν υπάρχει) Σύνολο Π κάλυψη % για το σύνολο των ορόφων των ξυλωδών ειδών Συνολική φυτοκάλυψη Κάλυψη % του συνόλου των φυτών στο πολύγωνο ή τη δειγματοληπτική επιφάνεια. Γυμνοί βράχοι/πέτρες κάλυψη % γυμνών βράχων/πετρών Σημειώσεις Eλεύθερο κείμενο με παρατηρήσεις για τη διατομή και σημειώσεις για το φωτογραφικό υλικό. Συντάκτης Ονοματεπώνυμο Συντάκτη - Συντακτών Σημείο GPS αρχή Όνομα σημείου GPS της αρχής της διατομής Σημείο GPS τέλος Όνομα σημείου GPS του τέλους της διατομής Σημείο GPS 1 Άλλο σημείο GPS κατά μήκος της διατομής Σημείο GPS 2 Άλλο σημείο GPS κατά μήκος της διατομής Υπόστρωμα Γεωλογικό υπόστρωμα στη δειγματοεπιφάνεια Υψόμετρο m Υψόμετρο στη θέση της δειγματοεπιφάνειας Ύψος (μέγιστο) Μέγιστο ύψος ανά όροφο Δ, Θ1, Θ2, Π1, Π2 Φυτοκατάλογος (Είδη) Είδη φυτών που απαντούν στη δειγματοεπιφάνεια (Δ) Στις στήλες Δ σημειώνεται η πληθοκάλυψη σύμφωνα με την 9βαθμη κλίμακα Braun-Blanquet r: είδος σπάνιο σε εμφάνιση (1 2 άτομα) που καλύπτει πολύ μικρή επιφάνεια (<<1 %) +: είδος περιστασιακό, με λίγα άτομα που καλύπτουν μικρή επιφάνεια (<1 %) 1: είδος με < 100 άτομα και κάλυψη 1 5 % 2m:είδος με πολυάριθμα άτομα (>100 άτομα) και κάλυψη 1 5 % 2a: είδος με κάλυψη 5 12,5 %, οσαδήποτε άτομα 2b: είδος με κάλυψη 12,5% 25 %, οσαδήποτε άτομα 3: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 4: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 5: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 100

103 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΕΝΤΥΠΟ ΔΙΑΤΟΜΩΝ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 1 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ Διατομή Δειγματοεπιφάνεια Απόσταση Σημείο GPS αρχή Σημείο GPS 1 Σημειώ Συντάκτης Ημερομηνία Σημείο GPS τέλος Σημείο GPS 2 σεις Ζώνη Βλάστησης Υψόμετρο (m) Ανάγλυφο Έκθεση ( ) Κλίση ( ) Βάθος εδάφους-α 0 (cm) Υπόστρωμα Όροφος Δένδρων (Δ) % Όροφος Θάμνων (Θ1) % Όροφος Θάμνων (Θ2) % Όροφος Ποών (Π1) % Όροφος Ποών (Π2) % Σύνολο Θ (+Δ) % Σύνολο Π % Συνολική Φυτοκάλυψη % Όροφος Βρύων % Γυμνοί βράχοι % Δ Ύψος (μέγιστο) Θ1 Ύψος (μέγιστο) Θ2 Ύψος (μέγιστο) Π1 Ύψος (μέγιστο) Π2 Ύψος (μέγιστο) Απειλές- Τροχοφόρα Απειλές-Ποδοπάτημα Απειλές-Αδρανή υλικά Απειλές-Απορρίματα Απειλές-Βόσκηση Απειλές-Ξύλευση Απειλές-Φωτιά Απειλές-Καλλιέργεια Δείγμα άμμου/εδάφους EC SM ph Αρ. Δειγματοληψίας TW Δ1 Δ2 Δ3 Δ4 Δ5 Δ6 Δ7 Δ8 Δ9 Δ10 Δ11 Δ12 Δ13 Δ14 Δ15 Δ16 101

104 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV ΕΝΤΥΠΟ ΔΙΑΤΟΜΩΝ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ 2 ΕΙΔΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΕΠΙΦΑΝΕΙΩΝ Διατομή Συντάκτης Ημερομηνία Σημειώ σεις Φυτοκατάλογος (Είδη) Δ1 Δ2 Δ3 Δ4 Δ5 Δ6 Δ7 Δ8 Δ9 Δ10 Δ11 Δ12 Δ13 Δ14 Δ15 Δ16 102

105 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV IV.β. Έντυπο δειγματοληψιών διατομών θαμνώνων και δασών Διατομή/Δειγματοεπιφάνεια Τ Δ Κωδικός Οικοτόπου Αρ. Δειγμ. TW Απόσταση Τοποθεσία Υψόμετρο (m) Συντάκτης Ορεογραφική διαμόρφωση Ημερομηνία Έκθεση ( ) Μονάδα βλάστησης Κλίση ( ) Γεωλ. Υπόστρωμα Βάθος εδάφους-α 0 (cm) Φωτογραφικό Υλικό Σημεία GPS Παρατηρήσεις Απειλές ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΛΑΙΗ Κάλυψη% ΝΑΙ ΟΧΙ ΠΑΛΑΙΗ Κάλυψη% Βόσκηση Καλλιέργεια Διατάραξη τροχοφόρα Φωτιά Ποδοπάτημα Εναπόθεση αδρανών υλικών Ξύλευση Εναπόθεση απορριμάτων Άλλη απειλή 1 Άλλη απειλή 2 Κάλυψη % Μέγιστο Ύψος Κάλυψη % Όροφος Δένδρων (Δ) Σύνολο Θ (+Δ) Μέγεθος Δειγματο Όροφος Θάμνων 1 (Θ1) Σύνολο Π επιφάνειας Όροφος Θάμνων 2 (Θ2) Συνολική Φυτοκάλυψη Όροφος Ποών 1 (Π1) Όροφος Βρύων Όροφος Ποών 2 (Π2) Γυμνοί βράχοι Φυτοκατάλογος (είδη) Όροφος Φυτοκατάλογος (είδη) Πληθοκάλυψη Πληθοκάλυψη Όροφος 103

106 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV Οδηγίες για τη συμπλήρωση του εντύπου δειγματοληψιών θαμνώνων και δασών Δεδομένα εντύπου Επεξήγηση Απειλές Ελεύθερο κείμενο για απειλές-δραστηριότητες στο πολύγωνο Απειλές (ανά απειλή) ΝΑΙ/ΟΧΙ/ΠΑΛΑΙΗ ΝΑΙ:παρούσα κατά το έτος των δειγματοληψιών, ΟΧΙ:δεν υφίσταται η απειλή, ΠΑΛΑΙΗ: απειλή παρούσα την τελευταία 10ετία 1, 2, 3 Ένταση απειλής: 1=χαμηλή, 2=μέτρια, 3=έντονη Κάλυψη % Ποσοστό της έκτασης του πολυγώνου που επηρεάζεται από την απειλή Αρ. Δειγματοληψίας ΤW Αριθμός relevé στη βάση δεδομένων TURBOVEG database (συμπληρώνεται στο γραφείο) Βάθος εδάφους-α 0 (cm) Αβαθές: -5 cm, Μέτριο: -20 cm, Βαθύ: >20 cm Διατομή/Δειγματοεπιφάνεια Όνομα διατομής (π.χ., Τ1) / Αριθμός Δειγματοεπιφάνειας στη διατομή (π.χ. Δ1) Απόσταση Απόσταση δειγματοεπιφάνειας από την προηγούμενη δειγματοεπιφάνεια Έκθεση ( ) έκθεση σε μοίρες (0 αν το πολύγωνο έχει πολλαπλές εκθέσεις) Ημερομηνία ημερομηνία καταγραφής Κλίση ( ) μέση κλίση πολυγώνου σε μοίρες, σε περίπτωση κοιλώματος/πολλαπλών κλίσεων # Κωδικός Οικοτόπου Κωδικός οικοτόπου του Παρ. Ι Οδηγία 92/43 Μέγεθος δειγματοεπιφάνειας π.χ. 10x10 Μονάδα βλάστησης Σύντομη περιγραφή της μονάδας βλάστησης στη δειγματοεπιφάνεια Ορεογραφική διαμόρφωση Πλαγιά, Πλάτωμα, Κοίλωμα, Ράχη Όροφοι Κάλυψη %, μέγιστο και μέσο ύψος Όροφος βρύων Β για βρυόφυτα, λειχήνες Όροφος δένδρων Δ Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους > 5 m Όροφος θάμνων Θ1 Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 3 5 m Όροφος θάμνων Θ2 Ξυλώδη είδη, συμπεριλαμβανομένων των αναρριχητικών, ύψους < 0,5 1 m Όροφος ποών Π Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλαστα δένδρων) Όροφος ποών Π1 Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλάστα δένδρων) >1 m (αν απαιτείται) Όροφος ποών Π2 Πόες (μη ξυλώδη είδη και αρτίβλάστα δένδρων) <1 m (αν απαιτείται) Σύνολο Θ (+Δ) κάλυψη % για το σύνολο των ορόφων των ξυλωδών ειδών (όροφος Θ1, Θ2 και όροφος Δ αν υπάρχει) Σύνολο Π κάλυψη % για το σύνολο των ορόφων των ξυλωδών ειδών Συνολική φυτοκάλυψη Κάλυψη % του συνόλου των φυτών στο πολύγωνο ή τη δειγματοληπτική επιφάνεια. Γυμνοί βράχοι/πέτρες κάλυψη % γυμνών βράχων/πετρών Παρατηρήσεις Eλεύθερο κείμενο με παρατηρήσεις για τη δειγματοεπιφάνεια Συντάκτης Ονοματεπώνυμο Συντάκτη - Συντακτών Σημεία GPS 1, 2, 3, 4 Όνομα των σημείων GPS που οριοθετούν τη δειγματοεπιφάνεια. Τα σημεία 1 και 2 βρίσκονται επάνω στη διατομή. Υψόμετρο m Υψόμετρο θέσης καταγραφής ή δειγματοληψίας Φυτοκατάλογος (Είδη) Είδη φυτών που απαντούν στο πολύγωνο Πληθοκάλυψη Πληθοκάλυψη σύμφωνα με την 9βαθμη κλίμακα Braun-Blanquet r: είδος σπάνιο σε εμφάνιση (1 2 άτομα) που καλύπτει πολύ μικρή επιφάνεια (<<1 %) +: είδος περιστασιακό, με λίγα άτομα που καλύπτουν μικρή επιφάνεια (<1 %) 1: είδος με < 100 άτομα και κάλυψη 1 5 % 2m:είδος με πολυάριθμα άτομα (>100 άτομα) και κάλυψη 1 5 % 2a: είδος με κάλυψη 5 12,5 %, οσαδήποτε άτομα 2b: είδος με κάλυψη 12,5% 25 %, οσαδήποτε άτομα 3: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 4: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα 5: είδος με κάλυψη %, οσαδήποτε άτομα Όροφος Δ, Θ1, Θ2, Π1, Π2: όροφος βλάστησης στον οποίο συμμετέχει το είδος Φωτογραφικό υλικό Αριθμοί και θέμα φωτογραφιών ή βίντεο από το πολύγωνο 104

107 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V ΑΜΜΟΘΙΝΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ - ΔΕΔΟΜΕΝΑ V.α. Φυτοκοινωνιολογικές δειγματοληψίες Σπανού (2001) Αρ. Δειγματοληψίας (relevé) Ημερομηνία Έκταση (m 2 ) Περιοχή Kalamaki Kalamaki Kalamaki Kalamaki Kalamaki Kalamaki Laganas Kalamaki Lagana Lagana Lagana Υψόμετρο (m) Έκθεση ( ) Κλίση ( ) Συνολική φυτοκάλυψη (%) Κάλυψη ορόφου δένδρων (%) Κάλυψη ορόφου θάμνων (%) Κάλυψη ορόφου ποών (%) Μέγιστο ύψος δένδρων (m) Μέγιστο ύψος θάμνων (m) 2.0 Μέγιστο ύψος ποών (cm) ψήφιος κωδικός οικοτόπου ψήφιος κωδικός οικοτόπου Ανάγλυφο P P P P P P S P S S S Γεωλογικό υπόστρωμα Sand Sand Sand Sand Sand Sand Marls Sand Marls Marls Marls Απόσταση από ακτογραμμή (m) Αριθμός ειδών Είδη Coridothymus capitatus Cyperus capitatus Echinophora spinosa Helianthem nummularium Pancratium maritimum Petrorhagia obcordata Schoenus nigricans Scirpoides holoschoenus Elymus farctus Eryngium maritimum Knautia integrifolia Centaurea sonchifolia Euphorbia paralias Hedypnois cretica Limonium virgatum Otanthus maritimus Phagnalon graecum Pseudorlaya pumila Sporobolus pungens Cakile maritima Inula crithmoides Salsola kali Anthyllis hermanniae Calicotome villosa Cistus creticus Erica manipuliflora Fumana thymifolia Hypericum empetrifolium Piptatherum miliaceum Pistacia lentiscus Prasium majus Sarcopoterium spinosum Asparagus acutifolius Brachypodium retusum Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Olea europaea Pinus halepensis Quercus coccifera Smilax aspera Teucrium flavum ssp. hellenicum Urginea maritima

108 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V V.β. Διατομές 2009 στον αμμοθινικό οικοσύστημα του Λαγανά Διατομή Δ1. Αναγράφεται το μήκος τομής (cm) κάθε είδους σε κάθε διάστημα μήκους 1 m της διατομής. Οικότοπος Αρ. Διάσ τημα Pancra tium mariti mum Elytri gia juncea Αμμόφιλα Είδη Υγροτοπικά Είδη Είδη ξηρών λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη θαμνώνων Δένδρα Echino Eryn Ammo Centa Bolbo Juncus Schoe Catapo Phle Sixalix Echi Petro Linum Rhaga Silene Neri Corido Fuma Junipe Smilax Rubia Oroba Pinus phora gium phila urea schoe mariti nus dium um sp. atropu um rhagia stri diolus sp. um thy na rus aspera pere nche brutia spi mariti arena sonchi nus mus nigri rigi rpurea angu sp. ctum stella olean mus thymi macro grina sp. nosa mum ria folia mariti cans dum stifo tus der capita folia carpa Cype rus capita tus mus lium tus Eucaly ptus camal dulen sis 106

