ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Αειφορική Εκμετάλλευση Αυτοφυών Φυτών» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Η αυτοφυής χλωρίδα του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων» Δήμητρα Παρίντα Θεσσαλονίκη 2017

2 AISTTLE UNIVESITY THESSALLNIKI ACULTY SCIENCE SCHL BILGY PSTGADUATE STUDIES PGAMM Conservation of Biodiversity and Sustainable Exploitation of Native Plants Master Thesis The native flora of the Balkan Botanic Garden of Krousia Dimitra Parinta Thessaloniki, 2017

3 Ημερομηνία προφορικής εξέτασης: 30 Μαρτίου 2017 Εξεταστική επιτροπή: Κοκκίνη Στέλλα 1, Καθηγήτρια Τμήματος Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Μαλούπα Ελένη 1, Ερευνήτρια ΕΛ.Γ.Ο «Δήμητρα» Τσιριπίδης Ιωάννης 2, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Βιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 1 Επιβλέπουσες μεταπτυχιακής διπλωματική εργασίας 2 Μέλος τριμελούς εξεταστικής επιτροπής

4 Ευχαριστίες Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τις επιβλέπουσες της παρούσας εργασίας. Και συγκεκριμένα, την κ.ελένη Μαλούπα, Ερευνήτρια του ΕΛ.Γ.Ο «Δήμητρα», για την έμπρακτη υποστήριξη και την βοήθειά της καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας. Tην κ. Στέλλα Κοκκίνη, Καθηγήτρια του τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ, για τις εύστοχες παρατηρήσεις και τις επισημάνσεις της που ήταν απαραίτητες για την βελτίωση και ολοκλήρωση της εργασίας. Ευχαριστώ θερμά τον κ. Ιωάννη Τσιριπίδη, Επίκουρο Καθηγητή του τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ και μέλος της εξεταστικής επιτροπής της παρούσας εργασίας, για τις χρήσιμες συμβουλές του και για τον χρόνο που διέθεσε για τη διόρθωση του κειμένου. Επίσης νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω όλους τους διδάσκοντες του Π.Μ.Σ Β.Α.Φ για τις πολύτιμες γνώσεις που μου παρείχαν κατά τη διάρκεια της φοίτησής, μου. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τον καθηγητή κ. Θωμά Λαναρά για το ενδιαφέρον που έδειξε ως υπεύθυνος καθηγητής κατά το πρώτο έτος και για τις εποικοδομητικές μας συζητήσεις που με βοήθησαν να μυηθώ σε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης. Την κ.ρεγγίνα Καρούσου, Επίκουρη Καθηγήτρια του τμήματος Βιολογίας του Α.Π.Θ για την βοήθεια που μου προσέφερε κατά την προετοιμασία των δειγμάτων. Ευχαριστώ επίσης όλο το προσωπικό του ΕΛ.Γ.Ο «Δήμητρα» και ιδιαίτερα την Κατερίνα Παπαναστάση και την Γρηγοριάδου Έφη για την μεγάλη προθυμία και την βοήθειά τους σε έντυπο υλικό και πληροφορίες που μου παρείχαν. Ακόμη, ευχαριστώ τον κ. Γρηγόρη, φροντιστή του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσσίων για την βοήθειά του κατά τη διαμονή μου στο βοτανικό κήπο. Την Ευρώπη- Σοφία Δαλαμπίρα για την ενθάρρυσνη και για την πρώτη γνωριμία με το χώρο. Tέλος, το ευχαριστώ είναι λίγο για να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στην οικογένειά μου, τον σύντροφό μου και τους φίλους μου που με την αγάπη και την υπομονή τους βοήθησαν καταλυτικά στην ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας.

5 Περιεχόμενα Περίληψη... 1 Abstract ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και θεσμικό πλαίσιο Η συμβολή των Βοτανικών Κήπων στη διατήρηση της βιοποικιλότητας Η περιοχή μελέτης Γενικά Γεωλογία Χλωρίδα και βλάστηση Σκοπός της εργασίας ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Δειγματοληψίες Ταξινομικός προσδιορισμός Taxa που χρήζουν προστασίας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Χλωριδικός κατάλογος Γενικά Ανάλυση Βιοτικών μορφών Χωρολογική ανάλυση Χλωριδική σύνθεση δειγματοληπτικών επιφανειών Τaxa που χρήζουν προστασίας ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 49

6 5.1 Ελληνική Ξενόγλωσση Νομοθεσία Πηγές από το διαδίκτυο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Παράρτημα I- Έντυπο που συμπληρώθηκε κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών Παράρτημα ΙΙ Πίνακας με τις γεωγραφικές συντεταγμένες του κέντρου, το υψόμετρο και την γενική περιγραφή των δειγματοληπτικών επιφανειών Παράρτημα ΙΙΙ Πίνακες με τη σχετική αφθονία των taxa ανά δειγματοληπτική επιφάνεια Παράρτημα ΙV Φωτογραφικό υλικό... 85

7 Περίληψη Ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσίων (ΒΒΚΚ) βρίσκεται στην Οροσειρά Κρουσίων και συγκεκριμένα στο όρος Μαυροβούνι σε μέσο υψόμετρο 600m. Η μισή περίπου έκταση του ΒΒΚΚ (16 εκτάρια) καλύπτεται από φυσικό δάσος δρυός και αφιερώνεται στην in situ διατήρηση αυτοφυών ειδών της τοπικής χλωρίδας, ενώ η υπόλοιπη αποτελείται από διαμορφωμένους χώρους και αφιερώνεται στην διατήρηση και παρουσίαση αυτοφυών ειδών της υπόλοιπης Ελλάδας και των Βαλκανίων. Οι μέχρι τώρα ερευνητικές προσπάθειες αφορούν την καταγραφή και τεκμηρίωση των taxa που εισάγονται και διατηρούνται στο ΒΒΚΚ. Η παρούσα μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία στοχεύει στην καταγραφή της χλωρίδας του φυσικού δρυοδάσους του ΒΒΚΚ, την δημιουργία χλωριδικού καταλόγου, την μελέτη της χλωριδικής σύνθεσης 20 δειγματοληπτικών επιφανειών αλλά και την μέτρηση της σχετικής αφθονίας αυτών με την κλίμακα DA έτσι ώστε να είναι εφικτή η παρακολούθηση των μεταβολών της τοπικής χλωρίδας στο χρόνο. Ένας ακόμα βασικός σκοπός της εργασίας αυτής είναι ο εντοπισμός βαλκανικών, ελληνικών ενδημικών taxa, καθώς και taxa που χρήζουν προστασίας καθώς περιλαμβάνονται σε διεθνείς και εθνικές συνθήκες. Σε 20 δειγματοληπτικές επιφάνειες του ΒΒΚΚ καταγράφηκαν συνολικά 134 taxa, που ανήκουν σε 48 οικογένειες Πτεριδοφύτων και Σπερματοφύτων. Το 45,6% του συνόλου των taxa κατανέμεται σε έξι κύριες οικογένειες πλουσιότερες εκ των οποίων είναι οι Asteraceae και abaceae. Επικρατέστερη βιοτική μορφή είναι τα Ημικρυπτόφυτα (41%), ενώ όσον αφορά τις χωρολογικές κατηγορίες επικρατούν τα Ευρωπαϊκά - ΝΔ Ασιατικά taxa (28%) και τα βαλκανικά taxa συμμετέχουν με ποσοστό 13,4%. Ο αριθμός των taxa που καταγράφηκαν στις επιφάνειες δειγματοληψίας κυμαίνεται από 26 έως 57 taxa. Τέσσερα taxa απαντούν σε όλες τις δειγματοληπτικές, ενώ 24 taxa απαντούν σε μόνο μία δειγματοληπτική επιφάνεια. Εντοπίστηκαν 21 taxa που χρήζουν προστασίας σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο, μεταξύ των οποίων ένα είδος ενδημικό της Ελλάδας και 6 taxa της οικογένειας rchidaceae. 1

8 Abstract The Balkan Botanic Garden of Krousia (BBGK) is located in Krousia Mountain ange, Mount Mavrovouni at an altitude of 600m. Half of the total area the BBGK covers (16ha) is a natural oak forest, dedicated to the in situ conservation of native plants, while the other half consists of ornamental gardens where species from other prefectures of Greece and the Balkans are being conserved and displayed. The so far research efforts are dealling with the recording of plant taxa that are being conserved in the landscaped area of the BBGK. The present study aims to record the native flora of the natural oak forest of BBGK, to create a floristic catalogue, to research the floristic composition of 20 sampling plots and record the relative abundance of taxa in each one of them using the DA scale in order to allow the monitoring of native flora through time. This study aims also to detect the Balkan endemic taxa, the Greek endemics, as well as the taxa of conservation interest that are included in national or global conventions. Within 20 sampling plots, 134 taxa were recorded and classified in 48 families of Pteridophytes and Spermatophytes. The 45.6% of the recorded taxa belong to six main families, the richest among them are Asteraceae and abaceae. The dominating life form category is Hemicryptophytes (41%). As for the chorological groups, 28% of taxa are classified as European SW Asian, while Balkanic taxa participate with a proportion of 13.4%. The number of taxa in each sampling plot varies from 26 to 57. our taxa occur in all sampling plots, whereas 24 taxa occur only in one plot. Twenty-one of the taxa which were found in the BBGK s natural oak forest are of conservation interest at a national or global scale. Among them, one is Geek endemic and six are members of the family of rchidaceae. 2

9 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και θεσμικό πλαίσιο Τον Δεκέμβριο του 1993 τέθηκε σε ισχύ η Διεθνής Σύμβαση για τη Βιολογική Ποικιλότητα (ΣΒΠ, Convention on Biological Diversity) με κύριο στόχο τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την εξασφάλιση της αειφορικής της διαχείρισης καθώς επίσης και την προώθηση της δίκαιης και ισότιμης κατανομής των οφελών που προκύπτουν από τη χρήση των γενετικών πόρων. Με τον όρο «Βιοποικιλότητα» χαρακτηρίζεται «η ποικιλία των ζώντων οργανισμών πάσης προελεύσεως περιλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, χερσαίων, θαλάσσιων και άλλων υδατικών οικοσυστημάτων και οικολογικών συμπλεγμάτων, των οποίων αποτελούν μέρος. Περιλαμβάνει επίσης την ποικιλότητα εντός των ειδών, μεταξύ των ειδών και των οικοσυστημάτων» (άρθρο 2 του Ν.2204/1994, ΦΕΚ 59 Α). Το αντικείμενο της ΣΒΠ είναι ευρύ και καλύπτει όλο το φάσμα της βιοποικιλότητας ενώ το έργο της περιλαμβάνει έναν αριθμό θεματικών ενοτήτων μία εκ των οποίων είναι η Παγκόσμια Στρατηγική για τη Διατήρηση των Φυτικών πόρων (ΠΣΔΦΠ, Global Strategy for Plant Concervation) (Davis, 2008). Δύο από τους στόχους της ΠΣΔΦΠ που πλέον περιλαμβάνονται και στη ΣΒΠ είναι: Η in situ (- εντός τόπου) διατήρηση του 75% των γνωστών απειλούμενων φυτικών ειδών. Η ex situ (- εκτός τόπου) διατήρηση του 75% των γνωστών απειλούμενων φυτικών ειδών κατά προτίμηση στη χώρα προέλευσης. Η πρώτη μορφή διατήρησης (in situ) αφορά τη διατήρηση των ειδών στο φυσικό τους περιβάλλον με ταυτόχρονη διατήρηση του ενδιαιτήματος ή σε περιοχές στις οποίες ανέπτυξαν τα χαρακτηριστικά τους (όταν πρόκειται για καλλιεργούμενα είδη). Ενώ στη δεύτερη (ex situ), τα είδη ή τμήματα αυτών διατηρούνται εκτός του φυσικού περιβάλλοντος (Θάνος et al., 2012). Στη χώρα μας η ΣΒΠ επικυρώθηκε το 1994 με το Ν.2204/1994, ΦΕΚ 59 Α της Σύμβασης για τη Βιολογική ποικιλότητα, ενώ το 2011 με το Ν.3937/ ΦΕΚ Α 60 / 3

10 «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις», τέθηκαν σαφείς στόχοι για την προστασία της βιοποικιλότητας ειδών και οικοσυστημάτων. Στον ίδιο νόμο προτάθηκε η εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο στα εν λόγω ζητήματα. Η ανάγκη εναρμόνισης και ενσωμάτωσης των διεθνών κανονισμών στο πλαίσιο της ελληνικής νομοθεσίας, οδήγησε στην χάραξη της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του Ως σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα ορίζεται «η ανάσχεση της απώλειας βιοποικιλότητας και της υποβάθμισης των λειτουργιών των οικοσυστημάτων της Ελλάδας, μέχρι το 2026, η αποκατάστασή τους, όπου χρειάζεται και δύναται, η ανάδειξη της βιοποικιλότητας ως εθνικό κεφάλαιο, όπως και η εντατικοποίηση της συμβολής της Ελλάδας στην αποτροπή απώλειας βιοποικιλότητας παγκοσμίως». Παράλληλα τίθενται συνολικά 13 Γενικοί Στόχοι, ο πρώτος από τους οποίους αναφέρεται στην αύξηση της διαθέσιμης γνώσης για την εκτίμηση της κατάστασης της βιοποικιλότητας (Γενικός στόχος 1). Με τον τέταρτο γενικό στόχο δίνεται προτεραιότητα στη συνέχιση της καταγραφής, χαρακτηρισμού και αξιολόγησης, όπως και διατήρησης των φυτικών γενετικών πόρων 1, των δασικών γενετικών πόρων και των γενετικών πόρων αγροτικών ζώων. Ταυτόχρονα καθορίζονται και ειδικοί επιμέρους στόχοι, ορισμένοι εκ των οποίων αφορούν την διασφάλιση της πρόσβασης στις επιστημονικές καταγραφές των γενετικών πόρων, τη συμπλήρωση κενών στα επιστημονικά δεδομένα, τη διατήρηση των πόρων της χώρας επί τόπου (in situ) και εκτός τόπου (ex situ) (Ειδικοί στόχοι 4.1 και 4.2) Επίσης την προώθηση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας στη διατήρηση της βιοποικιλότητας (Ειδικός στόχος 11.2) (ΦΕΚ 2383/Β, 2014) 1 Σύμφωνα με την Εθνική Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα ως «γενετικός πόρος» (genetic resource) ορίζεται γενετικό υλικό υφιστάμενης ή εν δυνάμει υφιστάμενης αξίας. 4

