ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ:

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ: ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΠΟΥΔΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΛΟΥΝΤΖΗ ΘΕΟΔΟΣΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ι. ΘΕΟΤΟΚΑΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α ΜΕΡΟΣ 10 ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 10 Α.ΤΥΠΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 10 Β. ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 11 Γ. ΛΟΓΟΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΠΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΙΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 13 Δ. ΣΚΟΠΟΣ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 14 Ε. ΜΟΡΦΕΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ 15 ΣΤ. ΕΙΔΗ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 17 ΣΤ.1. ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ 21 ΣΤ.1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 21 ΣΤ.1.2. ΟΡΙΣΜΟΣ 22 ΣΤ.1.3. ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ 24 ΣΤ ΤΗΛΕΚΕΝΤΡΑ(TELECENTRES) 24 ΣΤ ΤΗΛΕΣΠΙΤΙΑ(TELECOTTAGES) 26 ΣΤ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ(HOME BASED TELEWORKING) 27 ΣΤ ΝΟΜΑΔΙΚΗ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ(NOMADIC TELEWORKING) 27 ΣΤ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΚΙΝΗΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ(REMOTE OFFICE TELEWORKING) 27 ΣΤ ΔΙΑΣΠΑΡΤΗ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ(OFFSHORE TELEWORKING) 28 ΣΤ ΤΗΛΕΧΩΡΙΑ(TELEVILLAGES) 28 ΣΤ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ(SATELLITE CENTRES) 28 ΣΤ.1.4. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ 29 ΣΤ.1.5. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ 31 ΣΤ.1.6. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ 35 ΣΤ.1.7. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝΤΑΙ ΜΕΣΩ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ 37 ΣΤ.1.8. ΕΠΩΦΕΛΟΥΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ 38 ΣΤ.1.9. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ 39 2

3 ΣΤ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 40 ΣΤ.2. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 41 ΣΤ.2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 41 ΣΤ.2.2. ΣΥΜΒΑΣΗ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ 42 ΣΤ.2.3. ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 43 ΣΤ.2.4. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 44 ΣΤ.2.5. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 45 ΣΤ.2.6. ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ 45 ΣΤ.3. ΦΑΣΟΝ 46 ΣΤ.3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 46 ΣΤ.3.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΦΑΣΟΝ 47 ΣΤ.3.3 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΦΑΣΟΝ 47 ΣΤ.3.4. ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΦΑΣΟΝ 48 ΣΤ.4. ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 49 ΣΤ.4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 49 ΣΤ.4.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 52 ΣΤ.4.3. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 53 ΣΤ.5. ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ Ή ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ή ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΟΣ ΘΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 54 ΣΤ.5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 54 ΣΤ.5.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 55 ΣΤ.5.3. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 56 ΣΤ.6. ΑΔΗΛΩΤΗ-ΜΑΥΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 57 ΣΤ.6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 57 ΣΤ.6.2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΔΗΛΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 57 ΣΤ.6.3. ΑΙΤΙΕΣ ΜΗ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑΣ ΑΔΗΛΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 58 ΣΤ.6.4. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ 58 ΣΤ.6.5. Η ΑΔΗΛΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 59 3

4 ΣΤ.6.6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΑΔΗΛΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 60 Ζ. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 61 Η. ΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ; 64 Θ. ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ 66 Θ.1. ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ 69 Ι. ΕΛΑΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΟΣΩΝ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΥΤΕΣ 71 Κ. ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ: ΕΠΙΛΟΓΗ Ή ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ; 73 Λ. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ 75 Μ. ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΟΙΝΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΙΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 77 Ν. ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ-ΕΥΡΩΠΗ 81 Ξ. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ 83 Ο. ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΤΚΙΝSΟΝ 85 Π. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 88 Β ΜΕΡΟΣ 89 Α. ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 89 Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 89 Α.2. ΟΡΙΣΜΟΣ 91 Α.3. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΕ ΜΕΡΙΚΗ 92 Α.4. ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ 92 Α.5. Η ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗ ΕΛΛΑΔΑ 93 Α.6. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 94 Α.7. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ 95 Α.8. ΠΡΟΦΙΛ ΜΕΡΙΚΩΣ ΑΠΑΣΧΛΟΛΟΥΜΕΝΩΝ 96 Α.9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 96 Γ ΜΕΡΟΣ 97 Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 97 4

5 Α.2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 99 Α.3. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΡΙΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ 121 Α.4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 147 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 151 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 155 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ Διάγραμμα 1: Ανώνυμα - Επώνυμα Διάγραμμα 2: Φύλο Διάγραμμα 3: Τμήμα Διάγραμμα 4: Έτος εισαγωγής Διάγραμμα 5: Τόπος μόνιμης κατοικίας Διάγραμμα 6: Θέση επιλογής τμήματος Διάγραμμα 7: Τμήμα 1 ης επιλογής Διάγραμμα 8: Μορφωτικό επίπεδο πατέρα Διάγραμμα 9: Μορφωτικό επίπεδο μητέρας Διάγραμμα 10: Επάγγελμα πατέρα Διάγραμμα 11: Επάγγελμα μητέρας Διάγραμμα 12: Οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα Διάγραμμα 13: Μηνιαίο κόστος σπουδών Διάγραμμα 14: Ικανοποίηση από το περιεχόμενο σπουδών Διάγραμμα 15: Παρακολούθηση μαθημάτων Διάγραμμα 16: Συχνότητα παρακολούθησης μαθημάτων Διάγραμμα 17: Λόγοι μη παρακολούθησης μαθημάτων Διάγραμμα 18: Δραστηριότητες μαθημάτων Διάγραμμα 19: Μελέτη μαθημάτων Διάγραμμα 20: Συμμετοχή σε πρακτική άσκηση

6 Διάγραμμα 21: Είδος επιχείρησης Διάγραμμα 22: Ικανοποίηση από πρακτική Διάγραμμα 23: Συμμετοχή ξανά στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Διάγραμμα 24: Ελεύθερος χρόνος Διάγραμμα 25: Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες Διάγραμμα 26: Είδος κοινωνικής δραστηριότητας Διάγραμμα 27: Προέλευση φίλων Διάγραμμα 28: Εργασία κατά την διάρκεια των σπουδών Διάγραμμα 29: Λόγοι εργασίας Διάγραμμα 30: Είδος εργασίας Διάγραμμα 31: Διάρκεια εργασίας Διάγραμμα 32: Μισθός Διάγραμμα 33: Κοινωνική ασφάλιση Διάγραμμα 34: Καθημερινή εργασία Διάγραμμα 35: Ώρες εργασίας Διάγραμμα 36: Σταθερό ωράριο Διάγραμμα 37: Ευέλικτη εργασία Διάγραμμα 38: Σχέση με σπουδές Διάγραμμα 39: Γνώσεις που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα Διάγραμμα 40: Ικανοποίηση από εργασία Διάγραμμα 41: Ελεύθερος χρόνος για φίλους και οικογένεια Διάγραμμα 42: Ελεύθερος χρόνος για σπουδές Διάγραμμα 43: Έτος εισαγωγής ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 44: Οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 45: Μηνιαίο κόστος σπουδών ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 46: Ικανοποίηση από το περιεχόμενο σπουδών ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 47: Παρακολούθηση μαθημάτων ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ

7 Διάγραμμα 48: Συχνότητα παρακολούθησης μαθημάτων ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 49: Λόγοι μη παρακολούθησης μαθημάτων ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 50: Συμμετοχή σε πρακτική άσκηση ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 51: Είδος επιχείρησης ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 52: Ικανοποίηση από πρακτική ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 53: Συμμετοχή ξανά στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 54: Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 55: Είδος κοινωνικής δραστηριότητας ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 56: Εργασία κατά την διάρκεια των σπουδών ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 57: Λόγοι εργασίας ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 58: Μισθός ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 59: Κοινωνική ασφάλιση ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 60: Καθημερινή εργασία ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 61: Ώρες εργασίας ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 62: Σταθερό ωράριο ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 63: Ευέλικτη εργασία ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 64: Σχέση με σπουδές ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 65: Γνώσεις που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 66: Ικανοποίηση από εργασία ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 67: Ελεύθερος χρόνος για φίλους και οικογένεια ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Διάγραμμα 68: Ελεύθερος χρόνος για σπουδές ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία αυτή έχει ως θέμα τις ευέλικτες μορφές εργασίας, την μερική απασχόληση και τέλος μια έρευνα η οποία αφορά την σχέση ανάμεσα στις σπουδές και συγκεκριμένα τους φοιτητές του πανεπιστημίου Αιγαίου και πως αυτές επηρεάζονται από την επιλογή των φοιτητών να εργάζονται παράλληλα με τις σπουδές τους. Στο πλαίσιο της εργασίας θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε και να αναλύσουμε ποιές είναι οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης για παράδειγμα η τηλεργασία, η ενοικίαση εργαζομένων, η απασχόληση με «μπλοκάκι» και άλλες καθώς και την μερική απασχόληση. Θα αναφερθούμε στα χαρακτηριστικά της κάθε μορφής, στα πλεονεκτήματα που προσφέρουν καθώς και στα αδύναμα σημεία τους. Θα αναφερθούμε σε ποιες κοινωνικές ομάδες αναφέρονται αυτές οι μορφές εργασίας, ποιοί είναι οι λόγοι που οδηγούν τα άτομα να τις διαλέξουν, τι προβλέπουν οι σχετικοί νόμοι καθώς και την στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών απέναντι στο φαινόμενο αυτό που αρχίζει να παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Στο τελευταίο μέρος της εργασίας δηλαδή την έρευνα που πραγματοποιήσαμε θα προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τους λόγους για τους οποίους οι φοιτητές εργάζονται, ποιο είναι αυτό το ποσοστό σε σχέση με τους φοιτητές που δεν εργάζονται, αν είναι ικανοποιημένοι από την εργασία τους και τέλος κατά πόσο αυτή η επιλογή τους επηρεάζει τις σπουδές τους. 8

9 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Πριν παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα της μελέτης μας θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε κάποια άτομα που μας βοήθησαν σε αυτή την προσπάθεια μας. Ευχαριστούμε τον καθηγητή-υπεύθυνο της εργασίας κ. Ιωάννη Θεοτοκά για την βοήθεια του και την καθοδήγηση του καθώς και τους φοιτητές των τμημάτων Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης που δέχτηκαν να μας βοηθήσουν συμπληρώνοντας το ερωτηματολόγιο μας και τους καθηγητές των αντίστοιχων τμημάτων οι οποίοι μας παραχώρησαν τον χρόνο τους προκειμένου να μοιράσουμε τα ερωτηματολόγια μας. 9

10 Α ΜΕΡΟΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Α.ΤΥΠΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Στην σύγχρονη κοινωνία τα πρότυπα της εργασίας πλήττονται και αλλοιώνονται λόγω της οικονομικής κρίσης και της προσπάθειας που γίνεται από πλευράς των επιχειρήσεων να συρρικνώσουν όσο το δυνατό περισσότερο το κόστος τους. Στην Ελλάδα σύμφωνα με την εργατική και ασφαλιστική νομοθεσία το πρότυπο της εργασίας πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: Εξαρτημένη μισθωτή εργασία, η οποία περιλαμβάνει ύπαρξη εξάρτησης του εργαζομένου από τον εργοδότη, στην μισθωτή σχέση. Η οικονομική εξάρτηση, είναι το κριτήριο της εξαρτημένης μισθωτής εργασίας, δηλαδή ο προσδιορισμός του τόπου, του χρόνου και του τρόπου παροχής της εργασίας από τον εργοδότη. Σταθερή απασχόληση που περιλαμβάνει αόριστη διάρκεια εργασιακής σχέσης, οι οποία αρχίζει με την πρόσληψη του μισθωτού και λήγει την ημερομηνία συνταξιοδότησής του. Πλήρης απασχόληση η οποία περιλαμβάνει πλήρες ωράριο εργασίας, δηλαδή ο εργάσιμος χρόνος συμβαδίζει με τα ισχύοντα συμβατικά ή νόμιμα πλαίσια. Σταθερότητα ωραρίου απασχόλησης όσον αφορά την ημερήσια και την εβδομαδιαία διάρκεια της εργασίας. Εξασφάλισης αμοιβής τουλάχιστον ίσης με τα ισχύοντα κατώτατα νόμιμα όρια, σύμφωνα με τις οικείες συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Θεμελίωση κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων σύμφωνα με τη προστασία που παρέχει η ισχύουσα ασφαλιστική και εργατική νομοθεσία. 10

11 Β. ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Ο όρος ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις εμφανίστηκε πρώτη φορά την δεκαετία του 80 και χρησιμοποιήθηκε από πολιτικούς, ακαδημαϊκούς και οικονομολόγους. Η ίδια η λέξη παραπέμπει σε μία θετική έννοια που όμως δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Στην ουσία η «εργασιακή ευελιξία» δηλώνει την μετατροπή του κλασσικού προτύπου εργασίας και την απαραίτητη προσαρμοστικότητα σε ένα περιβάλλον που συνεχώς μεταβάλλεται. Για αυτό το λόγο αρχικά χρησιμοποιήθηκε ένας άλλος όρος, ο όρος «απορρύθμιση» όμως σύντομα εγκαταλείφθηκε. Η «εργασιακή ευελιξία» μεταφράζεται με διαφορετικό τρόπο από τις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Για τους εργοδότες αποτελεί αύξηση της παραγωγικότητας, της ανταγωνιστικότητας τους και μείωση του λειτουργικού τους κόστους. Από της άλλη πλευρά οι εργαζόμενοι έχουν μια άλλη εντελώς διαφορετική εικόνα της ευελιξίας. Για αυτούς σημαίνει υπονόμευση των εργασιακών τους δικαιωμάτων και μείωση του μισθού τους. Ενώ τέλος για τους πολιτικούς αποτελεί ένα ακόμη μέτρο καταπολέμηση του ποσοστού ανεργίας που συνεχώς αυξάνεται. Η έννοια των ευέλικτων μορφών απασχόλησης περιλαμβάνει όλες εκείνες τις μορφές εργασίας που βασίζονται στο μοντέλο της εξαρτημένης μίσθωσης αλλά μία από τις βασικές παραμέτρους παρεκκλίνει από το τυπικό μοντέλο. Αυτή η παράμετρος μπορεί να είναι το ωράριο εργασίας, η διάρκεια της σύμβασης εργασίας ή ακόμα και ο τόπος παροχής υπηρεσιών. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες υιοθέτησης αυτής της εργασιακής ευελιξίας και επικράτησης τους ως καθολικό μοντέλο απασχόλησης. Αυτό αποτελεί συνέπεια του φαινομένου της οικονομικής στασιμότητας και της ύφεσης. Έτσι αυτό το πρότυπο εργασίας θα συμβάλλει στην αναδιάρθρωση της παραγωγής, της εργασιακής διαδικασίας, στη δυνατότητα ανάκαμψης του εργάσιμου και ελεύθερου χρόνου και στη αναβάθμιση του εργασιακού περιεχομένου. Από την άλλη πλευρά μπορεί η υιοθέτηση αυτού του προτύπου να φέρει και κάποιες επιπτώσεις όπως είναι η περιθωριοποίηση κάποιου τμήματος του εργατικού δυναμικού και τον κατακερματισμό της αγοράς εργασίας. 11