109 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Οικότοπος Αρ. Διάσ τημα Pancra tium mariti mum Elytri gia juncea Αμμόφιλα Είδη Υγροτοπικά Είδη Είδη ξηρών λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη θαμνώνων Δένδρα Echino Eryn Ammo Centa Bolbo Juncus Schoe Catapo Phle Sixalix Echi Petro Linum Rhaga Silene Neri Corido Fuma Junipe Smilax Rubia Oroba Pinus phora gium phila urea schoe mariti nus dium um sp. atropu um rhagia stri diolus sp. um thy na rus aspera pere nche brutia spi mariti arena sonchi nus mus nigri rigi rpurea angu sp. ctum stella olean mus thymi macro grina sp. nosa mum ria folia mariti cans dum stifo tus der capita folia carpa Cype rus capita tus mus lium tus x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x Eucaly ptus camal dulen sis 107

110 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Οικότοπος Αρ. Διάσ τημα Pancra tium mariti mum Elytri gia juncea Αμμόφιλα Είδη Υγροτοπικά Είδη Είδη ξηρών λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη θαμνώνων Δένδρα Echino Eryn Ammo Centa Bolbo Juncus Schoe Catapo Phle Sixalix Echi Petro Linum Rhaga Silene Neri Corido Fuma Junipe Smilax Rubia Oroba Pinus phora gium phila urea schoe mariti nus dium um sp. atropu um rhagia stri diolus sp. um thy na rus aspera pere nche brutia spi mariti arena sonchi nus mus nigri rigi rpurea angu sp. ctum stella olean mus thymi macro grina sp. nosa mum ria folia mariti cans dum stifo tus der capita folia carpa Cype rus capita tus mus lium tus 2260x x x x G5.62xG G5.62xG G5.62xG G5.62xG Eucaly ptus camal dulen sis 108

111 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Οικότοπος Αρ. Διάσ τημα Pancra tium mariti mum Elytri gia juncea Αμμόφιλα Είδη Υγροτοπικά Είδη Είδη ξηρών λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη θαμνώνων Δένδρα Echino Eryn Ammo Centa Bolbo Juncus Schoe Catapo Phle Sixalix Echi Petro Linum Rhaga Silene Neri Corido Fuma Junipe Smilax Rubia Oroba Pinus phora gium phila urea schoe mariti nus dium um sp. atropu um rhagia stri diolus sp. um thy na rus aspera pere nche brutia spi mariti arena sonchi nus mus nigri rigi rpurea angu sp. ctum stella olean mus thymi macro grina sp. nosa mum ria folia mariti cans dum stifo tus der capita folia carpa Cype rus capita tus mus lium tus G5.62xG G5.62xG G5.62xG G5.62xG G5.62xG Eucaly ptus camal dulen sis 109

112 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Οικότοπος Αρ. Διάσ τημα Pancra tium mariti mum Elytri gia juncea Αμμόφιλα Είδη Υγροτοπικά Είδη Είδη ξηρών λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη θαμνώνων Δένδρα Echino Eryn Ammo Centa Bolbo Juncus Schoe Catapo Phle Sixalix Echi Petro Linum Rhaga Silene Neri Corido Fuma Junipe Smilax Rubia Oroba Pinus phora gium phila urea schoe mariti nus dium um sp. atropu um rhagia stri diolus sp. um thy na rus aspera pere nche brutia spi mariti arena sonchi nus mus nigri rigi rpurea angu sp. ctum stella olean mus thymi macro grina sp. nosa mum ria folia mariti cans dum stifo tus der capita folia carpa Cype rus capita tus mus lium tus G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG G3.FxG Eucaly ptus camal dulen sis 110

113 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Διατομή Δ2. Αναγράφεται το μήκος τομής (cm) κάθε είδους σε κάθε διάστημα μήκους 1 m της διατομής. Οικότοπος Αρ. Διάσ τημα Cakile maritima Cyperus capitatus Αμμόφιλα Είδη Είδη Ξηρών Λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη Θαμνώνων Elytrigia Medicago Centau Lagurus Linum Plantago Trifolium Trifolium Cistus juncea marina rium sp. ovatus strictum sp. scabrum stellatum creticus Pancra tium mariti mum Rhaga diolus stellatus Hypar rhenia hirta Aspara gus acutifolius Calico tome villosa Corido thymus capitatus Fumana thymifolia Pistacia lentiscus Urginea maritima

114 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V V.γ. Διατομές στον αμμοθινικό οικοσύστημα των Σεκανίων Διατομή Δ11 έτος Αναγράφεται το μήκος τομής (cm) κάθε είδους σε κάθε διάστημα μήκους 1 m της διατομής. Οικό το πος Αρ. Διάσ τημα Cakile mariti ma Cyperu s capitat us Echino phora spinosa Αμμόφιλα Είδη Είδη Ξηρών Λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη Θαμνώνων Elymus Lagurus Lotus farctus ovatus edulis Medica go marina Pancrat ium mariti mum Pseudo rlaya pumila Allium guttatu m Centau rium erythra ea Hedypn ois cretica Hedysa rum spinosi ssimum Hyparh enia hirta Hypoch oeris achyro phorus Linum strictu m Paraph olis incurva Plantag o bellardi T. campes tre T. stellatu m Trifoliu m scabru m Vulpia bromoi des Pistacia lentiscu s Coridot hymus capitat us Ononix natrix 112

115 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V Διατομή Δ11 έτος Αναγράφεται το μήκος τομής (cm) κάθε είδους σε κάθε διάστημα μήκους 1 m της διατομής. Οικότο πος Αρ. Διάσ τημα Cakile mariti ma Elytri gia juncea Αμμόφιλα Είδη Είδη Ξηρών Λιβαδιών και Πρόσκοπα Είδη Είδη Θαμνώνων Eryn Pancra Sporo Allium Anthe Avena Daucus Delphi Filago Hypar Lolium Phleum Trifo Pistacia Anthyl Calico gium tium bolus gut mis sp. sp. sp. nium sp. rhenia sp. sp. lium lentis lis tome mariti mariti pun tatum pereg hirta scab cus herman villosa mum mum gens rinum rum niae Cistus creticus Corido thymus capi tatus Sarco pote rium spino sum 113

116 ΜΕΡΟΣ Δ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V V.δ. Μεθοδολογία μετρήσεων ιδιοτήτων της άμμου Απόσπασμα από τη διδακτορική διατριβή του Καραβά (2005) Κατά μήκος των διατομών που εγκαταστάθηκαν πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες άμμου από την επιφάνεια έως 10 cm βάθος. Στα δείγματα αυτά αφαιρέθηκε το στρώμα χούμου, όπου αυτό υπήρχε, και προκειμένου να αποκαλυφθούν τα χαρακτηριστικά του αμμώδους υποστρώματος που φιλοξενεί τη βλάστηση μετρήθηκαν το ph, η Aγωγιμότητα, η κοκκομετρική σύσταση της άμμου (Μέσος όρος, Συντελεστής ταξινόμησης και Συντελεστής ασυμμετρίας), και οργανική ουσία. Τα δείγματα μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο του Τομέα Βοτανικής του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου και έγιναν οι παρακάτω μετρήσεις: α) ph. Ζυγίστηκαν 5gr άμμου και τοποθετήθηκαν σε κωνική φιάλη. Προστέθηκαν 25 ml απεσταγμένου νερού. Ανακινήθηκαν επί 1h σε θερμοκρασία δωματίου. Η άμμος αφέθηκε να κατακαθίσει για λίγα λεπτά και μετρήθηκε το ph με φορητό μικροϋπολογιστικό Phμετρο ΗΑΝΝΑ HI9024C. β) Aλατότητα. Ζυγίστηκαν 5gr άμμου και τοποθετήθηκαν σε κωνική φιάλη. Προστέθηκαν 25 ml απεσταγμένου νερού. Ανακινήθηκαν επί 1h σε θερμοκρασία δωματίου. Η άμμος αφέθηκε να κατακαθίσει για λίγα λεπτά και μετρήθηκε η αλατότητα με φορητό αγωγιμόμετρο Consort K912. γ) Η κοκκομετρική σύσταση της άμμου. Τα δείγματα άμμου αφού ξηράνθηκαν αναταράχθηκαν επί ένα τέταρτο σε κόσκινα διαμέτρων 1mm, 500μm, 250μm, 100μm και 50μm (Van Reeuwijk, 1986). Τα κλάσματα της άμμου που έμειναν σε κάθε κόσκινο ζυγίστηκαν. Αφού καθορίστηκαν τα βάρη της άμμου σε κάθε τάξη μεγέθους, σχεδιάστηκε η γραφική παράσταση των αποτελεσμάτων. Τα βάρη εκφράστηκαν ως επί τοις εκατό ποσοστό του συνολικού βάρους του δείγματος της άμμου. Οι κλάσεις μεγέθους των κόκκων της άμμου μετατράπηκαν σε λογαριθμικές [phi (ø)]. Πρόκειται για το αρνητικό log 2 των κλάσεων μεγέθους, όπως καθορίστηκε από τον Krumbein, Στη συνέχεια τα επί τοις εκατό ποσοστά προστέθηκαν το ένα στο άλλο ξεκινώντας από το πιο χονδρόκοκκο κλάσμα. Από τα διαγράμματα αυτά (Παράρτημα Δ) υπολογίστηκαν με τη μέθοδο που προτείνεται από τον Bird, 1984 τα εξής μεγέθη. Μέσος όρος Μø = ø16 + ø84 / 2. Αντιπροσωπεύει το μέσο μέγεθος των κόκκων της άμμου. Είναι χρήσιμος δείκτης στην ερμηνεία των δυνάμεων που δρουν πάνω στο ίζημα. Η ενέργεια των κυμάτων, η κλίση της παραλίας και το μέγεθος των κόκκων της άμμου σχετίζονται (Petrich, 1984). Πολύ γενικά, όσο ομαλότερη είναι η κλίση μίας παραλίας και όσο λεπτότεροι κόκκοι την αποτελούν τόσο χαμηλότερη είναι η ενέργεια των κυμάτων που δέχεται. Συντελεστής ταξινόμησης σø = ø84 ø16/2. Επίσης χρήσιμος δείκτης στην ερμηνεία του εύρους των δυνάμεων που δρουν στο ίζημα. Για παράδειγμα, μία μεγάλη τιμή του καταδεικνύει ότι πραγματοποιήθηκε μικρή επιλογή κόκκων άμμου κατά τη διάρκεια της μεταφοράς ή απόθεσης. Επίσης αποτελεί ένδειξη του τρόπου με τον οποίο πακετάρονται οι κόκκοι της άμμου. Όσο πιο μεγάλη είναι η τιμή του, τόσο πιο ανομοιόμορφοι (από άποψη μεγέθους)μεταξύ τους είναι οι κόκκοι με αποτέλεσμα να μην δημιουργούνται κενά και να πακετάρονται καλύτερα (Pethick, 1984). Συντελεστής ασυμμετρίας αø = Μø Μdø /σø όπου Μdø = ø50. Ο συντελεστής αυτός είναι ιδιαίτερα χρήσιμος για την ιστορία του ιζήματος. Μία υψηλή θετική 114

117 ΜΕΡΟΣ Δ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V τιμή είναι ενδεικτική της υπερβολικής παρουσίας λεπτόκοκκου ιζήματος πιθανόν λόγω της απόθεσης λεπτόκοκκου υλικού. δ) Η οργανική ουσία. Το κλάσμα της άμμου με διάμετρο πάνω από 1 mm αφαιρέθηκε προκειμένου να μετρηθεί μόνο η οργανική ουσία που είναι πιο άμεσα διαθέσιμη στα φυτά και όχι μικρά κλαδάκια η φύκια που εύκολα μετακινούνται από τον αέρα. Μικρή ποσότητα άμμου τοποθετήθηκε σε ειδική πορσελάνινη κυψελίδα και ξηράθηκε σε κλίβανο στους 70 C για 24h. Κατόπιν και αφού πριν τοποθετήθηκε σε ξηραντήρα, η κυψελίδα ζυγίστηκε. Οι κυψελίδες τοποθετήθηκαν σε φούρνο Thermolyne στους 500 C όπου και παρέμειναν 5h. Στη συνέχεια και αφού οι κυψελίδες αφέθηκαν να κρυώσουν πάλι σε ξηραντήρα ζυγίστηκαν ξανά. Η διαφορά βάρους καταγράφεται ως περιεχόμενη οργανική ουσία. 115

118 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VI ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VΙ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ - ΔΕΔΟΜΕΝΑ Φυτοκοινωνιολογικές δειγματοληψίες Σπανού (2001) Αρ. Δειγματοληψίας (relevé) Ημερομηνία Έκταση (m 2 ) Περιοχή Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Limni Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Keriou Υψόμετρο (m) Έκθεση ( ) Κλίση ( ) Συνολική φυτοκάλυψη (%) Κάλυψη ορόφου ποών (%) Μέγιστο ύψος ποών (cm) ψήφιος κωδικός οικοτόπου 72A0 72A A A0 72A0 72A0 6ψήφιος κωδικός 72A011 72A A A01172A01172A011 οικοτόπου Ανάγλυφο P P P P P P P P P P P P P P Γεωλογικό υπόστρωμα Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Allu vium Αριθμός ειδών Είδη Calystegia sepium Juncus maritimus Lythrum junceum Phragmites australis Dittrichia viscosa Aster tripolium Carex distachya Cirsium vulgare Cladium mariscus Dorycnium rectum Galium aparine Juncus acutus Carex otrubae Cyperus capitatus Iris pseudacorus Orchis laxiflora Plantago major Rumex conglomeratus Samolus valerandi Schoenoplectus lacustris Calystegia silvatica Rubus sanctus Lactuca viminea Calystegia soldanella Juncus heldreichianus Melilotus indicus Cirsium arvense Cyperus longus Epilobium hirsutum Mentha aquatica Schoenoplectus litoralis Scirpoides holoschoenus Atriplex hastata

