ΜΕΛΕΤΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΗΜΟΥ ΠΟΛΙΧΝΗΣ ΝΟΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 ΜΕΛΕΤΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΟΥ ΗΜΟΥ ΠΟΛΙΧΝΗΣ ΗΜΟΣ ΠΟΛΙΧΝΗΣ ΤΕΥΧΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 II. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ... 1 III. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 3 Α ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΙΚΤΥΟΥ Υ ΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΛΕΚΑΝΕΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Υ ΡΟΛΟΓΙΚΑ Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΑΙΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ Υ ΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Υ ΡΟΛΙΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΥΠΟΓΕΙΩΝ Υ ΡΟΦΟΡΙΩΝ Υ ΡΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΩΝ Υ ΑΤΩΝ ΓΕΩ ΥΝΑΜΙΚΕΣ ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑ ΤΕΧΝΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ε ΟΜΕΝΩΝ Β.1 ΣΧΕΤΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Β.2 ΣΧΕΤΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΕΙ ΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Β.2 ΥΝΑΜΙΚΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Πηγές - Βιβλιογραφία ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Φωτογραφική Τεκµηρίωση I

3 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Γεωλογικός Χάρτης Προσαρµογής και Πληροφόρησης (1:25.000) Χάρτης Κατ Αρχήν Γεωλογικής Καταλληλότητας (1:25.000) II

4 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι µελέτες Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων και Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης, που εκπονούνται σύµφωνα µε τις τεχνικές προδιαγραφές του ΦΕΚ 209/ / , περιλαµβάνουν στο κεφάλαιο Α.3.4 την γεωλογική διερεύνηση της κατ αρχήν καταλληλότητας. Η γεωλογική διερεύνηση ακολουθεί τις ειδικές προδιαγραφές που εγκρίθηκαν µε την υπουργική αποφ. Οικ.37691/07 και δηµοσιεύθηκαν στο ΦΕΚ 1902/Β/ Έτσι για το Α στάδιο της µελέτης Τροποποίησης του ΓΠΣ συντάσσεται µια προκαταρκτική µελέτη γεωλογικής καταλληλότητας σύµφωνα µε το Παράρτηµα Ι των προδιαγραφών και για το Β1 στάδιο συντάσσεται µια πιο λεπτοµερής γεωλογική µελέτη που ακολουθεί το Παράρτηµα ΙΙ. Η παρούσα µελέτη είναι η προκαταρκτική µελέτη γεωλογικής καταλληλότητας στα πλαίσια της µελέτης τροποποίησης του ΓΠΣ του ήµου Πολίχνης, που ανατέθηκε µε την υπ αριθµ. 356/2009 απόφαση της ηµαρχιακής Επιτροπής του ήµου Πολίχνης στον γεωλόγο µελετητή Ιωάννη Τσεπκεντζή που κατέχει µελετητικό πτυχίο στην κατηγορία 20 (γεωλογικές υδρογεωλογικές και γεωφυσικές µελέτες και έρευνες σε ισχύ έως τις Στην οµάδα εργασίας της γεωλογικής µελέτης εκτός από τον ανάδοχο µελετητή Ιωάννη Τσεπκεντζή Βαµβακίδου. συµµετείχαν και οι συνεργάτες γεωλόγοι Ιωάννης Σιολίδης και ήµητρα II. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η παρούσα µελέτη ακολουθεί πιστά ως προς την µεθοδολογία τα κεφάλαια των νέων προδιαγραφών (που εγκρίθηκαν µε την Υπ. Αποφ. Οικ.37691/2007 ΦΕΚ 1902/Β/ ), που συντάχθηκαν ειδικά για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των µελετών ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. Οι προδιαγραφές θεµατικούς χάρτες και το περιεχόµενό τους. ορίζουν το σκοπό, το αντικείµενο της µελέτης, τους Στην προκαταρκτική µελέτη γεωλογικής καταλληλότητας, αναγνωρίζονται και οριοθετούνται, µε την ακρίβεια της κλίµακας αναφοράς (1:25.000), τα τµήµατα της υπό εξέταση περιοχής στα οποία εµφανίζονται ή είναι δυνατόν να εκδηλωθούν φυσικοί ή 1

5 ανθρωπογενείς γεωλογικοί κίνδυνοι, αναλύονται τα γεωλογικά, γεωµορφολογικά και λοιπά στοιχεία, τα οποία βαθµονοµούνται ως προς την γεωλογική καταλληλότητα για οικιστική ανάπτυξη και άλλες συναφείς χρήσεις, οριοθετούνται τα τµήµατα που χρίζουν προστασίας και διατήρησης και υποβάλλονται προτάσεις για την λήψη µέτρων µετρίασης των γεωλογικών κινδύνων, για την διατήρηση του γεωπεριβάλλοντος, την προστασία των γεωλογικών πόρων. Για την επίτευξη των στόχων της µελέτης συγκεντρώνονται, αναλύονται και αξιολογούνται βιβλιογραφικά στοιχεία, πληροφορίες, χάρτες, προγενέστερες µελέτες και έρευνες κλπ, που αφορούν στα γεωλογικά, γεωµορφολογικά, υδρογεωλογικά, σεισµικά, τεκτονικά και γεωτεχνικά στοιχεία της ευρύτερης περιοχής µελέτης, καθώς και γενικότερα στοιχεία και πληροφορίες µε στόχο τον εντοπισµό, προσδιορισµό και επισήµανση των προβληµατικών περιοχών, ενώ παράλληλα πραγµατοποιούνται και επιτόπιες παρατηρήσεις για την επαλήθευση των κρίσιµων σηµείων. Για την σύνταξη της παρούσας µελέτης πραγµατοποιήθηκαν οι ακόλουθες εργασίες: - Βιβλιογραφική έρευνα και συγκέντρωση των διαθέσιµων πληροφοριών και στοιχείων που αφορούν την περιοχή µελέτης και την ευρύτερη περιοχή επιστηµονικά συγγράµµατα και δηµοσιεύσεις ελληνικές και ξένες, µελέτες και έρευνες που έχουν εκπονηθεί από τους διάφορους φορείς στα πλαίσια πολεοδοµικών µελετών ή άλλων µελετών τεχνικών έργων κλπ - Έρευνα πεδίου για την επαλήθευση και συµπλήρωση των υπαρχόντων χωρικών γεωλογικών στοιχείων χαρτογράφησης και γεωµορφολογικές παρατηρήσεις για την αναγνώριση τυχόν πρόσφατων ή παλαιότερων µη χαρτογραφηµένων γεωµορφολογικών διεργασιών, φαινοµένων αστάθειας κλπ. - Επεξεργασία και αξιολόγηση του συνόλου των δεδοµένων - Σύνταξη χαρτών: 1). Γεωλογικός Χάρτης Προσαρµογής και Πληροφόρησης (Γ1) µε κλίµακα αναφοράς 1:25000, στοιχεία της περιοχής µελέτης στον οποίο απεικονίζονται τα γεωλογικά και τεκτονικά που προέρχονται από υφιστάµενες γεωλογικές χαρτογραφήσεις κατάλληλα προσαρµοσµένες στην κλίµακα αναφοράς, µε διορθώσεις και συµπληρώσεις µε στοιχεία και καταγραφές από τις επιτόπιες παρατηρήσεις. Ο χάρτης Γ1 περιλαµβάνει τα αποτελέσµατα της ανάλυσης των γεωµορφολογικών, γεωλογικών, κλπ στοιχείων της περιοχής µελέτης µε την ακρίβεια της κλίµακας αναφοράς καθώς και τις θέσεις παρατηρήσεων ειδικού ενδιαφέροντος και φωτογράφησης και τις θέσεις προγενέστερων µελετών και ερευνών. 2) Ο Χάρτης της κατ αρχήν Γεωλογικής Καταλληλότητας (Γ2) για οικιστική και συναφείς µε την δόµηση χρήσεις συντάσσεται στην ίδια κλίµακα µε τον Γ1 και περιλαµβάνει την οριοθέτηση των διαφόρων ζωνών 2

6 καταλληλότητας, θέσεων προστασίας θέσεων ειδικών χρήσεων. Οι δύο χάρτες Γ1 και Γ2 έχουν ως υπόβαθρο τον τοπογραφικό ΓΥΣ 1:50000 µε γεωαναφορά στο σύστηµα ΕΓΣΑ 87. Η εκτύπωση είναι σε 1:10000 λόγω της µικρής σχετικά έκτασης του ήµου Πολίχνης -Σύνταξη τεχνικής έκθεσης, η οποία περιλαµβάνει την παρουσίαση όλων των συγκεντρωθέντων στοιχείων (βιβλιογραφικά και υπαίθρου), την αξιολόγησή τους και τα συµπεράσµατα και τις προτάσεις της µελέτης. Στο στάδιο της προκαταρκτικής µελέτης γεωλογικής καταλληλότητας δεν προβλέπονται άλλες εργασίες υπαίθρου και εκτεταµένες χαρτογραφήσεις ή άλλες γεωερευνητικές εργασίες. Λεπτοµερείς µελέτες καταλληλότητας εκπονούνται στα πλαίσια του Β1 σταδίου για τις περιοχές που θα προταθούν για οικιστικές επεκτάσεις ή συναφείς χρήσεις, σύµφωνα µε το παράρτηµα ΙΙ των προδιαγραφών του ΦΕΚ 1902/Β/2007 και οι γεωλογικές µελέτες που εκπονούνται στα πλαίσια των πολεοδοµικών µελετών σύµφωνα τις προδιαγραφές του ΦΕΚ 723/Β/1998. III. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΑ ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο ήµος Πολίχνης υπάγεται στην ενότητα των υτικών Συνοικιών της Θεσσαλονίκης, συνορεύει µε τους ήµους Σταυρούπολης, Νεάπολης, Συκεών και τις πρώην κοινότητες Πεύκων και Ευκαρπίας και καλύπτει µια έκταση 7,5 m 2 (βλ. Σχήµα 1.1). Το γεωγραφικό διαµέρισµα του ήµου βρίσκεται εντός του πολεοδοµικού συγκροτήµατος Θεσσαλονίκης και αριθµεί κατοίκους σύµφωνα µε τα στοιχεία της απογραφής του 2001 παρουσιάζοντας µια σηµαντική αύξηση σε σχέση µε την προηγούµενη απογραφή της τάξης του 28,6% ενώ σήµερα ο πραγµατικός πληθυσµός της Πολίχνης πλησιάζει τις κατοίκους. Ο ήµος Πολίχνης χαρακτηρίζεται ως Αστικός ήµος παρόλο που έχει µια έκταση στα ανατολικά τµήµατα του γεωγραφικού διαµερίσµατος που βρίσκεται εκτός εγκεκριµένου σχεδίου και εκτός θεσµοθετηµένων επεκτάσεων. 3

7 Σχήµα 1.1 Χωροθέτηση περιοχής µελέτης (ΓΥΣ 1:50000 Φύλλο Θεσσαλονίκη) Με αυτή την θεώρηση η Πολίχνη, ως τµήµα του πολεοδοµικού συγκροτήµατος, ακολουθεί το πλαίσιο του εγκεκριµένου ΠΠΧΣΑΑ της Θεσσαλονίκης, που σύµφωνα µε τα στοιχεία της ανάλυσης του Χωροτάκτη - Πολεοδόµου µελετητή, ορίζεται ως οικισµός 1ου επιπέδου (έδρα Περιφέρειας), καθώς τα παραγωγικά της µεγέθη και το λειτουργικό της βάρος της αποδίδουν χαρακτηριστικά αναπτυξιακού δυναµισµού και της επιτρέπουν να εντάσσεται στα εθνικά και διεθνή δίκτυα, καθιστώντας την Ευρωπαϊκή Μητροπολιτική Περιοχή. Αξίζει να σηµειωθεί ότι οι παλαιότερες Προτάσεις Χωροταξικής Οργάνωσης Ν. Θεσσαλονίκης του 1984 ήδη προέβλεπαν την ενίσχυση του ρόλου της πόλης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο σε ότι αφορά τον τοµέα µεταφορών επικοινωνιών και τη µετατροπή της σε πολιτιστικό κέντρο µητροπολιτικής ακτινοβολίας. Ο πληθυσµός του Νοµού για το έτος-στόχο 2000 υπολογιζόταν σε κάτοικοι, εκ των οποίων στο ΠΣΘ. 4

8 Το 2001 (απογραφή µόνιµου πληθυσµού) ο πληθυσµός υπολειπόταν κατά περίπου των παραπάνω προβλεπόµενων µεγεθών. Οι γενικοί στόχοι ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης είναι η επέκταση του µητροπολιτικού ρόλου της Θεσσαλονίκης από το σηµερινό επίπεδο σε επίπεδο Βαλκανίων και η στήριξη του µητροπολιτικού ρόλου της Θεσσαλονίκης σε κεντρικό κόµβο διαπεριφερειακής κλίµακας. 5

9 Α ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ 1. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ 1.1 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΟΥ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ Με βάση την γενική κατάταξη ως πεδινές χαρακτηρίζονται οι περιοχές εκείνες των οποίων η µορφολογία βρίσκεται στο σύνολό της ή κατά το µεγαλύτερο µέρος της σε οριζόντιο ή ελαφρώς κεκλιµένο έδαφος (από 0 έως 300 µ. υψόµετρο περίπου στο επίπεδο της θάλασσας). Μια περιοχή χαρακτηρίζεται ως πεδινή εάν το µέσο υψόµετρό της είναι µικρότερο των 300µ στο επίπεδο της θάλασσας. Οι λόφοι που περιβάλλουν την πόλη της Θεσσαλονίκης αποτελούν µια µεταβατική ζώνη µεταξύ του οµαλού επίπεδου αναγλύφου της παράκτιας περιοχής και του έντονου αναγλύφου της ορεινής περιοχής του Χορτιάτη. Η γεωµορφολογία της περιοχής µελέτης είναι πεδινή µε υψόµετρα κατά βάση µικρότερα των 200m µε εξαίρεση ορισµένα τµήµατα όπως την κορυφή των Μετεώρων, εντός του αστικού ιστού (περιοχή υδραγωγείου), µε 222µ υψόµετρο και την περιοχή Μαύρης Πέτρας, στο ανατολικότερο τµήµα του γεωγραφικού χώρου του ήµου και εκτός Σχεδίου περιοχή, µε υψόµετρο περί τα 300µ. Το γεωγραφικό διαµέρισµα του ήµου Πολίχνης περιλαµβάνει από γεωµορφολογική άποψη τµήµατα µορφοαναγλύφου που µπορούν να διακριθούν σε δύο κυρίως ζώνες: Η πρώτη, που είναι και η µεγαλύτερη σε έκταση (µε 5.296,334 τµ. ), χαρακτηρίζεται κατά κύριο λόγο από πολύ µικρές ως µικρές και κατά τµήµατα ενδιάµεσες κλίσεις καταλαµβάνοντας το δυτικό, βόρειο και κεντρικό τµήµα του ήµου, µεταξύ των χαµηλότερων υψοµέτρων και της ισοϋψούς 140µ στο επίπεδο της θάλασσας (βλ. Σχ. 1.2). Τµήµα της ζώνης αυτής εντάσσεται στον συνεκτικό αστικό ιστό του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Θεσσαλονίκης, ενώ το υπόλοιπο τµήµα καταλαµβάνεται από διάσπαρτη δόµηση και ελεύθερους χώρους (στρατόπεδο Καρατάσου, πολεοδοµική ενότητα Π16 και περιοχή νοτιοανατολικά του στρατιωτικού νοσοκοµείου 424). Η δεύτερη οριοθετείται µεταξύ των ισοϋψών 140µ και 300µ, χαρακτηρίζεται κυρίως από ενδιάµεσες κλίσεις και έχει έκταση 1.741,112 τ.µ. Σ αυτήν την γεωµορφολογική ενότητα η πυκνή οικιστική ανάπτυξη περιορίζεται στην περιοχή των Μετεώρων, ενώ στο υπόλοιπο τµήµα, ανατολικά της εσωτερικής περιφερειακής οδού και ανατολικά του στρατιωτικού νοσοκοµείου 424, υπάρχει διάσπαρτη δόµηση, αγροτικές και δασικές εκτάσεις. 6