11 1.2 Η συμβολή των Βοτανικών Κήπων στη διατήρηση της βιοποικιλότητας Η συμβολή των βοτανικών κήπων στη διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι πολύ σημαντική διότι αποτελούν χώρους που συντελούν στην ενημέρωση των επισκεπτών και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας γύρω από ζητήματα διατήρησης. Ακόμη, είναι χώροι κατάλληλοι για την ανάδειξη της αξίας της βιοποικιλότητας στο ευρύτερο κοινό. Aπό τα πρώτα ακόμα χρόνια της δημιουργίας τους οι βοτανικοί κήποι αποτέλεσαν τοποθεσίες εξοικείωσης των ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον και εκτιμήθηκαν από τους επισκέπτες για την μεγάλη αισθητική αξία και τα πλούσια οπτικοακουστικά ερεθίσματα που τους παρείχαν (Powledge, 2011). Πέρα όμως από την σημασία των βοτανικών κήπων στην ανάδειξη της βιοποικιλότητας, ο ρόλος τους είναι καθοριστικός και σε ό,τι αφορά την ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης. Αυτό συμβαίνει διότι οι συγκεκριμένοι χώροι μέσα από τις πλούσιες φυτικές συλλογές που διαθέτουν είναι σε θέση να προάγουν την επιστημονική έρευνα σε πολλά πεδία της επιστήμης των φυτών, όπως αυτά της συστηματικής βοτανικής, της βιολογίας των φυτών αλλά και της οικολογίας. Διαθέτουν βοτανικές συλλογές βασισμένες σε ταξινομικές, γεωγραφικές ή οικολογικές διαφοροποιήσεις, αυτόχθονα είδη συγγενή με τα περισσότερα καλλιεργούμενα φυτά αλλά και τράπεζες σπερμάτων ή τεκμηριωμένες συλλογές αποξηραμένων ειδών (herbaria) στις οποίες μπορούν να ανατρέξουν επιστήμονες διαφορών πεδίων με σκοπό τον εμπλουτισμό της υπάρχουσας γνώσης( Μέσα από αυτές τις συλλογές οι βοτανικοί κήποι κατέχουν αξιοσημείωτη προοπτική να συμβάλλουν στη διατήρηση αλλά και ανάδειξη των φυτικών γενετικών πόρων (Hurka et al., 2004), η οποία είναι μεταξύ των άλλων ζωτικής σημασίας καθώς τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από την διατήρηση αυτών είναι αναγκαία για την βιώσιμη γεωργική ανάπτυξη και την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Παράλληλα, η αειφορική διαχείρηση των πόρων αυτών μπορεί να συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη των χωρών, την εξάλειψη της φτώχειας και την προστασία του περιβάλλοντος (A, 1997). 5

12 Ακόμη, η συμβολή των βοτανικών κήπων στην προστασία και την πρακτική διατήρηση αποδεικνύεται από το γεγονός ότι διατηρούν συνήθως συλλογές σπάνιων ή και απειλούμενων ειδών, οι οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί για την επαναεισαγωγή τους στα φυσικά ενδιαιτήματα αλλά και για την αποκατάσταση οικοσυστημάτων. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον διεθνή οργανισμό BGCI (Botanic Gardens Conservation International) περισσότερα από είδη απειλούμενων ειδών (το 1/3 του συνόλου των απειλούμενων ειδών) καλλιεργούνται και διατηρούνται σε βοτανικούς κήπους παγκοσμίως και είναι διαθέσιμα για προγράμματα αποκατάστασης. 1.3 Η περιοχή μελέτης Γενικά Ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσίων (ΒΒΚΚ) βρίσκεται στον Ν. Κιλκίς 70 km από την πόλη της Θεσσαλονίκης και ανήκει στον δήμο Κιλκίς. Συγκεκριμένα, εκτείνεται στο όρος Μαυροβούνι το οποίο κατέχει και την υψηλότερη κορυφή της οροσειράς Κρουσίων με υψόμετρο που αγγίζει τα 1179 m (Φωτιάδης, 2004). Το υψόμετρο του ΒΒΚΚ επί του Μαυροβουνίου προσδιορίζεται στα 600 m. (Maloupa and Krigas, 2000). Η περιοχή στην οποία φιλοξενείται ο ΒΒΚΚ έχει μεγάλη οικολογική σημασία καθώς γειτνιάζει με τρεις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 (Εικόνα 1), εκ των οποίων μία προστατεύεται και από τη σύμβαση Ραμσάρ. Αναλυτικότερα, βόρεια του ΒΒΚΚ εκτείνεται η περιοχή του δικτύου Natura 2000 με κωδικό G η οποία περιλαμβάνει τη λίμνη Κερκίνη, μέρος των Κρουσίων Όρεων, τις κορυφές του όρους Μπέλες, το Άγκιστρο και το Χαρωπό. Η λίμνη Κερκίνη, επιπλέον ανήκει στους υγροτόπους διεθνούς σημασίας οι οποίοι και προστατεύονται από τη σύμβαση Ραμσάρ. Βορειοανατολικά του ΒΒΚΚ και εντός των ορίων του Ν. Κιλκίς βρίσκεται η λίμνη Δοϊράνη και το υδροχαρές δάσος Μουριών με κωδικούς G και G , αντίστοιχα ( Οι περιοχές αυτές κατέχουν ιδιάζουσα σημασία και προστατεύονται τόσο για την πλούσια ορνιθοπανίδα που φιλοξενούν (Ζώνες Ειδικής Προστασίας, Special Protection Areas, SPA) (Οδηγία 2009/147//EΟK), όσο και για τους τύπους οικοτόπων και τα είδη των 6

13 Παραρτημάτων Ι και ΙΙ της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, Special Areas of Conservation, SAC) (Νόμος 3937/2011, 2011). Εικόνα 1: Προστατευόμενες περιοχές κοντά στον Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσίων (ΒΒΚΚ), σύμφωνα με το δίκτυο Natura Με το κίτρινο βέλος σημειώνεται η θέση του ΒΒΚΚ. Με κόκκινο χρώμα σημειώνονται οι περιοχές που έχουν ορισθεί ως ΖΕΠ (SPA), ενώ με μπλε αυτές που ορίστηκαν ως ΤΚΣ (SCI). ( Ο ΒΒΚΚ καταλαμβάνει έκταση 310 στρεμμάτων, μέσα σε δάσος πλατύφυλλου δρυός (Quercus frainetto) και σε υψόμετρο 600 περίπου m. (Maloupa & Krigas, 2000). Έπειτα από τα έργα διαμόρφωσης που έχουν υλοποιηθεί, περίπου η μισή του περίπου έκταση εξακολουθεί να καλύπτεται από δάσος, ενώ η υπόλοιπη έχει διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να δημιουργείται το απαραίτητο μικροπεριβάλλον για τη διατήρηση και παρουσίαση αυτοφυών ειδών της υπόλοιπης Ελλάδας και των Βαλκανίων, συνδυάζοντας έτσι την in situ και την ex situ διατήρηση ( Πιο συγκεκριμένα, από τα 310 στρέμματα του ΒΒΚΚ τα 160 στρ. καλύπτονται από φυσικό δρυοδάσος και αφιερώνονται 7

14 στην επιτόπια (in situ) διατήρηση και προστασία αυτοφυών φυτών της τοπικής χλωρίδας (Maloupa & Krigas, 2000) (Εικόνα 2). Εικόνα 2: Χάρτης του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων (Maloupa & Krigas, 2000) 8

15 1.3.2 Γεωλογία Το Μαυροβούνι, όπως και η ευρύτερη περιοχή της οροσειράς των Κρουσίων τοποθετείται γεωτεκτονικά στη Σερβομακεδονική μάζα και συγκεκριμένα στην ανώτερη σειρά του Βερτίσκου. Το ελληνικό της τμήμα οριοθετείται από τους ποταμούς Αξιό και Στρυμόνα από τα σύνορα μέχρι και τη Χαλκιδική. Η Σερβομακεδονική μάζα κυριαρχείται από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα, τα οποία έπειτα από μία σειρά τεκτονικών επιδράσεων που χρονολογούνται από την προκάμβριο ορογενετική περίοδο έως και τις αρχές του Ολιγοκαίνιου, έλαβαν την σημερινή τους πολύπλοκη διάρθρωση (Μουντράκης, 1985). Σε αυτή τη διάρθρωση περιλαμβάνεται ένας μεγάλος αριθμός πετρωμάτων με επικρατέστερους τους διαμαρμαρυγιακούς σχιστόλιθους και γνεύσιους που σε συνδυασμό με το πλούσιο ανάγλυφο του βουνού ευνοούν μία ποικιλία φυτικών ειδών και οικοτόπων (Μπαμπαλωνάς, 1995) Χλωρίδα και βλάστηση Η οροσειρά Κρουσίων βρίσκεται στην Βόρεια Ανατολική χλωριδική περιοχή της Ελλάδος (ΝΕ) η οποία σύμφωνα με τους Dimopoulos et al. (2013) είναι η πιο πλούσια της Ελλάδας καθώς απαριθμεί φυτικά είδη (3.531 taxa). Το όρος Μαυροβούνι έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας στο παρελθόν με την παλαιότερη χλωριδική αναφορά να χρονολογείται το 1939 όπου ο ερευνητής. H. echinger κατέγραψε συνολικά 37 taxa (Μπαμπαλώνας. 1995). Αργότερα οι Τheodoropoulos et al (1995) κατέγραψαν 226 taxa κατά τη διάρκεια φυτοκοινωνιολογικής έρευνας σε υψόμετρο m. Την ίδια χρονιά ο Μπαμπαλώνας (1995) καταγράφει και εκδίδει σε σύγγραμμά του περισσότερα από 500 φυτικά taxa τα οποία αφορούν ολόκληρο τον όγκο του Μαυροβουνίου, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην αύξηση της υπάρχουσας επιστημονικής γνώσης για την χλωρίδα της περιοχής. Ταυτόχρονα περιγράφει συνοπτικά τρεις διακριτές ενότητες βλάστησης που σχηματίζονται στο Μαυροβούνι κάτω από δεδομένες κλιματολογικές συνθήκες και με την αλλαγή του υψομέτρου: Το ξηρό φυλλοβόλο δρυοδάσος, το δάσος οξιάς και τις αναδασώσεις 9

16 κωνοφόρων. Ο Φωτιάδης (2014) κατά τη διάρκεια της διδακτορικής του διατριβής μελέτησε τις φοιτοκοινωνικές μονάδες του Όρους Μπέλες και της Οροσειράς Κρουσσίων ενώ παράλληλα κατέγραψε 782 φυτικά taxa. Τέλος οι otiadis & Athanasiadis (2008), σε δημοσίευσή τους για τη χλωρίδα των θαμνότοπων και δασών των Κρουσίων Ορέων και του Όρους Μπέλες αναφέρουν συνολικά 483 taxa, εκ των οποίων τα 373 taxa απαντούν στο όρος Μαυροβούνι. Η τοποθεσία του ΒΒΚΚ σύμφωνα με την ταξινόμηση του Ντάφη (1973), ανήκει στην παραμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia pubescentis) (λοφώδης υποορεινή ζώνη). Η ζώνη αυτή χαρακτηρίζεται από θερμόφιλα φυλλοβόλα δάση που αναπτύσσονται σε θέσεις ηπειρωτικότερες και σε μεγαλύτερα υψόμετρα από τις τυπικά μεσογειακές διαπλάσεις (Κοράκης, 2012). Συγκεκριμένα βρίσκεται στην υποζώνη Quercion confertae (υποζώνη ξηροφίλων φυλλοβόλων δασών), η οποία αναφέρεται ότι καταλαμβάνει σημαντική έκταση στην Ελλάδα καθώς αντιπροσωπεύει περίπου το 1/3 των ελληνικών δασών (Ντάφης, 1973). Ωστόσο σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας (1992) η έκταση αυτή έχει μειωθεί σημαντικά με αποτέλεσμα να καλύπτει το 22% των ελληνικών δασών (Bergmeier & Dimopoulos, 2008). Όσον αφορά τους τύπους οικοτόπων του Δικτύου Φύση 2000 η έκταση του ΒΒΚΚ ανήκει στον τύπο οικοτόπου με κωδικό 91Μ0 «Παννωνικά βαλκανικά δάση τούρκικης δρυός - κοινής δρυός», ο οποίος αναφέρεται ως τύπος οικοτόπου κοινοτικού ενδιαφέροντος στο παράρτημα Ι της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Ο οικότυπος αυτός απαντά στη λεκάνη της Παννονίας, τη Νότια και Δυτική Ρουμανία, τα Βόρεια Βαλκανικά και τα βουνά της Ελλάδας και της Ανατολίας. Περιλαμβάνει θερμόφυλλα - ξηρόφιλα δάση φυλλοβόλων δρυών που αναπτύσσονται σε υψόμετρo από 250 έως 600 (800) m. και σε ποίκιλα υποστρώματα (European Commission DG Environment, 2013). Η βλάστηση της ευρύτερης περιοχής των Κρουσίων όρεων έχει επηρεαστεί στο παρελθόν από την ανθρώπινη δραστηριότητα, λόγω της δημιουργίας καλλιεργειών, της έντονης βόσκησης και της υλοτομίας (Μπαμπαλώνας, 1995; Theodoropoulos et al, 1995). Ακόμη, εντός της έκτασης του ΒΒΚΚ είναι εμφανής η ανθρώπινη δραστηριότητα καθώς, όπως προαναφέρθηκε, η μισή περίπου έκταση έχει διαμορφωθεί έστι ώστε να φιλοξενούνται είδη διάφορων περιοχών της Ελλάδας, ενώ επιπλέον έχει πραγματοποιηθεί διάνοιξη δρόμων και μονοπατιών. 10