119 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VIΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΙΔΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ - ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII VII.α. Δεδομένα εξάπλωσης των σημαντικών ειδών χλωρίδας στην Ζάκυνθο και στις Στροφάδες Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. Acis ionica Ζάκυνθος Β του Κοριθίου προς την Άκρα L/1919 Σκινάρι Acis ionica Ζάκυνθος Κοιλιωμένος, κατά μήκος του L/1919 δρόμου Acis ionica Ζάκυνθος κοντά στο Καμπί προς τον L/1919 Σταυρό Acis ionica Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Βολιμές- L/1919 Κορίθι Acis ionica Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Κορίθι- L/1919 Κοιλιωμένος Acis ionica ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος κοντά στο Κερί 100 Bot.Mus.Lund Speta s.n. det. GR Raus Acis ionica ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος Ν του Κερίου (σημείο Z330) Delipetrou & GR Karavas 2009 fieldwork Acis ionica ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος ΝΔ του Κερίου κάτω από τον 40 L/1920 GR φάρο Acis ionica ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Φάρος Κερίου Juniperus phoenicea and Pistacia lentiscus shrub openings Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork photo Alkanna corcyrensis Ζάκυνθος κάτω από τον Αγίου Λέοντα L/3225 Ronniger Alkanna corcyrensis Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Allium callimischon ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος GR BioGreece subsp. callimischon GR Allium callimischon Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 subsp. callimischon Allium chamaemoly Ζάκυνθος Ζάκυνθος FGC, L/3225, Sibthorp L/2291b Allium chamaemoly Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Allium chamaemoly Ζάκυνθος Ζάκυνθος Ν τμήμα του νησιού (χάρτης L/471 σημείων) Allium chamaespathum Ζάκυνθος Ζάκυνθος FGC, L/3225 Margot, teste Boiss., Fl. Or. V, pag. 239 Allium chamaespathum Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Allium ionicum ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος GR BioGreece GR Allium ionicum ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος Μαραθία L/2292 Allium ionicum ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος περιοχή Βασιλικού L/2292 /ΠΖ No Releve Σημειώσεις only 1 individual record year may be 1837, Allium ionicum Ζάκυνθος όρος Βραχίονας L/3224 Ampelodesmos ΕΘΠΖ_? Ζάκυνθος Σεκάνια Ceratonia bushes L/2292 apparently a 117

120 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου mauritanicus Ampelodesmos mauritanicus ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός πρόποδες sunny uncultivated slopes Ampelodesmos mauritanicus ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος Περιοχή Βασιλικού 2 km ΝΝΑ του Ξηροκάστελλου Anacamptis pyramidalis ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Σταμφάνι Anacamptis pyramidalis ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1.3 km ΒΑ-ΑΒΑ της Λίμνης Κερίου Anacamptis pyramidalis ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,4 km Δ-ΝΔ του Άνω Βασιλικού Anchusella variegata ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην περιοχή της Μαραθίας (χάρτης σημείων) Anchusella variegata ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ανώτερο τμήμα του όρους /ΠΖ Σκοπός Anchusella variegata ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Ζάκυνθος ΝΑ τμήμα του νησιού περιοχή Γέρακα-Βασιλικού (χάρτης σημείων) macchia near the road meadows and phrygana grassy places between olive groves and citrus groves 9320/ 9340 Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. FGC, L/3225, L/ gbif.org, Bot.Mus.Lund L/585 Schmidt, teste Boiss. FI. Or. V, p Sven & Britt Snogerup 5222 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII L/ L/ Anchusella variegata Ζάκυνθος 3 km Δ της Λιθακιάς gbif.org, Bot.Mus.Lund L/1963 Ronniger L/3225 Ronniger L/1963 Ronniger Sven & Britt Snogerup, Per Lassen Anchusella variegata Ζάκυνθος Α του χωριού Μαριές L/3225 Ronniger Anchusella variegata Ζάκυνθος βουνά γύρω από τη Λιθακιά meadows L/3225, L2291b Margot Anchusella variegata Ζάκυνθος λόφοι πάνω από το Ακρωτήρι meadows L/3225, L2291b Margot Anchusella variegata Ζάκυνθος πάνω από τον Κοιλιωμένο L/3225 Ronniger Anchusella variegata Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Anchusella variegata Ζάκυνθος Ζάκυνθος "Kastéllberg" ("βουνό του L/3225 Hicker κάστρου") Arenaria peloponnesiaca ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων L/1800 ήσι Arenaria peloponnesiaca ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην FHe περιοχή του ακρωτηρίου Κερί (χάρτης σημείων) Arenaria peloponnesiaca Ζάκυνθος Άκρα Σκινάρι κοντά στο χωριό L/1800 Κορίθι Arenaria peloponnesiaca Ζάκυνθος κοντά στιο Καμπί L/1800 Arenaria peloponnesiaca Ζάκυνθος κοντά στον Λιμνιώνα L/1800 Asperula naufraga ΕΘΠΖ_ΠΦΤ_? Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία, ακτές από το steep coastal Delipetrou & photo No Releve Σημειώσεις mistaken literature record the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE record year may be 1837 record year may be

121 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. No Releve Σημειώσεις σημείο παρατήρησης trk60 limestone rocks Karavas 2009 fieldwork 0704 Asperula naufraga Ζάκυνθος ΒΔ ακτές του νησιού (χάρτης L/1689 σημείων) Asperula naufraga Ζάκυνθος όρμος Βρώμης στη Βίγλα ΝΔ L/1689 της Μονής Αναφωνητρίας Asperula naufraga ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Άκρα Κερίου κοντά στον φάρο x L/1800, L/1689, gbif.org Asperula naufraga Asperula naufraga Asperula naufraga ΕΘΠΖ_ GR _? ΕΘΠΖ_ GR _? ΕΘΠΖ_ GR _? Ζάκυνθος Ζάκυνθος Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία, ακτές από το σημείο παρατήρησης trk55 Άκρα Μαραθία, ακτές από το σημείο παρατήρησης trk56 Άκρα Μαραθία, ακτές από το σημείο παρατήρησης Z221 steep coastal limestone rocks steep coastal limestone rocks steep coastal limestone rocks Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork L/1963 Constantinidis,T (leg. W. Gutermann (WU) 1999) photo photo photo Bellevalia hyacinthoides Ζάκυνθος βόρειο τμήμα του νησιού (χάρτης σημείων) Bellevalia hyacinthoides Ζάκυνθος όρος Βραχίονας βόρεια 758 L/3225, L/2224 Ronninger s.n. πλευρά (5607 W) Bellevalia hyacinthoides Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Bellevalia hyacinthoides Ζάκυνθος Ζάκυνθος hills and mountains L/3225, L/2291b Margot & Reuter Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea Brassica cretica subsp. aegaea ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων ήσι ΒA ακτή (σημείο παρατήρησης trk20) steep coastal limestone rocks ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Πελούζο Β ακτή (σημείο trk45) coastal limestone rocks 1240x x 8210 ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Πελούζο Ν ακτή (σημείο Z195) rocky beach 1240x 8210 ΕΘΠΖ_ GR Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Ζάκυνθος Άκρα Σκινάρι L/274 Ζάκυνθος Δ της Μονής Αγίου Γεωργίου L/274 photo sample (PD) observation Ζάκυνθος περιοχή Ναυάγιο gbif.org Sven & Britt Snogerup, Per Lassen Ζάκυνθος Πόρτο Βρώμη L/274 Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην περιοχή του ακρωτηρίου Κερί (χάρτης σημείων) FHe Ζάκυνθος Φάρος Κερίου L/274 Brassica cretica subsp. aegaea ΕΘΠΖ_ GR Campanula drabifolia Ζάκυνθος Ξυγκιά near the sea, hard eroded limestone 20 m gbif.org, Bot.Mus.Lund Sven & Britt Snogerup, Per Lassen coordinates of data.gbif.org were corrected record year may be 1837 coordinates of data.gbif.org were corrected 119

122 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο Υψό Γεωγρ. Γεωγρ. Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε No Σημειώσεις τόπου μετρο Πλάτος Μήκος ρομ. Releve Campanula garganica Ζάκυνθος κοντά στο χωριό Γύρι RDB2009 subsp. cephallenica Campanula garganica Ζάκυνθος όρος Βραχίονας ανατολική RDB2009 subsp. cephallenica πλευρά κοντά στο Καταστάρι Campanula garganica Ζάκυνθος παρυφές δρόμο μέσα στη RDB2009 subsp. cephallenica Λιθακιά Campanula spatulata subsp. spruneriana Ζάκυνθος Κρυονέρι στην περιοχή του Ακρωτηρίου L/3225 Bornmüller Campanula spatulata subsp. spruneriana Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Campanula spatulata subsp. spruneriana Ζάκυνθος Ζάκυνθος only in hedgerows FA.3 L/3225, L/2291b record year may be 1837 Cerastium illyricum subsp. brachiatum ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός Α της κορυφής (σε πηγή;) 350 L/3225 Ronninger Cerastium illyricum subsp. brachiatum ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός Α της κορυφής (σε πηγή;) 350 L/3225, Bot.Mus.Lund J. Bornmüller Cerastium illyricum ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ΝΑ τμήμα του νησιού περιοχή FHe subsp. brachiatum /ΠΖ Γέρακα-Βασιλικού (χάρτης σημείων) Cerastium illyricum ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός L/3225 Weiss subsp. brachiatum /ΠΖ Cerastium illyricum subsp. brachiatum Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Cerastium illyricum subsp. brachiatum ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην περιοχή του ακρωτηρίου Κερί (χάρτης σημείων) Colchicum parlatoris Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού (χάρτης σημείων) Colchicum parlatoris ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος Φάρος Κερίου Juniperus phoenicea GR and Pistacia lentiscus shrub openings Colchicum sfikasianum Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού (χάρτης σημείων) Coris monspeliensis Ζάκυνθος δρόμος μεταξύ Βολιμών-Πόρτο Βρώμης Coris monspeliensis Ζάκυνθος δρόμος μεταξύ Βολιμών-Πόρτο Βρώμης Coris monspeliensis Ζάκυνθος δρόμος μεταξύ Βολιμών-Πόρτο dry land with Βρώμης (χάρτης σημείων) phrygana along road Crassula vaillantii ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Σταμφάνι Crocus boryi ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ανώτερο τμήμα του όρους /ΠΖ Σκοπός Crocus boryi ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Ζάκυνθος ΝΑ τμήμα του νησιού περιοχή Γέρακα-Βασιλικού (χάρτης σημείων) FHe L/ Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork L/1963 L/231, L/1800 photo L/ L/ vernal pool 3170 L/585 L/3225 Ronniger L/1963 Crocus boryi ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός L/3225 Maw /ΠΖ Crocus boryi Ζάκυνθος κεντρικό και βόρειο τμήμα του νησιού (χάρτης σημείων) L/1963 Crocus boryi Ζάκυνθος περίπου 3 km Α των Ορθονιών open spots in 200 Bot.Mus.Lund Sven & Britt 1987 a few individuals record year may be a few individuals 120

123 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. No Releve Σημειώσεις macchia on hard limestone Snogerup Crocus boryi Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800, L/1089 Crocus boryi Ζάκυνθος Ζάκυνθος βουνά του Δ τμήματος του νησιού rocky places L/3225, L/2291b record year may be 1837 Cyclamen hederifolium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες L/585 -Άρπυια Cyclamen hederifolium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Σταμφάνι L/585 Cyclamen hederifolium ΕΘΠΖ Ζάκυνθος GR Spanou 2001_mapping project TW releve , , , Cyclamen hederifolium ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος L/3156 Cyclamen hederifolium ΕΘΠΖ_ΟΙΚ Ζάκυνθος κόλπος Λαγανά Ν του Αγίου Σώστη κοντά στην ακτή Bot.Mus.Lund Cyclamen hederifolium ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Αργάσι- L/3156 Βασιλικός Cyclamen hederifolium Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Άνω L/3156 Βολιμές-Σκινάρια Cyclamen hederifolium Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών L/3156 Μαχαιράδο-Κοιλιωμένος Cyclamen hederifolium Ζάκυνθος L/3156 Dactylorhiza romana Ζάκυνθος L/1800 Delphinium hellenicum ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες L/585 -Σταμφάνι Delphinium hellenicum Ζάκυνθος βόρειο άκρο του νησιού FHe (χάρτης σημείων) Dianthus fruticosus ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων L/1800 subsp. occidentalis ήσι Dianthus fruticosus ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων Β ακτή (σημείο παρατήρησης steep coastal 8210, Delipetrou & subsp. occidentalis ήσι trk22) limestone rocks 1240x Karavas fieldwork Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis ΕΘΠΖ_ΠΠΦ ΕΘΠΖ_ΠΠΦ ΕΘΠΖ_ΠΠΦ ΕΘΠΖ_ΠΠΦ ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων ήσι Μαραθων ήσι Μαραθων ήσι Μαραθων ήσι Μαραθων ήσι Β ακτή (σημείο παρατήρησης trk24) Β ακτή (σημείο παρατήρησης trk27) Β ακτή (σημείο παρατήρησης trk28) Β ακτή (σημείο παρατήρησης trk8) Β ακτή (σημείο παρατήρησης Z73) steep coastal limestone rocks steep coastal limestone rocks steep coastal limestone rocks steep coastal limestone rocks steep coastal limestone rocks 8210, 1240x , 1240x , 1240x , 1240x , 1240x Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Sven & Britt Snogerup 5182 photo photo observation observation photo observation Dianthus fruticosus ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Πελούζο L/1800 subsp. occidentalis Dianthus fruticosus ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία, ακτές από το steep coastal 8210, Delipetrou & observation

