PUBLIC ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 17 Μαρτίου 2004 (26.03) (OR. en) 7562/04 LIMITE JUR 142 COPEN 33

Transcript

1 Conseil UE ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 17 Μαρτίου 2004 (26.03) (OR. en) 7562/04 LIMITE PUBLIC 142 COPEN 33 ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ στις : Εργασίες της ομάδας «συνεργασία επί ποινικών θεμάτων» Θέμα : Συμφωνία του άρθρου 14 του σχεδίου απόφασης-πλαισίου σχετικά με την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης στις αποφάσεις δήμευσης με τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά της διαφθοράς - Διάθεση των αντικειμένων που έχουν δημευθεί 1. Στη συνεδρίαση της 2ας και 3ης Μαρτίου 2004, η ομάδα για τη συνεργασία επί ποινικών θεμάτων ζήτησε από τη Νομική Υπηρεσία να επιβεβαιώσει και γραπτά τη γνώμη που εξέθεσε ο αντιπρόσωπός της σχετικά με τη συμφωνία του άρθρου 14 του σχεδίου απόφασης-πλαισίου για την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης στις αποφάσεις δήμευσης («σχέδιο απόφασης-πλαισίου») 1 με τη Σύμβαση του ΟΗΕ κατά της διαφθοράς («Σύμβαση του ΟΗΕ») 2. Με την παρούσα συμβολή δίδεται απάντηση σ αυτό το ερώτημα. 2. Σκοπός του σχεδίου απόφασης-πλαισίου είναι η θέσπιση των κανόνων σύμφωνα με τους οποίους τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν και εκτελούν στο έδαφός τους απόφαση δήμευσης που έχει εκδοθεί από το αρμόδιο ποινικό δικαστήριο άλλου κράτους μέλους. Το άρθρο 14 του σχεδίου απόφασης-πλαισίου σχετικά με τη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων που έχουν δημευτεί προβλέπει τα εξής : 1 Έγγρ. 6752/04 COPEN 23 της Σύμβαση που θεσπίστηκε στις /04 ΜΜ/χκ 1

2 Τα χρήματα που έχουν αποκτηθεί από την εκτέλεση της απόφασης δήμευσης κατανέμονται μεταξύ του κράτους έκδοσης και του κράτους εκτέλεσης, εκτός αν το ποσό είναι μικρότερο από ευρώ. Στην περίπτωση αυτή, το ποσό περιέρχεται στο κράτος της εκτέλεσης. Τα μη περιουσιακά στοιχεία μπορούν είτε να εκποιηθούν και το αντίτιμο να διατεθεί σύμφωνα με το πρώτο εδάφιο, είτε να μεταφερθούν στο κράτος έκδοσης, του οποίου απαιτείται η συγκατάθεση εάν η απόφαση δήμευσης καλύπτει χρηματικό ποσό, είτε να διατεθούν με άλλο τρόπο σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους εκτέλεσης, όταν καμία από τις προηγούμενες εναλλακτικές λύσεις δεν μπορεί να εφαρμοστεί. Το κράτος της εκτέλεσης, ωστόσο, δεν υποχρεούται να εκποιήσει ή να επιστρέψει συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία τα οποία αποτελούν πολιτιστικά αγαθά. 3. Σκοπός τη σύμβασης του ΟΗΕ είναι να προωθήσει και να ενισχύσει τα μέτρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς, να προωθήσει τη διεθνή συνεργασία και την τεχνική βοήθεια για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανόμενης και της ανάκτησης των περιουσιακών αντικειμένων και να προαγάγει την ακεραιότητα, την ευθύνη και την ορθή διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων και της δημόσιας ιδιοκτησίας. Σύμφωνα με το άρθρο 57 παράγραφος 2 της Σύμβασης του ΟΗΕ, τα συμβαλλόμενα μέρη οφείλουν να θεσπίσουν μέτρα για την επιστροφή των περιουσιακών