17 1.4 Σκοπός της εργασίας Οι μέχρι τώρα καταγραφές και επιστημονικά τεκμηριωμένες συλλογές δειγμάτων φυτικού υλικού αφορούν είδη διαφόρων περιοχών της Ελλάδας, που εισάγονται και διατηρούνται ex situ εντός του ΒΒΚΚ. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η καταγραφή και τεκμηρίωση της αυτοφυούς χλωρίδας του φυσικού δάσους δρυός του ΒΒΚΚ και συγκεκριμένα: 1) Η δημιουργία χλωριδικού καταλόγου 2) Η μελέτη της χλωριδικής σύνθεσης σε 20 διαφορετικές δειγματοληπτικές επιφάνειες 3) Η καταγραφή της αφθονίας των φυτών σε αυτές, ώστε να είναι εφικτή η πρακολούθηση των μεταβολών που ενδέχεται να επέλθουν στην χλωρίδα με την πάροδο του χρόνου 4) Η αναζήτηση βαλκανικών και ελληνικών ενδημικών taxa 5) Ο εντοπισμός σπάνιων ή προστατευόμενων taxa που μπορεί να συμβάλλει στην αποτελεσμάτικότερη in situ προστασία αλλά και την ανάδειξη της τοπικής χλωρίδας 11

18 2.ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 2.1 Δειγματοληψίες Για την διεξαγωγή των δειγματοληψιών, από την συνολική δασική έκταση του δρυοδάσους του ΒΒΚΚ επιλέχθηκαν με τη μέθοδο της τυχαίας στρωματοποιημένης δειγματοληψίας 20 δειγματοληπτικές επιφάνειες μεγέθους 1000 m 2 (32 m x 32 m). κατανεμημένες σε όλη την έκταση του φυσικού δρυοδάσους του κήπου (Εικόνα 3). Το μέγεθος αυτό συνιστάται από τον Van der Maarel (2005) για δειγματοληψίες σε μεσογειακά φυλλοβόλα δάση της Ευρώπης, ενώ ο αριθμός των δειγματοληπτικών επιφανειών καλύπτει περισσότερο από το 10% της συνολικής έκτασης του φυσικού δρυοδάσους του κήπου. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 5 επισκέψεις στην περιοχή την περίοδο από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβρη του 2015 (Πίνακας 1). Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων συλλέχθηκαν φυτικά δείγματα από όλες τις δειγματοληπτικές επιφάνειες που βρίσκονταν στα στάδια της ανθοφορίας ή/και της καρποφορίας. Συγχρόνως, γινόταν λήψη φωτογραφιών με τη χρήση φωτογραφικής μηχανής LYMPUS μtugh Στο παράρτημα ΙV δίνεται φωτογραφικό υλικό από είδη που συλλέχθησαν την περίοδο των δειγματοληψιών. Σε κάθε δειγματοληπτική επιφάνεια καταγράφηκαν οι γεωγραφικές συντεταγμένες του κέντρου και δύο γωνιών του τετραγώνου σύμφωνα με το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς 1987, το υψόμετρο, και η γενική περιγραφή των επιφανειών. Το έντυπο που συμπληρώθηκε κατά την διεξαγωγή των δειγματοληψιών δίνεται στο Παράρτημα Ι και Πίνακας με τα παραπάνω στοιχεία δίνεται στο Παράρτημα II. Επιπλέον, έγινε μόνιμη σήμανση των δειγματοληπτικών επιφανειών ώστε να είναι εφικτή η παρακολούθηση των μεταβολών που δύναται να επέλθουν στο μέλλον λόγω των ανθρώπινων παρεμβάσεων. Παράλληλα με την συλλογή των δειγμάτων καταγράφηκε η σχετική αφθονία του κάθε taxon σύμφωνα με την κλίμακα DA (Dominant, Abundant, requent, ccasional, are). Η κλίμακα DA χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της αφθονίας των 12

19 ειδών με ημι-ποσοτικό ή ποιοτικό τρόπο (Hill et al., 2005). Πιο συγκεκριμένα, η ποσοτικοποίηση των κατηγοριών της κλίμακας DA όπως χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα εργασία φαίνεται στον Πίνακα 2. Πίνακας 1: Mήνας και διάρκεια δειγματοληψιών Μήνας Διάρκεια (ημέρες) Μάιος 4 Ιούνιος 3 Ιούλιος 3 Αύγουστος 2 Οκτώβριος 2 Πίνακας 2: Η κλίμακα DA όπως χρησιμοποιήθηκε για την εκτίμηση της σχετικής αφθονίας των συλλεχθέντων ειδών. Αφθονία Ποσοστό κάλυψης D: Κυρίαρχο > 75% A: Άφθονο 51-75% : Συχνό 26-50% Ο: Περιστασιακό 11-25% : Σπάνιο 1-10% V: Πολύ σπάνιο 1-2 άτομα 13

20 Εικόνα 3: Οι δειγματοληπτικές επιφάνειες εντός της περιφραγμένης έκτασης του ΒΒΚΚ (βλ. Παράρτημα ΙΙ) 14

21 Για τη λήψη γεωγραφικών συντεταγμένων των θέσεων των δειγματοληπτικών επιφανειών χρησιμοποιήθηκε η συσκευή εύρεσης στίγματος GPS χειρός, explorist 400 MAGELLAN. Για την χαρτογράφηση των δειγματοληπτικών επιφανειών χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό της ESI Arc Map v , ενώ η αποτύπωση στο χάρτη των γεωγραφικών δεδομένων έγινε με τη βοήθεια του λογισμικού ExpertGPS TopoGrafix v Επιπρόσθετα, για την αριθμητική επεξεργασία των δεδομένων του χλωριδικού καταλόγου και την δημιουργία γραφημάτων χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Microsoft ffice Excel Ταξινομικός προσδιορισμός Έπειτα από κάθε δειγματοληψία τα δείγματα που συλλέχθηκαν στο πεδίο αποξηράνθηκαν με τη βοήθεια ξύλινης πρέσας και τοποθετήθηκαν σε χαρτί στο οποίο καταγράφηκαν η ημερομηνία και η θέση δειγματοληψίας και ο κωδικός συλλογής με σκοπό να κατατεθούν στο ερμπάριο του εργαστηρίου Συστηματικής Βοτανικής και Φυτογεωγραφίας του ΑΠΘ (TAU). Ο ταξινομικός προσδιορισμός των δειγμάτων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση των χλωριδικών συγγραμμάτων lora Europaea (Tutin et al., 1964, 1968, 1972, 1976, 1980), lora Hellenica (Strid & Tan, 1997, 2002) και Mountain lora of Greece (Strid, 1986, Strid & Tan,1991). Βοηθητικά χρησιμοποιήθηκε το εικονογραφημένο λεξικό βοτανικών όρων των Harris & Harris (2001). Η ονοματολογία, οι χωρολογικοί τύποι, οι βιοτικές μορφές και τα ενδιαιτήματα των taxa που συλλέχθηκαν ακολουθούν το σύγγραμμα Vascular Plants of Greece: an annotated checklist (Dimopoulos et al., 2013). Στη συνέχεια αναφέρονται οι χωρολογικές κατηγορίες (Πίνακας 3), οι βιοτικές μορφές (Πίνακας 4), και τα ενδιαιτήματα (Πίνακας 5) καθώς και οι συντομογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν για τις κατηγορίες αυτές στον χλωριδικό κατάλογο. 15

22 Πίνακας 3: Συντομογραφίες των χωρολογικών κατηγοριών των taxa που συλλέχθηκαν και αναφέρονται στον χλωριδικό κατάλογο (Dimopoulos et al., 2013) Συντομογραφία Χωρολογική κατηγορία BA BI Bk Co Ct EA EM ES Eu MA ME Me MS Pt Gr [neotrop.] Βαλκανικά-Ανατολικά Βαλκανικά-Ιταλικά Βαλκανικά Κοσμοπολιτικά Περιεύκρατα Ευρωπαϊκά-ΝΔ Ασιατικά Ανατολικομεσογειακά Ευρω-Σιβηρικά Ευρωπαϊκά Μεσογειακά-Ατλαντικά Μεσογειακά-Ευρωπαϊκά Μεσογειακά Μεσογειακά-ΝΔ Ασιατικά Παλαιοεύκρατα Ενδημικά της Ελλάδας Νεοτροπικά (ξενικά taxa) Πίνακας 4: Συντομογραφίες των βιοτικών μορφών των taxa που συλλέχθηκαν και αναφέρονται στον χλωριδικό κατάλογο (Dimopoulos et al., 2013) Συντομογραφία Κατηγορία βιοτικής μορφής C Χαμαίφυτα G Γεώφυτα (Κρυπτόφυτα) H Ημικρυπτόφυτα P Φανερόφυτα T Θερόφυτα 16

23 Πίνακας 5: Συντομογραφίες των ενδιαιτημάτων των taxa που συλλέχθηκαν και αναφέρονται στον χλωριδικό κατάλογο (Dimopoulos et al., 2013) Συντομογραφία Κατηγορία ενδιαιτήματος A Υδάτινα ενδιαιτήματα C Χαράδρες, βράχια, τείχη, φαράγγια G Εύκρατα και υπομεσογειακά λιβάδια H Αλπική βλάστηση P Ξερικά μεσογειακά φρύγανα και λειβάδια Αγροτικά και διαταραγμένα ενδιαιτήματα W Δασότοποι και θαμνότοποι Από την χωρολογική κατηγορία στην οποία ανήκει το κάθε taxon δίνεται μια εικόνα της χωρικής του εξάπλωσης. Στην παρούσα εργασία κρίθηκε σημαντικό να εντοπιστούν τα taxa, των οποίων η παγκόσμια εξάπλωση περιορίζεται στην Ελλάδα αλλά και σε χώρες της Βαλκανικής χερσονήσου και γειτονικές περιοχές Έτσι με βάση τις χωρολογικές κατηγορίες των taxa (Dimopoulos et al. 2013) (Πίνακας 3), επισημάνθηκαν τα taxa που φύονται σε: Χώρες των Βαλκανίων και στη Μικρά Ασία, ενώ ενίοτε εκτείνονται στη Ν.Ουκρανία και σε γειτονικές Καυκάσιες χώρες (Γεωργία, Αρμενία) ή Ν.Ιράκ. Βαλκανικά-Ανατολικά (ΒΑ) Χώρες των Βαλκανίων και την Ιταλία Βαλκανικά-Ιταλικά (ΒΙ) Χώρες των Βαλκανίων ενώ περιστασιακά επεκτείνονται και σε γειτονικά μέρη της Ν. Ευρώπης Βαλκανικά (Bk) Στην Ελλάδα Ενδημικά (Gr) 17

24 2.3 Taxa που χρήζουν προστασίας Από το σύνολο των ειδών που καταγράφηκαν, έγινε προσπάθεια εντοπισμού των taxa που κατέχουν εξέχουσα σημασία καθώς συμπεριλαμβάνονται στα παρακάτω: Παραρτήματα ΙΙ, IV και V της οδηγίας 92/43/EΟΚ Προεδρικό διάταγμα 67/1981 του Ελληνικού Κράτους για την προστασία της άγριας πανίδας και χλωρίδας «Βιβλίο ερυθρών δεδομένων σπάνιων και απειλούμενων φυτών της Ελληνικής Χλωρίδας, Τόμος 1, 2» (Φοίτος Δ και συν., 2009) Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN, 2016) Παράρτημα Ι της Σύμβασης της Βέρνης για την Προστασία της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος Στα Παραρτήματα Ι, ΙΙ και ΙΙΙ της Συνθήκης για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας CITES και του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2016/

25 3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 3.1 Χλωριδικός κατάλογος Από τον ταξινομικό προσδιορισμό των δειγμάτων που συλλέχθηκαν, προέκυψε ο χλωριδικός κατάλογος που ακολουθεί. Οι οικογένειες, τα γένη και τα είδη παρατίθενται με αλφαβητική σειρά, ενώ το κάθε taxon συνοδεύει κατά σειρά: α. Η χωρολογική κατηγορία (Πίνακας 3), β. Η βιοτική μορφή (Πίνακας 4), γ. Η κατηγορία ενδιαιτήματος (Πίνακας 5), δ. Η δειγματοληπτική επιφάνεια στην οποία εντοπίστηκε (Εικόνα 3). ε. Η σύντμηση bs για taxa τα οποία καταγράφηκαν αλλά δεν συλλέχθηκαν. (Στο Παράρτημα ΙV παρατίθεται φωτογραφικό υλικό) στ. Το σύμβολο (*) για taxa τα οποία δεν έχουν αναφερθεί σε προηγούμενες μελέτες Pteridophyta Aspleniaceae Asplenium adianthum-nigrum L. - Pt, H, C, 3, 6, 9 Asplenium trichomanes L. - Co, H, C, 3, 19 Dennstaedtiaceae Pteridium aquilinum (L.) Kuhn in Kersten - Co, G, C W, 4, 5, 12, 16 Gymnospermae Cupressaceae Juniperus oxycedrus L. - Me, P, W, 1, 2, 6, 8, 9, 10, 13 Pinaceae 19

