ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2017) 192 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Εφαρμογή και αξιολόγηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 περί θεσπίσεως ενωσιακού συστήματος ελέγχου της τήρησης των κανόνων της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 118 REFIT Αξιολόγηση των επιπτώσεων του κανονισμού για την αλιεία {SWD(2017) 134 final} EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Εφαρμογή και αξιολόγηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 περί θεσπίσεως ενωσιακού συστήματος ελέγχου της τήρησης των κανόνων της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, όπως απαιτείται βάσει του άρθρου 118 REFIT Αξιολόγηση των επιπτώσεων του κανονισμού για την αλιεία 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επιτυχία της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής 1 (ΚΑλΠ) εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού συστήματος ελέγχου. Τα μέτρα που προβλέπονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 του Συμβουλίου 2 περί θεσπίσεως κοινοτικού συστήματος ελέγχου της τήρησης των κανόνων της ΚΑλΠ (στο εξής «ο κανονισμός ελέγχου») αποσκοπούν στη θέσπιση ενός ενωσιακού συστήματος ελέγχου, επιθεώρησης και εφαρμογής βάσει μιας συνολικής και ολοκληρωμένης προσέγγισης, σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας και οικονομικώς αποδοτικού από την άποψη των διοικητικών διαδικασιών. Το παρόν έγγραφο ανταποκρίνεται στη νομική υποχρέωση που θεσπίζεται στο άρθρο 118 του κανονισμού ελέγχου, βάσει της οποίας η Επιτροπή καλείται να συντάσσει έκθεση ανά πενταετία που υποβάλλει προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την κατάσταση εφαρμογής του κανονισμού ελέγχου στα κράτη μέλη (άρθρο 118 παράγραφος 2), και να πραγματοποιήσει αξιολόγηση των επιπτώσεών του στην ΚΑλΠ πέντε έτη μετά την έναρξη ισχύος του (άρθρο 118 παράγραφος 3). Η αξιολόγηση του κανονισμού ελέγχου περιλαμβάνεται επίσης στο πρόγραμμα ελέγχου της καταλληλότητας και της αποτελεσματικότητας της νομοθεσίας (REFIT) 3 της Επιτροπής, και αποσκοπεί στην αξιολόγηση της καταλληλότητας του κανονισμού για τον συγκεκριμένο σκοπό, με επίκεντρο τις πτυχές της απλούστευσης και μείωσης της κανονιστικής επιβάρυνσης. Η αξιολόγηση διενεργήθηκε σύμφωνα με τα πέντε κριτήρια συνάφειας, ήτοι την ενωσιακή προστιθέμενη αξία, τη συνοχή, την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα που καθορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας, 1 Κανονισμός (EΕ) αριθ. 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την Κοινή Αλιευτική Πολιτική, ΕΕ L 354 της σ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 του Συμβουλίου, της 20ής Νοεμβρίου 2009, περί θεσπίσεως ενωσιακού συστήματος ελέγχου της τήρησης των κανόνων της κοινής αλιευτικής πολιτικής, τροποποιήσεως των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 847/96, (ΕΚ) αριθ. 2371/2002, (ΕΚ) αριθ. 811/2004, (ΕΚ) αριθ. 768/2005, (ΕΚ) αριθ. 2115/2005, (ΕΚ) αριθ. 2166/2005, (ΕΚ) αριθ. 388/2006, (ΕΚ) αριθ. 509/2007, (ΕΚ) αριθ. 676/2007, (ΕΚ) αριθ. 1098/2007, (ΕΚ) αριθ. 1300/2008, (ΕΚ) αριθ. 1342/2008 και καταργήσεως των κανονισμών (ΕΟΚ) αριθ. 2847/93, (ΕΚ) αριθ. 1627/94 και (ΕΚ) αριθ. 1966/2006, ΕΕ L 343 της , σ Πρόγραμμα ελέγχου της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας της νομοθεσίας (REFIT) - Τρέχουσα κατάσταση και προοπτικές - Πίνακας αποτελεσμάτων REFIT, SWD (2015) 110 final. 2