12 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δίνουν ένα γενικό ορισμός για την ευέλικτη απασχόληση ο οποίος είναι ο εξής: «Άτυπη εργασιακή σχέση νοείται κάθε δραστηριότητα που ασκεί ένας εργαζόμενος στο πλαίσιο σύμβασης ή εργασιακής σχέσης άλλης από τη σύμβαση αορίστου χρόνου με πλήρες ωράριο και η οποία ενέχει στοιχεία αβεβαιότητας, ιδίως λόγω της βραχείας διάρκειας της απασχόλησης, του μικρού αριθμού εργάσιμων ωρών, της εναλλαγής μεταξύ περιόδων εργασίας και περιόδων μη εργασίας, του αποκλεισμού του προσώπου de jure ή de facto από τις νομικές, κανονιστικές ή συμβατικές διατάξεις που ισχύουν για τους μισθωτούς με πλήρη απασχόληση, της ύπαρξης παρεκβατικού νομικού καθεστώτος που μειώνει τα επίπεδα προστασίας, του πολυδιάστατου χαρακτήρα των εργασιακών σχέσεων με πλήθος εργοδοτών, της έλλειψης κάθε οργανωτικής ενσωμάτωσης σε μία επιχείρηση που προσφέρει εργασία». 12

13 Γ. ΛΟΓΟΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΥΠΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΙΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ Η σταθερή εργασία εκτοπίζεται ολοένα και περισσότερο αφού διανύουμε μια περίοδο αμφισβήτησης η οποία εκδηλώνεται με την εξάπλωση νέων ευέλικτων μορφών απασχόλησης, που διαφέρουν από το κλασσικό πρότυπο της πλήρους και σταθερής απασχόλησης. Οι αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στην οικονομική ζωή, στην κοινωνική δομή και στον τρόπο ζωής έχουν προκαλέσει διαφορετικές συνθήκες, κίνητρα και προτιμήσεις στους εργαζόμενους, σχετικά με την ευελιξία της εργασίας. Η αβεβαιότητα που προκαλείται στις επιχειρήσεις από τις συνεχείς αλλαγές της αγοράς, όπως η απότομη αύξηση ή μείωση της ζήτησης, η παγκόσμια οικονομική κρίση και ο διεθνής ανταγωνισμός συνέβαλαν στην υιοθέτηση της εργασιακής ευελιξίας από τις επιχειρήσεις. Στην οικονομία πραγματοποιούνται σημαντικές αλλαγές σε όλους τους τομείς παραγωγής. Το εργατικό δυναμικό μετακινείται από τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα προς τον τριτογενή, όπου οι ώρες εργασίας είναι στις περισσότερες περιπτώσεις λιγότερες, και δημιουργούνται νέες υπηρεσίες που επιτρέπουν μεγαλύτερη ευελιξία του χρόνου, τόπου και περιεχομένου της απασχόλησης. Η διάρθρωση της οικονομίας έχει αλλάξει με αποτέλεσμα να καταστείτε αδύνατη η απορρόφηση της υπερβάλλουσας προσφοράς εργασίας και ως συνέπεια την αύξηση των επιπέδων της ανεργίας. Η ανεργία οδηγεί σε νέες μορφές απασχόλησης όπου με λιγότερες ώρες εργασίας θα είναι δυνατόν να απασχολούνται περισσότεροι εργαζόμενοι. 13

14 Δ. ΣΚΟΠΟΣ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κύριος στόχος των ευέλικτων μορφών εργασίας είναι η επαναφορά στη ενεργό δράση οικονομικά αδρανών γυναικών, ανδρών και ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας που δυσκολεύονται να εισέλθουν και να παραμείνουν στην αγορά εργασίας με πλήρες ωράριο. Επιθυμία αυτών των κοινωνικών ομάδων είναι να εργαστούν με ειδικό ωράριο προκειμένου να μπορούν να ανταπεξέλθουν και στις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Βαθύτερος στόχος των ευέλικτων μορφών εργασίας είναι: Η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης ειδικών ομάδων ατόμων οι οποίοι βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με ευέλικτες ρυθμίσεις, έτσι ώστε να υπάρξει μία ισορροπημένη σχέση ανάμεσα στην προσωπική και επαγγελματική ζωή. Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με ευέλικτες ρυθμίσεις στις επιχειρήσεις, ενισχύει την αποτελεσματικότητα ανταγωνιστικότητάς τους. και βελτιώνει την 14

15 Ε. ΜΟΡΦΕΣ ΕΥΕΛΙΞΙΑΣ Οι ειδικοί των εργασιακών σχέσεων αναφέρουν τις παρακάτω μορφές εργασιακής ευελιξίας. Ποιοτική ή λειτουργική ευελιξία της εργασίας Είναι μια από τις πιο «επιθετικές» στρατηγικές ευελιξίας και λειτουργεί κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις όπως θετικό εργασιακό κλίμα, συνεχή εκπαίδευση των εργαζομένων σε επίπεδο επιχείρησης, σχήματα μισθολογικής εξέλιξης που θα διαφοροποιούν μεταξύ ατόμων διαφορετικής εξάρτησης. Αυτή η μορφή ευελιξίας έχει ως στόχο την ουσιαστική και αποτελεσματική αξιοποίηση του ανθρωπίνου δυναμικού ενός οργανισμού. Η επίτευξη αυτού μπορεί να γίνει μέσω της αναβάθμισης των ειδικοτήτων, της ποιοτικής βελτίωσης των εργασιακών σχέσεων και της αύξησης της συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Το κυριότερο σημείο της ποιοτικής εργασιακής ευελιξίας είναι η πολυδυναμία του εργαζομένου, που σημαίνει πως έχει την ικανότητα να πραγματοποιεί σύνθετες εργασίες χωρίς αυτό να σημαίνει δημιουργία μεγάλου κόστους για την επιχείρηση. Ευελιξία των αμοιβών εργασίας Σε αυτή την μορφή ευελιξίας ο κάθε εργαζόμενος αμείβεται ανάλογα με το ποσοστό συμμετοχής του στην παραγωγή και ανάλογα με την απόδοση της επιχείρησης. Γενικότερα συμβάλει στην μείωση του εργασιακού κόστους μέσω της προσαρμογής των μισθών σύμφωνα με τις συνθήκες της επιχείρησης και της αγοράς εργασίας. 15

16 Εξωτερική σε σχέση με την επιχείρηση ποσοτική εργασιακή ευελιξία Αυτή η μορφή ευελιξίας ενθαρρύνει τη γεωγραφική κινητικότητα του προσωπικού ανάλογα τις διαρθρωτικές μεταβολές της αγοράς για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της επιχείρησης ή ανάλογα με τις τεχνολογικές μεταβολές, έτσι ώστε να επιτρέπεται η ενεργώς αποδέσμευση του εργατικού δυναμικού, η πλήρης αξιοποίηση του επενδυμένου κεφαλαίου και των εγκαταστάσεων. Έχει ως κύριο και τελικό στόχο τη μείωση του κόστους ανά μονάδα προϊόντος και του κόστους κεφαλαίου. Εσωτερική ποσοτική ευελιξία Η εσωτερική ποσοτική ευελιξία αφορά στον εργασιακό χρόνο και συγκεκριμένα στην προσαρμογή του στις μεταβολές της παρεχόμενης εργασίας, οι οποίες μπορεί να έχουν σχέση με την αύξηση ή μείωση του εργάσιμου χρόνου. Ο χρόνος εργασίας περιέχει μεγάλη ποικιλία ευέλικτων μέσων οργάνωσης του εργασιακού χρόνου και επιδρά στη διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου των εργαζομένων. Ανεξάρτητα από τον διαχωρισμό τους σε κατηγορίες οι μορφές ευελιξίας εμφανίζονται στις περισσότερες περιπτώσεις σε συνδυασμούς αλλά και αντιθέσεις μεταξύ τους. 16

17 ΣΤ. ΕΙΔΗ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Οι μεταβολές της τυπικής απασχόλησης μπορεί να αφορούν αύξηση ή μείωση της συνολικής διάρκειας της ενεργής δραστηριότητας του εργαζόμενου, αύξηση ή μείωση του εβδομαδιαίου ή ετήσιου χρόνου εργασίας, εξατομικευμένες, ομαδοποιημένες ή συνολικές κυμάνσεις του ημερήσιου ή και εβδομαδιαίου ωραρίου των εργαζομένων, εποχιακές κυμάνσεις του ωραρίου και περιστασιακή ή μόνιμη χρήση συστημάτων βάρδιας, μερικής απασχόλησης και υπερωριών. Από τις τριάντα περίπου μορφές ευέλικτης απασχόλησης, οι οποίες έχουν διεθνώς καταγραφεί ως σημαντικότερες και ανάλογα με το χαρακτηριστικό σε σχέση με το οποίο αποκλίνουν από το τυπικό μοντέλο απασχόλησης διακρίνονται οι εξής: Τηλεργασία ή εργασία από απόσταση, κυρίως από το σπίτι Εκπλήρωση των εργασιακών καθηκόντων από τον εργαζόμενο, αποκλειστικά από το σπίτι του, ή από το φυσικό χώρο που επιλέγει, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορικής και των επικοινωνιών. Συμβάσεις ορισμένου χρόνου Η διάρκειά τους είναι προσωρινή και περιορισμένη, η λήξη τους καθορίζεται από αντικειμενικούς όρους όπως η παρέλευση συγκεκριμένης ημερομηνίας, η ολοκλήρωση συγκεκριμένου έργου ή η πραγματοποίηση ορισμένου γεγονότος. Η αιτιολογική της βάση έγκειται στην ύπαρξη εκτάκτων και προσωρινών αναγκών ενώ συνεπάγεται γενικά μειωμένο κόστος καθώς οι ασυνέχειες στο εργασιακό ιστορικό του εργαζομένου απαλλάσσουν τον εργοδότη από την υποχρέωση χορήγησης επιδόματος προϋπηρεσίας, ενώ η λήξη της σύμβασης δεν συνοδεύεται με καταβολή αποζημίωσης. 17

18 Εποχιακή απασχόληση Η εποχιακή εργασία προορίζεται να καλύψει έκτακτες ανάγκες της επιχείρησης σε περιόδους αύξησης της λειτουργικής της δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα η αύξηση της ζήτησης διαμονής σε ξενοδοχεία κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Λόγω της φύσης της, λοιπόν, συνδέεται άμεσα με τη σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου. Φασόν Η απασχόληση με σύστημα φασόν είναι η μορφή εργασίας στην οποία μέρος ή το σύνολο του προϊόντος παράγεται εκτός των εγκαταστάσεων της εργοδότριας επιχείρησης με τη μορφή της εργολαβίας. Σε μεγαλύτερη κλίμακα η ανάθεση εργολαβίας σε άλλη επιχείρηση για την παραγωγή τμήματος ή του συνόλου του προϊόντος οδηγεί σε μία καθιερωμένη μορφή εξωτερικής αριθμητικής ευελιξίας δηλαδή στο σύστημα της υπεργολαβίας. Δανεισμός εργαζομένων Το κύριο χαρακτηριστικό είναι η δημιουργία συμβατικής σχέσης μεταξύ τριών συμβαλλόμενων μερών και την παρουσία περισσοτέρων του ενός εργοδοτών. Γνήσιος δανεισμός υπάρχει όταν ο εργαζόμενος ενώ προσφέρει την εργασία του κανονικά στον αρχικό εργοδότη παραχωρείται για κάποιο χρονικό διάστημα σε τρίτη επιχείρηση. Το δικαίωμα του εργοδότη να καθορίσει τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο παροχής της εργασίας από τον εργαζόμενο κατά τη σύμβαση δανεισμού μεταβιβάζεται στον τρίτο εργοδότη στον οποίο ο εργαζόμενος παρέχει την εργασία του. Ιδιαίτερη μορφή ευελιξίας αποτελεί ο δανεισμός προσωπικού μέσω γραφείων προσωρινής απασχόλησης. Οι εταιρείες προσωρινής εργασίας προσλαμβάνουν για λογαριασμό τους προσωπικό και το παραχωρούν έναντι αμοιβής επί ορισμένο χρονικό διάστημα σε άλλες επιχειρήσεις για την κάλυψη προσωρινών αναγκών. Κατά κανόνα το προσωρινώς δανειζόμενο προσωπικό δεν συμβάλλεται με τη δανειζόμενη επιχείρηση. 18

19 Ευέλικτα/Ελαστικά ωράρια εργασίας Ο εργαζόμενος αποφασίζει ο ίδιος την ώρα προσέλευσης και αποχώρησής του κάθε ημέρα μέσα σε ορισμένα πλαίσια που καθορίζει ο εργοδότης καλύπτοντας όμως ένα βασικό πυρήνα ωρών εργασίας. Κάλυψη μιας θέσης εργασίας με 2 ή περισσότερους εργαζόμενους Δυο ή και περισσότεροι εργαζόμενοι καλύπτουν μια θέση εργασίας. Ο επιμερισμός του χρόνου εργασίας αφήνεται στην κρίση των ιδίων των εργαζομένων. Οι ίδιοι συμφωνούν το χρόνο της άδειας και τον τρόπο αντικατάστασης. Η αυτονομία των εργαζομένων είναι το κύριο χαρακτηριστικό, το καλό κλίμα και η εμπιστοσύνη είναι βασικές προϋποθέσεις. Ανάθεση έργου Ατομικές συμβάσεις με μειωμένο χρόνο εργασίας χωρίς αντίστοιχη μείωση αποδοχών. Βάση αποτελεί ο ετήσιος χρόνος εργασίας για τον καθορισμό των αποδοχών, με σταθερό μηνιαίο μισθό και κατά τη διάρκεια των αδειών. Διαθεσιμότητα Εργασίας (on call work) Ο εργαζόμενος δεν χρειάζεται να παρουσιάζεται στο χώρο εργασίας, αλλά να είναι διαθέσιμος όταν κληθεί. Είναι σαφές ότι του δίνεται προειδοποίηση για το ενδεχόμενο να εργαστεί, ή απασχολείται κανονικά μόνο σε περιόδους αυξημένων αναγκών. Εκ περιτροπής ή εναλλασσόμενη απασχόληση Ο θεσμός της εκ περιτροπής εργασίας, δηλαδή οι κατά πλήρες ωράριο εργασίας σε ορισμένες μόνο ημέρες της εβδομάδας, του 15θημέρου ή μήνα επαναρυθμίστηκε και εντάχθηκε στο θεσμό της μερικής απασχόλησης. 19

20 Μερική απασχόληση Απασχόληση με ωράριο μειωμένο σε σχέση με το ωράριο που ισχύει για τους πλήρως απασχολουμένους, οι οποίοι εργάζονται επίσης ως μισθωτοί στο ίδιο ή παρεμφερές αντικείμενο ή επάγγελμα. Αδήλωτη εργασία Η μαύρη εργασία, δηλαδή η καταστρατήγηση και παραβίαση των εργατικών δικαιωμάτων, λόγω της ανεπάρκειας των μηχανισμών ελέγχου και εφαρμογής των διατάξεων του νόμου. Εννοείται ότι υπάρχει η δυνατότητα συνδυασμού των πιο πάνω μορφών ευέλικτης απασχόλησης. Μερικά παραδείγματα είναι: Μερική απασχόληση, ως καθημερινή εργασία περιορισμένων ωρών (3-6ωρών ημερησίως), σε συνδυασμό με το ελαστικό ωράριο εργασίας Μερική απασχόληση, ως εργασία με πλήρες ωράριο, για δύο ή τρεις ημέρες την βδομάδα. Εναλλασσόμενες περίοδοι πλήρους απασχόλησης ή απασχόλησης με περισσότερες ώρες εργασίας από το υπόλοιπο προσωπικό με περιόδους απασχόλησης με λιγότερες ώρες εργασίας, π.χ. κατά το διάστημα που τα σχολεία είναι κλειστά. 20