26 Pinus nigra J.. Arnold. Me, P, W, 18 Angiospermae Aceraceae Acer campestre L. EA, P, W, 4, 12 Alliaceae Allium hitrovaginum P. Candargy. - Eu, G, G, 3, 10, 17, 20 Allium sphaerocephalon L. - ME, G, G P, 2, 3, 10, 11, 13, 17 Apiaceae *Apium graveolens L. EA, H, A, 4 Bupleurum commutatum Boiss. & Balasa in Boiss. - BA, T, G, 1, 3, 13 Daucus carota L. - Pt, T H, G M P, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Eryngium campestre L. - EA, H, G P, 15 Araliaceae Hedera helix L. - ME, P, W, 4, 5, 12, 16 Aristolochiaceae Aristolochia rotunda L. - Me, G, W, 4 Asparagaceae Asparagus acutifolius L. - Me, C, W, 1, 2, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 16 Asphodelaceae Asphodeline liburnica (Scop.) chb. - EM, G, P W, 4 Asteraceae Achillea chrysocoma riv. - Bk, H, H, IV, 13, 18 Achillea millefolium L. - ES, H, G, 6, 10, 14, 19 20

27 Anthemis arvensis L. - EA / (Co), T,, 1, 10, 11, 15, 17, 18, 19, 20 Anthemis tinctoria L. - Eu, H, G H, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Carlina corymbosa L. - Me, H, G H P, 10, 18, 19 Centaurea affinis riv. subsp. pallidior (Halácsy) Hayek - Bk, H, H, 2, 8, 11, 13, 14, 15, 19, 20 Cichorium intybus L. - EA, H,, 1, 6, 12, 15, 19, 20 Cirsium vulgare (Savi) Ten. - ME, H,, 2, 3, 12, 15, 18, 19 Echinops bannaticus Schrad. - Bk, H, G, IV, 1, 13, 15, 18, 20 Pilosella leucopsilon (Arv. Touv.) Gottschi. in Greuter & aus - EA, H, G H W, 2, 3, 7, 8, 13, 18, 19 Senecio rupestris Walst. & Kit. ME, H, H, 1, 2, 3, 6, 8, 10, 11, 12, 14, 17, 19 Taraxacum officinale group. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19 Xeranthemum cylindraceum Sm. in Sibth. & Sm. - ME, T, G, 1 Betulaceae Carpinus orientalis Mill. - EA, P, W, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20 Corylus avellana L. - EA, P, W, 12, 16 Boraginaceae Myosotis incrassata Guss. - ME, T, P, 5, 8, 12, 14, 18 Neatostema apulum (L.) I.M Johnst. - Me, T, P, 17 Brassicaceae Alyssum murale Waldst. & Kit. - ME, H, G, 1, 3, 7, 13 orripa thracica (Griseb.) ritsch. BA, H, A, 19 21

28 Cactaceae *puntia ficus-indica (L.) Mill., - [neotrop.], P, P, 17, bs Campanulaceae Campanula patula L. - Eu, H, G, 4, 6, 12, 18, 19, 20 Campanula persicifolia L. - ES, H, G W, 6, 7, 8, 12, 131, 14, 17, 18, 19, 20 Campanula sparsa riv. Bk, T, G W, 2 Jasione heldeichii Boiss. & rph. in Boiss. - BA, H, G, 8, 13, 15, 18, 20 Caprifoliaceae Lonicera caprifolium L. - EA, P, W, 14, 20 Lonicera etrusca Santi - Me, P, W, 1, 2, 3, 10, 11, 14 Caryophyllaceae Atocion compactum (isch.) Tzvelev - EA, HC, G, 8, 12, 15, 19, 20 Dianthus corymbosus Sm. in Sibth. & Sm. - Gr, C, G P, 2, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Lychnis coronaria (L.) Desr. - MS, H, G W, 1, 4, 9, 13, 18 Minuartia hirsuta (M. Bieb) Hand. - Mazz. BA, H, G W, 1, 3, 8 Moenchia mantica (L.) Brartl. - ME, T, G P, 8, 9, 15, 17 Scleranthus perrenis L. EA, H, G H, 8, 15, 20 Silene italica (L.) Pers. - EA, H, G W, 3, 5, 17, 18, 20 Celastraceae Euonymus latifolius Mill. - EA, P, W, 3, 5, 12, 13 Cistaceae Cistus creticus subsp. eriocephalus (Viv.) Greuter & Burdet in Greuter & aus - Me, C, P, 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Convolvulaceae 22

29 Convolvulus cantabrica L. - Co, H G, G, 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 13, 17, 18, 19, 20 Cornaceae Cornus mas L. EA, P, W, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16 Cornus sanguinea L. ES, P, W, 9, 13 Crassulaceae Sedum rubens L. - MA, T, P, 8, 10, 11, 18, 19 Dioscoreaceae Dioscorea communis L. - ME, H, W, 12 Euphorbiaceae Euphorbia amygdaloides L. - EA, C H, 5, 9, 12, 13, 14, 16, 19, 20 abaceae Chamaecytisus eriocarpus Boiss. othm. - BA, P, G W, 2, 6, 10, 11, 12, 14 Dorycnium herbaceum Vill. - ME, H, G W, 12, 14, 15 Genista carinalis Griseb. - BA, C, G W, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Lathyrus laxiflorus (Desf.) Kuntze - EM, H, W, 1, 7, 12, 17 Lotus corniculatus L. EA, H, G H, 1, 3, 6, 7, 17, 20 Melilotus albus Medik. - EA, TH,, εντοπίστηκε κατά μήκος του περιφερειακού δρόμου Trifolium campestre Schreb. in Sturm - EA, T, G P, 6, 8, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 20 Trifolium ochroleucon Hudson - ME, H, W, 1, 2, 3, 4, 6, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 19, 20 Trifolium purpureum Loisel. - Me, T, G, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 17, 18, 19 23

30 Trifolium repens L. - Pt, H, A G H, 1, 9, 14, 15, 20 Vicia laeta Ces. in riedr. - Me, T, W, 2, 3, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 18 Vicia tenuifolia oth. EA, H, G H W, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 20 Vicia villosa oth. - EA, T, P, 12, 14, 18, 19 agaceae agus sylvatica L. - Eu, P, W, 16 Quercus frainetto Ten. - BA, P, W, σε όλες τις δειγματοληπτικές επιφάνειες Quercus pubescens Willd. - ME, P, W, σε όλες τις δειγματοληπτικές επιφάνειες Geraniaceae Geranium lucidum L. EA, T, W, 2, 3, 14 Hyacinthaceae Muscari commutatum Guss. - BI, G, P, 3 Muscari comosum (L.) Mill. ME, G,, 1, 11, 17 Muscari neglectum Gus. ex Ten. EA, G, G H P σε όλες τις δειγματοληπτικές επιφάνειες Hypericaceae Hypericum olympicum L. - BA, H, G H, 8, 9, 10, 11 Hypericum perforatum L. - Pt, H, G, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Iridaceae *Crocus pulchellus Herb. - BA, G, G W, 5, 20 Gladiolus imbricatus L. Eu, G, A, 5, 12 Juncaceae Juncus effusus L. Eu, H G, A, 12, 19 24

31 Lamiaceae Ajuga genevensis L. - EA, G, G, 14, 20 Calamintha nepeta (L.) Savi - ME, H, W, 20 Clinopodium vulgare L. - ES, H, W, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 17, 18, 19, 20 Lamium amplexicaule L. - Pt, T,, 1, 2, 5, 10, 11, 12, 13, 14, 19, 20 Mentha longifolia L. - Pt, H, A, 12, 18, 19 Teucrium capitatum L. - Me, C, G P, 3, 6, 7, 10, 11 Teucrium chamaedrys L. - Me, C, G P W, 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 18, 20 Thymus sibthorpii Benth. - BA, C, G, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 leaceae raxinus ornus L. - ME, P, W, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 20 Ligustrum vulgare L. - ME, P, W, 1, 2, 7, 13 rchidaceae Anacamptis morio (L.).M. Bateman, Pridgeon & M.W.Chase - EA, G, A G, bs, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19 Cephalanthera longifolia (L.) ritsch - EA, G, W, bs, 16 Dactylorhiza romana (Sebast.) Soó - Me, G, W, bs, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20 Limodorum abortivum (L.) Sw. - Me, G, W, bs, 2 *phrys sphegodes Mill subsp. mammosa (Desf.) Soό ex E. Nelson ME, G, G P, bs, 5 *Serapias vomeracea (Burm. f.) Briq. - ME, G, P W, bs, 3 25

32 robanchaceae *robanche gracilis Sm. - ME, T, G P, 8 Poaceae Aegilops triuncialis L. - MS, T, P, 1, 3, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17 Avena barbata Link in Schrad. - ME, T,, 1, 2, 3, 9 Brachypodium sylvaticum (Huds.) P. Beauv. - Pt, H, A H W, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Bromus commutatus Schrad. Eu, T, G W, 2, 3, 4, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 18, 19 Chrysopogon gryllus (L.) Trin. - EA, H, G, 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Dactylis glomerata L. Pt, H, G H M, 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20 *Digitaria sanguinalis (L.) Scop.- Co, T,, 19 estuca heterophylla Lam. Eu, H, W, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 Primulaceae Cyclamen hederifolium Sol. ex Aiton - Me, P, W, σε όλες τις δειγματοληπτικές επιφάνειες Lysimachia punctata L. - Eu, H, W, 12 Primula vulgaris Huds. - EA, H, A W, 12, 16 anunculaceae Clematis vitalba L. - EA, P, W, 1, 2, 3, 10, 11, 13, 14 Helleborus odorus Waldst. & Kit. subsp. cyclophyllus (A. Braunun) Maire & Petitmm Bk, G, G W, 4, 12, 16 anunculus neapolitanus Ten. - Me, H, A W, 2, 3 26

33 osaceae Agrimonia eupatoria L. - EA, H, G, 11 Crataegus monogyna Jacq. - Pt, P, G W, 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 18, 19, 20 ragaria vesca L. EA, H, W, 2, 4, 5, 12, 16 Malus sylvestris Miller - Eu, P, W, 6, 11, 18, 19 Potentilla reptans L. - Pt, H, A G, 5 Prunus spinosa L. EA, P, W, 1, 4, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 14, 15, Pyrus pyraster (L.) Burgsd. - ME, P, W, 6, 9 Pyrus spinosa orssk. - Me, P, P W, 1, 2, 3, 17, 19 osa canina L. - Pt, P, G W, 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 17, 18 osa gallica L. - EA, C P, W, 2 ubus sanctus Schreb. - MS, P, W, 11, 12, 13, 14, 17, 18 Sorbus aucuparia L. EA, P, W, 1, 2, 8, 9, 11, 13, 17 ubiaceae Galium odoratum L. (Scop.) - EA, H, W, 1, 8, 10, 12, 19 Galium verum L. subsp. verum - Pt, H, A G, 1, 3, 10, 11, 13, 15, 18 uscaceae uscus aculeatus L. - ME, G C, W, 2, 5, 6, 8, 9, 10, 12, 16, 19 Santalaceae Thesium divaricatum Mert. &.W.D.J Koch in öhl. ME, H, W, 16 Scrophulariaceae Verbascum banaticum Schrad. - Bk, H, G, 14 Urticaceae 27

34 Urtica dioica L. - Co, H,, 19 Veronicaceae Digitalis lanata Ehrh. - BA, H, G W, 3, 19 Veronica chamaedrys L. - ES, H, G W, 1, 2, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 18, 19, 20 Vitaceae Vitis vinifera L. - EA, P, W, 3, 10, Γενικά Συνολικά προσδιορίστηκαν 134 taxa που ανήκουν σε 48 οικογένειες Πτεριδόφυτων και Σπερματοφύτων και 114 γένη. Από αυτά τα 3 είναι Πτεριδόφυτα, και τα υπόλοιπα 131 Σπερματόφυτα (2 Γυμνόσπερμα και 129 Αγγειόσπερμα). To 96,27% των taxa που συλλέχθηκαν ανήκει στα Αγγειόσπερμα (Πίνακας 6). Στο σύνολο των Αγγειοφύτων της ελληνικής χλωρίδας τα Αγγειόσπερμα συγκεντρώνουν το 98,36%. Πίνακας 6: Αριθμός taxa που συλλέχθηκαν στο Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσίων και η συμμετοχή τους στις κύριες ταξινομικές μονάδες Ταξινομικές μονάδες Οικογένειες Γένη Taxa % Πτεριδόφυτα ,24 Γυμνόσπερμα ,49 Αγγειόσπερμα ,27 Σύνολο ,00 Οι οικογένειες που αντιπροσωπεύετονται από τον μεγαλύτερο αριθμό taxa είναι οι οικογένειες Asteraceae και abaceae με 13 taxa (9,7%), ακολουθεί η οικογένεια osaceae με 12 taxa (9%). Στη συνέχεια οι Poaceae και Lamiaceae αντιπροσωπεύονται με 8 taxa (6%) και η οικογένεια Caryophyllaceae με 7 taxa (5,2%) (Γράφημα 1). Οι υπόλοιπες οικογένειες περιλαμβάνουν από πέντε ή λιγότερα taxa. Το 45,6% του συνόλου των taxa 28