10 Οι δύο γεωµορφολογικές ενότητες διασχίζονται από ρέµατα µισγάγγιες και κοιλότητες (βλ. Σχ. 1.3) µε κυριότερο ρέµα τον Ξηροπόταµο που διασχίζει την περιοχή από τα νοτιοανατολικά προς τα δυτικά. Σχήµα 1.2 Υψοµετρική κατανοµή γεωγραφικού διαµερίσµατος ήµου Πολίχνης µε βάση την ισοϋψή 140µ στο επίπεδο της θάλασσας (Υπόβαθρο ΓΥΣ και Ορθοφωτοχάρτης 1:5.000) 7

11 1.2 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ Υ ΡΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΙΚΤΥΟΥ Η περιοχή του ήµου διασχίζεται από πέντε υδατορέµατα, που βρίσκονται εντός της υδρολογικής λεκάνης του ενδροποτάµου. Το πρώτο εντοπίζεται στην περιοχή µελέτης στα βορειοδυτικά και ονοµάζεται Μύλος Ρέµα. Έχει διεύθυνση ροής προς τα ΝΝ και στο ύψος της αερογέφυρας Σταυρούπολης (στην εσωτερική περιφερειακή οδό) συγκλίνει µε ανώνυµο κλάδο υδατορέµατος που προέρχεται από την περιοχή της Ευκαρπίας µε ΒΑ-Ν διεύθυνση. Αµφότερα αναπτύσσονται εκτός των ορίων του ήµου Πολίχνης. Στην περιοχή της Ευκαρπίας το Μύλος Ρέµα εµφανίζει πυκνό επιφανειακό δίκτυο δενδριτικής µορφής ενώ εντός του γεωγραφικού χώρου της Πολίχνης φτάνει µόνο η κύρια µισγάγγεια αυτού. Από την αερογέφυρα της Σταυρούπολης προς τα κατάντη, συναντά το Ρέµα Ξηροπόταµος, το οποίο αποτελεί το σηµαντικότερο ρέµα της Πολίχνης (βλ. Σχ.1.3). Ο Ξηροπόταµος, που εµφανίζει ενδιάµεση πυκνότητα υδρογραφικού δικτύου µε επιµήκη µορφή, φαίνεται να επηρεάζεται τόσο από την γεωλογική δοµή της λεκάνης όσο και από την τεκτονική δοµή της περιοχής που αναγκάζει τους κλάδους του να ακολουθούν τις επικρατούσες τεκτονικές διευθύνσεις. Ο ξηροπόταµος αποστραγγίζει την µεγαλύτερη επιφάνεια του γεωγραφικού διαµερίσµατος του ήµου Πολίχνης προερχόµενος από την περιοχή του ήµου Χορτιάτη και της πρώην Κοινότητας Πεύκων. Η κύρια µισγάγγεια εµφανίζει µαιανδρική µορφή στην πεδινή περιοχή µε γενική διεύθυνση ροής από ΝΑ προς Β, από το διοικητικό όριο µε την πρώην Κοινότητα Πεύκων έως την εσωτερική περιφερειακή στο ύψος του 424 Στρατιωτικού Νοσοκοµείου και από εκεί συνεχίζει προς τα δυτικά, µε διεύθυνση Α-, έως την συµβολή του µε το Μύλος Ρέµα. Προς τα κατάντη δηµιουργούν την κύρια µισγάγγεια του ενδροπόταµου στην οποία συµβάλλουν άλλα δύο υδατορέµατα, το Πλατύρεµα από τα βόρεια και το ρέµα Νεάπολης. Το τελευταίο από τα νότια που διέρχεται και από νοτιότερο τµήµα του ήµου εµφανίζοντας δενδριτικής µορφής υδρογραφικό δίκτυο. Σηµειώνεται ότι η κοίτη του ενδροπόταµου έχει διευθετηθεί και σε µεγάλο µήκος έχει αντικατασταθεί µε κλειστούς κυβοτοειδείς αγωγούς λόγω του ότι διαρρέει πυκνοδοµηµένο τµήµα του πολεοδοµικού συγκροτήµατος Θεσσαλονίκης. Η κατά µήκος παρατηρούµενη διάβρωση από ρέµατα είναι γενικά µικρού βαθµού και βρίσκεται σε άµεση συσχέτιση µε τα λιθολογικά χαρακτηριστικά των σχηµατισµών που δοµούν την περιοχή από την οποία διέρχεται το υδρογραφικό δίκτυο και τα έργα στις κοίτες των ρεµάτων. Σε ορισµένα τµήµατα της κοίτης των ρεµάτων και κυρίως του Ξηροπόταµου (µαιανδρικά τµήµατα) γίνεται αισθητή η διαβρωτική ενέργεια του νερού που έχει ως αποτέλεσµα την δηµιουργία έως κατακόρυφων πρανών όχθεων, µέσου ύψους 8

12 1,5-5µ που βρίσκονται σε άµεση συσχέτιση µε τα λιθολογικά χαρακτηριστικά των σχηµατισµών που δοµούν τις κοίτες των ρεµάτων. ΗΜΟΣ ΠΟΛΙΧΝΗΣ Σχήµα 1.3 Υδρογραφικό ίκτυο ήµου Πολίχνης και γύρω περιοχής (Υπόβαθρο ΓΥΣ 1:5.000) Η µορφοδυναµική ενέργεια των επιφανειακών ρεόντων υδάτων εντός της κοίτης σε περιόδους µέγιστης ροής ρέµατος είναι αυξηµένη και είναι δυνατόν να προκαλέσει διάβρωση των πρανών των όχθεων σε συνδυασµό µε την φυσική κατάσταση τους και την γεωλογική δοµή και µορφή της κοίτης. 9

13 1.3 Υ ΡΟΓΡΑΦΙΚΟ ΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΛΕΚΑΝΕΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ Το υδρογραφικό δίκτυο που περιγράφηκε στην προηγούµενη παράγραφο αναπτύσσεται σε όµορες περιοχές και διασχίζει τον γεωγραφικό χώρου της Πολίχνης µε τις κύριες µισγάγγειές του. Η ανάπτυξη του συνδέεται µε την γεωµορφολογία της ευρύτερης περιοχής, το κλίµα, την γεωλογική και τεκτονική δοµή. Το βορειοδυτικό τµήµα διαρρέουν η κύρια µισγάγγεια του Μύλος Ρ. µε διεύθυνση ροής από Β προς Ν, ένας µικρός κλάδος του δυτικά στα µαυροχώµατα µε διεύθυνση Β -ΝΑ και ένας ανατολικός κλάδος, που προέρχεται από την περιοχή των Λατοµίων του Τιτάν, µε διεύθυνση ΒΑ-Ν. Το κεντρικό και ανατολικό τµήµα του ήµου διαρρέει η κύρια µισγάγγεια του Ξηροπόταµου και κάποιοι µικρότεροι κλάδοι που αναπτύσσονται βορειοανατολικά και νότια αυτής µε διεύθυνση ροής είναι κυρίως Α- και ΝΑ-Β. Η κύρια µισγάγγεια του Ξηροπόταµου από ΝΑ-Β διεύθυνση ροής ανατολικά της εσωτερικής περιφερειακής οδού της αλλάζει σε Α- στην περιοχή του στρατοπέδου Καρατάσου και συνεχίζει έως την συµβολή της µε την κοίτη του Μύλος Ρέµα. Ο Ξηροπόταµος, που είναι και το σηµαντικότερο ρέµα της Πολίχνης, ξεκινά από την περιοχή της Εξοχής ήµου Χορτιάτη διαρρέοντας µια στενή κοιλάδα µε σχήµα V έως το ύψος της Περιφερειακής Οδού, µετά την διέλευση της οποίας εισέρχεται σε ένα ανοιχτό πεδινό τµήµα µεταξύ του στρατοπέδου Καρατάσου στα βόρεια και της Π16 στα νότια. Εµφανίζει συνεχή ροή καθ όλη την διάρκεια του έτους ενώ οι δευτερεύοντες κλάδοι που συµβάλλουν σ αυτό, όπως το Μοναστήρι Ρ. κ.α. ενεργοποιούνται µόνο την περίοδο των βροχοπτώσεων. Το νότιο τµήµα της περιοχής µελέτης διαρρέει το ρέµα της Νεάπολης µε διεύθυνση ροής από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Το Μύλος ρέµα δέχεται τα επιφανειακά νερά των ρεµάτων Κόκκινο χώµα Ρ, Γερανούδι Ρ, Κλιµατσίδα Ρ, Μάρκος Ρ., και Γκαµήλα Ρ. και άλλων µικρότερων. Το ρέµα της Νεάπολης είναι σχετικά µικρό και δεν εµφανίζει µόνιµη ροή. Έτσι στην περιοχή µελέτης διακρίθηκαν τρεις λεκάνες απορροής τις Λ1, Λ2 ΚΑΙ Λ3 (βλ. Σχ.1.4). Η Λ1 αφορά την υδρολογική λεκάνη του µικρού ρέµατος της Νεάπολης η έκταση της οποίας είναι περίπου 4,78 τ.χµλ. Η δεύτερη κατά σειρά λεκάνη ανεβαίνοντας προς τα βόρεια της περιοχής µελέτης είναι η Λ2 του ρέµατος Ξηροποτάµου και της οποίας η έκταση είναι περίπου στα 22,17 τ.χλµ. και τέλος η µεγαλύτερη λεκάνη (Λ3) έκτασης 52,3 τ.χλµ, η οποία αφορά το Μύλος ρέµα και τα άλλα ρέµατα, που αναφέρονται παραπάνω, τα οποία τροφοδοτούν µε επιφανειακές απορροές την κύρια µισγάγγεια του. 10

14 Σχήµα 1.4 Λεκάνες απορροής ρεµάτων περιοχής µελέτης (υπόβαθρο ΓΥΣ 1:50000) 11

15 1.4 ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ Γενικά, τα φυσικά και µηχανικά χαρακτηριστικά των σχηµατισµών ποικίλουν ανάλογα µε την λιθολογική σύσταση, την κοκκοµετρία, την συνοχή, την κλίση του εδάφους και το πάχος των αποθέσεων. Επίσης η ανισοτροπία µε ενδεχόµενες ταχείες πλευρικές µεταβολές, συνεπάγονται, σε µακροκλίµακα, µεταβολή στη µηχανική τους συµπεριφορά. Ειδικότερα στην πεδινή ζώνη λόγω των χαµηλών υψοµέτρων, της µικρής µορφολογικής κλίσης και του τύπου χρήσης γης δεν παρατηρούνται έντονα φαινόµενα διαβρώσεων, καθιζήσεων ή ερπυσµών. Ενδεχόµενα φαινόµενα καθιζήσεων µπορούν να παρατηρηθούν στις πεδινές περιοχές που δοµούνται από νεογενείς και τεταρτογενείς αποθέσεις σε περιπτώσεις ταχείας φόρτισης των εδαφών µε κάποιο τεχνικό έργο ή κατασκευή και σε συνδυασµό π.χ. µε ένα ισχυρό σεισµικό συµβάν. Επίσης καθιζήσεις ή φαινόµενα αστάθειας είναι δυνατόν να εµφανισθούν σε περιοχές που καλύπτονται από τεχνητές επιχωµατώσεις. Στις περιοχές µε ενδιάµεσες κλίσεις και υψόµετρο >140µ, που καλύπτονται από νεογενείς αποθέσεις, τα φαινόµενα αστάθειας είναι ενδεχόµενα και αφορούν κυρίως στα ανώτερα τµήµατα των κλιτύων των κοιλάδων ή υδρορεµάτων, όπου λόγω της απότοµης έως απόκρηµνης µορφολογικής κλίσης είναι ενδεχόµενα αιφνίδια µικρής έκτασης κατολισθητικά φαινόµενα ή φαινόµενα διάβρωσης στα τµήµατα του εδάφους τα οποία δεν προστατεύονται από φυτοκάλυψη. Επίσης µικρά φαινόµενα αστάθειας τοπικού χαρακτήρα και µικρές αστοχίες παρατηρούνται στα πρανή εκσκαφής της περιφερειακής οδού πλησίον του κόµβου Κ6, σε βραχώδες υπόβαθρο όπου η κλίση των στρωµάτων ευνοεί τα ολισθητικά φαινόµενα λόγω του ότι το επίπεδο ολίσθησης είναι παράλληλης διεύθυνσης µε την διεύθυνση βύθισης και κλίσης των στρωµάτων. 12

16 1.5 ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΑΝΑΓΛΥΦΟΥ Οι τεχνητές τροποποιήσεις του γεωµορφολογικού αναγλύφου στην περιοχή του ήµου Πολίχνης και στην γύρω περιοχή εντοπίζονται στις θέσεις εκσκαφών και επιχώσεων που σηµειώνονται στα Σχ.1.5 και 1.6. Ειδικότερα σηµαντική θεωρείται η τροποποίηση του αναγλύφου λόγω της κατασκευής της εσωτερικής περιφερειακής οδού, τόσο για τα επιχώµατα όσο και για τα ορύγµατα της οδού στο τµήµα που διασχίζει τον ήµο Πολίχνης. Επίσης εντοπίζονται περιοχές µε τεχνητές επιχώσεις κυρίως στην πολεοδοµική ενότητα ΠΕ16 εντός του εγκεκριµένου Σχεδίου. Η χαρτογράφηση τους προκύπτει από την εκπόνηση της γεωλογικής µελέτης στα πλαίσια της αντίστοιχης µελέτης πολεοδόµησης που ολοκληρώθηκε το Σχ. 1.5 Τροποποιήσεις αναγλύφου στην περιοχή του ήµου Πολίχνης (υπόβαθρο ορθοφωτοχάρτης Υπ.Γε. 1:5.000) 13

17 Στην εκτός σχεδίου περιοχή και ανατολικά της περιφερειακής οδού εντοπίζονται δύο θέσεις τεχνητών επιχωµατώσεων. Η µια αφορά στερεά απόβλητα και µπάζα παλιάς χωµατερής που αποκαταστάθηκε, ενώ συνεχίζονται οι απορρίψεις µπαζών κατά µήκος της ρεµατιάς και πλησίον της παλιάς χωµατερής. Η άλλη αφορά επιχώσεις εντός του χώρου του 424 Στρατιωτικού Νοσοκοµείου Θεσσαλονίκης που προήλθαν από τις εκσκαφές για την θεµελίωση του των κτιριακών έργων του Νοσοκοµείου. Τέλος εκτός των διοικητικών ορίων του ήµου αλλά σε κοντινές µε τον ήµο περιοχές εντοπίζονται παλιά λατοµία όπου η τροποποίηση του αναγλύφου είναι επίσης σηµαντική (βόρεια και ανατολικά του ήµου) 1 2 Σχ. 1.6 Τεχνητές επιχώσεις (1) και µανδύας αποσάθρωσης (2) στην ΠΕ16 (από υπάρχουσα Πολεοδοµική µελέτη ΠΕ16 ( ήµος Πολίχνης, 2003) 14

18 2. ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 2.1 ΓΕΝΙΚΑ Η ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης δοµείται κυρίως από το υπόβαθρο των µεταµορφωµένων µεσοζωικών πετρώµατα της Ενότητας Άσπρης Βρύσης Χορτιάτη και της Ενότητας Μελισσοχωρίου Χολοµώντα και από τα νεογενή και τεταρτογενή ιζήµατα. Γεωτεκτονικά η περιοχή εντάσσεται στην Περιροδοπική Ζώνη (βλ. Σχ. 2.1). Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που δοµούν την ευρύτερη περιοχή και η στρωµατογραφική τους ακολουθία, από τους παλαιότερους σχηµατισµούς προς τους νεότερους, είναι η ακόλουθη: ΠΑΛΑΙΟΖΩΙΚΟ Γνεύσιοι: πλαγιοκλαστικοί µικροκλινικοί γνεύσιοι. ΜΕΣΟΖΩΙΚΟ Υπερβασικός σχηµατισµός: υπερβασικά πετρώµατα πλήρως σερπεντινιωµένα µε ενστρώσεις τάλκη και φλέβες από χρυσοτιλικό αµίαντο (Κατώτερο Τριαδικό) Μαγµατική σειρά Χορτιάτη: επιγνεύσιοι χρώµατος ανοικτού καστανού ή πρασινωποί µε καλή στρώση και πρασινοσχιστόλιθοι χρώµατος καστανού ή σκοτεινού πράσινου (Κατώτερο - Μέσο Τριαδικό). Γάββροι: αδρόκοκκοι, εξαλλοιωµένοι και λατυποιηµένοι (Ανώτερο Ιουρασικό). Ενότητα Άσπρης Βρύσης Χορτιάτη Ασβεστόλιθοι και κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι: µαύροι µικριτικοί ασβεστόλιθοι και γαλαζωποί ή λευκοί συµπαγείς κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι (Μέσο Ανώτερο Τριαδικό). Αµµούχοι αργιλικοί σχιστόλιθοι: λαδοπράσινοι, λεπτόκοκκοι ψαµµιτικοί σχιστόλιθοι και βαθυκόκκινοι αργιλικοί σχιστόλιθοι µε ενστρώσεις παχέων οριζόντων µαύρων πυριτόλιθων και φακούς ή στρώµατα χλωριτιωµένου δολερίτη (Κατώτερο Μέσο Ιουρασικό). Ενότητα Μελισσοχωρίου Χολοµώντα (Οµάδα Σβούλας) Φυλλίτες: µαύροι µε σποραδικές παρεµβολές ψαµµιτικών ασβεστόλιθων ή ασβεστιτικών ψαµµιτών (Τριαδικό Μέσο Ιουρασικό). Ασβεστιτικός φλύσχης: εναλλαγές κλαστικών ή ψαµµιτικών ασβεστόλιθων ή καστανότεφρων ασβεστιτικών ψαµµιτών µε κιτρινωπούς έως µαύρους αργιλικούς σχιστόλιθους και παρεµβολές ολισθόλιθων από ανοικτότεφρο ασβεστόλιθο και πυριτόλιθους. Προς ΝΑ η σειρά µεταπίπτει σε µαύρους φυλλίτες και ασβεστιτικούς χαλαζίτες (Τριαδικό Μέσο Ιουρασικό). 15