στοιχείων που έχουν δημευθεί, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα των καλόπιστων τρίτων. Η παράγραφος 3 ορίζει τα εξής : Σε περίπτωση κατάχρησης δημοσίου χρήματος ή νομιμοποίησης των προσόδων από την κατάχρηση δημοσίου χρήματος, το κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση επιστρέφει τα δημευμένα περιουσιακά στοιχεία στο αιτούν κράτος. Σε περίπτωση προσόδων από άλλες αξιόποινες πράξεις που καλύπτονται από τη Σύμβαση, το κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση επιστρέφει τα περιουσιακά στοιχεία στο αιτούν κράτος, εφόσον το κράτος αυτό μπορεί ευλόγως να αποδείξει την προγενέστερη κυριότητα του επί του δημευμένου περιουσιακού στοιχείου. Στις άλλες περιπτώσεις, το αιτούν κράτος εξετάζει κατά προτεραιότητα την δυνατότητα επιστροφής των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων στο αιτούν κράτος, ή στον προγενέστερο νόμιμο κύριο ή τη δυνατότητα αποζημίωσης των θυμάτων της αξιόποινης πράξης. 7562/04 ΜΜ/χκ 2

3 Σύμφωνα με το άρθρο 57 παράγραφος 4, το κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση μπορεί να αφαιρέσει τα δικαιολογημένα έξοδα. 4. Οι διατάξεις του σχεδίου απόφασης-πλαισίου διαφέρουν ουσιαστικά από τις διατάξεις της Σύμβασης του ΟΗΕ, όταν δημεύεται ένα χρηματικό ποσό στην περίπτωση κατάχρησης χρημάτων του δημοσίου του αιτούντος κράτους ή στην περίπτωση κατά την οποία το αιτούν κράτος αποδεικνύει προγενέστερη κυριότητα των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων τα οποία αποτελούν προϊόντα άλλης αξιόποινης πράξης που καλύπτεται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ. Ενώ η Σύμβάση του ΟΗΕ προβλέπει ότι τα περιουσιακά στοιχεία πρέπει να επιστραφούν στο αιτούν κράτος, το σχέδιο απόφασης-πλαισίου προβλέπει ότι τα χρήματα που δημεύτηκαν παραμένουν στο κράτος της εκτέλεσης (εάν το ποσό είναι μικρότερο από ευρώ) ή κατανέμονται μεταξύ του κράτους της εκτέλεσης και του κράτους της έκδοσης. 5. Οι ειδικές διατάξεις των δύο πράξεων όσον αφορά τη μεταξύ τους σχέση δεν περιέχουν επαρκώς σαφείς κανόνες ως προς την υπεροχή της μίας από τις δύο πράξεις σχετικά με τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων. 6. Στο πλαίσιο αυτό, δύο διατάξεις του σχεδίου απόφασης-πλαισίου ρυθμίζουν τη σχέση με άλλες πράξεις : το άρθρο 14 παράγραφος 4 ορίζει ότι οι κανόνες ουσιαστικού δικαίου σχετικά με τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων εφαρμόζονται μόνο αν δεν συμφωνηθεί άλλως μεταξύ του κράτους έκδοσης και του κράτους εκτέλεσης. Δεν μπορεί να αποκλειστεί μια ερμηνεία αυτής της παραγράφου σύμφωνα με την οποία μια διεθνής πράξη που εφαρμόζεται μεταξύ του κράτους έκδοσης και του κράτους εκτέλεσης, όπως η Σύμβαση του ΟΗΕ, αποτελεί τέτοιου είδους συμφωνία. Ωστόσο, αν η παράγραφος 4 αποσκοπούσε στην κάλυψη και αυτών των πολυμερών συμφωνιών, η διατύπωσή της θα έπρεπε να είναι σαφέστερη. Εν προκειμένω, η διάταξη επιδέχεται μάλλον την ερμηνεία ότι η διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων, είναι ζήτημα που συμφωνείται μόνον για κάθε περίπτωση ξεχωριστά μεταξύ του κράτους έκδοσης και του κράτους εκτέλεσης μέσω των αρμόδιων αρχών τους. 7562/04 ΜΜ/χκ 3