35 φαίνεται να συγκεντρώνεται σε έξι οικογένειες. Οι οικογένειες αυτές είναι από τις πλουσιότερες σε αριθμό ειδών οικογένειες όλης της Ελλάδας (Dimopoulos et al, 2013). Ενώ διαφοροποιήσεις στην κατάταξή τους παρατηρούνται σε πολλές χλωριδικές εργασίες (Κωνσταντινίδης, 1997, Καραθάκης, 2006; Καρακίτσος, 2006). Γράφημα 1: Οι οικογένειες που συγκεντρώνουν τα περισσότερα taxa και ο αριθμός των taxa που συλλέχθηκαν. Τα περισσότερα taxa που βρέθηκαν εντός του δρυοδάσους του ΒΒΚΚ αναφέρονται στις εργασίες των Theodoropoulos et al. (1995), Μπαμπαλώνας (1995), Φωτιάδης (2004) και otiadis & Athanasiadis (2008). Τα taxa Apium graveolens, Crocus pulchellus, phrys sphegodes subsp. mammosa, robanche gracilis, Serapias vomeracea, καθώς και τα διαταραχόφιλα Digitaria sanguinalis και puntia ficus-indica δεν έχουν αναφερθεί σε προηγούμενη δημοσίευση για τη χλωρίδα της περιοχής. 29

36 3.1.2 Ανάλυση Βιοτικών μορφών Όσον αφορά τις βιομορφές των taxa που καταγράφηκαν στην περιοχή μελέτης, τα Ημικρυπτόφυτα συμμετέχουν με ποσοστό 41% του συνόλου των taxa, ακολουθούν τα Φανερόφυτα με ποσοστό συμμετοχής 21%, τα Θερόφυτα (16%), τα Γεώφυτα (14%) και τέλος τα Χαμαίφυτα (8%) (Γράφημα 2). Τα Ημικρυπτόφυτα επικρατούν και στο σύνολο της ελληνικής χλωρίδας, καθώς σε αυτά ανήκει το 44% των αυτοφυών taxa της Ελλάδας (Dimopoulos et al, 2013). Βιοτικές μορφές των συλλεχθέντων taxa 8% 14% 41% 16% 21% Γράφημα 3 H P T G C Γράφημα 2: Κατηγορίες βιοτικών μορφών και ποσοστιαία συμμετοχή τους στο σύνολο των taxa που συλλέχθηκαν στο ΒΒΚΚ (Για επεξήγηση των συντομογραφιών βλ. Πίνακα 4) 30

37 3.1.3 Χωρολογική ανάλυση Στο Γράφημα 3 φαίνονται οι χωρολογικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν τα φυτικά taxa. Επικρατέστερες χωρολογικές κατηγορίες είναι αυτές των Ευρωπαϊκών-ΝΔ Ασιατικών (EA) και Μεσογειακών-Ευρωπαϊκών περιοχών ( ME) με ποσοστό συμμετοχής 28% και 18%, αντίστοιχα, ενώ ακολουθούν τα Μεσογειακά taxa (Me) με 12%. Χωρολογική ανάλυση των συλλεχθέντων taxa 1% 7% 2% BA Bk ΒΙ 8% Co 4% 1% EA 12% 4% EM ES Eu Gr MA 18% 28% ME Me MS 1% 7% 1% 4% 2% Pt neotrop. Γράφημα 3: Χωρολογικές κατηγορίες και ποσοστιαία συμμετοχή τους στο σύνολο των taxa που συλλέχθηκαν (Για επεξήγηση των συντομογραφιών βλ. Πίνακα 3). 31

38 Βαλκανικά και ελληνικά ενδημικά taxa Στην περιοχή μελέτης απαντούν 18 taxa (13,4 % του συνόλου) τα οποία σύμφωνα με τους Dimopoulos et al (2013) εξαπλώνονται μόνο στην Βαλκανική χερσόνησο και τις γειτονικές περιοχές, και ένα taxon ενδημικό της Ελλάδας (Πίνακας 7). Στο σύνολο της ελληνικής χλωρίδας η ομάδα των Βαλκανικών taxa κατέχει ποσοστό συμμετοχής 16,4%, ενώ τα ενδημικά 22,2% από τα οποία μόλις το 2% απαντά στην Βόρεια Ανατολική χλωριδική περιοχή της Ελλάδας (ΝΕ) (Dimopoulos et al., 2013). Ειδικότερα, στο ΒΒΚΚ, 11 από τα συλλεχθέντα taxa ανήκουν στην χωρολογική κατηγορία των Βαλκανικών-Ανατολικών taxa (BA), καθώς η εξάπλωση του περιορίζεται στις βαλκανικές χώρες και στη Μικρά Ασία, ενώ ενίοτε εκτείνονται στη Ν.Ουκρανία και σε γειτονικές Καυκάσιες χώρες (Γεωργία, Αρμενία) ή Ν.Ιράκ. Η κατηγορία αυτή συγκεντρώνει το 8,2% του συνόλου των taxa που καταγράφηκαν και το 61% της ομάδας των Βαλκανικών taxa που απαντούν στο δρυοδάσος του ΒΒΚΚ (Γράφημα 4). Το taxon Muscari commutatum ανήκει στη χωρολογική κατηγορία των Βαλκανιών- Ιταλικών με περιορισμένη εξάπλωση στις βαλκανικές χώρες και την Ιταλία (ΒΙ). Τα taxa Achillea chrysocoma, Campanula sparsa, Centaurea affinis subsp. pallidior, Echinops bannaticus, Helleborus odorus subsp. cyclophyllus και Verbascum banaticum αποτελούν Βαλκανικά taxa και περιορίζονται στις βαλκανικές χώρες, ενώ επεκτείνονται και σε γειτονικά μέρη της Ν.Ευρώπης (Bk). Επιπρόσθετα, το taxon Achillea chrysocoma κατέχει περιορισμένο εύρος εξάπλωσης καθώς η ακτίνα μεταξύ των πληθυσμών δεν υπερβαίνει τα 500 km (range restricted). Το 4,5% του συνόλου των taxa και το 33% της ομάδας των Βαλκανικών taxa συγκεντρώνεται στη συγκεκριμένη χωρολογική κατηγορία (Γράφημα 4). Όσον αφορά το taxon Dianthus corymbosus αποτελεί είδος ενδημικό της Ελλάδας (Georghiou & Delipetrou, 2010, Dimopoulos et al, 2013) με ακτίνα εξάπλωσής που περιορίζεται ομοίως στα 500 km (range restricted). 32

39 Πίνακας 7: Taxa η εξάπλωση των οποίων περιορίζεται στις βαλκανικές χώρες και τις γειτονικές περιοχές και ενδημικά taxa (Για επεξήγηση των συντομογραφιών βλ. πίνακα 3) Taxon Gr BA BI Bk Achillea chrysocoma riv. + Bupleurum commutatum Boiss. & Balasa + Campanula sparsa riv. + Centaurea affinis subsp. pallidior (Halácsy) Hayek + Chamaecytisus eriocarpus Boiss. othm. + Crocus pulchellus Herb. + Dianthus corymbosus Sm. in Sibth. & Sm. + Digitalis lanata Ehrh. + Echinops bannaticus Schrad. + Genista carinalis Griseb. + Helleborus odorus Waldst. & Kit. subsp. cyclophyllus (A. Braunun) Maire & Petitmm + Hypericum olympicum L. + Jasione heldeichii Boiss. & rph. Minuartia hirsuta (M. Bieb) Hand + + (Συνεχίζεται) 33

40 Πίνακας 6 (Συνέχεια) Taxon Gr BA BI Bk Muscari commutatum Guss. + Quercus frainetto Ten. + orippa thracica (Griseb.) ritsch. + Thymus sibthorpii Benth. + Verbascum banaticum Schrad. + 34

41 Ομάδα Βαλκανικών taxa 33% ΒΑ ΒΙ Βk 61% 6% Γράφημα 4: Taxa του ΒΒΚΚ με εξάπλωση που περιορίζεται στη Βαλκανική χερσόνησο και τις γειτονικές περιοχές (Για επεξήγηση των συντομογραφιών βλ. Πίνακα 3) 35

42 3.2 Χλωριδική σύνθεση δειγματοληπτικών επιφανειών Όσον αφορά την χλωριδική σύνθεση των επιμέρους δειγματοληπτικών επιφανειών, ο αριθμός των taxa κυμαίνεται από 26 εώς 57 taxa. Πιο συγκεκριμένα, οι δειγματοληπτικές επιφάνειες στις οποίες εμφανίζεται ο μεγαλύτερος αριθμός είναι οι 2, 3, 10, 11, 12, 13, 14 και 19, ενώ τα λιγότερα taxa καταγράφηκαν σε επιφάνειες με πυκνή ξυλώδη βλάστηση που καταλαμβάνουν υγρές τοποθεσίες κατά μήκος των ρεμάτων (δειγματοληπτικές επιφάνειες 4, 5, 16). Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 8) δίνεται για κάθε δειγματοληπτική επιφάνεια ο αριθμός των taxa που βρέθηκαν σε αυτήν. Πίνακας 8: Αριθμός taxa που καταγράφηκαν σε κάθε δειγματοληπτική επιφάνεια (Για κατανομή δειγματοληπτικών επιφανειών εντός του ΒΒΚΚ βλ. Εικόνα 3) Δειγματοληπτική επιφάνεια Αριθμός taxa Περιγραφή 1 49 Δάσος 2 54 Δάσος 3 55 Ξέφωτο 4 32 Ρέμα 5 31 Ρέμα 6 44 Ξέφωτο 7 38 Δάσος 8 48 Δάσος 9 46 Ξέφωτο Δάσος Δάσος Τεχνητή λίμνη Δάσος Δάσος Ξέφωτο Ρέμα Δάσος Δάσος Ημιτεχνητή λίμνη Δάσος 36

43 Αναλυτικότερα, το 3% των taxa (4 taxa) απαντούν σε όλες τις δειγματοληπτικές επιφάνειες. Αντιθέτως, το 17,9% των taxa (24 taxa) που καταγράφηκαν απαντούν σε μόνο μία δειγματοληπτική επιφάνεια (Γράφημα 5). Τα taxa που απαντούν και στις 20 δειγματοληπτικές επιφάνειες είναι τα Quercus frainetto, Quercus pubescens, Cyclamen hederifolium και Muscari neglectum. Στον πίνακα 9 φαίνονται συγκεντρωτικά τα taxa που απαντούν συχνότερα και ο αριθμός των δειγματοληπτικών επιφανειών στις οποίες βρέθηκαν. Αριθμός taxa και ο αριθμός δειγματοληπτικών επιφανειών στις οποίες απαντούν 24 Αριθμός taxa Αριθμός δειγματοληπτικών επιφανειών Γράφημα 5: Αριθμός taxa και ο αριθμός δειγματοληπτικών επιφανειών στις οποίες απαντούν 37

44 Πίνακας 9: Είδη που απαντούν σε όλη την έκταση της περιοχής μελέτης και ο αριθμός των δειγματοληπτικών επιφανειών στον οποίο βρέθηκαν Taxon Αριθμός δειγματοληπτικών επιφανειών Quercus frainetto Ten. 20 Quercus pubescens Willd. 20 Cyclamen hederifolium Sol. ex Aiton 20 Muscari neglectum Gus. ex Ten 20 Carpinus orientalis Mill. 19 Dactylorhiza romana (Sebast.) Soó 19 Anthemis tinctoria L. 18 Cistus creticus subsp. eriocephalus (Viv.) Greuter & Burdet in Greuter & aus 18 Chrysopogon gryllus (L.) Trin. 18 Taraxacum officinale group 18 Crataegus monogyna Jacq. 18 Thymus sibthorpii Benth. 18 Brachypodium sylvaticum (Huds.) P. Beauv. Clinopodium vulgare L. 17 Genista carinalis Griseb. 17 Hypericum perforatum L. 17 raxinus ornus L

45 Εικόνα 4: Ξυλώδη taxa του ανωρόφου και του θαμνώδους ορόφου. Διακρίνονται τα είδη Quercus frainetto, Quercus pubescens (Φωτογραφία: Παρίντα Δ., Αύγουστος 2015) Αναφορικά με τις επιμέρους δειγματοληπτικές επιφάνειες, στον ανώροφο και στο θαμνώδη όροφο του δάσους (δειγματοληπτικές επιφάνειες 1, 2, 7, 8, 10, 11, 13, 14, 17, 18, 20) κυριαρχούν τα taxa Quercus frainetto, Quercus pubescens, Carpinus orientalis, raxinus ornus, Prunus spinosa, osa canina, Cornus mas, Crataegus monogyna. Ενώ σπανιότερα εμφανίζονται τα Euonymus latifolius, Ligustrum vulgare, Malus sylvestris, Sorbus acuparia, Juniperus oxycedrus, osa gallica. Άλλα ξυλώδη taxa των ορόφων 39