3 του Μαΐου Ως μέρος της αξιολόγησης πραγματοποιήθηκε επίσης ανάλυση των πτυχών της απλούστευσης και της μείωσης της κανονιστικής επιβάρυνσης. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση των βασικών διατάξεων του κανονισμού ελέγχου σε συνάρτηση με τους γενικούς στόχους προώθησης συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού και ανάπτυξης μιας νοοτροπίας τήρησης των κανόνων της ΚΑλΠ. Επιπλέον, εξετάστηκε και η αποτελεσματικότητα των μέσων που προβλέπονται από τον κανονισμό ελέγχου ώστε η Επιτροπή να διασφαλίζει την εφαρμογή της ΚΑλΠ από τα κράτη μέλη. Αυτοί ήταν οι τομείς στους οποίους εντοπίζονταν αδυναμίες και ανεπάρκειες στο πλαίσιο του προηγούμενου καθεστώτος ελέγχου και για τους οποίους, ως εκ τούτου, προβλέπονται νέα μέσα στον παρόντα κανονισμό ελέγχου. Επιπλέον, κατά την αξιολόγηση του εν λόγω νομικού πλαισίου δεν θα μπορούσε να μην εξεταστεί η ευρύτερη πολιτική με την οποία συνδέεται. Πέραν του πλαισίου και των στόχων που καθορίστηκαν κατά τη χρονική στιγμή της έκδοσής του, ο κανονισμός ελέγχου αξιολογήθηκε και σε σχέση με την πρόσφατη μεταρρύθμιση της ΚΑλΠ, η οποία εισήγαγε νέους στόχους και νομικές υποχρεώσεις, όπως για παράδειγμα την υποχρέωση εκφόρτωσης. Ελήφθη επίσης υπόψη η εξέλιξη των πτυχών του ελέγχου που υλοποιήθηκαν μέσω της εφαρμογής του κανονισμού ΠΛΑ 5, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας 6 (ΕΤΘΑ) για την περίοδο (στο πλαίσιο του οποίου θεσπίζονται, μεταξύ άλλων, νέες διατάξεις σχετικά με τις οικονομικές κυρώσεις), του κανονισμού για την Κοινή Οργάνωση των Αγορών 7 (ΚΟΑ), καθώς και οι εν εξελίξει συζητήσεις για έναν κανονισμό για τη βιώσιμη διαχείριση των εξωτερικών αλιευτικών στόλων 8 και οι προσπάθειες της ΕΕ να διαμορφώσει τη διεθνή διακυβέρνηση των ωκεανών Τέλος, κατά την αξιολόγηση εξετάστηκαν οι αλλαγές στα θεσμικά και πολιτικά σενάρια, ιδίως η έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας και η καθιέρωση ευρωπαϊκής συνεργασίας σχετικά με τα καθήκοντα ακτοφυλακής 9. Τα γενικά αποτελέσματα που παρουσιάζονται στο παρόν έγγραφο βασίζονται σε εκτεταμένη διαδικασία διαβούλευσης με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις διαβουλεύσεις που διεξήχθησαν, την πηγή δεδομένων και τις πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν, τη μέθοδο που ακολουθήθηκε και τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν παρέχονται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών «REFIT: Αξιολόγηση των επιπτώσεων του κανονισμού για τον έλεγχο της αλιείας». 4 Κατευθυντήριες γραμμές για τη βελτίωση της νομοθεσίας (Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής), SWD (2015) Κανονισμός (EΚ) αριθ. 1005/2008 του Συμβουλίου περί δημιουργίας κοινοτικού συστήματος πρόληψης, αποτροπής και εξάλειψης της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας, ΕΕ L 286 της , σ.1. 6 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 508/2014 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, ΕΕ L 149 της , σ Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1379/2013 για την κοινή οργάνωση των αγορών των προϊόντων αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, ΕΕ L 354 της , σ Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη βιώσιμη διαχείριση των εξωτερικών αλιευτικών στόλων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1006/2008 του Συμβουλίου, SWD/2015/636 final /0289 (COD). 9 Κανονισμός (ΕΕ) 2016/1626 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 768/2005 του Συμβουλίου για την ίδρυση Κοινοτικής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας ΕΕ L 251 της , σ

4 2. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Με βάση τα δεδομένα που υπέβαλαν τα κράτη μέλη σύμφωνα με το άρθρο 118 του κανονισμού ελέγχου και τις παρατηρήσεις που υπέβαλε η Επιτροπή με βάση τους ελέγχους, τις επαληθεύσεις και τις επιθεωρήσεις που πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τον Τίτλο X του κανονισμού ελέγχου, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα κράτη μέλη έχουν ανταποκριθεί στις κύριες υποχρεώσεις του κανονισμού ελέγχου και έχουν θεσπίσει τα απαραίτητα μέσα, τις διαδικασίες και τα πρότυπα προκειμένου να διασφαλίσουν την παρακολούθηση και την επιθεώρηση των αλιευτικών δραστηριοτήτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Έχουν δημιουργήσει