Την ομάδα εργασίας αποτελούν οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Βέργης, Αγαθή Ζολώτα, Μαριλένα Κοσκινά και ο πολιτικός μηχανικός Νίκος Ρώσσης.

Transcript

1

2 Ανάθεση και σύνθεση ομάδας εργασίας Η εργασία που ακολουθεί εκπονήθηκε από ομάδα εργασίας του ΤΕΕ/ΤΚ, που συστάθηκε ειδικά για το σκοπό αυτό, με απόφαση της Διοικούσας στις , με αφορμή τη συνάντηση στην Κέρκυρα των Διοικουσών των Περιφερειακών τμημάτων του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, στις 21, 22 και 23 Νοεμβρίου Την ομάδα εργασίας αποτελούν οι αρχιτέκτονες Σταμάτης Βέργης, Αγαθή Ζολώτα, Μαριλένα Κοσκινά και ο πολιτικός μηχανικός Νίκος Ρώσσης. Συντονιστές της ομάδας εργασίας με τη Διοικούσα του τμήματος και υπεύθυνοι για την άρτια εκπόνηση είναι τα δύο μέλη της Διοικούσας Μαίρη Μητροπία και Μιχάλης Πανδής. αρχιτέκτονες - πολεοδόμοι. Το τελικό προϊόν της πιο πάνω συνεργασίας προγραμματίζεται να αξιοποιηθεί στη διαδικασία επιλογής έργων για το επόμενο κοινοτικό πρόγραμμα στήριξης.

3 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1.. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ 1.1. Περιβάλλον και τουριστική ανάπτυξη 1.2. Οι τουριστικές δραστηριότητες στην Κέρκυρα 1.3. Συμμετοχή οικισμών στο συνολικό τουριστικό προϊόν 2. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ 2.1. Προσδιορισμός τουριστικών οικισμών 2.2. Κατανομή τουριστικών οικισμών στο νησί 2.3. Πληθυσμός και βαθμός τουριστικοποίησης 2.4. Τεχνική υποδομή τουριστικών οικισμών 2.5. Οικιστική δομή και κατηγοριοποίηση οικισμών 3. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ 3.1. Ομάδα 1 οικισμοί δυναμικοί, που πολεοδομούνται 3.2. Ομάδα 2 οικισμοί μικροί, συνεκτικοί 3.3. Ομάδα 3 οικισμοί διάσπαρτοι 3.4. Ομάδα 4 οικισμοί μικτοί 3.5. Ομάδα 5 οικισμοί παραδοσιακοί, συνεκτικοί 4. ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ 4.1. Ομοιότητες προβλημάτων και χαρακτηριστικά ομάδων 4.2. Ενταση και επιμερισμός προβλημάτων 4.3. Προτάσεις αντιμετώπισης των προβλημάτων - Αξιολόγηση 5. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΡΩΝ 2

4 1. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Είναι σκόπιμο να διατυπωθούν εξ' αρχής οι βασικές παραδοχές της μελέτης για το αντικείμενο που επεξεργάζεται και να προσδιοριστούν σε γενικές γραμμές ο χαρακτήρας και το περιεχόμενο της επιχειρούμενης παρέμβασης. Οι έννοιες «περιβάλλον» και «τουρισμός» εξειδικεύονται στο χώρο της Κέρκυρας και τίθεται το γενικό πλαίσιο των προβλημάτων της τουριστικής ανάπτυξης. Εντοπίζεται το είδος τουριστικών δραστηριοτήτων που κυριαρχεί, ερμηνεύεται η προέλευση του και σε αυτό το πλαίσιο, οι τουριστικοί οικισμοί αναδεικνύονται ως μέτοχοι υψηλών ποσοστών στη συνολική τουριστική ανάπτυξη του νησιού. 3

5 1.1. Περιβάλλον και τουριστική ανάπτυξη Το περιβάλλον με την έννοια του φυσικού αδόμητου χώρου και του ανθρωπογενούς δομημένου χώρου, σωστά πλέον και όλο και από τα πιο επίσημα χείλη, αναγνωρίζεται ότι αποτελεί τη βάση για κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα. Σε ένα τόπο σαν την Κέρκυρα, που καλείται να παίξει σημαντικό ρόλο σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο στον τομέα του τουρισμού, η αναπτυξιακή αυτή διάσταση του περιβάλλοντος αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα. Η αναβάθμιση των όρων και των χαρακτηριστικών της τουριστικής δραστηριότητας, η εξασφάλιση κινήτρων για τουρισμό, η αύξηση της ελκυστικότητας, αποτελούν, σε θεωρητικό βέβαια επίπεδο, τον μόνιμο προβληματισμό και εξαγγελίες των τελευταίων χρόνων. Στην πράξη, οι τουριστικές δραστηριότητες και τα συνεπακόλουθα τους, όπως αναπτύσσονται στον τόπο μας, τυχαία, ανοργάνωτα και ευκαιριακά επιφέρουν μόνιμη, μη αναστρέψιμη δηλαδή αλλοίωση των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων, παρ" όλο που αυτοί αποτελούν το λόγο ύπαρξης και ανάπτυξης αυτών των ίδιων των τουριστικών δραστηριοτήτων. Το περιβάλλον, σιωπηλός υποδοχέας όλης αυτής της ανεξέλεγκτης ανθρώπινης δραστηριότητας, απειλείται ανεπανόρθωτα. Οχι μόνο τα εύθραυστα φυσικά χαρακτηριστικά του αλλοιώνονται και σταδιακά εξαφανίζονται, αλλά και οι τοπικές ιδιαιτερότητες ισοπεδώνονται στο όνομα μιας αξιοποίησης, όπως η νεοελληνική αγωνία για επιβίωση την εννοεί. Το παραγόμενο προϊόν αντιστρατεύεται, τελικά, το στόχο του. Οι τουριστικές δραστηριότητες, με τον τρόπο που αυτές παράγονται και εγκαθίστανται, μειώνουν την ελκυστικότητα των περιοχών τους, αποστερούν όλα τα χαρακτηριστικά που καθόρισαν αρχικά τους τόπους τουριστικού ενδιαφέροντος. Τώρα πια, η τουριστική οικονομία της Κέρκυρας και όχι μόνον, βιώνει μία σοβαρότατη κρίση. Στους λόγους που τη διαμορφώνουν, η συμβολή της περιβαλλοντικής κατάστασης, αποκτά μεγάλο μερίδιο. Η ιδιαιτερότητα του χώρου της Κέρκυρας, που είχε τη δυνατότητα να λειτουργήσει ως ο σταθερός παράγοντας απέναντι σε κάθε κατασκευαζόμενη κρίση, δεν αντιστέκεται πια. Αγνοώντας την, την έχουμε παραμορφώσει. Η εισήγηση που ακολουθεί, προσπαθεί να καταγράψει τη διαμορφωμένη κατάσταση στην καρδιά του προβλήματος, στους τουριστικούς οικισμούς της Κέρκυρας, στους χώρους δηλαδή που προέκυψαν τα τελευταία χρόνια, ειδικά για αναψυχή και φιλοξενία επισκεπτών. Εντοπίζονται τα προβλήματα, αξιολογούνται και προτείνονται τρόποι αντιμετώπισης. Για λόγους θεραπείας λοιπόν, το ΤΕΕ/ΤΚ προσπαθεί να συμβάλλει στη δρομολόγηση μέτρων που θα διασώσουν ότι έχει απομείνει, που θα προωθήσουν κάποια τάξη στο φυσικό χώρο, που θα εξασφαλίσουν προοπτικές ανάπτυξης. Η προσπάθεια αυτή φιλοδοξεί να αξιοποιηθεί στη διαδικασία επιλογής έργων για το επόμενο κοινοτικό πρόγραμμα στήριξης, θεωρώντας ότι η αποκατάσταση και ο εξορθολογισμός του αναπτυξιακού ρόλου των τουριστικών οικισμών αποτελεί πρώτης προτεραιότητας ζήτημα. ι

6 1.2. Οι τουριστικές δραστηριότητες στην Κέρκυρα Με τον όρο «τουρισμός» νοείται ένα σύνολο κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων, που σκοπό έχουν τη μετακίνηση ατόμων ή ομάδων ατόμων για περιήγηση, εκπαίδευση, ψυχαγωγία, ανάπαυση και υγεία. Οι τουριστικές δραστηριότητες στην Κέρκυρα σήμερα δεν έχουν θεματικό χαρακτήρα, και εξ' αυτού ο διαχωρισμός τους σε είδη δεν υλοποιείται. Κριτήριο για την ανάπτυξη τους απετέλεσε εξ' αρχής η ποιότητα του φυσικού χώρου, η παραλία, η γραφικότητα, η τοπική ιδιομορφία. Το μέγεθος που προσδιορίζει το βαθμό ανάπτυξης τους σήμερα είναι οι διατιθέμενες τουριστικές κλίνες. Εκτιμάται ότι στην Κέρκυρα, που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα νησιωτικής περιοχής της χώρας, πάνω από το 70% του πληθυσμού, το 90% του τουρισμού και της αναψυχής, το 50% της γεωργίας και το σύνολο της παράκτιας αλιείας και ιχθυοκαλλιέργειας είναι συγκεντρωμένα στην παραλιακή ζώνη, σ' αυτή τη στενή λωρίδα γης και θάλασσας. Η κατάσταση αυτή, που σε μεγάλο βαθμό διαμορφώθηκε κατά την τριακονταετία , συντέλεσε στη βίαιη μετατροπή ενός αγροτικού περιβάλλοντος σε αστικό - τουριστικό, απρογραμμάτιστα, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από την κατασκευή της απαραίτητης υποδομής, με όλες τις συνέπειες πάνω στην τοπική παραδοσιακή κοινωνία και τη φύση. Συνακόλουθο της ταχύρυθμης οικονομικής ανάπτυξης είναι η αύξηση της αγοραστικής δύναμης και του ελεύθερου χρόνου. Η αύξηση των ιδιόκτητων αυτοκινήτων και άλλων οχημάτων επηρέασε σημαντικά την κινητικότητα του πληθυσμού. Ετσι, ο μεγάλος αριθμός οχημάτων στα χέρια ενός λαού που αντιστέκεται στους «φυσικότερους» τρόπους πρόσβασης προς τις ακτές έχουν αφήσει τα καταστρεπτικά τους ίχνη στο φυσικό περιβάλλον με πολλούς τρόπους και κύρια με το μεγάλο αριθμό δρόμων που βρίσκονται πολύ κοντά στην ακτή, ξεπερνώντας συνήθως την απόσταση ασφαλείας των μέτρων, οι οποίοι σταδιακά ασφαλτοστρώθηκαν και μετατράπηκαν σε αρτηρίες, δημιουργώντας εξαιρετικές πιέσεις πάνω στο περιβάλλον. Χαρακτηριστικό στοιχείο όλης αυτής της εκ θεμελίων κοινωνικοοικονομικής μεταστροφής της τοπικής κοινωνίας, που διέτρεξε την εξέλιξη της μέχρι σήμερα, είναι η απουσία στοιχειώδους σχεδιασμού για την οργάνωση και ανάπτυξη της. Η διαπιστούμενη σήμερα ανάπτυξη, ή καλύτερα, η διαπιστούμενη στρεβλή ανάπτυξη, είναι προϊόν της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, έτσι όπως ανεξέλεγκτα αναπτύχθηκε ως τις μέρες μας και της κρατικής ολιγωρίας στο να την κατευθύνει συγκεκριμένα μέσα από κάποιο χωροταξικό, αναπτυξιακό σχεδιασμό. 5

7 1.3. Συμμετοχή οικισμών στο συνολικό τουριστικό προϊόν Είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τη διαδικασία μετατροπής των μικρών χωριών της υπαίθρου σε χώρους υποδοχής του τουριστικού ρεύματος, που την προηγούμενη δεκαετία βρισκόταν σε έξαρση. Για την εκτόνωση της αυξημένης ζήτησης σε τουριστικές κλίνες ξεκίνησε από το 1986 η διαδικασία οριοθέτησης των οικισμών του νησιού, με βάση το Π.Δ. της Η ανακολουθία είναι προφανής Ενώ το ζητούμενο ήταν η εξασφάλιση της δυνατότητας οικοδόμησης τουριστικών καταλυμάτων χρησιμοποιήθηκε το Π.Δ. που αναφέρεται σε ανάγκες α' κατοικίας. Από το σύνολο των 266 οικισμών της Κέρκυρας, οριοθετήθηκαν με αυτήν τη διαδικασία οι 175 μέχρι σήμερα και βέβαια η πρακτική συνεχίζεται. Εάν εξαιρέσει κανείς τους ούτως ή άλλως εγκαταλελειμμένους οικισμούς, γίνεται αντιληπτό ότι η οριοθέτηση είχε εφαρμογή στο 75% των οικισμών και απέμειναν βέβαια οι υπόλοιποι, οι πιο δυσπρόσιτοι, που είχαν πληθυσμό κάτω των 50 ατόμων. Μερικοί μάλιστα οικισμοί με έντονες πιέσεις οριοθετήθηκαν δύο φορές με τη διαδικασία του «επανακαθορισμού» ορίων, με σκοπό την επέκταση τους. Η σημερινή εικόνα των οικισμών της Κέρκυρας είναι σαφές αποτέλεσμα της αλόγιστης χρήσης του Π.Δ. της οριοθέτησης Η πρακτική αυτή δημιούργησε ατέλειωτους, υπερμεγέθεις οικισμούς, αναπτυγμένους σε περίεργα και πολλές φορές ασυνεχή περιγράμματα, που σκαρφαλώνουν σε εδάφη οικιστικά ακατάλληλα, με έντονες κλίσεις, σε ρεματιές και παραλίες, πάνω στους δρόμους, με μοναδικό σκοπό να μετατραπούν τα χωράφια σε οικόπεδα και να χτιστούν δωμάτια διώροφα μεθ' υπογείου και συχνά υποστέγη προς ενοικίαση, τουριστικές δηλαδή εγκαταστάσεις που όμως είχαν οικοδομική άδεια κατοικίας. Κάθε ευσυνείδητο κοινοτικό συμβούλιο θεώρησε υποχρέωση του να προσκομίσει στη Νομαρχία αίτημα για τέτοιο οικισμό, έχοντας εξαντλήσει όλη του τη φαντασία για να εκμεταλλευτεί και την τελευταία ασάφεια και απροσδιοριστία της νομοθεσίας Πηγάδια και εγκαταλελειμμένες πρόχειρες αποθήκες βαφτίστηκαν προϋπάρχοντα κτίσματα και το ΣΧΟΠ του Νομού και η Νομαρχία Κέρκυρας, μετά από σχετική διαπραγμάτευση, συνήθως ενέκριναν τα υποβαλλόμενα αιτήματα με μικρούς περιορισμούς. Κανείς δεν διακινδύνευε να χαρακτηριστεί αντι-αναπτυξιακός. Συνενοχικά, πολίτες, τοπική αυτοδιοίκηση, φορείς και κράτος δημιούργησαν την εικόνα των οικισμών που βλέπουμε σήμερα. Η αντίθεση της διοίκησης του TEE (και όχι των μηχανικών), σε αυτή τη λογική που εκφράστηκε από τότε δεν κατάφερε να πείσει. Από τα στοιχεία του EOT Κέρκυρας προκύπτει ότι σήμερα το 56% του συνολικού αριθμού τουριστικών κλινών που διατίθενται στο νησί, ευρίσκονται σε οικισμούς Τα υπόλοιπα 4,6% απορροφά η πόλη της Κέρκυρας και το 25,4 % ο εκτός σχεδίου χώρος (βλ. πίνακα 1). 6