4 Σύμφωνα με το άρθρο 18 του σχεδίου απόφασης-πλαισίου, η απόφαση-πλαίσιο δεν θίγει την εφαρμογή συμφωνιών ή διακανονισμών μεταξύ κρατών μελών, στο βαθμό που οι συμφωνίες ή οι διακανονισμοί αυτοί συμβάλλουν στην περαιτέρω απλούστευση ή διευκόλυνση των διαδικασιών εκτέλεσης των αποφάσεων δήμευσης. Η Σύμβαση του ΟΗΕ δεν μπορεί να θεωρηθεί πράξη που διευκολύνει την εφαρμογή των κανόνων του σχεδίου απόφασης-πλαισίου. Συνεπώς, στην προκείμενη περίπτωση δεν εφαρμόζεται το άρθρο Η Σύμβαση του ΟΗΕ περιλαμβάνει ορισμένες διατάξεις για τη σχέση της με άλλες πράξεις. Ειδικότερα : Το άρθρο 57 παράγραφος 5 ορίζει ότι τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να εξετάσουν ειδικότερα το ενδεχόμενο σύναψης συμφωνιών ή αμοιβαία αποδεκτών διακανονισμών για κάθε επί μέρους περίπτωση, όσον αφορά την τελική διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων. Η διάταξη αυτή περιορίζεται σε συμφωνίες ή διακανονισμούς για μεμονωμένες περιπτώσεις και δεν εφαρμόζεται όσον αφορά τη θέσπιση γενικών κανόνων νομοθετικού χαρακτήρα όπως είναι οι κανόνες της απόφασης-πλαισίου. Το άρθρο 55 παράγραφος 4 στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 57, εξαρτά ορισμένες αποφάσεις του κράτους προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση από το εσωτερικό δίκαιο αυτού του κράτους ή από τις διεθνείς συνθήκες συμβαλλόμενα μέρη των οποίων είναι και το εν λόγω κράτος και το αιτούν κράτος. Οι αποφάσεις αυτές αφορούν, ωστόσο, τα μέτρα για την αναζήτηση, τη δέσμευση ή την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων και δεν υπάρχει ειδική αναφορά στις αποφάσεις για τη διάθεση των στοιχείων αυτών. Αντίστοιχη μη ειδική διάταξη περιλαμβάνεται στο άρθρο 46 παράγραφος 6 στο οποίο επίσης παραπέμπει το άρθρο 57. Το άρθρο 59 ορίζει ότι τα κράτη εξετάζουν το ενδεχόμενο σύναψης συμφωνιών για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της διεθνούς συνεργασίας που αναλαμβάνεται σύμφωνα με το κεφάλαιο για την ανάκτηση των περιουσιακών στοιχείων. Δεν είναι, ωστόσο, σαφές αν αυτή η διάταξη αρκεί για να δικαιολογήσει την εφαρμογή κανόνων σχετικά με τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων οι οποίοι παρεκκλίνουν από τους κανόνες του άρθρου /04 ΜΜ/χκ 4

5 8. Εφόσον ούτε το σχέδιο απόφασης-πλαισίου ούτε η Σύμβαση του ΟΗΕ δεν περιλαμβάνουν σαφείς κανόνες για τη σχέση μεταξύ αυτών των πράξεων, εφαρμόζονται οι γενικές αρχές του δημοσίου διεθνούς δικαίου όπως ορίζονται στη Σύμβαση της Βιέννης για το δίκαιο των συνθηκών. 9. Το άρθρο 41 της Σύμβασης της Βιέννης αφορά συμφωνίες για την αναθεώρηση πολυμερών συνθηκών μόνο μεταξύ ορισμένων συμβαλλόμενων μερών. Μολονότι η θέσπιση της απόφασης-πλαισίου δεν αποτελεί υπό στενή έννοια συμφωνία για την αναθεώρηση της Σύμβασης του ΟΗΕ, έχει αντίστοιχο αποτέλεσμα στις σχέσεις μεταξύ κρατών μελών. 