46 αυτών μεμονωμένα άτομα των οποίων εντοπίστηκαν σε μικρό αριθμό δειγματοληπτικών επιφανειών είναι τα Corylus avellana, Clematis vitalba, Dioscorea communis, Vitis vinifera, Lonicera caprifolium, L. etrusca. Στον υπόροφο των επιφανειών αυτών απαντά ένας αριθμός ποωδών taxa από τα οποία τα ακόλουθα βρέθηκαν σε περισσότερες από τις μισές δειγματοληπτικές επιφάνειες. Anacamptis morio, Anthemis tinctoria, Brachypodium sylvaticum, Campanula persicifolia, Chrysopogon gryllus, Clinopodium vulgare, Convolvulus cantabrica, Cyclamen hederifolium, Dactylis glomerata, Dactylorhiza romana, Daucus carota, Dianthus corymbosus, estuca heterophylla, Genista carinalis Hypericum perforatum, Muscari neglectum., Senecio rupestris, Taraxacum officinale group, Trifolium ochroleucon, Vicia laeta, Vicia tenuifolia, Teucrium chamaedrys, Thymus sibthorpii, και Veronica chamaedrys. Από τα ξυλώδη taxa του υπορόφου τα συχνότερα είναι τα Cistus creticus subsp. eriocephalus, ubus sanctus και uscus aculeatus. Στα ξέφωτα του δρυοδάσους (Δεγματοληπτικές επιφάνειες 3, 6,9 και 15) όπου ο ανώροφος καλύπτει ένα μικρό ποσοστό της συνολικής επιφάνειας (Εικόνα 5), κυριαρχούν τα θαμνώδη είδη Cistus creticus subsp. eriocephalus, Cornus mas, Crataegus monogyna, Ligustrum vulgare, Pyrus spinosa και osa canina,. Ο ποώδης όροφος των εν λόγω επιφανειών δεν διαφέρει πολύ από αυτήν της προηγούμενης κατηγορίας καθώς σε αυτές φύονται τα taxa Anacamptis morio, Anthemis arvensis, Anthemis tinctoria, Chrysopogon gryllus, Clinopodium vulgare, Convolvulus cantabrica, Cyclamen hederifolium, Dactylis glomerata, Dactylorhiza romana, Dianthus corymbosus, estuca heterophylla, Genista carinalis, Hypericum perforatum, Muscari neglectum, Taraxacum officinale group, Thymus sibthorpii, Trifolium ochroleucon. 40

47 Εικόνα 5: Ξέφωτο του δρυοδάσους του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων (Δειγματοληπτική επιφάνεια 15) (Φωτογραφία: Παρίντα Δ., Οκτώβριος 2015) 41

48 Στις δειγματοληπτικές επιφάνειες 4, 5 και 16 όπου εμφανίζονται και τα λιγότερα taxa είναι χαρακτηριστική η παρουσία του υγρού στοιχείου και ο σχηματισμός ρεμάτων με μόνιμη ή παροδική ροή. Στον ανώροφο αυτών των επιφανειών παρατηρείται πυκνή συγκόμωση των δενδρωδών taxa με το Carpinus orientallis να καταλαμβάνει ποσοστό κάλυψης εώς και μεγαλύτερο από 75% (Εικόνα 6), ενώ συμμετέχουν τα taxa Quercus frainetto, Quercus pubescens και σπανιότερα τα raxinus ornus και Corylus avellana. Ακόμη, στην δειγματοληπτική επιφάνεια 16 εμφανίζονται περιστασιακά άτομα του είδους agus sylvatica. Στις ίδιες δειγματοληπτικές επιφάνειες φύονται τα taxa Asparagus acutifolius, Cornus mas, Cyclamen hederifolium, Dactylorhiza romana, Euphorbia amygdaloides, Helleborus odorus subsp. cyclophyllus, ragaria vesca, Hedera helix, uscus aculeatus, και Primula vulgaris. Αποκλειστικά στην δειγματοληπτική επιφάνεια 4 συμμετέχουν με πολύ μικρό αριθμό ατόμων τα taxa Apium graveolens, Aristolochia rotunda και Asphodeline liburnica. Εικόνα 6: Συστάδα ατόμων Carpinus orientalis με ποσοστό κάλυψης>75%, κατά μήκος ρέματος στο Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσίων. Στην εικόνα είναι εμφανής η απουσία ποωδών φυτών (Δειγματοληπτική επιφάνεια 16). (Φωτογραφία: Παρίντα Δ., Ιούλιος 2015) 42

49 Στις δειγματοληπτικές επιφάνειες 12 και 19 που βρίσκονται δίπλα στην τεχνητή και ημιτεχνητή λίμνη αντίστοιχα, εκτός από τα taxa των προηγούμενων σχηματισμών απαντούν και τα υδρόφιλα Juncus effusus, Mentha longifolia και orripa thracica. Ενώ στην δειγματοληπτική επιφάνεια 12 απαντά το taxon Lysimachia punctata. Η επιφάνεια αυτή (δειγματοληπτική επιφάνεια 12) περιλαμβάνει και taxa της προηγούμενης κατηγορίας που απαντούν κοντά σε ρέματα όπως είναι τα Primula vulgaris, Hedera helix και Helleborus odorus subsp. cyclophyllus. Ακόμη, στις επιφάνειες 12 και 19 λόγω της εμφανούς ανθρώπινης παρέμβασης (καθώς αποτελούν ημιδιαμορφωμένους χώρους ξενάγησης), ανάμεσα στα υπόλοιπα taxa προσμειγνύονται και κάποια που προτιμούν διαταραγμένα ενδιαιτήματα (uderal) όπως τα Atocion compactum, Cichorium intybus, Cirsium vulgare, Lamium amplexicaule και το Urtica dioica αποκλειστικά στη δειγματοληπτική επιφάνεια 19. Είδη που φύονται σε διαταραγμένα ενδιαιτήματα αναπτύσσονται στις περισσότερες δειγματοληπτικές επιφάνειες, ενώ η σχετική αφθονία τους σε κάθε επιφάνεια ποικίλει. Από αυτά συχνότερα εμφανίζονται τα Anthemis arvensis και Avena barbata και σπανιότερα τα taxa που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο. Σε λίγες θέσεις κατά μήκος του περιφερειακού μονοπατιού του ΒΒΚΚ, δίπλα στο συρματόπλεγμα εντοπίστηκε το taxon Melilotus albus. Τέλος στην δειγματοληπτική επιφάνεια 18 καταγράφηκε και το χωροκατακτητικό-ξενικό taxon puntia ficus-indica (Dimopoulos et al, 2013; 43

50 3.3 Τaxa που χρήζουν προστασίας Στο δρυοδάσος του ΒΒΚΚ καταγράφηκαν συνολικά 20 taxa που χρήζουν προστασίας καθώς συμπεριλαμβάνονται σε διεθνείς και εθνικές συνθήκες αλλά και στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN). Συγκεκριμένα: Το είδος uscus aculeatus L. περιλαμβάνεται στο παράρτημα V της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, «για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας», ως είδος κοινοτικού ενδιαφέροντος. Οκτώ taxa αναφέρονται στο Προεδρικό Διάταγμα 67/1981 του Ελληνικού Κράτους «Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδος και άγριας πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της ερεύνης επ αυτών», μεταξύ αυτών έξι ανήκουν στην οικογένεια rchidaceae και ένα στο γένος Digitalis, των οποίων προστατεύονται όλα τα είδη. Έντεκα taxa συμπεριλαμβάνονται στον Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN, 2016). Τα δέκα από αυτά χαρακτηρίζονται ως «Χαμηλού Κινδύνου» καθώς υπάγονται στην κατηγορία «Least Concern» (L.C). Επιπλέον το taxon Malus sylvestris εμπεριέχεται στην κατηγορία «Data Deficient» (D.D), καθώς δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την κατάσταση διατήρησής του σε όλο το εύρος εξάπλωσής του. Έξι taxa της οικογένειας rchidaceae που απαντώνται στο δρυοδάσος του ΒΒΚΚ προστατεύονται επιπρόσθετα και από την διεθνή σύμβαση CITES «για το Διεθνές Εμπόριο των Απειλούμενων με Εξαφάνιση Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας». Στον πίνακα που ακολουθεί (Πίνακας 9) φαίνονται τα taxa της περιοχής μελέτης που χρήζουν προστασίας καθώς και τα κριτήρια προστασίας τους. 44

51 Πίνακας 9: Taxa που χρήζουν προστασίας και τα κριτήρια ένταξής τους σε αυτή την κατηγορία Taxon Οδηγία 92/43 ΕΟΚ Π.Δ 67/81 IUCN CITES Achillea millefolium L. Anacamptis morio (L.).M. Bateman, Pridgeon & M.W.Chase Apium graveolens L. Carpinus orientallis Mill. Cephalanthera longifolia (L.) ritsch Corylus avellana L. Dactylorhiza romana (Sebast.) Soó Dianthus corymbosus Sm. in Sibth. & Sm. Digitalis lanata Ehrh. Juniperus oxycedrus L. Limodorum abortivum (L.) Sw. Lysimachia punctata L. Malus sylvestris Miller Mentha longifolia L. phrys sphegodes Mill subsp. mammosa (Desf.) Soό ex E. Nelson. uscus aculeatus L. Serapias vomeracea (Burm. f.) Briq. (Συνεχίζεται) 45

52 Πίνακας 8 (Συνέχεια) Taxon Οδηγία 92/43 ΕΟΚ Π.Δ 67/81 IUCN CITES Urtica dioica L. Vicia tenuifolia oth. Vitis vinifera L. Αξιοσημείωτη είναι ακόμη, η παρουσία του είδους Achillea chrysocoma, το οποίο όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο κεφάλαιο, αποτελεί Βαλκανικό taxon καθώς η εξάπλωσή του περιορίζεται στις βαλκανικές χώρες (Bk), ενώ ταυτόχρονα η ακτίνα εξάπλωσής του δεν υπερβαίνει τα 500 km (range restricted) (Dimopoulos et al., 2013). Το είδος αυτό, παρόλο που δεν εντάσσεται σε κανένα από τα παραπάνω κριτήρια, αναφέρεται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων της Βουλγαρίας ως «Κινδυνεύον» ( EN ) καθώς απειλείται λόγω της περιορισμένης του εξάπλωσης αλλά και της καταπάτησης και υποβάθμισης των οικοτόπων σε περιοχές στις οποίες είναι γνωστή η παρουσία του (Petrova & Vladimirov, 2009; Κατά συνέπια, η προστασία και η διατήρηση του είδους αυτού στο ΒΒΚΚ μπορεί να αποβεί σημαντική διότι η Βουλγαρία αποτελεί μία από τις πέντε χώρες στις οποίες κατανέμεται η συνολική εξάπλωση του taxon ( coma&ptefk= ). 46

53 4.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ εξής: Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της παρούσας εργασίας συνοψίζονται ως Εντός του δρυοδάσους του ΒΒΚΚ καταγράφηκαν 134 taxa που ανήκουν σε 48 οικογένειες Πτεριδόφυτων και Σπερματοφύτων. Από αυτές οι οικογένειες Asteraceae και abaceae αντιπροσωπεύονται από τον μεγαλύτερο αριθμό taxa (13 taxa) και ακολουθεί η οικογένεια osaceae με 12 taxa. Το 45,6% των taxa που καταγράφηκαν ανήκουν σε έξι οικογένειες (Asteraceae, abaceae, osaceae, Caryophyllaceae, Poaceae, Lamiaceae) Επτά taxa καταγράφηκαν για πρώτη φορά στην περιοχή. Τα δύο από αυτά αυτοφύονται σε διαταραγμένα ενδιαιτήματα, ενώ το ένα χαρακτηριζέται επιπλέον ως ξενικό και χωροκατακτητικό. Οι κυριότερες βιοτικές μορφές είναι τα Ημικρυπτόφυτα (H) με 41% κα τα Φανερόφυτα (P) με 21%. Επικρατέστερες χωρολογικές κατηγορίες είναι αυτές των Ευρωπαϊκών-ΝΔ Ασιατικών και Μεσογειακών-Ευρωπαϊκών περιοχών με ποσοστό συμμετοχής 28% και 18%, αντίστοιχα. Ακόμη, εντοπίστηκαν 18 taxa (13,4%) η εξάπλωση των οποίων περιορίζεται στις Βαλκανικές χώρες και τις γειτονικές περιοχές (BA, BI και Bk) καθώς και ένα taxon ενδημικό της Ελλάδας. Στις επιφάνειες δειγματοληψίας ο αριθμός των taxa που καταγράφηκαν κυμαίνεται από 26 σε επιφάνειες με πυκνή ξυλώδη βλάστηση στις οποίες παρατηρούνται συστάδες ατόμων Carpinus orientalis έως 57 taxa σε επιφάνειες με πιο αραιή ξυλώδη βλάστηση. Το 3% των taxa και συγκεκριμένα τα είδη Quercus frainetto, Quercus pubescens, Cyclamen hedrifolium και Muscari neglectum απαντoύν σε όλες τις δειγματολητικές επιφάνειες, ενώ το 17,9% των taxa απαντά σε μία μόνο δειγματοληπτική επιφάνεια. Επισημάνθηκαν 21 taxa που χρήζουν προστασίας καθώς αναφέρονται στα παρακάτω: 47

54 Οδηγία 92/43/ΕΟΚ - ένα taxon Προεδρικό διάταγμα 67/ οκτώ taxa Κόκκινο Κατάλογο Απειλούμενων Ειδών της Παγκόσμιας Ένωσης Προστασίας της Φύσης (IUCN, 2016) -11 taxa Σύμβαση CITES - έξι taxa Achillea chrysocoma: «Κινδυνεύον» στη γειτονική Βουλγαρία Ολοκληρώνοντας, αξίζει να τονισθεί η σημασία της καταγραφής της αυτοφυούς χλωρίδας του ΒΒΚΚ, ο ρόλος της οποίας είναι διττός. Αφενός, μπορεί να συμβάλλει στην προαγωγή και ανάπτυξη της υπάρχουσας επιστημονικής γνώσης των φυτικών ειδών της περιοχής, έχοντας ως συνέπεια την αποτελεσματικότερη διατήρηση αυτών επί του τόπου (in situ). Αφετέρου, μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για την ανάδειξη της φυτοποικιλότητας της περιοχής, το οποίο σε συνδυασμό με τα κατάλληλα προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, θα συντελέσει στην καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης και κατ επέκταση στην προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας εκ μέρους της κοινωνίας. 48