8 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ Αριθμός τουριστικών κλινών Ποσοστό Οικισμοί μελέτης % Πόλη Κέρκυρας ,6% Εκτός σχεδίου περιοχές ,4% Συνολικά % Πηγή: EOT Κέρκυρας, ΤΑΠ Δήμου Κερκυραίων Επεξεργασία: Ομάδα Μελέτης Η πιο πάνω κατανομή των διατιθέμενων κλινών στο νησί, καταδεικνύει τον αναμφίβολα καθοριστικό ρόλο των οικισμών στο τουριστικό μοντέλο που επικρατεί. Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο ρόλος αυτός ενισχύεται σημαντικά και από μία σειρά άλλων εξυπηρετήσεων και παροχών αναψυχής, με τις οποίες οι τουριστικοί οικισμοί ελκύουν τους φιλοξενούμενους στις γύρω περιοχές, με αποτέλεσμα η προσπάθεια αναβάθμισης των οικισμών να αποτελεί σήμερα για την τουριστική ανάπτυξη του τόπου, ένα πρώτης προτεραιότητας ζήτημα. 7

9 2. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Οποιαδήποτε προσπάθεια μελέτης με σκοπό τον καθορισμό και την αξιολόγηση αποτελεσματικών παρεμβάσεων για την ποιοτική αναβάθμιση του τουρισμού και την παράλληλη προστασία του περιβάλλοντος, δεν θα μπορούσε να περιοριστεί στην έρευνα και ανάλυση των φυσικών στοιχείων του χώρου, με τη στενή ευκλείδιο τρισδιάστατη έννοια, αλλά είναι αναγκαίο να διερευνήσει και καταγράψει το σύνολο των παραμέτρων που αλληλοσχετίζονται για να συνθέσουν αυτό που σήμερα αποτελούν τα χαρακτηριστικά του χώρου. Εξετάζεται ο πληθυσμός και οι τάσεις μεταβολής του, η απασχόληση των κατοίκων, η διασπορά και ανάπτυξη των τουριστικών δραστηριοτήτων, το είδος των καταλυμάτων που διατίθενται, η οικιστική πυκνότητα. Προσδιορίζονται οι επιπτώσεις της τουριστικοποίησης, στα πιο πάνω μεγέθη. 8

10 2.1. Προσδιορισμός τουριστικών οικισμών Η Κέρκυρα καταλαμβάνει συνολικά μία έκταση 612 τετρ. χλμ., τα 2/3 των οποίων είναι πεδινά και τα υπόλοιπα ημιορεινά. Ο πληθυσμός της είναι κάτοικοι (απογραφή 91), με πυκνότητα 171 κατ./τ.χλμ., υπερδιπλάσια δηλαδή πυκνότητα κατοίκησης από το μέσο όρο της χώρας. Περισσότεροι από το 1/3 των κατοίκων είναι συγκεντρωμένοι στην πόλη της Κέρκυρας, ενώ οι περισσότεροι από του- 266 οικισμούς που διαθέτει έχουν πληθυσμό κάτω των 500 κατοίκων και ένα ποσοστό 47,5% των οικισμών είναι κάτω των 100 κατοίκων, ενώ 30 οικισμοί διαπιστώνονται εγκαταλελειμμένοι. Παρατηρήσεις στα απογραφικά στοιχεία της ΕΣΥΕ οδηγούν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα: - Η μειωτική πληθυσμιακή εξέλιξη των προηγούμενων δεκαετιών, από το 1981 και μετά αντιστρέφεται και ο πληθυσμός παρουσιάζει αύξηση. Σήμερα δεν υπάρχει μετανάστευση. - Παράλληλα παρατηρείται γήρανση του πληθυσμού. - Παρατηρείται αύξηση του αστικού πληθυσμού κατά 25%. Δεν υπάρχει ημιαστικός πληθυσμός, αλλά ο πληθυσμός περνά κατευθείαν από τον αγροτικό στον αστικό χώρο. - Στα ορεινά μέρη δεν υπάρχει πληθυσμός. Στο 30% των κοινοτήτων που είναι ημιορεινές κατοικεί μόνο το 14,3% του συνολικού πληθυσμού. Δεν είναι παρακινδυνευμένο το συμπέρασμα ότι η είσοδος του τουρισμού στην τοπική οικονομία είχε το αντίκρυσμα της στην σταθεροποίηση του πληθυσμού, στην αστικοποίηση του και την συγκέντρωση του στις παραλιακές και πεδινές περιοχές, εκεί όπου η τουριστική δραστηριότητα έχει έντονα αναπτυχθεί. Από το σύνολο των 175 οικισμών, που έχουν μέχρι σήμερα αποκτήσει όριο με το Π.Δ. της , οι 26 χαρακτηρίζονται ως «τουριστικοί». Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν: η Αστρακερή, η οποία δεν έχει ακόμη οριοθετηθεί ως οικισμός, παρ' όλο ότι παρουσιάζει έντονη δυναμικότητα. οι Μπενίτσες, επειδή ποτέ δεν οριοθετήθηκαν με τη συνήθη διαδικασία, διότι είχαν ενταχθεί στο πρόγραμμα ΕΠΑ και ισχύει ακόμη ο προ του 23 οικισμός το Πετρίτη, εφ' όσον ισχύει σχέδιο πόλης, λόγω της μεταφοράς του παλαιού κατολισθαίνοντος οικισμού. Συνολικά, ο αριθμός των τουριστικών οικισμών που εξετάζονται στα πλαίσια αυτής της μελέτης είναι 29.

11 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ 1 Κοντόκαλι 2. Γουβιά 3. Κάβος 4. Μεσογγή 5. Αστρακερή 6. Υψος 7. Αγ. Μάρκος 8. Αγ. Στέφανος Σινιών 9. Καλάμι 10. Αγ. Στέφανος Αυλιωτών 11. Αρίλλας 12. Μπούκαρη 13. Πετρίτη 14. Αγ. Ιωάννης Περιστερών 15. Αγ. Γεώργιος Αργυράδων 16. Νησάκι 17. Μπαρμπάτι 18. Αχαράβη 19. Αγ. Στέφανος Εττ-σκεψης 20. Ρόδα 21. Σιδάρι 22. Περουλάδες 23. Πέραμα 24. Μωραϊτικα 25. Αγ. Γόρδης 26. Αγ. Γεώρ^ ος Πάγων 27. Κασσιόπη 28. Πελεκάς 29. Μπενίτσες 10

12 2.2. Κατανομή τουριστικών οικισμών στο νησί Από την παρατήρηση του χάρτη 1 προκύπτει ότι από τους 29 τουριστικούς οικισμούς, που αποτελούν το συγκεκριμένο αντικείμενο αυτής της μελέτης, οι 28 είναι παραλιακοί και μόνον ένας, ο οικισμός του Πέλεκα, είναι ορεινός, γειτονικός βέβαια με τις πανέμορφες δυτικές παραλίες. Δεν είναι τυχαίο ότι η διαφοροποίηση αυτή του Πέλεκα εκφράζεται και στο είδος του τουρισμού που αυτός συγκρατεί. Είναι ο μοναδικός από όλους τους τουριστικούς οικισμούς, που ξεφεύγει από το συγκεκριμένο μοντέλο του μαζικού τουρισμού της Κέρκυρας των τελευταίων χρόνων και συγκεντρώνει κυρίως νεανικό, ιδιόμορφο τουρισμό, που η απόσταση από τη θάλασσα και το επικλινές του εδάφους δεν τον αποτρέπουν. Οι υπόλοιποι 28 οικισμοί βρίσκονται κύρια στις ανατολικές, βόρειες και βορειοδυτικές ήπιες παραλιακές περιοχές, εξασφαλίζοντας και προβάλλοντας το δίπτυχο του ήλιου και της θάλασσας. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η παραλιακή αυτή ζώνη, του νησιού που περιλαμβάνει τους τουριστικούς οικισμούς που σε αυτή την εργασία μας απασχολούν, είναι βασικά η περιοχή της ειδικής χωροταξικής μελέτης, που από το 1989 είχε ανατεθεί από το ΥΠΕΧΩΔΕ, έχοντας εντοπιστεί ως προβληματική περιοχή. Η μελέτη, που είχε σαν στόχο την προστασία του περιβάλλοντος στο φυσικό χώρο και μέσα από αυτήν στόχευε στην αναβάθμιση της ποιότητας του τουρισμού, δεν έχει ακόμη θεσμοθετηθεί και αποτελεί μία μεγάλη τοπική εκκρεμότητα. Οι εντός αυτής της ζώνης τουριστικοί οικισμοί, ήταν εκτός αντικειμένου της EX.Μ και επομένως η μελετητική προσέγγιση τους στα πλαίσια αυτής της εργασίας, αφ' ενός μεν λειτουργεί συμπληρωματικά, αφ' ετέρου δε καταδεικνύει για άλλη μια φορά την όξυνση των περιβαλλοντικών προβλημάτων στην περιοχή αυτή. Η κατανομή των τουριστικών οικισμών στο νησί, αποτυπώνεται στο χάρτη που ακολουθεί.

13 ^ΡΤΗΣ 1: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΝΗΣΙ Ν ΙΩΠΗ ΑΓ. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΣΙΝΙΩΝ ΑΓ. ΓΕ ΑΡΓΥΡΑΔΩΝ >ΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΕΕ/Τ.Κ.: ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΕΡΚΥΡΑΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

14 2.3. Πληθυσμός και βαθμός τουριστικοποίησης Μόνιμοι κάτοικοι (πίνακας 3) Τα πληθυσμιακά μεγέθη των οικισμών, σύμφωνα με τα απογραφικά στοιχεία της ΕΣΥΕ. είναι ενδεικτικά της έντονης ανάπτυξης τους τα τελευταία χρόνια. Ο πληθυσμός τους όχι μόνον συγκρατείται, αλλά και αυξάνεται σε συνολικό ποσοστό 30% τη δεκαετία και ακόμη μεγαλύτερο 33%, τη δεκαετία Διαπιστώνονται 4 οικισμοί που έχουν υπερδιπλασιάσει τον πληθυσμό τους: οι Μπενίτσες σε ποσοστό 124%, ο οικισμός της Ρόδας σε ποσοστό 134%, ο Αγιος Γεώργιος Αργυράδων 165% και το Μπαρμπάτι 109%. 12 οικισμοί παρουσιάζουν αύξηση % και μόνον 7 οικισμοί συνολικά εμφανίζουν πληθυσμιακή συρρίκνωση. Παρ' όλη την απόκλιση από την πραγματικότητα, που πιθανά έχουν τα στοιχεία των απογραφών, η πληθυσμιακή ενδυνάμωση των οικισμών είναι αντικειμενική Είναι γεγονός, ότι η αύξηση των θέσεων απασχόλησης με τον τουρισμό όχι μόνο συγκρατεί τη μετανάστευση, αλλά αντίθετα επαναφέρει τους μετανάστες από την πόλη της Κέρκυρας, την Αθήνα ή άλλα κέντρα. Βέβαια, η πλειοψηφία των κατοίκων συμμετέχει στη ζωή του οικισμού επτά περίπου μήνες το χρόνο, από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, όσο διάστημα τους απασχολεί η τουριστική δραστηριότητα Το 50% των μελετούμενων τουριστικών οικισμών, κατά την περίοδο του χειμώνα, νεκρώνει τελείως Εποχιακός πληθυσμός (πίνακας 4) Οι 29 μελετούμενοι τουριστικοί οικισμοί συγκεντρώνουν συνολικά κλίνες. Το 30% των κλινών αυτών είναι ξενοδοχειακές, ενώ το υπόλοιπο 70% περιλαμβάνει τουριστικά καταλύματα, είτε του τύπου των επιπλωμένων διαμερισμάτων, είτε αυτού των ενοικιαζομένων δωματίων. Αν συνεκτιμηθεί ότι το χαμηλό ούτως ή άλλως ποσοστό των ξενοδοχειακών κλινών στους τουριστικούς οικισμούς συνολικά, συγκεντρώνεται σε ορισμένους εξ' αυτών (Γουβιά, Μεσογγή, Μωραίτικα, Υψος, Νησάκι, Ρόδα), γίνεται αντιληπτό ότι στην πλειοψηφία των οικισμών η κτιριακή υποδομή για τον τουρισμό περιλαμβάνει κατά κανόνα, καταλύματα. 4 οικισμοί δεν έχουν κανένα ξενοδοχείο και 6 οικισμοί διαθέτουν λιγότερες από 200 ξενοδοχειακές κλίνες, ο καθένας. Τα στοιχεία του πίνακα 2 προέρχονται από τον EOT Κέρκυρας και αναφέρονται στις πραγματικές τουριστικές κλίνες κάθε οικισμού, περιλαμβάνοντας τις καταγεγραμμένες αλλά και εκτιμήσεις για τις μη δηλωμένες. Σύμφωνα με τον EOT, το ποσοστό των μη καταγεγραμμένων επίσημα κλινών, της τταραξενοδοχείας, σε επίπεδο νομού ανέρχεται σε 30%. 13

15 ΠΙΝΑΚΑΣ 3 : ΜΟΝΙΜΟ» ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΜΟΝΙΜΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΑΣΕΙΣ Ε ΞΕΛΙΞΗΣ α/α Κοντόκαλι % 48% 2 Γουβιά % -10% 3 Κάβος % 36% 4 Αστρακερή % 5 Μεσογγή % 0% 6 Υψος % 0% 7 Αγ. Μάρκος % -50% 8 Αγ. Στέφανος Σινιών % 11% 9 Καλάμι % -33% 10 Αγ. Γεώργιος Πάγων % 11 Αγ. Στέφανος Αυλιωτών % 55% 12 Αρίλλας % -62% 13 Μττούκαρη % 14 Πετρίτη % 54% 15 Αγ Ιωάννης Περιστερών % -73% 16 Αγ Γεώργιος Αργυράδων % 17 Νησάκι % -2% 18 Μπαρμπάτι % 109% 19 Αχαράβη % 90% 20 Ρόδα % 134% 21 Αγ. Στέφανος Επίσκ % 22 Σιδάρι % 23% 23 Περουλάδες % 28% 24 Πέραμα % 38% 25 Αγ. Γόρδης % 0% 26 Μωραϊτικα % 43% 27 Κασσιόπη % 47% 28 Μπενίτσες % 124% 29 Πελεκάς % 28% ΣΥΝΟΛΙΚΑ % 33% 14

