Κ. Π.Καβάφης, Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του.

Transcript

1 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 1 Κ. Π.Καβάφης, Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του. Πρωτοείδε το φως της μέρας το 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου στις 29 Απριλίου, ημερομηνία που έμελλε μετά από εβδομήντα χρόνια (το 1933) να δηλώσει και το θάνατό του.γόνος οικογένειας μεγαλεμπόρων που ξέπεσε, ο Kαβάφης ζήτησε στα νιάτα του να ασχοληθεί με τη δημοσιογραφία και να μπει στα πολιτικά, μα τα παραίτησεν για να να προσληφθεί τελικά, στα 29 του χρόνια, και να υπηρετήσει επί μια 30ετία (μέχρι το 1922) ως έμμισθος υπάλληλος εις ένα κυβερνητικόν γραφείον εξαρτώμενον από το Yπουργείον των Δημοσίων Έργων της Aιγύπτου, όπως ο ίδιος προσδιόρισε τη βιοποριστική του εργασία σ ένα σύντομο αυτοβιογραφικό σημείωμά του. Ο ίδιος βέβαια, όπως εξομολογείτο στον φίλο του Νάνη Παναγιωτόπουλο,όταν ο τελευταίος τον επισκεπτόταν στα γραφεία της Υπηρεσίας των Αρδεύσεων έλεγε ότι «το επάγγελμά μου είναι ποιητής» Δεν υπάρχει τεχνίτης που να μη νιώθει αβάσταχτο το ζυγό της υποχρεωτικής απασχόλησης σε έργα αλλότρια, που να μην πιστεύει πως χάνονται αριστουργήματα, γιατί δεν μπόρεσε να αφιερωθεί ολόκληρος, απερίσπαστος στη δημιουργική του ρέμβη. Φόρεσε τη μάσκα του υποδειγματικού υπαλλήλου πάρα πολλά χρόνια, για να μπορέσει μια μέρα να αφιερωθεί ολόκληρος στην Τέχνη του. Ζητούσε το θαύμα που θα τον εξασφάλιζε οικονομικά :το χρηματιστήριο, ένα λαχείο, ένα μαικήνα. Εξάλλου, στη «Σατραπεία» του ο Καβάφης παραδέχεται πως είχε θυσιάσει μεγάλο μέρος της πνευματικής του ανεξαρτησίας για χάρη μιας σχετικής υλιστικής άνεσης. «Η Σατραπεία» Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος για τα ωραία και μεγάλα έργα η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα ενθάρρυνσι κ επιτυχία να σε αρνείται να σ εμποδίζουν ευτελείς συνήθειες, και μικροπρέπειες, κι αδιαφορίες. Και τι φρικτή η μέρα που ενδίδεις, (η μέρα που αφέθηκες κ ενδίδεις), και φεύγεις οδοιπόρος για τα Σούσα, και πηαίνεις στον μονάρχην Aρταξέρξη 1 που ευνοϊκά σε βάζει στην αυλή του, και σε προσφέρει σατραπείες και τέτοια. Και συ τα δέχεσαι με απελπισία αυτά τα πράγματα που δεν τα θέλεις. Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι άλλα κλαίει τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών, 1 Αρταξέρξης Α ο Μακρόχειρ. γιος του Ξέρξη, μετά την ήττα του στη ναυμαχία της Κύπρου από τους Αθηναίους αναγνώρισε την ανεξαρτησία των Ελλήνων της Μ.Ασίας, π.χ. 1