124 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο subsp. occidentalis σημείο παρατήρησης trk60 limestone rocks 1240x 8210 Dianthus fruticosus Ζάκυνθος Άκρα Κεντρινάρια Ν του Αγαλά rocky sea shore 1240x subsp. occidentalis 8210 Dianthus fruticosus Ζάκυνθος Άκρα Σκινάρι κοντά στο Κορίθι steep coastal cliffs 8210, subsp. occidentalis 1240x 8210 Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis Dianthus fruticosus subsp. occidentalis ΕΘΠΖ_ GR ΕΘΠΖ_ GR ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Άκρα Σκινάρι κοντά στο Κορίθι steep coastal cliffs 8210, 1240x 8210 Ζάκυνθος Άκρα Κερίου rocky ledges of vertical sea-shore cliffs Ζάκυνθος Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία, ακτές από το σημείο παρατήρησης trk54 ΝΔ τμήμα του νησιού στην περιοχή Κερίου (2 σημεία σε χάρτη) Euphorbia dendroides ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Άρπυια Euphorbia dendroides ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Σταμφάνι Euphorbia dendroides ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων Ν τμήμα ανατολικά της ήσι αμμώδους παραλίας steep coastal rocks on limestone 8210, 1240x , 1240x 8210 steep coastal cliffs 8210, 1240x 8210 Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. No Releve Σημειώσεις Karavas fieldwork L/574, L/1800 observation 1988 only young 0527 plants L/ individuals; 0000 record year in the early 1990s L/574, L/1800 Boratyński, 1988 Tomlik & 0524 Zieliński 733 (KOR) L/574, L/ Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Boratyński, Tomlik & Zieliński 769 (KOR) L/ L/585 L/585 thin shrub Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Euphorbia dendroides ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος Σεκάνια L/2292 Euphorbia dendroides ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία L/2292 Euphorbia dendroides Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Fritillaria messanensis ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Πελούζο L/1914 Fritillaria messanensis ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος phrygana & garrigue GGRS GGRS87 L/ Fritillaria messanensis ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Ζάκυνθος pine forest GGRS GGRS87 L/ Fritillaria messanensis Ζάκυνθος above seafacing cliffs, limestone 150 m Bot.Mus.Lund Sven & Britt Snogerup, Per Lassen Fritillaria messanensis subsp. gracilis ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Πελούζο Β τμήμα L/1914, L/3225 Ronniger Fritillaria messanensis Ζάκυνθος Θέση Βερόνικα ΝΑ του χωριού L/1914 subsp. gracilis Βολιμές Fritillaria messanensis Ζάκυνθος κοντά στη Μεγάλη Σπηλιά L/1914 subsp. gracilis Fritillaria messanensis Ζάκυνθος κοντά στο χωριό Αναφωνήτρια L/1914 subsp. gracilis Fritillaria messanensis Ζάκυνθος κοντά στο χωριό Γύρι L/1914 subsp. gracilis Fritillaria messanensis Ζάκυνθος Κορίθι, μεταξύ του χωριού και L/ not more than 150 individuals at each location; record year in the early 1990s 122

125 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. subsp. gracilis του φάρου Fritillaria messanensis Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών L/1914 subsp. gracilis Κοιλιωμένος-Αγίος Λέοντας Fritillaria messanensis Ζάκυνθος όρος Βραχίονας Α των Μαριών L/1914 subsp. gracilis Fritillaria messanensis Ζάκυνθος Φάρος Κερίου L/1914 subsp. gracilis Fumaria flabellata ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην FHe GR περιοχή του ακρωτηρίου Κερί Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Heptaptera colladonioides Himantoglossum robertianum Himantoglossum robertianum Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia Iris unguicularis subsp. carica var. angustifolia (χάρτης σημείων) ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός πρόποδες και μεσαία υψόμετρα της Β πλευράς ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ΝΑ τμήμα του νησιού περιοχή /ΠΖ Γέρακα-Βασιλικού (χάρτης σημείων) Ζάκυνθος έξω από την πόλη της Ζακύνθου Ζάκυνθος κοντά στην πόλη της Ζακύνθου sunny hills and cultivated land Ζάκυνθος κοντά στο Κορίθι sunny hills and cultivated land Ζάκυνθος Τσιλιβί στην περιοχή του sunny hills and Πλάνου cultivated land x L/3225, gbif.org, Bot.Mus.Lund L/1963 Bornmüller ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII No Releve Σημειώσεις Constantinidis Th Pers. Comm. 5420, L/3224 few individuals I , L/3224 few individuals I , L/3224 few individuals I1.3 Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Ζάκυνθος Ζάκυνθος dry slopes, grassland, steep stony walls L/ Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Ζάκυνθος Ζάκυνθος ΝΑ τμήμα του νησιού περιοχή Γέρακα-Βασιλικού (χάρτης σημείων) "Mt Sinai monastery" (η θέση μπορεί να αναφέρεται στη Μονή Υπεραγάθου ή στη Μονή Αγίας Αικατερίνης) L/1188 L/411 Young s.n. (K) Ζάκυνθος από τον Βραχίονα L/3225 Ronniger Ζάκυνθος κεντρικό και βόρειο τμήμα του L/1188 νησιού (χάρτης σημείων) Ζάκυνθος κοντά στην πόλη L/411 Davis 1116 (E) Ζάκυνθος Ζάκυνθος βουνά between thickets -430 L/3225 Margot & 1836 Reuter 0000 ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην L/1188 GR περιοχή του ακρωτηρίου Κερί (χάρτης σημείων) Isoetes histrix Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3225 Letourneux, frequent record year may be 1836 record year may be

126 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο Υψό Γεωγρ. Γεωγρ. Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε No Σημειώσεις τόπου μετρο Πλάτος Μήκος ρομ. Releve teste Boiss. FI. Or. V, p. 748). Isoetes histrix Ζάκυνθος Ζάκυνθος 3170 L/1800 Leontodon graecus ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός L/3225 Bornmüller Leontodon graecus Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Limodorum abortivum ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1-1,3 km ΑΝΑ του Άνω Βασιλικού Pinus-Quercus forest L/ Limodorum abortivum ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος Δάσος Ξηροκάστελλου GGRS GGRS87 L/ Limodorum abortivum Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Limonium Ζάκυνθος Αλυκές margins of ditches at A Bot.Mus.Lund Sven & Britt 1987 brevipetiolatum the salines Snogerup Limonium Ζάκυνθος κοντά στις Αλυκές L/3224 brevipetiolatum Limonium brevipetiolatum Ζάκυνθος κοντά στις Αλυκές L/829 Artelari 218 (UPA) Limonium phitosianum ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος Πόρτο Ζορό L/1800 Limonium phitosianum ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος Πόρτο Ρώμα L/1800 Limonium phitosianum Ζάκυνθος Άκρα Σκινάρι L/1800 Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Μαραθων L/1800 ήσι Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Πελούζο L/1800 Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ_? Πελούζο Β ακτή (σημείο Z195) coastal rocks Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork Limonium zacynthium Πελούζο ΒΔ ακτή του νησιού L/1800 record year in late 1990's Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΟΙΚ Ζάκυνθος παράκτια περιοχή του Πόρτο Κούκλα Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος ακτή κοντά στη Λίμνη Κερίου (locus classicus) coastal rocks GGRS87 Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος ακτή κοντά στη Λίμνη Κερίου (locus classicus, χάρτης σημείων) Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ακτή κοντά στη Λίμνη Κερίου (2 θέσεις) Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος ακτή Ν της Λίμνης Κερίου coastal rocks 1240 Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος παραλία Μαραθία coastal rocks 1240 Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος παραλία Μαραθία, βόρειο τμήμα GGRS GGRS GGRS87 Spanou 2001_mapping project GGRS GGRS87 Spanou 2001_mapping project coastal rocks Spanou 2001_mapping project L/1800 drastic populatio reduction; record year in late 1990's L/722, L/903 Artelari 216 (UPA) record year in early 1980's? L/3225 record year in early 1990's?? Spanou _mapping 0714 project TW is at field point Z170 Delipetrou & Karavas

127 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος παραλία Μαραθία, βόρειο τμήμα (σημείο Ζ170) Limonium zacynthium ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος παραλία Μαραθία, νότιο τμήμα Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος coastal rocks Delipetrou & Karavas 2009 fieldwork coastal rocks GGRS GGRS87 Lomelosia crenata subsp. dallaportae Ζάκυνθος Άγιος Γεώργιος κοντά στις Βολιμές Lomelosia crenata subsp. Ζάκυνθος ΒΔ της Αναφωνήτριας L/1800 dallaportae Lomelosia crenata subsp. Ζάκυνθος όρμος Βρώμης L/3224 dallaportae Lomelosia crenata subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος Δ τμήμα του νησιού (αρκετές L/1800 dallaportae θέσεις) Lomelosia crenata subsp. ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος Φάρος Κερίου L/1800 dallaportae GR Malcolmia nana Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού Α FHe ακτή (χάρτης σημείων) Medicago muricoleptis ΕΘΠΖ_? Ζάκυνθος νότιο τμήμα του νησιού RDB2009 (χάρτης σημείων) Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. photo and 2009 sample 0702 Spanou 2001_mapping project L/988 Davis 1110 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII No Σημειώσεις Releve the releve location may be misplaced the location on the map is not clear Medicago muricoleptis ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός βόρειοι πρόποδες L/3225 Bornmüller Medicago muricoleptis _? Ζάκυνθος B τμήμα του νησιού δυτική ακτή (χάρτης σημείων) L/3182 the location on the map is not clear Melilotus graecus Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Mentha pulegium ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος marsh L/3225, L/2291b Margot & Reuter Mentha pulegium subsp. Ζάκυνθος Άγιος Δημήτριος L/1082 Papadopoulou cephalonia 247 (UPA) Mentha pulegium subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 cephalonia Muscari parviflorum Ζάκυνθος νότιο τμήμα του χωριού former field I x gbif.org, Sven & Britt Αλυκές Bot.Mus.Lund Snogerup Oenanthe incrassans Ζάκυνθος Πλάνος προς Τσιλιβί wet ditches C3 L/2291a, L/ Oenanthe incrassans Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3112 Ophrys apifera ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 500 m Δ του Άνω Βασιλικού 500 L/ Ophrys apifera Ζάκυνθος μεταξύ Μπόχαλης-Κάστρου 500 L/ Ophrys apifera Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 Ophrys bombyliflora ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος περιοχή Βασιλικού L/ GGRS87 2 GGRS Ophrys bombyliflora ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ Ophrys bombyliflora Ζάκυνθος ΑΒΑ-ΒΑ των Βολιμών olive-cypress grove G L/ Ophrys bombyliflora Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 Ophrys ferrum-equinum Ζάκυνθος 1.6 km ΝΝΔ του Κοριθίου 210 L/ subsp. ferrum-equinum record year may be 1837 year of record may be

128 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. No Releve Ophrys ferrum-equinum Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 subsp. ferrum-equinum Ophrys ferrum-equinum ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος meadows and L/ subsp. gottfriediana phrygana 0425 Ophrys ferrum-equinum subsp. gottfriediana ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,4 km Δ-ΝΔ του Άνω Βασιλικού grassy places between olive and citrus groves G L/ Ophrys ferrum-equinum subsp. gottfriediana ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ Ophrys ferrum-equinum Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/1312 subsp. gottfriediana Ophrys ferrum-equinum Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 subsp. gottfriediana Ophrys fusca Ζάκυνθος 1.5 km ΒΑ του Αγαλά phrygana L/ Ophrys fusca Ζάκυνθος 6 km ΝΝΑ των Βολιμών cypress grove G3.F 310 L/ Ophrys fusca Ζάκυνθος 7 km Δ του Αγίου Λέοντα phrygana L/ Ophrys fusca ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος 300 m ΔΝΔ του Κερίου pine-cypress grove G3.F 150 L/ _? Ζάκυνθος Γύρι pine-cypress forest 9540/ 540 L/ Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 Ophrys fusca subsp. perpusilla Ophrys fusca subsp. perpusilla Ophrys herae ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος meadows and phrygana Ophrys herae ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,4 km Δ-ΝΔ του Άνω Βασιλικού grassy places between olive groves and citrus groves E L/ G L/ Ophrys herae Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 Ophrys lutea subsp. minor ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1-1,3 km ΑΝΑ του Άνω Βασιλικού Pinus-Quercus forest L/ Ophrys lutea subsp. ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 500 m Δ του Άνω Βασιλικού L/ minor 0427 Ophrys lutea subsp. ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος αδιευκρίνιστη θέση: παρυφές meadows and E L/ minor του υγρότοπου της Λίμνης phrygana Κερίου ή όχθες ρέματος 1.3 km ΑΝΑ ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Σημειώσεις the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE middle-large sized flowers middle-large sized flowers middle-large sized flowers, record date may be 28/3/1994 middle-large sized flowers small sized flowers the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE including subsp. phryganae including subsp. phryganae including subsp. phryganae 126