55 5.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 5.1 Ελληνική Θάνος Κ, Φουρναράκη Χ, Αιθρά Ε (2012) Εκτός τόπου (ex situ) διατήρηση της φυτικής ποικιλότητας - Σκέψεις και προτάσεις για ένα αποτελεσματικό σύστημα διοικητικής οργάνωσης των ελληνικών τραπεζών σπόρων (seed banks). Περιβάλλον και δίκαιο τεύχος 4. Νομική βιβλιοθήκη ΑΕΒΕ. Αθήνα Καραθάκης Δ (2006) lora sporadum: Καταγραφή της χλωρίδας των Βόρειων Σποράδων και οι μεταξύ τους φυτογεωγραφικές συνδέσεις. Διπλωματική εργασία. Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Οικολογία-Διαχείρηση & Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος. Τμήμα Βιολογίας. Πανεπιστήμιο Πατρων. Πάτρα Καρακίτσος Σ (2006) lora Ionica : Καταγραφή της χλωρίδας των Ιονίων νήσων και οι μεταξύ τους φυτογεωγραφικές συνδέσεις. Διπλωματική εργασία. Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών: Οικολογία-Διαχείρηση & Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος. Τμήμα Βιολογίας. Πανεπιστήμιο Πατρων. Πάτρα Κοράκης Γ (2012) Η χλωρίδα και η βλάστηση των δασών της Ελλάδας, σελ στο Α.Χ. Παπαγεωργίου, Γ. Καρέτσος και Γ. Κατσαδωράκης (επιμ. έκδοσης). Το δάσος: Μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. WW Ελλάς, Αθήνα. Μουντράκης Δ (1985) Γεωλογία της Ελλάδας. University Studio Press, Θεσσαλονίκη Μπαμπαλώνας Δ (1995) Μαυροβούνι Κρουσίων. Οικοτουριστικός οδηγός. Αναπτυξιακή Κιλκίς. Κιλκίς Ντάφης Σ (1973) Ταξινόμησις της δασικής βλαστήσεως της Ελλάδος. Επιστ Επετ Γεωπ Δασολ Σχολής ΙΕ, Τεύχος Β. Θεσσαλονίκη Φοίτος Δ, Κωνσταντινίδης Θ, Καμάρη Γ (2009) Βιβλίο ερυθρών δεδομένων των σπάνιων και απειλούμενων φιτών της Ελλάδας.Τόμος 1. Ελληνική Βοτανική Εταιρεία. Πάτρα Φοίτος Δ, Κωσταντινίδης Θ, Καμάρη Γ (2009) Βιβλίο ερυθρών δεδομένων των σπάνιων & απειλούμενων φυτών της Ελλάδας. Τόμος 2. Ελληνική Βοτανική Εταιρεία. Πάτρα 49

56 Φωτιάδης Γ (2004) Καθορισμός των δασικών φυτοκοινωνιολογικών μονάδων του ελληνικού τμήματος του Όρους Μπέλες και της Οροσειράς των Κρουσίων. Δδιακτορική διατριβή. Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη 5.2 Ξενόγλωσση Bergmeier E, Dimopoulos P (2008) Identifying plant communities of thermophilous deciduous forest in Greece : Species composition, distribution, ecology and syntaxonomy. Plant Biosyst 142: Briggs KG (2001) Management of agriculutural, forestry and fisheries enterprises. Encycl Life Support Syst I. Plant Genetic esources p Davis K (2008) A CBD manual for botanic gardens. Bot. Gard. Conserv. Int. ichmond, United Kingdom Dimopoulos P, aus Th, Bergmeier E, Constantinidis Th, Iatrou G, Kokkini S, Strid A, Tzanoudakis D (2013) Vascular plants of Greece: An annotated checklist, Berlin: Botanischer Garten und Botanisches Museum Berlin-Dahlem, Athens: Hellenic Botanical society European Commission DG Environment (2013) Interpretation Manual of European Union Habitats (EU 28) otiadis G, Athanasiadis N (2008) The vascular flora of forest and shrubland communities of Krousia and Belles Mts (NE Greece). Phytol Balcan 14: Harris JG, Harris MW (2001) Plant identification terminology: an illustrated glossary. 2nd edition. Spring Lake Publishing. United States of America Hill D, asham M, Tucker G, Shewry M, Shaw P (eds.) (2005) Handbook of Biodiversity Methods. Survey, evaluation and monitoring. Cambridge Univ Press New York. doi: /CB

57 Hurka H, Neuffer B, riesen N (2004) Plant genetic resources in botanical gardens. Acta Hortic Maloupa E, Krigas N (2000) Botanic garden profile the Balkan Botanic Garden of Kroussia, Northern Greece: A garden dedicated to the conservation of the native plants of Greece and the Balkans. J Bot Gard Hortic 6: 9 28 Petrova A, Vladimirov V (eds.) (2009) ed List of Bulgarian vascular plants. Phytol Balcan 15: Powledge (2011) The Evolving ole of Botanical Gardens. Bioscience 61: Strid A, Tan K (eds.) (1997) lora Hellenica Vol 1, Koeltz Scientific Books, Köningstein, Germany Strid A, Tan K (eds.) (2002) lora Hellenica Vol 2, Ganter Verlag, Lichtenstein Strid A (ed.) (1986) Mountain flora of Greece, Vol 1 Cambridge University Press, Cambridge, UK. Strid A, Tan K (eds.) (1991) Mountain flora of Greece, Vol 2 Edinburgh University Press, Edinburgh, UK. Theodoropoulos K, eif A, Athanasiadis N (1995) Quercus dalechampii forests in Central Macedonia, Greece. Bot Helv 105: Tutin T. G, Heywood V. H, Burges N. A, Moore D. M., Valentine D. H., Walters S. M., Webb D. A. (eds.) ( ) lora Europaea vol. 1-5, Cambridge University Press, Cambridge, UK Van der Maarel E (ed.) (2005) Vegetation Ecology. Blackwell Science Ltd. UK 51

58 5.3 Νομοθεσία Κανονισμός 2016/2029 (2016) Για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 338/97 του Συμβουλίου για την προστασία των ειδών άγριας πανίδας και χλωρίδας με τον έλεγχο του εμπορίου τους. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων Νόμος 3937/2011 (2011) Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις. Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως 60 Νόμος 2204/1994 (1994) Κύρωση σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα. Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως 59, Α Νόμος 1335/1983 (1983) Κύρωση διεθνούς σύμβασης για την διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης. Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως 32, Α Οδηγία 92/43/ΕΟΚ (1992) Για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων Οδηγία 2009/147/ΕΟΚ (2009) Για τη διατήρηση των άγριων πτηνών. Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών κοινοτήτων Προεδρικό διάταγμα 67/1981 (1981) Περί προστασίας της αυτοφυούς χλωρίδος και της άγριας πανίδος και καθορισμού διαδικασίας συντονισμού και ελέγχου της ερεύνης επ αυτών. Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως 23, 43A ΦΕΚ 2383/Β (2014) Έγκριση Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιοποικιλότητα για τα έτη και Σχεδίου Δράσης πενταετούς διάρκειας. Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως

59 5.4 Πηγές από το διαδίκτυο reporting/datasheets/habitats/forests/forests/91m0-pannonian-balkanic 53

60 6.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 6.1 Παράρτημα I- Έντυπο που συμπληρώθηκε κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών Ημερομηνία: Αριθμός Δειγματοληπτικής Επιφάνειας: Συντεταγμένες: Υψόμετρο: Γενική περιγραφή: Taxon Σχετική αφθονία (DA) Παρατηρήσεις 54

61 6.2 Παράρτημα ΙΙ Πίνακας με τις γεωγραφικές συντεταγμένες του κέντρου, το υψόμετρο και την γενική περιγραφή των δειγματοληπτικών επιφανειών Δειγματοληπτική επιφάνεια X Y Υψόμετρο (m) Περιγραφή Δάσος Δάσος Ξέφωτο Ρέμα Ρέμα Ξέφωτο Δάσος Δάσος Ξέφωτο Δάσος Δάσος Τεχνητή λίμνη Δάσος Δάσος Ξέφωτο Ρέμα Δάσος Δάσος Ημιτεχνητή λίμνη Δάσος 55

62 6.3 Παράρτημα ΙΙΙ Πίνακες με τη σχετική αφθονία των taxa ανά δειγματοληπτική επιφάνεια Δειγματοληπτική Επιφάνεια 1 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Alyssum murale Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Asparagus acutifolius Avena barbata Brachypodium sylvaticum Bupleurum commutatum Carpinus orientalis Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Echinops bannaticus raxinus ornus Galium odoratum Galium verum. subsp. verum Genista carinalis Hypericum perforatum Juniperus oxycedrus Lamium amplexicaule Lathyrus laxiflorus Ligustrum vulgare Lonicera etrusca Lotus corniculatus Lychnis coronaria Minuartia hirsuta Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A (Συνεχίζεται) 56

63 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 1 (Συνέχεια) Taxon Muscari neglectum Muscari comosum Prunus spinosa Pyrus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina Senecio rupestris Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Trifolium repens Veronica chamaedrys Xeranthemum cylindraceum Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) 57

64 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 2 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Allium sphaerocephalon Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Asparagus acutifolius Avena barbata Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Campanula sparsa Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Chamaecytisus eriocarpus Chrysopogon gryllus. Cirsium vulgare Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Dianthus corymbosus ragaria vesca raxinus ornus Genista carinalis Geranium lucidum Hypericum perforatum Juniperus oxycedrus Lamium amplexicaule Ligustrum vulgare Limodorum abortivum Lonicera etrusca Malus sylvestris Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V (Συνεχίζεται) 58

65 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 2 (Συνέχεια) Taxon Muscari neglectum Pilosella leucopsilon Pyrus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens anunculus neapolitanus osa canina osa gallica uscus aculeatus Senecio rupestris Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) Δειγματοληπτική Επιφάνεια 3 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Allium hirtovaginum Allium sphaerocephalon Alyssum murale Anacamptis morio Anthemis arvensis Asplenium adianthum-nigrum Asplenium trichomanes Avena barbata Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Bupleurum commutatum Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 59

66 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 3 (Συνέχεια) Taxon Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Digitalis lanata Euonymus latifolius estuca heterophylla raxinus ornus Galium verum subsp. verum Genista carinalis Geranium lucidum Hypericum perforatum Lonicera etrusca Lotus corniculatus Malus sylvestris Minuartia hirsuta Muscari commutatum Muscari neglectum Pilosella leucopsilon Pyrus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens anunculus neapolitanus osa canina Senecio rupestris Serapias vomeracea Silene italica Taraxacum officinale group Teucrium capitatum Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Vicia laeta Vicia tenuifolia Vitis vinifera Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V N/A V 60

67 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 4 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Acer campestre Anthemis tinctoria Apium graveolens Aristolochia rotunda Asphodeline liburnica Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Campanula patula Carpinus orientalis Chrysopogon gryllus Clinopodium vulgare Cornus mas Cyclamen hederifolium Dactylorhiza romana Dianthus corymbosus ragaria vesca raxinus ornus Genista carinalis Hedera helix Helleborus odorus subsp. cyclophyllus Hypericum perforatum Lychnis coronaria Muscari neglectum Primula vulgaris Prunus spinosa Pteridium aquilinum Quercus frainetto Quercus pubescens Taraxacum officinale group Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Veronica chamaedrys Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V V V A 61

68 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 5 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Asparagus acutifolius Carpinus orientalis Cistus creticus subsp. eriocephalus Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Crocus pulchellus Cyclamen hederifolium Dactylorhiza romana Dianthus corymbosus Euonymus latifolius Euphorbia amygdaloides ragaria vesca raxinus ornus Gladiolus imbricatus Hedera helix Lamium amplexicaule Muscari neglectum Myosotis incrassata phrys sphegodes subsp. mammosa Potentilla reptans Pteridium aquilinum Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina uscus aculeatus Silene italica Taraxacum officinale group Thymus sibthorpii Veronica chamaedrys Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A V V 62

69 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 6 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Achillea millefolium Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Asparagus acutifolius Asplenium adianthum-nigrum Brachypodium sylvaticum Campanula patula Campanula persicifolia Carpinus orientalis Chamaecytisus eriocarpus Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus estuca heterophylla raxinus ornus Genista carinalis Hypericum perforatum Juniperus oxycedrus Lotus corniculatus Malus sylvestris Muscari neglectum Pyrus pyraster Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A (Συνεχίζεται) 63

70 Δειγματοληπτική επιφάνεια 6 (Συνέχεια) Taxon uscus aculeatus Senecio rupestris Taraxacum officinale group Teucrium capitatum Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) Ο Δειγματοληπτική Επιφάνεια 7 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Alyssum murale Anacamptis morio Anthemis tinctoria Asparagus acutifolius Brachypodium sylvaticum Campanula persicifolia Carpinus orientalis Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota estuca heterophylla raxinus ornus Genista carinalis Hypericum perforatum Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 64

71 Δειγματοληπτική επιφάνεια 7 (Συνέχεια) Taxon Lathyrus laxiflorus Ligustrum vulgare Lotus corniculatus Muscari neglectum Pilosella leucopsilon Prunus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina Taraxacum officinale group Teucrium capitatum Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Veronica chamaedrys Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A Δειγματοληπτική Επιφάνεια 8 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Atocion compactum Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Campanula persicifolia Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 65