2 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 2 τα δύσκολα και τ ανεκτίμητα Εύγε την Aγορά, το Θέατρο, και τους Στεφάνους. Aυτά πού θα σ τα δώσει ο Aρταξέρξης, αυτά πού θα τα βρεις στη σατραπεία και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις. «Ο ποιητής δεν υπονοεί κατ ανάγκην τον Θεμιστοκλέα ή τον Δημάρατον 2, αλλ ούτε και άνθρωπον πολιτικόν [...] Το υπονοούμενον πρόσωπον είναι εντελώς συμβολικόν, το οποίον δέον να παραδεχθώμεν μάλλον ως ένα τεχνίτην ή και επιστήμονα [...] Αξιοσημείωτος είναι ο εν παρενθέσει στίχος «η μέρα που αφέθηκες κ ενδίδεις» [στ. 8], ο οποίος αποτελεί την βάσιν ολόκληρου του ποιήματος.» (Καβάφης) Η Σατραπεία είναι ένα ψευδοϊστορικό ποίημα του Καβάφη, εμπνευσμένο από την τακτική κάποιων σημαινόντων Ελλήνων να καταφεύγουν στους βασιλιάδες της Περσίας, όταν συνειδητοποιούσαν πως οι συμπολίτες τους δεν αναγνώριζαν την αξία και την προσφορά τους. Προσωπικότητες,όπως ο Θεμιστοκλής (πολιτικός και στρατηγός, νικητής στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, 480 π.χ., που εξοστρακίστηκε από τους Αθηναίους το 471 π.χ. και κατέφυγε στον Αρταξέρξη, ο οποίος με χαρά αναφώνησε : «Μακάρι οι Έλληνες να διώχνουν πάντα έτσι τους καλύτερους ανθρώπους τους» ) και ο Δημάρατος (βασιλιάς της Σπάρτης μέχρι το 491 π.χ., κατέφυγε στην αυλή του Δαρείου Α, όταν έχασε την εξουσία με την κατηγορία ότι δεν ήταν γνήσιο παιδί του βασιλιά Αρίστωνα). Οι Πέρσες υποδέχονταν τους Έλληνες αποστάτες και τους προσέφεραν πλούσια δώρα, με αντάλλαγμα την παροχή πολύτιμων πληροφοριών και υπηρεσιών κατά των Ελλήνων. Αφορμώμενος από την ιστορική πραγματικότητα παρουσιάζει δικές του σκέψεις και βιώματα, θυσίες που προέβη ο ίδιος για την ικανοποίηση των υλικών αναγκών με αντίτιμο τμήμα των πνευματικών του ενασχολήσεων. Έμμεσα κατηγορεί τον εαυτό του για προδοσία που απεμπόλησε στοιχεία του χαρακτήρα του,μέρος των επιδιώξεων του και των ονείρων του για την εξασφάλιση «μικράς πολυτέλειας», όπως ομολογεί ο ίδιος. Για άλλα σπουδαία και σημαντικά ήταν φτιαγμένος ο ίδιος, προορισμένος από τη φύση για μεγαλεπήβολα σχέδια,για μια θέση στην αιωνιότητα που απλόχερα θα του χάριζε το ποιητικό του τάλαντο. Η Σατραπεία, βέβαια, πέρα από τους πολιτικούς και στρατιωτικούς της αρχαίας Ελλάδας που αποτελούν το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο βασίζεται το ποίημα, και πέρα από τα αυτοβιογραφικά στοιχεία του ποιητή, έχει πολλές προεκτάσεις και αγγίζει πολλούς ανθρώπους. Συχνά οι άνθρωποι επιζητούν μια ευκαιρία, την κατάλληλη συγκυρία, για να αποδείξουν την πραγματική τους αξία, αλλά η μοίρα στέκεται φειδωλή απέναντί τους. Φαινόμενο,όχι σπάνιο στις μέρες μας, καθώς αποτελεί 2 Δημάρατος, βασιλιάς της Σπάρτης, εκθρονίστηκε από το Λεωτυχίδη και κατέφυγε στην αυλή του Περσών, σύμβουλος του Δαρείου Α και του Ξέρξη Β στην εκστρατεία του κατά της Ελλάδας 2

3 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 3 μεγάλο ζητούμενο,ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων,για να ξεδιπλώσουν το ταλέντο τους και να παρουσιάσουν αξιόλογες πτυχές της προσωπικότητάς τους. Κι όταν τα αποθέματα υπομονής και θάρρους εξαντληθούν, οι άνθρωποι προβαίνουν σε μια πράξη απελπισίας, βάζουν ενέχυρο τον ίδιο τους τον εαυτό. «Μπορώ να βάλω όλην την δύναμί μου, και να βαστώ την θέσι μου αρκετά