129 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο Υψό Γεωγρ. Γεωγρ. Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε No Σημειώσεις τόπου μετρο Πλάτος Μήκος ρομ. Releve Ophrys lutea subsp. minor Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/1312 including subsp. phryganae Ophrys lutea subsp. minor Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232, L/1800 (as O. sicula) Ophrys lutea subsp. phryganae Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232, L/1800 (as O. lutea) Ophrys mammosa subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 mammosa Ophrys oestrifera ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος meadows and phrygana L/ the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE Ophrys oestrifera ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,4 km Δ-ΝΔ του Άνω Βασιλικού grassy places between olive groves and citrus groves G L/ Ophrys oestrifera ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 500 m Δ του Άνω Βασιλικού L/ Ophrys oestrifera ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ Ophrys reinholdii ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός πρόποδες humid slopes L/3225 Bornmüller 1926 /ΠΖ_? 0000 Ophrys reinholdii Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Ophrys speculum subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 speculum Ophrys sphegodes Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 subsp. hebes Ophrys spruneri subsp. ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος πρόποδες βουνών κοντά στη L/3225 Renz spruneri Λιθακιά Ophrys spruneri subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 spruneri Ophrys tenthredinifera ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος αδιευκρίνιστη θέση: παρυφές meadows and E L/ του υγρότοπου της Λίμνης phrygana Κερίου ή όχθες ρέματος 1.3 km ΑΝΑ Ophrys tenthredinifera Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ plants with and without horns plants with and without horns plants with and without horns small flowered, may correspond to Ophrys ulyssea small flowered, may correspond to Ophrys ulyssea Ophrys tenthredinifera Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 Ophrys ulyssea (small flowered) and Ophrys leochroma (large flowered) Ophrys umbilicata subsp. attica Ζάκυνθος 1.6 km Α-ΑΝΑ έως 1 km ΑΝΑ των Ορθονιών phrygana on rocky substrate L/ Ophrys umbilicata subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3232 attica Orchis anthropophora Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/

130 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο Υψό Γεωγρ. Γεωγρ. Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε No Σημειώσεις τόπου μετρο Πλάτος Μήκος ρομ. Releve 0000 Orchis anthropophora Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,4 km Δ-ΝΔ του Άνω Βασιλικού G L/ Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος αδιευκρίνιστη θέση: παρυφές του υγρότοπου της Λίμνης Κερίου ή όχθες ρέματος 1.3 km ΑΝΑ grassy places between olive groves and citrus groves meadows and phrygana L/ Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος περιοχή Βασιλικού wet grassland GGRS GGRS87 L/ Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος Γέρακας coastal garrigue GGRS GGRS87 L/ Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος παραλία Γέρακα Coastal phrygana and maquis L/ including Orchis fragrans including Orchis fragrans record date may be 26-26/4/1994, including Orchis fragrans Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος Σεκάνια garrigue at burnt site GGRS GGRS87 L/ Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ including Orchis fragrans Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία phrygana GGRS GGRS87 L/ Orchis coriophora ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος Άκρα Μαραθία phrygana and garrigue GGRS GGRS87 L/ Orchis coriophora Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ including Orchis fragrans Orchis coriophora Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 including Orchis fragrans Orchis intacta ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 500 m Δ του Άνω Βασιλικού L/ Orchis intacta ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός δευτερεύουσα κορυφή L/3225 Ronniger Orchis intacta Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Orchis intacta Ζάκυνθος προς τον Βραχίονα L/3225 Ronniger Orchis italica ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,3 km ANA του Κερίου meadows and phrygana L/ Orchis italica ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός Bot.Mus.Lund E. Weiss Orchis italica Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Orchis lactea Ζάκυνθος 1,5 km Ν-ΝΝΔ του Κοριθίου L/1312 Orchis laxiflora ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος κοντά στο αεροδρόμιο degenerated 1410 L/1312 the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE 128

131 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος marshes?, 6420? Orchis laxiflora ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος περιοχή Βασιλικού wet grassland GGRS87 Orchis laxiflora ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος περιοχή Λαγανά wet grassland GGRS87 Orchis palustris ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος Δ τμήμα του υγρότοπου της Λίμνης Κερίου Orchis palustris ΕΘΠΖ_ΠΠΦ /ΠΦΤ Ζάκυνθος 1.3 km ΒΑ-ΑΒΑ της Λίμνης Κερίου marsh margin with Juncus acutus Orchis papilionacea ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,3 km A-NA του Κερίου meadows and phrygana 1410? Γεωγρ. Μήκος GGRS GGRS87 Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. L/ L/ L/ L/ L/ Orchis papilionacea Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Orchis pauciflora Ζάκυνθος Δ ακτή UTM DG77.88 L/ Orchis pauciflora Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Orchis picta Ζάκυνθος ΝΑ του Αργασίου wooded slope 9320/ 9340? m Bot.Mus.Lund Sven & Britt Snogerup, Per Lassen Orchis quadripunctata Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Orchis quadripunctata Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Orchis simia Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Ornithogalum prasinantherum ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες Paeonia mascula subsp. Ζάκυνθος κοντά στη Μονή L/1800 russi Σπηλαιωτίσσης Paeonia mascula subsp. Ζάκυνθος κοντά στις Ορθονιές L/1800 russi Paeonia mascula subsp. Ζάκυνθος κοντά στις Ορθονιές L/527 Tzan 1364 (UPA) russi Paeonia mascula subsp. Ζάκυνθος κοντά στο χωριό Γύρι L/527 Tzan 1365 (UPA) russi Paeonia mascula subsp. Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Βολιμές L/1800 russi Ορθονιές Paeonia mascula subsp. russi Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Βολιμές- Ορθονιές L/527 Goulimis 7374 (Herb Pinatzi) Paeonia mascula subsp. russi Ζάκυνθος ΝΑ πλευρά του όρους Βραχίονα γύρω από τα χωριά Γύρι και Λούχα L/1800 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII No Releve Σημειώσεις the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed 1.3 km ENE 129

132 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο Υψό Γεωγρ. Γεωγρ. Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε No Σημειώσεις τόπου μετρο Πλάτος Μήκος ρομ. Releve Petrorhagia fasciculata Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού FHe (χάρτης σημείων) Petrorhagia fasciculata Ζάκυνθος ΝΔ τμήμα του νησιού στην FHe περιοχή του ακρωτηρίου Κερί (χάρτης σημείων) Petrorhagia fasciculata Ζάκυνθος Ζάκυνθος χαμηλά υψόμετρα L/3225, L/2291a Margot & Reuter record year may be 1837 Pteris vittata Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Pteris vittata Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3225 Sibthorp Ruscus aculeatus ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Σταμφάνι L/585 Ruscus aculeatus ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός holm oak forest GGRS GGRS87 L/ Ruscus aculeatus Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Scorpiurus vermiculatus ΕΘΠΖ Ζάκυνθος Δ παράκτια πλευρά του όρους L/1800 Σκοπός κοντά στο Καλαμάκι Scorpiurus vermiculatus ΕΘΠΖ Ζάκυνθος όρος Σκοπός πρόποδες κοντά στον δρόμο προς την πόλη της Ζακύνθου wasteland I1.5 L/ Scorpiurus vermiculatus ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος Καλαμάκι, μεταξύ χωριού και θάλασσας όχι μακριά από την κύρια είσοδο της παραλίας του Λαγανά Scorzonera crocifolia ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Scorzonera crocifolia ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ low, sandy-clayey grassy hills E1.3? L/ Ζάκυνθος όρος Σκοπός L/3225 Bornmüller Ζάκυνθος όρος Σκοπός between thickets 5420 L/3225, L/2291b Margot & 1836 Reuter 0000 Scorzonera crocifolia Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Scorzonera crocifolia ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος ΝΔ του Κερίου limestone x gbif.org, 2003 GR Bot.Mus.Lund 0508 Scrophularia heterophylla var. heterophylla Scrophularia heterophylla var. heterophylla Scrophularia heterophylla var. heterophylla Scrophularia heterophylla var. heterophylla Scrophularia heterophylla var. heterophylla Sven & Britt Snogerup, Per Lassen ΕΘΠΖ Ζάκυνθος ΝΑ και ΝΔ τμήμα του νησιού, αρκετές θέσεις (χάρτης σημείων) L/1963 ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος κοντά στη Λιθακιά mountain rocks 8210 L/3225 Ronniger ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος κοντά στη Λιθακιά mountain rocks 8210 L/3225, L/2291a Margot & Reuter ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός περιοχή κορυφής κοντά στο μοναστήρι ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος όρος Σκοπός περιοχή κορυφής κοντά στο μοναστήρι Serapias bergonii ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 1,3 km ANA του Κερίου meadows and phrygana E L/3225 Bornmüller L/3225 Ronniger L/ record year may be 1837 record year may be 1837 the location is not clear, it might be at Limni Keriou wetland or at stream bed

133 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Serapias bergonii ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος παραλία Γέρακα Coastal phrygana and maquis Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. 25 L/ Serapias bergonii ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ Serapias bergonii Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Serapias bergonii Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Serapias cordigera ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος παραλία Γέρακα Coastal phrygana and maquis L/ Serapias ionica ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες L/585, L/1800 -Σταμφάνι Serapias ionica ΕΘΠΖ_ΠΦΤ /ΠΖ Ζάκυνθος κόλπος Λαγανά συνήθως κοντά στην ακτή L/1800 Serapias ionica Ζάκυνθος 7 km Δ του Αγίου Λέοντα phrygana L/ Serapias ionica ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος 300 m ΔΝΔ του Κερίου pine-cypress slope open 160 L/ GR Serapias ionica ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος Φάρος Κερίου phrygana L/ GR Serapias lingua ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος παραλία Γέρακα Coastal phrygana L/ and maquis Serapias lingua Ζάκυνθος Ορθονιές L/ Serapias lingua Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Serapias orientalis Ζάκυνθος 1,6 km Ν-ΝΝΔ του Κοριθίου L/1312 Serapias orientalis Ζάκυνθος 4,5 km ΑΒΑ-ΒΑ των Βολιμών L/1312 Serapias orientalis Ζάκυνθος 700 m Ν του λιμανιού του Αγίου Νικολάου L/1312 Serapias parviflora ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Στροφάδες -Σταμφάνι L/585 Serapias parviflora ΕΘΠΖ_ΠΠΦ Ζάκυνθος παραλία Γέρακα Coastal phrygana and maquis 5420/ L/ Serapias parviflora ΕΘΠΖ_ΠΦΤ Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ Serapias parviflora Ζάκυνθος αρκετές θέσεις στο νησί L/ Serapias parviflora Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 Serapias vomeracea ΕΘΠΖ_ΠΖ_? Ζάκυνθος 2.5 km Ν της Λιθακιάς phrygana L/ Serapias vomeracea Ζάκυνθος 1,8 km Ν-ΝΔ του Κοριθίου L/1312 Silene reinholdii Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού Δ FHe ακτή (χάρτης σημείων) Silene reinholdii Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1394 Silene ungeri Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού FHe ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII No Releve Σημειώσεις km ENE record date may be 26-26/4/1994 record date may be 26-26/4/1994 record date may be both typical and non-typical individuals, record date may be 26-26/4/1994 record date may be 26-26/4/

134 Taxon ΕΘΠΖ Νησί Τοποθεσία Ενδιαίτημα Κωδ. οικο τόπου Υψό μετρο Γεωγρ. Πλάτος Γεωγρ. Μήκος Συν. Πηγή Τεκμηρίωση Ημε ρομ. No Releve (χάρτης σημείων, το σημείο μπορεί να υποδεικνύει παρουσία στο νησί και όχι θέση) Silene ungeri Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1394 Spiranthes spiralis ΕΘΠΖ_ΠΖ Ζάκυνθος 500 m Δ του Άνω Βασιλικού L/ Spiranthes spiralis Ζάκυνθος 1,6 km Α-ΑΝΑ έως 1 km Α-ΝΑ L/1312 της Ορθονιάς Spiranthes spiralis Ζάκυνθος μεταξύ των χωριών Κάτω L/1312 Γερακάρι-Άνω Γερακάρι Spiranthes spiralis Ζάκυνθος περίπου 3 km Α των Ορθονιών open spots in maquis on hard limestone Bot.Mus.Lund Sven & Britt Snogerup 5198 Stachys ionica Ζάκυνθος Ν του Αγαλά L/1800 Stachys ionica ΕΘΠΖ_ Ζάκυνθος Άκρα Κερίου L/1800 GR Stachys ionica ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Άκρα Κερίου limestone rocks with Asperula naufraga 8210 L/ Stachys ionica ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Άκρα Κερίου limestone rocks with Asperula naufraga 8210 L/ Sternbergia lutea subsp. Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/1800 lutea Symphytum creticum Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού Α ακτή (χάρτης σημείων) L/1963 Symphytum creticum Ζάκυνθος Ζάκυνθος L/3225 Sibthorp Teucrium halacsyanum Ζάκυνθος Άκρα Σκινάρι L/1800 Teucrium halacsyanum Ζάκυνθος όρμος Βρώμης στη Βίγλα ΝΔ της Μονής Αναφωνητρίας limestone rocks with Asperula naufraga 8210 L/ Teucrium halacsyanum ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Άκρα Κερίου limestone rocks with Asperula naufraga- Hypericum aegypticum L/ Teucrium halacsyanum ΕΘΠΖ_ GR Ζάκυνθος Άκρα Κερίου limestone rocks with Asperula naufraga- Hypericum aegypticum Verbascum daenzeri Ζάκυνθος κεντρικό τμήμα του νησιού Α ακτή (χάρτης σημείων) ΕΘΠΖ: ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII L/ L/1963 Σημειώσεις Παρουσία εντός των ζωνών προστασίας του ΕΘΠΖ, ΠΠΦ=Προστατευόμενη Περιοχή της Φύσης ΠΦΤ=Προστατευόμενο Φυσικό Τοπίο ΠΖ=Περιφερειακή ζώνη GR =παρουσία στο ΝΔ άκρο (Μαραθία-Κερί) εντός της περιοχής NATURA 2000 GR αλλά εκτός του ΕΘΠΖ _?=η παρουσία του είδους στην θέση απαιτεί επιβεβαίωση Κωδ. οικοτόπου: Κωδικός του Παρ. Ι Οδηγία 92/43 για το ενδιαίτημα του είδους ή κωδικός EUNIS Συντεταγμένες: Γεωγραφικό πλάτος και γεωγραφικό μήκος σε μοίρες ( ) στο σύστημα WGS84 ή σε UTM ΕΓΣΑ (GGRS87) m=συντεταταγμένες σε μοίρες και πρώτα λεπτά (δεν υπάρχει ακρίβεια δεύτερου λεπτού) x= οι συνεταγμένες δεν υποδεικνύουν την ακριβή θέση (υπολογίστηκαν βάσει της περιγραφής της τοποθεσίας) Πηγή: Κωδικοί πηγών της πληροφορίας για τη θέση (Παράρτημα VII.δ) Τεκμηρίωση: Τεκμηρίωση της παρουσίας του είδους στη θέση (δείγμα ερμπαρίου, φωτογραφία κλπ) Ημερομ.: Ημερομηνία καταγραφής του είδους στη θέση σε εεεεμμηη (π.χ = 1/7/2009) No Releve: Αριθμός δειγματοληψίας στη βάση δεδομένων TURBOVEG (όταν η πληροφορία προέρχεται από δειγματοληψίες βλάστησης) 132