19 Σχήµα 2.1. Γεωτεκτονικές Ζώνες (κατά Μουντράκη et al. 1983) CR: Περιροδοπική Ζώνη, Sm: Σερβοµακεδονική µάζα, Rh: Μάζα Ροδόπης ΝΕΟΓΕΝΕΣ Σειρά ερυθρών αργίλων (σχηµατισµός Τρίγλιας βλ. Σχ2.2): ερυθρές έως καστανές άργιλοι, µε παρεµβολές αµµούχων αργίλων και αργιλούχων άµµων και ασβεστιτικά συγκρίµµατα (Ανώτερο Μειόκαινο Κατώτερο Πλειόκαινο). Ψαµµιτιµαργαϊκή σειρά (σχηµατισµός Τριλόφου): ψαµµίτες και τοπικά µικροκροκαλοπαγή µε διασταυρούµενη στρώση, µε κατά θέσεις παρεµβολές µαργών και µαργαϊκών αργίλων (Ανώτερο Μειόκαινο Κατώτερο Πλειόκαινο). ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ Ολοκαινικές αποθέσεις: αποθέσεις ποταµοχειµάρριες και ελουβιακοί µανδύες, αποτελούµενοι από άµµους, χαλίκια, λεπτές κροκάλες, ιλύ και αργίλους (Ολόκαινο). 16

20 Όλα τα πετρώµατα της Περιροδοπικής ζώνης εµφανίζονται ελαφρά µεταµορφωµένα. Γενικά οι συνθήκες µεταµόρφωσης είναι πρασινοσχιστολιθικής φάσης. Η µεταµόρφωση όλων των πετρωµάτων έλαβε χώρα στο Ανώτερο Ιουρασικό Κάτω Κρητιδικό. ύο είναι οι φάσεις πτυχώσεων µέχρι τώρα που έχουν αναγνωρισθεί στην Περιροδοπική ζώνη. Συγχρόνως µε την µεταµόρφωση θεωρείται ότι έγινε η πρώτη κύρια παραµόρφωση των σχηµατισµών της ζώνης που προκάλεσε πτυχές σχεδόν ισοκλινείς και τη σχιστότητα των πετρωµάτων. Η δεύτερη φάση πτυχώσεων περιλαµβάνει πτυχές ανοιχτές, µετα µεταµορφικές, πτυχές τύπου knick και knick- ζώνες ηλικίας Τριτογενούς, πιθανόν Ηωκαίνου Ολιγοκαίνου. 1 2 Σχήµα 2.2 Γεωλογικός Χάρτης ΙΓΜΕ (απόσπασµα Φύλλου Θεσσαλονίκη) (1: σειρά ερυθρών αργίλων, 2: ψαµµιτοµαργαϊκή σειρά. Η πράσινη γραµµή δείχνει το όριο του ήµου Πολίχνης) 17

21 2.2 ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Στο Γεωλογικό Χάρτη Προσαρµογής και Πληροφόρησης εµφανίζονται οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που συναντώνται εντός των διοικητικών ορίων του ήµου Πολίχνης, όπως αυτοί καταγράφηκαν από υφιστάµενες χαρτογραφήσεις (ΟΑΣΠ, ΙΓΜΕ, Πολεοδοµική µελέτη Π16) καθώς και από τις επιτόπιες αυτοψίες και καταγραφές. Έτσι λοιπόν από τους παλαιότερους προς τους νεότερους είναι οι εξής: Υπερβασικά πετρώµατα (π.ο.): πλήρως σερπεντινιωµένα µε ενστρώσεις από τάλκη και φλέβες από χρυσοτιλικό αµίαντο. Ο σχηµατισµός ανήκει στην Μαγµατική σειρά Χορτιάτη (Μεσοζωικό). Γνεύσιοι, επιγνεύσιοι, πρασινοσχιστόλιθοι (sch.gn) (µαγµατικής σειράς Χορτιάτη): στον σχηµατισµό αυτό υπάρχουν γνεύσιοι λεπτοκρατικοί αλβιτικοί - σερικιτικοί - µικροκλινικοί µε γνευσιακό οφθαλµοειδή ιστό, επιγνεύσιοι ανοιχτοκάστανοι έως πρασινωποί επίσης µε οφθαλµοειδή ιστό και πράσινα στρεβλωµένα χλωριτικά στρώµατα και πρασινοσχιστόλιθοι σκοτεινοπράσινοι έως καστανωποί, λεπτόκοκκοι σερικιτικοί-χλωριτικοί-µοσχοβιτικοί κτλ. (Ηλικία: Άνω Τριαδικό και παλαιότεροι) Ηµιµεταµορφωµένος φλύσχης (T-Jm.st T-Jm.Ph): (ενότητας Μελισσοχωρίου Χολοµώντα) ο σχηµατισµός αποτελείται από ασβεστιτικό και ψαµµιτικό φλύσχη και από φυλλίτες. Το τµήµα του ασβεστιτικού φλύσχη αποτελείται από εναλλαγές κλαστικών ή ψαµµιτικών ασβεστολίθων ή καστανότεφρων σιδηρούχων ασβεστιτικών ψαµµιτών µε κιτρινοπούς έως τεφρούς αργιλικούς σχιστόλιθους και σχιστοποιηµένους ψαµµίτες και φυλλίτες. Η σειρά έχει χρώµα µελανότεφρο έως καστανότεφρο και παρουσιάζεται πολυπτυχωµένη και έντονα σχιστοποιηµένη ή και στολιδιωµένη, µε φλεβίδια χαλαζία. Σε πολλά σηµεία της στρωµατογραφικής στήλης, όπου η µεταµόρφωση δεν επηρέασε την πρωτογενή δοµή του ψαµµιτικού φλύσχη στην περιοχή των µετεώρων, διακρίνονται τόσο οι κατώτεροι όσο και οι ανώτεροι ορίζοντες της ακολουθίας του Bouma. Στο βορειοανατολικό τµήµα του συνοικισµού Μετεώρων κάνουν την εµφάνιση τους εναλλαγές φυλλιτικών και ψαµµιτικών στρωµάτων και στη συνέχεια επικρατούν τα λεπτοµερή (T- Jm.Ph). Οι φυλλίτες είναι τεφροί και περιέχουν σποραδικές παρεµβολές ψαµµιτικών ασβεστολίθων και ψαµµιτών. (Οµάδα Σβούλας) (Ηλικία: Τριαδικό Μέσο Ιουρασικό). Ασβεστόλιθοι και κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι (Tm-s.k) (ενότητας Ασπρης Βρύσης Χορτιάτη) αποτελείται από σκοτεινότεφρους µικριτικούς λεπτοστρωµατώδεις ασβεστολίθους µε ανακρυσταλλωµένα υπολείµµατα Τρηµατοφόρων και γαλαζωπούς ή 18

22 ασπρους συµπαγείς κρυσταλλικούς ασβεστολίθους και µάρµαρα (Ηλικία: Μέσο - Άνω Τριαδικό). Γάββρος (θ2): αδρόκοκκος, τελείως ουραλιτιωµένος και σωσσυριτιωµένος. Επίσης υπάρχουν λεπτόκοκκοι δολερίτες και ισχυρά εξαλλοιωµένοι και λατυποποιηµένοι γάββροι χωρίς ορατή σχιστότητα. (Ηλικία Άνω Ιουρασικό) Νεογενείς αποθέσεις [Σειρά ερυθρών αργίλων(m4-pli.l)-ψαµµιτοµαργαϊκή σειρά (M4- Pli.st.m)] Οι νεογενείς αποθέσεις στην περιοχή της Πολίχνης διακρίνονται στην σειρά των ερυθρών αργίλων και στην ψαµµιτοµαργαϊκή. Οι ερυθρές άργιλοι είναι ερυθρές έως καστανές άργιλοι, µε παρεµβολές αµµούχων αργίλων και αργιλούχων άµµων, αδροµερών υλικών, µε ασβεστιτικά συγκρίµατα, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζονται σαν πολύ λεπτά στρώµατα. Πρόκειται για σχηµατισµό στον οποίο επικρατεί η λεπτοµερής φάση, αµµώδης ιλύες έως ιλυώδεις άµµοι, µε κυµαινόµενο ποσοστό αργίλου και ψηφίδες κατά θέσεις, που σχηµατίζουν τοπικά ορίζοντες µικρού πάχους. Η Ψαµµιτοµαργαϊκή σειρά στην περιοχή µελέτης εµφανίζεται µε καστανέρυθρο έως καστανό χρώµα και περιέχει στρώσεις αµµώδεις και ψαµµιτικές εύθρυπτες έως κατά τόπους συµπαγείς, στρώσεις και ορίζοντες µε αµµώσεις αργιλώδεις χάλικες και αµµούχων αργλίλων και αργιλούχων άµµων. Σε άλλες περιοχές εντοπίζονται κατά θέσεις αδροµερείς σχηµατισµοί από ασύνδετα έως χαλαρά συνδεδεµένα κροκαλοπαγή, κυρίως από ασβεστολιθικής σύστασης ψηφίδες και χάλικες (Ανώτερο Μειόκαινο Κατώτερο Πλειόκαινο). Τεταρτογενείς αποθέσεις (it-rf): στον σχηµατισµό αυτό έχουν οµαδοποιηθεί τόσο τα πλευρικά κορήµατα, τα αλλουβιακά ριπίδια και ο µανδύα αποσάθρωσης ενώ ενσωµατώνονται και οι ανθρωπογενείς αποθέσεις λόγω της κλίµακας στον χάρτη αναφοράς. Τα πλευρικά κορήµατα αποτελούνται θραύσµατα των σχηµατισµών του υποβάθρου ποικίλων διαστάσεων, πεπλατυσµένα ή γωνιώδη, σχιστολιθικής σύστασης, µεγέθους ψηφίδας έως και 15 cm, συχνά µε αυξηµένο ποσοστό λεπτοµερών, που αποτελούν το συνδετικό υλικό. Ο µανδύας αποτελείται κυρίως από λεπτόκοκκα ερυθροκαστανού έως καστανοκίτρινου χρώµατος υλικά ιλυοαργιλώδους κυρίως σύστασης µε παρεµβολές θραυσµάτων Αποθέσεις κοίτης χειµάρρων (H.l.s.): αποτελούνται από αδροµερή χαλαρά έως ηµισυνεκτικά υλικά, χάλικες ποικίλων διαστάσεων, άµµοι, ψηφίδες, κροκαλολάτυπες και αργιλοϊλυώδους σύστασης λεπτοµερή υλικά. Τα αδροµερή υλικά είναι γενικά ποικίλης προέλευσης, από τους σχηµατισµούς του υποβάθρου. Καλύπτουν τις κοίτες των χειµάρρων, υφιστάµενων και παλαιών (Ολόκαινο). 19

23 2.3. ΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο εσωτερικός Ελληνικός χώρος και συνεπώς ο χώρος της Κεντρικής Μακεδονίας θεωρείται ως µια οπισθοτόξια περιοχή που βρίσκεται σε άµεση συνάρτηση εξελικτικά µε το Ελληνικό Τόξο. H νεοτεκτονική παραµόρφωση δηµιουργεί κανονικά και πλαγιοκανονικά ρήγµατα κυρίως µέσα στις ιζηµατογενείς αποθέσεις που πληρώνουν τις Νεογενείς και Τεταρτογενείς λεκάνες που έχουν διαµορφωθεί στην περιοχή (Aξιού, Ανθεµούντα κ.ά). Η διεύθυνση του µέγιστου εφελκυσµού έχει προσδιοριστεί σε ΒΑ-Ν διεύθυνση κατά το Πλειόκαινο, ενώ από το Τεταρτογενές µέχρι σήµερα το σύγχρονο εντατικό πεδίο που διέπει την περιοχή, είναι εφελκυστικό µε κατακόρυφο το µέγιστο κύριο άξονα τάσης (σ 1 ) και οριζόντιο σε γενική Β-Ν διεύθυνση τον ελάχιστο κύριο άξονα τάσης (σ 3 ) (Tranos, 1998; Tranos & Mountrakis, 1998) και δραστηριοποιεί κυρίως ρήγµατα µε γενική διεύθυνση Α- (Παπαζάχος κ.ά., 2001). Ο ήµος τοποθετείται στο χώρο των ζωνών Αξιού, Περιροδοπικής και Σερβοµακεδονικής όπου υπάρχουν τα µεγάλα τεκτονικά βυθίσµατα που δηµιουργήθηκαν κατά το Νεογενές Τεταρτογενές που αναφέρθηκαν παραπάνω. Οι τεκτονικές δράσεις που επηρέασαν την περιοχή κατά το γεωλογικό παρελθόν της ήταν οι εξής : -Ανώτερο Ιουρασικό - Κάτω Κρητιδικό : ισχυρός τεκτονισµός των πετρωµάτων και δηµιουργία σχεδόν ισοκλινών πτυχών, συνοδευόµενες από ανάπτυξη της κύριας σχιστότητας των πετρωµάτων. -Τελικό Κρητιδικό - Ανώτερο Ηώκαινο : δηµιουργία πτυχών και ρηγµάτων. -Ολιγόκαινο Τεταρτογενές: επικρατεί έντονη ρηγµάτωση µε την δηµιουργία κανονικών ρηγµάτων και ανάστροφων ρηγµάτων (ρήγµατα εφίππευσης), διεύθυνσης Β -ΝΑ και ΒΑ- Ν και έντονος αναλεπισµός, που υποδεικνύει ανώµαλες επαφές µεταξύ βασικών και υπερβασικών πετρωµάτων, αλλά και µεταξύ υπερβασικών και σχιστόλιθων του φλύσχη. Αποτέλεσµα του έντονου τεκτονισµού είναι ο έντονος κερµατισµός του υποβάθρου και ο µεγάλος αριθµός διακλάσεων. Στο Γεωλογικό Χάρτη Προσαρµογής και Πληροφόρησης εµφανίζονται τα ρήγµατα της περιοχής µελέτης, όπως αυτά καταγράφηκαν από υφιστάµενες χαρτογραφήσεις (ΟΑΣΠ, ΙΓΜΕ, Πολεοδοµική µελέτη Π16) καθώς και από τις επιτόπιες αυτοψίες και καταγραφές. Το κυριότερο ρήγµα στην ευρύτερη περιοχή, είναι το ενεργό ρήγµα Ασβεστοχωρίου-Πολίχνης (βλ. Σχ. 2.3) 20