σταθερά, αλλά, υπό την πίεσιν ισχυροτέρας δυνάμεως, να ενδώσω. Μπορώ να αφεθώ, να μην εξασκήσω παρά ένα μέρος των δυνάμεών μου, κ έτσι, υπό την πίεσιν δυνάμεως ισχυράς, να ενδώσω αλλά δυνάμεως την οποίαν, με πρότασιν περισσοτέρας ισχύος εκ μέρους μου, να μπορούσα να υποστώ ανενδότως.» (Καβάφης) Χωρίς ίχνος ευθύνης και αυτοσεβασμού επιλέγουν την εύκολη λύση, την πιο ανώδυνη. Αυτομολούν στο αντίπαλον δέος και άκοπα απολαμβάνουν υλικές απολαύσεις και αξιώματα (σατραπείες: διοικητικές επαρχίες του περσικού κράτους). Μόνο που αυτά δεν ανήκουν στις πραγματικές τους επιδιώξεις, είναι πρόχειροι συμβιβασμοί,γιατί τα όνειρά τους είναι άλλα. Η κοινωνική αναγνώριση, η πολιτική καταξίωση,ο θαυμασμός για το έργο τους,η ειλικρινής και ανιδιοτελής προσφορά στο λαό,όλα όσα καθιστούν το άτομο έντιμο και αξιοπρεπές και τη ζωή άξια,για να την ζήσει κανείς, όπως υποστήριξε ο Αριστοτέλης. Ο Αρταξέρξης, όμως, αδυνατεί ακόμα και να κατανοήσει την αξία των επιθυμιών τους και έτσι αρκείται στις υλικές παροχές, που δεν εξασφαλίζουν όμως την πολυπόθητη ευτυχία. «Χθες συλλογίστηκα αορίστως -μου πέρασε από τον νου- το ενδεχόμενο της λογοτεχνικής αποτυχίας, και ένιωσα ξαφνικά σαν να είχε λείψει κάθε γοητεία από την ζωή μου. Και μόνη η σκέψη αυτή, με έκανε να νιώσω μιαν οξύτατη οδύνη. Παρευθύς φαντάστηκα να έχω την απόλαυση του έρωτα -όπως τον εννοώ και τον θέλω-, αλλά ακόμη και αυτό μου φάνηκε, πολύ καθαρά μάλιστα, πως δεν θα ήταν αρκετό να με παρηγορήσει για την μεγάλη απογοήτευση. Τούτο αποδείχνει την αλήθεια του Η Σατραπεία.» (Καβάφης) Αν η Σατραπεία παρουσίασε την αλλοτρίωση και την άλωση του ατόμου από τα υλικά αγαθά, την αποξένωση από τον πραγματικό του εαυτό, το παρακάτω ποίημα αναφέρεται στην έκπτωση αξιών, στην ηθική σήψη,στη διαφθορά πολιτών και πολιτικών. Ας φρόντιζαν Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης. Αυτή η μοιραία πόλις, η Αντιόχεια, όλα τα χρήματά μου τάφαγε αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο. Αλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην. 3

4 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 4 Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος (ξέρω και παραξέρω Αριστοτέλη, Πλάτωνα τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις.) Και των Ρωμαίων την λαλιά γνωρίζω κάπως Από στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα, κ έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων. Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά. Στην Αλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι κάπως γνωρίζω (κ είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί: του Κακεργέτη 3 βλέψεις, και παληανθρωπιές, και τα λοιπά. Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα, την προσφιλή πατρίδα μου Συρία. Σ ό,τι δουλειά με βάλλουν θα πασχίσω να είμαι στην χώρα οφέλιμος. Αυτή είν η πρόθεσίς μου. Αν πάλι μ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους τους ξέρουμε τους προκομένους: να τα λέμε τώρα; αν μ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ. Θ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα 4 πρώτα, κι αν ο μωρός αυτός δεν μ εκιμήσει, θα πάγω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό 5. Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει, πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό 6. Θα με θελήσει πάντως ένας απ τους τρεις. Κ είν η συνείδησίς μου ήσυχη για το αψήφιστο της εκλογής. 3 Κακεργέτης(κακοποιός), Πτολεμαίος Ζ ή Φύσκων (= φούσκας ) βασιλιάς ασελγής και εγκληματικός, π.χ. σε αντίθεση με τον Πτολεμαίο Β τον Ευεργέτη 4 Αλέξανδρος Β, Ζαβίνας (=αγοραστός), γιος αιγύπτιου εμπόρου, εκθρονιστής του Δημητρίου Νικάτορα με την υποστήριξη του Πτολεμαίου Ζ του Κακεργέτη 5 Γρυπός, Αντίοχος Η της Συρίας, δολοφόνησε τη σμβασίλισσα μητέρα του και εξασθένησε το κράτος με μακροχρόνιους πολέμους, π.χ. 6 Υρκανός, Ιωάννης Υρκανός Α. αρχιερέας και εθνάρχης της αυτόνομης Ιουδαίας, από τη γενιά των Μακκαβαίων ή των Ασσαμωναίων, π.χ. 4

5 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 5 Βλάπτουν κ οι τρεις την Συρία το ίδιο. Αλλά, κατεστραμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ. Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλοθώ. Ας φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό. Μετά χαράς θα πήγαινα μ αυτόν. Στο ποίημα αυτό, ένα από τα γνωστότερα πολιτικά ποιήματα του Καβάφη,ευρύνεται ο χώρος και ορίζεται πιο σφιχτά ο χρόνος,όπου η φαγωμάρα φθείρει αγιάτρευτα τις Μακεδονικές δυναστείες της Ανατολικής Μεσογείου και οδηγεί στη μοιραία εξαφάνισή τους. Την ίδια στιγμή ακόμα πιο αισθητή, αν και αθέατη τώρα, η παρουσία της πανίσχυρης Ρώμης. Πολυπλόκαμη η ρωμαϊκή ύδρα έχει κιόλας υποτάξει τη Μακεδονία(168), την Αχαϊκή Συμπολιτεία(145), την Πέργαμο (134)κι αργά προχωράει με σταθερό σχέδιο στη Συρία και την Αίγυπτο. Η Ρώμη παίζει συνεχώς το άθλιο παιχνίδι της με ένα στόχο: να εμποδίσει «τες δυναστείες τες ελληνίζουσες» να ανακάμψουν και να επιβιώσουν. Καταπολεμά,υποσκάπτει και εξουδετερώνει κάθε ισχυρή προσωπικότητα που μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στα σχέδιά της είτε Σελευκίδης είναι (Αντίοχος Δ ο Επιφανής, Δημήτριος Α Σωτήρ ) είτε Λαγίδης (Πτολεμαίος ΣΤ Φιλομήτωρ). Εύλογα,λοιπόν, κάθε διαλυτικό ή τυχοδιωκτικό στοιχείο θα βρει καταφύγιο και υποστήριξη στη Ρώμη( Κακεργέτης, ο σφετεριστής Αλέξανδρος Βάλας και ο καταχραστής Ηρακλείδης ) Ο ήρωας του ποιήματος αναδεικνύεται σύμβολο με πολυσήμαντες εφαρμογές: φτωχός, κι ερημοσπίτης, μορφωμένος,ικανός και κυνικός αλλά και πατριώτης που πονά βλέποντας τη μικρή πατρίδα του, τη Συρία, να πέφτει θύμα και να καταστρέφεται εξαιτίας των βλέψεων μιας ισχυρής εξωτερικής δύναμης,που κινεί τα νήματα της Ιστορίας. Ο ήρωας μας,έχοντας ως πρότυπο το παράδειγμα των ισχυρών, προσπαθεί να επιβιώσει,να πολιτευθεί μήπως και βρει διέξοδο και σωτηρία. Αλλά πού να βρει βουλή