21 ΣΤ.1. ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤ.1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία στο χώρο εργασίας εξελίσσεται συνεχώς και αυτό έχει ως συνέπεια την ανάπτυξη καινοτόμων και ευέλικτων μορφών απασχόλησης., οι οποίες βοηθούν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και στη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών. Σήμερα τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς γνωρίζει ιδιαίτερη ανάπτυξη η τηλεργασία, ως ελκυστική μορφή οργάνωσης της εργασίας για τις επιχειρήσεις, και, ταυτόχρονα, ως μια ενδιαφέρουσα εναλλακτική δυνατότητα για τους εργαζόμενους. Η τηλεργασία άρχισε να αναπτύσσεται στις ΗΠΑ αλλά τώρα πλέον και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και δεκάδες χιλιάδων εργαζομένων απασχολούνται με το σύστημα της τηλεργασίας. Οι συνθήκες που βοήθησαν και συντέλεσαν στην εμφάνιση και την καθιέρωση της νέας αυτής μορφής εργασίας είναι αρκετές και ιδιαίτερα σημαντικές, όπως: Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και του διαδικτύου που βοηθάει στην εκμηδένιση των αποστάσεων και του χρόνου. Η ανάγκη και η δυνατότητα απασχόλησης ειδικών ομάδων εργαζομένων όπως τα άτομα με ειδικές ανάγκες, οι άνεργοι και οι μερικώς απασχολούμενοι. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες προσέγγισης των επιχειρήσεων και συνεπώς και των εργαζομένων συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στη παροχή υπηρεσιών από απόσταση. 21

22 ΣΤ.1.2. ΟΡΙΣΜΟΣ Το να δοθεί ένας ακριβής ορισμός στον όρο τηλεργασία δεν είναι και τόσο εύκολο και ούτε είναι σωστό να περιγράψουμε την τηλεργασία μέσα σε δύο ή τρεις γραμμές διότι η σημασία θα είναι ελλείπεις. Παρόλα αυτά έχουν δοθεί αρκετοί ορισμοί της τηλεργασίας ανάλογα με τη χρήση της. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς είναι οι εξής: Η τηλεργασία είναι η μορφή αυτή εργασίας κατά την οποία γίνεται χρήση υπολογιστών και άλλων μέσων τηλεπικοινωνίας με σκοπό να αλλάξει η δεδομένη γεωγραφικά θέση εργασίας. Η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης και εκτέλεσης εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής, βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας, όπου μια εργασία που θα μπορούσε επίσης να εκτελεστεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εκτελείται κανονικά εκτός αυτών των εγκαταστάσεων. Η τηλεργασία είναι κάθε μορφή απασχόλησης, μερικής ή ολικής που επιτρέπει στον εργαζόμενο, να παράγει όλο το έργο που του ζητήθηκε, αποκλειστικά από το σπίτι του, ή από το φυσικό χώρο που επιλέγει ο ίδιος, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν η πληροφορική, οι τηλεπικοινωνίες και η τηλεματική. Η τηλεργασία είναι ένας ευέλικτος τρόπος οργάνωσης της εργασίας, χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία του εργαζόμενου στο χώρο εργασίας καθ όλη τη διάρκεια του ωραρίου του. Η εφαρμογή της τηλεργασίας προϋποθέτει τη συχνή χρήση τεχνικών ηλεκτρονικής επεξεργασίας πληροφοριών και την εκτεταμένη χρήση τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού όπως για παράδειγμα τηλεφώνου, αυτόματου τηλεφωνητή, φαξ, ηλεκτρονικών υπολογιστών με πρόσβαση σε δίκτυο, αλλά και άλλων προηγμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, όπως ISDN, φωνητικό mail, φωνητική και βίντεο τηλεδιάσκεψη, εκτροπή κλήσεων, κινητή τηλεφωνία κ.ά. 22

23 Η τηλεργασία είναι μια μορφή οργάνωσης ή εκτέλεσης εργασίας που χρησιμοποιεί τεχνολογίες πληροφορικής, βάσει μιας σύμβασης ή σχέσης εργασίας, όπου μια εργασία που θα μπορούσε επίσης να εκτελεστεί στις εγκαταστάσεις του εργοδότη εκτελείται κανονικά εκτός αυτών των εγκαταστάσεων. Η τηλεργασία αποτελεί τη μορφή εργασίας που ασκείται για ένα εργοδότη ή πελάτη από μακριά και από ένα συνήθως εργαζόμενο εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου. Η ίδια περιλαμβάνει τη χρήση τηλεπικοινωνιών, προηγμένων μέσων πληροφόρησης. 23

24 ΣΤ.1.3. ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ Η τηλεργασία δημιουργήθηκε, κατά κύριο λόγο, για να αλλάξει η δεδομένη γεωγραφικά θέση εργασίας, αυτό όμως δεν σημαίνει πως ο μόνος χώρος που θα ασκείτε η τηλεργασία είναι το σπίτι. Η τηλεργασία μπορεί να ασκηθεί με πολλούς τρόπους οι οποίοι παρουσιάζονται στην συνέχεια και είναι οι εξής: ΣΤ ΤΗΛΕΚΕΝΤΡΑ(TELECENTRES) Τα τηλεκέντρα εμφανίστηκαν με σκοπό να αλλάξει το μέχρι τώρα περιβάλλον μιας επιχείρησης και να μην γίνονται όλες οι ενέργειες της από τον ίδιο χώρο. Οι χώροι που δημιουργήθηκαν είναι κυρίως καλά οργανωμένοι χώροι με τη μορφή γραφείων, οι οποίοι προσφέρουν και τις υπηρεσίες που θα πρόσφερε ένα γραφείο. Οι χώροι αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε από υπαλλήλους διαφόρων εταιρειών είτε από υπαλλήλους της ίδιας εταιρείας, που όμως ανήκουν σε διαφορετικούς τομείς εργασίας, ή και από αυτοαπασχολούμενους με κάποια βασική μίσθωση. Τα τηλεκέντρα έχουν κάποιες βασικές διαφορές από τα κλασσικά γραφεία οι οποίες είναι οι εξής: Βρίσκονται πολύ πιο κοντά στον εργαζόμενο από άποψη απόστασης από ότι τα γραφεία της εταιρείας. Είναι χώροι ανοιχτοί και χρησιμοποιούνται από όλους τους ενδιαφερόμενους. Όλοι δουλεύουν παντού. Το τηλεκέντρο είναι μια καινούργια μορφή τηλεργασίας και είναι αρκετά διαδεδομένη στην Ευρώπη. Τα χαρακτηριστικά του τηλεκέντρου είναι ίδια με της τηλεργασίας, δηλαδή ανάληψη και εκτέλεση εργασίας από απόσταση, για λογαριασμό άλλου. Παρόλα αυτά διατηρούν μερικά από τα πλεονεκτήματα της εργασίας γραφείου όπως η συναναστροφή με άλλους εργαζόμενους, η προσωπική επικοινωνία, η εναλλαγή εικόνων και αποφυγή της συνεχούς παραμονής στο σπίτι. 24

25 Όλα τα τηλεκέντρα δεν έχουν την ίδια μορφή μεταξύ τους αλλά όλα έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι ότι θα πρέπει να προσφέρουν στον τηλεργαζόμενο υψηλής ποιότητας τεχνολογικές και επικοινωνιακές λύσεις, όπως υπολογιστές, τοπικά δίκτυα, δίκτυα ευρείας περιοχής, πρόσβαση σε INTERNET, δυνατότητες tele & video conference, καθώς επίσης και έναν αριθμό κοινών πόρων όπως τηλέφωνα, fax, εκτυπωτές και φωτοτυπικό. 25

26 ΣΤ ΤΗΛΕΣΠΙΤΙΑ(TELECOTTAGES) Μια άλλη μορφή τηλεκέντρων είναι τα telecottages τα οποία όμως είναι στις περισσότερες περιπτώσεις εγκατεστημένα σε άγονες και απομακρυσμένες περιοχές. Συνήθως είναι ξύλινες καλύβες ή μικρά σπίτια, τα οποία είναι εξοπλισμένα με τα απαραίτητα εργαλεία της τηλεργασίας. Τα τηλεσπίτια αναπτύχθηκαν αρχικά στην Σκανδιναβία και επεκτάθηκαν και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Γνώρισαν μεγάλη εξάπλωση από το 1980 έως σήμερα που έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη περίπου 500 telecottages σε όλη την Ευρώπη. Σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης όπως η Ουγγαρία τα telecottages έχουν και έναν χαρακτήρα κοινωνικού club όπου δεν προσφέρονται αλκοολούχα ποτά. Ο στόχος των τηλεσπιτιών ήταν να μάθουν τους ανθρώπους απομακρυσμένων περιοχών, οι οποίοι δεν είχαν την δυνατότητα να αποκτήσουν αυτές τις γνώσεις, νέες τεχνολογίες, με απώτερο σκοπό να προσληφθούν από εταιρείες που χρησιμοποιούν υψηλή τεχνολογία και οι οποίες βρίσκονται σε απόσταση από τον τόπο τους. Επίσης είχαν σαν στόχο να εκμεταλλευτούν επαγγελματικά τους νέους αυτών των περιοχών Οι τηλεαγροικίες φιλοδοξούν ακόμα να ενισχύσουν την οικονομική δραστηριότητα αγροτικών περιοχών βοηθώντας τους ανθρώπους της περιοχής να βρουν δουλειά χωρίς να χρειαστεί να φύγουν από τον τόπο τους. 26

27 ΣΤ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ(HOME BASED TELEWORKING) Η τηλεργασία από το σπίτι είναι το πιο διαδεδομένο είδος τηλεργασίας και ο απασχολούμενος εντοπίζεται να δουλεύει από το σπίτι ή στο μεγαλύτερο μέρος από το σπίτι και να χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες της πληροφορικής. Ο εργαζόμενος μπορεί να δουλέψει "on line", δηλαδή σε απευθείας σύνδεση, ή "off line", δηλαδή χωρίς απευθείας σύνδεση, και μπορεί να εργάζεται για κάποιον εργοδότη, με την μορφή της μερικής ή πλήρους απασχόλησης. Το βασικό χαρακτηριστικό είναι πως θα πρέπει να μετατραπεί ένας χώρος τους σπιτιού σε τυπικό γραφείο και να εξοπλιστεί ανάλογα με τις απαιτήσεις της εργασίας. ΣΤ ΝΟΜΑΔΙΚΗ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ(NOMADIC TELEWORKING) Αυτού του είδους η εργασία θέλει τον εργαζόμενο συνεχώς σε κίνηση ή σε περισσότερα από ένα μέρη. Με λίγα λόγια ο χώρος στον οποίο εργάζονται δεν είναι σταθερός. Επειδή απαιτείται χρήση φορητών υπολογιστών και κινητής τηλεφωνίας ο τηλεργαζόμενος είναι υποχρεωμένος να μετατρέπει σε χώρο εργασίας κάθε φορά τον χώρο που θα κρίνει κατάλληλο. Οι τηλεργαζόμενοι στην μοναδική τηλεργασία είναι εντελώς αποδεσμευμένοι από τον όρο της σταθερής βάσης εργασίας. ΣΤ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΚΙΝΗΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ(REMOTE OFFICE TELEWORKING) Εδώ γίνεται χρήση γραφείου το οποίο βρίσκεται γεωγραφικά σε απόσταση από την εταιρεία και τα υπόλοιπα γραφεία της. Οι τηλεργαζόμενοι είναι συνήθως υπάλληλοι των οποίων η φύση της δουλειάς τους επιτρέπει ή καμιά φορά και τους υποχρεώνει να βρίσκονται μακριά από τους συναδέλφους τους. Τα κινητά γραφεία υποχρεώνονται να παρέχουν άμεση πρόσβαση στο Δίκτυο και στις βάσεις δεδομένων της επιχείρησης. 27

28 ΣΤ ΔΙΑΣΠΑΡΤΗ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ(OFFSHORE TELEWORKING) Αυτή η μορφή αποτελεί μια παραλλαγή της τηλεργασίας μέσω κινητών γραφείων. Η διάσπαρτη τηλεργασία άρχισε να εμφανίζεται το 1992 μετά από έρευνα του Βρετανικού τμήματος Βιομηχανίας και Εμπορίου. Αφορά στη δημιουργία κινητών γραφείων ανά τον κόσμο, ανάλογα με τις ανάγκες μιας εταιρείας. Οι τηλεργαζόμενοι μετατίθενται από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα σύμφωνα με τις ανάγκες της επιχείρησης. ΣΤ ΤΗΛΕΧΩΡΙΑ(TELEVILLAGES) Τα τηλεχωριά είναι μία πιο σύγχρονη μορφή telecottages. Απαιτούν ολόκληρα χωριά εξοπλισμένα με άρτιο τεχνολογικό εξοπλισμό. Τα χωριά απαρτίζονται από επιμέρους σπιτάκια, όλα "καλωδιωμένα", ούτως ώστε να έχουν πρόσβαση στο δίκτυο του τηλεχωριού και να μπορούν όλα να επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με άλλα τηλεχωριά ή βάσεις. ΣΤ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ(SATELLITE CENTRES) Ένα δορυφορικό γραφείο μπορεί να εντοπιστεί σε απόσταση από το κεντρικό γραφείο και σπάνια είναι αυτόνομος οργανισμός. Τα δορυφορικά κέντρα είναι εγκατεστημένα σε προάστια μεγάλων αστικών κέντρων ή σε απομακρυσμένες περιοχές, κοντά στις οικίες των εργαζομένων. Η εργασία που γίνεται στα δορυφορικά γραφεία συχνά περιλαμβάνει την χρήση νέων τεχνολογιών πληροφορικής. Γίνεται χρήση την ηλεκτρονικής επικοινωνίας με το κεντρικό γραφείο ή με άλλους συγγενείς δορυφόρους. Εργαζόμενοι σε δορυφορικά γραφεία προέρχονται συνήθως από την γύρω περιοχή και δουλεύουν για την ίδια εταιρεία. 28

29 ΣΤ.1.4. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Η ανεξαρτησία της τοποθεσίας Βασικό χαρακτηριστικό της τηλεργασίας είναι ότι αυτή δεν εξαρτάται από το χώρο εργασίας. Στην τηλεργασία μας ενδιαφέρει η ποιότητα και ο τρόπος εργασίας και όχι ο χώρος. Το χαρακτηριστικό αυτό δίνει ιδιαίτερη ευελιξία στην εργασία και εξυπηρετεί όχι μόνο τον τηλεργαζόμενο αλλά και τον ελεύθερο επαγγελματία, τον πελάτη, τον προμηθευτή, τον εργοδότη και όσους άλλους έχουν άμεση σχέση με την επιχείρηση. Η χρήση της Πληροφορικής και των τεχνολογιών της Επικοινωνίας Πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της τηλεργασίας είναι η χρήση των τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας. Μία από τις αναγκαιότητες της εποχής είναι η γνώση και η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων. Η ευελιξία ως προς την διαχείριση του χρόνου Η προσωπική διαχείριση του χρόνου εργασίας δίνει στην τηλεργασία ένα πιο ευέλικτο σχήμα. Ο τηλεργαζόμενος μπορεί να ορίσει από μόνος του τον εργάσιμο χρόνο και κατ' αυτόν τον τρόπο να διευθετήσει και άλλες υποθέσεις, για παράδειγμα οικογενειακές και κοινωνικές. Ο ρόλος του τηλεργαζόμενου ενισχύεται Το σύγχρονο προφίλ του τηλεργαζόμενου απαιτεί απ' αυτόν να μάθει πλέον να εργάζεται ανεξάρτητα από αυτό που ονομάζεται "κλίμα γραφείου". Ο τηλεργαζόμενος καθίσταται πλέον αποκλειστικά αρμόδιος για το σχεδιασμό του χρόνου και του τρόπου εργασίας. Η τηλεργασία επιφέρει αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις Ο τηλεργαζόμενος παύει να αποτελεί υπάλληλο γραφείου. Αυτό σημαίνει ότι πλέον εργάζεται πιο ατομικά και ανεξάρτητα. Από την άλλη μεριά, πρέπει να επιδείξει στοιχεία ομαδικότητας, στις περιπτώσεις που καλείται να επικοινωνήσει και να συνεργαστεί με τους συναδέλφους του. 29