24 Σχήµα 2.3 Νεοτεκτονικός Χάρτης Θεσσαλονίκης (ΟΑΣΠ 1997) Στον Νεοτεκτονικό χάρτη (1: ) της περιοχής Θεσσαλονίκης, που συντάχθηκε από πρόγραµµα του ΟΑΣΠ το 1997, απεικονίζεται ενεργό ορατό ρήγµα µε αύξοντα αριθµό 2, διεύθυνσης ΝΑ Β και βύθισης προς τα ΒΑ. Το ρήγµα αυτό αναφέρεται στο επεξηγηµατικό τεύχος της έκδοσης του Νεοτεκτονικού Χάρτη της Ελλάδας Φύλλο Θεσσαλονίκη ως «Ενεργό Ρήγµα Ασβεστοχωρίου-Πολίχνης». Στο Φύλλο «Θεσσαλονίκη» το ορατό του µήκος είναι περίπου 10km. Επεκτείνεται προς τα ανατολικά στο γειτονικό Φύλλο «Λαγκαδάς». έως την περιοχή του Ασβεστοχωρίου. Το ρήγµα επηρεάζει κυρίως τους φυλλίτες και τους ανακρυσταλλωµένους ασβεστόλιθους της «ενότητας Σβούλας» της Περιροδοπικής ζώνης, ενώ στην περιοχή της Πολίχνης βάζει σε επαφή τα πετρώµατα της «ενότητας Σβούλας» µε τις νεογενείς αποθέσεις και φαίνεται να προεκτείνεται προς τα Β και εκτός των διοικητικών ορίων του ήµου εντός των νεογενών αποθέσεων. Στον Γεωλογικό Χάρτη του ΙΓΜΕ συµβολίζεται ως πιθανό ή καλυµµένο και προεκτείνεται εντός των νεογενών αποθέσεων κατά µήκος της επαφής (του ορίου) των ερυθρών αργίλων και ψαµµιτοµαργαϊκής σειράς έως το ύψος της αερογέφυρας Σταυρούπολης και ακόµα δυτικότερα. Στην µελέτη Πολεοδόµησης της περιοχής ΠΕ16, που εκπονήθηκε το 2003 από τον ήµο Πολίχνης, χαρτογραφήθηκε ένα ορατό τµήµα του ρήγµατος που φέρνει σε πλευρική επαφή την ενότητα της Σβούλας µε τα νεογενή. Στην ίδια µελέτη εκτελέσθηκαν και γεωφυσικές 21

25 διασκοπήσεις, που ανέδειξαν την ύπαρξη και άλλων µικρότερων τεκτονικών επαφών. Πρόσθετα στα πλαίσια της παρούσας µελέτης πραγµατοποιήθηκαν επιτόπιες αυτοψίες και χαρτογράφηση των ρηγµάτων. Έτσι προέκυψε η προέκταση του παραπάνω τεµάχους του ρήγµατος και ανατολικά της περιφερειακής οδού. Στο Σχήµα 2.4 καταγράφονται τα σηµαντικότερα ρήγµατα της περιοχής µελέτης τα οποία για ευκολία αριθµούνται µε τους αύξοντες αριθµούς από 1 έως 7. Τα ρήγµατα µε αριθµούς 1,2 & 3 αποτελούν τεκτονικά τεµάχη της ρηξιγενούς ζώνηςρήγµατος Ασβεστοχωρίου Πολίχνης, εντός του γεωγραφικού χώρου του ήµου Πολίχνης. Από την αξιολόγηση των βιβλιογραφικών στοιχείων προκύπτει ότι ο σεισµός του 1978, που έπληξε την πόλη της Θεσσαλονίκης και τις γύρω περιοχές, στην περιοχή της Πολίχνης (Mercier) δηµιούργησε επιφανειακό ίχνος διάρρηξης µε πλάγιο κανονική αριστερόστροφη κίνηση, το οποίο οι επιστήµονες απέδωσαν στην ενεργοποίηση του ρήγµατος Σχήµα 2.4 Τεκτονική δοµή περιοχής µελέτης 22

26 Το ρήγµα 4 είναι συνοδό του ενεργού ρήγµατος, έχει ίδια διεύθυνση ανάπτυξης και βύθισης και βάζει σε επαφή τα ηµιµεταµορφωµένα πετρώµατα µε τα νεογενή (βλ. εικ.1) και το τεταρτογενές κάλυµµα. Η προέκταση του επαληθεύθηκε µέσον των γεωφυσικών διασκοπήσεων στα πλαίσια της πολεοδοµικής µελέτης. Το ρήγµα 5 είναι ένα µικρό αντιθετικό ρήγµα σε σχέση µε όσα περιγράφηκαν έως τώρα, έχει ίδια διεύθυνση ανάπτυξης και βύθιση προς τα Ν. Βάζει σε επαφή τα ηµιµεταµορφωµένα πετρώµατα της οµάδας Σβούλας µε το αλλουβιακό ριπίδιο (βλ. εικ.2). Το ρήγµα 6 αποτελεί την τεκτονική επαφή µεταξύ υπερβασικών πετρωµάτων και ηµιµεταµορφωµένου φλύσχη (εφίππευση). Τέλος µια µικρή ορατή αλλά σηµαντική τεκτονική επαφή σηµειώνεται µε τον αριθµό 7. Το ρήγµα αυτό είναι πλάγιο κανονικό, διεύθυνσης ΒΑ-Ν, αριστερόστροφης κίνησης, που συνδέεται πιθανότατα µε µικρά ρήγµατα στην ΠΕ16 αντίστοιχης πλάγιο-κανονικής κίνησης. Εικ. 1. Εικ

27 3. Υ ΡΟΛΟΓΙΚΑ Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 3.1 ΙΑΙΤΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ Υ ΑΤΩΝ ΚΑΙ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Το επιφανειακό υδρογραφικό δίκτυο, που αναπτύσσεται στην περιοχή µελέτης, συγκεντρώνει τα επιφανειακά νερά του γεωγραφικού διαµερίσµατος της Πολίχνης και τα αποµακρύνει µε ασφάλεια στον Θερµαϊκό κόλπο. Τα ρέµατα που διέρχονται από την περιοχή του ήµου Πολίχνης είναι ο Ξηροπόταµος, Το Μύλος ρ. και άλλοι δευτερεύοντες κλάδοι και κάποια µικρά ανώνυµα ρέµατα και µισγάγγειες. Νότια της συµβολής των δύο κύριων ρεµάτων ξεκινά η κύρια µισγάγγεια του ενδροπόταµου, η οποία στο µεγαλύτερο τµήµα της είναι διευθετηµένη και έχει αντικατασταθεί µε κλειστό κυβοτοειδή αγωγό, λόγω του ότι διαρρέει πυκνοδοµηµένο τµήµα του πολεοδοµικού συγκροτήµατος Θεσσαλονίκης. Στην περιοχή µελέτης η επιφανειακή απορροή εξαρτάται τόσο από τις κλιµατικές συνθήκες και βροχοπτώσεις όσο και από τα γεωλογικά, τεκτονικά και υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Με βάση τα στοιχεία που προέρχονται από του µετεωρολογικούς σταθµούς της πόλης προκύπτει ότι το ύψος της βροχόπτωσης φτάνει τα 460,6mm βροχής σε ετήσια βάση (πηγή Μ.Σ. ΑΠΘ), παρουσιάζοντας µια σχετικά οµαλή κατανοµή των βροχοπτώσεων, καθ όλη τη διάρκεια του έτους. Οι θερµοκρασίες εµφανίζουν µέση ετήσια τιµή της τάξης του 15,7 ο C. Οι µέγιστες θερµοκρασίες παρουσιάζονται κατά τους µήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο, ενώ οι ελάχιστες κατά τους µήνες εκέµβριο, Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Η µέση ετήσια τιµή της σχετικής υγρασίας του αέρα είναι 67,3% και κυµαίνεται από 53,2% τον Ιούλιο έως 77,1% τον εκέµβριο. Η ηµερήσια διακύµανση της σχετικής υγρασίας παρουσιάζει µέγιστο κατά τις πρωινές ώρες και ελάχιστο κατά τις µεσηµβρινές. Σε ότι αφορά τους ανέµους οι επικρατέστεροι στην περιοχή µελέτης είναι οι βορειοδυτικοί, ακολουθούµενοι από τους βόρειους και τους νότιους, οι τελευταίοι όµως παρουσιάζονται κυρίως τη θερινή περίοδο. Η ένταση των ανέµων είναι µεγάλη, µέχρι και 12 Beaufort των Β ανέµων και µέχρι 9 Beaufort των υπολοίπων. Το υδρολογικό ισοζύγιο µιας περιοχής µελέτης υπολογίζεται µε την σχέση: Ρ= Ι +Ε+R όπου: 24

28 P = ο όγκος των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων (βροχοπτώσεις) I = ο όγκος του ύδατος που κατεισδύει στο υπέδαφος (κατείσδυση) E = ο όγκος του ύδατος που εξατµίζεται και διαπνέεται από τα φυτά (εξατµισιδιαπνοή) R = ο όγκος του ύδατος που απορρέει επιφανειακά (επιφανειακή απορροή) Η ακριβής εκτίµηση του υδρολογικού ισοζυγίου απαιτεί αξιόπιστες µετρήσεις κλιµατικών στοιχείων από µετεωρολογικούς σταθµούς, επιφανειακών απορροών, εξατµισιδιαπνοής και κατείσδυσης, καθώς και εκµεταλλεύσιµων ποσοτήτων υπόγειων και επιφανειακών νερών. Οι παράµετροι του υδρολογικού ισοζυγίου είναι η κατείσδυση, της οποίας το µέγεθος εξαρτάται από την κατανοµή, την ένταση και το είδος των ατµοσφαιρικών κατακρηµνισµάτων, καθώς και από την µορφολογία του εδάφους, τη γεωλογική δοµή του και το είδος και την έκταση της βλάστησης, η εξατµισιδιαπνοή που εξαρτάται από το υψόµετρο, την υγρασία του αέρα, το ποσοστό κάλυψης της βλάστησης και το είδος αυτής, τη θερµοκρασία του αέρα, την ποσότητα των βροχοπτώσεων και την κατανοµή των βροχοπτώσεων και η επιφανειακή απορροή που εξαρτάται από το ύψος, την ένταση και την κατανοµή των βροχοπτώσεων, την ανάπτυξη του υδρογραφικού δικτύου, την επιφανειακή εξάπλωση και το είδος των γεωλογικών σχηµατισµών και την βλάστηση. Λόγω έλλειψης µετρήσεων η επιφανειακή απορροή υπολογίζεται από την εξίσωση του υδρολογικού ισοζυγίου: R = P (I + E) = 100 ( ,6 ) = 9,94%. Στοιχεία ως προς τα υδραυλικά χαρακτηριστικά των ρεµάτων και λεκανών δεν υπάρχουν παρά µόνο αυτά που προέρχονται από την υδραυλική µελέτη που εκπονήθηκε στα της µελέτης οριοθέτησης του ρ. Ξηροποτάµου της µελέτης πολεοδόµησης της ΠΕ16 στην οποία εκτός της κύριας µισγάγγειας µελετήθηκαν και οι δύο δευτερεύοντες κλάδοι και πληµµυρική παροχή που υπολογίσθηκε συνολικά µε βάση τις τιµές έντασης βροχόπτωσης περι τα 58m 3 /sec. Στην περιοχή µελέτης η αποστράγγιση είναι σχετικά καλή λόγω και της ευνοϊκής µορφολογικής κλίσης του εδάφους. Ωστόσο εντοπίζονται κάποιες περιοχές όπου µικρά πληµµυρικά φαινόµενα είναι πιθανά, κάτω από έντονες καιρικές συνθήκες. Οι περιοχές των ρεµάτων µε χαµηλές όχθες και οι ζώνες πλησίον αυτών είναι εκτεθειµένες σε φαινόµενα πληµµυρών κατά τις περιόδους κατά τις οποίες είναι αυξηµένες οι πληµµυρικές παροχές. Οι θέσεις αυτές σηµειώνονται συµβολικά στον χάρτη Γ1 και αφορούν κυρίως την περιοχή κατά µήκος της κύριας µισγάγγειας του Ξηροπόταµου (περιοχή Νερόµυλων και περιοχή στρατοπέδου Καρατάσου) (βλ. εικ. 3-7). 25

29 Εικ. 3. Εικ. 4. Εικ. 5. Εικ. 6. Εικ

30 Προβλήµατα συγκέντρωσης επιφανειακών υδάτων εντοπίζονται επίσης στην περιοχή της αερογέφυρας Λαγκαδά απ όπου διέρχεται το Μύλος ρέµα και στην περιοχή των Ανθόκηπων απ όπου διέρχεται το Ρ. Ευκαρπίας. Αµφότερα έχουν υποστεί αλλοιώσεις των διατοµών της κοίτης λόγω τεχνικών έργων και σε ορισµένες θέσεις η κοίτη δεν είναι σαφής ή έχει µπαζωθεί ή ακόµη καταληφθεί από κτίσµατα (βλ. εικ.8 & 9). Κοίτη ρέµατος Λεπτοµέρεια Κοίτης ρέµατος β α Εικ. 8. Κοίτη ρέµατος Ευκαρπίας Εικ

31 Το φαινόµενο των επιχωµατώσεων πλησίον των ρεµάτων παρατηρείται και ανατολικά των νερόµυλων όπου δηµιουργήθηκαν υψηλά πρανή στην αριστερή όχθη και απότοµες κλίσεις του εδάφους (βλ. εικ.7). 3.2 Υ ΡΟΛΙΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΥΠΟΓΕΙΩΝ Υ ΡΟΦΟΡΙΩΝ Η περιοχή µελέτης καλύπτεται επιφανειακά στο µεγαλύτερο τµήµα της από σχεδόν αδιαπέρατους και ηµιπερατούς σχηµατισµούς, µε εξαίρεση ένα µικρό τµήµα, στο ανατολικό περιθώριο του ήµου, που καλύπτεται από περατούς σχηµατισµούς. Έτσι οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που εντοπίζονται στα διοικητικά όρια του ήµου Πολίχνης, µπορούν να οµαδοποιηθούν µε βάση τη συµπεριφορά τους απέναντι στο νερό ως εξής: -Βραχώδες υπόβαθρο µε υπερβασικά πετρώµατα, γνεύσιους, επιγνεύσιους, πρασινοσχιστόλιθους, εκρηξιγενή πετρώµατα και Ηµιµεταµορφωµένο φλύσχη: στους οποίους η υδροφορία είναι από ανύπαρκτη έως µικρή, δηµιουργούνται µικρού πάχους υδροφόροι µε εξαιρετικά µικρή δυναµικότητα και πρακτικά δεν παρουσιάζουν υδρογεωλογικό ενδιαφέρον. Ειδικότερα οι υδροφόροι εντός των σερπεντινιτών και του φλύσχη πρέπει να παρουσιάζουν πολύ µικρή ανάπτυξη, η οποία εξαρτάται από το µήκος και την ανάπτυξη του γενικού συστήµατος ασυνεχειών. Οι παροχές εκµετάλλευσης συνήθως δεν ξεπερνούν τα 2-5 κ.µ/ώρα. -Εδαφικοί σχηµατισµοί αποθέσεων κοίτης χειµάρρων, τεταρτογενή και νεογενείς αποθέσεις: στους οποίους η υδροφορία βρίσκεται σε συνάρτηση και της λιθολογικής σύστασης των σχηµατισµών. Στις αποθέσεις κοίτης µε αδρόκοκκα υλικά είναι αυξηµένη η υδροπερατότητα αλλά σχηµατίζονται τοπικού χαρακτήρα και έκτασης υδροφόροι. Οι ερυθρές άργιλοι και αµµώδεις άργιλοι είναι σχεδόν αδιαπέρατοι ή µε χαµηλή γενικά υδροπερατότητα και η όποια υδροφορία είναι τοπικής κλίµακας και στην πράξη µη αξιοποιήσιµη. Στην ψαµµιτοµαργαϊκή σειρά η υδροφορία είναι κάπως µεγαλύτερη και ειδικότερα εντοπίζεται εντός των χαλικιών, των αµµούχων αργίλων και των αργιλούχων άµµων όπου και σχηµατίζονται φακοειδείς υδροφορίες. Στις τεταρτογενείς αποθέσεις, λόγω µικρής έκτασης και πάχους αυτών, η υδροφορία πρέπει να παρουσιάζει επίσης πολύ µικρή ανάπτυξη. Οι ασβεστόλιθοι και κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι και µάρµαρα εµφανίζουν µεγάλη υδροπερατότητα µε πρωτογενές και δευτερογενές πορώδες υψηλό. Λόγω της µικρής 28