σ αυτές τις στρατοκρατούμενες Μακεδονικές μοναρχίες,πού αγορά πραγματική,αφού ένας συρφετός από μαστρωπούς, κατασκόπους, παλλακίδες, ευνούχους και σφετεριστές κυριαρχούν και κυβερνούν την πόλη. Με μειωμένες ηθικές αντιστάσεις, με χαλαρά ήθη δε διστάζει να ακολουθήσει οποιονδήποτε θα του εγγυηθεί μια άνετη, βολική και βολεμένη ζωή σκεφτόμενος καθαρά ωφελιμιστικά και με άκρα ιδιοτέλεια. Σπεύδει μάλιστα να βαυκαλίσει την επαναστατημένη του συνείδηση επιρρίπτοντας ευθύνες στους «κραταιούς θεούς», που δε μερίμνησαν έτσι, ώστε να πλάσουν έναν τέταρτο ηγεμόνα με αξίες και αρχές, κατάλληλο με σώφρονα σχέδια για το καλό του κόσμου. 5

6 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 6 Η στάση του πρωταγωνιστή του ποιήματος μοιάζει με τη στάση των σημερινών Ελλήνων που είτε απογοητευμένοι και απέλπιδες εκχωρούν όλα τα δικαιώματά τους στην πολιτική αρχή,κρατώντας στάση παθητική, είτε επικρατεί το προσωπικό συμφέρον και η ιδιοτέλεια που ζητά με κάθε τρόπο και αντίτιμο την ικανοποίηση της ατομικής έναντι της συλλογικής, σωτηρίας. Αυτό,όμως, δεν οδηγεί στη σωτηρία, αλλά στη διαιώνιση μιας νοσηρής κατάστασης. Εκμεταλλευόμενος το ψευδοϊστορικό πλαίσιο,προσπαθεί να περάσει μηνύματα διαχρονικά, αφού παρόμοιες συνθήκες δεν επικρατούν μόνο στο Βασίλειο της Συρίας. Δύο θέματα κατεξοχήν καβαφικά μπλέκονται στο ποίημα :το θέμα του ξεπεσμού (κατήντησα, κατεστραμμένος, ταλαίπωρος) αι το θέμα του εμπαιγμού από θεούς και ανθρώπους (αυτή η μοιραία πόλις, ας φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί). Ξέρουμε απ όσα λέει στον Αθ. ΓΠολίτη 7 πως ο Καβάφης συνταυτίζει χρονικά τον κόσμο της ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου και Συρίας με τον κόσμο του 19 ου και 20 ου αιώνα. Προφέρει μάλιστα τη φράση : Pax Romana, που καθρεφτίζει ό, τι βρίσκεται βαθιά μέσα στην ιστορική του συνείδηση: την Pax Britannica. Και γέρος πια με μια βαθιά πολιτική και ιστορική αίσθηση, γεμάτος δραματικές αναμνήσεις από τις περιπέτειες του Γένους : βομβαρδισμός και πυρκαγιά της Αλεξάντρειας, 1886: στην Ελλάδα αποκλεισμός, 1893: πτώχευση, 1897 :ήττα και ταπείνωση, 1916: διχασμός, ξένη επέμβαση κι αποκλεισμός, 1922: ο χαλασμός της Μικρασίας - αναγνωρίζει στο ρόλο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας για το «Ανατολικό Ζήτημα» το ίδιο πρόσωπο της ολέθριας Ρώμης απέναντι στον ελληνικό κόσμο τότε. Το ποίημα,βέβαια δεν είναι καρικατούρα ή σάτιρα όποιου Ετεοκλή τόλμησε να προβεί ενάντια στην πατρίδα του.είναι ένας καθρέφτης του χρόνου, όπως θα έλεγε ο Σεφέρης και μια συνταγή για πολιτική συμπεριφορά. Την ίδια εποχή που κυοφορείται το «Ας φρόντιζαν» ο Γ.Βρισιμιτζάκης από κουβέντες που είχε με τον Καβάφη οδηγείται να γράψει το δοκίμιο 8,όπου πρώτη φορά γίνεται λόγος για έναν Καβάφη πολιτικό.και εκεί εντοπίζονται οι καταπληκτικές διαπιστώσεις: «Ως συμπέρασμα η πολιτική του Καβάφη είναι μια πολιτική απογοητεύσεως αλλά και προσπάθεια προσαρμογής μαζί.δεν είναι πολιτική μακιαβελική,είναι απλώς αμυντική. Δεν είναι πολιτική δυνάμεως,αλλά πανουργίας, πώς δηλαδή με την πανουργία θα αποφύγουμε τη βία του ισχυρού». Στο αρχείο του ποιητή ο κριτικός και άριστος καβαφιστής Γ.Π. Σαββίδης βρήκε 7 Αθ.Γ Πολίτη,ο.π.σελ , αλλά βλ. και Τσίρκας, Εποχή,σελ.23 και Γ. Βρισιμιτζάκης, Η πολιτική του Καβάφη, «Γράμματα», Αλεξάντρεια 1926, σελ