30 Νέα προσόντα, ικανότητες και γνώσεις Μεγαλύτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε ότι έχει σχέση με τις Νέες Τεχνολογίες και την Πληροφορική, αφού οι τεχνολογίες αυτές χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην τηλεργασία. Ο τηλεργαζόμενος θα πρέπει να έχει και τα προσόντα του ίδιου του επαγγέλματος που εξασκεί. Επίσης, η νέα επικοινωνιακή πολιτική υποχρεώνει και επιτρέπει την ανάπτυξη της ικανότητας του τηλεργαζόμενου για εξ αποστάσεως επικοινωνία. Επέκταση της αγοράς εργασίας Η αγορά εργασίας πλέον επεκτείνεται και τείνει να συμπεριλάβει στους κόλπους της ομάδες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αποκλεισμένες. Οργανωτική μετατόπιση της εργασίας και της διαχείρισής της Η τηλεργασία ως τρόπος εργασίας δεν γνωρίζει συγκεκριμένο χώρο. Ξεκινάει από εγχώριες αγορές και μπορεί να επεκταθεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Με άλλα λόγια, είναι αυτός ο τύπος εργασίας που δεν περιορίζεται στα σύνορα μιας χώρας. 30

31 ΣΤ.1.5. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ Η τηλεργασία έχει αρκετά πλεονεκτήματα τα οποία μπορεί να χωριστούν σε τρεις βασικές κατηγορίες: α) για τις επιχειρήσεις, β) για τους ίδιους τους εργαζόμενους και τέλος γ) για την οικονομία και κοινωνία. ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Μείωση του κόστους εργασίας: Η εξοικονόμηση προκύπτει κυρίως από μείωση κόστους υπηρεσιών, μείωση απαιτούμενων από την εταιρία χώρων, μείωση προσωπικού. Αυξάνεται η παραγωγικότητα των εργαζόμενων μιας και δεν χρειάζεται να καταναλώνουν χρόνο για την μεταφορά τους στο γραφείο και δεν αποσπούνται από το θορυβώδες περιβάλλον του γραφείου. Έχουν παρατηρηθεί αυξήσεις παραγωγικότητας που κυμαίνονται μεταξύ 10% και 40%. Μείωση των λειτουργικών εξόδων και καλύτερη αξιοποίηση του υπάρχοντος χώρου. Ευελιξία στην εργασιακή σχέση. Δυνατότητα επέκτασης των γεωγραφικών ορίων της επιχείρησης και αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Δυνατότητα αναζήτησης εργαζομένων από μια εξαιρετικά διευρυμένη κοιτίδα εργατικού δυναμικού. Όταν η τηλεργασία εφαρμοστεί επιτυχώς και η επιλογή των ατόμων που θα τηλεργαστούν είναι ορθή, παρατηρείται αύξηση της υποκίνησης των εργαζομένων ως αντίδραση στην εμπιστοσύνη των εργοδοτών οι οποίοι υιοθέτησαν αυτόν τον ευέλικτο τρόπο εργασίας. 31

32 Διατήρηση δεξιοτήτων και εργασίας εκεί που σε αντίθετη περίπτωση ο εργαζόμενος λόγω αλλαγής τόπου διαμονής, η αναγκαία διακοπή της εργασίας στο γραφείο, ο εργαζόμενος θα διέκοπτε την συνεργασία που είχε με την εταιρία. Τώρα με την χρήση της τηλεργασίας οι εργαζόμενοι μπορούν να διατηρούν την εργασιακή τους σχέση με την εταιρία με την μορφή της μερικής ή ολικής απασχόλησης. Αυξάνεται η ευελιξία των επιχειρήσεων και δεν επηρεάζεται η εργασία από αναδιοργανώσεις και ανοικοδομήσεις της επιχείρησης. Αυξάνεται η ευελιξία διαχείρισης προσωπικού. Σε εργασίες στις οποίες ο φόρτος εργασίας δεν είναι σταθερός, αλλά παρουσιάζει διακυμάνσεις, η τηλεργασία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ώστε να γίνει καλύτερη εκμετάλλευση του χρόνου και να αποφευχθούν οι καθυστερήσεις εξαιτίας των μετακινήσεων. Οι εταιρίες είναι ανεπηρέαστες από εξωτερικές της εταιρίας διαταραχές, όπως, απεργίες στα μέσα μεταφοράς, κακές καιρικές συνθήκες, φυσικές καταστροφές. Μείωση αδικαιολόγητων απουσιών ή απουσιών λόγω προβλημάτων υγείας. Η εξοικονόμηση κόστους μειώνει την ανάγκη για συρρίκνωση. Δημιουργία συνθηκών που διευκολύνουν την παραμονή υπαλλήλων σημαντικών για τη λειτουργία της επιχείρησης και μείωση της ανάγκης για νέες προσλήψεις. Δημιουργία ευκαιριών για πρόσβαση σε απομακρυσμένες γεωγραφικά αγορές εργασίας. Παρέχει δυνατότητες φορολογικής ελάφρυνσης. Παρέχει μια εναλλακτική λύση στην ανάγκη για μετάταξη προσωπικού. Δημιουργεί μια εικόνα καινοτόμου επιχείρηση. 32

33 ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ Μείωση του άγχους, περισσότερη ευελιξία και ικανοποίηση από την εργασία. Αύξηση της ευελιξίας των εργαζομένων σε περιόδους αυξημένων υποχρεώσεων. Μείωση της ανάγκης για μετεγκατάσταση στην περιοχή της επιχείρησης. Μείωση αδειών για προσωπικούς λόγους. Μείωση κόστους μετακίνησης είτε γιατί εργάζονται από το σπίτι τους είτε γιατί εργάζονται μέσω τηλεκέντρου που βρίσκεται κοντά στην περιοχή τους. Νέες ευκαιρίες για εργασία γιατί πλέον δεν υπάρχει ο περιορισμός των αποστάσεων. Καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας και οικογενειακής ζωής. Ακόμα και αν συνήθως οι τηλεργαζόμενοι εργάζονται αρκετές και παραγωγικές ώρες κάθε μέρα έχουν περισσότερο χρόνο για την οικογένειά τους και συμμετέχουν περισσότερο στις οικογενειακές δραστηριότητες. Ευέλικτο ωράριο εργασίας το οποίο μπορεί να προσαρμοστεί στους προσωπικούς ρυθμούς του κάθε τηλεργαζόμενου. Ανοίγει νέες ευκαιρίες και δυνατότητες για part-time εργασία και δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Προσφέρει ευκαιρίες σε άτομα τα οποία ήταν έως τώρα αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας όπως άτομα με κινητικά προβλήματα και αναπηρίες, γονείς σε μονογονικές οικογένειες και γενικά άτομα που για κάποιους λόγους δεν μπορούν να μετακινηθούν εύκολα από το σπίτι τους. Μείωση των μετακινήσεων των εργαζομένων με συνέπεια τη προστασία του περιβάλλοντος και την ευεξία των ιδίων. Αίσθηση αυτονομίας και ανεξαρτησίας. Διατήρηση της εργασίας σε περίπτωση αλλαγής κατοικίας. Μείωση της κόπωσης μετακίνησης. 33

34 Δυνατότητα εργασίας από αποκεντρωμένες περιοχές με καλύτερη ποιότητα ζωής (επαρχεία). Δυνατότητες αξιοποίησης της δια βίου μάθησης. Περιορισμένος αριθμός προστριβών με συνεργάτες και συναδέλφους. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού σε πληθυσμιακές ομάδες από απομακρυσμένες νησιωτικές, αγροτικές και κτηνοτροφικές περιοχές, άτομα με κινητικά προβλήματα. Μείωση κυκλοφοριακής συμφόρησης, ατυχημάτων, και ζήτησης για μέσα μεταφοράς. Προσφέρει ώθηση για ανάπτυξη σε επιχειρήσεις στη περιφέρεια και προωθεί την αποκέντρωση. Ενίσχυση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας και ως εκ τούτου αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Μείωση της ανεργίας, ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τα άτομα με ειδικές ικανότητες. Αναβάθμιση της επαρχίας. Αύξηση της αυτό-απασχόλησης. Ενίσχυση της κινητικότητας του ανθρώπινου δυναμικού Ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος με τη μείωση των μετακινήσεων και την εξοικονόμηση ενέργειας. 34

35 ΣΤ.1.6. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ Εκτός από τα πλεονεκτήματα υπάρχουν και σοβαρά μειονεκτήματα στην τηλεργασία τα οποία είναι τα εξής: ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ Η τηλεργασία δεν είναι κατάλληλη για όλα τα άτομα. Πολλά άτομα χρειάζονται άμεση καθοδήγηση και έλεγχο για να αποδώσουν στην εργασία τους και δεν έχουν υψηλό επίπεδο αυτό-υποκίνησης. Τα νέα άτομα έχουν πολλές φορές να ωφεληθούν πολλά από την παρουσία τους σε ένα οργανωμένο εργασιακό περιβάλλον και την αλληλεπίδρασή τους με παλαιότερους και έμπειρους εργαζόμενους. Πολλά άτομα θέλουν να φεύγουν από το σπίτι τους και να βρίσκονται στο χώρο του γραφείου γιατί αυτή η διαδικασία τους ικανοποιεί και τους δίνει καλύτερη και πιο ασφαλή αίσθηση του χώρου εργασίας τους. Από την άποψη της παραγωγικότητας, απαιτείται τεράστια αυτοπειθαρχία για να μη χάνεται χρόνος αριστερά δεξιά. Η τηλεόραση, το ραδιόφωνο και η παρουσία άλλων προσώπων μπορούν να χαλάνε την αυτοσυγκέντρωση ενώ η έμφυτη τάση που έχουμε να κάνουμε διάλλειμα μετά από μερικά λεπτά εργασίας μπορεί να βγει εκτός ελέγχουν και να γίνει η αιτία για περισσότερη εργασία και για άστατα ωράρια. Εργασία στο σπίτι δε σημαίνει και εργασία από το κρεβάτι ή με τις πιτζάμες. Καλώς ή κακώς η πρωινή ιεροτελεστία -ξύπνημα, πρωινό, ξύρισμα, ντύσιμομας ενεργοποιεί και μας προετοιμάζει ψυχολογικά για την εργασία. Και μια τέτοια διαδικασία στο σπίτι πρέπει κανείς να την "επιβάλλει" στον εαυτό του. Επιπλέον είναι πολύ δύσκολο να καλλιεργήσεις ένα σοβαρό επαγγελματικό προφίλ και να το επικοινωνήσεις στο επαγγελματικό σου χώρο. Στην εργασία από το σπίτι κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος και όχι για την αφοσίωση, τις πρωτοβουλίες ή τις επικοινωνιακές μας δεξιότητες. Και οι ευκαιρίες για να συμμετάσχουμε στη επίλυση καθημερινών προβλημάτων δείχνοντας τις 35

36 γενικότερες ικανότητες μας είναι ελάχιστες. Και ακριβώς επειδή κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος πληρωνόμαστε εκ του αποτελέσματος και αυτό μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση στα οικονομικά μας. Κίνδυνος εργασιομανίας με αποτέλεσμα την απώλεια αργιών, Κυριακών και άλλων τυπικά μη εργάσιμων χρονικών περιόδων. Αδυναμία συμμετοχής σε συνδικαλιστικές ή σε εργασιακές δραστηριότητες. Συχνά απώλειες παραγωγικότητας λόγω τεχνικών βλαβών. Επίσης, η επιθεώρηση των μηχανημάτων στο σπίτι από κάποιον ειδικό δεν είναι συχνό φαινόμενο. ΑΠΟ ΑΠΟΨΗ ΧΩΡΟΥ Ολα τα σπίτια δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένα με την τεχνολογική υποδομή για να μπορέσει κάποιος να τηλεργαστεί από εκεί. Σημαντικό είναι επίσης η ύπαρξη άνεσης χώρου για εργασία και ο διαχωρισμός τους από τον υπόλοιπο χώρο του σπιτιού. ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Πολλές φορές η κουλτούρα και η έως τώρα οργάνωση της επιχείρησης μπορεί να μην επιτρέπει την άμεση εφαρμογή της τηλεργασίας. Πολύ περισσότερο δε η διοίκηση ατόμων που τηλεργάζονται απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες από τους προϊσταμένους τους. Επιπλέον είναι πιο δύσκολο να γίνουν αντιληπτά και αποδεκτά από τηλεργαζόμενους, η κουλτούρα και οι σκοποί της επιχείρησης και είναι πιο δύσκολο να νοιώσουν πραγματικά μέλη της επιχείρησης. Δεν είναι δυνατό όλες οι εργασίες να γίνουν από απόσταση και μέσω της τηλεργασίας. Είναι συγκεκριμένες εργασίες και ενέργειες που προσφέρονται για διεξαγωγή από απόσταση και άλλες οι οποίες δεν προσφέρονται, όπως είναι παράδειγμα η εργασία σε μια γραμμή παραγωγής. 36

37 ΣΤ.1.7. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΣΚΟΥΝΤΑΙ ΜΕΣΩ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑΣ Η τηλεργασία δεν είναι ο ιδανικός τρόπος εργασίας για όλα τα επαγγέλματα, για παράδειγμα επαγγέλματα που θεωρούν απαραίτητη προϋπόθεση την προσωπική επαφή ή τη χειρωνακτική εργασία δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν με βάση την τηλεργασία. Μερικές από τις κατηγορίες επαγγελμάτων που μπορούν να ασκηθούν μέσω της τηλεργασίας είναι: Καλές Τέχνες Οπτικοακουστικά μέσα Εμπόριο Επικοινωνία Σχεδιασμός multimedia Εκπαίδευση Στελέχωση προσωπικού Management Σχεδίαση Γραφικών Χειρισμός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Εφαρμογές σχετικά με το Internet Δημοσιογραφία Νομικός, οικονομικός και κοινωνικός τομέας Marketing Πληροφορική και Νέες Τεχνολογίες Γραμματειακή υποστήριξη Μεταφράσεις 37