32 έκτασης ανάπτυξης στην περιοχή µελέτης εκτιµάται ότι υδροφορία τους θα είναι µέσης δυναµικότητας. Ο φρεάτιος υδροφόρος ορίζοντας στην περιοχή µελέτης είναι µικρής δυναµικότητας και διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή σε συνάρτηση µε το γεωλογικό υπόβαθρο και την κλίση του εδάφους. 3.3 Υ ΡΟΧΗΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΥΠΟΓΕΙΩΝ Υ ΑΤΩΝ Τα υδροχηµικά χαρακτηριστικά των υπογείων υδάτων στην περιοχή µελέτης προκύπτουν από τις αναλύσεις που πραγµατοποιήθηκαν σε πηγάδια, γεωτρήσεις και πηγές στην ευρύτερη περιοχή. Σηµειώνεται ότι εντός της περιοχής µελέτης έχουν καταγραφεί οι 3 θέσεις των υπαρχόντων σηµείων ύδατος (γεωτρήσεις και πηγάδια) οι οποίες είναι ιδιωτικές. Η ποιότητα του υπόγειου νερού κρίνεται καλή και πληρούνται οι προϋποθέσεις καταλληλότητας και δεν ανιχνεύονται βαριά µέταλλα. Η υδροδότηση της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης, εξασφαλίζεται από την Ε.Υ.Α.Θ. Α.Ε. που διαθέτει εγκαταστάσεις που περιλαµβάνουν έργα υδροληψίας, εξωτερικά υδραγωγεία µε τις γεωτρήσεις και τους αγωγούς µεταφοράς, αντλιοστάσια, δεξαµενές, δίκτυο διανοµής και υδρόµετρα. Οι υδροφορείς που εκµεταλλεύεται η Ε.Υ.Α.Θ. Α.Ε. δεν βρίσκονται στην περιοχή µελέτης αλλά στις περιοχές του Αλιάκµονα, του Πάϊκου, και Αξιού. Μέσον του δικτύου µεταφοράς το πόσιµο νερό προωθείται στην Εγκατάσταση Επεξεργασίας Νερού και µετά την απαραίτητη επεξεργασία καθαρισµού του νερού (µε βασικά στάδια τις κλίνες καθίζησης, τα φίλτρα άµµου και άνθρακα, την οζόνωση και χλωρίωση) διανέµεται στο πολεοδοµικό συγκρότηµα Θεσσαλονίκης. Στην Πολίχνη το δίκτυο διανοµής τροφοδοτείται από αντίστοιχη δεξαµενή. Η ποιότητα του νερού περνά από συνεχείς ελέγχους και διατηρείται σε υψηλά επίπεδα. Ωστόσο δεν εξυπηρετείται όλη οικιστική περιοχή της Πολίχνης και όµορων ήµων από το δίκτυο ύδρευσης της ΕΥΑΘ. Υπάρχει και ιδιωτικό υδρευτικό δίκτυο που εξυπηρετεί τις ανάγκες κάποιων τµηµάτων των οικισµών. Έτσι τµήµα του συνοικισµού Ανθόκηπων και η Νικόπολη εξυπηρετείται από ιδιωτικό υδρευτικό δίκτυο. 29

33 Στην περιοχή Νικόπολης και Ανθόκηπων µετά από αναλύσεις που πραγµατοποιήθηκαν από την ΕΥΑΘ, σε δείγµατα νερού που λήφθηκαν από το υδρευτικό δίκτυο που τροφοδοτεί 5000 κατοικίες, εντοπίσθηκε ρύπανση µε υπερβάσεις νιτρικών και επικίνδυνων βακτηρίων που ευθύνονται, όπως λένε οι επιστήµονες για σοβαρές µολύνσεις του οργανισµού. Γι αυτό τον λόγο η ιεύθυνση Υγείας της Νοµαρχίας έχει δώσει εντολή να σφραγιστούν οι γεωτρήσεις από τις οποίες τροφοδοτείται το δίκτυο. ηµοσιεύµατα αναφέρουν ότι η ρύπανση του υπόγειου υδροφόρου στην περιοχή αυτή συνδέεται µε την µακρόχρονη λειτουργία και ρύπανση που επέφερε η βιοµηχανία φυτοφαρµάκων ΙΑΝΑ κατ την 25ετή λειτουργία της και την συσσώρευση µεγάλων ποσοτήτων αποβλήτων, ληγµένων φυτοφαρµάκων και άλλων τοξικών ουσιών στις εγκαταστάσεις της. Για την περιοχή της χωµατερής της Πολίχνης που αποκαταστάθηκε πριν από µερικά χρόνια δεν υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία και καταγραφές της ποιότητας των υπόγειων υδάτων. Η παλιά ιδιωτική γεώτρηση που υπάρχει σε κοντινή απόσταση είναι πλέον κλειστή. Ωστόσο µε απόφαση ΓΓ Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας έχουν τεθεί απαγορεύσεις ανόρυξης έργων υδροληψίας για υδρευτική χρήση (ΦΕΚ 1305/Β/26 Ιουλίου 2007) σε απόσταση 1000µ από χωµατερές, 500µ από δηµόσια κοιµητήρια και σε ακτίνα 500µ περιµετρικά του αγροτεµαχίου στο οποίο στεγαζόταν το εργοστάσιο φυτοφαρµάκων ΙΑΝΑ στην Σταυρούπολη. 4. ΓΕΩ ΥΝΑΜΙΚΕΣ ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΚΙΝ ΥΝΟΙ Οι φυσικές διεργασίες αντιπροσωπεύονται από τη διαβρωτική δράση των χειµάρρων, η οποία ωστόσο είναι µικρής έκτασης εξαιτίας των χαρακτηριστικών του υδρογραφικού δικτύου. Επίσης η αποσάθρωση των πετρωµάτων του υποβάθρου οφείλεται στη δράση τόσο του ανέµου όσο και του νερού και πιθανά των τεκτονικών δράσεων (διακλάσεις, ρήγµατα). Οι διεργασίες αυτές είναι εξαιρετικά αργές και τείνουν να εκµηδενίσουν τις εξάρσεις του εδάφους οδηγώντας τελικά στην επιπέδωσή του. Συνέπεια των φυσικών διεργασιών σε µια περιοχή είναι η µείωση της ευστάθειας φυσικών πρανών, η δηµιουργία ερπυσµών εδαφών, οι κατολισθήσεις, τα φαινόµενα αποσάθρωσης, αλλά και µέσον της ανθρωπογενούς παρέµβασης, η διαχρονικά µεταβαλλόµενη τοπογραφία και ανάγλυφο µιας περιοχής, είτε λόγω λειτουργίας 30

34 λατοµείων, χώρων δανειοληψίες, ή δηµιουργίας χώρων απόθεσης ή ρίψεις µπαζών, επιχωµατώσεις κλπ. Οι ανθρωπογενείς διεργασίες αφορούν κυρίως τεχνητές επιχώσεις τµηµάτων της περιοχής µε υλικά εκσκαφών, που προέρχονται από τη διαµόρφωση διάφορων χώρων θεµελίωσης. Στο γεωγραφικό διαµέρισµα του ήµου Πολίχνης εντοπίζονται κάποιες θέσεις όπου είναι ενδεχόµενο να εµφανίσουν προβλήµατα αστάθειας στα πρανή (όχθες) µε µικρά ολισθητικά φαινόµενα λόγω της δράσης των επιφανειακών υδάτων και κυρίως του Ξηροπόταµου, που διαρρέει τις περιοχές µε νεογενή και τεταρτογενή εδαφικά ιζήµατα. Επίσης πλησίον του Κόµβου Κ6 της εσωτερικής περιφερειακής οδού τα τεχνητά πρανή ορυγµάτων µε απότοµες κλίσεις, παρουσιάζουν φαινόµενα µικρών αστοχιών του βραχώδους υποβάθρου, κυρίως επίπεδων ολισθήσεων σε συνδυασµό µε την κλίση των στρωµάτων, (παράλληλης διεύθυνσης και ίδιας κλίσης (βύθισης στρωµάτων) µε αυτήν της επιφάνειας των πρανών. Επίσης είναι ενδεχόµενα φαινόµενα απόπλυσης και διάβρωσης του επιφανειακού εδάφους στις πλαγιές που δοµούνται από εδαφικούς σχηµατισµούς ή εδαφικό κάλυµµα, λόγω της αναµόχλευσης (άροσης) του εδάφους στα πλαίσια των εργασιών των γεωργικών δραστηριοτήτων ή σε άλλες περιοχές οι οποίες στερούνται φυτοκάλυψης. Ακόµη εντοπίζονται θέσεις, στις οποίες η νεοτεκτονική δράση αποτυπώνεται µε την ύπαρξη του ενεργού ρήγµατος και των συνοδών ρηγµάτων και όπου κατά το παρελθόν (στον σεισµό του 1978) εµφάνισε επιφανειακή διάρρηξη στο έδαφος µε διαφορική µετακίνηση των τεµαχών εκατέρωθεν της αυτής. Τέλος η εµφάνιση κάποιων πληµµυρικών φαινοµένων και η παροδική συγκέντρωση υδάτων είναι σε συγκεκριµένες περιοχές πλησίον των ρεµάτων. Από τέτοια πληµµυρικά φαινόµενα δεν κινδυνεύουν οι οικισµοί καθότι βρίσκονται σε υψηλές τοπογραφικά θέσεις. Ωστόσο εντός των οικισµών εντοπίζεται η έλλειψη δικτύου οµβρίων που δηµιουργεί µικρά προβλήµατα στην οµαλή και ασφαλή κυκλοφορία πεζών και οχηµάτων κατά την εκδήλωση έντονων βροχοπτώσεων. 31

35 5. ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑ Η παραµόρφωση που υφίσταται η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται σε άµεση συσχέτιση µε την υποβύθιση της Αφρικανικής ηπείρου κάτω από την Ευρωπαϊκή και τη διαµόρφωση του Ελληνικού τόξου, η έναρξη του οποίου τοποθετείται στα 13 Μy (Μέσο Μειόκαινο στο διάστηµα µεταξύ Σεραβάλλιου και Τορτόνιου). Έτσι ο εσωτερικός Ελληνικός χώρος και συνεπώς και ο χώρος της Κεντρικής Μακεδονίας θεωρείται ως µια οπισθοτόξια περιοχή (back-arc area) σε άµεση συνάρτηση εξελικτικά µε το Ελληνικό Τόξο. Στον χώρο του Βορείου Αιγαίου υπάρχει µια έντονη σεισµική δραστηριότητα όπου καταγράφεται πλήθος µεγάλων και ισχυρών σεισµών τα τελευταία εκατό χρόνια. Η υψηλή σεισµική δραστηριότητα της περιοχής είναι συνδεδεµένη µε την Τάφρο του Βορείου Αιγαίου, η οποία είναι µία µεγάλη ρηξιγενής ζώνη από όπου διέρχεται και το δεξιόστροφο ρήγµα οριζόντιας µετατόπισης της Ανατολίας µε Ν -ΑΒΑ διεύθυνση (βλ. Σχ.5.1). Αυτή περιοχή χαρακτηρίζεται στο σύνολό της από επιφανειακούς σεισµούς (Βοϊδοµάτης, 1984) που περιορίζονται στα ανώτερα 20-25km του φλοιού και παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα ότι οι µηχανισµοί γένεσης των σεισµών που καταγράφηκαν τον τελευταίο αιώνα αντιστοιχούν τόσο σε σεισµούς κανονικών ρηγµάτων όσο και ρηγµάτων δεξιόστροφης οριζόντιας µετατόπισης. Σχήµα 5.1. Κύριες σεισµοτεκτονικές ιδιότητες του Αιγαίου και των γύρω περιοχών (Papazachos et al 1986). 32

36 Ενόργανες καταγραφές σεισµικών στοιχείων για τον Ελλαδικό χώρο ξεκινούν από το 1900, έτος κατά το οποίο εγκαταστάθηκε και λειτούργησε ο πρώτος σεισµογράφος στην Ελλάδα. Ωστόσο υπάρχουν και ιστορικά στοιχεία των σεισµών από το 400 π.χ. Οι σεισµοί που καταγράφηκαν στην περιοχή και η έντασή τους, σύµφωνα µε αναθεωρηµένη κλίµακα Mercalli, η οποία βασίζεται στα αποτελέσµατα (βλάβες) ενός σεισµού σε κατοικηµένες περιοχές, παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.1. Από τον πίνακα προκύπτει ότι παρατηρούνται σηµαντικές βλάβες στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, ακόµη και από σεισµούς των οποίων το επίκεντρο βρίσκεται αρκετά µακριά από αυτήν. Επίσης προκύπτει ότι ο καταστροφικότερος γνωστός σεισµός στην περιοχή ήταν αυτός του 1759 µε ένταση IX, που υπολογίζεται ότι είχε µέγεθος 6,5. Οι ιστορικές πηγές περιγράφουν εδαφικές διαρρήξεις και άλλα φαινόµενα, που παρατηρούνται στην επικεντρική περιοχή, συνεπώς το επίκεντρο πρέπει να βρισκόταν πολύ κοντά στην πόλη, λαµβάνοντας υπόψη ότι δεν αναφέρονται καταστροφές εκτός πόλης. Είναι πιθανό ότι ο σεισµός αυτός προκλήθηκε από ρήγµα που βρίσκεται στον κόλπο της Θεσσαλονίκης, µε διεύθυνση.β -Α.ΝΑ και κλίση προς τον κόλπο. Το ρήγµα αυτό πιθανόν να έχει άµεση σχέση µε την δηµιουργία του ίδιου του Θερµαϊκού Κόλπου. Συνολικά στην ευρύτερη περιοχή σηµειώθηκαν κατά την περίοδο περισσότερα από 100 σεισµικά συµβάντα µε µέγεθος µεγαλύτερο των 4,5 βαθµών της κλίµακας Richter γεγονός που προβάλλει την αυξηµένη σεισµικότητα της περιοχής. Σύµφωνα µε τα ιστορικά και ερευνητικά στοιχεία στην περιοχή έχουν καταγραφεί αρκετοί ισχυροί σεισµοί, µε κυριότερο αυτό του 1978, µεγέθους (Μ) 6,5 και µε επίκεντρο το χωριό Στίβος στη λίµνη Βόλβη. Ο σεισµός αυτός φαίνεται ότι ενεργοποίησε το κανονικό ρήγµα Ασβεστοχωρίου Πολίχνης, το οποίο παρουσίασε στην περιοχή µελέτης επιφανειακά ίχνη διάρρηξης µε πλαγιοκανονική αριστερόστροφη κίνηση. Ακόµη ιδιαίτερα αισθητοί έγιναν τρεις ισχυροί σεισµοί, µε πιο αποµακρυσµένα επίκεντρα, ο πρώτος µε επίκεντρο την Ιερισσό, το 1932, µεγέθους 7,0, ο δεύτερος µε επίκεντρο τον Άθω, το 1905, µεγέθους 7,5 και ο τρίτος µε επίκεντρο την Κρέσνα, το 1904, µεγέθους 7,7. α/α Πίνακας 5.1: Στοιχεία των γνωστών ισχυρών σεισµών έντασης Ι ΜΜ VI Έτος Επίκεντρο Μέγεθο Μέγιστ Θέση Μέγιστη Απόσταση φ ο Β λ ο Α ς (Μ) η µέγιστης ένταση στη επικέντρου ένταση έντασης Θεσ/νίκη από Θεσ/νίκη (Ι ΜΜ ) (Ι ΜΜ ) (Km) 33