σύγχρονα και αποτελεσματικά κέντρα παρακολούθησης της αλιείας, σε συνδυασμό με στρατηγικές ελέγχου με βάση τον κίνδυνο και εθνικά προγράμματα ελέγχου, έχουν βελτιώσει την επιτήρηση και την παρακολούθηση των αλιευτικών σκαφών στην ΕΕ και στα διεθνή ύδατα, καθώς και τη συλλογή και διαβίβαση αξιόπιστων δεδομένων. Σε όλους τους στόλους αλιευτικών σκαφών χρησιμοποιούνται συστήματα παρακολούθησης σκαφών (VMS) και ηλεκτρονικά συστήματα αναφοράς πληροφοριών (ERS) για σκάφη άνω των 12 μέτρων η χρησιμοποίηση των ως άνω συστημάτων συμβάλλει στη βελτίωση της παρακολούθησης, του ελέγχου και της αξιοπιστίας των δεδομένων αλιευμάτων. Η αλιευτική ικανότητα σε επίπεδο ΕΕ μειώθηκε σε σχέση με τους καθορισμένους στόχους, η ποιότητα των δεδομένων αλιευμάτων βελτιώθηκε σε σύγκριση με το προηγούμενο καθεστώς και είναι ευρέως αποδεκτό ότι η τήρηση των κανόνων της ΚΑλΠ έχει βελτιωθεί, τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τα κράτη μέλη. Παρότι κατά την εξετασθείσα πενταετία αναδύθηκαν πολλά θετικά στοιχεία, η ανάλυση ανέδειξε εντούτοις ανεπάρκειες τόσο στην εφαρμογή όσο και σε ορισμένες διατάξεις του κανονισμού ελέγχου, κυρίως σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις και το σύστημα επιβολής μορίων, τις επακόλουθες ενέργειες σε σχέση με τις παραβάσεις, την ανταλλαγή και την από κοινού χρήση των δεδομένων μεταξύ των κρατών μελών, την ιχνηλασιμότητα, τον έλεγχο των πρακτικών ζύγισης, και τα εργαλεία παρακολούθησης και υποβολής αναφορών σχετικά με τα αλιεύματα για σκάφη έως 12 μέτρα. 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Η αξιολόγηση επιβεβαιώνει τη συνάφεια και την ενωσιακή προστιθέμενη αξία του κανονισμού ελέγχου, καταδεικνύοντας ότι ο εν λόγω κανονισμός αποτελεί ένα αξιόπιστο εργαλείο που παρέχει ένα συνεκτικό πλαίσιο ελέγχου, επιθεώρησης και εφαρμογής της νομοθεσίας ούτως ώστε να διασφαλίζεται η συμμόρφωση προς την ΚΑλΠ. Επίσης, θεωρείται καίριας σημασίας για την καθιέρωση συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων. Ο κανονισμός ελέγχου είχε ως αποτέλεσμα την απλούστευση και τον εξορθολογισμό του προηγούμενου συστήματος ελέγχου. Παρά την ύπαρξη άλλων παράλληλων μέσων στο πλαίσιο των οποίων προβλέπονται μέτρα ελέγχου (π.χ. ο κανονισμός σχετικά με τις άδειες 4

5 αλιείας 10, ο κανονισμός τεχνικών μέτρων 11 και ο κανονισμός για τη Μεσόγειο 12 ), δεν ανέκυψαν σημαντικά προβλήματα στην ταυτόχρονη εφαρμογή τους. Ο κανονισμός ελέγχου παρουσιάζει επίσης συνοχή με άλλες νομοθετικές πράξεις για την αλιεία (π.χ. με τον κανονισμό για την ΚΟΑ και το ΕΤΘΑ). Επέτρεψε στην ΕΕ να ευθυγραμμιστεί με τις διεθνείς υποχρεώσεις της στον τομέα του ελέγχου, παρέχοντας, ειδικότερα, τη δυνατότητα να εφαρμοστεί ο κανονισμός ΠΛΑ σε σχέση με τρίτες χώρες χωρίς διακρίσεις. Αδιαμφισβήτητη είναι επίσης η συνοχή με άλλες πολιτικές της ΕΕ, όπως με την πολιτική για το περιβάλλον, τη θαλάσσια πολιτική, την πολιτική για την καινοτομία (γαλάζια ανάπτυξη), την υγειονομική πολιτική, την τελωνειακή και εμπορική πολιτική. Παρά την εν λόγω συνοχή, εντούτοις, υπάρχουν ανησυχίες μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τις ισχύουσες διατάξεις για τον έλεγχο ορισμένων από τις νέες υποχρεώσεις που καθορίζονται στην ΚΑλΠ, όπως, για παράδειγμα, η υποχρέωση εκφόρτωσης. Επίσης, οι ανεπάρκειες σε ό,τι αφορά την ιχνηλασιμότητα παρεμποδίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή της ΚΟΑ. Επιπλέον, τα μέσα που καθορίζονται στον κανονισμό ελέγχου στερούνται συνεργειών για την αποτελεσματική και αποδοτική εφαρμογή της οδηγίας-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική 13 και της προσφάτως δημιουργηθείσας ευρωπαϊκής συνεργασίας σχετικά με τα καθήκοντα ακτοφυλακής. Σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα, η εφαρμογή του VMS, του ERS και η χρήση στρατηγικών ελέγχου με βάση τον κίνδυνο αποδείχτηκε ότι είναι απαραίτητα εργαλεία για