16 ΠΙΝΑΚΑΣ 4 : ΕΠΟΧΙΑΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΠΙΠΛΩΜΕΝΩΝ ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΩΝ ΔΩΜΑΤΙΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΑ α/α αριθμ ποσοστό αριθμ ποσοστό αριθμ ποσοστό 1 Κοντόκαλι % % % Γουβιά % 195 6% % Κάβος % % % Αστρακερή % % 20 6% Μεσογγή % % 300 9% Υψος % % % Αγ. Μάρκος % % % Αγ. Στέφανος Σινιών 0% % 50 8% Καλάμι 0% % 50 17% Αγ Γεώργιος Πάγων % % % Αγ Στέφανος Αυλιωτών % % 100 6% Αρίλλας 97 6% % % Μττούκαρη 89 47% 90 48% 10 5% Πετρίτη 0% 65 93% 5 7% Αγ. Ιωάννης Περιστερών % 100 9% 20 2% Αγ. Γεώργιος Αργυράδων % % % Νησάκι % % 100 4% Μτταρμττάτι % % 50 3% Αχαράβη % % % Ρόδα % % % Αγ. Στέφανος Εττίσκ % % 30 7% Σιδάρι % % % Περουλάδες 0% % 100 6% Πέραμα % % 200 5% Αγ Γόρδης % % 200 9% Μωραϊτικα % % % Κασσιόπη 456 8% % % Μττενίτσες % % 400 8% Πελεκάς % % % 817 ΣΥΝΟΛΙΚΑ % % %

17 Σχέση μόνιμου και εποχιακού πληθυσμού (πίνακας 5) Η σύγκριση μόνιμου και εποχιακού πληθυσμού στους τουριστικούς οικισμούς, είναι αποκαλυπτική για το μέγεθος της τουριστικής εισροής και το χαρακτήρα των περιοχών αυτών. Στον Κάβο και τον Υψο Κάτω Κορακιάνας, οι μόνιμοι κάτοικοι αποτελούν το 7% του πληθυσμού αιχμής, στο Μπαρμπάτι το 5%, στον Αγ. Γόρδη το 3% και συνολικά διαπιστώνονται 13 οικισμοί με μονοψήφιο ποσοστό μόνιμων κατοίκων, 9 οικισμοί με ποσοστό 10-20%, ενώ κανένα ποσοστό δεν ξεπερνά το 40%, με μοναδική εξαίρεση το Πετρίτη, για ιδιαίτερους λόγους. Τα χαρακτηριστικά αυτά προσδιορίζουν αφ' ενός μεν την κοινωνική διάσταση της τουριστικοποίησης και των επιπτώσεων της στην καθημερινή ζωή των κατοίκων των χωριών, αφ' ετέρου δε προδιαγράφουν συγκεκριμένες ιδιότητες του χώρου των οικισμών, ο οποίος οφείλει να λειτουργεί ικανοποιητικά για το μονοψήφιο αριθμό μόνιμων κατοίκων, όμως να έχει τη δυνατότητα φιλοξενίας και κάλυψης αναγκών αναψυχής και διακοπών σε πολλαπλάσιο αριθμό εποχιακού πληθυσμού. Αυτή η ιδιορρυθμία και δυσκολία οργάνωσης προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό την πολυπλοκότητα των προβλημάτων ανάπτυξης στους οικισμούς αυτούς Οικιστική πυκνότητα (πίνακας 6) Η μεγάλη διαφορά του μόνιμου με τον εποχιακό πληθυσμό, σχετιζόμενη με τη διατιθέμενη επιφάνεια των οικισμών, τα οριοθετημένα τμήματα τους, διαμορφώνει μεγάλες αποκλίσεις στην οικιστική πυκνότητα κατά τις δύο χρονικές περιόδους, του χειμώνα και του καλοκαιριού. Όταν ο μέσος δείκτης πυκνότητας για το νησί Κέρκυρα συνολικά είναι 1,71 κατ./στρ. και θεωρείται βέβαια ιδιαίτερα υψηλός για τα δεδομένα της χώρας, γίνεται αντιληπτό ότι οι δείκτες οικιστικής πυκνότητας 0,1 0,9 που συναντώνται σε 9 τουριστικούς οικισμούς είναι υπερβολικά χαμηλοί για οικιστική περιοχή και προσδιορίζουν την εικόνα του νεκρού εγκαταλελειμμένου χώρου, που είναι συνήθης τους χειμερινούς μήνες. Τα μεγέθη της εποχιακής πυκνότητας, θεωρούνται επίσης ιδιαίτερα χαμηλά και οφείλονται οπωσδήποτε στις αλόγιστες και υπερμεγέθεις οριοθετήσεις των οικισμών, ιδιαίτερα αυτής της κατηγορίας, με το σχετικό Π.Δ. του '85. Δεν είναι δηλαδή η χωρητικότητα των οικισμών που δεν επιδέχεται αύξηση, αλλά τα ζητήματα οργάνωσης του χώρου που τροχοπεδούν τη λειτουργική αποδοτικότητα των τουριστικών οικισμών. 16

18 ΠΙΝΑΚΑΣ 5 : ΜΟΝΙΜΟΙ ΚΑΙ ΕΠΟΧΙΑΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΜΟΝΙΜΟΙ ΕΠΟΧΙΑΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ '91 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΑΙΧΜΗΣ α/α αριθμ ποσοστό αριθμ. ποσοστό 1 Κοντόκαλι % % Γουβιά % % Κάβος 676 7% % Αστρακερή 59 15% % Μεσογγή 248 7% % Υψος % % Αγ. Μάρκος 257 8% % Αγ. Στέφανος Σινιών 51 8% % Καλάμι 18 6% % Αγ. Γεώργιος Πάγων 4 0% % Αγ. Στέφανος Αυλιωτών 110 6% % Αρίλλας 96 6% % Μπούκαρη 32 14% % Πετρίτη % 70 10% Αγ. Ιωάννης Περιστερών 22 2% % Αγ. Γεώργιος Αργυράδων % % Νησάκι 142 6% % Μπαρμπάτι 90 5% % Αχαράβη 472 9% % Ρόδα % % Αγ. Στέφανος Επίσκ % % Σιδάρι 269 9% % Περουλάδες % % Πέραμα % % Αγ. Γόρδης 60 3% % Μωραϊτικα % % Κασσιόπη % % Μπενίτσες % % Πελεκάς % % 1329 ΣΥΝΟΛΙΚΑ % %

19 ΠΙΝΑΚΑΣ 6 : ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΜΌΝΙΜΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΚΤΑΣΗ ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΙ ΑΙΧΜΗΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ ΠΥΚΝΟΤΗΤΑ α/α (άτομα) (άτομα) (στρ ) (ατ /στρ.) (ατ /στρ ι 1 Κοντόκαλι Γουβιά Κάβος Αστρακερή Μεσογγή Υψος Αγ. Μάρκος Αγ. Στέφανος Σινιών Καλάμι , Αγ Γεώργιος Πάγων , Αγ Στέφανος Αυλιωτών , Αρίλλας , Μπούκαρη , Πετρίτη , Αγ Ιωάννης Περιστερών Αγ. Γεώργιος Αργυράδων , Νησάκι Μπαρμπάτι , Αχαράβη , Ρόδα , Αγ. Στέφανος Εττίσκ , Σιδάρι , Περουλάδες , Πέραμα , Αγ Γόρδης , Μωραϊτικα Κασσιόπη , Μπενίτσες Πελεκάς ,3 8 ΣΥΝΟΛΙΚΑ

20 2.4. Τεχνική υττοδομή τουριστικών οικισμών (πίνακας 7) Οι τουριστικοί οικισμοί, όπως αναφέρθηκε, αποδόθηκαν στην οικοδομική δραστηριότητα, για κάλυψη αναγκών ανθρώπων κατά την περίοδο της αιχμής, χωρίς να έχει υπάρξει ανάλογη προετοιμασία για το σκοπό αυτό. Η εικόνα που σε γενικές γραμμές παρουσιάζουν αποδίδεται στο σχετικό πίνακα. Η μεταφορική υποδομή που δεν περιλαμβάνεται στον πίνακα, σχολιάζεται για τον κάθε οικισμό, στην αναλυτική του παρουσίαση (κεφ.3). Γενικότερα ως προς αυτό το ζήτημα, τα προβλήματα δεν εντοπίζονται τόσο στην εξασφάλιση ικανοποιητικών δρόμων πρόσβασης στους οικισμούς, εξ' άλλου η Κέρκυρα είχε ανέκαθεν πλούσιο οδικό δίκτυο, αλλά κυρίως σε δύο άλλα ζητήματα: τις περιβαλλοντικές αλλοιώσεις που προκαλούν οι πρόσφατες διαπλατύνσεις παλαιών δρόμων ή οι χαράξεις νέων, αποκτώντας χαρακτηριστικά δρόμων ταχείας κυκλοφορίας. την ανυπαρξία εσωτερικού δικτύου για την πλειοψηφία των οικισμών. Συνακόλουθο της ανυπαρξίας εσωτερικού δικτύου δρόμων είναι η απουσία ή πλημμελής ύπαρξη των λοιπών δικτύων τεχνικής υποδομής: η ύδρευση συνήθως ικανοποιείται ευκαιριακά, με γεωτρήσεις. η αποχέτευση, τόσο το πρωτεύον όσο και το δευτερεύον δίκτυο, είναι προβληματική στο σύνολο των οικισμών, πλην τεσσάρων. βιολογικός καθαρισμός λειτουργεί μόνο για δύο οικισμούς και σε άλλους τρεις βρίσκεται υπό μελέτη. τα σκουπίδια, συνήθως συλλέγονται από ιδιώτες εργολάβους και διατίθενται σε ιδιωτικές χωματερές, που επίσης συνήθως λειτουργούν χωρίς άδεια. Όλα τα πιο πάνω προβλήματα, εκτός από τη δυσλειτουργία που προκαλούν στη ζωή των οικισμών και την ανεπίτρεπτη εικόνα που συνθέτουν σε θέματα υγιεινής, επιφέρουν σοβαρή περιβαλλοντική ρύπανση, τόσο στη θάλασσα, παρ' ότι αυτή αποτελεί την αιτία ανάπτυξης τους, όσο και στον υδροφόρο ορίζοντα, γενικότερα. 19

21 ΠΙΝΑΚΑΣ 7 : ΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ α/α ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗ ΠΡΩΤΕΥΟΝ ΑΙΚΤΥΟ ΑΕΥΤΕΡΕΥΟ Ν ΑΙΚΤΥΟ 1 Κοντόκαλι * 2 Γουβιά * 3 Κάβος Αστρακερή 5 Μεσογγή - 6 Υψος Αγ. Μάρκος Αγ. Στέφανος Σινιών + * * Καλάμι 10 Αγ. Γεώργιος Πάγων Αγ Στέφανος Αυλιωτών - m Αρίλλας 13 Μπούκαρη Πετρίτη Αγ. Ιωάννης Περιστερών Αγ. Γεώργιος Αργυράδων Νησάκι Μτταρμττάτι 19 Αχαράβη Ρόδα Αγ. Στέφανος Εττίσκ. 22 Σιδάρι m 23 Περουλάδες Πέραμα Αγ. Γόρδης + * * Μωραϊτικα * + 27 Κασσιόπη Μττενίτσες Πελεκάς ζ u Ρ ^1 Ο - C ο < ο < Ε > ο + ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ J - ΥΠΟ ΜΕΛΕΤΗ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ Χ ΔΕΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ 20

22 2.5 Οικιστική δομή και ομαδοποίηση οικισμών Τύποι οικισμών Οι υπό ανάλυση 29 τουριστικοί οικισμοί έχουν οπωσδήποτε κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ τους, αλλά και διαφέρουν σημαντικά. Σε μία πρώτη προσέγγιση, όλοι μοιάζουν, εφ' όσον εξυπηρετούν τον ίδιο λειτουργικό στόχο, αλλά και όλοι είναι ιδιαίτεροι, εφ' όσον ο καθένας εμπορεύεται τα δικά του τοπικά χαρακτηριστικά Γίνεται προσπάθεια κατηγοριοποίησης των οικισμών, για λόγους μελετητικής οικονομίας και επιλέγεται ως κριτήριο, η «οικιστική δομή» τους. Στον όρο αυτό περιλαμβάνονται η λειτουργική διάρθρωση, η οικιστική πυκνότητα, η σχέση τους με το οδικό δίκτυο, το μέγεθος. Εκτιμάται ότι οικισμοί συγγενικοί ως προς αυτά τα χαρακτηριστικά είναι πολύ πιθανό να έχουν ομοειδή προβλήματα στην ανάπτυξη τους και επομένως κοινές προτάσεις αντιμετώπισης. Οπωσδήποτε, στην κάθε περίπτωση είναι διαφορετική η ένταση των προβλημάτων, όμως αυτό αποτελεί ζήτημα ιεράρχησης. Ενδιαφέρει να εντοπιστούν οι ομοιότητες, να ερμηνευτεί η προέλευση τους, ώστε να εξασφαλίζεται η δυνατότητα πρόληψης της επανάληψης των προβλημάτων σε άλλες περιοχές με κοινά χαρακτηριστικά. Η οικιστική δομή καθορίζεται από τη γενική μορφολογία της περιοχής, τις πιέσεις για ανάπτυξη και οπωσδήποτε από το θεσμικό πλαίσιο ανοικοδόμησης, που όμως στην περίπτωση μας, αυτό είναι ενιαίο. Ανάλογα, λοιπόν, με το διατιθέμενο στην κάθε περίπτωση οικιστικά κατάλληλο χώρο και σε σχέση με τις ανάγκες κάλυψης της τουριστικής ζήτησης, αναπτύχθηκαν διάφοροι «τύποι» οικιστικής δομής των οικισμών. Τύπος 1: Τύπος 2: Οικισμοί δυναμικοί, που πολεοδομούνται Χαρακτηρίζει τους οικισμούς που ουσιαστικά δεν εντάσσονται σε καμία συμβατική κατηγορία. Είναι οικισμοί μεγάλοι, δυναμικοί, περιαστικοί ή παραλιακοί, με εύκολη οδική πρόσβαση, οικισμοί που χρονικά πρώτοι δέχτηκαν τις πιέσεις της τουριστικοποίησης Εχουν έντονα και αναγνωρισμένα από την πολιτεία προβλήματα και για την επίλυση τους εκπονούνται ήδη πολεοδομικές μελέτες. Στα επόμενα, για λόγους μελετητικής πληρότητας, γίνεται μια σύντομη παρουσίαση τους και καταγραφή των προβλημάτων, αφήνοντας την προοπτική της ανασκευής τους στην ολοκλήρωση των σχετικών μελετών. Οικισμοί μικροί, συνεκτικοί Αποτελεί αρχικό τύπο οικισμού, που έχοντας ένα μικρό συνεκτικό, λίγο ή πολύ, πυρήνα διατηρεί τα χαρακτηριστικά του παλιού χωριού. Περιβάλλεται συνήθως από μικρή ζώνη με διάσπαρτη δόμηση, όμως αραιοδομημένη, χωρίς σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα. 21