37 ,9 24,3 6,8 VIII Φίλιπποι VI ,7 23,5 7,0 - - VIII ,7 23,2 6,5 - - VIII ,7 23,1 6,6 - - VIII ,9 22,2 6,7 VIII Έδεσσα VII ,7 23,2 6,0 - - VI ,5 23,0 6,2 VIII Βασιλικά VII ,6 22,8 6,5 IX Θεσ/νίκη IX ,1 24,5 7,3 X ράµα VI ,3 25,1 7,0 VII Γενισέα VI ,8 23,0 6,5 IX Άσσηρος VII ,8 23,0 7,7 X Κρέσνα VII ,3 24,4 7,5 X Άθως VII ,3 22,5 6,7 X Βαλάντοβο VI ,5 23,8 7,0 X Ιερισσός VII ,0 23,2 6,2 VII Σοχός VI ,7 23,3 6,5 VIII Στίβος VII 34 Με τον όρο «σεισµικότητα», εννοείται µια αύξουσα συνάρτηση, τόσο του µεγέθους όσο και της συχνότητας των σεισµών, µε την οποία δίνεται ένας ποσοτικός προσδιορισµός της σεισµικής δράσης. Βάση για τον ποσοτικό προσδιορισµό της σεισµικότητας µιας περιοχής αποτελεί η σχέση των Gutenberg και Richter (1944), µεταξύ του αριθµού των σεισµών (Nt) που συµβαίνουν στην περιοχή αυτή σε χρόνο t και έχουν µέγεθος ίσο ή µεγαλύτερο µε Μ. Η σχέση αυτή ορίζεται ως log Nt=at-b.M, όπου a και b είναι παράµετροι που µπορούν να υπολογισθούν µε βάση τις παρατηρήσεις των µεγεθών Nt και Μ, µε µαθηµατική ανάλυση. Σύµφωνα µε την γεωγραφική τιµή της σεισµικότητας της χώρας (Παπαζάχος, 1988) (βλ.σχ. 5.2), ο γεωγραφικός χώρος του ήµου Πολίχνης εντάσσεται στην σεισµική ζώνη 16 µε τιµή παραµέτρου b=0.8 για τους επιφανειακούς σεισµούς (Ηatzidimitriou et al. 1994) και σε άµεση γειτνίαση µε την σεισµική ζώνη 17, που αντιστοιχεί στην Σερβοµακεδονική Γεωτεκτονική Ζώνη. 34

38 Σχήµα 5.2: Οι σεισµικές ζώνες των επιφανειακών σεισµών στον ελληνικό χώρο (Παπαζάχος, 1988) Η σεισµική επικινδυνότητα σε µία θέση όπου υπάρχουν τεχνικές κατασκευές είναι µία ποσότητα, µέτρο της οποίας αποτελεί η αναµενόµενη ένταση της σεισµικής κίνησης στην θέση αυτή και που µπορεί να µετρηθεί µε την αναµενόµενη εδαφική επιτάχυνση (γ), την εδαφική ταχύτητα (u), την εδαφική µετάθεση (s), ή µε την αναµενόµενη µακροσεισµική ένταση της αναθεωρηµένης κλίµακας Mercalli (I ΜΜ. ). Το αναµενόµενο τελικό αποτέλεσµα της σεισµικής κίνησης ονοµάζεται σεισµικός κίνδυνος και εξαρτάται, τόσο από την σεισµική επικινδυνότητα της θέσης, όσο και από τις ιδιότητες των ίδιων των κατασκευών (ποιότητα, ιδιοπερίοδος, απόσβεση, πλαστικότητα). Με βάση περισσότερο πρόσφατα σεισµολογικά δεδοµένα (ενόργανα και ιστορικά δεδοµένα ισχυρών σεισµών) έχει προκύψει µια νέα διάκριση του Ελληνικού χώρου σε σεισµικές πηγές (βλ. Σχ. 5.3) και µε βάση αυτή τη διάκριση η περιοχή µελέτης εντάσσεται στη σεισµογόνο πηγή «Κοζάνη ή 36» µε στοιχεία b= 0.87, a= 3.84, area=19.887km2, Mmax=6.6, r(μ 5.0)=0.306 (Papazachos & Papaioannou, 1997). 35

39 Σχήµα 5.3. Χάρτης σεισµικών πηγών επιφανειακών σεισµών της Ελλάδας και των γύρω περιοχών (Papazachos & Papaioannou, 1997). Ο ήµος Πολίχνης σύµφωνα µε τον Ελληνικό Αντισεισµικό Κανονισµό (ΕΑΚ 2000), όπως τροποποιήθηκε µε τις αποφάσεις Υπουργού ΠΕ.ΧΩ..Ε. 17α/67/1/ΦΝ275/03 (ΦΕΚ 781/Β/ ) και 17α/115/9/ΦΝ275/03 (ΦΕΚ 1154/Β/ ), και ο ήµος Πολίχνης εντάσσεται στη ζώνη σεισµικής επικινδυνότητας Ι, όπου η σεισµική επιτάχυνση του εδάφους είναι Α=0,16g (βλ. Σχ.5.4). Η σεισµική επιτάχυνση του εδάφους υπολογίζεται από τη σχέση Α=α*g, όπου g=η επιτάχυνση βαρύτητας, σύµφωνα µε τις τιµές του α για κάθε ζώνη σεισµικής επικινδυνότητας, που παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.2. Πίνακας 5.2 Τιµές συντελεστή σεισµικής επιτάχυνσης εδάφους Ζώνη Σεισµικής Τιµές α Επικινδυνότητας I 0,16 II 0,24 III 0,36 36

40 Σχήµα 5.4. Ζώνες σεισµικής επικινδυνότητας (I, II, III) του ελληνικού χώρου σύµφωνα µε τον ΕΑΚ (τελευταία τροποποίηση -2003). Επίσης σύµφωνα µε τον ισχύοντα αντισεισµικό κανονισµό, οι εδαφικοί και βραχώδεις σχηµατισµοί κατατάσσονται σε πέντε κύριες κατηγορίες σεισµικής επικινδυνότητας για τη θεµελίωση κατασκευών που παρουσιάζονται στον Πίνακα 5.3. Πίνακας 5.3. Κατηγορίες εδαφών, σύµφωνα µε τον ισχύοντα αντισεισµικό κανονισµό. Κατηγορία εδαφών Α: Βραχώδεις ή ηµιβραχώδεις σχηµατισµοί που αναπτύσσονται σε µεγάλη έκταση και βάθος και δεν παρουσιάζουν έντονη αποσάθρωση. Στρώσεις πυκνού κοκκώδους υλικού µε µικρό ποσοστό ιλυοαργιλικών προσµίξεων, πάχους µικρότερου των 70m. Στρώσεις πολύ σκληρής, προσυµπιεσµένης αργίλου, πάχους µικρότερου των 70m. 37

41 Κατηγορία εδαφών Β: Κατηγορία εδαφών Γ: Κατηγορία εδαφών : Κατηγορία εδαφών Χ: Έντονα αποσαθρωµένοι βραχώδεις σχηµατισµοί ή εδάφη, που από µηχανική άποψη µπορούν να εξοµοιωθούν µε κοκκώδη υλικά. Στρώσεις κοκκώδους υλικού µέσης πυκνότητας και µε πάχος µεγαλύτερο των 5m, ή µεγάλης πυκνότητας πάχους µεγαλυτέρου των 70m. Στρώσεις σκληρής προσυµπιεσµένης αργίλου πάχους µεγαλυτέρου των 70m. Στρώσεις κοκκώδους υλικού µικρής σχετικά πυκνότητας πάχους µεγαλύτερου των 5m, ή µέσης πυκνότητας πάχους µεγαλύτερου των 70m. Ιλυοαργιλικά εδάφη µικρής αντοχής σε πάχος µεγαλύτερο των 5m. Έδαφος µε µαλακές αργίλους, υψηλού δείκτη πλαστικότητας (Ip > 50%), συνολικού πάχους µεγαλύτερου των 10m. Χαλαρά λεπτόκοκκα αµµοϊλυώδη εδάφη, υπό τον υδάτινο ορίζοντα, που ενδέχεται να ρευστοποιηθούν (εκτός αν ειδική µελέτη αποκλείσει τέτοιο κίνδυνο, ή γίνει βελτίωση των µηχανικών τους ιδιοτήτων). Εδάφη που βρίσκονται δίπλα σε εµφανή τεκτονικά ρήγµατα. Απότοµες κλιτείς, καλυπτόµενες µε προϊόντα χαλαρών πλευρικών κορηµάτων. Χαλαρά κοκκώδη ή µαλακά ιλυοαργιλικά εδάφη, εφόσον έχει αποδειχθεί ότι είναι επικίνδυνα από άποψη δυναµικής συµπύκνωσης ή απώλειας αντοχής. Πρόσφατες χαλαρές επιχωµατώσεις (µπάζα). Οργανικά εδάφη. Εδάφη κατηγορίας Γ µε επικίνδυνα µεγάλη κλίση. Με βάση την περιγραφή και την κατάταξη του πίνακα οι σχηµατισµοί που συναντώνται στην περιοχή µελέτης, εντάσσονται στις διάφορες κατηγορίες ως ακολούθως: Στην κατηγορία Α κατατάσσονται οι βραχώδεις σχηµατισµοί (ήτοι τα υπερβασικά πετρώµατα (π.ο.), οι γνεύσιοι, επιγνεύσιοι, πρασινοσχιστόλιθοι (sch.gn), ο ηµιµεταµορφωµένος φλύσχης (T-Jm.st T-Jm.Ph) µε τον ψαµµιτικό φλύσχη και τους φυλλίτες, οι ασβεστόλιθοι - κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι (Tm-s.k) και ο γάββρος (θ2). Στην κατηγορία Β κατατάσσονται οι τοπικά αναπτυσσόµενες ζώνες αποσάθρωσης και κερµατισµού των βραχωδών σχηµατισµών που περιλαµβάνονται στην κατηγορία Α. Στην κατηγορία Β/Γ κατατάσσονται οι νεογενείς αποθέσεις που περιλαµβάνουν την σειρά ερυθρών αργίλων(m4-pli.l) και την ψαµµιτοµαργαϊκή σειρά (M4-Pli.st.m). 38

42 Τέλος, στην κατηγορία Χ κατατάσσονται οι Τεταρτογενείς αποθέσεις (it-rf) µε τα πλευρικά κορήµατα, τα αλλουβιακά ριπίδια, τον µανδύα αποσάθρωσης, οι Ολοκαινικές Αποθέσεις κοίτης χειµάρρων (H.l.s.) και οι ανθρωπογενείς αποθέσεις-επιχώσεις. Επίσης στην κατηγορία αυτή υπάγονται τα εδάφη που γειτνιάζουν µε τεκτονικά ρήγµατα και τα εδάφη που βρίσκονται σε κλιτείς µε ενδιάµεσες και έντονες κλίσεις. 6. ΤΕΧΝΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ Οι σχηµατισµοί του ήµου Πολίχνης που περιλαµβάνονται στον Γεωλογικό χάρτη προσαρµογής και πληροφόρησης, µπορούν να οµαδοποιηθούν σύµφωνα µε τα τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά τους σε δύο οµάδες: α) βραχώδεις σχηµατισµούς και β) εδαφικούς σχηµατισµούς. Στην πρώτη οµάδα εντάσσονται τα υπερβασικά πετρώµατα (π.ο.), οι γνεύσιοι, επιγνεύσιοι, πρασινοσχιστόλιθοι (sch.gn) της µαγµατικής σειράς Χορτιάτη, ο ηµιµεταµορφωµένος φλύσχης (T-Jm.st T-Jm.Ph) οµάδας Σβούλας της ενότητας Μελισσοχωρίου Χολοµώντα, που περιλαµβάνει τον ασβεστιτικό και ψαµµιτικό φλύσχη και τους φυλλίτες, οι ασβεστόλιθοι - κρυσταλλικοί ασβεστόλιθοι (Tm-s.k) της ενότητας Άσπρης Βρύσης Χορτιάτη και ο γάββρος (θ2). Στην δεύτερη οµάδα υπάγονται οι νεογενείς αποθέσεις, που περιλαµβάνουν την σειρά ερυθρών αργίλων(m4-pli.l) και την ψαµµιτοµαργαϊκή σειρά (M4-Pli.st.m), οι Τεταρτογενείς αποθέσεις (it-rf) µε τα πλευρικά κορήµατα, τα αλλουβιακά ριπίδια και τον µανδύα αποσάθρωσης και οι Ολοκαινικές Αποθέσεις κοίτης χειµάρρων (H.l.s.). Στην εδαφική οµάδα προστέθηκαν και οι ανθρωπογενείς αποθέσεις αν και δεν αποτελούν γεωλογικό σχηµατισµό. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι φυσικοµηχανικές ιδιότητες και η τεχνικογεωλογική συµπεριφορά των γεωλογικών σχηµατισµών, που δοµούν την περιοχή µελέτης. Η συµπεριφορά τους εκτιµήθηκε µα βάση τη διεθνή βιβλιογραφία και τις εµπειρίες από µελέτες και κατασκευές στην ευρύτερη περιοχή και τον συσχετισµό µε τις παραµέτρους και δεδοµένα του Ειδικού Τεχνικογεωλογικού Χάρτη του ΙΓΜΕ που συντάχθηκε για την περιοχή της Θεσσαλονίκης. Παρουσιάζουµε επίσης τις γεωτεχνικές παραµέτρους, οι τιµές των οποίων αντιπροσωπεύουν το εύρος διακύµανσής τους στην ευρύτερη περιοχή, µε βάση τα αποτελέσµατα εργαστηριακών δοκιµών, που έγιναν στα πλαίσια γεωτεχνικών και λοιπών εργασιών του Ι.Γ.Μ.Ε. και άλλων φορέων. Οι παράµετροι αυτοί είναι: W L = όριο υδαρότητας W P = όριο πλαστικότητας 39

43 W = φυσική υγρασία PI = δείκτης πλαστικότητας γ t = ξηρό φαινόµενο βάρος γ u = υγρό φαινόµενο βάρος c s = δείκτης συµπιεστότητας q u = αντοχή σε ανεµπόδιστη θλίψη c = συνοχή (ολικές τάσεις) φ = γωνία εσωτερικής τριβής (ολικές τάσεις) Ε = µέτρο ελαστικότητας Βραχώδεις σχηµατισµοί: -Υπερβασικά πετρώµατα (π.ο.). αποτελούνται από σχιστοποιηµένους σερπεντινίτες, περιδοτίτες και δουνίτες, τεφροπράσινου έως πρασινότεφρου χρώµατος, συνήθως έντονα κερµατισµένους που διελαύνονται από διασταυρούµενα φλεβίδια χαλαζία. Σχηµατισµοί µε µέτρια γεωχηµική συµπεριφορά, χωρίς την εµφάνιση αστοχιών πρανών. Γεωτεχνικές παράµετροι : γ u =17-34KN/m 3, q u = MPa, c=25-55 MPa, φ=40-50 o, Ε=3,5-25 GPa. -Γνεύσιοι, επιγνεύσιοι, πρασινοσχιστόλιθοι (sch.gn) πρόκειται για µεταµορφωµένο, βραχώδη σχηµατισµό, ανοιχτότεφρου χρώµατος, µε µικρού µεγέθους φεµικά συστατικά, υγιή και συνήθως µέτρια κερµατισµένο. Παρουσιάζει καλή γεωµηχανική συµπεριφορά, ενώ από πλευράς βραχοµάζας δεν αναµένεται να εµφανίσει αστοχίες ακόµα και σε σηµαντικού ύψους τεχνητά πρανή, πέρα από καταπτώσεις βραχώδων µαζών µικρών διαστάσεων σε ακραίες περιπτώσεις, κύρια δυναµικής φόρτισης. Γεωτεχνικές παράµετροι : γ u =20-26 KN/m 3, q u = MPa, c=10-40 MPa, φ=30-48 o, Ε=4-25 GPa. -Ηµιµεταµορφωµένος φλύσχης: αποτελείται από εναλλαγές αργιλικών σχιστόλιθων, ασβεστιτικών σχιστοποιηµένων ψαµµιτών και φυλλιτών. Η σειρά παρουσιάζεται πολυπτυχωµένη, µικροπτυχοµένη και έντονα σχιστοποιηµένη ή και στολιδιωµένη, µε φλεβίδια χαλαζία. Παρουσιάζουν µέτρια γεωµηχανική συµπεριφορά, µε εµφάνιση µικρών αστοχιών πρανών υπό µορφή σφήνας. Συνήθεις τιµές γεωτεχνικών παραµέτρων: γ u =18-24KN/m 3, q u =7-200,6 MPa, c=0,05-4 MPa, φ=12-40 o, Ε=0,08-0,1 GPa. -Ασβεστόλιθοι (Tm-s.k): πρόκειται για µικριτικούς λεπτοστρωµατώδεις έως παχυστρωµατώδεις ασβεστολίθους συµπαγείς κρυσταλλικούς ασβεστολίθους και µάρµαρα. Ικανοποιητική συµπεριφορά στο υγιές τµήµα της βραχοµάζας. Πρόκειται για ανθρακικός σχηµατισµός µε υψηλή µηχανική αντοχή Γεωτεχνικές παράµετροι κυµαίνονται : γ u =25-29 KN/m 3, q u = MPa, c=10-30 MPa, φ=35-45 o, Ε= GPa. 40