την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων και τη βελτίωση της ποιότητας των υποβαλλόμενων δεδομένων για τα αλιεύματα. Είναι επίσης ευρέως αποδεκτό ότι η χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων πληροφοριών για την αλιεία και οι τυποποιημένες διαδικασίες ελέγχου μείωσαν τον διοικητικό φόρτο για τις επιχειρήσεις αλλά και για τις δημόσιες αρχές (περισσότερες λεπτομέρειες παρουσιάζονται στο επόμενο τμήμα «Απλούστευση και μείωση του διοικητικού φόρτου»). Ωστόσο, η πολυπλοκότητα ορισμένων κανόνων και η νέα προσέγγιση σε σύγκριση με το προηγούμενο καθεστώς προκάλεσαν καθυστερήσεις στην εφαρμογή. Δεδομένου ότι αρκετές διατάξεις τέθηκαν σε ισχύ σταδιακά στη διάρκεια τριών ετών από το 2010, σε ορισμένους τομείς τα οφέλη άρχισαν να συγκεκριμενοποιούνται μόλις πρόσφατα, ενώ τα πλεονεκτήματα θα καταστούν πλήρως ορατά μόνο μακροπρόθεσμα. Θα πρέπει ωστόσο να τονιστεί ότι αν και ορισμένες καθυστερήσεις στην εφαρμογή οφείλονται στον χρόνο που απαιτείται από τεχνικής άποψης (π.χ. για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών και συστημάτων ΤΠ) ή στη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο, ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη κάνουν επίσης λόγο για έλλειψη πολιτικής βούλησης να διασφαλιστεί η έγκαιρη εφαρμογή, ενώ τα κράτη μέλη τόνισαν συστηματικά την ανεπάρκεια των ανθρώπινων πόρων. 10 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1006/2008 του Συμβουλίου σχετικά με τις άδειες αλιείας κοινοτικών αλιευτικών σκαφών εκτός των υδάτων της Κοινότητας και για την πρόσβαση σκαφών τρίτων χωρών στα ύδατα της Κοινότητας ΕΕ L 286 της , σ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 850/98 του Συμβουλίου για τη διατήρηση των αλιευτικών πόρων μέσω τεχνικών μέτρων προστασίας των νεαρών θαλάσσιων οργανισμών, ΕΕ L 125 της , σ Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1967/2006 του Συμβουλίου σχετικά με μέτρα διαχείρισης για τη βιώσιμη εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων στη Μεσόγειο Θάλασσα, ΕΕ L 409 της , σ Οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το θαλάσσιο περιβάλλον (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική), ΕΕ L 164 της , σ. 19 5

6 Την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του εν λόγω νομικού μέσου παρεμποδίζουν επίσης η έλλειψη σαφήνειας ορισμένων διατάξεων, η ύπαρξη παρωχημένων διατάξεων και η εφαρμογή κατά τη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών (π.χ. παρεκκλίσεις, κυρώσεις). Συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη δήλωσαν ότι η διαμόρφωση ενός ομοιόμορφου, εναρμονισμένου και συνολικού συστήματος ελέγχου σε επίπεδο ΕΕ αποτελεί προτεραιότητα στο πλαίσιο της ενωσιακής πολιτικής για την αλιεία. Η διασφάλιση, στον τομέα του ελέγχου, συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών, μεταξύ των τύπων αλιείας, των στόλων της ΕΕ που αλιεύουν εντός ή εκτός των υδάτων της ΕΕ καθώς και των στόλων της ΕΕ και των στόλων εκτός ΕΕ που αλιεύουν εντός των υδάτων της ΕΕ είναι ένας από τους πυλώνες της αποτελεσματικής λειτουργίας της ΚΑλΠ. Παρά τα σημαντικά αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν χάρη στο νέο καθεστώς ελέγχου, εξακολουθούν να υφίστανται περιθώρια βελτίωσης και απαιτείται η περαιτέρω δέσμευση των κρατών μελών προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεκτική και ομοιόμορφη εφαρμογή του κανονισμού για τις επιχειρήσεις σε επίπεδο ΕΕ. Η ανάλυση επιβεβαίωσε ότι η ανάπτυξη ενωσιακών προτύπων, μιας εναρμονισμένης προσέγγισης των δραστηριοτήτων ελέγχου και κοινών πλατφορμών ΤΠ για την ανταλλαγή δεδομένων αποτελούν απαραίτητα εργαλεία για τη διαμόρφωση σταθερών συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού. Από αυτή την άποψη, αναγνωρίστηκε ο θεμελιακός ρόλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας (ΕΥΕΑ) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ανάπτυξη