23 Τύπος 3: Τύπος 4: Τύπος 5: Οικισμοί διάσπαρτοι Χωρίς διαμορφωμένο οικιστικό πυρήνα, αλλά διαθέτοντας συνήθως μεγάλη επιφάνεια με διάσπαρτη δόμηση, αποτελούν τους οικισμούς της τελευταίας ΙΟετίας, με σαφή και μοναδικό τουριστικό προσανατολισμό. Οικισμοί μικτοί Αποτελούν συγκερασμό των δύο προηγούμενων τύπων, εφ' όσον διαθέτουν τόσο διαμορφωμένο οικιστικό πυρήνα, όσο και περιοχή με διάσπαρτη δόμηση. Είναι συνήθως μεγάλοι οικισμοί, με δυναμικό χαρακτήρα και έντονα λειτουργικά προβλήματα. Οικισμοί συνεκτικοί, παραδοσιακοί Αποτελούν την εξέλιξη των παλιών παραδοσιακών χωριών της Κέρκυρας, που θυσίασαν την ιδιαίτερη δομή και χαρακτήρα τους στο βωμό του τουριστικού προσανατολισμού. Συνήθως διαθέτουν αρκετά εκτεταμένη ζώνη διάσπαρτης δόμησης και με αυτή την έννοια θα μπορούσαν να περιληφθούν στον τύπο 4, στους μικτούς οικισμούς. Λόγω της ιδιαίτερης φύσης των προβλημάτων τους, επιλέγεται να αποτελέσουν ιδιαίτερη κατηγορία. 22

24 Εξέλιξη των «τύπων» οικισμών Στους «τύπους» των οικισμών, όπως αυτοί παρουσιάστηκαν πιο πάνω, παρατηρείται μία διαδικασία εξέλιξης, ανάλογα με τις οικιστικές πιέσεις. Το μεγαλύτερο βαθμό εξέλιξης διαθέτει ο τύπος 1, που πολεοδομείται τελικά, γιατί τα προβλήματα της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης είναι ογκώδη και πιεστικά. Μεγάλου βαθμού εξέλιξης, αμέσως μετά τον προηγούμενο, είναι ο τύπος 4, των μικτών οικισμών. Ο μικρός, συνεκτικός ή όχι, πυρήνας που κάποτε διέθεταν πύκνωσε σημαντικά ή διαμορφώθηκε εξ' αρχής και διατηρεί γύρω του τη ζώνη με τη διάσπαρτη δόμηση. Οι «τύποι» 2 και 3 τείνουν να εξελιχθούν στον τύπο 4. Όπου η μορφολογία του εδάφους και η οικιστική καταλληλότητα το επιτρέπουν, αυτό συμβαίνει. Όπου το απαγορεύουν, η εξέλιξη τροχοπεδείται. Είναι ηρωικές οι προσπάθειες του τύπου 2 να εξελιχθεί σε 4, όμως πολύ πιο εύκολες του τύπου 3 να φθάσει στο στόχο του. Αυτή η εξέλιξη, αυτού του είδους η «ανάπτυξη», διαδραματίζεται δύο δεκαετίες τουλάχιστον, στο χώρο γύρω μας. Σε βάρος του περιβάλλοντος, της ζωής των χωριών, της ίδιας της ανάπτυξης. Η κρίση του μοντέλου οφείλει να αξιοποιηθεί. Ισως οι πιο πάνω παρατηρήσεις βοηθούν στην κατανόηση του φαινομένου και την πρόληψη της επανάληψης του. Επισημαίνεται ότι κατά την επιτόπια έρευνα, για τις ανάγκες αυτής της μελέτης, εντοπίστηκαν 18 περιοχές, που έχουν κάθε δυνατότητα να διεκδικήσουν την ένταξη τους σε οικισμούς του τύπου 3. Αποτελούν εκτεταμένες, αδόμητες μέχρι πρόσφατα, περιοχές με διάσπαρτη δόμηση τουριστικού προσανατολισμού, που σπαταλώντας μοναδικές φυσικές ομορφιές, βαδίζουν επικίνδυνα ανυποψίαστα στο δρόμο της «εξέλιξης». ΤΥΠΟΣ 1 Οικισμοί δυναμικοί που πολεοδομούνται ΤΥΠΟΣ 4 ΤΥΠΟΣ 2 Οικισμοί μικροί συνεκτικοί Μικτοί οικισμοί ΤΥΠΟΣ 3 Οικισμοί διάσπαρτοι?κ ΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ "ΤΥΠΩΝ" ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΥΠΟΣ 5 Οικισμοί συνεκτικοί παραδοσιακοί 23 Εκτός σχεδίου χώρος

25 ΠΙΝΑΚΑΣ 8 : ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΥΠΟΙ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Α/Α ΟΝΟΜΑΤΑ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΥΠΟΣ 1 1 Κοντόκαλι Οικισμοί δυναμικοί 2 Γουβιά που πολεοδομούνται 3 Κάβος 4 Μεσσογγή 5 Αστρακερή 6 Υψος 7 Αγ. Μάρκος ΤΥΠΟΣ 2 1 Αγ. Στέφανος Σινιών Οικισμοί μικροί συνεκτικοί 2 Καλάμι ΤΥΠΟΣ 3 1 Αγ. Στέφανος Αυλιωτών Οικισμοί διάσπαρτοι 2 Αρίλλας 3 Μπούκαρη 4 Πετρίτη 5 Αγ. Ιωάννης Περιστερών 6 Αγ. Γεώργιος Αργυράδων 7 Νησάκι 8 Μπαρμπάτι ΤΥΠΟΣ 4 1 Αχαράβη Οικισμοί μικτοί 2 Αγ. Στέφανος Επίσκεψης 3 Ρόδα 4 Σιδάρι 5 Περουλάδες 6 Πέραμα 7 Μωραϊτικα 8 Αγ. Γόρδης 9 Αγ. Γεώργιος Πάγων ΤΥΠΟΣ 5 1 Κασσιόπη Οικισμοί παραδοσιακοί 2 Πελεκάς 3 Μπενίτσες 24

26 ΡΤΗΣ 2: ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΟΜΑΔΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΣΤΟ ΝΗΣΙ 4 5 ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΕΕ/Τ.Κ.: ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΕΡΚΥΡΑΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

27 3. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Ανάλογα με τον «τύπο» της οικιστικής δομής κάθε τουριστικού οικισμού, αυτοί συγκροτούν 5 ομάδες οικισμών, με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ακολουθεί η παρουσίαση κάθε ομάδας οικισμών, άλλοτε του συνόλου των οικισμών της ομάδας και άλλοτε αντιπροσωπευτικών παραδειγμάτων. Η παρουσίαση διαρθρώνεται με φωτογραφικό υλικό και σκαριφήματα οικισμών. Ακολουθεί ο εντοπισμός των προβλημάτων, πολεοδομικών και κτιριακών για την κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση τους και η πρόταση μέτρων αντιμετώπισης. Στην έννοια «πολεοδομικά προβλήματα», περιλαμβάνονται τα σχετικά με την κυκλοφορία - στάθμευση, τη λειτουργική συγκρότηση του οικισμού και το περιβάλλον. Στα κτιριακά, αναφέρονται προβλήματα σχετικά με την ποιότητα και το είδος των κατασκευών. Τέλος, η καταγραφή δεν εξειδικεύεται στα προβλήματα της τεχνικής υποδομής, εφ' όσον αυτά αποτελούν αντικείμενο ειδικής μελέτης, που το ΤΕΕ/ΤΚ έχει προγραμματίσει να αναθέσει. 26

28 3.1. Οικισμοί δυναμικοί, που πολεοδομούνται ΚΟΝΤΟΚΑΛΙ ΓΟΥΒΙΑ ΚΑΒΟΣ ΑΣΤΡΑΚΕΡΗ ΜΕΣΟΓΓΗ ΥΨΟΣ ΑΓ. ΜΑΡΚΟΣ Η επιλογή των οικισμών προς πολεοδόμηση βασίστηκε στο δυναμικό χαρακτήρα τους και τα συσσωρευμένα, πολύπλοκα προβλήματα στη λειτουργία και την αναπτυξιακή τους προοπτική. Αποτελούν τις περισσότερο τουριστικοποιημένες περιοχές του νησιού, αυτές που τα περιβαλλοντικά και λειτουργικά προβλήματα βρίσκονται σε μεγάλη όξυνση, ενώ οι οικιστικές πιέσεις, λόγω του περιαστικού ή παραλιακού χαρακτήρα των περιοχών, χρήζουν ολοκληρωμένης αντιμετώπισης. Οι πολεοδομικές μελέτες που εκπονούνται, εντάσσονται στην κατηγορία των μελετών οικισμών κάτω των κατοίκων, με προδιαγραφές α' κατοικίας, παρ' όλο που και οι επτά οικισμοί είναι χαρακτηρισμένοι ως τουριστικοί. Η ανακολουθία αυτή, που αποτελεί υστέρηση του υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, προσπαθείται να υποσκελιστεί με ανάλογες εκτιμήσεις των εκάστοτε μελετητών για τα μεγέθη και τις ανάγκες. Η σημειούμενη σημαντική καθυστέρηση στις διαδικασίες των μελετών (το πρώτο πακέτο ανατέθηκε το 1989), μεγιστοποιεί τα προβλήματα, ενώ συγχρόνως καθιστά τις μελετητικές επιλογές ανεπίκαιρες. Ακολουθεί σύντομη παρουσίαση των πολεοδομούμενων περιοχών και των αντίστοιχων μελετών, αποκλειστικά για λόγους πληρότητας της παρούσας καταγραφής, εφ' όσον συμπληρώνουν την εικόνα των τουριστικών οικισμών. Η μόνη πρόταση που θα μπορούσε να διατυπωθεί για τις εν λόγω περιοχές, στα πλαίσια αυτής της εργασίας, είναι η άμεση ολοκλήρωση των μελετών και η εξασφάλιση βούλησης για την εφαρμογή τους, μεριμνώντας ώστε οι μέχρι τότε τοπικές επιλογές να μην καταστρατηγούν εξ' αρχής την υλοποίηση τους. 27

29 ΟΙΚΙΣΜΌΣ ΚΟΝΤΟΚΑΛΙ Περιαστικός, παραλιακός οικισμός δέχθηκε, πρώτος, τις πιέσεις της οικιστικής ανάπτυξης της πόλης της Κέρκυρας και το τουριστικό ρεύμα της δεκαετίας του 70. Διασχίζεται από τον εθνικό δρόμο Κέρκυρας - Παλαιοκαστρίτσας και υποδέχεται σήμερα σημαντικές λειτουργίες επιπέδου /ομού, όπως η Μαρίνα του EOT και το Νομαρχιακό Νοσοκομείο Ο εθνικός δρόμος συγκεντρώνει σειρά άλλων λειτουργιών για την εξυπηρέτηση της πόλης και των διερχομένων. Η άναρχη δόμηση, προσπαθεί να καλύψει και ανάγκες τουριστικού προσανατολισμού, όμως με ανεπιτυχή αποτελέσματα. Ο υπάρχων παλαιός πολεοδομικός ιστός στον εσωτερικό δρόμο αλλοιώνεται έντονα και παρ' όλο που συγκεντρώνει όλη την τουριστική κίνηση, είναι υποβαθμισμένος. ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΟΝΤΟΚΑΛΙ

30 29

31 ΟΙΚΙΣΜΌΣ ΓΟΥΒΙΑ Συνέχεια του Κοντόκαλι ττρος το Βορρά, έχει εντονότερο τουριστικό προσανατολισμό, φιλοξενώντας 3 μονάδες μεγάλων ξενοδοχειακών συγκροτημάτων και μεγάλο αριθμό τουριστικών καταλυμάτων. Η όχληση από τη διέλευση του εθνικού δρόμου και η απομόνωση των εκατέρωθεν περιοχών, η άναρχη οικοδόμηση σε εδάφη επικλινή, η διαμόρφωση πυκνοδομημένου πυρήνα τουριστικών καταλυμάτων με ανύπαρκτους δρόμους και δομή. η απουσία διαμορφωμένων κοινόχρηστων χώρων και εξυπηρετήσεων, διαμορφώνουν ένα σύνθετο πολεοδομικό πρόβλημα, που η πολεοδομική μελέτη καλείται να αντιμετωπίσει. 30

32

33

34 ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΒΟΣ Βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού και αποτελεί τον περισσότερο ανεπτυγμένο τουριστικό οικισμό του Δήμου Λευκιμμαίων. Αναπτύχθηκε κατά μήκος της παραλίας και του κεντρικού άξονα διέλευσης, σε μήκος 2000 μ., ενώ το πλάτος του στο μεγαλύτερο τμήμα δεν ξεπερνά τα μ. Παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα ανάπτυξης, που οφείλονται κύρια στη βίαιη είσοδο του τουρισμού τα τελευταία χρόνια και τη συνακόλουθη άναρχη δόμηση. Αλλοίωση φυσικού περιβάλλοντος στην ευρύτερη περιοχή και κυρίως στην παραλιακή ζώνη. Μορφολογική αλλοίωση της παραδοσιακής φυσιογνωμίας του οικισμού, ως συνακόλουθο της μετατροπής των παραδοσιακών χρήσεων γης από γεωργικές σε τουριστικές. Απουσία εσωτερικού κυκλοφοριακού δικτύου. Απουσία κοινόχρηστων χώρων, εξυπηρετήσεων και κοινωφελών παροχών. Παντελής έλλειψη τεχνικής υποδομής. Εντονη οικοδομική δραστηριότητα παραγωγής δυσανάλογων κτιριακών όγκων, με μειωμένη αισθητική και κατασκευαστική ποιότητα. Η πολεοδομική μελέτη του οικισμού αποτελεί την πρώτη μελέτη τουριστικού οικισμού που έχει ολοκληρωθεί στο Νομό και σήμερα εκπονείται η μελέτη εφαρμογής, με σημαντικές καθυστερήσεις. ίφημερισ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Α Θ Η Ν Α 31 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1992 ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΑΡΙΘΜΟΙ 1392 ΦΥΛΛΟΥ 33 Ι Αριθ. Τη/9979 (2) Εγχριση πολεοδομικής μελέτης του οικισμού Κάβου Δήμου Λευκιμμαίων Ν. Κέρκυρας. ο ΝΟΜΆΡΧΗΣ ΚΕΡΚΤΡΑΣ Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του Ν. 1337/ Τις διατάξεις του από Π.Δ. (ΦΕΚ 181 Δ/3.5.85), όπως «ντό τρο-ιοποιήθηχ», 3. Τις διατάξεις του από Π.Δ. (ΦΕΚ 414Δ) πολεοδόμησης χαι επέκτασης οικισμών της χώρας μέχρι 2000 κατοίκους. 4. Τις διατάξεις του 183/86 Π.Δ. (ΦΕΚ 70Α). 5. Τον 1577/85 -Περί ΓΟΚ». 6. Την ΤΠ/2773/91 απόφαση Νομάρχη Κερκύρας «Καθορισμός ορίων, κατηγορίες χαι χαθορισμός όρων χαι περιορισμός δόμησης του οικισμού Κάβου Δήμου Λευχιμμαϊων Ν. Κερκύρας». 7. Τις αρ. 143/92 χαι I 80/9 1 αποφάσεις του Δημοτικού i.u i[iouλίου Λευχιμμαϊων. 8. Την ομόφωνη γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου ΠΕ- ΧΩΔΕ πρακτικό 6ο θέμα 1/ Την ΤΠ/7461/92 προηγούμενη απόφαση μας για το ίδιο θέμα. 10. Το άρθρ. 29Α του Ν. 1558/85 που προστέθηκε με το άρθρ. 27 του Ν. 2081/92, αποφασίζουμε:

35 ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΒΟΥ

36 ΟΙΚΙΣΜΟΙ «ΑΣΤΡΑΚΕΡΗ»

37 ΟΙΚΙΣΜΌΣ «ΜΕΣΟΓΓΗ»

38 ΟΙΚΙΣΜΟΙ «ΥΨΟΣ» και «ΑΓ. ΜΑΡΚΟΣ» ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ - Α' ΦΑΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ-1996

39 ΟΙΚΙΣΜΟΙ «ΥΨΟΣ» και «ΑΓ. ΜΑΡΚΟΣ» ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ - Α' ΦΑΣΗ

40 3.2. ΟΜΑΔΑ 2: Οικισμοί μικροί, συνεκτικοί ΑΓ. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΛΑΜΙ Η μορφολογία του εδάφους είναι συνήθως ο λόγος που συγκρατεί την παραπέρα εξάπλωση τους και διατηρεί λίγο ή πολύ το χαρακτήρα του μικρού ψαράδικου χωριού. Η φυσική εξελικτική τάση να μετατραπούν σε οικισμό τύπου 4, με μικτή οικιστική δομή, δεν βρίσκει έδαφος για να ικανοποιηθεί, παρά τις πιέσεις. Ο οικιστικός πυρήνας πυκνώνει, με εμφανή τα λειτουργικά προβλήματα στην κυκλοφορία - στάθμευση και την ανάμιξη των χρήσεων, όμως το φυσικό τοπίο κυριαρχεί και δεν επιτρέπει τη σημαντική αλλοίωση του. 39

41 ΟΜΑΔΑ 2: ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΙ

42 ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΑΓ.ΣΤΕΦΑΝΟΣ» ομάδα 2-11

43 42

44 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: «ΑΓ. ΣΤΕΦΑΝΟΣ» Πολεοδομικά Βασικό λειτουργικό πρόβλημα στον οικισμό αποτελεί η διέλευση του δρόμου πρόσβασης από την παραλία, μπροστά από το μέτωπο των κτιρίων. Η διακοπή αυτή της συνέχειας του οικισμού με τη θάλασσα και η όχληση της αναψυχής από την κυκλοφορία και διάσπαρτη στάθμευση, επίσης επί της παραλίας, προκαλεί αναστάτωση και δυσλειτουργία. Στο χώρο της παραλίας, που λειτουργεί ως καταφύγιο για βάρκες, μικρά καΐκια και ιδιωτικά σκάφη, διαπιστώνεται σειρά ξύλινων πρόχειρων εξέδρων, που προκαλούν ακαταστασία και διαταράσσουν το κατά τα άλλα ήρεμο φυσικό περιβάλλον. Κτιριακά Πρόβλημα δημιουργείται από την κατάχρηση των στεγάστρων και άλλων πρόχειρων κατασκευών στους ακάλυπτους χώρους των οικοπέδων, αλλά και σε πολλούς κοινόχρηστους, κυρίως επί της παραλίας. Το είδος του εξοπλισμού των υπαίθριων χώρων, των καταστημάτων αναψυχής (ανθοδόχες, τραπεζοκαθίσματα, στέγαστρα), υποβαθμίζει το γενικότερο χαρακτήρα του οικισμού. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η ένταση των προβλημάτων που περιγράφηκαν δεν είναι οξυμένη και οι προτεινόμενες επεμβάσεις έχουν περισσότερο προληπτικό χαρακτήρα. Γενικά ο Αγ. Στέφανος, είναι από τις λίγες περιπτώσεις οικισμών τουριστικού χαρακτήρα, που δεν έχουν αλλοιώσει τη φυσιογνωμία τους. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Είναι σημαντικό για την εξέλιξη του οικισμού να εξευρεθεί χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων των επισκεπτών, μακριά από την παραλία και να μεταφερθεί ο παραλιακός δρόμος προς το εσωτερικό. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα πεζοδρόμησης στο παραλιακό τμήμα, επιλογή που θα εξασφαλίσει τη διατήρηση της εικόνας του οικισμού και την ομαλή λειτουργία του. Οργάνωση του λιμανιού. 43

45

46

47 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΙ: «ΚΑΛΑΜΙ» Πολεοδομικά Σχετίζονται κυρίως με την κυκλοφορία - στάθμευση και είναι συνακόλουθα της υφιστάμενης οικιστικής δομής. Ο οικισμός αποτελεί προορισμό του δρόμου πρόσβασης και δεν εξυπηρετεί τη διέλευση του. Η απουσία οργανωμένου χώρου στροφής και στάθμευσης των επισκεπτών δημιουργεί λειτουργικά προβλήματα, όπως και οπτική ρύπανση στην παραλία. Ως πολεοδομικού επίσης χαρακτήρα, αναγνωρίζεται το πρόβλημα προστασίας του ευρύτερου φυσικού περιβάλλοντος, το οποίο δέχεται σειρά επεμβάσεων και επειδή οι κλίσεις του εδάφους είναι έντονες, οι σημειακοί τραυματισμοί του έχουν μεγάλη οπτική εμβέλεια. Κτιριακά Διαπιστώνεται πρόβλημα ένταξης μεγάλων κτιριακών όγκων, που επιτρέπουν οι όροι της εντός οικισμών δόμησης, στο ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον. Τα κόκκινα κεραμίδια στις στέγες πολλαπλασιάζονται επικίνδυνα και αλλοιώνουν τον αρχικά παραδοσιακό μορφολογικό χαρακτήρα. Οι ακάλυπτοι χώροι των οικοπέδων καταλαμβάνονται από ακαλαίσθητες πρόχειρες κατασκευές, κυρίως στα παρόδια και παραλιακά οικόπεδα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις διατηρούνται αδιαμόρφωτοι. Οι επιγραφές των καταστημάτων είναι υπερβολικές σε μέγεθος και αριθμό και οι ετερόκλητες προσθήκες ημιυπαίθριων χώρων, προσδίδουν εικόνα προχειρότητας και αναστάτωσης. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Παρά τα ορατά προβλήματα, το Καλάμι είναι σήμερα ένας μικρός τουριστικός οικισμός, που διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τα θέλγητρα του. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Επίλυση του λειτουργικού προβλήματος κυκλοφορίας - στάθμευσης, με εξεύρεση χώρου στροφής και οργάνωσης χώρου στάθμευσης. Εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για τα κτίρια, τις πρόχειρες κατασκευές στους ακάλυπτους χώρους και τις επιγραφές. Εξωραϊσμό της παραλίας, με τακτοποίηση των χρήσεων και παράλληλη βελτίωση των μετώπων των κτιρίων προς τη θάλασσα. 46

48 3.3. ΟΜΑΔΑ 3: Οικισμοί διάσπαρτοι ΑΓ. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΥΛΙΩΤΩΝ ΑΡΙΛΛΑΣ ΜΠΟΥΚΑΡΗ ΠΕΤΡΙΤΗ ΑΓ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΕΡΙΣΤΕΡΩΝ ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΡΓΥΡΑΔΩΝ ΝΗΣΑΚΙ ΜΠΑΡΜΠΑΤΙ Οικισμοί χωρίς εμφανώς διαμορφωμένο οικιστικό πυρήνα, αποτελούν συνήθως προϊόντα της εφαρμογής του Π.Δ/85 των οριοθετήσεων, που θεσμοθέτησε πιεστικά την εντός οικισμού δόμηση, εντάσσοντας περιοχές εκτός σχεδίου σε οικισμούς, με στόχο την άμεση εξασφάλιση τουριστικών κλινών. Με περιβαλλοντικές αλλοιώσεις, ανύπαρκτη τεχνική υποδομή, απουσία στοιχειώδους λειτουργικής συγκρότησης, ως κύρια χαρακτηριστικά, που δύσκολα σήμερα ανατρέπονται, οι οικισμοί αυτής της ομάδας αποτελούν παράδειγμα προς αποφυγή, κύρια εφ' όσον εξακολουθούν να αποτελούν το επόμενο βήμα στην εκμετάλλευση ΤΓ )ζ γης. Μετά την εκτός σχεδίου δόμηση. 47

49

50

51

52 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΌΣ «ΑΡΙΛΛΑΣ» Πολεοδομικά Η εκτεταμένη και διάσπαρτη, σε θύλακες, δόμηση του οικισμού δημιουργεί προβλήματα συγκρότησης και οργάνωσης του, όπως και προβλήματα τεχνικής υποδομής σε δρόμους και δίκτυα. Η δόμηση ακολουθεί το υφιστάμενο οδικό δίκτυο με όλες τις γνωστές δυσλειτουργικές συνέπειες αυτής της πρακτικής. Τα κυκλοφοριακά προβλήματα δεν είναι σήμερα ακόμη οξυμένα, εκτός του τμήματος της απόληξης του δρόμου στην παραλία, όμως τείνουν να μεγιστοποιηθούν στο άμεσο μέλλον. Επισημαίνεται η απουσία κοινόχρηστων χώρων και σημείων αναφοράς του οικισμού, όπως και η απουσία λειτουργικής συγκρότησης. Κτιριακά Μέτριας κατασκευής πρόσφατες οικοδομές με κόκκινα γαλλικά κεραμίδια κατά κανόνα και συχνή απουσία στεγών. Αδιαμόρφωτοι οι ακάλυπτοι χώροι των οικοπέδων. Στις περιοχές με κλίσεις εδάφους, οι κτιριακοί όγκοι αποκαλύπτονται ενοχλητικά για το περιβάλλον, ενώ στις ηπιότερες κυριαρχούν οι επιγραφές και οι ετερόκλιτες παραλιακές και παρόδιες περιοχές, κατασκευές στεγάστρων. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Στη μεγαλύτερη έκταση του οικισμού, τα περιβαλλοντικά και λειτουργικά προβλήματα δεν είναι οξυμένα, λόγω της διασποράς των οικοδομών. Εντοπίζονται εντάσεις στις παρόδιες περιοχές και την παραλιακή ζώνη. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Λήψη μέτρων για υποχώρηση των οικοδομικών γραμμών, στα παρόδια οικόπεδα. Ρύθμιση της κυκλοφορίας στην περιοχή της παραλίας, με εξεύρεση και οργάνωση χώρου στάθμευσης και στροφής αυτοκινήτων. Κατασκευή πεζοδρομίων στο τελευταίο προς την παραλία τμήμα του κεντρικού δρόμου, που συγκεντρώνει κίνηση πεζών. Κατασκευή ξύλινου ή άλλου πεζόδρομου για την επικοινωνία της παραλιακής ζώνης. Βελτίωση των οικοδομών, με υποχρεωτικές διαμορφώσεις των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων και τοποθετήσεις στεγών. Περιορισμό των επιγραφών, στεγάστρων και άλλων πρόσθετων στοιχείων. 51

53 ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΡΓΥΡΑΔΩΝ» ομάδα 5 52

54

55 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: «ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΡΓΎΡΑΔΩΝ» Πολεοδομικά Ο οικισμός προέρχεται από πρόσφατη νομιμοποίηση υπάρχοντος συνοικισμού αυθαιρέτων, πρακτική που αποτελεί για την Κέρκυρα, μοναδικό παράδειγμα εφαρμογής της. Η τυχαία και ανοργάνωτη διασπορά τουριστικών κατασκευών στην ήπια εδαφολογικά παραλιακή και εκτεταμένη περιοχή, διαμορφώνει έναν οικισμό χωρίς καμία δομή, χωρίς δρόμους, κοινόχρηστους χώρους, χωρίς αρχή και τέλος. Ο δρόμος εξυπηρέτησης κατά μήκος της παραλίας, συγκεντρώνει διάφορες χρήσεις σε ανάμειξη και, επειδή η δόμηση σταδιακά πυκνώνει, διαπιστώνονται τους μήνες αιχμής έντονα προβλήματα κυκλοφορίας, στάθμευσης (που γίνεται τυχαία στην παραλία) και επικινδυνότητας στην κίνηση των πεζών. Η όμορφη, επιμήκης παραλία κακοποιείται με σειρά πρόχειρων κατασκευών και κυρίως σκουπίδια, ενώ οι προσβάσεις καθόδου προς αυτήν είναι σπάνιες. Κτιριακά Τα υπάρχοντα κτίσματα είναι ιδιαίτερα κακής κατασκευής, τα περισσότερα ημιτελή και χωρίς στέγη και οι ακάλυπτοι χώροι των οικοπέδων όλοι αδιαμόρφωτοι, με σωρούς από χώματα, υλικά οικοδομών, σκουπίδια. Τα καταστήματα τουριστικού εμπορίου και οι εγκαταστάσεις αναψυχής, επίσης σε κακή κατάσταση, κατακλύζονται από ί :πιγραφές, προθήκες και στέγαστρα ακαλαίσθητα και προκλητικά. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής «ασχγ μιας», που είναι διάχυτη σε όλη την εκτεταμένη περιοχή του οικισμού, μπορεί να υλοποιηθεί μόνο με χαρακτήρα συλλογικής εκστρατείας. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ολοκλήρωση των ημιτελών οικοδομών, εντός προθεσμίας. Τοποθέτηση υποχρεωτικής στέγης, χωρίς κόκκινα κεραμίδια και έλεγχο εφαρμογής των εγκριθέντων σχεδίων, με ποινή την αφαίρεση της άδειας λειτουργίας. Διαμόρφωση των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων, εντός προθεσμίας, με καθαρισμό, δενδροφυτεύσεις, περιφράξεις ικανοποιητικές και κατεδάφιση των πρόχειρων κατασκευών. Αφαίρεση των πολλών επιγραφών από τους επαγγελματικούς χώρους. Καθαρισμό της παραλίας με εξασφάλιση συγκεκριμένων διαμορφωμένων καθόδων, με κατάλληλους τρόπους κατασκευής. Κατασκευή πεζοδρομίων στον κεντρικό δρόμο, με φωτισμό και δενδροφύτευση. Εξεύρεση και διαμόρφωση χώρων οργανωμένης στάθμευσης, σε διάφορα σημεία. 54

56 ί ϊ ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΜΠΑΡΜΠΑΤΙ» 55 ομάδα 5