44 -Γάββρος (θ2): πρόκειται για βραχώδη σχηµατισµό, µελανότεφρου έως τεφροµέλανος χρώµατος, ισχυρά κερµατισµένο από πυκνό δίκτυο διαρρήξεων, ο οποίος καλύπτεται από µανδύα αποσάθρωσης, το πάχος του οποίου δεν υπερβαίνει το 1 m. Χαρακτηρίζεται από µέτρια γεωµηχανική συµπεριφορά, ενώ τα πρανή µε σηµαντικές κλίσεις είναι δυνατόν να δώσει µικρής έκτασης αστοχίες είτε µε την µορφή καταπτώσεων µικρού όγκου βραχώδων µαζών είτε µε την µορφή ολισθήσεων. Σύνηθες εύρος τιµών γεωτεχνικών παραµέτρων: γ u =20-26 KN/m 3, q u = MPa, c=10-45 MPa, φ=30-48 o, Ε=4-25 GPa. Εδαφικοί σχηµατισµοί: Νεογενείς αποθέσεις: περιλαµβάνει τις ερυθρές αργίλους και την ψαµµιτοµαργαϊκή που στην περιοχή µελέτης αποτελούνται κυρίως από αµµώδεις ιλύες και αργίλους εως αργιλώδεις άµµους µε κυµαινόµενο ποσοστό σε χαλίκια που σχηµατίζουν τοπικά ορίζοντες µικρού πάχους φακοειδείς. Παρουσιάζουν µέτρια έως υψηλή συνεκτικότητα, που εξαρτάται από τη λιθολογική τους σύσταση και συνεπώς µέτρια έως καλή γεωµηχανική συµπεριφορά. Ως σχηµατισµός µπορεί να εµφανίσει µεµονωµένους φακοειδείς υδροφόρους ορίζοντες µικρής δυναµικότητας που εντοπίζονται στα αδροµερή τµήµατα του. Το εύρος των τιµών των Γεωτεχνικές παράµετροι είναι: W L =20,0-75,1%, W P =8,0-26,6%, W=8,0-44,6%, γ t =6,3-21,1 KN/m 3, γ u =10,6-13,8 KN/m 3, c s = 0,03-0,38, q u = ΚPa, c= ΚPa, φ=4-58 o, Ε=0,07-0,1 GPa. Τεταρτογενείς αποθέσεις: Μανδύας αποσάθρωσης και κορήµατα: πρόκειται για χαλαρή έως ηµισυνεκτική ενότητα της οποίας τα µηχανικά χαρακτηριστικά βρίσκονται σε συνάρτηση της κοκκοµετρικής διαβάθµισης της πυκνότητας και της συνοχής. Γενικά αποτελούνται από θραύσµατα των σχηµατισµών του υποβάθρου (ηµιµεταµορφωµένος φλύσχης και σερπεντινίτες), ποικίλων διαστάσεων, πεπλατυσµένα ή γωνιώδη, σχιστολιθικής σύστασης, µεγέθους ψηφίδας έως και 30 cm, µε αυξηµένο ποσοστό λεπτοµερών, που αποτελούν το συνδετικό υλικό, ιλυοαµµώδους κυρίως σύστασης. Η ανισοτροπία που την διακρίνει προσδίδει στο υλικό µέτρια µηχανική συµπεριφορά. Στα ορύγµατα µπορεί να δώσει αστοχίες σε µεγάλου ύψους πρανή. Οι τιµές των γεωτεχνικών παραµέτρων κυµαίνονται: W L =8,7-39,0%, W P =11,8-21,4%, γ t =11,8-18,4 KN/m 3, γ u =14,6-21,7 KN/m 3, c s = 0,12-0,29, q u = ΚPa, c=1-50 ΚPa, φ=12-30 o Αποθέσεις κοίτης χειµάρρων: αποτελείται από αδροµερή χαλαρά έως ηµισυνεκτικά υλικά, χάλικες ποικίλων διαστάσεων, άµµοι, ψηφίδες, κροκαλολατύπες και αργιλοϊλιώδους σύστασης λεπτοµερή υλικά. Τα αδροµερή υλικά είναι γενικά ποικίλης προέλευσης, από τους σχηµατισµούς του υποβάθρου. Το πάχος τους είναι ανάλογο µε την τάξη και το τµήµα του υδρογραφικού άξονα που καλύπτουν, πολλές φορές µεγαλύτερο των 10 m. 41

45 Παρουσιάζει µέτρια έως κακή γεωµηχανική συµπεριφορά. Οι συνήθεις τιµές των φυσικοµηχανικών χαρακτηριστικών είναι: W L =13-35%, W=8-15%, γ u =20-25 KN/m 3, q u = ΚPa, c=0,01-85 ΚPa, φ=10-27 o. Οι πρόσφατες τεχνητές επιχωµατώσεις (µπάζα), οι οποίες καλύπτουν σηµαντικό τµήµα της περιοχής, παρουσιάζουν κακή γεωµηχανική συµπεριφορά. 42

46 7. ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στον γεωγραφικό χώρο του ήµου Πολίχνης εντοπίζονται Ολοκαινικές αποθέσεις κοίτης ποταµών και χειµάρρων. Στον χάρτη Γ1 σηµειώνονται τα σηµεία όπου βρίσκονται οι αποθέσεις αυτές µε εστιγµένη γραµµή χρώµατος µπλε, όπως πχ κατά µήκος της κύριας µισγάγγειας του Ξηροποτάµου και του ρέµατος Μύλος στα βορειοδυτικά της εξεταζόµενης περιοχής. Οι αποθέσεις αυτές είναι λίγες και οι κοίτες είναι µικρές και πρακτικά το υλικό αυτό δεν µπορεί να αξιοποιηθεί. Εκτός ορίων του ήµου Πολίχνης εντοπίζεται ο Όµιλος ΤΙΤΑΝ, και το λατοµείο του. Η δραστηριότητα του καλύπτει την παραγωγή τσιµέντου, σκυροδέµατος, αδρανών υλικών και κονιαµάτων µε πρώτη ύλη που προέρχεται από τους ανθρακικών και των άλλων βραχωδών σχηµατισµών στην γύρω περιοχή. Οι βραχώδεις σχηµατισµοί που µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως αδρανή υλικά είτε ως «φυσικά» είτε ως «θραυστά». Στο ανατολικό περιθώριο του ήµου εµφανίζονται οι γάββροι και οι ασβεστόλιθοι σε µια περιοχή η οποία καλύπτεται από χορτολιβαδική και χαµηλή και αραιή θαµνώδη βλάστηση. Ο γάββρος είναι εκρηξιγενές πέτρωµα του οποίου οι χρήσεις ποικίλουν. Μια από τις βασικότερες αυτών είναι ως δοµικό υλικό στις κατασκευές ή ως υλικό διακόσµησης καθώς και ως υλικό επένδυσης εξωτερικών όψεων κτιρίων και διακόσµησης εσωτερικών χώρων πολυτελών καταστηµάτων και άλλων κατασκευών. Η µεγάλη εµφάνιση του ασβεστολίθου βορειοανατολικά του ήµου στην λοφώδης περιοχή της πρώην κοινότητας Ευκαρπίας χρησιµοποιείται ευρέως, µε πολλές χρήσεις στην βιοµηχανία δοµικών υλικών και βέβαια στην παραγωγή των ξηρών κονιαµάτων, όπου χρησιµοποιείται ως αδρανές Υλικό. Ωστόσο επειδή εργαστηριακές αναλύσεις ανέδειξαν σε λατοµία εξόρυξης αδρανών σε γάββρο, πρασινίτη κ.α. την παρουσία αµιάντου εντός των πετρωµάτων θα πρέπει η καταλληλότητα τους να κρίνεται µετά από ειδική µελέτη. Από την ανάλυση της υπάρχουσας γεωλογικής, γεωµορφολογικής, υδρολογικής, υδρογεωλογικής, τεκτονικής και σεισµοτεκτονικής θεώρησης της περιοχής µελέτης και την περιγραφή των ιδιαίτερων συνθηκών της περιοχής οικοσυστήµατα που πρέπει να προστατευτούν και να αναβαθµιστούν: αναδεικνύονται ευαίσθητα 1.Υπόγειος Υδροφόρος : πρόκειται για τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα που χρησιµοποιείται για την υδροδότηση της περιοχής Ανθόκηπων και Νικόπολης του ήµου Πολίχνης καθώς και για τις λίγες αγροτικές δραστηριότητες που υπάρχουν στην περιοχή. Οι γεωτρήσεις που αντλούν τον υπόγειο υδροφόρο για ύδρευση βρίσκονται εκτός των διοικητικών ορίων του ήµου Πολίχνης και διαχειρίζονται από ιδιώτη. Προβλήµατα 43

47 ποιοτικής υποβάθµισης των υπογείων υδάτων είναι αναµενόµενα σε περιοχές όπου υπάρχει πληθώρα Βιοµηχανικών Εγκαταστάσεων, οι οποίες ρυπαίνουν ή δυνητικά µπορεί να ρυπαίνουν το έδαφος και το υπέδαφος και κατά συνέπεια τόσο τα επιφανειακά όσο και τα υπόγεια νερά. Από τις αναλύσεις σε δείγµατα νερού που ελήφθησαν από τρία διαφορετικά σηµεία του υδρευτικού δικτύου της Νικόπολης, αναδείχθηκε η ακαταλληλότητα του νερού του ύδρευσης των περιοχών αυτών. Οι τοπικοί φορείς κατήγγειλαν την εκτεταµένη ρύπανση στο έδαφος και υπέδαφος της παλαιάς βιοµηχανίας «ΙΑΝΑ» στην περιοχή της Σταυρούπολης. Προτείνεται η εντατικοποίηση των ελέγχων και η επιβολή αυστηρών προστίµων σε όσους ρυπαίνουν 2. Επιφανειακά νερά ρέµατα: πρόκειται για τα ρέµατα τις µισγάγγειες και κοιλότητες που φιλοξενούν τα επιφανειακά ρέοντα νερά της περιοχής µελέτης. Από τις επιτόπιες αυτοψίες που πραγµατοποιήθηκαν εντοπίζεται εκτεταµένη ρύπανση των ρεµάτιων συστηµάτων, τόσο από παράνοµες επιχώσεις σε όχθες και κοίτες, όσο και από υγρά απόβλητα διαφόρων πηγών. Τα ρέµατα της περιοχής και κυρίως ο Ξηροπόταµος και το Μύλος Ρέµα έχουν γίνει αποδέκτης των ακάθαρτων νερών από κατοικίες και διάφορες άλλες δραστηριότητες όπως κτηνοτροφικά υγρά απόβλητα, βιοµηχανικά υγρά απόβλητα, που µπορεί να είναι παρόµοια µε τα αστικά λύµατα ή να περιέχουν και επικίνδυνα ή και τοξικά στοιχεία. Προτείνεται η εντατικοποίηση των ελέγχων και η επιβολή αυστηρών προστίµων σε όσους ρυπαίνουν και παράλληλα η αναβάθµιση τους µε δενδροφυτεύσεις, µε την δηµιουργία µονοπατιών και την κατασκευή διαφόρων έργων πρασίνου κλπ 3. ασική αναδασωτέα περιοχή: πρόκειται για µια περιοχή στα ανατολικά του γεωγραφικού διαµερίσµατος του ήµου Πολίχνης και η οποία επεκτείνεται και εκτός των ορίων του ήµου στους όµορους ήµους και η οποία είναι καλυµµένη µε αραιή θαµνώδη και χορτολιβαδική βλάστηση. Προτείνεται η πλήρης δενδροφύτευση. 44

48 Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ε ΟΜΕΝΩΝ Από την ανάλυση και αξιολόγηση όλων των δεδοµένων που αφορούν στις γεωλογικές, γεωµορφολογικές, υδρογεωλογικές, τεκτονικές και σεισµοτεκτονικές τεχνικογεωλογικές παραµέτρους της περιοχής µελέτης για την ασφάλεια και προστασία του ήµου Πολίχνης προσδιορίζονται οι παράγοντες συσχετισµού (της κάθε παραµέτρου) που µπορούν να επηρεάσουν ή να καθορίσουν το επίπεδο καταλληλότητας των περιοχών για την οικιστική και τις συναφείς µε την δόµηση χρήσεις. H Βαθµονόµηση κάθε παράγοντα συσχετισµού µέσω πολλαπλών κριτηρίων δίδεται σε αριθµητική κλίµακα από 1 έως 4 σε σχέση µε την επιρροή του στην καταλληλότητα για οικιστική και συναφή µε την δόµηση χρήση καθώς και για τις ειδικές χρήσεις: 1. χαµηλός βαθµός 2. µέσος βαθµός 3. υψηλός βαθµός 4. πολύ υψηλός βαθµός Παράµετροι αξιολόγησης Οικιστική και άλλες συναφείς χρήσεις Ειδικές χρήσεις 1 ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Βαθµός επιρροής καταλληλότητας από 1-4 (1:χαµηλός 4:Υψηλός) Επιφάνεια εδάφους µε µηδενική έως µικρή κλίση (0 ο ο ) (σε βραχώδεις ή εδαφικούς σχηµατισµούς) Κλιτείς µε ενδιάµεσες κλίσεις (10 ο -20 ο ) σε βραχώδεις 1 2 σχηµατισµούς Κλιτείς µε πολύ µεγάλες κλίσεις 2 4 (20 ο -35 ο ) σε βραχώδεις σχηµατισµούς Κλιτείς µε πολύ µεγάλες κλίσεις >35 ο ΓΕΩΛΟΓΙΑ Τα γενικά γεωλογικά χαρακτηριστικά ουσιαστικά τροφοδοτούν τα επόµενα τµήµατα 3 και 6, απ όπου χρησιµοποιούνται καλύτερα Ζώνες ρηγµάτων, επωθήσεων, πτυχώσεων και 2 4 έντονου κερµατισµού µε ειδικά τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά Γειτονία ενεργών ρηγµάτων 4 4 Γειτονία πιθανά ενεργών ρηγµάτων Υ ΡΟΛΟΓΙΑ-Υ ΡΟΓΕΩΛΟΓΙΑ Κοίτη ρεµάτων µισγαγγειών-κοιλοτήτων

49 Υψηλή Στάθµη υπόγειου νερού Υψηλή υδροπερατότητα 1 1 Μέση υδροπερατότητα Χαµηλή υδροπερατότητα 1 1 Περιοχές υψηλής τρωτότητας υδροφορέα ( ή υδρολογικής λεκάνης) βάσει ισχύοντος θεσµικού πλαισίου (απαγορευτικών και περιοριστικών µέτρων απόφασων Νοµαρχών Ν.Α. της χώρας) ΓΕΩ ΥΝΑΜΙΚΕΣ ΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΚΙΝ ΥΝΟΙ Ενεργά φαινόµενα αστάθειας (ολισθήσεις ροές εδαφών κλπ) Φαινόµενα αστάθειας (ολισθήσεις ροές εδαφών κλπ) σε αδράνεια Περιοχές στις οποίες µπορούν δυνητικά να εκδηλωθούν φαινόµενα αστάθειας (ολισθήσεις ροές εδαφών κλπ) Περιοχές δυνητικά ασταθείς λόγω δυσµενούς παράταξης των στρωµάτων σε σχέση µε τις κλίσεις των κλιτύων Περιοχές κλιτύων δυνητικά ασταθείς µε εδαφικούς σχηµατισµούς 5 ΣΕΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ Ζώνες σεισµικής επικινδυνότητας ΕΑΚ-2003 Περιοχές που δοµούνται από εδάφη µε γεωµηχανικά χαρακτηριστικά που κρίνονται ανεπαρκή Περιοχές χαρακτηρισµένες από φαινόµενα αστάθειας ενεργά η σε αδράνεια και περιοχές δυνητικά ασταθείς ή εκτεθειµένες στο ρίσκο του φαινοµένου αστάθειας Περιοχές ή ζώνες στρωµατογραφικών ή / και τεκτονικών επαφών µεταξύ λιθοτύπων µε πολύ διαφορετικά φυσικοµηχανικά χαρακτηριστικά, περιοχές σεισµογενών ρηγµάτων Περιοχές κοιλάδων µε αλλουβιακά αποθέσεις ή / και µε ποτάµιες αποθέσεις ήµε συνεκτικά εδάφη, περιοχές κώνων κορηµάτων και δέλτα ποταµών ΤΕΧΝΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ Τεχνητές αποθέσεις Εδάφη επιρρεπή σε καθιζήσεις 2 2 Αλλές περιοχές κατηγορία Χ κατά ΕΑΚ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Για να βαθµολογηθούν απαιτείται η αξιολόγηση του πόρου Αδρανή υλικά 3 3 Υπόγεια νερά 2 2 Επιφανειακά νερά ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γεωµορφές εθνικής ή διεθνούς σηµασίας απόλυτης 4 4 προστασίας Περιοχές προστασίας υδατικών πόρων Περιοχές προστασίας δασικού συστήµατος