και ενίσχυση μιας εναρμονισμένης και συνεκτικής προσέγγισης, με συμβατά συστήματα υποβολής αναφορών, ανταλλαγής δεδομένων, και ιχνηλασιμότητας των αλιευτικών προϊόντων. Η ιχνηλασιμότητα των αλιευτικών προϊόντων στα κράτη μέλη αποτελεί πηγή ανησυχίας. Παρότι έχει παρατηρηθεί σημαντική βελτίωση στα κράτη μέλη και ο έλεγχος που έπεται της εκφόρτωσης έχει βελτιώσει την αξιοπιστία και την ποιότητα των δεδομένων, εξακολουθούν να υφίστανται προβλήματα σε ό,τι αφορά τον έλεγχο κατά τις πρώτες πωλήσεις και κατά τη μεταφορά. Τα κύρια προβλήματα οφείλονται στην απώλεια της ιχνηλασιμότητας στα δύο στάδια της αλυσίδας παραγωγής στα οποία ενδέχεται να διατεθούν στην αγορά παρτίδες χωρίς τη διενέργεια προκαταρκτικού ελέγχου της προέλευσής τους. Οι ελεγκτικές αρχές θεωρούν ότι το υφιστάμενο πλαίσιο ελέγχου της ζύγισης και της μεταφοράς αφήνει περιθώρια εσφαλμένης αναφοράς, ενώ οι διατάξεις σχετικά με τη ζύγιση τείνουν να μεταβιβάζουν τον έλεγχο από το κράτος σημαίας στο παράκτιο κράτος. Η εμπειρία έχει δείξει ότι η μεταβίβαση του ελέγχου είναι η κατεξοχήν αιτία εσφαλμένης αναφοράς δεδομένων για τα αλιεύματα. Επίσης, το σύστημα ιχνηλασιμότητας με βάση έντυπα, που προβλέπεται από τον κανονισμό ελέγχου, δεν θεωρείται αποτελεσματικό. Ως εκ τούτου, ορισμένα κράτη μέλη αναπτύσσουν προαιρετικά ηλεκτρονικά συστήματα ιχνηλασιμότητας, αλλά οι διαφορετικές προσεγγίσεις σε εθνικό επίπεδο παρακωλύουν την ανταλλαγή δεδομένων, τους διασταυρούμενους ελέγχους και την επικύρωση. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να επισημανθεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι δυσκολίες στην ανταλλαγή δεδομένων αποδίδονται στην απροθυμία ως προς την ανταλλαγή δεδομένων, όπως, για παράδειγμα, μεταξύ των κρατών μελών, της Επιτροπής και της ΕΥΕΑ. 6

7 Τα αιτήματα εμπιστευτικότητας, που υποβάλλονται σε αρκετές περιπτώσεις, μπορεί επίσης να αποτελούν σοβαρό εμπόδιο στην εφαρμογή άλλων συναφών πολιτικών (π.χ. συνεργασία σχετικά με τα καθήκοντα ακτοφυλακής). Επιπλέον, εξακολουθούν να υφίστανται ανεπίλυτα ζητήματα σχετικά με τη χρήση επιστημονικών δεδομένων για λόγους ελέγχου και δεδομένων ελέγχου για λόγους διαχείρισης, τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν για την αποτελεσματική επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ. Η ανάλυση κατέδειξε με σαφήνεια ότι ορισμένες από τις διατάξεις του κανονισμού ελέγχου σχετικά με τη συλλογή και ανταλλαγή δεδομένων και πληροφοριών δεν είναι αρκούντως σαφείς. Οι ειδικοί κανόνες που ισχύουν για τα σκάφη κάτω των 12 μέτρων θεωρούνται ανεπαρκείς: παρότι οι εξαιρέσεις και οι παρεκκλίσεις θεωρείται από τις επιχειρήσεις μεγαλύτερων σκαφών ότι οδηγούν σε ελλιπή έλεγχο και υπονομεύουν τις συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού, η αυστηρότητα ορισμένων επιβαλλόμενων διατάξεων θεωρείται από τους αλιείς μικρής κλίμακας ως αδικαιολόγητο βάρος, ιδίως για τους κλάδους οι οποίοι επλήγησαν ιδιαίτερα από την πρόσφατη οικονομική κρίση. Τα κράτη μέλη δεν ελέγχουν δεόντως τις δραστηριότητες των σκαφών κάτω των 10 μέτρων, τα οποία επί του παρόντος εξαιρούνται από την υποχρέωση τήρησης ημερολογίου (π.χ. έλεγχος μέσω δειγματοληψίας κατά την εκφόρτωση). Στη Μεσόγειο, όπου πάνω από 80% των σκαφών είναι μικρού μεγέθους, αυτό αποτελεί ζήτημα που δεν αντιμετωπίζεται δεόντως από τον ισχύοντα κανονισμό ελέγχου. Παρόμοιες δυσκολίες αντιμετωπίζονται σε άλλες θαλάσσιες λεκάνες, αν και σε μικρότερο βαθμό. Η έλλειψη διατάξεων ελέγχου σχετικά με την ερασιτεχνική αλιεία αντιμετωπίζεται επίσης ως παρακωλύουσα τον ισότιμο ανταγωνισμό και η θέσπισή τους θεωρείται απαραίτητη από τους πολίτες και την πλειονότητα των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών. Πολλά ενδιαφερόμενα μέρη εξέφρασαν τις ανησυχίες τους όσον αφορά τον έλεγχο της υποχρέωσης εκφόρτωσης. Οι επιχειρήσεις ανησυχούν ιδιαίτερα για τις συνθήκες ισότιμου ανταγωνισμού και επιζητούν τον περιορισμό τυχόν επιπρόσθετου βάρους. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι παρότι το κείμενο του κανονισμού ελέγχου έχει ευθυγραμμιστεί με τη νέα ΚΑλΠ μέσω του αποκαλούμενου κανονισμού «Omnibus» 14, οι διατάξεις για τον έλεγχο της υποχρέωσης εκφόρτωσης δεν θεωρούνται επαρκείς, και ο έλεγχος των νέων υποχρεώσεων (π.χ. ο έλεγχος της χρήσης των αλιευμάτων ειδών που είναι μικρότερα από τα ελάχιστα μεγέθη αναφοράς διατήρησης και δεν προορίζονται για απευθείας κατανάλωση από τον άνθρωπο) θα πρέπει να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικότερα προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν δημιουργία σύγχυσης και αμφιβολιών σε πολλούς δημόσιους και ιδιωτικούς ενδιαφερόμενους φορείς. Η αξιολόγηση κατέδειξε επίσης ότι υφίσταται ασάφεια ως προς τους ρόλους και τις αρμοδιότητες της Επιτροπής, της ΕΥΕΑ και των κρατών μελών σχετικά με ορισμένα καθήκοντα, με αποτέλεσμα την αλληλεπικάλυψη παρόμοιων δραστηριοτήτων. 14 Κανονισμός (ΕΕ) 2015/812 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαΐου 2015, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 850/98, (ΕΚ) αριθ. 2187/2005, (ΕΚ) αριθ. 1967/2006, (ΕΚ) αριθ. 1098/2007, (ΕΚ) αριθ. 254/2002, (ΕΚ) αριθ. 2347/2002 και (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 του Συμβουλίου, και των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1379/2013 και (ΕΕ) αριθ. 1380/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την υποχρέωση εκφόρτωσης, και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1434/98 του Συμβουλίου, ΕΕ L 133 της , σ. 1. 7

8 Οι βιομηχανικοί φορείς εκμετάλλευσης και οι αλιείς εξέφρασαν την ανησυχία τους για την αυστηρότητα ορισμένων τεχνικών διατάξεων κατά την εφαρμογή των οποίων αντιμετωπίστηκαν δυσκολίες (π.χ. πρακτικές ζύγισης, ανοχές, μεταφορά, προαναγγελία, προθεσμίες διαβίβασης των δελτίων πώλησης). Νοοτροπία συμμόρφωσης Βασική παράμετρος της πολιτικής ελέγχου είναι η ενημέρωση όλων τα παραγόντων που εμπλέκονται στο σύνολο των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την αλιεία (αλίευση, μεταποίηση, διανομή και εμπορία) σχετικά με τη σημασία της συμμόρφωσης προς τους κανόνες της ΚΑλΠ. Η αξιολόγηση δείχνει ότι το υφιστάμενο πλαίσιο συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας νοοτροπίας συμμόρφωσης των επιχειρήσεων και των κρατών μελών, χάρη στην οποία βελτιώθηκε στη συνέχεια η συμμόρφωση προς τις υποχρεώσεις της ΚΑλΠ. Ωστόσο, είναι επίσης σαφές ότι εξακολουθεί να είναι απαραίτητη η βελτίωση της συμμόρφωσης προς τους κανόνες της ΚΑλΠ μέσω της διαμόρφωσης ενός ολοκληρωμένου και αξιόπιστου συστήματος παρακολούθησης και ελέγχου καθώς και η ευαισθητοποίηση του κλάδου σχετικά με τη σημασία της τήρησης των μέτρων διατήρησης. Τα ειδικά προγράμματα ελέγχου και επιθεώρησης και τα κοινά σχέδια ανάπτυξης που υλοποιούνται υπό τον συντονισμό της ΕΥΕΑ είναι αποτελεσματικά εργαλεία, τα οποία αποδείχθηκε ότι είναι επίσης εξαιρετικά χρήσιμα για τη βελτίωση της συνεργασίας και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών. Οι δραστηριότητες ενημέρωσης και κατάρτισης που διεξήγαγε η ΕΥΕΑ ήταν επίσης εξαιρετικά πολύτιμες για την επεξήγηση των νέων εφαρμοστέων κανόνων και για την ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων σχετικά με θέματα διατήρησης. Η αξιολόγηση δείχνει ότι μια νοοτροπία συμμόρφωσης βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στη δίκαιη και ομοιόμορφη εφαρμογή των κανόνων ελέγχου σε όλους τους τύπους αλιείας και τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των σκαφών τρίτων χωρών που αλιεύουν στα ύδατα της ΕΕ, καθώς και στην αυστηρή και συνεπή ανάληψη επακόλουθης δράσης σχετικά με τις εντοπιζόμενες παραβάσεις. Η αποτελεσματική εφαρμογή του συστήματος κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένου του συστήματος επιβολής μορίων για σοβαρές