3 Συνεπώς, μπορούν να ισχύσουν στην περίπτωση αυτή οι αρχές του άρθρου 41 της Σύμβασης της Βιέννης Το άρθρο αυτό επιτρέπει την αναθεώρηση πολυμερούς συνθήκης από ορισμένα συμβαλλόμενα μέρη, ειδικότερα, εφόσον η αναθεώρηση αυτή : 1) δεν απαγορεύεται από τη συνθήκη 2) δεν θίγει τα δικαιώματα των άλλων συμβαλλόμενων μερών δυνάμει τις συνθήκης ή την εκτέλεση των υποχρεώσεών τους και 3) δεν αναφέρεται σε διάταξη, παρέκκλιση από την οποία είναι ασυμβίβαστη με την αποτελεσματική τήρηση του αντικειμένου και του σκοπού της συνθήκης στο σύνολό της. 3 Σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 41 και 30 της Σύμβασης της Βιέννης όσον αφορά το παράγωγο δίκαιο της Κοινότητας, πρβ. τη γνώμη της Νομικής Υπηρεσίας της , έγγρ / TRANS 124 και της , έγγρ. 7620/ AVIATION 19. Τα ίδια επιχειρήματα μπορούν να ισχύσουν και για την εφαρμογή αυτών των διατάξεων της Σύμβασης της Βιέννης σχετικά με τις πράξεις του Τίτλου VI της ΣΕΕ. 4 «Συμφωνίαι προς αναθεώρησιν πολυμερών συνθηκών μεταξύ ωρισμένων μόνον εκ των μερών ταύτης 1. Δύο ή περισσότερα συμβαλλόμενα μέρη εις πολυμερή συνθήκην δύνανται να συνομολογήσουν συμφωνίαν περί αναθεωρήσεως μεταξύ των της πολυμερούς συνθήκης, εφ όσον : α) η δυνατότης τοιαύτης αναθεωρήσεως προβλέπεται εν τη συνθήκη, β) η εν λόγω αναθεώρησις δεν απαγορεύεται υπό της συνθήκης και : i) δεν θίγει τα δικαιώματα άτινα έχουν τα αντισυμβαλλόμενα μέρη δυνάμει της ii) συνθήκης ή κατά την άσκησιν τούτων, δεν αναφέρεται εις διάταξιν, παρέκκλισις εκ της οποίας τυγχάνει ασυμβίβαστος προς την αποτελεσματικήν τήρησιν του αντικειμένου και του σκοπού της συνθήκης εν τω συνόλω ταύτης. 2. Εκτός εάν η συνθήκη άλλως ορίζη, ως προς την διάταξιν της παραγράφου 1 (α), τα εν λόγω συμβαλλόμενα μέρη δέον όπως γνωστοποιούν εις τους αντισυμβαλλομένους την πρόθεσίν των περί συνάψεως συμφωνίας και περί της αναθεωρήσεως εις την οποίαν αύτη αναφέρεται. 7562/04 ΜΜ/χκ 5

6 11. Όσον αφορά την πρώτη προϋπόθεση, η Σύμβαση του ΟΗΕ περιλαμβάνει στο άρθρο 69 διάταξη σχετικά με την τυπική αναθεώρηση της Σύμβασης με πλειοψηφία των δύο τρίτων των συμβαλλόμενων μερών. Η διάταξη αυτή δεν απαγορεύει την «αναθεώρηση» της Σύμβασης μόνον από ορισμένα μέρη, σύμφωνα με την αρχή του άρθρου 41 της Σύμβασης της Βιέννης. 12. Όσον αφορά τη δεύτερη προϋπόθεση, το καθεστώς της απόφασης-πλαισίου σχετικά με τη διάθεση των περιουσιακών στοιχείων θα εφαρμόζεται μόνον στις περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες το αιτούν κράτος/το κράτος της έκδοσης και το κράτος προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση/το κράτος της εκτέλεσης είναι κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των τρίτων κρατών που είναι συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση του ΟΗΕ δεν θίγονται από το καθεστώς αυτό. Το κράτος μέλος το οποίο λαμβάνει αίτηση συνεργασίας με στόχο τη δήμευση από τρίτο κράτος συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης του ΟΗΕ, θα διεκπεραιώσει αυτή την αίτηση σύμφωνα με τους κανόνες της σύμβασης, συμπεριλαμβανόμενων και των κανόνων για τη διάθεση και την επιστροφή των περιουσιακών στοιχείων. Το κράτος μέλος στο οποίο διαβιβάζεται απόφαση δήμευσης από άλλο κράτος μέλος θα εκτελέσει την απόφαση δήμευσης σύμφωνα με τους κανόνες της απόφασης-πλαισίου, συμπεριλαμβανόμενων και των κανόνων σχετικά με τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων. Η απόφαση-πλαίσιο δεν περιλαμβάνει κανόνες σχετικά με την υπεροχή στις περιπτώσεις στις οποίες το κράτος μέλος λαμβάνει και αίτηση σύμφωνα με τη Σύμβαση του ΟΗΕ και απόφαση δήμευσης βάσει της απόφασης-πλαισίου. 