7 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 7 αυτόγραφο χρονολογικό πίνακα,όπου ο μεγάλος Αλεξαντρινός κατέγραφε μεθοδικά τον τίτλο κάθε ποιήματος,τη χρονιά και το μήνα της συνθέσεως του. 9 Ξέρουμε από τον ίδιο πως στο έργο του ο τίτλος έχει περισσότερη σημασία από ό, τι γενικά οι τίτλοι στα ποιήματα. Μάλιστα «καταντάει να είναι περίπου η μισή έννοια του ποιήματος 10» Αρχές Ιουνίου 1906 μια βρετανική μονάδα δραγόνων- πολεμιστών- κατεβαίνει από το Κάιρο προς την Αλεξάνδρεια. Όλοι οι αστυνομικοί σταθμοί του Δέλτα έχουν πάρει διαταγές να περιμένουν και να αναφέρουν το πέρασμά της. Στις 13 Ιουνίου οι Άγγλοι στρατοπεδεύουν πάνω στη διώρυγα Μπαγκουρία,κοντά στο χωριό Τάλα.Το μεσημέρι πέντε αξιωματικοί ξεκινούν με τα άλογά τους,πιο κάτω οι τέσσερις τα παρατούν κι ανεβαίνουν στα αμάξια, ύστερα από μερικά μίλια φθάνουν στο χωριουδάκι Ντενσουάι.Εκεί χωρίζονται σε δύο ομάδες κι αρχίζουν να ντουφεκάνε τα ήμερα περιστέρια που ανέτρεφαν οι φελλάχοι - αγρότες,χωρικοί της Αιγύπτουστους περιστερώνες τους.όταν έφτασαν ένας γέροντας προεστώς του χωριού τους ειδοποίησε με το δραγουμάνο τους πως και πέρυσι είχαν κατασκοτώσει τα περιστέρια των αθώων ανθρώπων και αυτό είχε κακοφανεί στους φελλάχους. Αλλά οι Εγγλέζοι δεν έδωσαν σημασία. Ύστερα έβαλαν φωτιά σ ένα αλώνι με άχυρα και στο γειτονικό σπίτι, όπου πλήγωσαν βαριά μια μάνα με το παιδί της,την Ομ Μοχάμετ,26 χρονών. Ακολούθησαν συμπλοκές με πλίθους και ρόπαλα. Οι Άγγλοι μετά από άγριο ξυλοδαρμό και αφού πυροβόλησαν και τραυμάτισαν τέσσερις άνδρες,βρήκαν τα άλογά τους και ξέφυγαν.ένας μόνο αξιωματικός τραυματισμένος από πέτρα στον κρόταφο,έκανε πεζός όλη την απόσταση μέσα στον καύσωνα του μεσημεριού με 42 βαθμούς, έπαθε ηλίαση και πέθανε. Η αιτία θανάτου,όπως αποφάνθηκε και ο γιατρός του τάγματος και ο κυβερνητικός γιατρός, ήταν η ηλίαση. Στο μεταξύ οι Άγγλοι αποθηριωμένοι ξεχύθηκαν για εκδίκηση., συγκλήθηκε έκτακτο δικαστήριο, χωρίς κώδικα και νόμο,από Άγγλους δικαστές που δεν επέτρεπε μήτε έφεση, μήτε χάρη.στις 27 Ιουνίου βγήκε η καταδικαστική απόφαση : τέσσερις Αιγύπτιοι καταδικάζονται σε απαγχονισμό, δύο σε ισόβια καταναγκαστικά, ένας σε 15 χρόνια καταναγκαστικά,έξι σε επτά χρόνια.. κι ακολουθούν άλλες μικρότερες ποινές. Το απόγευμα της Πέμπτης 28 Ιουνίου μεταφέρουν τους τέσσερις θανατοποινίτες και τους οχτώ καταδικασμένους σε μαστίγωση στο χωριό Ντενσουάι, κατ εντολή των Άγγλων που απαίτησαν να γίνει η εκτέλεση στο ίδιο μέρος και την ίδια ώρα της συμπλοκής Γ.Π. Σαββίδης, Οι πέντε πρώτες εκδόσεις ποιημάτων του Κ.Π.Καβάφη, ΕΤ αριθ 104,. Αύγουστος 1963,σελ Αλέκος Σεγκόπουλος, Διάλεξις περί του ποιητικού έργου του Κ.Π.Καβάφη, Αλεξάνδρεια1918, σελ.8 11 Madame Juliette Adam, L Angleterre en Egypte, Paris 1922 σελ.l