παραβάσεις, αποτελούν ευρέως αποδεκτούς πυλώνες για τη διασφάλιση της ισότιμης μεταχείρισης των αλιέων. Ωστόσο, παρότι ο κανονισμός ελέγχου προβλέπει τη διαμόρφωση ενός θεωρούμενου επαρκούς νομικού πλαισίου που συνάδει με τη Συνθήκη, τα εθνικά συστήματα και η εφαρμογή τους ποικίλλουν σε σημαντικό βαθμό μεταξύ των κρατών μελών. Το ισχύον σύστημα επιβολής μορίων για σοβαρές παραβάσεις δεν εφαρμόζεται από τα κράτη μέλη βάσει ομοιόμορφων κριτηρίων 15. Η συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών είναι απολύτως απαραίτητη για τη δίκαιη μεταχείριση των αλιέων, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να εμπιστεύονται και να τηρούν τους κανόνες. Επιπλέον, η εφαρμογή επαρκών κυρώσεων σε περίπτωση παραβάσεων κατά τρόπο συνεπή και ομοιόμορφο είναι απαραίτητη για τη 15 Τα κράτη μέλη εφαρμόζουν σύστημα επιβολής μορίων για σοβαρές παραβάσεις σύμφωνα με το άρθρο 42 παράγραφος 1 στοιχείο α) του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1005/2008, σύμφωνα με το οποίο ο κάτοχος αλιευτικής άδειας λαμβάνει τα ανάλογα μόρια σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Η βαρύτητα της υπό εξέταση παράβασης καθορίζεται από την αρμόδια αρχή του κράτους μέλους, με βάση κριτήρια όπως η φύση της ζημίας, η αξία της, η οικονομική κατάσταση του παραβάτη και η έκταση της παράβασης ή η επανάληψή της. 8

9 διασφάλιση του αποτρεπτικού αποτελέσματός τους, πέραν της συμβολής τους στην εκπλήρωση των διεθνών υποχρεώσεων της ΕΕ. Μέσα της Επιτροπής για τη διασφάλιση της εφαρμογής της κοινής αλιευτικής πολιτικής από τα κράτη μέλη Τα νέα μέσα που καθορίζονται στον κανονισμό ελέγχου για τη διασφάλιση της εφαρμογής της ΚΑλΠ από τα κράτη μέλη γίνονται σε γενικές γραμμές αποδεκτά από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Οι αυξημένες αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε ό,τι αφορά την επαλήθευση των ελεγκτικών δραστηριοτήτων των κρατών μελών, τη διενέργεια ελέγχων και αυτόνομων επιθεωρήσεων, βελτίωσε επίσης τη νοοτροπία των κρατών μελών ως προς τη συμμόρφωση προς τους κανόνες της ΚΑλΠ. Τα σχέδια δράσης που κατάρτισε η Επιτροπή σε συνεργασία με τα οικεία κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των εντοπιζόμενων συστημικών ανεπαρκειών στα συστήματα ελέγχου τους αποδείχθηκαν αποτελεσματικά εργαλεία συνεργασίας. Απλούστευση και μείωση του διοικητικού φόρτου Ο κανονισμός ελέγχου συνέβαλε στη βελτιστοποίηση και στον εξορθολογισμό του προηγούμενου κανονιστικού συστήματος ελέγχου, στην απλούστευση της επικοινωνίας μεταξύ των παραγόντων και στη μείωση του διοικητικού φόρτου. Ωστόσο, ο κανονισμός ελέγχου παραμένει πολύπλοκος και σειρά διατάξεων χρήζουν νομικής αποσαφήνισης. Επιπλέον, δεδομένου ότι ορισμένες υποχρεώσεις μπορούν να ερμηνεύονται και να εφαρμόζονται ποικιλοτρόπως από τα κράτη μέλη, ζητείται συχνά η καθοδήγηση της Επιτροπής ώστε να αποφεύγεται η πολλαπλότητα των ερμηνειών. Η χρήση σύγχρονων τεχνολογιών και η ανάπτυξη ηλεκτρονικών συστημάτων πληροφοριών και η από κοινού χρήση δεδομένων για την αλιεία αναμενόταν να μειώσει τον διοικητικό φόρτο μακροπρόθεσμα. Αυτό ωστόσο δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί πλήρως, δεδομένου ότι η ανάπτυξη των εν λόγω συστημάτων ήταν χρονοβόρα και σε ορισμένες περιπτώσεις οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες βρίσκονται ακόμη στο στάδιο της ανάπτυξης. Εντούτοις, σε σύγκριση με το προηγούμενο σύστημα ελέγχου, εκτιμάται ότι ο διοικητικός φόρτος για τις επιχειρήσεις σημείωσε καθαρή μείωση της τάξης του 28%. Είναι ευρέως αποδεκτό ότι από τα οφέλη και τη μείωση του κόστους ευνοήθηκαν και θα ευνοηθούν ως επί το πλείστον οι δημόσιες αρχές, αν και οι διαθέσιμες πληροφορίες δεν επέτρεψαν τον ποσοτικό προσδιορισμό του οφέλους 16. Η ανάλυση δείχνει ότι ο κανονισμός ελέγχου παρέχει τη δυνατότητα περαιτέρω μείωσης του διοικητικού φόρτου, για παράδειγμα μέσω της προώθησης της χρήσης εργαλείων ΤΠ. 16 Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ενώ ο διοικητικός φόρτος αφορά σήμερα τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τις δημόσιες αρχές, το 2008, ήτοι κατά το έτος της εκτίμησης των επιπτώσεων, αξιολογήθηκε μόνο ο διοικητικός φόρτος για τις επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, λόγω έλλειψης στοιχείων αναφοράς, δεν κατέστη εφικτός ο ποσοτικός προσδιορισμός της καθαρής μείωσης του διοικητικού φόρτου για τις αρμόδιες αρχές. 9