57

58 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ο ΚΙΣΜΟΙ: «ΜΠΑΡΜΠΑΤΙ», «ΝΗΣΑΚΙ» Πολεοδομικά Η πρόσφατη οριοθέτηση των δύο οικισμών δημιούργησε ένα οξύ κυκλοφοριακό πρόβλημα για τον επαρχιακό δρόμο που τους διασχίζει, ένα έντονο λειτουργικό πρόβλημα για τους οικισμούς που αναπτύσσονται εκατέρωθεν της βασικής οδικής αρτηρίας, που οδηγεί προς όλους τους Βορειοανατολικούς οικισμούς του νησιού και ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα, εφ' όσον η οικοδόμηση, σε εδάφη με έντονες κλίσεις και παραλιακά, δημιουργεί ανεπανόρθωτους τραυματισμούς στο φυσικό τοπίο, που είναι ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό. Όλα αυτά συνθέτουν ένα πολυδιάστατο πρόβλημα και επειδή αυτό διαπιστώνεται σε μεγάλο μήκος, λόγω της διασποράς των οριοθετημένων θυλάκων, η επίλυση του είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Κτιριακά Διαπιστώνονται γενικά μεγάλοι κτιριακοί όγκοι, οι οποίοι κατά κανόνα εκμεταλλεύονται τις κλίσεις του εδάφους και μετατρέπουν τα θεωρητικά υπόγεια σε ισόγεια. Λόγω της αυξημένης αξίας της γης και της πρόσφατης ανοικοδόμησης, οι κατασκευές είναι γενικά σε καλή κατάσταση, αλλά με μορφολογικά προβλήματα. Στα παρόδια κτίσματα διαπιστώνεται σωρεία προσθηκών, στεγάστρων και επιγραφών, σημάτων, κεραιών κ.λ.π. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η μεταφορά του δρόμου, που θα έλυνε οριστικά το πρόβλημα, είναι πρακτικά αδύνατη και ο οικισμός πρέπει να λειτουργήσει με αυτόν. Τα προβλήματα είναι, όπως αναφέρθηκε, δισεπίλυτα και μόνον ανακουφιστικές επιλογές μπορούν να εφαρμοστούν. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Περιορισμός της εκτός των οικισμών δόμησης, για να αποφευχθεί η όξυνση των προβλημάτων. Κατασκευή πεζοδρομίων στις δύο πλευρές του επαρχιακού δρόμου, με κατάλληλο φωτισμό και εξασφάλιση σημειακών διαπλατύνσεων (by-pass), για την αποσυμφόρηση στην κίνηση των λεωφορείων και την άρση της επικινδυνότητας για τους πεζούς. Αναζήτηση πιθανών πλατωμάτων, κυρίως προς την πλευρά της θάλασσας και αξιοποίηση τους σε διαμορφωμένους κοινόχρηστους χώρους, που ο οικισμός στερείται παντελώς (π.χ. χώρος Εκκλησίας και άλλοι). Διασπορά τους σε όλους τους θύλακες του οικισμού. Εξασφάλιση περισσοτέρων προσβάσεων προς την παραλία, με ανάλογη σήμανση. Εξυγίανση των παρόδιων κατασκευών από τις προσθήκες και τις επιγραφές και αυστηρό πολεοδομικό έλεγχο στις νέες οικοδομές. Ελεγχο στην κατάχρηση των κόκκινων κεραμιδιών. 57

59 3.4. ΟΜΑΔΑ 4: Οικισμοί εκτεταμένοι, μικτοί ΑΧΑΡΑΒΗ ΑΓ. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ ΡΟΔΑ ΣΙΔΑΡΙ ΠΕΡΟΥΛΑΔΕΣ ΠΕΡΑΜΑ ΜΩΡΑΪΪΊΚΑ ΑΓΙΟΣ ΓΟΡΔΗΣ ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΓΩΝ Περιλαμβάνουν πρόσφατες επεκτάσεις με διάσπαρτη δόμηση, παλαιότερων οικιστικών πυρήνων, μικρότερων ή μεγαλύτερων, που σήμερα καλύπτονται από το ενιαίο θεσμικό πλαίσιο της εντός οικισμών δόμησης. Απλώνονται σε μεγάλες συνήθως παραλιακές εκτάσεις, εφ' όσον οι φυσικές καταλληλότητες το επιτρέπουν. Στους οικισμούς αυτής της ομάδας διαπιστώνονται πολλαπλής φύσης προβλήματα, τόσο στους οικιστικούς πυρήνες που λειτουργούν ως κέντρα αναψυχής, εμπορίου και εξυπηρετήσεων, όσο και στο διάσπαρτο τμήμα απ' όπου ελλείπουν η τεχνική υποδομή (δρόμοι, δίκτυα κ.λ.π.) και η στοιχειώδης λειτουργική οργάνωση, ενώ το φυσικό περιβάλλον πιέζεται ασφυκτικά. 58

60 ΙΜΑΔΑ4:

61

62

63 ΟΙΚΙΣΜΟΙ: «ΑΧΑΡΑΒΗ», «ΑΓ.ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗ!» ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Πολεοδομικά Οι δύο οικισμοί, με δυσδιάκριτο μεταξύ τους όριο, προκύπτουν από οριοθετήσεις περιοχών με διάσπαρτη έως πρόσφατα δόμηση, εκατέρωθεν του επαρχιακού δρόμου Ε17. Η σχέση αυτή των οικισμών με το δρόμο αποτελεί αφ' ενός μεν το σημαντικό κίνητρο για την έντονη και πρόσφατη ανάπτυξη τους, αλλά και την αιτία λειτουργικών προβλημάτων. Στις δύο πλευρές του αναπτύσσονται σημαντικές χρήσεις εμπορίου, εξυπηρετήσεων και αναψυχής και προσδιορίζουν το κυριότερο κέντρο των οικισμών. Ένα δεύτερο κέντρο, περισσότερο αναψυχής και περιπάτου, αναπτύσσεται στην παραλία. Οι εκτός των δύο κέντρων περιοχές χαρακτηρίζονται από την απουσία εσωτερικού δικτύου δρόμων και στις περισσότερες περιπτώσεις, η επικοινωνία τους γίνεται μέσω της επαρχιακής ή του παραλιακού. Κτιριακά Η συντριπτική πλειοψηφία των οικοδομών είναι πρόσφατης κατασκευής και αναγνωρίζεται προσπάθεια τήρησης κάποιας ποιότητας. Προβλήματα εντοπίζονται στα μεγέθη των όγκων και τη διαμόρφωση τους, που προκύπτει περισσότερο από την τάση υπερεκμετάλλευσης των οικοπέδων και λιγότερο από την εφαρμογή συνθετικών αρχών στην αρχιτεκτονική έκφραση. Επαναλαμβάνονται τα γνωστά προβλήματα κτιριακών αλλοιώσεων από την υπερβολική χρήση στεγάστρων, επιγραφών και άλλων κατασκευών. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Οι περιοχές των δύο οικισμών, συγκεντρώνουν σημαντικές δυνατότητες ορθολογικής ανάπτυξης, κύρια εφ' όσον δεν είναι ακόμη πυκνοδομημένες και αφήνουν περιθώρια επεμβάσεων αντιμετώπισης των λειτουργικών προβλημάτων, που σήμερα εντοπίζονται. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ανάθεση πολεοδομικής μελέτης, με στόχο τη διευθέτηση του κυκλοφοριακού, την οργάνωση των χρήσεων γης, την εξασφάλιση κοινόχρηστων χώρων, την κατάρτιση κτιριοδομικού κανονισμού. Λόγω του σημαντικού εύρους του εθνικού δρόμου και της ύπαρξης απαλλοτριωμένων ζωνών εκατέρωθεν, είναι δυνατόν να προγραμματιστεί άμεσα η κατασκευή παράλληλων, ανακουφιστήριων δρόμων στις δύο πλευρές του, με πεζοδρόμια και δενδροφυτεύσεις, για την εσωτερική επικοινωνία των περιοχών, αλλά και την ομαλή λειτουργία των παρόδιων χρήσεων και της κίνησης των πεζών. Με αυτή την αντιμετώπιση, ο εθνικός δρόμος διέρχεται, χωρίς να εμπλέκεται καθοριστικά στη λειτουργία του οικισμού. Οριστική πεζοδρόμηση του παραλιακού δρόμου και απαγόρευση της στάθμευσης στην παραλία. Τα αναχώματα δεν λύνουν το πρόβλημα της όχλησης του αυτοκινήτου, απλά περιορίζουν την ταχύτητα του. Εξασφάλιση κοινόχρηστων χώρων στάθμευσης, αξιοποιώντας πιθανές κοινοτικές εκτάσεις. Βελτίωση της εικόνας των παρόδιων κτισμάτων, λαμβάνοντας μέτρα για τις επιγραφές, τα στέγαστρα, τις προθήκες και τη συγκέντρωση του εμπορεύματος εντός των καταστημάτων. Κανονισμός για τη λειτουργία της παραλίας, που θα ρυθμίζει τη χρήση ομβρελών, καθισμάτων, εξέδρων, τζετ- σκι κ.λ.π. 62

64 ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΡΟΔΑ» 63 ομάδα 4

65

66 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: «ΡΟΔΑ» Πολεοδομικά Διαφοροποιούνται για τις δύο περιοχές του οικισμού της Ρόδας, τον οικιστικό πυρήνα και αυτήν με τη διάσπαρτη δόμηση. Στον παλαιό οικιστικό πυρήνα, τα προβλήματα σχετίζονται με την πλήρη αλλοίωση του χαρακτήρα του μικρού ψαράδικου χωριού που υπήρχε μέχρι πριν 20 χρόνια, αλλά και με λειτουργικά προβλήματα που δημιουργεί η αυθαίρετη δόμηση επί του παραλιακού δρόμου και η ανάμειξη των χρήσεων: κυκλοφορία αυτοκινήτων με κίνηση πεζών και εμπόριο οχλούσας αναψυχής με τουριστικά καταλύματα. Στην περιοχή με τη διάσπαρτη δόμηση τα προβλήματα προκύπτουν από την έλλειψη στοιχειώδους συγκρότησης, την απουσία οδικού δικτύου και κοινόχρηστων χώρων, την έλλειψη σημείων αναφοράς. Κτιριακά Διαπιστώνεται πλήρης αλλοίωση των μορφολογικών χαρακτηριστικών των παλαιών διώροφων κτισμάτων, που κατά κανόνα διαμορφώνουν τα μέτωπα του παραδοσιακού πυρήνα. Διαπλατύνσεις των ανοιγμάτων των ισογείων και μετατροπή τους σε βιτρίνες με αλουμινοκατασκευές, προσθήκες καλυμμένων εξωστών στον όροφο, καινούργιες ασυμβίβαστες οικοδομές με δώμα, είναι οι συνηθέστερες αλλοιώσεις. Στην περιοχή με τη διάσπαρτη δόμηση, τα κτιριακά προβλήματα προκύπτουν κύρια από την κλίμακα των όγκων και το αρχιτεκτονικό τους ύφος. Η επιλογή αξιοποίησης της παράδοσης, σε συνδυασμό με τη διάθεση υπερεκμετάλλευσης των οικοπέδων, διαμορφώνει υπερμεγέθεις για το ήπιο φυσικό περιβάλλον όγκους, περίεργης αισθητικής. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Ενώ ο οικισμός της Ρόδας, συνολικά, προσφέρεται ιδιαίτερα για ανάπτυξη αναβαθμισμένων τουριστικών δραστηριοτήτων, διαθέτοντας ενδιαφέροντα οικιστικό πυρήνα, ήπια περιβάλλουσα περιοχή και όμορφη παραλία, τα στοιχεία αυτά σήμερα παραμένουν αναξιοποίητα. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ανάθεση πολεοδομικής μελέτης, για την αντιμετώπιση των πιο πάνω. Αμεσες επεμβάσεις για βελτίωση της σημερινής εικόνας, στον παραδοσιακό πυρήνα, με τα εξής χαρακτηριστικά: Πεζοδρόμηση του κεντρικού δρόμου και οργάνωση του υπάρχοντος χώρου στάθμευσης. Αξιοποίηση σημείων με θέα τη θάλασσα, ως χώρους στάσης με καθιστικούς πάγκους κ.λ.π. Απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών επί της παραλίας. Εκκαθάριση των όψεων των κτιρίων από τις προσθήκες υπερβολικών σε μέγεθος και αριθμό στεγάστρων, επιγραφών, προθηκών και συγκέντρωση του εμπορεύματος εντός των καταστημάτων. Αντικατάσταση των υπαρχόντων στοιχείων εξοπλισμού (φωτιστικά, ανθοδόχες), με καταλληλότερα και μεταφορά των κάδων απορριμμάτων σε σημεία μη εμφανή. Μέριμνα για τον προγραμματισμένο τακτικό καθαρισμό της παραλίας και κατάρτιση κανονισμού για τη χρήση της (ομβρέλες, καθίσματα). 65

67 67

68 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: «ΣΙΔΑΡΙ» Πολεοδομικά Τα λειτουργικά προβλήματα του δυναμικού οικισμού είναι έντονα και προκύπτουν κύρια από τη διέλευση του οδικού άξονα στο εσωτερικό του, εφ' όσον το οριοθετημένο τμήμα προσδιορίστηκε από την υπάρχουσα δόμηση εκατέρωθεν. Η ύπαρξη του δρόμου, που αποτελεί το μοναδικό κοινόχρηστο χώρο του οικισμού, δημιουργεί συγκρούσεις λειτουργιών και εμποδίζει την ομαλή ανάπτυξη τους. Η πρόσφατη μονοδρόμησή του δεν επιλύει το πρόβλημα. Οι υπόλοιπες περιοχές του οικισμού στερούνται της στοιχειωδέστερης οργάνωσης και δομής, ενώ το περιβάλλον είναι σημαντικά υποβαθμισμένο. Περιβαλλοντικά προβλήματα εντοπίζονται κυρίως στη βόρεια περιοχή του οικισμού, όπου υπάρχει ο φυσικός αμμώδης σχηματισμός του «Canal d" Amour», με αποτέλεσμα ο σημαντικός αυτός πόλος έλξης να υποβαθμίζεται από την οικοδόμηση και την άναρχη στάθμευση. Στο λιμάνι διαπιστώνονται επίσης προβλήματα οργάνωσης. Κτιριακά Το κτιριακό απόθεμα του οικισμού είναι γενικά κακής ποιότητας. Κατασκευές πρόχειρες, χωρίς αισθητική μέριμνα, κατακλυζόμενες από πολλές προσθήκες στεγάστρων, επιγραφών. Συνήθης η επικάλυψη της στέγης με κόκκινα κεραμίδια, όπως και το ελεύθερο δώμα. Σημαντικός αριθμός καταλυμάτων με προβλήματα παλαιότητας, εφ' όσον η περιοχή αποτελεί τον πρώτο πόλο έλξης τουριστικού ρεύματος στα βόρεια παράλια του νησιού. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η αναπτυξιακή συμβολή του οικισμού στον τομέα του τουρισμού, που ενισχύεται από το ρόλο του ως λιμάνι επικοινωνίας με τα διαπόντια νησιά, δεν υλοποιείται. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ανάθεση πολεοδομικής μελέτης για την ολοκληρωμένη πρόταση οργάνωσης του οικισμού, που θα περιλαμβάνει την επίλυση του κυκλοφοριακού, την πρόσβαση και αξιοποίηση του λιμανιού, τη διευθέτηση των χρήσεων, την προστασία του περιβάλλοντος, τον κανονισμό δόμησης. Αμεσες επεμβάσεις πολεοδομικής βελτίωσης, μπορούν να περιλαμβάνουν: Την οριστική απομάκρυνση της κυκλοφορίας διέλευσης από το κεντρικό τμήμα του δρόμου, που θα επιτρέψει την πεζοδρόμηση του και την αξιοποίηση του παρακαμπτηρίου. τη διαμόρφωση και οργάνωση του υπάρχοντος χώρου στάθμευσης και την εξεύρεση και άλλων χώρων, στην αρχή και το τέλος των πεζοδρομήσεων. την οργάνωση και εξωραϊσμό της παραλίας και κατάρτιση κανονισμού λειτουργίας της. τη βελτίωση του λιμανιού, με προσθήκες εγκαταστάσεων και παροχών. Μέτρα βελτίωσης της εικόνας των οικοδομών είναι αναγκαία και εφικτά: Υποχρεωτική τοποθέτηση στέγης και οπωσδήποτε εφαρμογή των εγκεκριμένων σχεδίων, με ποινή απόσυρσης της άδειας λειτουργίας των επαγγελματικών χώρων. Εκκαθάριση των κτισμάτων από τις υπερβολικές και ετερόκλητες κατασκευές των ημιυπαίθριων χώρων, τις τέντες και τις επιγραφές. Διαμόρφωση των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων. 68