135 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII VII.β. Αμφίβολες αναφορές σημαντικών ειδών χλωρίδας από τη Ζάκυνθο Taxon Anemone hortensis Ελλη νικό Ενδη μικό Κατ. Κινδύ νου Chloris Προστα σία Τοποθεσία Ενδιαίτημα Πηγή Τεκμηρίωση Σημειώσεις Ζάκυνθος, Περιοχή Σκοπού-Βασιλικού, Σεκάνια, Μαραθία, Γέρακας Bonannia graeca EN Ζάκυνθος, Περιοχή Σκοπού-Βασιλικού Cerastium candidissimum + LC Ζάκυνθος, Ακρωτήριο Σκινάρι θαμνώνεςλιβάδιαπευκοδάση L/2292, FHe Δειγμα τοληψίες 9/3 9/5/2002 Σύμφωνα με τη Flora Hellenica, οι αναφορές της Anemone hortensis από την Πελοπόννησο, την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Ιονίου είναι πιθανότατα όλες λανθασμένες και αφορούν στην Anemone pavonina. γκαρίγκ L/2292 Το είδος είναι μέχρι σήμερα γνωστό μόνο από τα νησιά του Αιγαίου και την Πελοπόννησο στην Ελλάδα, η αναφορά του από τη Ζάκυνθο απαιτεί επιβεβαίωση. L/1800, L/3225 Cyclamen graecum LC CITES Ζάκυνθος L/1800, FGC, L/3225 Mazziari Margot Η παρουσία του είδους στη Ζάκυνθο απαιτεί επιβεβαίωση (L/1800). Οι σύγχρονες πηγές δεν περιλαμβάνουν τα νησιά του Ιονίου στην εξάπλωση του Cyclamen graecum. Η καταγραφή από τον Margot είναι αμφίβολη (FGC) και φαίνεται ότι το είδος δεν υπάρχει στη Ζάκυνθο (L/3225). Erysimum corinthium + LC Ζάκυνθος L/1800 Η παρουσία του είδους στη Ζάκυνθο απαιτεί επιβεβαίωση. Lilium chalcedonicum ΠΔ 67/81 Ζάκυνθος FGC, L/3225, Sibthorp Η αναφορά από τη Ζάκυνθο είναι μάλλον λανθασμένη (MFG). MFG Moluccella spinosa VU ΠΔ Ζάκυνθος, Περιοχή γκαρίγκ L/2292 Το είδος είναι σπάνιο στην 67/81 Σκοπού-Βασιλικού Ελλάδα, η αναφορά του από τη Ζάκυνθο απαιτεί επιβεβαίωση. Ophioglossum lusitanicum R Ζάκυνθος L/1800 Η παρουσία του είδους στη Ζάκυνθο απαιτεί επιβεβαίωση (L/1800). Orchis fragrans CITES Ζάκυνθος, Σκοπός ελαιώνες Bot.Mus. Lund J. Bornmüller 1452, 28/4/1926 Τα φυτά ενδέχεται να ανήκουν στην βορειότερης εξάπλωσης Orchis coriophora. 133

136 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII VII.γ. Αλφαβητικός κατάλογος συνωνύμων των σημαντικών ειδών χλωρίδας (Πίνακας 6, Μέρος Α ) Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) Aceras anthropophorum (L.) W.T. Aiton Orchis anthropophora (L.) Allioni Aceras densiflorum (Brot.) Boiss. Orchis intacta Link Aceras intacta Rchb.f. Orchis intacta Link Aceras longibracteatum Rchb.f. Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Aceras secundiflora (Bertol.) Lindley Orchis intacta Link Allium boryanum Kunth Allium callimischon Link subsp. callimischon Allium columnae Bubani Allium chamaemoly L. Amaryllis lutea L. Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Spreng. subsp. lutea Ampelodesmos mauritanica Poir. Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Ampelodesmos tenax (Vahl) Link. Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Anacamptis brachystachys Nyman Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Anacamptis coriophora (L.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase Orchis coriophora L. Anacamptis laxiflora (Lam.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase Orchis laxiflora Lam. Anacamptis morio (L.) R. M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase Orchis picta Loisel. subsp. picta (Loisel.) P. Jacquet & Scappaticci Anacamptis pappilionacea (L.) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Orchis papilionacea L. Chase Anacamptis picta (Loisel.) R. M. Bateman Orchis picta Loisel. Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard var. albiflora Raulin Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard var. brachystachys Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Nyman Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard var. tanayensis Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Chenevard Anacamptis quadripunctata Lindley Orchis quadripunctata Cyrillo ex Ten. Anacamptis tanayensis (Chenevard) Soó Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Anacamptis urvilleana Sommier & Gatto Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Anchusa ovata auct non Lehm., Mazziari Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Anchusa perlata Lam. nom. illeg. Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Anchusa variegata (L.) Lehm. Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Anchusa variegata (L.) Lehm. subvar. cephalonica (Bornm. & Gusul.) Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Gusul. Anchusa variegata (L.) Lehm. var. cephalonica Bornm. & Gusul. Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Anteriorchis coriophora (L.) Klein & Strack Orchis coriophora L. Arundo ampelodesmos Cyr. Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Arundo festucoides Desf. Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Arundo festucoides Desf. f. grandiflora Pau nom. illeg. Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Arundo mauritanica Poiret Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Arundo tenax Vahl Ampelodesmos mauritanicus (Poir.) T. Durand & Schinz Barlia longibracteata (Biv.) Parl. Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Barlia robertiana var. candica in Kreutz 1990, sphalm. Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Barlia robertiana (Biv.) Parl. var. candida Soó Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Barlia robertiana (Loisel.) Greuter Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Barlia robertiana (Loisel.) Greuter var. chlorantha P. Jovet Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Bellevalia spicata Boiss. Bellevalia hyacinthoides K.Perss. & Wendelbo Borago cretica minima Contareni non descripta Bellucci Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Borago cretica Willd. Symphytum creticum (Willd.) Greuter & Rech.f. Borago variegata cretica Wheler Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Borragine murale variegata con flore odorato, di Candia Zanoni Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Borrago verrucosa minor flore variegato Muntig Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Brassica aegaea Heldr. & Halácsy exsicc. 1889, nom. Nud. Brassica cretica Lam. subsp. aegaea Snogerup Brassica cretica Lam. var. aegaea Heldr. & Halácsy Brassica cretica Lam. subsp. aegaea Snogerup Brassica cretica Lam. var. attica Onno Brassica cretica Lam. subsp. aegaea Snogerup Buglossoides cretica Rvinus Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Buglossum creticum minimum odoratum flore varion eleganti Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Jonqcuet Buglossum creticum verrucosum Strisser Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Buglossum creticum culicolisb procumbentibus, flore variegato Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi 134

137 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) odorato, echii foliis verrucosis Hermann Campanula attica Boiss. & Heldr. Campanula drabifolia Sm. Campanula cephallenica Feer Campanula garganica Ten. subsp. cephallenica (Feer) Hayek Campanula drabifolia Sm. var. major Boiss. Campanula drabifolia Sm. Campanula spruneriana Hampe Campanula spatulata Sm. subsp. spruneriana (Hampe) Hayek Celsia daenzeri Fauche & Chaub. Verbascum daenzeri (Fauche & Chaub.) O. Kuntze Cerastium brachiatum subsp. prolixum Lonsing Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Cerastium brachiatum Lonsing Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Cerastium brachiatum Lonsing subsp. decrescens Lonsing Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Cerastium illyricum Ard. subsp. decrescens (Lonsing) P.D. Sell & Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Whitehead Cerastium illyricum Ard. subsp. prolixum (Lonsing) P.D. Sell & Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Whitehead Cerastium illyricum Ard. var. macropetalum Boiss. Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Cerastium illyricum Bory non Ard. Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Cerastium pedunculare sensu Hayek p.p., non Bory & Chaub. Cerastium illyricum Ard. subsp. brachiatum (Lonsing) Jalas Coeloglossum densiflorum (Brot.) Nyman Orchis intacta Link Colchicum amabile auct. non Heldr. Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú Colchicum kochii auct. non Parl. Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú Colchicum neapolitanum (Ten.) Ten. subsp. parlatoris (Orph.) K.Richt Colchicum parlatoris Orph. Colchicum parnassicum auct. non Sartori & al. Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú Colchicum polymorphum Orph., nom. nud. Colchicum sfikasianum Kit Tan & Iatroú Colchicum rhenium Heldr., Epet. Syllog. Parnassou 1901: 252 (1901) Colchicum parlatoris Orph. Colladonia colladonioides (Margot & Reuter) Halácsy Heptaptera colladonioides Margot & Reuter Colladonia heptaptera Boiss. Heptaptera colladonioides Margot & Reuter Crocus boryanus var. graius Herbert Crocus boryi Gay Crocus cretensis Körnicke Crocus boryi Gay Crocus marathonicus Heldr. Crocus boryi Gay Cyclamen neapolitanum Ten. Cyclamen hederifolium Aiton Dactylorhiza libanotica (Mouterde) Averyanov Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Dactylorhiza sambucina (L.) Soó subsp. pseudosambucina (Ten.) Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Sundermann Dactylorhiza sulphurea (Link) subsp. pseudosambucina (Ten.) Franco Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Delphinium junceum auct. non DC. Delphinium hellenicum Pawl. Delphinium longipes sensu Hayek, non Moris Delphinium hellenicum Pawl. Delphinium peregrinum sensu Halácsy, non L. Delphinium hellenicum Pawl. Foxia spicata (Boiss.) Parl. Bellevalia hyacinthoides K.Perss. & Wendelbo Fritilaria neglecta Parl. Fritillaria messanensis Raf. subsp. gracilis (Ebel) Rix Fritillaria gracilis (Ebel) Asch. & Graebn. Fritillaria messanensis Raf. subsp. gracilis (Ebel) Rix Fritillaria montana Hoppe var. gracilis (Ebel) Griseb. Fritillaria messanensis Raf. subsp. gracilis (Ebel) Rix Fumaria capreolata L var. flabellata (Gasparr.) Gosson Fumaria flabellata Gaspar. Gypsophila fasciculata Margot & Reuter Petrorhagia fasciculata (M. & R.) P.W. Ball & Heywood Habenaria intacta (Link) Lindley Orchis intacta Link Himantoglossum longibracteatum (Biv.) Schlechter Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Himantoglossum secundiflorum (Bertol.) Rchb. Orchis intacta Link Hyacinthus spicatus Sm. Bellevalia hyacinthoides K.Perss. & Wendelbo Ionorchis abortiva (L.) G. Beck Limodorum abortivum (L.) Swartz Iris cretica Herbert ex Baker nomen nudum Iris unguicularis Poiret subsp. carica (W. Schulze) Davis & Jury var. angustifolia (Boiss. & Heldr.) Davis & Jury Iris stylosa Mazziari Iris unguicularis Poiret subsp. carica (W. Schulze) Davis & Jury var. angustifolia (Boiss. & Heldr.) Davis & Jury Isoetes chaetureti Mendes Isoetes histrix Bory Isoetes delalandei Lloyd Isoetes histrix Bory Isoetes histrix Bory subsp. delalandei (Lloyd) P. Fourn. Isoetes histrix Bory Isoetes histrix Bory subsp. sicula (Tod.) P. Fourn. Isoetes histrix Bory Isoetes histrix Bory var. phrygia Boiss. Isoetes histrix Bory Isoetes histrix Bory var. subinermis Boiss. Isoetes histrix Bory Isoetes hystrix Bory Isoetes histrix Bory Isoetes phrygia Hausskn. Isoetes histrix Bory Isoetes sicula Tod. Isoetes histrix Bory 135