38 ΣΤ.1.8. ΕΠΩΦΕΛΟΥΜΕΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ Κάτοικοι απομακρυσμένων, ορεινών και νησιωτικών, περιοχών Είναι σαφές ότι πρόκειται για μια ευάλωτη ομάδα η οποία λόγω του άσχημου επικοινωνιακού δικτύου, κυρίως τον χειμώνα, παραμένει εντελώς απομονωμένη. Συχνά αποκόπτεται και η τηλεφωνική επικοινωνία. Οι κάτοικοι αυτών των περιοχών βρίσκονται έτσι στο έλεος των καιρικών συνθηκών. Ο πρωταρχικός στόχος είναι η επικοινωνία και οι καλύτερες συνθήκες διαβίωσης που θα επέλθουν με την ενδυνάμωση της τοπικής οικονομίας. Γυναίκες με οικογενειακές υποχρεώσεις Εδώ γίνεται λόγος κυρίως για τις μητέρες που έχουν παιδιά στην βρεφονηπιακή ηλικία. Είναι πολύ φυσικό η μητέρα να μη μπορεί ή να μη θέλει να προσλάβει οικιακή βοηθό και να προτιμάει η ίδια να αναλάβει την ανατροφή των παιδιών της. Επίσης, σ' αυτήν την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται και γυναίκες οι οποίες έχουν επιφορτιστεί με τον ρόλο να φροντίζουν κάποιο άτομο προχωρημένης ηλικίας. Νέοι άνθρωπο Είναι αυτή η κατηγορία των νέων που περιμένουν για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα να βρουν μια εργασία μέσα από αγγελίες ή που ακόμα δεν έχουν την δυνατότητα μετακίνησης ή και πληροφόρησης. Άτομα με ειδικές ανάγκες Πρόκειται κυρίως για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν πρόβλημα μετακίνησης λόγω σωματικής αναπηρίας. Οι άνθρωποι αυτοί όχι μόνο δεν μπορούν να εργαστούν αλλά ούτε και να πληροφορηθούν ή και να εκπαιδευτούν γύρω από τις νέες τεχνολογίες, γεγονός που τους απομονώνει ακόμα περισσότερο κοινωνικά. Κάτοικοι μεγάλων αστικών κέντρων Γνωστό το πρόβλημα της μετακίνησης και των αποστάσεων στα μεγάλα αστικά κέντρα. Πρόκειται για μια χρονοβόρα και ψυχοφθόρα καθημερινή διαδικασία με ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο και προς το περιβάλλον. 38

39 ΣΤ.1.9. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ Πέντε βήματα που μπορεί να ακολουθήσει μια επιχείρηση για προστασία είναι τα εξής: Ανάπτυξη ολοκληρωμένης ασφάλειας για τον έλεγχο τερματικών συσκευών δικτύου για spyware και malware. Έλεγχος ότι οι συσκευές των χρηστών συμμορφώνονται με την εταιρική πολιτική ασφαλείας πριν, κατά και μετά την σύνδεση με το δίκτυο. Κρυπτογράφηση ευαίσθητων δεδομένων και πρόσβαση στο αρχείο καταγραφής για να διασφαλιστεί ότι τα δεδομένα δεν τίθενται σε κίνδυνο εάν μια φορητή συσκευή χαθεί ή κλαπεί. Αυτόματη ενεργοποίηση φίλτρου και διαγραφή των SMS spam με προεπιλεγμένες ρυθμίσεις στις φορητές συσκευές. Απαγόρευση της πρόσβασης στο δίκτυο μη συμβατών ή δυνητικά μολυσμένων συσκευών. 39

40 ΣΤ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Κάποια χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με την τηλεργασία είναι τα εξής: Η εφαρμογή της στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αποτελεί μέρος κινήτρων ή προγράμματος της επιχείρησης. Οι τηλεργαζόμενοι είναι συνήθως είτε εξωτερικοί συνεργάτες είτε υψηλόβαθμο προσωπικό στην περίπτωση της Ελλάδας. Συνήθως, δεν παρέχεται εκπαίδευση σχετική με την Τηλεργασία Οι έξι στους δέκα εργαζομένους πιστεύουν ότι η παρουσία τους στο γραφείο δεν είναι πλέον αναγκαία για να είναι παραγωγικοί. Η επιθυμία των εργαζομένων να δουλεύουν εν κινήσει και να είναι ευέλικτοι όσον αφορά στην πρόσβασή τους σε εταιρικά δεδομένα είναι τόσο ισχυρή ώστε το ίδιο ποσοστό εργαζομένων θα επέλεγε εργασίες που πληρώνουν λιγότερο αλλά προσφέρουν πρόσβαση στα εταιρικά δεδομένα εκτός γραφείου, έναντι καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας οι οποίες στερούνταν ευελιξίας. 40

41 ΣΤ.2. ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤ.2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η προσωρινή απασχόληση χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, την σύμβαση ορισμένου χρόνου (ΣΟΧ) και την εποχική απασχόληση. Ως προσωρινή απασχόληση νοείται η απασχόληση η διάρκεια της οποίας είναι περιορισμένη λόγω κάποιου αντικειμενικού λόγου και η σχέση λύνεται με την επέλευση ορισμένου γεγονότος, ορισμένου χρόνου ή την ολοκλήρωση ορισμένου έργου. Η βασική διαφορά της από την τυπική εργασία είναι η περιορισμένη διάρκεια της. Προσωρινά εργαζόμενος καλείται αυτός που απασχολείται μόνο για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα και η πρόσληψή του μπορεί να γίνει είτε άμεσα από τον εργοδότη είτε από γραφείο. Τα γραφεία συχνά επιλέγουν και μερικές φορές εκπαιδεύουν άτομα για να προσληφθούν ως προσωρινοί εργαζόμενοι. Οι προσωρινά απασχολούμενοι μπορούν να περάσουν σε ακαθόριστα χρονικά διαστήματα από εργαζόμενοι σε άνεργοι και συνήθως χωρίς καμία ασφαλιστική κάλυψη ή αποζημίωση. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι αναγκάζονται να καταφύγουν σε αυτή την μορφή απασχόλησης αφού δεν έχουν καταφέρει να εξασφαλίσουν μια μόνιμη θέση εργασίας. Έτσι λοιπόν η προσωρινή απασχόληση θεωρείται από πολλούς ως μια λύση καθαρά και μόνο ανάγκης. Οι παράγοντες που επηρεάζουν το μερίδιο της προσωρινής απασχόλησης σε σχέση με τη συνολική απασχόληση είναι οι κοινωνικές συνήθειες και συμβάσεις, η διάρθρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, η οικονομική συγκυρία και η ισχύουσα νομοθεσία. 41

42 ΣΤ.2.2. ΣΥΜΒΑΣΗ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ Κυριότερη έκφρασή της προσωρινής απασχόλησης είναι η σύμβαση ορισμένου χρόνου. Η σύμβαση ορισμένου χρόνου αναφέρεται σε μια σύμβαση εργασίας η οποία περιλαμβάνει μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο που ορίζεται από την αρχή. Με την λήξη της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου η συνεργασία λύνεται και ο εργαζόμενος δεν έχει το δικαίωμα να ζητήσει καταβολή αποζημίωσης από τον εργοδότη. Η διαφορά της σύμβασης ορισμένου χρόνου από την πλήρη απασχόληση είναι κατά κύριο λόγο ως προς τη διαδικασία λύσης της σύμβασης και τα δικαιώματα που προκύπτουν από αυτή. Δηλαδή μόλις περάσει το χρονικό διάστημα που συμφωνήθηκε, κατά την σύναψη της σύμβασης, αύτη μπορεί να λυθεί χωρίς ο εργαζόμενος ή ο εργοδότης να έχει δικαίωμα καταγγελίας. Στην περίπτωση που μετά την λήξη της σύμβασης συμφωνηθεί η συνέχεια της συνεργασίας η σύμβαση μετατρέπεται σε αορίστου χρόνου. Αν κατά την διάρκεια της σύμβασης ορισμένου χρόνου κάποιο από τα συμβαλλόμενα μέρη θελήσει να λήξει την σύμβαση τότε θα πρέπει να αποδείξει ότι υπάρχει σοβαρός λόγος που τον οδηγεί σε αυτή την απόφαση. Σε αντίθετη περίπτωση είναι αναγκασμένος να καταβάλει αποζημίωση στον άλλο. Ο λόγος που υπάρχει αυτού του είδους η απασχόληση είναι κυρίως γιατί πολλές φορές οι επιχειρήσεις έχουν έκτακτες προσωρινές ανάγκες που θέλουν να καλύψουν. Αυτή η σύμβαση έχει σημαντικά οφέλη για την επιχείρηση καθώς μειώνεται το εργασιακό κόστος, αφού δεν είναι απαραίτητη η καταβολή επιδόματος προϋπηρεσίας και ούτε η καταβολή αποζημιώσεως μετά την λήξη της σύμβασης. Από την άλλη πλευρά αυτά τα οφέλη για την επιχείρηση φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα στους εργαζομένους, καθώς πολλές φορές ο μισθός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική αξία της εργασίας και καταστρατηγούνται τα εργασιακά δικαιώματά τους. 42

43 Η σύμβαση ορισμένου χρόνου είναι από τις πρακτικές που εμφανίζονται περισσότερο στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Κατά την δεκαετία του '80 παρουσίασε ιδιαίτερα αυξημένα ποσοστά στην Ελλάδα σε σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ποσοστό της είναι ιδιαίτερα υψηλό στις υπηρεσίες, σχετικά υψηλό στην βιομηχανία, και χαμηλό στο λιανικό εμπόριο. ΣΤ.2.3. ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ως εποχιακή απασχόληση νοείται η σύμβαση ορισμένου χρόνου που συνδέεται με την εποχικότητα της δραστηριότητας των επιχειρήσεων σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους κατά τη διάρκεια του έτους. Το εποχικό προσωπικό μπορεί να καλύπτει είτε πάγιες ανάγκες αμιγώς εποχικών επιχειρήσεων είτε έκτακτες ανάγκες επιχειρήσεων που παρουσιάζουν ιδιαίτερη δραστηριότητα σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους και οι οποίες δεν καλύπτονται από το σταθερό απασχολούμενο προσωπικό. Οι εργαζόμενοι σε αυτόν τον τύπο σύμβασης εργάζονται για μικρότερα χρονικά διαστήματα σε ετήσια βάση και συνήθως δεν ανήκουν στην κατηγορία των μερικώς απασχολούμενων, εκτός και αν εργάζονται λιγότερες εκτός αν εργάζονται λιγότερες ώρες την ημέρα κατά τη διάρκεια απασχόλησης τους. Η εναλλαγή περιόδων εργασίας και μη εργασίας είναι δεδομένη σε μια τέτοια μορφή απασχόλησης. Σύμφωνα με τον νόμο προβλέπεται ότι κάποιος εργαζόμενος πού έχει απασχοληθεί ως εποχιακός σε μια επιχείρηση την επόμενη περίοδο θα προτιμάτε έναντι άλλων που ζητούν την ίδια θέση εποχιακής απασχόλησης. 43

44 ΣΤ.2.4. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Η προσωρινή απασχόληση προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα τόσο στους εργαζομένους όσο και στις επιχειρήσεις. Μερικά από τα οποία είναι τα εξής: Οι εργαζόμενοι έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν την εργασία με τις σπουδές τους ή με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Ειδικές κατηγορίες του εργατικού δυναμικού, όπως γυναίκες, σπουδαστές και συνταξιούχοι, μπορούν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας και να αποκτήσουν, έστω και πρόσκαιρα, κάποιο εισόδημα. Αποτελεί προσωρινή λύση για την ανεργία, εφόσον φέρει τον άνεργο σε επαφή με την εργασιακή πραγματικότητα και δημιουργεί προϋποθέσεις για τη μετέπειτα ένταξή του στην αγορά εργασίας. Οι προσωρινά εργαζόμενοι παρέχουν ευελιξία στην επιχείρηση καθώς οι εργαζόμενοι που θα προσβληθούν αλλάζει ανάλογα με τις ανάγκες της. Μπορεί να καλύψει κενά που δημιουργούνται όταν το μόνιμο προσωπικό παίρνει άδεια αναψυχής, τοκετού ή ασθενείας, όταν υπάρχει επιπλέον φόρτος εργασίας ή ανάγκη για κάποιες εξειδικευμένες δεξιότητες ή για κάποιο εξειδικευμένο έργο. Ορισμένες επιχειρήσεις χρησιμοποιώντας την σύμβαση ορισμένου χρόνου έχουν ως στόχο την αναζήτηση μελλοντικών εργαζομένων για την επιχείρησή τους. Εξαιτίας της αβεβαιότητας και της ανασφάλειάς που βιώνουν για το πρόσκαιρο της εργασίας τους οι προσωρινά απασχολούμενοι διακατέχονται από πειθαρχία, συνέπεια και εντατικοποίηση του ρυθμού εργασίας τους. 44

45 ΣΤ.2.5. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Εκτός από τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η προσωρινή απασχόληση υπάρχουν και αρκετά μειονεκτήματα τα οποία είναι τα εξής: Η προσωρινή απασχόληση εμπεριέχει ανασφάλεια και αβεβαιότητα, άγχος και ψυχολογικά προβλημάτα, που καθιστά τους εργαζομένους ευάλωτους απέναντι στην εργοδοσία. Προκαλείται έλλειψη εξειδίκευσης και απόκτησης εμπειρίας από την συχνή αλλαγή εργασιακού χώρου με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να έχουν χαμηλή παραγωγικότητα που προκαλεί μείωση του ανταγωνισμού της επιχείρησης.. Μειώνονται τα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα εξαιτίας της ευάλωτης θέσης τους απέναντι στον εργοδότη και της έλλειψης δεσμών με την επιχείρηση. ΣΤ.2.6. ΠΡΟΦΙΛ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ Με προσωρινή απασχόληση εργάζονται κυρίως νεαρά άτομα, τα οποία βρίσκονται στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους καριέρας, και έχουν ως στόχο να συνδυάσουν τις επαγγελματικές και ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις και να εξοικονομήσουν οικονομικούς πόρους. Επίσης, οι γυναίκες που προσπαθούν να ισορροπήσουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το γονικό και συζυγικό ρόλο με την επαγγελματική ζωή. 45

46 ΣΤ.3. ΦΑΣΟΝ ΣΤ.3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύνηθες φαινόμενο σε συγκεκριμένους βιομηχανικούς κλάδους είναι η χρήση του συστήματος φασόν. Με αυτή την μορφή απασχόλησης μέρος ή σύνολο ενός προϊόντος παράγεται εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης. Η σημαντικότερη διαφορά ανάμεσα στην τυπική απασχόληση και το σύστημα φασόν είναι ότι η εργασία παρέχεται σε υποδομή που είναι εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης. Το σύστημα αυτό καθώς εξελίσσεται προσφέρει την δυνατότητα μέρος του τελικού προϊόντος να παραχθεί σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές ή ακόμα και σε διαφορετικές ηπείρους. Στόχος του φασόν είναι η επιδίωξη της μείωσης των δαπανών επένδυσης και εργασιακού κόστους μέσω της υπεργολαβίας. Το φασόν αναπτύσσεται κυρίως στις ανεπτυγμένες οικονομίες της Β. Αμερικής και της Ευρώπης αλλά και στις αναπτυσσόμενες χώρες του τρίτου κόσμου. Προσφέρει χαμηλά αμειβομένη εργασία και εκμετάλλευση και συγκεντρώνεται σε ορισμένες περιοχές, ιδιαίτερα σε αστικές και σε περιφερειακές. Αυτό το σύστημα εμφανίζεται κυρίως στους τομείς ρουχισμού, υφαντουργίας, δέρματος, υποδημάτων, γουναρικών, παιχνιδιών, ψεύτικων κοσμημάτων, πλαστικών, μεταλλικών και ηλεκτρικών ειδών. Συχνά τα προϊόντα που παράγονται είναι παραδοσιακά χειροτεχνήματα, χαρακτηριστικά του κάθε τόπου ή της κάθε χώρας. 46