10 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο κανονισμός ελέγχου είναι απαραίτητος για τη διασφάλιση της τήρησης των κανόνων της ΚΑλΠ. Το εν λόγω νομικό μέσο θεωρείται ένα από τα βασικά εργαλεία για την επίτευξη των στόχων της ΚΑλΠ και τη διασφάλιση της επιβολής των μέτρων διατήρησης και διαχείρισης. Οι αρχές και οι διατάξεις που περιλαμβάνονται στον κανονισμό αντιμετωπίζουν ζητήματα τα οποία κατά το παρελθόν είχαν ως αποτέλεσμα την υπέρβαση των ποσοστώσεων και την ανεπαρκή συμμόρφωση. Τα κράτη μέλη εφαρμόζουν σε γενικές γραμμές τις κύριες διατάξεις του κανονισμού ελέγχου και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, έπειτα από μία εξαετία, το εν λόγω νομικό πλαίσιο είναι πλέον αποδεκτό από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Λόγω της πολυπλοκότητας των κανόνων και του χρόνου που απαιτείται για την προσαρμογή, σε ορισμένες περιπτώσεις η εφαρμογή ορισμένων διατάξεων πραγματοποιείται με καθυστέρηση. Η αξιολόγηση επιβεβαίωσε ότι, παρότι είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο κανονισμός ελέγχου συνέβαλε στη βελτίωση του συστήματος ελέγχου της αλιείας και της συμμόρφωσης προς την ΚΑλΠ, το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο δεν είναι απολύτως κατάλληλο για τον συγκεκριμένο σκοπό. Τα ενδιαφερόμενα μέρη ζητούν επιτακτικά τη βελτίωση της προσαρμογής του συστήματος ελέγχου στη νέα ΚΑλΠ, ειδικότερα σε ό,τι αφορά την υποχρέωση εκφόρτωσης, την ενίσχυση των συνεργειών με τις λοιπές πολιτικές, κυρίως τις πολιτικές για το περιβάλλον και την αγορά. Επιπλέον, η έλλειψη διαφάνειας ορισμένων από τις διατάξεις ήταν ένας από τους παράγοντες που οδήγησαν ορισμένες φορές σε διαφορετικές προσεγγίσεις της εφαρμογής σε επίπεδο κρατών μελών, παρεμποδίζοντας τη διαμόρφωση συνθηκών ισότιμου ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων και, ως εκ τούτου, τη διαμόρφωση ενός αισθήματος εμπιστοσύνης έναντι του συστήματος. Επίσης, το παρωχημένο ορισμένων διατάξεων, η έλλειψη ευελιξίας καθώς και η ενίοτε αναποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού από τα κράτη μέλη παρεμποδίζουν την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα του ισχύοντος νομικού καθεστώτος. Από αυτή την άποψη, ιδιαίτερης προσοχής χρήζουν οι διατάξεις για τις κυρώσεις και το σύστημα επιβολής μορίων, τις επακόλουθες ενέργειες σε σχέση με τις παραβάσεις, την ανταλλαγή και από κοινού χρήση δεδομένων, την ιχνηλασιμότητα και τα εργαλεία παρακολούθησης και αναφοράς αλιευμάτων για σκάφη κάτω των 12 μέτρων. 5. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ Η συμβολή των κρατών μελών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών στην παρούσα έκθεση αναδεικνύει σειρά βασικών προκλήσεων που πρέπει να αντιμετωπίσουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη ώστε να διασφαλίσουν ένα συνεκτικό, αποτελεσματικό και αποδοτικό σύστημα ελέγχου των μέτρων διατήρησης και διαχείρισης της αλιείας και της τήρησης των κανόνων της ΚΑλΠ. Στις εν λόγω προκλήσεις περιλαμβάνεται επίσης η βελτίωση της γενικής επίδοσης του κανονισμού ελέγχου, με στόχο τη διασφάλιση βιώσιμης αλιείας και, ταυτόχρονα, τη βελτίωση των συνεργειών με τις λοιπές πολιτικές. 10

11 Η Επιτροπή θα παρουσιάσει το αποτέλεσμα της αξιολόγησης στα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη για τη διεξαγωγή συζήτησης προς εξεύρεση αποτελεσματικών λύσεων. 11