69 69

70 7( I

71 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: «ΑΓ. ΓΟΡΔΗΣ» Πολεοδομικά Η θέση του οικισμού βρίσκεται στη φυσική διέξοδο, δύο σημαντικών παλαιών ορεινών οικισμών της Κέρκυρας προς τη θάλασσα, των Συναράδων και της Κάτω Γαρούνα. Η πρόσβαση προς τη θάλασσα λοιπόν, που κάποτε και μέχρι τη δεκαετία του 70, συγκέντρωνε μερικά σποραδικά κτίσματα, λειτούργησε ως κίνητρο για τη δημιουργία του τουριστικού οικισμού, εκ παραλλήλου με το αξιόλογο φυσικό περιβάλλον και την όμορφη παραλία. Ο ίδιος δρόμος σήμερα διαμορφώνει τα πολεοδομικά προβλήματα του οικισμού, με τις αλληλοσυγκρουόμενες χρήσεις που συγκεντρώνει. Κυκλοφορία, στάθμευση, κίνηση πεζών, αναψυχή, εμπόριο και όλα αυτά σε πλάτος λίγο μικρότερο των 8 μ. Η σημαντική διασπορά της δόμησης, στις εκτός πυρήνα περιοχές και στο μέτωπο της παραλίας, τραυματίζει το ευαίσθητο φυσικό περιβάλλον, αναπτυσσόμενη τυχαία, χωρίς οδικό δίκτυο και κοινόχρηστους χώρους. Διαπιστώνεται ανοιχτό ρέμα, για όμβρια και άλλα, στις παρυφές του οριοθετημένου τμήματος, που εκτός από οπτική προκαλεί και ρύπανση στη θάλασσα. Κτιριακά Η κτιριακή υποδομή του οικισμού διαμορφώνει αρνητική εικόνα. Μεγάλοι όγκοι οικοδομών (πολλά τριώροφα), χωρίς στέγη ή με επικάλυψη κόκκινων γαλλικών κεραμιδιών, φέρουν σωρεία υπερκατασκευών και προσθηκών διαφόρων υλικών κατασκευής και όλα αυτά, επενδεδυμένα με εμπνεύσεις «παραδοσιακότητας», δημιουργούν μία γενική αίσθηση ακαταστασίας και προχειρότητας. Τα παρόδια κυρίως κτίσματα και τα υπόλοιπα σε μικρότερο βαθμό, κατακλύζονται από σωρεία επιγραφών, στεγάστρων, προθηκών που οξύνουν την, ούτως ή άλλως, άσχημη εικόνα. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Τα περιβαλλοντικά, λειτουργικά και κτιριακά προβλήματα του οικισμού λειτουργούν ως αντικίνητρο επισκεψιμότητας και διαμονής. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Η ανάπτυξη του οικισμού πρέπει να ελεγχθεί με ανάθεση πολεοδομικής μελέτης. Αμεσα μέτρα για περιορισμό της δόμησης στον εκτός οικισμού φυσικό χώρο. Αντιμετώπιση των διαπιστούμενων δυσλειτουργιών με: εξεύρεση χώρου στροφής αυτοκινήτων και στάθμευσης, σε απόσταση από την παραλία, που θα επιτρέπει την κατάργηση της παρόδιας στάθμευσης και την πεζοδρόμηση του δρόμου προς τη θάλασσα. κατασκευή ξύλινου πεζόδρομου στην παραλία, για την κατά μήκος επικοινωνία. Βελτίωση της εικόνας των κτιρίων, με μέτρα που θα επιβάλλουν: την άμεση ολοκλήρωση των ημιτελών οικοδομών και την τοποθέτηση στεγών με γενικότερο έλεγχο εφαρμογής των εγκεκριμένων σχεδίων τον καθαρισμό και διαμόρφωση των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων την αποξήλωση του υπερβολικού αριθμού επιγραφών και σημάτων την αποξήλωση των μεγάλης έκτασης στεγάστρων και τη συγκέντρωση του εμπορεύματος εντός των καταστημάτων τον καθαρισμό της παραλίας και την κατάρτιση κανονισμού για τον αριθμό και τη θέση των ομβρελών και καθισμάτων. 71

72

73 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΑΓ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΓΩΝ»

74 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΙ: «ΑΓ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΓΩΝ» Πολεοδομικά Ο οικισμός, όπως και αρκετοί άλλοι αυτής της ομάδας, προέκυψαν από πρόσφατη οριοθέτηση περιοχής με υφιστάμενη διάσπαρτη δόμηση τουριστικών καταλυμάτων. Η δόμηση πυκνώνει στο δρόμο πρόσβασης και διαμορφώνει ένα μικρό οικιστικό πυρήνα. Τα πολεοδομικά του προβλήματα, που χαρακτηρίζονται από την έλλειψη στοιχειώδους λειτουργικής συγκρότησης, επιδεινώνονται σημαντικά από την πρόσφατη χάραξη δρόμου, που μεταφέρει κυκλοφοριακή κίνηση και στάθμευση στην παραλία, σε σύγκρουση με δραστηριότητες αναψυχής και κίνηση πεζών. Η διασπορά της δόμησης έχει αλλοιώσει σημαντικά το φυσικό χώρο. Κτιριακά Μεγάλοι και δυσανάλογοι με το ήπιο περιβάλλον κτιριακοί όγκοι, άτακτα διεσπαρμένοι, αποτελούν την κτιριακή υποδομή των τουριστικών δραστηριοτήτων. Η πυκνή επανάληψη του φαινομένου της έλλειψης στέγης, τα δώματα που φέρουν πλήθος κεραιών, ηλιακών θερμοσιφώνων και κτιριακών απολήξεων, οι επικαλύψεις των λίγων στεγών με γαλλικά κόκκινα κεραμίδια και τα ασύμβατα μορφολογικά στοιχεία, σε συνδυασμό με τους ημιτελείς και αδιαμόρφωτους ακάλυπτους χώρους των οικοπέδων, συνθέτουν την εικόνα των σύγχρονων κατασκευών. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η απουσία στοιχειώδους λειτουργικής οργάνωσης και η κατάσταση των κτιρίων, προσδιορίζουν ένα σύνθετο πρόβλημα, που χρήζει άμεσων παρεμβάσεων αντιμετώπισης του. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ανάθεση πολεοδομικής μελέτης οργάνωσης του οικισμού. Προσωρινό και άμεσο μέτρο πριν την απομάκρυνση του δρόμου από την παραλία και την πεζοδρόμηση του, θεωρείται η κατασκευή πεζοδρομίων με κατάλληλη δενδροφύτευση και φωτισμό, ώστε να απομακρυνθεί τουλάχιστον ο κίνδυνος στην κυκλοφορία πεζών. Επίσης άμεσα απαιτείται η εξασφάλιση χώρου στροφής αυτοκινήτων και χώρων στάθμευσης, πριν την παραλία. Βελτίωση των υφιστάμενων κτιρίων με τοποθετήσεις στεγών και διαμορφώσεις των ακάλυπτων χώρων των καταλυμάτων και απομάκρυνση ή περιορισμό των στεγάστρων από αλουμίνια ή σιδεροκατασκευές, που αλλοιώνουν τα κτίρια. Καθαρισμό και οργάνωση της παραλίας με περιορισμό των ομβρελών, καθισμάτων, εξέδρων κ.λ.π. και τοποθέτηση διακριτικών κάδων απορριμμάτων. Κατάρτιση κανονισμού λειτουργίας της παραλίας. 74

75 3.5. ΟΜΑΔΑ 5: Οικισμοί παραδοσιακοί, συνεκτικοί ΚΑΣΣΙΟΠΗ ΜΠΕΝΙΤΣΕΣ ΠΕΛΕΚΑΣ Προκύπτουν από την έντονη τουριστικοποίηση χαρακτηριστικών παραδοσιακών οικισμών της υπαίθρου. Εκτός από το συνεκτικό παραδοσιακό πυρήνα, που έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τη βίαιη είσοδο του τουρισμού, διαπιστώνεται πάντα και περιφερειακή ζώνη με διάσπαρτη δόμηση, όπου οι μορφολογικές συγκρούσεις είναι αποκαλυπτικές. 75

76 ΟΜΑΔΑ 5: ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΙ ΚΑΣΣΙΟΠΗ 76

77

78 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΚΑΣΣΙΟΠΗ» 78

79 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΣ: «ΚΑΣΣΙΟΠΗ» Πολεοδομικά Τα πολεοδομικής μορφής προβλήματα του οικισμού σχετίζονται με την απουσία συγκροτημένης οικιστικής δομής, παρ' ότι η εκτεταμένη επιφάνεια του είναι αρκετά πυκνοδομημένη. Εκτός από τον επαρχιακό δρόμο που διασχίζει τις παρυφές του οικισμού και δέχεται σημαντική παρόδια δόμηση, υπάρχει στο εσωτερικό του ένα αρκετά εκτεταμένο οδικό δίκτυο, όπου όλες οι χρήσεις αναμιγνύονται, δημιουργώντας προβλήματα δυσλειτουργίας Τα ερείπια του Βυζαντινού κάστρου στην κορυφογραμμή του λοφίσκου, πάνω από το λιμάνι και η περίσφιξη τους από τους όγκους των ενοικιαζόμενων δωματίων, παρ' ότι αυτά αποτελούν μοναδικό δείγμα της ιστορικότητας της περιοχής, αλλά και του Βυζαντινού παρελθόντος της Κέρκυρας συνολικά, ομολογούν το είδος της ανάπτυξης που επιδιώκεται. Κτιριακά Η σημαντική οικιστική επέκταση και η ανοικοδόμηση των τελευταίων χρόνων, λόγω του τουρισμού, έχουν αλλοιώσει τη μορφή του οικισμού. Η προσπάθεια τήρησης της παράδοσης στη μορφή των κτιρίων διατυπώνεται με προκλητικό και εκχυδαϊσμένο τρόπο έκφρασης. Εντονη η όχληση και οι αλλοιώσεις από επιγραφές, στέγαστρα, προθήκες, πρόχειρες κατασκευές. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Με χαρακτηριστικά μικρής πόλης, η Κασσιόπη σήμερα, έχει έντονα προβλήματα λειτουργίας και αλλοίωσης. Η προσπάθεια για ελεγχόμενη ανάπτυξη, με την ένταξη της στην ΕΠΑ το 1984, δεν απέδωσε. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ανάθεση πολεοδομικής μελέτης οργάνωσης, προστασίας και αποκατάστασης του οικισμού, διότι τα διαπιστούμενα προβλήματα είναι έντονα και πολύπλοκα. Διαμόρφωση χώρου κεντρικής πλατείας, με πεζοδρομήσεις των βασικών δρόμων που συγκεντρώνουν την κίνηση και παράλληλη εξεύρεση άλλης πρόσβασης προς το λιμάνι. Διάσωση και ανάδειξη του Βυζαντινού κάστρου. Διαμόρφωση και εξωραϊσμός του ελεύθερου χώρου του λιμανιού. Περιορισμό των επιγραφών, στεγάστρων, κ.α. πρόχειρων κατασκευών. Ανάδειξη μονοπατιών - προσβάσεων προς παραλίες. 79

80 I ΛΕΟΚΙΜΜΗ ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΜΠΕΝΙΤΣΕΣ» ομάδα 5 80

81

82 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΟΙ: «ΜΠΕΝΙΤΣΕΣ» Πολεοδομικά Η κυκλοφορία διέλευσης του εθνικού δρόμου Κέρκυρας - Νότου από τις παρυφές του παραδοσιακού πυρήνα του οικισμού και το εσωτερικό του πρόσφατου τουριστικού πυρήνα (Λουτρουβιά), αποτελεί το βασικό πολεοδομικό πρόβλημα για τις Μπενίτσες. Η διευθέτηση των τελευταίων χρόνων, διέλευσης του εθνικού δρόμου σε περιοχή επιχώσεων, σε απόσταση από τον παλιό οικισμό, έχει αντιμετωπίσει σε ένα βαθμό το κυκλοφοριακό πρόβλημα στο σημείο αυτό, όμως έχει αλλοιώσει πλήρως το χαρακτήρα του μικρού ψαροχωριού που υπήρχε άλλοτε, αποκόβοντας το από τη θάλασσα. Επιβλαβής ανάμειξη χρήσεων, κυρίως της οχλούσας αναψυχής (disco, music bar), με την κατοικία και τον τουρισμό. Απουσία κοινόχρηστων χώρων στο εσωτερικό του παλιού οικισμού. Στρεβλή διαμόρφωση οικοδομικών τετραγώνων στο νέο τμήμα. Κτιριακά Ο οικισμός έχει συνολικά αλλοιωθεί από το μεγάλο αριθμό ακαλαίσθητων, σύγχρονων κατασκευών με ελλενίτ ή κόκκινα κεραμίδια, ή με δώμα που φέρει σωρεία προσθηκών, ηλιακών συλλεκτών, κεραιών τηλεόρασης κλπ. Τα μορφολογικά προβλήματα εντείνονται από την παλαιότητα των οικοδομών, εφ' όσον οι Μπενίτσες, λόγω της γειτνίασης τους με την πόλη και του ιδιαίτερου χαρακτήρα που κάποτε διέθεταν, υπήρξαν από τους πρώτους οικισμούς της Κέρκυρας που τάχθηκε στην εξυπηρέτηση της τουριστικής ζήτησης. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Ο οικισμός έχει ιδιαίτερα έντονο πρόβλημα υποβάθμισης και δυσλειτουργίας. Εχει εντοπιστεί από το 1984, όταν εντάχθηκε στο πρόγραμμα ΕΠΑ, όμως αναποτελεσματικά. Η τουριστική κρίση που τον διέπει, το επιβεβαιώνει. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Ανάθεση ειδικής πολεοδομικής μελέτης, λόγω της πολυπλοκότητας των ζητημάτων. Συγκράτηση των παραπέρα αλλοιώσεων, με αστυνομικά μέτρα. Διερεύνηση της δυνατότητας συνολικής παράκαμψης του οικισμού, επικαιροποιώντας την υπάρχουσα μελέτη παράκαμψης Μπενιτσών και Περάματος. 82