47 ΣΤ.3.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΦΑΣΟΝ Το φασόν παρέχει ορισμένα πλεονεκτήματα τα οποία είναι τα εξής: Προσφέρει την δυνατότητα στις γυναίκες να εργαστούν από το σπίτι τους και έτσι να μπορέσουν να έχουν ισορροπία στην επαγγελματική και προσωπική ζωή τους. Ο εργαζόμενος έχει την δυνατότητα να οργανώνει το χρόνο του όπως θεωρεί εκείνος σωστότερα καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένο ωράριο, παρά μόνο μια διορία για να παραδοθεί το προϊόν. Ο εργαζόμενος εργάζεται από δικό του χώρου που σημαίνει ότι η επιχείρηση δεν επενδύει κεφάλαια για εγκαταστάσεις με αποτέλεσμα να μειώνει τα έξοδά του. ΣΤ.3.3 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΦΑΣΟΝ Ορισμένα από τα μειονεκτήματα του φασόν είναι τα εξής: Το μεγαλύτερο ποσοστό απασχολούμενων σε αυτόν τον τομέα είναι γυναίκες, γι αυτό τον λόγο ενισχύονται οι διακρίσεις ανάμεσα στα 2 φύλα. Η οικονομική θέση των εργαζομένων είναι εξαρτημένη, υποδεέστερη και απομονωμένη γιατί είναι αποκομμένοι από την πώληση ή την εμπορία των προϊόντων τους. Η έλλειψη νομικής προστασίας και η μη σωστή εφαρμογή των υπαρχόντων νόμων οδηγούν στην ανάδειξη του φασόν σε μια από τις λιγότερο προστατευμένες μορφές απασχόλησης. Οι εργοδότες δεν είναι υποχρεωμένοι να πληρώνουν υπερωρίες και επιδόματα με αποτέλεσμα να ελαττώνεται το κοινωνικό κόστος της απασχόλησης του εργατικού δυναμικού. Εξυπηρετεί τους εργοδότες στην αύξηση της παραγωγικότητας, καθώς οι εργαζόμενοι παράγουν με το κομμάτι. 47

48 Ο εργοδότης δεν έχει τη δυνατότητα να εποπτεύσει και να ελέγξει άμεσα τον εργαζόμενο, με αποτέλεσμα να παρατηρείται έλλειψη συνέπειας τήρησης των προθεσμιών λόγω και της έλλειψης άμεσου ελέγχου. Υπάρχουν μεγάλα ποσοστά ανακύκλωσης εργαζομένων, που σημαίνει μεγάλο κόστος και χρόνο εκπαίδευσης, Το παραγόμενο αποτέλεσμα είναι συχνά χαμηλής ποιότητας. ΣΤ.3.4. ΠΡΟΦΙΛ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΦΑΣΟΝ Αυτή τη μορφή απασχόλησης προτιμούν εργαζόμενοι που είναι στη συντριπτική πλειοψηφία τους γυναίκες, με χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, ανειδίκευτες που χρειάζονται ένα συμπληρωματικό εισόδημα για τη συμπλήρωση του κυρίου, που συνήθως παρέχει ο άντρας. Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες επιλέγουν το φασόν για να εργάζονται από το σπίτι τους και να μπορούν έτσι να συνδυάζουν τη φροντίδα των παιδιών και τις δουλειές του νοικοκυριού με μια μορφή αμειβόμενης απασχόλησης. 48

49 ΣΤ.4. ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤ.4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σύμβαση δανεισμού συνάπτεται μεταξύ εργοδότη και τρίτου και έχει ως περιεχόμενο ότι ο εργαζόμενος παρέχει την εργασία του κατά τη διάρκεια του δανεισμού στον τρίτο. Ο δανεισμός εργαζομένων διαφέρει από την τυπική σχέση απασχόλησης στο ότι δε διακρίνεται σαφώς η ύπαρξη ενός εργοδότη, αλλά συχνά υποκρύπτεται εξάρτηση από περισσότερους του ενός εργοδότες. Κύριο χαρακτηριστικό του δανεισμού εργαζομένων είναι ότι εμπλέκονται περισσότεροι του ενός εργοδοτών στην εργασιακή σχέση. Αν ο εργαζόμενος δε συμφωνήσει δε μπορεί να πραγματοποιηθεί η συγκεκριμένη σύμβαση επειδή η σχέση εργασίας είναι προσωπικής φύσεως. Η συναίνεση μπορεί να είναι ρητή ή σιωπηρή και παρέχεται είτε με την αρχική σύμβαση είτε μεταγενέστερα. Υπάρχουν τρεις μορφές δανεισμού εργαζομένων οι οποίες είναι οι εξής: Ο κατά επιχείρηση δανεισμός προσωπικού μέσω πρακτορείων απασχόλησης: αυτά τα πρακτορεία προσλαμβάνουν εργαζομένους, με σκοπό να τους παραχωρήσουν σε τρίτες επιχειρήσεις για το χρονικό διάστημα που θα τους ζητηθεί και με στόχο να καλυφτούν οι ανάγκες που έχουν προσωρινά εμφανιστεί έναντι μιας αμοιβής. Οι επιχειρήσεις για να αποφύγουν τη χρονοβόρα αναζήτηση προσωπικού καταφεύγουν σε αυτά. Σκοπός λοιπόν αυτών των πρακτορείων είναι να ασκούν κερδοσκοπική δραστηριότητα. Ο εργοδότης θεωρείται πάντα η δανείζουσα επιχείρηση. Συχνά εμφανίζεται μια σύγχυση στον εργαζόμενο λόγο της ύπαρξης πάνω από ενός εργοδότη για το ποιος είναι πραγματικά υπεύθυνος γι αυτόν και σε ποιον θα πρέπει να απευθυνθεί για τα εργασιακά δικαιώματά του. Μη γνήσιος δανεισμός εργαζομένων θεωρείται όταν η πρόσληψη γίνεται από επιχείρηση που έχει σκοπό το κέρδος από την διάθεση υπηρεσιών έμμισθου προσωπικού σε άλλες επιχειρήσεις. Η δανείζουσα επιχείρηση ονομάζεται άμεσος εργοδότης και ο αποδέκτης της εργασίας έμμεσος ή ανάδοχος εργοδότης. 49

50 Η απασχόληση προσωπικού εργολαβικής επιχείρησης: Ο οργανισμός αναθέτει, υπό μορφή εργολαβίας, μέρος της λειτουργίας του σε εργολαβική εταιρία, η οποία παρέχει τις σχετικές υπηρεσίες σε προσωρινή ή μόνιμη βάση, στις εγκαταστάσεις της αναθέτουσας το έργο, αλλά με δικό της προσωπικό. Έτσι, εργοδότης θεωρείται η εργολαβική επιχείρηση και υπάρχει δανεισμός υπηρεσιών που προσφέρονται από αυτή, και όχι προσωπικός δανεισμός. Οι συνηθέστερες δραστηριότητες των εργολαβικών εταιριών είναι οι εξής: Η εργολαβική εταιρεία παρέχει την ανάληψη υπηρεσιών στο προσωπικό της, το οποίο εκτελεί τις εντολές της χωρίς την άμεση εποπτεία του έργου από την εργοδότρια εταιρία. Εκτέλεση εργασιών που έχουν στενή σχέση με την παραγωγική λειτουργία ή με το έργο της επιχείρησης, η οποία δέχεται τις υπηρεσίες και ασκεί μέρος της συνολικής εποπτείας επί του προσωπικού του εργολάβου, όπως συντήρηση εγκαταστάσεων. Ανάληψη εκτέλεσης ενός μέρους ή ενός τμήματος του συνολικού έργου μιας επιχείρησης. Αυτή η μορφή απασχόλησης, για να είναι επιτυχημένη, πρέπει να χρησιμοποιείται στην περίπτωση κατά την οποία το δανειζόμενο προσωπικό είναι πιο πιθανό να είναι πιο αποδοτικό κι αποτελεσματικό από το μόνιμο προσωπικό. Αν για παράδειγμα πρέπει να γίνει ένα έργο και το υπάρχον προσωπικό δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις, κατάρτιση, δεξιότητες ή ικανότητες για να το πραγματοποιήσει. 50

51 Η απασχόληση προσωπικού στο πλαίσιο λειτουργίας δικτύων επιχειρήσεων: σε αυτή την κατηγορία το προσωπικό προσλαμβάνεται από τον κεντρικό οργανισμό ενός δικτύου επιχειρήσεων και παρέχει τις υπηρεσίες του και σε αυτόν και στις επιμέρους επιχειρήσεις, ανάλογα με τις ανάγκες καθενός από αυτά. Η ευελιξία εμφανίζεται στο γεγονός ότι ο εργαζόμενος δεν απασχολείται σε μια και μόνη επιχείρηση. Γνήσιο δανεισμό έχουμε όταν ο εργαζόμενος φεύγει από τον κεντρικό οργανισμό και προσφέρει τις υπηρεσίες του για κάποιο χρονικό διάστημα σε κάποιο μέλος του δικτύου. Σε αυτό το είδος δανεισμού η παραχώρηση υπηρεσιών του μισθωτού σε τρίτο πρόσωπο είναι ευκαιριακή και μεταγενέστερη του χρόνου κατάρτισης της σύμβασης εργασίας. Η διάρκεια του δανεισμού συμφωνείται μεταξύ των τριών εμπλεκομένων μερών, δηλαδή του αρχικού εργοδότη, του εργαζομένου και του τρίτου ή μεταξύ του αρχικού εργοδότη και του τρίτου αλλά και πάλι καθίσταται αναγκαία η συναίνεση του εργαζόμενου. 51

52 ΣΤ.4.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Ο δανεισμός των εργαζομένων εμφανίζει αρκετά πλεονεκτήματα που είναι τα ακόλουθα: Ο κατά επιχείρηση δανεισμός προσωπικού μέσω πρακτορείων απασχόλησης αποτελεί προσωρινό μέτρο καταπολέμησης της ανεργίας. Βοηθάει άτομα όπως μητέρες, ηλικιωμένους να συμπληρώσουν το εισόδημά τους να προσαρμόσουν την εργασία στις προσωπικές και οικογενειακές ανάγκες. Όσον αφορά στην απασχόληση προσωπικού εργολαβικής επιχείρησης και στην απασχόληση προσωπικού στο πλαίσιο λειτουργίας δικτύων επιχειρήσεων, παρέχεται η δυνατότητα στον εργαζόμενο να αποκτήσει εργασιακή εμπειρία από πολλά επαγγελματικά περιβάλλοντα να γνωρίσει την κουλτούρα πολλών επιχειρήσεων και να γίνει ο ίδιος περισσότερο ευέλικτος και κοινωνικός. Στην περίπτωση απασχόλησης προσωπικού εργολαβικής επιχείρησης, υπάρχει το πλεονέκτημα ότι η δανειζόμενη επιχείρηση απαλλάσσεται από την πρόσληψη σταθερού προσωπικού για την κάλυψη των σχετικών αναγκών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του κόστους, διότι προσλαμβάνεται κάποιος που να μπορεί να παράσχει έτοιμο και εκπαιδευμένο προσωπικό για μια μικρή χρονική περίοδο. 52

53 ΣΤ.4.3. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ Όπως αναφέραμε ο δανεισμός εργαζομένων παρέχει αρκετά πλεονεκτήματα, παρόλα αυτά παρουσιάζει και αρκετά αδύνατα σημεία τα οποία είναι τα εξής: Ο δανεισμός εμπεριέχει κινδύνους για τον εργαζόμενο αφού μπορεί να υπάρξει άνιση μεταχείρισή του σε σχέση με τους μόνιμους συναδέλφους του. Σε πολλές επιχειρήσεις παρατηρείται το φαινόμενο διαφορετικών επιπέδων αμοιβής και συνθηκών εργασίας. Υπάρχει αίσθημα ανασφάλειας του εργαζόμενου, λόγω της πιθανής υποκατάστασης της τακτικής εργασίας με ευκαιριακή. Δυσκολία παρουσιάζεται και στην ένταξη του απασχολούμενου στο συνδικαλιστικό κίνημα, αφού δεν ενσωματώνεται πλήρως στην εσωτερική ζωή καμίας επιχείρησης. Οι έκτακτοι εργαζόμενοι έχουν μειωμένα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα και βρίσκονται σε ευάλωτη θέση απέναντι στον εργοδότη. Υπάρχει έλλειψη εξειδικευμένων προσόντων και απουσία προοπτικής απόκτησής τους που οδηγεί στην αναπαραγωγή ανειδίκευτης και φθηνής εργασίας με συνεπακόλουθη επίπτωση στην παραγωγικότητα. Τέλος είναι η έλλειψη δεσμών των εργαζομένων με την επιχείρηση και ο περιορισμός του ρόλου τους στο σχεδιασμό. 53

54 ΣΤ.5. ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ Ή ΕΝΑΛΛΑΣΣΟΜΕΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Ή ΔΙΑΜΟΙΡΑΣΜΟΣ ΘΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤ.5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το φαινόμενο της εκ περιτροπής απασχόλησης εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 1960 στη Καλιφόρνια και από τότε έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν ειδικά γραφεία σε πολλές περιοχές τα οποία μεσολαβούν να βρουν τους «ιδανικούς συνεταίρους» για την ίδια θέση εργασίας σε διάφορά επαγγέλματα. Δεν χρησιμοποιείται ένας κοινός όρος από όλους για να δηλώσουν αυτού του είδους την εργασία. Συχνά χρησιμοποιούνται οι όροι «εκ περιτροπής απασχόληση», «εναλλασσόμενη απασχόληση», «διαμοιρασμός θέσεως εργασίας» και «μοίρασμα θέσεως εργασίας». Όλοι αυτοί οι όροι προσπαθούν να αποτυπώσουν με όσο το δυνατόν καλύτερο τρόπο τον αγγλικό όρο «job sharing». Εκ περιτροπής εργασία, λοιπόν, είναι το είδος της απασχόληση στο οποίο ο εργαζόμενος απασχολείται κατά λιγότερες ημέρες την εβδομάδα ή κατά λιγότερες εβδομάδες το μήνα ή κατά λιγότερους μήνες το έτος ή και συνδυασμός αυτών αλλά σε αντίθεση με την μερική απασχόληση εργάζεται με πλήρες ημερήσιο ωράριο εργασίας. Ο εργοδότης σε συμφωνία με τον εργαζόμενο έχουν την δυνατότητα να συνάψουν σύμβαση εργασίας η οποία να περιλαμβάνει οποιαδήποτε μορφή εκ περιτροπής απασχόλησης. Ακόμα μπορεί να υπάρξει συνδυασμός την εκ περιτροπής με την μερική απασχόληση, δηλαδή ο εργαζόμενος μπορεί να απασχολείται λιγότερες μέρες την εβδομάδα και παράλληλα λιγότερες ώρες την ημέρα. Σε αυτό το είδος απασχόλησης τις περισσότερες φορές οι ευθύνες της ίδιας θέσης εργασίας μοιράζονται ανάμεσα σε δυο εργαζόμενους. Υπάρχουν βέβαια και μερικές εξαιρέσεις στις οποίες περισσότεροι από δυο εργαζόμενοι αναλαμβάνουν τα ίδια καθήκοντα. Ο τρόπος ο οποίος γίνεται ο διαχωρισμός μπορεί να είναι ανά ημέρα, εβδομάδα, δεκαπενθήμερο, μήνα ή έτος. Αυτό αποτελεί και την βασική διαφορά της με τη μερική απασχόληση. 54