5 Επί πλέον, το σχέδιο απόφασης-πλαισίου, σύμφωνα με τη 12η και 13η αιτιολογική παράγραφο, δεν ρυθμίζει το ζήτημα της επιστροφής των περιουσιακών στοιχείων στο νόμιμο κύριό τους και δεν προδικάζει το σκοπό για τον οποίο θα χρησιμοποιήσουν τα κράτη μέλη τα ποσά τα οποία κατέχουν με βάση την εφαρμογή αυτής της απόφασης. 13. Όσον αφορά την τρίτη προϋπόθεση, παρέκκλιση από το άρθρο 57 της Σύμβασης του ΟΗΕ, στις σχέσεις μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ δεν θα ήταν ασυμβίβαστη με την αποτελεσματική εκτέλεση του στόχου και του σκοπού της Σύμβασης στο σύνολό της. Είναι γεγονός ότι η επιστροφή των περιουσιακών στοιχείων αποτελεί βασική αρχή της Σύμβασης του ΟΗΕ. 6 Η αρχή αυτή, ωστόσο, πρέπει να ερμηνευθεί με γνώμονα τους γενικούς σκοπούς της Σύμβασης στο σύνολό της, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται ειδικότερα η προώθηση και η ενίσχυση των μέτρων για την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς με αποδοτικότερο και αποτελεσματικότερο τρόπο καθώς και η προώθηση, διευκόλυνση και ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας και της τεχνικής βοήθειας κατά την πρόληψη και την καταπολέμηση της διαφθοράς, συμπεριλαμβανόμενης και της ανάκτησης των περιουσιακών στοιχείων 7. Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους σκοπούς καθώς και την αντίληψη που αποτελεί 5 Το άρθρο 10 της απόφασης-πλαισίου εφαρμόζεται μόνον όταν ένα κράτος μέλος λαμβάνει δύο ή περισσότερες αποφάσεις δήμευσης που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη. 6 Πρβ. το άρθρο 51 της Σύμβασης του ΟΗΕ. 7 Πρβ. άρθρο 1 της Σύμβασης του ΟΗΕ. 7562/04 ΜΜ/χκ 6

7 τη βάση των άρθρων 46 παράγράφος 6, 55 παράγραφος 4 και 59 της Σύμβασης 8, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η απόφαση-πλαίσιο θα εγκαθιδρύσει μεταξύ των κρατών μελών μηχανισμούς διεθνούς δήμευσης αποτελεσματικότερους από τους μηχανισμούς της Σύμβασης του ΟΗΕ. Συνεπώς, η εφαρμογή της απόφασης-πλαισίου, συμπεριλαμβανόμενης και της διάταξης για τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων, θα προωθήσει περαιτέρω το στόχο και τους σκοπούς της Σύμβασης στο σύνολό τους. 14. Συμπερασματικά, η Νομική Υπηρεσία πιστεύει ότι η εφαρμογή μεταξύ κρατών μελών του καθεστώτος της απόφασης-πλαισίου αντί του καθεστώτος της Σύμβασης του ΟΗΕ όσον αφορά τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων είναι σύμφωνη με τις αρχές του άρθρου 41 της Σύμβασης της Βιέννης. Συνεπώς, η εφαρμογή αυτού του καθεστώτος δεν αντιβαίνει στη Σύμβαση του ΟΗΕ. Εάν το Συμβούλιο επιθυμεί την εφαρμογή του καθεστώτος της Σύμβασης του ΟΗΕ μεταξύ κρατών μελών όσον αφορά τη διάθεση των δημευμένων περιουσιακών στοιχείων για τα αδικήματα στα οποία εφαρμόζεται η Σύμβαση, θα πρέπει να εισαγάγει ειδική και σαφή διάταξη στο τέλος του σχεδίου απόφασης-πλαισίου. 8 Πρβ. ανωτέρω σημείο /04 ΜΜ/χκ 7