ΕφαρμογΗ της ΟδηγΙας ΠλαΙσιο γιά τα Υδατα στην ΚΥπρο: ΕφαρμογΗ του δεικτη Bentix στον κόλπο της Λεμεσού.

Transcript

1 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας ΕφαρμογΗ της ΟδηγΙας ΠλαΙσιο γιά τα Υδατα στην ΚΥπρο: ΕφαρμογΗ του δεικτη στον κόλπο της Λεμεσού. Ν. Σύμπουρα 1 & Μ. Αργυρού 2 1 Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, 4,7 χλμ. Λεωφ. Αθηνών-Σουνίου, τ.θ. 712, 191, Ανάβυσσος Αττικής. 2 Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών, Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Αιόλου 1, 141 Λευκωσία, Κύπρος. Περιληψη O βιοτικός δείκτης εφαρμόσθηκε όπου υπάρχουν μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας με πλωτούς κλωβούς στον κόλπο της Λεμεσού (Κύπρος). Η οικολογική κατάσταση βρέθηκε μέτρια κοντά στους κλωβούς, βελτιούμενη με την απόσταση από αυτούς σε καλή ενώ στις περιοχές αναφοράς έφθανε ως και υψηλή. Σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της ποιότητας εκτός από την απόσταση έδειξε ότι αποτελεί η παρουσία λειβαδιών Posidonia oceanica. Λέξεις κλειδιά Ιχθυοκαλλιέργειες, οικολογική ποιότητα, βιοτικοί δείκτες, Oδηγία γιά τα Υδατα. Αbstract The biotic index was applied in sea farm areas of Limassol Bay (Cyprus). A gradient of the values of the index along the axis of increasing distance from fish cages was observed. The ecological status ranged from moderate close to the cages improving with increasing distance to good while in reference areas it reached the high class. Also the presence of Posidonia oceanica beds was proved to be a significant factor in shaping the ecological status of an area.

2 2 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Εισαγωγη H εργασία αυτή εντάσσεται στο γενικότερο πρόγραμμα γιά την εφαρμογή της Οδηγίας Πλαίσιο γιά τα Υδατα (WFD, 2//EE) (EE, 2) στην Κύπρο. Στόχος του προγράμματος είναι ο εντοπισμός περιοχών που δεν ικανοποιούν τα κριτήρια καλής οικολογικής ποιότητας έτσι ώστε μέχρι το 215 να ληφθούν τα κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα. Υλικά και Μέθοδοι Δείγματα μακροζωοβένθους συλλέχθηκαν από τρείς εγκαταστάσεις με ιχθυοκλωβούς στον κόλπο της Λεμεσού (Εικ. 1) σε αυξανόμενη απόσταση από τους ιχθυοκλωβούς περιλαμβάνοντας και σταθμούς αναφοράς μέσα στον ίδιο κόλπο ή εκτός. Συνολικά 25 δείγματα βένθους συλλέχθηκαν σε τρείς περιόδους δειγματοληψίας, τον Ιούνιο 21-σειρά C (MedVeg EU Project), τον Οκτώβριο και Ιούλιο 24 -σειρά Β και σειρά Α, αντίστοιχα - (PETROU, 24) χρησιμοποιώντας δειγματολήπτη Van Veen,1m 2 συλλέγοντας από 5 έως 1 επαναληπτικά δείγματα σε κάθε σταθμό. Oι σταθμοί CIII και CV βρίσκονται σε λειβάδια Posidonia oceanica, ενώ γιά τη σειρά αυτή επιλέχθηκαν δύο σταθμοί αναφοράς, ο CVI γιά τα ιζήματα χωρίς φυτοκάλυψη και ο CV γιά τους σταθμούς με Ποσειδώνια. Τα δείγματα κοσκινίσθηκαν με κόσκινο διαμετρήματος,5 mm, διατηρήθηκαν σε φορμόλη 4% και αναγνωρίστηκε η βενθική πανίδα στο επίπεδο του είδους όπου αυτό ήταν δυνατόν. Εφαρμόσθηκαν οι κλασσικοί βενθικοί δείκτες (ποικιλότητας, αφθονίας ειδών, πυκνότητας των ατόμων, ομοιομορφίας και ο βιοτικός δείκτης (SIMBOURA & ZENETOS, 22). Aποτελέσματα-Συζήτηση Ο πίνακας 1 παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά των σταθμών, τις τιμές των οικολογικών δεικτών που υπολογίσθηκαν και το οικολογικό καθεστώς με βάση το δείκτη. Aπό τον παραπάνω πίνακα φαίνεται ότι γενικά η οικολογική κατάσταση των σταθμών χαρακτηρίζεται ως μέτρια κοντά στους κλωβούς, ως καλή σε μεγαλύτερη απόσταση (5m και άνω) Πίνακας 1. Τιμές δεικτών και στοιχεία πεδίου. Οικολογικό καθεστώς: μέτρια, 2 καλή, 1 υψηλή κατάσταση. Σταθμοί Shannon Απόσταση Βάθος Οικολογ S N H (m) Καταστ. J C I 9, 7 522,97,7 C II 2 9, ,48,77 C VI 4 9, ,7,8 C III Pos 2 5, ,2,7 C V Pos 1 2 5, ,1,74 B , ,1,7 B , ,22,82 B , ,99,88 B-Ref 1 5 4, ,9,87 A-1 22,8 142,48,7 A , ,,8 A , ,55,72 A-4 5 2, ,7,71 L-Ref 18 -, ,9,84 A- Ref 5 18, ,1,82