138 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) Leontodon crispus Vill. subsp. graecus (Boiss. & Heldr) Hayek Leontodon graecus Boiss. & Heldr. Leucojum autumnale auct. Kefallinia, Lefkas Acis ionica Bareka, Kamari & Phitos Leucojum ionicum Kit Tan, Mullaj, Sfikas & Strid Acis ionica Bareka, Kamari & Phitos Leucojum valentinum auct. fl. graec. Acis ionica Bareka, Kamari & Phitos Leucojum valentinum Pau subsp. vlorense K. Paparisto & X. Qosja, Acis ionica Bareka, Kamari & Phitos nom. Inval. Lilium gracile Ebel Fritillaria messanensis Raf. subsp. gracilis (Ebel) Rix Limonium angustifolium sensu Artelari, Thesis, Univ. of Patras: 23 Limonium brevipetiolatum Artelari & Erben (1984) Limonium serotinum (Reichenb.) Erben, Mitt. Bot. Limonium brevipetiolatum Artelari & Erben München 4: 411 (1978), p.p. Loroglossum longibracteatum Morris ex Ardoino Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Lycopsis aegyptiaca auct non L., Gand Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Lycopsis foliis drepano-dentatis Lineé Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Lycopsis variegata L. Anchusella variegata (L.) Bigazzi, Nardi & Selvi Malcolmia binervis (C.A. Mey.) Boiss. Malcolmia nana (DC.) Boiss. Malcolmia binervis (C.A. Mey.) Boiss. subsp. confusa (Boiss.) P. Malcolmia nana (DC.) Boiss. Fourn. Malcolmia confusa Boiss. Malcolmia nana (DC.) Boiss. Maresia nana (DC.) Batt. Malcolmia nana (DC.) Boiss. Medicago decandollei Tineo ex Guss. Medicago muricoleptis Tineo Medicago intertexta Mill. var. muricoleptis (Tineo) Fiori Medicago muricoleptis Tineo Medicago muricoleptis Tineo var. minor Tin. Ex Loj. & Poj. Medicago muricoleptis Tineo Mentha pulegium L. var. subtomentella f. cephalonia H. Braun Mentha pulegium L. subsp. cephalonia (H. Braun) Kokkini Neotinea corsica (Viv.) W. Foelsche Orchis lactea Poiret Neotinea intacta (Link) Rchb.f. Orchis intacta Link Neotinea intacta (Link) Rchb.f. var. luteola Renz Orchis intacta Link Neotinea lactea (Poiret) R.M. Bateman, Pridgeon & M.W. Chase Orchis lactea Poiret Neotinea maculata (Desf.) Stearn Orchis intacta Link Oenanthe incrassata Bory & Chaub. [nom. inval. var. Orthogr.] Oenanthe incrassans Bory & Chaub. Oenanthe pimpinelloides sensu auct. (Fl. Eur.) Oenanthe incrassans Bory & Chaub. Ophrys anthropophora L. Orchis anthropophora (L.) Allioni Ophrys apifera Hudson f. aurita Moggr. Ophrys apifera Hudson Ophrys apifera Hudson subsp. botteronii (Chodat.) Schinz. & Thell. Ophrys apifera Hudson Ophrys apifera Hudson subsp. friburgensis (Freyhold) Soó Ophrys apifera Hudson Ophrys apifera Hudson var. chlorantha (Hedetschw.) Richter. Ophrys apifera Hudson Ophrys apifera Hudson var. flavescens Rosb. Ophrys apifera Hudson Ophrys apifera Hudson var. trollii (Hegetschw.) Rchb.f. Ophrys apifera Hudson Ophrys aquisgranensis Kaltenb. Ophrys apifera Hudson Ophrys arachnites (L.) Reichard var. attica Boiss. & Orph. Ophrys umbilicata Desf. subsp. attica (Boiss. & Orph.) J.J. Wood Ophrys arachnites Mill. Ophrys apifera Hudson Ophrys aranifera var. taurica Aggeenko Ophrys mammosa Desf. subsp. mammosa Ophrys attica (Boiss. & Orph.) B.D. Jackson Ophrys umbilicata Desf. subsp. attica (Boiss. & Orph.) J.J. Wood Ophrys bicolor Nageli Ophrys apifera Hudson Ophrys botteronii Chodat. Ophrys apifera Hudson Ophrys canaliculata Viv. Ophrys bombyliflora Link Ophrys carmeli Fleischm. & Bornm. subsp. attica (Boiss. & Orph.) Ophrys umbilicata Desf. subsp. attica (Boiss. & Orph.) J.J. Wood Renz Ophrys ciliata Bivona-Bernardi Ophrys speculum Link subsp. speculum Ophrys ciliata Bivona-Bernardi var. orientalis (Paulus) Kreutz Ophrys speculum Link subsp. speculum Ophrys dictynnae P. Delforge Ophrys tenthredinifera Willd. Ophrys distoma Biv.-Bern. Ophrys bombyliflora Link Ophrys doerfleri sensu auct. from Gavdos, Rechinger 1943 Fl. Aeg. Ophrys mammosa Desf. subsp. mammosa Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. ferrum-equinum Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. ferrum-equinum Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. gottfiediana sensu auct. karp., Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. ferrum-equinum non (Renz) E. Nelson Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. spruneri (Nyman) Camus Ophrys spruneri Nyman subsp. spruneri Ophrys ferrum-equinum Desf. var. anafiensis Biel Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. ferrum-equinum Ophrys ferrum-equinum Desf. var. gottfriediana (Renz) Biel Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. gottfriediana (Renz) E.Nelson Ophrys ferrum-equinum Desf. var. minor Biel Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. ferrum-equinum 136

139 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) Ophrys friburgensis (Freyhold) Nageli Ophrys apifera Hudson Ophrys funerea auct. non Viviani Ophrys fusca Link subsp. perpusilla (Devilliers-Tersch. &.Devilliers) H. Kretzschmar Ophrys galilaea Fleischm. & Bornm. subsp. melena (Renz) Del Prete Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. melena Renz Ophrys galilea Fleischm. & Bornm. Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys gottfriediana Renz Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. gottfriediana (Renz) E.Nelson Ophrys hebes (Kalop.) E.Willing & B.Willing Ophrys sphegodes Mill. subsp. hebes Kalop. Ophrys hebes (Kalop.) E.Willing & B.Willing var. negadensis (G. Ophrys sphegodes Mill. subsp. hebes Kalop. Thiele & W. Thiele) Kreutz Ophrys hiulka Mauri Ophrys bombyliflora Link Ophrys hiulka Spruner ex Reincheb.f. Ophrys spruneri Nyman subsp. spruneri Ophrys janrenzii M.Hirth Ophrys herae M.Hirth & H.Spaeth Ophrys jurana Neuberger Ophrys apifera Hudson Ophrys labiosa Kreutz Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. ferrum-equinum Ophrys leochroma P. Delforge Ophrys tenthredinifera Willd. Ophrys lutea (Gouan) Cav. f. minor Parl. Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys lutea (Gouan) Cav. f. sicula (Tineo) Soó Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. vel x subfusca (Reichenbachf.) Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. melena Renz Murbeck Ophrys lutea (Gouan) Cav. var. melena (Renz) E. Nelson Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. melena Renz Ophrys lutea (Gouan) Cav. var. minor (Todaro) Guss. Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys mangini Tallon Ophrys apifera Hudson Ophrys melena (Renz) Paulus & Gack Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. melena Renz Ophrys mimnolea O. Schwarz Ophrys reinholdii Spruner ex Fleischm. Ophrys minor (Todaro) Paulus & Gack Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys minor (Todaro) Paulus & Gack subsp. galilea (Fleischm. & Bornm.) Paulus & Garc Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys murbeckii H. Fleiscmann Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. melena Renz Ophrys naxensis Rech.f. Ophrys reinholdii Spruner ex Fleischm. Ophrys negadensis G.Thiele & W.Thiele Ophrys sphegodes Mill. subsp. hebes Kalop. Ophrys palustris Jacq. var. laxiflora Friedrichsthl Orchis laxiflora Lam. Ophrys perpusilla Devilliers-Tersch. & Devilliers Ophrys fusca Link subsp. perpusilla (Devilliers-Tersch. &.Devilliers) H. Kretzschmar Ophrys phryganae Devilliers-Tersch. & Devilliers Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. phryganae (Devilliers-Tersch & Devilliers) Melki Ophrys punctulata auct. non Renz Ophrys fusca Link subsp. perpusilla (Devilliers-Tersch. &.Devilliers) H. Kretzschmar Ophrys ripaensis Porta Ophrys apifera Hudson Ophrys saraepontana Ruppert. Ophrys apifera Hudson Ophrys scolopax Cav. subsp. attica (Boiss. & Orph.) E. Nelson p.p. Ophrys umbilicata Desf. subsp. attica (Boiss. & Orph.) J.J. Wood Ophrys secundiflora (Bertol.) Steudel Orchis intacta Link Ophrys sicula Tineo Ophrys lutea (Gouan) Cav. subsp. minor (Guss.) O.Danesch & E.Danesch ex Gölz & H.R.Reinhard Ophrys sphegodes Mill. subsp. herae (M.Hirth & H.Spaeth) Kreutz Ophrys herae M.Hirth & H.Spaeth Ophrys sphegodes Mill. subsp. mammosa (Desf.) Soó ex E.Nelson Ophrys mammosa Desf. subsp. mammosa Ophrys sphegodes Mill. subsp. spruneri (Nyman) E. Nelson nom. Ophrys spruneri Nyman subsp. spruneri inval. Ophrys sphegodes Mill. subsp. taurica (Aggeenko) Soó Ophrys mammosa Desf. subsp. mammosa Ophrys sphegodes s. str. auct., non Mill. Ophrys herae M.Hirth & H.Spaeth Ophrys spruneri Nyman subsp. gottfriediana (Renz) Soó Ophrys ferrum-equinum Desf. subsp. gottfriediana (Renz) E.Nelson Ophrys spruneri Nyman subsp. spruneri Ophrys spruneri Nyman subsp. spruneri Ophrys tabanifera Willd. Ophrys bombyliflora Link Ophrys taurica Steven Ophrys mammosa Desf. subsp. mammosa Ophrys tenthredinifera Willdenow subsp. villosa (Desf.) H. Baumann Ophrys tenthredinifera Willd. & Künkele Ophrys trollii Hegetschw. Ophrys apifera Hudson 137

140 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) Ophrys ulyssea P. Delforge Ophrys tenthredinifera Willd. Ophrys vernixia Brot. subsp. ciliata (Bivona-Bernardi) Del Prete Ophrys speculum Link subsp. speculum Ophrys vernixia sensu auct. cret., non Brot. Ophrys speculum Link subsp. speculum Ophrys villosa Desf. Ophrys tenthredinifera Willd. Ophrys x pseudomammosa auct., non Renz Ophrys herae M.Hirth & H.Spaeth Oporanthus luteus (L.) Herbert Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Spreng. subsp. lutea Orchis abortiva L. Limodorum abortivum (L.) Swartz Orchis acuminata Desf. Orchis lactea Poiret Orchis corsica Viv. Orchis lactea Poiret Orchis ensifolia Villars Orchis laxiflora Lam. Orchis fragrans Tenore nom. illeg. Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Orchis hanrii Jordan Orchis lactea Poiret Orchis hostii Tratt. Orchis quadripunctata Cyrillo ex Ten. Orchis italica Poiret var. albiflora Nicotra ex Paol. Orchis italica Poiret Orchis italica Poiret var. puprurea Orchis italica Poiret Orchis lactea Poiret var. harnii (Jordan) Camus, Bergon & A. Camus Orchis lactea Poiret Orchis laxiflora Lam var. l. rosea Cort. Orchis laxiflora Lam. Orchis laxiflora Lam. subsp. ensifolia (Villars) Ascherson & Grabner Orchis laxiflora Lam. Orchis laxiflora Lam. subsp. palustris (Jacq.) Bonnier & Layens Orchis palustris Jacq. Orchis longibracteata Biv. Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Orchis longicruris Link Orchis italica Poiret Orchis longicruris Link subsp. longipenis Font Quer & Palau Ferrer Orchis italica Poiret Orchis macra Lindley Orchis simia Lam. Orchis mediterranea Klinge Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Orchis militaris L. subsp. simia (Lam.) Bonnier & Layens Orchis simia Lam. Orchis morio L. subsp. picta (Loisel.) K. Richter Orchis picta Loisel. Orchis morio L. var. picta (Loisel.) Reichenbachf. Orchis picta Loisel. Orchis morio sensu auct. cret., non L. Orchis picta Loisel. Orchis provincialis Balbis subsp. pauciflora (Ten.) Arcangeli Orchis pauciflora Ten. Orchis provincialis Balbis var. pauciflora (Ten.) Lindley Orchis pauciflora Ten. Orchis pseudosambucina Tenore Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Orchis pyramidalis L. Anacamptis pyramidalis (L.) L.C.M. Richard Orchis quadripunctata Cyrillo ex Ten. var. albiflora Raulin Orchis quadripunctata Cyrillo ex Ten. Orchis robertiana Loisel Himantoglossum robertianum (Loisel.) P. Delforge Orchis romana Sebastiani Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Orchis romana Sebastiani subsp. libanotica Mouterde Dactylorhiza romana (Sebastiani & Mauri) Soó Orchis secundiflora Bertol. Orchis intacta Link Orchis skorpilii Velenovski Orchis picta Loisel. Orchis tenoreana Guss. Orchis lactea Poiret Orchis tridentata subsp. lactea (Poiret) K. Richter Orchis lactea Poiret Orchis undulatifolia Biv. Orchis italica Poiret Paeonia corallina Retzius var. pubescens Moris Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Paeonia corallina Retzius var. russi (Biv.) Cosson Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Paeonia corsica Sieber Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Paeonia ovatifolia Rouy & Fouc. Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Paeonia revelieri Jordan Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Paeonia russi Biv. Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Paeonia russoi Biv. (sphalm.) Paeonia mascula (L.) Miller subsp. russi (Biv.) Cullen & Heywood Pocockia graeca Boiss. & Spruner Melilotus graecus (Boiss. & Spruner) Lassen Procopiania cretica (Willd.) Gusuleac Symphytum creticum (Willd.) Greuter & Rech.f. Psilostemon creticus (Willd.) DC. Symphytum creticum (Willd.) Greuter & Rech.f. Pteris ensifolia Poiret Pteris vittata L. Pteris longifolia auct., non L. Pteris vittata L. Puschkinia dubia Kunth Bellevalia hyacinthoides K.Perss. & Wendelbo Saturnia cernua Maratti Allium chamaemoly L. Saturnia etrusca Jordan & Four. Allium chamaemoly L. Saturnia littoralis Jordan & Four. Allium chamaemoly L. Saturnia rubrinervis Jordan & Four. Allium chamaemoly L. Saturnia viridula Jordan & Four. Allium chamaemoly L. 138