55 Εκτός από τις ευθύνες οι εκ περιτροπής απασχολούμενοι μοιράζονται το μισθό, ανάλογα με τις ώρες που ο καθένας εργάζεται και τα δικαιώματα που τους παρέχει η συγκεκριμένη θέση. Επιπροσθέτως, έχουν τα ίδια εργασιακά δικαιώματα με τους εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της εκ περιτροπής απασχόλησης είναι οι εξής: Η έγγραφη ατομική συμφωνία μεταξύ του εργοδότη και του μισθωτού. Η συμφωνία μεταξύ του εργοδότη και των νομίμων εκπροσώπων των εργαζομένων. Η μονομερή απόφαση του εργοδότη, αφού προηγουμένως ο τελευταίος έλθει σε διαβουλεύσεις με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων. Η εκ περιτροπής εργασία μπορεί να προκύπτει και μονομερώς από τον εργοδότη σε περίπτωση περιορισμού των δραστηριοτήτων του και μετά από σχετική διαπραγμάτευση με τους νόμιμους εκπροσώπους των εργαζομένων. ΣΤ.5.2. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Η εκ περιτροπής απασχόληση σαν ένα είδος ευέλικτων μορφών απασχόλησης παρουσιάζει τα εξής πλεονεκτήματα: Βοηθάει τους εργαζομένους οι οποίοι βρίσκονται κοντά στην ηλικία συνταξιοδότησης να αποχωρήσουν από την εργασία τους με πιο ομαλό τρόπο. Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό εργαζομένων στην εκ περιτροπής απασχόληση είναι παντρεμένα ζευγάρια που επέλεξαν αυτό το είδος εργασίας για να μπορούν να ανταπεξέλθουν με μεγαλύτερη ευκολία στην φροντίδα των παιδιών τους. Βοηθάει στην καταπολέμηση της ανεργίας, καθώς δίνεται η δυνατότητα απασχόλησης σε άτομα που υπό άλλες συνθήκες μπορεί να μην εργάζονταν καθόλου. 55

56 Βοηθάει τους εργαζομένους σε θέσεις με μεγάλο φόρτο εργασίας να μην είναι αντικοινωνικοί και να μην εξουθενώνονται από τις πολλές ώρες εργασίας. Επειδή η διακανονισμοί για το πώς θα εργάζονται οι εργαζόμενοι γίνεται καθαρά και μόνο μεταξύ τους, τους παρέχει μεγάλη ευελιξία. Αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο διατήρησης προσωπικού υψηλών δεξιοτήτων που υπό άλλες συνθήκες μπορεί να αποχωρούσε. Αυξάνει τη ποιότητα του παραγόμενου αποτελέσματος, καθώς δυο άτομα παρέχουν μεγαλύτερο εύρος δεξιοτήτων, γνώσεων και εμπειρίας. Σε πολλές επιχειρήσεις οι εργοδότες χρησιμοποιούν κατά αυτό τον τρόπο τους εργαζομένους τους ως δοκιμαστικό στάδιο πριν την πλήρη απασχόληση. ΣΤ.5.3. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Τα αδύναμα σημεία της εκ περιτροπής εργασίας είναι τα ακόλουθα: Αυτού του είδους οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν καλή επικοινωνία με τρίτους για να μπορούν να συνεργάζονται και να έχουν επίγνωση των ευθυνών που φέρει ο καθένας. Η πρόσληψη σε μία θέση εκ περιτροπής απασχόλησης έχει μεγάλο κόστος πρόσληψης και εκπαίδευσης. Προκαλούνται πολλά και περίπλοκα ζητήματα που πρέπει να διαχειριστεί η επιχείρηση και που αφορούν στον τρόπο με τον οποίο μοιράζεται η δουλειά, στα προγράμματα, στην αντικατάσταση ενός απόντος εργαζομένου, στην αξιολόγηση της παρεχόμενης εργασίας, στις συνέπειες παραίτησης ή μετατροπής της εκ περιτροπής σε πλήρη εργασία και σε άλλα συναφή θέματα. 56

57 ΣΤ.6. ΑΔΗΛΩΤΗ-ΜΑΥΡΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤ.6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι τομείς στους οποίους εμφανίζεται συχνότερα το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας είναι η βιομηχανία, οι κατασκευές, το εμπόριο, οι επισκευές, ο πρωτογενής τομέας παραγωγής, οι υπηρεσίες φύλαξης, οι οικιακές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων, οι υπεργολαβίες, οι διασυνοριακοί όμιλοι επιχειρήσεων, ο τομέας της τέχνης και οι εποχιακοί εργαζόμενοι. Οι κοινωνικές ομάδες που πλήττονται περισσότερο είναι οι νέοι, οι ανειδίκευτοι, οι με χαμηλότερη εκπαίδευση, οι αλλοδαποί, οι φοιτητές, οι άνεργοι, οι συνταξιούχοι, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι αυτοαπασχολούμενοι είναι εκείνοι που εμφανίζονται περισσότερο ως υποκείμενα της αδήλωτης εργασίας. ΣΤ.6.2. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΔΗΛΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η εφαρμογή της αδήλωτης εργασίας προκαλεί πολλά προβλήματα τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά. Μερικά από αυτά τα προβλήματα είναι τα εξής: Η κατάρρευση των ασφαλιστικών ταμείων. Η δημιουργία αθέμιτου ανταγωνισμού μεταξύ εργοδοτών αλλά και μεταξύ ασφαλισμένων και ανασφάλιστων εργαζομένων που απειλεί τις κατακτήσεις των εργαζομένων. Η απαξίωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Τίθεται υπό αμφισβήτηση η υποχρεωτικότητα της ασφάλισης. Επειδή πολλές εργασίες που κάνουν οι αδήλωτοι εργαζόμενοι είναι συνήθως υψηλού κινδύνου, συχνά, δέχονται και τις επιπτώσεις των αποτελεσμάτων αυτής της εργασίας στο βωμό της διατήρησης της ζωής του από την εργασία όπως ατυχήματα, επαγγελματικές ασθένειες. Μεγάλα τμήματα της μισθωτής εργασίας οδηγούνται σε ατομικές λύσεις με ατομικές συμφωνίες. Αποφυγή φορολογικών βαρών από εργοδότες και εργαζόμενους, δεν δηλώνουν εισοδήματα, με αποτέλεσμα να μην συνεισφέρουν στον προϋπολογισμό του κράτους. 57

58 Η αδήλωτη εργασία αποτελεί διαρθρωτικό χαρακτηριστικό της ελληνικής αγοράς εργασίας και εμπόδιο ομαλής ένταξης στην αγορά εργασίας. Η υπόθεση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους μετανάστες. Η ενίσχυση της κερδοσκοπίας των επιχειρήσεων σε βάρος των Εργαζομένων, αφού η αδήλωτη εργασία συνδέεται με την καταστρατήγηση βασικών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Το υψηλό επίπεδο της αδήλωτης εργασίας έχει σημαντική επίπτωση στον κοινωνικό αποκλεισμό του πληθυσμού. ΣΤ.6.3. ΑΙΤΙΕΣ ΜΗ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑΣ ΑΔΗΛΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται υπό αυτές τις συνθήκες δεν μπορούν να αντιδράσουν και να εναντιωθούν σε αυτή την κατάσταση την οποία βιώνουν γιατί: πρώτον δεν εμπιστεύονται τις αρμόδιες υπηρεσίες, τόσο για την εχεμύθεια όσο και για το αποτέλεσμα και δεν έχουν αποδείξεις για να αποδείξουν την παρανομία και να διεκδικήσουν αναδρομικά την ασφάλισή τους. Ακόμα δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο προστασίας τους για να ενθαρρύνονται στην καταγγελία. Και τέλος τα συνδικάτα δεν έχουν δυνατότητες παρέμβασης στην παραγωγική διαδικασία αλλά και στην δικαστική εξουσία. ΣΤ.6.4. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ Προκειμένου να απαλλαχθεί η κοινωνία και η οικονομία από το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας πρέπει να εφαρμοστούν κάποια μέτρα. Μερικά από αυτά είναι τα εξής: Να καταργηθεί ο χρόνος παραγραφής ασφαλιστικών δικαιωμάτων. Να χαρακτηρισθεί η αδήλωτη εργασία κακούργημα. Ο εργοδότης να έχει το βάρος της απόδειξης για την αδήλωτη εργασία. Να αναληφθούν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες δράσεις από τους κοινωνικούς εταίρους. 58

59 Η απόλυση στον καταγγέλλοντα να θεωρείται άκυρη. Να υπάρχει δυνατότητα προσφυγής στα δικαστήρια και από τα συνδικάτα. Να ευαισθητοποιηθεί περισσότερο η κοινή γνώμη σχετικά με τους κινδύνους της αδήλωτης εργασίας και τα πλεονεκτήματα του νόμιμου συστήματος. Να προωθηθεί η διακρατική συνεργασία. Οι κοινωνικοί εταίροι να συμμετάσχουν στο μηχανισμό καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας. Να εισαχθεί σύστημα πληροφοριών ηλεκτρονικής επικοινωνίας σε όσους συμμετέχουν στην καταπολέμηση της μαύρης εργασίας. Να γίνει ειδικό σώμα που θα συντονίζει και θα δρα για την καταπολέμηση της μαύρης οικονομίας. ΣΤ.6.5. Η ΑΔΗΛΩΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην χώρα μας το φαινόμενο της αδήλωτης εργασίας άρχισε να εμφανίζεται την δεκαετία του 90 λόγω της μεγάλης εισροής μεταναστών που υπήρχε εκείνη την χρονική περίοδο. Οι αλλοδαποί εργαζόμενοι αποδέχονται ευκολότερα μία αδήλωτη εργασία, καθώς στερούνται συχνότερα οικογενειακής κάλυψης, επιδεικνύουν μεγαλύτερη κινητικότητα στην αναζήτηση εργασίας, καλύπτουν θέσεις εργασίας που δεν είναι ελκυστικές στους ντόπιους και ενδεχομένως δεν προσδοκούν να πάρουν σύνταξη. Αλλά και σήμερα λόγω της οικονομικής κρίσης που περνάει η Ελλάδα και των δυσμενών εξελίξεων στην αγορά με το κλείσιμο των επιχειρήσεων και την μείωση των θέσεων εργασίας το ποσοστό της αδήλωτης εργασίας έχει ανέβει στο 25% των εργαζομένων. Οι συχνότερες μορφές αδήλωτης εργασίας είναι οι υπερωρίες που δεν δηλώνονται, η δεύτερη εργασία, η απασχόληση συνταξιούχων, οι εποχιακές δραστηριότητες, η απασχόληση σε εργολάβους και σε επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών, σε εργασίες που αφορούν την καθαριότητα, την κατ οίκον εργασία. 59

60 ΣΤ.6.6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΑΔΗΛΩΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η αδήλωτη εργασία αφορά κυρίως δύο κατηγορίες εργαζομένων: Έλληνες οι οποίοι εργάζονται ανασφάλιστοι και δεν εμφανίζονται σε καμία συναλλαγή του εργοδότη με τις αρμόδιες Αρχές. Αλλοδαπούς οι οποίοι, είτε βρίσκονται παράνομα στη χώρα, είτε βρίσκονται νόμιμα αλλά δεν έχουν δικαίωμα να εργάζονται. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργείου Εργασίας, στους αδήλωτους εργαζομένους περιλαμβάνονται οι εξής: οι έχοντες δεύτερη εργασία, οι εργαζόμενες στις οποίες έχει χορηγηθεί από τον ΟΑΕΔ η ειδική άδεια παροχής προστασίας μητρότητας, οι εργαζόμενοι οι οποίοι εργάζονται καθ' υπέρβαση του νομίμου ωραρίου εργασίας. 60

61 Ζ. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ - ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Συμπερασματικά, ως πλεονεκτήματα όλων των ευέλικτων μορφών απασχόλησης που μελετήσαμε παραπάνω θα μπορούσαν να αναφερθούν τα ακόλουθα: Για την επιχείρηση: Αύξηση της παραγωγικότητας, μείωση άμεσων και έμμεσων δαπανών προσωπικού, μείωση του κόστους κεφαλαίου, μεγαλύτερη αφοσίωση των εργαζομένων στον εργοδότη, βελτίωση της ικανοποίησης των πελατών λόγω καλύτερης ποιότητας παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών, γρηγορότερη ένταξη υπαλλήλων που για προσωπικούς, οικογενειακούς λόγους έκαναν χρήση άδειας μεγάλης διάρκειας, προσέλκυση ιδιαίτερα ικανών συνεργατών από ευρύτερες περιοχές, αύξηση της διαθεσιμότητας των τεχνικών εγκαταστάσεων και γραφείων, μείωση της επενδυτικής ικανότητας, αύξηση της απόδοσης κεφαλαίου, μείωση των επιτοκίων στο δεσμευμένο κεφάλαιο, αύξηση της ικανότητας απόκρισης, μείωση χρόνου παράδοσης, μείωση χρόνου ανάπτυξης νέων προϊόντων, αύξηση της αξιοπιστίας στην παράδοση προϊόντων/ υπηρεσιών, μεγαλύτερη ελκυστικότητα και βελτίωση του image των θέσεων εργασίας και φυσικά του εργοδότη, μείωση του χρόνου αξιολόγησης των υποψηφίων, 61

62 δυνατότητα των εργοδοτών να στρατολογήσουν τους πιο ικανούς και κατάλληλους εργαζόμενους, δυνατότητα του εργοδότη να ανταποκρίνεται στις διακυμάνσεις της ζήτησης. Για τον εργαζόμενο: καλύτερο συνδυασμό εργασίας και οικογένειας, μεγαλύτερη ικανοποίηση από την εργασία, μεγαλύτερη ικανότητα συγκέντρωσης, ικανοποίηση από το αντικείμενο εργασίας, καλύτερη ποιότητα εργασίας, αυτονομία, μείωση απουσιών και εξόδων, αύξηση της πιθανότητας ανεύρεσης εργασίας σε άτομα με ειδικές ανάγκες, προετοιμασία εργαζομένων για ενδεχόμενες περικοπές, ιδιωτικοποιήσεις, συγχωνεύσεις κ.λπ., απόκτηση κάποιας επαγγελματικής προϋπηρεσίας των εργαζομένων, δυνατότητα κάποιων κοινωνικών ομάδων να παραμείνουν ενεργές στην αγορά εργασίας, εύρεση εργασίας για ανέργους που δυσκολεύονται να αποκατασταθούν επαγγελματικά, ειδικά στις δύσκολες οικονομικές συγκυρίες 62