3 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας και σε ορισμένους σταθμούς αναφοράς και ως υψηλή σε σταθμούς με Ποσειδώνια και ορισμένους σταθμούς αναφοράς. Στην περιοχή C ωστόσο, σε απόσταση 2m η κατάσταση χαρακτηρίζεται ακόμα ως μέτρια υποδεικνύοντας εντονότερη επιβάρυνση. Τα διαγράμματα της εικόνας 2 παρουσιάζουν την διακύμανση του δείκτη σε συνάρτηση με την απόσταση από τους ιχθυοκλωβούς σε κάθε περίοδο/περιοχή δειγματοληψίας. Στην σειρά C υπάρχει συσχέτιση με την απόσταση από την πηγή από τα m μέχρι τα 4χλμ., ενδιάμεσα όμως και σε μικρότερη απόσταση οι σταθμοί με Ποσειδώνια εμφανίζουν ιδιαίτερα υψηλές τιμές. Πράγματι τα λειβάδια Posidonia oceanica είναι γνωστό ότι ευνοούν την ποικιλότητα καθώς προσφέρουν ποικιλία μικροβιοτόπων μέσα και ανάμεσα στα ριζώματα, στα φύλλα κλπ. Παρόλο που πρόσφατα ευρήματα (MedVeg EU project) δεικνύουν ότι τα λειβάδια Posidonia oceanica επηρεάζονται σημαντικά από τις ιχθυοκαλλιεργητικές δραστηριότητες, έστω και εάν βρίσκονται σε μεγαλύτερη απόσταση από αυτές, εντούτοις φαίνεται ότι αυτό δεν επηρεάζει τη δομή και σύνθεση της μακροπανίδας. Στην σειρά Α υπάρχει σταδιακή αύξηση του δείκτη μέχρι τα 2m, στα 5m όμως υπάρχει μιά πτώση και στην συνέχεια οι σταθμοί αναφοράς εμφανίζουν σχετικά χαμηλές τιμές. Τέλος στην σειρά Β υπάρχει στατιστικά σημαντική τάση αύξησης του δείκτη κατά μήκος του άξονα απομάκρυνσης από τους κλωβούς (R 2 =.9). Η εικόνα δείχνει την συσχέτιση των γραμμών παλινδρόμισης του δείκτη με την απόσταση από τους κλωβούς στις τρεις περιοχές. Φαίνεται ότι στην σειρά Β υπάρχει έντονη κλίση-διαβάθμιση του δείκτη με την απόσταση ενώ στις άλλες περιοχές η διαβάθμιση-κλίση είναι ασθενής. Η ασθενής διαβάθμιση στην σειρά C αποδίδεται στην παρουσία σταθμών με Posidonia αλλά και στην αυξημένη επιβάρυνση σε μεγάλη απόσταση (μέτρια κατάσταση στα 2m) στην περιοχή C. Στην σειρά Α η ασθενής διαβάθμιση της κλίσης της γραμμής παλινδρόμισης οφείλεται στην κατάταξη των σταθμών αναφοράς σε σχετικά χαμηλή κλάση ποιότητας (καλή) που ενδεχομένως αποδίδεται σε κάποιο παράγοντα διατάραξης. Σε αυτό συνηγορούν και οι υψηλές πυκνότητες δεικτών αστάθειας (Nematonereis unicornis 1%, Melinna palmata 15%) στις περιοχές αναφοράς. Σε ανάλογη μελέτη σε ιχθυοτροφεία στην Κεφαλονιά, στην Ιθάκη και στο Σούνιο (ΜUXICA et al., 25; KARAKASSIS et al., 2) όπου εφαρμόσθηκε ένα άλλο σύστημα κατηγοριοποίησης ποιότητας, ο βιοτικός δείκτης ΑΜΒΙ (BORJA et al.,2) η κατάσταση στις πιό επιβαρυμένες περιοχές και σε απόσταση 5-1m από τους κλωβούς χαρακτηρίσθηκε ως μέτρια, στα 25m ως καλή και στα 5m ως υψηλή, ενώ επίσης βρέθηκαν διαφορές στην διαβάθμισηκλίση της γραμμής παλινδρόμισης ανάμεσα σε περιοχές. Σε αντιδιαστολή με τα παραπάνω και με βάση τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης σε απόσταση 5m από τους ιχθυοκλωβούς η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως καλή, γεγονός που ενδεχομένως οφείλεται στην διαφορική αξιολόγηση των δύο δεικτών όπως έχει διαπιστωθεί και σε άλλες περιπτώσεις (SIMBOURA et al., 25). Συμπερασματα Τα παραπάνω αποτελέσματα δείχνουν ότι υπάρχει α) γενικά σαφής διαβάθμιση του δείκτη με την απόσταση β) ο παράγοντας της παρουσίας λειβαδιών Posidonia επηρεάζει αυτή την διαβάθμιση βελτιώνοντας την τιμή του δείκτη γ) υψηλότερη γενικά επιβάρυνση εντοπίζεται στην περιοχή C και δ) στις περιοχές των απομακρυσμένων σταθμών αναφοράς πιθανόν υπάρχει κάποια πηγή όχλησης που υποβαθμίζει τις συνθήκες αναφοράς. Ευχαριστιες Γιά την εργασία αυτή χρησιμοποιήθηκε μέρος των στοιχείων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράμματος «MedVeg» (Contract no. Q5RS ).