141 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) Satyrium densiflorum Brot. Orchis intacta Link Satyrium maculatum Desf. Orchis intacta Link Scabiosa crenata Cyr. subsp. dallaportae (Boiss.) Hayek Lomelosia crenata (Cyr.) Greuter & Burdet subsp. dallaportae (Boiss.) Greuter & Burdet Scabiosa crenata Cyr. var. dallaportae (Boiss.) Hal Lomelosia crenata (Cyr.) Greuter & Burdet subsp. dallaportae (Boiss.) Greuter & Burdet Scabiosa dallaportae Boiss. Lomelosia crenata (Cyr.) Greuter & Burdet subsp. dallaportae (Boiss.) Greuter & Burdet Scrophularia caesia Sm. Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia heterophylla Willd. var. caesia (Sm.) Weiss Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia heterophylla Willd. var. obtusiloba (Margot & Reuter) Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Bornm. Scrophularia heterophylla Willd. var. oliveriana (Wydler) Weiss Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia heterophylla Willd. var. pinnatisecta Boiss. Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia heterophylla Willd. var. tenuis (Hausskn.) Hayek Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia laciniata var. obtusiloba Margot & Reuter Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia micrantha D' Urv. Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia oliveriana Wydler Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia sibthorpiana Spreng. Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia tenuis Hausskn. Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Scrophularia urvilleana Wydler Scrophularia heterophylla Willd. var. heterophylla Searapias pseudocordigera (Sebastiani) Moric Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. Serapias azorica Schlechter Serapias cordigera L. Serapias columnae auct. non Rchb.f. Serapias bergonii Camus Serapias columnae Rchb.f. Serapias lingua L. Serapias cordigera L. subsp. laxiflora (Soó) Sundermann Serapias bergonii Camus Serapias cordigera L. subsp. orientalis (Greuter) Sundermann Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias cordigera L. subsp. orientalis A. Camus Serapias cordigera L. Serapias cordigera L. subsp. vomeracea (Burm.f.) Sundermann Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. Serapias cordigera L. var. mauritanica (Camus, Bergson & A. Camus) Serapias cordigera L. E. Nelson Serapias elongata Todaro Serapias parviflora Parl. Serapias excavata Schlechter Serapias lingua L. Serapias hellenica Renz. Serapias bergonii Camus Serapias lancifera St. Amand Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. Serapias laxiflora Chaub. Serapias bergonii Camus Serapias laxiflora Chaub. f. hellenica Renz Serapias bergonii Camus Serapias laxiflora Chaub. subsp. hellenica Renz Serapias bergonii Camus Serapias laxiflora Chaub. var. columnae Rchb.f. Serapias lingua L. Serapias longipetala (Ten.) Pollini Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. Serapias longipetala auct. non Pollini Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias lorenziana H. Baumann & Künkele Serapias cordigera L. Serapias neglecta De Not. subsp. ionica Nelson ex Baumann & Serapias ionica Nelson ex H. Baumann & Künkele Künkele Serapias occulata Gay ex Cavalier Serapias parviflora Parl. Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele subsp. orientalis Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele var. Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele cordigeroides E. Nelson Serapias orientalis E. Nelson nom. illeg. Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias ovalis L.C.M. Richard Serapias cordigera L. Serapias parviflora Parl. subsp. mascaensis (H. Kretzschmar, G. Serapias parviflora Parl. Kretzschmar & Kreutz) Kreutz Serapias parviflora Parl. var. columnae (Rchb.f.) Ascherson & Serapias lingua L. Grabner Serapias parviflora Parl. var. leucantha Serapias parviflora Parl. Serapias pseudocordigera (Sebastani) Moric. var. mauritanica Serapias cordigera L. Camus, Bergson & A. Camus Serapias pseudocordigera auct. non Moric. Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. f. platyglottis Vierh. Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. f. platypetala Vierh. Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele 139

142 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII Συνώνυμο Όνομα Taxon (Πίνακας 6) Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. subsp. longipetala (Ten.) H. Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. Baumann & Künkele Serapias vomeracea (Burm. fil). Briq. subsp. orientalis Greuter Serapias orientalis (Greuter) H. Baumann & Künkele Serapias vomeracea (Burm.f.) Briq. subsp. laxiflora (Soó) Gölz & H.R. Serapias bergonii Camus Reinhard Serapias vomeracea (Burm.f.) Briq. subsp. parviflora Serapias parviflora Parl. Silene aetolica Heldr. Silene ungeri Fenzl Silene behen L. f. macrantha Hayek Silene reinholdii Heldr. Silene behen L. subsp. reinholdii (Heldr.) Nyman Silene reinholdii Heldr. Siphonostylis Hybridocomplex Schulze Iris unguicularis Poiret subsp. carica (W. Schulze) Davis & Jury var. angustifolia (Boiss. & Heldr.) Davis & Jury Sisymbrium binerve C.A. Mey. Malcolmia nana (DC.) Boiss. Sisymbrium nanum DC. Malcolmia nana (DC.) Boiss. Spiranthes autumnalis L.C.M. Richard Spiranthes spiralis (L.) Chevall. Stachys candida auct., non Bory & Chaub. Stachys ionica Halácsy Stachys ionica Halácsy var. cephalonica Halácsy Stachys ionica Halácsy Stachys swansonii auct., non Benth. Stachys ionica Halácsy Stachys swansonii Benth. var. ionica (Halácsy) Hayek f. cephalonica Stachys ionica Halácsy (Halácsy) Hayek Sternbergia aurantiaca Dinsmore Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Spreng. subsp. lutea Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Spreng. subsp. lutea Sternbergia lutea (L.) Ker-Gawl. ex Spreng. subsp. lutea Strangweia hyacinthoides Sm. Bellevalia hyacinthoides K.Perss. & Wendelbo Strangweia spicata (Sm.) Boiss. Bellevalia hyacinthoides K.Perss. & Wendelbo Teucrium corcyanum Quezel & Contandr. Teucrium halacsyanum Heldr. Tillaea vaillantii Willd. Crassula vaillantii (Willd.) Roth Tinea cylindrica Biv. Orchis intacta Link Tinea intacta (Link) Boiss. Orchis intacta Link Trachystemon creticus (Willd.) G. Donf. Symphytum creticum (Willd.) Greuter & Rech.f. Tunica fasciculata (Margot & Reuter) Boiss. Petrorhagia fasciculata (M. & R.) P.W. Ball & Heywood Wilckia confusa (Boiss.) Halácsy Malcolmia nana (DC.) Boiss. 140

143 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII VII.δ. Πηγές δεδομένων (Παρ. VII.α και VII.β) BioGreece Περιγραφική Βάση Δεδομένων των Περιοχών του Δικτύου NATURA Bot.Mus.Lund Botanical Museum Lund (LD) General Database FGC Halácsy E. De. 1901, 1902, Conspectus Florae Graecae 1, 2, 3. G. Engelmann, Lipsiae FHe Strid A., Tan K Flora Hellenica 1. Koeltz Scientific Books, Königstein Strid A., Tan K Flora Hellenica 2. Koeltz Scientific Books, Ruggell gbif.org Global Diversity Information Facility Data Portal L/274 Snogerup S., Gustafsson M., Bothmer R.v Brassica sect. Brassica (Brassicaceae). I. Taxonomy and variation. Willdenowia 19: L/349 Zieliński J Scorpiurus vermiculatus (Fabaceae) rediscovered in Greece. Willdenowia 20: L/411 Davis A.P., Stephen L.J Bot. J. Linn. Soc. 103: L/471 Tzanoudakis D., Vosa C.G The cytogeographical distribution pattern of Allium (Alliaceae) in the Greek Peninsula and Islands. Pl. Syst. Evol. 159: L/526 Καλοπίσης Γ.Θ Τα ορχεοειδή της Ελλάδας. Απογραφή και επισκόπηση. Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας. Κέντρο Ερευνών, Βώροι L/527 Τζανουδάκης Δ Κυτταροταξινομική μελέτη του γένους Paeonia L. εν Ελλάδι. Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα L/528 Damanakis M.E., Economou G The grasses of Greece. Records of occurence and distribution. Benaki Phytopathological Institute, Athens L/574 Boratyński A., Tomlik A., ZielIński J Hypericum aegypticum L. and Dianthus fruticosus L. on the island of Zakinthos (Greece). Arbor. Kornickie 34: L/585 Yannitsaros A., Vallianatou I., Bazos I., Constantinidis Th Flora and vegetation of Strofades Islands (Ionian Sea, Greece). Hellenic Society for the Protection of Nature - WWF - EU Commission DG XI. B.2., Athens L/722 Artelari R Two new species of Limonium (Plumbaginaceae) from Zakynthos island (Greece). Mitt. Bot. Staatssamml. Múnchen 20: L/829 Artelari R., Erben M Limonium brevipetiolatum - eine neue hexaploide Sippe aus Süd- Griechenland. Mitt. Bot. Staatssamml. Múnchen 22: L/903 Artelari R The genus Limonium (Plumbaginaceae) in the Ionian area, Greece. Bot. Chron 4:17-39 L/988 Damboldt J., Graumann G., Phitos D., Melzheimer V Beitrage zur Flora Ionica. VII. Der Formenkreis von Scabiosa crenata (Dipsacaceae). Phyton (Horn). 21 (1): L/1082 Κοκκίνη-Γκουζγκούνη Σ Ταξινομικές μελέτες του γένους Mentha στην Ελλάδα. Διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη L/1089 Mathew B.F The Greek species of Crocus (Iridaceae), a taxonomic survey. Ann. Mus. Goulandris 6: L/1188 Τηνιακού Α., Καμάρη Γ Συμβολή στην κυτταρογεωγραφική μελέτη της ομάδος Iris unguicularis. Πρακτικά 5ου Επιστημονικού Συνεδρίου Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας, Οκτωβρίου 1995, Δελφοί. Σελ L/1312 Gölz P., Reinhard R Die Orchideenflora der ionischen Inseln Kefallinia und Zakinthos: Neue Beobachtungen und Erkenntnisse. Jour. Eur. Orch. 27 (4): L/1394 Damboldt J., Phitos D Beiträge zur Flora Ionica. II. Bemerkung zu einigen Silene-Arten aus Griechenland. Osterr. Bot. Z. 118: L/1689 Gutermann W., Ehrendorfer F Asperula naufraga (Rubiaceae), a new species from Zakinthos (Ionian Islands, Greece), with notes on its ecology, karyology and relationships. (Materials towards a Flora Ionica, 1). Bot. Chron. 13: L/1800 Καμάρη Γ., Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ., Καλλιμασιά Μ Βοτανική Έρευνα της Νήσου Ζακύνθου. Προτάσεις για την προστασία των βιοτόπων και της αυτοφυούς χλωρίδας. Εργαστήριο Βοτανικής Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα, σελ χάρτες L/1914 Kamari G., Phitos D Karyosystematic study of Fritillaria messanensis s.l. (Liliaceae). Willdenowia 36: L/1919 Bareka P., Kamari G., Phitos D Acis ionica (Amaryllidaceae), a new species from the Ionian area (W Greece, Albania). Willdenowia 36: L/1920 Tan K., Mullaj A., Sfikas G., Strid A An autumn-flowering Leucojum (Amaryllidaceae) in South Albania and Western Greece. Φύση 107: L/1963 Tan K., Iatrou G Endemic Plants of Greece. The Peloponnese. Gads Publishers Ltd., Copenhagen, 480 p. ISBN: Spanou 2001 Χαρτογράφηση και αναλυτική περιγραφή των οικότοπων της περιοχής GR : Κόλπος Λαγανά Ζακύνθου & νησίδες Μαραθονήσι & Πελούζο. Τελική αναφορά του έργου: ΕΠΠΕΡ Υποπρόγραμμα 141

144 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII 3 Μέτρο Αναγνώριση κα περιγραφή των τύπων οικοτόπων σε περιοχές ενδιαφέροντος για τη διατήρησης της φύσης. Μελέτη 2, Επιστημονικός υπεύθυνος Γεωργιάδης Θ. ΥΠΕΧΩΔΕ, L/2224 Bareka P., Phitos D., Kamari G A karyosystematic study of the genus Bellevalia Lapeyr. (Hyacinthaceae) in Greece. Bot. J. Linn. Soc. 157: L/2291a Margot H., Reuter F.-G. 1839a. Essai d une flore de l île de Zante.Mémoires de la Société de Physique et d Histoire Naturelle de Genève. Tome VIII, II me Partie pp pl. L/2291b Margot H., Reuter F.-G. 1839b. Essai d une flore de l île de Zante. Seconde Partie du Catalogue. Mémoires de la Société de Physique et d Histoire Naturelle de Genève. Tome IX, I re Partie pp pl. I-VI L/2292 Hartley A., Mottram L., Schofield G Ecological habitat survey within the boundaries of the National Marine Park of Zakynthos Island, Greece. Report commisioned by the National Marine Park of Zakynthos. 112 p. + Appendices L/3112 Foley M.J.Y., Southam M.J Oenanthe incrassans Bory & Chaub. (Apiaceae) a distinctive species of the Aegean region. Candollea 62: L/3156 Denney M Confusum and crassifolium - practical guides. Cyclamen. 33 (1): L/3182 Thanopoulos R The genus Medicago in Greece: 1. A review of species diversity, geographical distribution and ecological adaptation. Flora Mediterranea. 17: ISSN: L/3224 Αναγνωστόπουλος Α., Αθανασίου Κ Καταγραφή των ενδημικών, σπανίων, και απειλουμένων φυτών της Ζακύνθου (Ιόνιοι Νήσοι). WWF Project MR 4108, Πάτρα, 40 σελ. L/3225 Ronniger Κ Flora der Insel Zante. Zool.-Bot. Ges. Österreich, Austria. 88/89: L/3232 Antonopoulos Z The bee orchids of Greece. Mediterraneo Editions, Rethymno, Crete MFG Strid A., Tan K Mountain Flora of Greece. University Press, Edinburgh RDB2009 Φοίτος Δ., Κωνσταντινίδης Θ., Καμάρη Γ. (Επιμ. Εκδ.) Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπάνιων και Απειλουμενων Φυτών της Ελλάδας 142

145 ΜΕΡΟΣ Δ -ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ VII VII.ε. Κατηγορίες κινδύνου της IUCN 1. Κατηγορίες κινδύνου πρό του 1994 (Lucas & Synge 1978) Αξιολογηθέν Απειλούμενο Ex Extinct Εξαφανισθέν E Endangered Κινδυνεύον V Vulnerable Εύτρωτο R Rare Σπάνιο I Indeterminate Απροσδιόριστος βαθμός κινδύνου K Insufficiently known conservation status Ανεπαρκώς γνωστό nt Not Threatened Μη Απειλούμενο Μη αξιολογηθέν? No information for the conservation status Καθόλου πληροφορίες 2. Νέες κατηγορίες κινδύνου (IUCN Standards and Petitions Committee 2011) 143