8 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 8 Τώρα καταλαβαίνουμε, γιατί επέλεξε στον τίτλο 27 Ιουνίου και όχι 28 την ημέρα της εκτέλεσης. Με τον τίτλο αυτό ο Καβάφης προφυλαγμένος από ένα κατ επίφασιν αντικειμενισμό,καταγγέλλει την απάνθρωπη Απόφαση του Έκτακτου Δικαστηρίου. 27 Iουνίου 1906, 2 μ.μ. (Κρυμμέ να) 8

9 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 9 Σαν το φεραν οι Xριστιανοί να το κρεμάσουν το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί, η μάνα του που στην κρεμάλα εκεί κοντά σέρνονταν και χτυπιούνταν μες στα χώματα κάτω απ τον μεσημεριανό, τον άγριον ήλιο, πότε ούρλιαζε, και κραύγαζε σα λύκος, σα θηρίο και πότε εξαντλημένη η μάρτυσσα μοιρολογούσε «Δεκαφτά χρόνια μοναχά με τα ζησες, παιδί μου». Κι όταν το ανέβασαν την σκάλα της κρεμάλας κι επέρασάν το το σκοινί και το πνιξαν το δεκαεφτά χρονώ αθώο παιδί, κ ελεεινά κρεμνιούνταν στο κενόν με τους σπασμούς της μαύρης του αγωνίας το εφηβικόν ωραία καμωμένο σώμα, η μάνα η μάρτυσσα κυλιούντανε στα χώματα και δεν μοιρολογούσε πια για χρόνια τώρα «Δεκαφτά μέρες μοναχά», μοιρολογούσε, «δεκαφτά μέρες μοναχά σε χάρηκα, παιδί μου». Στο ποίημα η μάνα του Σελίμ κάτω από τη φριχτή δοκιμασία χάνει την αίσθηση του χρόνου και πιστεύει πως όχι δεκαεφτά χρόνια,αλλά δεκαεφτά μέρες χάρηκε μόνο το παιδί της. Αυτή τη ραγδαία συστολή του υποκειμενικού χρόνου κάτω από δυνατή συγκίνηση προσφιλές μοτίβο σ όλες τις λογοτεχνίες και στο αιγυπτιακό φολκλόρ τη μεταχειρίστηκε και ο Καβάφης,για να δώσει καλύτερα την ψυχολογία της αιγύπτιας μάνας. Οι εκτελέσεις ξεσήκωσαν λαίλαπα οργής στην Αίγυπτο και αγανάκτηση που συντάραξε όλον τον πολιτισμένο κόσμο. Στη βουλή των κοινοτήτων ακούονται φωνές αποδοκιμασίας και φρίκης για το έγκλημα. Ο λόρδος Κρόμερ, ο αδίστακτος σατράπης της Αιγύπτου βρίσκεται εκεί και ακούει ατάραχος. Βάζει τον υπουργό των Εξωτερικών,σερ Έντουαρντ Γκρέυ και συστήνει στη φιλελεύθερη αντιπολίτευση να αφήσει τις υποθέσεις της Αιγύπτου σε εκείνους που τις χειρίζονται. Αιγύπτιοι ποιητές γράψανε για τις εκτελέσεις στίχους που διαιωνίζουν τη θύμηση των σκηνών, όπου ο πολιτισμός και η ανθρωπιά υβρίστηκαν με τον πιο εξοργιστικό τρόπο. Ο Καβάφης δονήθηκε από τη συναισθηματική καταιγίδα που συγκλόνισε τον αιγυπτιακό λαό και κάθε τίμια συνείδηση, και που σε μερικούς μήνες θα ρίξει τον Κρόμερ, θα πετύχει αμνηστία για τους φυλακισμένους. Για κάθε αντικειμενικό άνθρωπο η έκφραση της πολιτικής ελευθεροφροσύνης του Καβάφη προκύπτει αβίαστα μέσα από ποιήματά του.δεν ήταν υπέρ της αποικιοκρατικής πολιτικής,ούτε συνήγορος της Αγγλίας, όπως εσφαλμένα τον κατηγόρησαν 9

10 Μελισσουργού Β. Η πολιτική επικαιρότητα μέσα από το έργο του Καβάφη 24 grammata.com 10 10