4 4 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Εικόνα 1. Θέση των σταθμών μελέτης (σειρές Α, Β, C) στον κόλπο της Λεμεσού. Βιβλιογραφια BORJA, A., MUXICA, I., FRANCO, J. 2. The application of a Marine Biotic Index to different impact sources affecting soft bottom benthic communities along European coasts. Marine Pollution Bulletin, 4: EC, 2. Directive of the European parliament and of the Council 2//EC establishing a framework for community action in the field of Water Policy. PE-CONS 9/1/. KARAKASSIS, I., TSAPAKIS, M., HATZI- YANNI, E., PAPADOPOULOU K.N., PLAITI, W., 2. Impact of cage farming of fish on the seabed in three Mediterranean coastal areas. ICES J. Mar. Sci. 57: MUXIKA, I., BORJA, A., BONNE, W., 25. The suitability of the marine biotic index (AMBI) to new impact sources along Europan coasts. Ecological Indicators, 5: MEDVEG - EU project (21-24). Effects of nutrient release from Mediterranean fish farms on benthic vegetation in coastal ecosystems. PETROU, A., 24. Fish farm impact study in Limassol Bay in (a) summer 24 and (b) fall 24. SIMBOURA, N. & ZENETOS A. 22. Benthic indicators to use in ecological quality classification of Mediterranean soft bottom

5 8ο Πανελλήνιο Συμποσιο Ωκεανογραφίας & Αλιείας Ιούνιος 21 Ιούλιος 24 CI CII CIII Pos CV Pos CVI A-1 A-2 A- A-4 L-ref A-ref Οκτώβριος 24 B-1 B-2 B- B-Ref Εικόνα 2. Διακύμανση του δείκτη κατά μήκος του άξονα απομάκρυνσης από τα ιχθυοτροφεία απόσταση από ιχθυοκλωβούς (m) series A series B series C Εικόνα. Συσχέτιση παλινδρόμισης μεταξύ του και της απόστασης από τους ιχθυοκλωβούς στις περιοχές μελέτης. marine ecosystems, including a new Biotic index. Mediterranean Marine Science, /2: SIMBOURA N, PANAYOTIDIS P, PAPATHA- NASSIOU E., 25. A synthesis of the Biological Quality Elements for the implementation of the European Water Framework Directive in the Mediterranean Ecoregion: the case of Saronikos Gulf. Ecological Indicators, 5: 25-2.