72 Δειγματοληπτική επιφάνεια 8 (Συνέχεια) Taxon Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus estuca heterophylla raxinus ornus Galium odoratum Genista carinalis Hypericum olympicum Jasione heldeichii Juniperus oxycedrus Minuartia hirsuta Moenchia mantica Muscari neglectum Myosotis incrassata robanche gracilis Pilosella leucopsilon Prunus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens uscus aculeatus Scleranthus perrenis Sedum rubens Senecio rupestris Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium purpureum Veronica chamaedrys Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V 66

73 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 9 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Anacamptis morio Anthemis arvensis Asparagus acutifolius Asplenium adianthum-nigrum Avena barbata Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Carpinus orientalis Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Cornus sanguinea Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Dianthus corymbosus Euphorbia amygdaloides estuca heterophylla raxinus ornus Genista carinalis Geranium lucidum Hypericum olympicum Hypericum perforatum Juniperus oxycedrus Lychnis coronaria Mentha longifolia Moenchia mantica Muscari neglectum Prunus spinosa Pyrus pyraster Quercus frainetto Quercus pubescens Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) Ο A Ο (Συνεχίζεται) 67

74 Δειγματοληπτική επιφάνεια 9 (Συνέχεια) Taxon osa canina uscus aculeatus Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Trifolium purpureum Trifolium repens Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) Δειγματοληπτική Επιφάνεια 10 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Achillea millefolium Aegilops triuncialis Allium hirtovaginum Allium sphaerocephalon Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Asparagus acutifolius Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Carlina corybosa Carpinus orientalis Chamaecytisus eriocarpus Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A (Συνεχίζεται) 68

75 Δειγματοληπτική επιφάνεια 10 (Συνέχεια) Taxon Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus estuca heterophylla raxinus ornus Galium odoratum Galium verum subsp. verum Genista carinalis Hypericum olympicum Hypericum perforatum Juniperus oxycedrus Lamium amplexicaule Lonicera etrusca Muscari neglectum Prunus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens uscus aculeatus Sedum rubens Senecio rupestris Taraxacum officinale group Teucrium capitatum Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Trifolium purpureum Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Vitis vinifera Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V 69

76 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 11 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Agrimonia eupatoria Allium sphaerocephalon Anacamptis morio Anthemis arvensis Asparagus acutifolius Brachypodium sylvaticum Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Chamaecytisus eriocarpus Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus estuca heterophylla raxinus ornus Galium verum subsp. verum Genista carinalis Hypericum olympicum Hypericum perforatum Lamium amplexicaule Lonicera etrusca Malus sylvestris Muscari neglectum Muscari comosum Prunus spinosa Quercus frainetto Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V A (Συνεχίζεται) 70

77 Δειγματοληπτική επιφάνεια 11 (Συνέχεια) Taxon Quercus pubescens osa canina ubus sanctus Sedum rubens Senecio rupestris Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Teucrium capitatum Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Trifolium purpureum Veronica chamaedrys Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) Δειγματοληπτική Επιφάνεια 12 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Acer campestre Aegilops triuncialis Anthemis tinctoria Atocion compactum Campanula patula Campanula persicifolia Carpinus orientalis Chamaecytisus eriocarpus Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cirsium vulgare Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Cornus mas Corylus avellana Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V A (Συνεχίζεται) 71

78 Δειγματοληπτική επιφάνεια 12 (Συνέχεια) Taxon Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dioscorea communis Dorycnium herbaceum Euonymus latifolius Euphorbia amygdaloides estuca heterophylla ragaria vesca Galium odoratum Gladiolus imbricatus Hedera helix Helleborus odorus subsp. cyclophyllus Hypericum perforatum Juncus effusus Lamium amplexicaule Lathyrus laxiflorus Lysimachia punctata Mentha longifolia Muscari neglectum Myosotis incrassata Primula vulgaris Pteridium aquilinum Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina ubus sanctus uscus aculeatus Senecio rupestris Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Trifolium purpureum Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V V (Συνεχίζεται) 72

79 Δειγματοληπτική επιφάνεια 12 (Συνέχεια) Vicia villosa Vitis vinifera Taxon Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V Δειγματοληπτική Επιφάνεια 13 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Achillea chrysocoma Aegilops triuncialis Allium sphaerocephalon Alyssum murale Anacamptis morio Anthemis tinctoria Asparagus acutifolius Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Bupleurum commutatum Campanula persicifolia Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cornus mas Cornus sanguinea Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus Echinops bannaticus Euonymus latifolius Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 73

80 Δειγματοληπτική επιφάνεια 13 (Συνέχεια) Taxon Euphorbia amygdaloides estuca heterophylla raxinus ornus Galium verum subsp. verum Genista carinalis Hypericum perforatum Jasione heldeichii Juniperus oxycedrus Lamium amplexicaule Ligustrum vulgare Lychnis coronaria Muscari neglectum Pilosella leucopsilon Prunus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina ubus sanctus Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Trifolium purpureum Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) Δειγματοληπτική Επιφάνεια 14 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Achillea millefolium Ajuga genevensis Anacamptis morio Taxon Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 74

81 Δειγματοληπτική επιφάνεια 14 (Συνέχεια) Taxon Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Campanula persicifolia Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Chamaecytisus eriocarpus Chrysopogon gryllus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clematis vitalba Clinopodium vulgare Cornus mas Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus Dorycnium herbaceum Euphorbia amygdaloides estuca heterophylla raxinus ornus Genista carinalis Geranium lucidum Hypericum perforatum Lamium amplexicaule Lonicera caprifolium Lonicera etrusca Muscari neglectum Myosotis incrassata Prunus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina osa gallica ubus sanctus Senecio rupestris Taraxacum officinale group Thymus sibthorpii Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A (Συνεχίζεται) 75

82 Δειγματοληπτική επιφάνεια 14 (Συνέχεια) Taxon Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Trifolium repens Verbascum banaticum Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Vicia villosa Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V 76

83 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 15 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Anacamptis morio Anthemis arvensis Atocion compactum Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Centaurea affinis subsp. pallidior Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cirsium vulgare Cistus creticus subsp. eriocephalus Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus Dorycnium herbaceum Echinops bannaticus Eryngium campestre estuca heterophylla Galium verum subsp. verum Genista carinalis Hypericum perforatum Jasione heldeichii Moenchia mantica Muscari neglectum Prunus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens Scleranthus perrenis Thymus sibthorpii Trifolium ochroleucon Trifolium repens Vicia laeta Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V A 77

84 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 16 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Asparagus acutifolius Carpinus orientalis Cephalanthera longifolia Cornus mas Corylus avellana Cyclamen hederifolium Dactylorhiza romana Euphorbia amygdaloides agus sylvatica ragaria vesca raxinus ornus Hedera helix Helleborus odorus subsp. cyclophyllus Muscari neglectum Primula vulgaris Pteridium aquilinum Quercus frainetto Quercus pubescens uscus aculeatus Taraxacum officinale group Thesium divaricatum. Trifolium campestre Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) D V Δειγματοληπτική Επιφάνεια 17 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Aegilops triuncialis Allium hirtovaginum Allium sphaerocephalon Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 78

85 Δειγματοληπτική επιφάνεια 17 (Συνέχεια) Taxon Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Avena barbata Brachypodium sylvaticum Campanula persicifolia Carpinus orientalis Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus estuca heterophylla raxinus ornus Genista carinalis Hypericum perforatum Lathyrus laxiflorus Lotus corniculatus Moenchia mantica Muscari neglectum Muscari comosum Neatostema apulum puntia ficus-indica Pyrus pyraster Pyrus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina ubus sanctus Senecio rupestris Silene italica Sorbus acuparia Taraxacum officinale group Thymus sibthorpii Trifolium purpureum Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A V 79

86 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 18 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Achillea chrysocoma Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Avena barbata Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Campanula patula Campanula persicifolia Carlina corybosa Carpinus orientalis Chrysopogon gryllus Cirsium vulgare Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus Echinops bannaticus estuca heterophylla Galium verum subsp. verum Genista carinalis Hypericum perforatum Jasione heldeichii Lychnis coronaria Malus sylvestris Mentha longifolia Muscari neglectum Myosotis incrassata Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) (Συνεχίζεται) 80

87 Δειγματοληπτική επιφάνεια 18 (Συνέχεια) Taxon Pilosella leucopsilon Pinus nigra Quercus frainetto Quercus pubescens osa canina ubus sanctus Sedum rubens Silene italica Taraxacum officinale group Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium purpureum Veronica chamaedrys Vicia laeta Vicia tenuifolia Vicia villosa Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V A Δειγματοληπτική Επιφάνεια 19 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Achillea millefolium Anacamptis morio Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Asplenium trichomanes Atocion compactum Brachypodium sylvaticum Bromus commutatus Campanula patula Campanula persicifolia Carlina corybosa Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A (Συνεχίζεται) 81

88 Δειγματοληπτική επιφάνεια 19 (Συνέχεια) Taxon Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cirsium vulgare Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Crataegus monogyna Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus Digitalis lanata Digitaria sanguinalis Euphorbia amygdaloides estuca heterophylla Galium odoratum Genista carinalis Hypericum perforatum Juncus effusus Lamium amplexicaule Mentha longifolia Muscari neglectum Pilosella leucopsilon Pyrus spinosa Quercus frainetto Quercus pubescens orippa thracica uscus aculeatus Sedum rubens Senecio rupestris Taraxacum officinale group Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Trifolium purpureum Urtica dioica Veronica chamaedrys Vicia tenuifolia Vicia villosa Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) V A A 82

89 Δειγματοληπτική Επιφάνεια 20 (D:Κυρίαρχο, A: Άφθονο, : Συχνό, : Περιστασιακό, : Σπάνιο, V: Πολύ σπάνιο) Taxon Ajuga genevensis Allium hirtovaginum Anthemis arvensis Anthemis tinctoria Atocion compactum Brachypodium sylvaticum Calamintha nepeta Campanula patula Campanula persicifolia Carpinus orientalis Centaurea affinis subsp. pallidior Chrysopogon gryllus Cichorium intybus Cistus creticus subsp. eriocephalus Clinopodium vulgare Convolvulus cantabrica Crataegus monogyna Crocus pulchellus Cyclamen hederifolium Dactylis glomerata Dactylorhiza romana Daucus carota Dianthus corymbosus Echinops bannaticus Euphorbia amygdaloides estuca heterophylla raxinus ornus Genista carinalis Hypericum perforatum Jasione heldeichii Lamium amplexicaule Lonicera caprifolium Lotus corniculatus Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) A (Συνεχίζεται) 83

90 Δειγματοληπτική επιφάνεια 20 (Συνέχεια) Taxon Minuartia hirsuta Muscari neglectum Quercus frainetto Quercus pubescens Scleranthus perrenis Silene italica Teucrium chamaedrys Thymus sibthorpii Trifolium campestre Trifolium ochroleucon Trifolium repens Veronica chamaedrys Vicia tenuifolia Σχετική αφθονία (κλίμακα DA) 84

91 6.4 Παράρτημα ΙV Φωτογραφικό υλικό Στο παράρτημα ΙV παρατίθεται φωτογραφικό υλικό των taxa που φύονται εντός του δρυοδάσους του ΒΒΚΚ. Οι φωτογραφίες λήφθηκαν από τη συγγραφέα κατά τη διάρκεια των δειγματοληψιών. 85

92 Εικόνα 5: Δενδρώδη taxa που απαντούν στους ανώτερους ορόφους του δρυοδάσους του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων. 1) Quercus pubescens, 2) Carpinus orientalis, 3) Pyrus spinosa, 4) Pyrus pyraster, 5) Sorbus aucuparia 6) raxinus ornus (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ., 2015) 86

93 Εικόνα 6: Άλλα ξυλώδη taxa που απαντούν στο δρυοδάσος του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων 1) osa canina, 2) Cornus sanguinea, 3) Euonymus latifolius, 4) Crataegus monogyna, 5) Lonicera caprifolium, 6)Cistus creticus subsp. eriocephalus (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ., 2015) 87

94 Εικόνα 7. Taxa που απαντούν στον υπόροφο του δρυοδάσους του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων. 1) Lathyrus laxiflorus 2) Campanula 5 patula, 3) Veronica chamaedrys, 4) Cyclamen hederifolium, 5) Genista carinalis και robanche gracilis (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ., 2015) 88

95 Εικόνα 8: Φυτά που απαντούν στον υπόροφο του δρυοδάσους του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων. 1) Crocus pulchellus, 2) Jasione heldeichii, 3) Lysimachia punctata, 4) Hypericum olympicum, 5) Centaurea affinis subsp. pallidior, 6) Thymus sibthorpii (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ., 2015) 89

96 Εικόνα 10: Φυτά που ευδοκιμούν σε διαταραγμένα ενδιαιτήματα (ruderal) και φύονται εντός του Βαλακνικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων. 1) Atocion compactum 2) Muscari comosum 3) Cichorium intybus 4) puntia ficusindica (ξενικό χωροκατακτητικό taxon) (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ.,, 2015) 90

97 Εικόνα 11:Taxa χρήζοντα προστασίας που απαντούν στο δρυοδάσος του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων. Οικογένεια rchidaceae. 1) Dactylorhiza romana 2) Anacamptis morio 3) Limodorum abortivum 4) Serapias vomeracea 5) Cephalanthera longifolia 6) phrys sphegodes subsp. mammosa. (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ., Μάιος 2015) 91

98 Εικόνα 12: Taxa χρήζοντα προστασίας που απαντούν στο δρυοδάσος του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσίων. 1) Digitalis lanata (Προστατεύεται από το Π.Δ 67/81), 2) Achillea millefolium (Περιλαμβάνεται στον παγκόσμιο κατάλογο IUCN), 3) uscus aculeatus (Περιλαμβάνεται στην οδηγία 92/43 ΕΟΚ), 4) Dianthus corymbosus (Προστατεύεται από το Π.Δ 67/81). (Φωτογραφίες: Παρίντα Δ., 2015) 92