83

84

85 ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΌΣ «ΠΕΛΕΚΆΣ» Πολεοδομικά Βασικό πολεοδομικό πρόβλημα του οικισμού αποτελεί η κυκλοφορία διέλευσης του οδικού άξονα που εξυπηρετεί τον οικισμό, αλλά και συνδέει την πόλη της Κέρκυρας με την πολυσύχναστη παραλία της Γλυφάδας και το παρατηρητήριο του Κάιζερ, που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου πάνω από τον οικισμό. Η κυκλοφορία διέρχεται από το κέντρο του παραδοσιακού πυρήνα του οικισμού, από ένα πολύ στενό δρόμο, με έντονες κλίσεις και προκαλεί πολλαπλή όχληση. Εντοπίζεται η απουσία κοινόχρηστων χώρων, χώρων περιπάτου, αναψυχής, στάθμευσης. Διαπιστώνεται δυσλειτουργική ανάμειξη χρήσεων: αναψυχή με κατοικία, αναψυχή με κυκλοφορία, εμπόριο με κυκλοφορία, κ.ο.κ. Κτιριακά Εντονα προβλήματα αλλοίωσης του παραδοσιακού οικισμού. Μεγάλοι όγκοι κτιρίων, ακαλαίσθητοι, χωρίς στέγη, σωρεία πρόχειρων κατασκευών, στεγάστρων, προθηκών, επιγραφών, προκλητική αλλοίωση του χαρακτήρα του οικισμού. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Η «ιδιαιτερότητα» του Πέλεκα, έχει συνολικά αλλοιωθεί. Η δυνατότητα επαναφοράς της αρχικής του εικόνας είναι αμφισβητήσιμη, όμως επείγει αυτού του είδους η «εξέλιξη» να συγκρατηθεί. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Αμεση ανάθεση πολεοδομικής μελέτης, με στόχο την προστασία των διατηρημένων κτιρίων και του πολεοδομικού ιστού, την επαναφορά των αλλοιώσεων, τη διευθέτηση του κυκλοφοριακού, την εξασφάλιση κοινόχρηστων χώρων, τη ρύθμιση των συγκρουόμενων χρήσεων. Αμεση εφαρμογή της ισχύουσας πολεοδομικής νομοθεσίας για επιβολή στέγης Με αυτό το μέτρο, τουλάχιστον αποκαθίσταται η πέμπτη όψη του οικισμού, από ψηλά, εφ' όσον η αμφιθεατρική του διάταξη την προβάλλει ιδιαίτερα. 8^

86 4. ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ Είναι σκόπιμο, τα προβλήματα που καταγράφηκαν για κάθε οικισμό ιδιαίτερα, όπως και οι προτάσεις αντιμετώπισης τους, να τύχουν ανάλογης επεξεργασίας, ώστε να προκύψει ουσιαστικά ένα πρόγραμμα παρεμβάσεων στη διάθεση της πολιτείας, που θα δρομολογήσει την αποκατάσταση του αναπτυξιακού ρόλου αυτών των περιοχών. Ομαδοποιούνται τα προβλήματα και εντοπίζεται η σχέση των ομάδων των οικισμών με αυτά. Αξιολογείται η ένταση των προβλημάτων για τον κάθε οικισμό. Προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα αντιμετώπισης, άμεσης εφαρμογής, αλλά και μακροπρόθεσμης. Εξετάζονται οι προτεραιότητες. Σημειώνουμε, ότι οι οικισμοί της ομάδας 1, εφ' όσον γι' αυτούς υπάρχει πολεοδομική μελέτη σε εξέλιξη, εξαιρούνται αυτής της επεξεργασίας. Η επίλυση των σύνθετων προβλημάτων αυτών των οικισμών, προκύπτει με την ολοκλήρωση των εκπονούμενων μελετών. 86

87 4.1. Ομοιότητες προβλημάτων και χαρακτηριστικά ομάδων Η αναγνώριση των τουριστικών οικισμών και η αναλυτική καταγραφή των προβλημάτων έχει δείξει ότι: Ολοι οι οικισμοί, λίγο ή πολύ, αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα λειτουργίας και ανάπτυξης. 1. Κυκλοφοριακά και χώρων στάθμευσης 2 Προστασίας του περιβάλλοντος, φυσικού και δομημένου. 3. Προβλήματα λειτουργικής συγκρότησης, απουσίας κοινόχρηστων χώρων και εξυπηρετήσεων 4. Προβλήματα ποιότητας κτιριακής υποδομής. 5. Προβλήματα τεχνικής υποδομής δικτύων, παρ' ότι η παρούσα εργασία δεν ειδικεύεται σε αυτά. 6. Προβλήματα στη λειτουργία της παραλίας. Η βαρύτητα των προβλημάτων, ο τρόπος εξέλιξης τους και επομένως οι προτάσεις για την αντιμετώπιση τους, συμβαδίζουν με το διαχωρισμό των οικισμών σε ομάδες, ανάλογα με την οικιστική δομή που τους χαρακτηρίζει. Για παράδειγμα, το πρόβλημα κυκλοφορίας - στάθμευσης στον Αγ Στέφανο Σινιών, που είναι μικρός, συνεκτικός οικισμός της ομάδας 2, είναι τελείως διαφορετικής βαρύτητας και αντιμετώπισης από ότι το ίδιο πρόβλημα στον Αγ. Γεώργιο Αργυράδων, που είναι εκτεταμένος διάσπαρτος οικισμός της ομάδας 3, ή στο Σιδάρι, που είναι μικτός οικισμός της ομάδας 4. Είναι σκόπιμο η επεξεργασία των προβλημάτων, βασιζόμενη στις δύο πιο πάνω διαπιστώσεις, να εξελιχθεί κατά ενότητα προβλημάτων και ανά ομάδα οικισμών. Αυτό εξ' άλλου επιτρέπει την αξιολόγηση των προβλημάτων στο εσωτερικό κάθε ομάδας Προβλήματα κυκλοφοριακά και χώρων στάθμευσης Ομάδα 2: Διαπιστώνονται πιο έντονα στον Αγ. Στέφανο, εφ' όσον η διέλευση από την παραλία επιβάλει τη μεταφορά του δρόμου και την πεζοδρόμηση του υπάρχοντος, απ' ότι στο Καλάμι, που χρειάζεται απλά η εξεύρεση χώρου στροφής. Η κοινόχρηστη στάθμευση χρειάζεται να επιλυθεί και για τους δύο οικισμούς, με εξεύρεση και οργάνωση ανάλογων χώρων. Ομάδα 3: Ιδιαίτερα έντονα εντοπίζονται τα κυκλοφοριακά προβλήματα στους οικισμούς Μπαρμπάτι, Νησάκι και Αγ. Ιωάννη Περιστερών, οι οποίοι διασχίζονται από κυκλοφορία διέλευσης. Επειδή η απομάκρυνση του δρόμου είναι αδύνατη, το πρόβλημα μπορεί να ανακουφιστεί με πεζοδρόμια που θα προστατεύουν την κίνηση των πεζών και με σποραδικές κατάλληλες διαπλατύνσεις για τη διασταύρωση των λεωφορείων. Η κατασκευή πεζοδρομίων είναι απαραίτητη σε όλους τους οικισμούς της ομάδας, όπως και η οργάνωση χώρων κοινόχρηστης στάθμευσης. 87

88 Ομάδα 4: Οι οικισμοί αυτής της ομάδας έχουν εντονότερα προβλήματα κυκλοφοριακής δυσλειτουργίας και πιο σύνθετα από αυτά των προηγούμενων, εφ' όσον είναι πιο ανεπτυγμένοι Περισσότερο προβληματικός οικισμός της ομάδας θεωρείται το Σιδάρι και ακολουθούν η Αχαράβη, η Ρόδα, το Πέραμα, ο Άγιος Γόρδης. Ολοι οι οικισμοί χρειάζονται πεζοδρομήσεις σε τμήματα δρόμων τους, κατασκευή πεζοδρομίων και εξεύρεση και οργάνωση χώρων στάθμευσης. Για 6 από τους 9 οικισμούς της ομάδας απαιτούνται πολεοδομικές μελέτες για την ολοκληρωμένη ρύθμιση του κυκλοφοριακού, με πρώτη προτεραιότητα το Σιδάρι. Το εσωτερικό οδικό δίκτυο ελλείπει επίσης από όλους τους οικισμούς της ομάδας Ομάδα 5: Τα κυκλοφοριακά προβλήματα ρυθμίζονται ουσιαστικά και συνολικά μόνο μετά από εκπόνηση πολεοδομικής μελέτης των οικισμών. Είναι δυνατόν να προηγηθεί η μελέτη παράκαμψης Μπενιτσών και Περάματος ως ιδιαίτερη, η οποία θα αντιμετωπίσει το ζήτημα για τους δύο οικισμούς Προβλήματα προστασίας του περιβάλλοντος, φυσικού και δομημένου Ομάδα 2: Διαπιστώνονται προβλήματα κύρια στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος που είναι ιδιαίτερο για τους οικισμούς της ομάδας. Το δομημένο περιβάλλον, παρ' όλες τις αλλοιώσεις, διατηρεί το χαρακτήρα του. Ομάδα 3: Το φυσικό περιβάλλον είναι αυτό που κύρια κινδυνεύει στους οικισμούς αυτής της ομάδας, εφ' όσον αυτοί χαρακτηρίζονται από τη διάσπαρτη δόμηση. Το δομημένο περιβάλλον, σε όσες περιπτώσεις υπήρχε, έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από την τουριστική ανοικοδόμηση με σημαντικότερες όλων, αυτή των περιοχών του Νησακίου και του Αγ Ιωάννη Περιστερών. Η εικόνα του περιβάλλοντος στους οικισμούς, επιβαρύνεται σημαντικά από την κατάσταση των ελεύθερων χώρων των οικοπέδων που εκτός του ότι είναι όλοι αδιαμόρφωτοι, σε πολλές περιπτώσεις παρατηρούνται σωροί οικοδομικών υλικών, σκουπιδιών, πολλές πρόχειρες ακαλαίσθητες κατασκευές. Ομάδα 4 Στους μικτούς οικισμούς αυτής της ομάδας, το περιβάλλον αλλοιώνεται συνολικά. Οι υπάρχοντες οικιστικοί θύλακες στο Σιδάρι, τη Ρόδα και ο παραδοσιακός οικισμός των Περουλάδων έχουν αλλοιωθεί ανεπανόρθωτα. Το φυσικό περιβάλλον σε όλους τους οικισμούς της ομάδας, έχει υποστεί ανεπίτρεπτους τραυματισμούς, ενώ το εσωτερικό περιβάλλον των οικισμών επαυξάνει τη γενική εικόνα της προχειρότητας και της ακαταστασίας. Ομάδα 5: Στην ομάδα αυτή, τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι εντονότερα από όλες τις υπόλοιπες, εφ' όσον σε αυτήν περιλαμβάνονται παραδοσιακοί οικισμοί, με ιδιαίτερο χαρακτήρα και φυσικές περιοχές ιδιαίτερου κάλλους και σημασίας, όπου οι ασυμβίβαστες σύγχρονες επεμβάσεις αποκτούν αυξημένη βαρύτητα. 88

89 Προβλήματα λειτουργικής συγκρότησης Ομάδα 2: Διαπιστώνονται μειωμένα, λόγω του μικρού μεγέθους των οικισμών. Ομάδα 3: Οι οικισμοί αυτής της ομάδας στερούνται της στοιχειώδους συγκρότησης, λόγω της μεγάλης διασποράς τους. Ιδιαίτερη όξυνση εντοπίζεται στον οικισμό του Αγ. Γεωργίου Αργυράδων. Ομάδα 4: Η απουσία λειτουργικής συγκρότησης των οικισμών και η παντελής έλλειψη κοινόχρηστων χώρων, εδώ εμφανίζει μεγαλύτερο πρόβλημα, γιατί λόγω του μεγέθους των οικισμών οι ανάγκες είναι περισσότερο πιεστικές. Ομάδα 5: Στους οικισμούς αυτής της ομάδας, το λειτουργικό πρόβλημα συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη όξυνση του Παρ' ότι διαπιστώνεται κάποια δομή στους οικισμούς αυτούς, υπάρχει δηλαδή διαμορφωμένο κέντρο, υπάρχει χώρος πλατείας, εκκλησίας κλπ., παντελής απουσία κοινόχρηστων χώρων, ζωνών αναψυχής και περιπάτου και γενικότερα σημείων ανάπαυσης, όπως και η πλήρης διαφοροποίηση των περιοχών επέκτασης, τους στερούν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν ικανοποιητικά, ως ενιαίο πολεοδομικό σύνολο Προβλήματα ποιότητας κτιριακής υποδομής Αποτελεί κατηγορία προβλημάτων, όπου δεν διαπιστώνονται διαφοροποιήσεις ανά ομάδα οικισμών. Στους οικισμούς όλων των ομάδων γενικά, αναγνωρίζεται μειωμένη κτιριακή ποιότητα, τόσο ως προς την αισθητική, όσο και ως προς την κατασκευαστική αρτιότητα, με γενικό χαρακτηριστικό την προχειρότητα και την ακαλαισθησία. Υπάρχουν βέβαια καλύτερα ή χειρότερα παραδείγματα οικισμών, ξεφεύγουν από το διαχωρισμό σε ομάδες, όπως έχει προκύψει. όμως αυτά Μεγαλύτερη ένταση του προβλήματος της κτιριακής ποιότητας διαπιστώνεται στον Αγ. Γεώργιο Αργυράδων και ακολουθούν το Σιδάρι, οι Μπενίτσες, ο Πελεκάς, τα Μωραϊτικα, η Ρόδα, ο Αγ. Γόρδης, ο Αγ. Γεώργιος Πάγων Προβλήματα παραλίας Δεν σχετίζονται επίσης με το διαχωρισμό των οικισμών σε ομάδες Οι παραλίες όλων των οικισμών, παρ' ότι αποτελούν σημαντικά θέλγητρα για την ανάπτυξη τους, διαπιστώνονται σε ανεπίτρεπτη κατάσταση. Με έντονα προβλήματα καθαριότητας, έχουν μετατραπεί σε χώρους κερδοσκοπίας αυτών που διαθέτουν ομπρέλες και καθίσματα, χωρίς ποτέ να ελέγχεται η χωρητικότητα τους σε αυτά τα είδη, χωρίς και η οργάνωση του χώρου να απασχολεί ποτέ κανέναν. 8«>

90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

100