50 Β.1 ΣΧΕΤΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Οι κατηγορίες καταρχήν γεωλογικής καταλληλότητας, σύµφωνα µε τις προδιαγραφές που εγκρίθηκαν µε την υπουργική απόφαση 37691/2007 ΦΕΚ 1902/Β/2007, πραγµατοποιήθηκε λαµβάνοντας υπόψη την βαθµονόµηση των γεωλογικών, γεωµορφολογικών, υδρογεωλογικών, τεχνικογεωλογικών και σεισµοτεκτονικών χαρακτηριστικών και συνθηκών της περιοχής. Έτσι διακρίθηκαν στην περιοχή µελέτης διάφορες ζώνες οι οποίες κωδικοποιήθηκαν µε βάση την κατηγοριοποίηση της γεωλογικής καταλληλότητας στην οποία εντάχθηκαν (1 ης, 2 ης,3 ης κατηγορίας) και µε βάση την χρήση, (1: για οικιστική και συναφή µε την δόµηση χρήση, 2: για βιοµηχανική χρήση και 3: για ειδική χρήση Νέων Κοιµητηρίων). Αναλυτικότερα διακρίθηκαν στον Χάρτη Γ2 (Χάρτη κατ αρχήν γεωλογικής καταλληλότητας) οι παρακάτω κατηγορίες καταλληλότητας: Κ.1. / 1-2 : Ζώνες γεωλογικά κατ αρχήν κατάλληλες 1 ης κατηγορίας καταλληλότητας για χρήση 1 και 2 Κ.2. / 1-2 : Ζώνες γεωλογικά κατ αρχήν κατάλληλες 2 ης κατηγορίας καταλληλότητας για χρήση 1 και 2 Κ.3. / 1-2 : Ζώνες γεωλογικά κατ αρχήν κατάλληλες 3 ης κατηγορίας καταλληλότητας για χρήση 1 και 2 Η 1 η κατηγορία γεωλογικής καταλληλότητας αφορά περιοχές που κρίνονται κατ αρχήν γεωλογικά κατάλληλες χωρίς πρόσθετους όρους η περιορισµούς Η 2 η κατηγορία γεωλογικής καταλληλότητας αφορά περιοχές που κρίνονται κατ αρχήν γεωλογικά κατάλληλες υπό προϋποθέσεις λόγω είτε παρουσία τεκτονικών ρηγµάτων ενεργών ή συνοδών, λόγω τοπογραφικού αναγλύφου µε ενδιάµεσες έως έντονες κλίσεις Η 3 η κατηγορία γεωλογικής καταλληλότητας αφορά περιοχές που κρίνονται κατ αρχήν γεωλογικά κατάλληλες υπό προϋποθέσεις λόγω γειτνίασης µε υφιστάµενο κοιµητήριο εντός κύκλου ακτίνας 250µ από το κοιµητήριο στο οποίο εκκρεµεί η σύνταξη των ειδικών µελετών που απαιτούνται για την µείωση της απόστασης του ρυµοτοµικού σχεδίου από το υφιστάµενο κοιµητήριο (ΦΕΚ 838/ /98). Η χρήση 1 περιλαµβάνει την οικιστική χρήση ή τουριστική κλπ συναφή µε την δόµηση χρήση Η χρήση 2 περιλαµβάνει την βιοµηχανική, βιοτεχνική και συναφή χρήση Η χρήση 3 περιλαµβάνει νέες ειδικές χρήσεις (κοιµητήρια) 47

51 Β.2 ΣΧΕΤΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΕΙ ΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ Από την ανάλυση των γεωλογικών, γεωµορφολογικών, υδρογεωλογικών σεισµοτεκτονικών, κλπ χαρακτηριστικών της περιοχής και µε βάση τις τοπικές ανάγκες του ήµου Πολίχνης, εξετάσθηκε σε προκαταρκτική φάση η δυνατότητα χωροθέτησης ειδικής χρήσης για νέο κοιµητήριο. Το υπάρχον κοιµητήριο αντιµετωπίζει πρόβληµα κορεσµού και πρόβληµα γειτνίασης µε τον πολεοδοµικό ιστό και τις κατοικίες. Στην πράξη βρίσκεται ενσωµατωµένο στον εγκεκριµένο πολεοδοµικό ιστό, χωρίς να έχουν καθοριστεί οι αποστάσεις ασφαλείας των κατοικιών, όπως προβλέπεται από την ισχύουσα νοµοθεσία, για τον καθορισµό των δικαιολογητικών και την διαδικασία για την µείωση των αποστάσεων των ιδρυοµένων ή επεκτεινοµένων κοιµητηρίων, καθώς και της έγκρισης ρυµοτοµικού σχεδίου πλησίον κοιµητηρίων. Αναλυτικότερα διακρίθηκαν στον χάρτη Γ2 (Χάρτη κατ αρχήν γεωλογικής καταλληλότητας): Ε.Χ./3 : Θέση ή ζώνη όπου η ειδκή χρήση 3 (νέο κοιµητήριο) είναι ανεκτή υπό προϋποθέσεις. Βασική ελάχιστη προϋπόθεση που πρέπει να πληρείται είναι η θέση να απέχει τουλάχιστον 1000µ από νοσηλευτικά ιδρύµατα, να µην υπάρχει υψηλός υδροφόρος ορίζοντας ώστε να αποφεύγεται η αλληλεπίδραση µε αυτόν, αποστάσεις από υδρευτικές γεωτρήσεις κλπ. Ωστόσο οι επιµέρους πρόσθετες προϋποθέσεις και µέτρα προκύπτουν από τις ειδικές µελέτες που εκπονούνται για την ίδρυση νέων κοιµητηρίων (ΦΕΚ 838/ /98) συµπεριλαµβανοµένων των µελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και διαδικασιών ΠΠΕΑ και ΕΠΟ σύµφωνα µε την ισχύουσα περιβαλλοντική νοµοθεσία. 48

52 Β.2 ΥΝΑΜΙΚΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Από την ανάλυση και αξιολόγηση των παραπάνω στοιχείων προκύπτουν θέσεις δυναµικού εκµεταλλεύσιµων γεωλογικών πόρων και ζώνες και θέσεις προστασίας, βελτίωσης και ανάδειξης αξιόλογων γεωπεριβαλλοντικά στοιχείων της περιοχής µελέτης οι οποίες σηµειώνονται στον Χάρτη Γ2. Αναλυτικότερα οριοθετούνται ζώνες προστασίας: Π.1 : Ζώνη ρεµάτων προστασίας και διατήρησης γεωπεριβάλλοντος (χρήση ρέµα- µισγάγγεια κοιλότητα, και περιβάλλον χώρος έργου υδροληψίας) Π.2 : Ζώνη προστασίας αναδασωτέας περιοχής και δασικής χρήσης Στις παραπάνω περιοχές προτείνεται η απόλυτη προστασία και ως εκ τούτου θεωρείται ότι θα πρέπει να εξαιρεθούν από την οικιστική ανάπτυξη. Επισηµαίνεται ωστόσο ότι οι δασικές περιοχές και οι περιοχές κηρυχθείσες αναδασωτέες µπορεί να µην είναι γεωλογικά ακατάλληλες για δόµηση αλλά προτείνονται να εξαιρεθούν από αυτήν. Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Στον γεωγραφικό χώρο του ήµου Πολίχνης από την εκπόνηση της προκαταρκτικής γεωλογικής καταλληλότητας στα πλαίσια της µελέτης τροποποίησης του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου προέκυψαν τα εξής: Η περιοχή µελέτης µεταξύ άλλων διακρίθηκε σε ζώνες γεωλογικής καταλληλότητας για οικιστική και άλλες συναφείς χρήσεις, καθώς επίσης οριοθετήθηκαν τα τµήµατα εκείνα του γεωγραφικού διαµερίσµατος που χρήζουν προστασίας και ανάδειξης. Στην επιλογή των επεκτάσεων από τον εργοδότη για την οικιστική ανάπτυξη και συναφή δόµηση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα κάτωθι: 1. να αποφευχθούν περιοχές στις οποίες εντοπίσθηκαν παροδικά πληµµυρικά φαινόµενα ή περιοχές που προτάθηκαν για προστασία 2. θα πρέπει να αποφευχθούν περιοχές τεκτονικών ρηγµάτων και περιοχές µε έντονες κλίσεις. 49

53 Οι ζώνες σχετικής καταλληλότητας λαµβάνονται υπόψη από τον πολεοδόµο µελετητή για τον σχεδιασµό των προτεινόµενων για οικιστική ανάπτυξη επεκτάσεων. Οι λεπτοµερείς µελέτες υλοποιούνται στο Β στάδιο του ΓΠΣ µε βάση τις προδιαγραφές του παραρτήµατος ΙΙ του ΦΕΚ1902/Β/2007 και στις πολεοδοµικές µελέτες και µελέτες πράξεων εφαρµογής στις οποίες υποστηρικτικά εκπονείται και η ειδική γεωλογική µελέτη καταλληλότητας σύµφωνα µε τις προδιαγραφές του ΦΕΚ 723/Β/98. Ο Γεωλόγος Μελετητής 50

54 Πηγές - Βιβλιογραφία -Ι.Γ.Μ.Ε., Γεωλογικός Χάρτης της Ελλάδος, Φύλλο «Θεσσαλονίκη», Κλίµακα 1:50.000, υπό Kockel, F., Αντωνιάδη, Π., Ιωαννίδη, Κ., Αθήνα, Ι.Γ.Μ.Ε., Τεχνικογεωλογικός Χάρτης Ευρύτερης Περιοχής Θεσσαλονίκης, Κλίµακα 1:25.000, υπό Ρόζο,., Χατζηνάκο, Ι., Αποστολίδη, Ε., Αθήνα, Ο.Α.Σ.Π., Ε.Κ.Π.Π.Σ., Νεοτεκτονικός Χάρτης της Ελλάδας, Φύλλο «Θεσσαλονίκη», Κλίµακα 1: , υπό Μουντράκη,., κ.α., Αθήνα, Σαπουντζής, Η., Πετρογραφία και γεωλογική τοποθέτησις των πράσινων γνευσίων της Θεσσαλονίκης, ιδακτ. ιατρ., Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, Mercier, J., Etude geologique des zones internes des Hellenides en Macedoine centrale. Contribution a l etude du metamorphisme et de l evolution magmatique des zones internes des Hellenides, These d Etat, Ann. Goel. Pays Hell., 20, 1968, Athens, Ricou, L., Contribution a l etude geologique de la bordoure sud-ouest du Massif serbo- Macedonien aux environs de Salonique, Doct. 3eme cycle, Univ. Paris, Paris, Monod, O., Etude geologique du massif du Mont Chortiatis, Γεωλ. Και Γεωφ. Μελέται, Τοµ. X, Νο 4, ΙΓΕΥ, Αθήναι, F. Ricci Lucchi Sedimentologia, CLUEB edizione Bologna It, G.Castany, Idrogeologia, Cicli bilanci e sistemi idrologici, LDF editrice, Παπαζάχος, Β., Παπαζάχου Κ., Οι σεισµοί της Ελλάδας, Εκδ. Ζήτη, Θεσσαλονίκη, ΟΑΣΠ, Ελληνικός Αντισεισµικός Κανονισµός - ΕΑΚ 2000, Αθήνα, Παπαζάχος, Β., Παπαϊωάννου, Χ., Νέες επιστηµονικές πληροφορίες για τη σεισµική επικινδυνότητα στη Θεσσαλονίκη, Ηµερίδα «Θωράκιση της Θεσσαλονίκης από φυσικές καταστροφές. Αντισεισµική Αντιπληµµυρική προστασία», Θεσσαλονίκη, Τσότσος, Σ. κ.α., Γεωτεχνική µελέτη περιοχής Θεσσαλονίκης, Τοµέας Γεωτεχνικής Μηχανικής, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη, ηµόπουλος, Γ., Τεχνική Γεωλογία, Θεσσαλονίκη, εµίρης, Κ., Τεχνική Γεωλογία, Τόµοι 1 & 2, Θεσσαλονίκη, Παπανικολάου,., Γεωλογία της Ελλάδας, Αθήνα, Μουντράκης,., Γεωλογία της Ελλάδος, Θεσσαλονίκη, Tranos, M., Mountrakis, D., Neotectonic joints of Northern Greece; their significance on the understanding of the active deformation, ελτίο Ελλ. Γεωλ. Εταιρ., 32, σ , Αθήνα,

55 -Papazachos, C., Soupios, P., Savvaidis, A., Roumelioti, Z., Identification of small-scale active faults near metropolitan areas: an example from the Asvestohori fault near Thessaloniki, 27 th General Assembly of the European Seismological Commission (ESC), Lisbon, Martinod, J., Hatzfeld, D., Savvaidis, P., Katsambalos, K., Rapid N-S extension in the Mygdonian graben (Northern Greece) deduced from repeated geodetic surveys, Geophysical Research Letters, 24, Mountrakis, D., Psilovikos, A., Papazachos, V., The geotectonic regime of the 1978 Thessaloniki earthquakes, in: The Thessaloniki, Northern Greece, earthquake of June 20, 1978 and its seismic sequence, Ed. V. Papazachos, P. Carydis, Technical Chamber of Greece, Section of Central Macedonia, Thessaloniki, Mercier J. et. al. Etude dew failes neotectoniques et sismiques de la region epicentale des seismes (Mai-Juin 1978) de Thessalonique (Grece) Technical Chamber of Greece, Section of Central Macedonia, Thessaloniki, Ι.Σιολίδης Μελέτη Γεωλογικής Καταλληλότητας στα πλαίσια της πολεοδοµικής µελέτης επέκτασης αναθεώρησης περιοχών ΠΕ5, ΠΕ15 & ΠΕ16, 2003 (ΓΜ1) -Ι.Σιολίδης Συµπληρωµατική Μελέτη Γεωλογικής Καταλληλότητας στα πλαίσια της πολεοδοµικής µελέτης επέκτασης αναθεώρησης περιοχών ΑΦΚ και ΚΠ4 ΠΕ15 & ΠΕ16, 2003 (γεωφυσικές διασκοπήσεις) (ΓΜ2) - ήµος Πολίχνης, Υδραυλική µελέτη οριοθέτησης ρέµατος Ξηροποτάµου ήµου Πολίχνης, 2002 (ΓΜ3) 52

56 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Φωτογραφική Τεκµηρίωση 53

57 α β γ Φ1.α,β,γ: Άποψη Β τµήµατος περιοχής µελέτης περιοχή Αερογέφυρας Οδού Λαγκαδά και Ανθόκηποι 54

58 α β γ Φ1.α,β,γ: Άποψη Β τµήµατος περιοχής µελέτης και κοίτη Ξηροποτάµου 55

59 α β Φ.3. Μικρή έξαρση στην περιοχή Ανθόκηπων όπου εµφανίζεται η Ψαµιτοµαργαική σειρά (α) (σκόπευση από τα Ν), και λεπτοµέρεια χαλικώδους ορίζοντα της (β). 56

60 α β Φ.4. Άποψη κεντρικού τµήµατος περιοχής. Έργα υποδοµών στην ΠΕ16 (α)(σκόπευση από τα Α), λεπτοµέρεια πρανούς µε εµφανή ρηξιγενή επιφάνεια µε κλίση προς τα ΒΑ σε επαφή ερευθρές άργιλοι στα αριστερά και ψαµµιτοµαργαϊκή στα δεξιά (β) Φ.5. Άποψη δυτικού τµήµατος περιοχής έργων στην ΠΕ16 57

61 Φ.6. Άποψη τεκτονικής επαφής µεταξύ φυλλιτικού τµήµατος Ηµιµεταµορφωµένου Φλύσχη και ερυθρών αργίλων στην ΠΕ16 (σκόπευση από Β ) Φ.7. Άποψη Σταθµου ΕΗ στο κεντρικό τµήµα της περιοχής µελέτης Φ.8. Άποψη Ανατολικού τµήµατος περιοχής µελέτης αγροτική και δασική περιοχή 58