63 Αντίθετα, ως μειονεκτήματα όλων των ευέλικτων μορφών απασχόλησης που μελετήσαμε παραπάνω θα μπορούσαν να αναφερθούν τα ακόλουθα: Για την επιχείρηση: πρόβλημα άμεσης υποστήριξης του εργαζόμενου, παρακολούθησης του εργασιακού αποτελέσματος, αύξηση κόστους για τη δημιουργία κατάλληλων θέσεων, πρόβλημα προστασίας προσωπικών δεδομένων, αύξηση των δαπανών για ανάπτυξη προσωπικού, διοικητικών διαδικασιών και πρόσληψης προσωπικού, κόστος οργανωτικών αλλαγών, υψηλότερο κόστος λειτουργικής ετοιμότητας, πιθανή αύξηση των αποχωρήσεων και απουσιών προσωπικού. Για τον εργαζόμενο συνεπάγεται: κίνδυνο εκμετάλλευσης, κίνδυνο κοινωνικής απομόνωσης και μοναξιάς λόγω έλλειψης επικοινωνίας, ελλιπή ενημέρωση για τα επιχειρησιακά δρώμενα, δυσκολία εξέλιξης και καριέρας, έλλειψη αναγνώρισης από συναδέλφους και προϊσταμένους, δυσκολία τήρησης αποστάσεων μεταξύ εργασίας και οικογένειας, μειωμένη κοινωνική παραδοχή. 63

64 Η. ΠΟΙΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ; Οι κοινωνικές ομάδες για την επιλογή των υποψηφίων διαμορφώνονται ως εξής: Άνεργοι άνω των τριάντα ετών, εγγεγραμμένοι στα μητρώα του Οργανισμού Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού, σε ποσοστό τριάντα τοις εκατό. Άνεργοι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ, που βρίσκονται στην τελευταία πενταετία πριν από τη συνταξιοδότησή τους, σε ποσοστό είκοσι τοις εκατό. Άνεργοι μέχρι τριάντα ετών εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ σε ποσοστό είκοσι τοις εκατό. Μητέρες ανηλίκων σε ποσοστό δέκα τοις εκατό. Άτομα με ποσοστό αναπηρίας πενήντα τοις εκατό και άνω, σε ποσοστό δέκα τοις εκατό. Πολύτεκνοι και τέκνα πολυτέκνων καθώς και γονείς οικογενειών με τρία παιδιά και τέκνα αυτών σε ποσοστό δέκα τοις εκατό. Τα κριτήρια επιλογής για καθεμιά από τις ανωτέρω κοινωνικές ομάδες διαμορφώνονται ως εξής: Προτιμώνται υποψήφιοι με τη μεγαλύτερη συνεχόμενη χρονική διάρκεια που είναι εγγεγραμμένοι ως άνεργοι. Προτιμώνται οι υποψήφιοι με το μικρότερο χρόνο που υπολείπεται για τη συνταξιοδότησή τους. Προτιμώνται οι μητέρες με τα περισσότερα τέκνα. Προτιμώνται οι υποψήφιοι με το μεγαλύτερο ποσοστό αναπηρίας, το οποίο πάντως θα επιτρέπει στον υποψήφιο να ασκεί τα καθήκοντα για τα οποία προσλαμβάνεται. Προτιμώνται οι υποψήφιοι με τα περισσότερα τέκνα. 64

65 Οι υποψήφιοι που είναι δημότες και κάτοικοι της αντίστοιχης χωρικής αρμοδιότητας του φορέα για τον οποίο προκηρύσσονται οι θέσεις προτάσσονται έναντι όλων των άλλων υποψηφίων. 65

66 Θ. ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΑ Στην σύγχρονη κοινωνία οι γυναίκες έχουν αναλάβει πολλά καθήκοντα και προσπαθούν να ανταπεξέλθουν σε αυτά με επιτυχία αλλά και να διατηρήσουν την ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και οικογενειακή τους ζωής. Πολλές φορές όμως αυτά τα καθήκοντα οδηγούν στην σύγκρουση αυτών των δύο ρόλων. Η σύγκρουση επαγγελματικού και οικογενειακού ρόλου υφίσταται για τις γυναίκεςμητέρες σε μια ποικιλία επαγγελμάτων. Ο ρόλος των γυναικών επιφορτίζεται από τα αισθήματα ενοχής που βιώνουν και την υπερπροσπάθεια που καταβάλλουν για να εξισορροπήσουν τις καταστάσεις στην ζωή τους. Και οι άντρες όμως βιώνουν σύγκρουση ρόλων. Αυτό σημαίνει ότι το να εργάζονται και οι δύο σύζυγοι σε απαιτητικά επαγγέλματα δημιουργεί σημαντική σύγκρουση για τους άντρες, ενώ οι γυναίκες βιώνουν σύγκρουση άσχετα με τον τύπο απασχόλησης του συζύγου τους. Οι εργασιακοί και οικογενειακοί ρόλοι ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλο όσον αφορά στο χρόνο και στην ενέργεια και για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Παρόλα αυτά, για τις γυναίκες προέχει ο οικογενειακός ρόλος κι από αυτόν καθορίζεται ο ρυθμός και η φύση της απασχόλησης. Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά στη διαμόρφωση της γυναικείας ταυτότητας είναι η παροχή της «κοινωνικής μητρότητας», η οποία καθορίζει και την πρωταρχική θέση της γυναίκας στην οικογένεια. Οι οικογενειακές υποχρεώσεις των γυναικών επηρεάζουν και την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Η άδεια για την εγκυμοσύνη, για την ανατροφή του νεογνού και για τη φροντίδα ενός άρρωστου παιδιού δεν είναι διαπραγματεύσιμη. Η διαπαιδαγώγηση των ανήλικων μελών της οικογένειας και οι υπόλοιπες «αποκλειστικά γυναικείες» υποχρεώσεις έχουν προτεραιότητα και οι γυναίκες ενθαρρύνονται να αντιμετωπίζουν την εργασία τους με τον ρόλο τους ως μητέρες. Η υποχρέωση, λοιπόν, που έχουν οι γυναίκες στην οικογένειά τους καθορίζει τη συμμετοχή τους στην αγορά εργασίας, το είδος, τις συνθήκες και τα ωράρια της απασχόλησης. Το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών επιλέγουν εργασίες πιο εύκολες, με ελαστικά ωράρια, κοντά στο σπίτι τους και με ευχάριστους συνεργάτες διότι ο συνδυασμός των κοινωνικών ρόλων τους είναι δύσκολος. 66

67 Παρόλο που οι εργασιακές διαφορές ανάμεσα στα δυο φύλα προσπαθούν να εξαλειφθούν, συνεχίζει να παρατηρείται διαφοροποίηση στους όρους πρόσβασης στην απασχόληση, στις μορφές εργασίας, στις συνθήκες ανέλιξης και στην αναπαραγωγή πρακτικών κατά τις οποίες η μόνιμη και πλήρης απασχόληση είναι κυρίως ανδρικό χαρακτηριστικό. Γι αυτούς τους λόγους οι ευέλικτες μορφές απασχόληση αποτελεί γυναικείο χαρακτηριστικό και σε κάποιες περιπτώσεις είναι προϋπόθεση για την αυξανόμενη ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας. Υπάρχουν πολύ παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την απασχόληση των γυναικών και είναι οι εξής: το ευνοϊκό οικογενειακό περιβάλλον που συναινεί υπέρ της απασχόλησης, η αντίληψη της κοινωνίας για τη θέση της γυναίκας, η επιθυμία των γυναικών για οικονομική και κοινωνική χειραφέτηση, το οικογενειακό ή ατομικό εισόδημα, ο αριθμός των παιδιών και οι οικογενειακές υποχρεώσεις, δηλαδή η δυνατότητα συμφιλίωσης της οικογενειακής με την εργασιακή ζωή, η διάθεση επαρκών επαγγελματικών τυπικών προσόντων και δεξιοτήτων, η επιθυμία για επαγγελματική ανέλιξη. Η γυναικεία ανεργία εμφανίζει σημαντική μείωση από τότε που εμφανίστηκαν οι ευέλικτες μορφές εργασίας. Οι γυναίκες είναι δυνατόν να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό και να έχουν κάποια συνέχεια στην επαγγελματική τους πορεία, χωρίς όμως να κάνουν μεγάλες θυσίες που αφορούν στο χρόνο που διαθέτουν για τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Η προώθηση της ελαστικότητας ενεργοποιεί μορφές απασχόλησης που διευκολύνουν τη γυναίκα να ανταποκριθεί στο ρόλο της ως εργαζόμενη και μητέρανοικοκυρά. Αυτές οι μορφές εργασίας επιλέγονται από τις γυναίκες, παρά τα μειονεκτήματά τους, διότι μ αυτές μπορούν να συνδυάσουν επαγγελματική και προσωπική ζωή. 67

68 Παρόλα αυτά οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης επέφεραν πολλές αρνητικές επιπτώσεις στις γυναίκες οι οποίες είναι οι εξής: Επιβεβαιώνεται ο συμπληρωματικός χαρακτήρας της γυναικείας εργασίας και η ευκαιριακή συμμετοχή τους στην παραγωγή. Οι γυναίκες αποτελούν συχνά προσωπικό «εκτάκτου ανάγκης» αφού απασχολούνται με μορφές προσωρινών και ευκαιριακών συμβάσεων, γεγονός που αποτρέπεται την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή τους στην παραγωγική διαδικασία. Η συμμετοχή των γυναικών στις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, δεν απαιτεί ιδιαίτερη ειδίκευση και έτσι συντηρείται ή και ενισχύεται ο καταμερισμός της εργασίας κατά φύλο και η παραδοσιακή διάκριση των επαγγελμάτων σε «ανδρικά» και «γυναικεία». Υποστηρίζεται ότι οι νέες μορφές απασχόλησης συμβάλλουν στο φαινόμενο της «νέας φτώχειας» των γυναικών. Οι φτωχοί εργαζόμενοι είναι αυτοί που ενώ δεν είναι άνεργοι, δεν καταφέρνουν να κερδίσουν τα προς το ζην. Οι εργαζόμενες στο σπίτι δύσκολα μπορούν να διαχωρίσουν τους όρους εργασίας της «νοικοκυράς» και της «εργαζόμενης» με αμοιβή. Ο χώρος μισθωτής εργασίας είναι χώρος όπου δεν διαμορφώνονται μόνο σχέσεις παραγωγής, αλλά ασκούνται και σχέσεις εξουσίας ανάμεσα στα φύλα. Οι γυναίκες υποχρεώνονται να δεχθούν δουλειές με δυσμενέστερους όρους εργασίας, οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν εύκολα με τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Διαιωνίζεται η αντίληψη ότι στην πραγματικότητα τις γυναίκες τις συντηρούν οι άνδρες τους. Το γεγονός ότι η αμειβόμενη εργασία στο σπίτι δεν καταγράφεται στις επίσημες στατιστικές, έχει ως αποτέλεσμα να υποτιμάται περισσότερο η συνολική εργασία των γυναικών παρά των ανδρών. 68

69 Θ.1. ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Οι πολλοί και διαφορετικοί λόγοι που έχει αναλάβει η γυναίκα στην σημερινή εποχή δημιουργεί άγχος και ενοχές στις περισσότερες εργαζόμενες μητέρες. Στην περίπτωση όπου οι οικιακές εργασίες αμείβονταν, θα εκτιμούταν περισσότερο η προσφορά της γυναίκας. Ο οικογενειακός μισθός παρουσιάζει πλεονεκτήματα όπως τη μείωση των πολλαπλών υποχρεώσεων της γυναίκας, αλλά το μέτρο αυτό παρουσιάζει και αρκετές δυσκολίες, ως προς το ποιος θα πληρώνει αυτό το μισθό, ποια θα είναι τα κριτήρια χορήγησης, πως θα ελέγχεται και τέλος το γεγονός ότι μπορεί να επαναφέρει πολλές γυναίκες σε παραδοσιακές ασχολίες, αυξάνοντας έτσι την ανισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. Υπάρχουν μέτρα που θα πρέπει να εφαρμοστούν και θα ωφελήσουν τις γυναίκες, μερικά από τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω και είναι: Η βελτίωση της κοινωνικής προστασίας όλων όσων ασκούν άτυπες επαγγελματικές δραστηριότητες. Η θέσπιση αυστηρότερων κανονιστικών διατάξεων που θα διέπουν τις προσωρινές μορφές απασχόλησης θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της τάσης να θεωρούνται οι γυναίκες ως περιστασιακά απασχολούμενο τμήμα του εργατικού δυναμικού. Φυσικά υπάρχουν και ορισμένα μέτρα που έχουν είδη εφαρμοστεί και είναι τα εξής: η ενίσχυση της πρόσβασης των γυναικών στην κατάρτιση και την απασχόληση, η εγγύηση ίσων ευκαιριών σταδιοδρομίας, η εξασφάλιση ίσων δικαιωμάτων και αμοιβών, η άμβλυνση της ανισότιμης μεταχείρισης μεταξύ των δύο φύλων. Όλα τα παραπάνω είναι απαραίτητο να συνδυαστούν με την αντίστοιχη αλλαγή νοοτροπίας, διότι η απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης είναι μεγάλη. 69

70 Τελειώνοντας μια εφικτή λύση παρουσιάζεται στα μέτρα προώθησης της γυναικείας απασχόλησης, όπως η υποστήριξη της επανένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας μετά την απόκτηση παιδιών και η ενίσχυση της συμφιλίωσης της οικογενειακής και εργασιακής ζωής, κυρίως μέσα από την υιοθέτηση πολιτικών φιλικών προς την οικογένεια από τους οργανισμούς. 70

71 Ι. ΕΛΑΣΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΟΣΩΝ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΙΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΥΤΕΣ Το εργασιακό περιβάλλον συνεχώς μεταβάλλεται με ραγδαίους ρυθμούς και παρατηρούνται πολλές επιπτώσεις στα εργασιακά δικαιώματα. Αυτές οι αλλαγές προήλθαν κατά κύριο λόγο από το διάτρητο προστατευτικό σύστημα και την ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών. Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ- ΑΔΕΔΥ, όσον αφορά τις ελαστικές μορφές απασχόλησης στην Ελλάδα, υπάρχουν τα εξής στοιχεία: Τηλεργασία: 0,3% του συνολικού αριθμού εργαζομένων. Απασχόληση με σύμβαση μαθητείας: 0,5% του συνολικού αριθμού. Απασχόληση δια μέσου κάλυψης του κόστους από τον ΟΑΕΔ: 2,2% του συνολικού αριθμού εργαζομένων. Ενοικίαση- δανεισμός: 0,1% του συνολικού αριθμού εργαζομένων Μερική απασχόληση: 4-5% του συνολικού αριθμού εργαζομένων. Εποχιακά απασχολούμενοι: 8-9% του συνόλου, λόγο ανάπτυξης παρόμοιων επιχειρήσεων και την καταστρατήγηση της μορφής αυτής παρουσιάζει αύξηση. Συμβάσεις ορισμένου χρόνου: 6-7% του συνόλου, καταστρατηγούνται από αλλεπάλληλες ανανεώσεις. Συνεπώς με θεσμοθετημένες ελαστικές μορφές απασχολείται σήμερα περίπου το 20% των εργαζομένων και επιπλέον 20% απασχολείται με αδήλωτη (μαύρη) εργασία. Συνολικά το 40% των εργαζομένων απασχολείται με ελαστικές μορφές. 71

72 Μερικές από τις απαιτήσεις όσων εργάζονται σε ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι οι εξής: Ενοικίαση δανεισμός: Έως ότου καταργηθεί ο θεσμός αυτός, οι εργαζόμενοι αυτοί να έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους εργαζόμενους της επιχείρησης που παρέχουν την εργασία τους. Μερική απασχόληση Η αμοιβή τους να είναι προσαυξημένη κατά 25%. Να έχουν σταθερό ωράριο εργασίας και μετά την ολοκλήρωσή του να αμείβονται υπερωριακά. Ελάχιστο χρόνο απασχόλησης 4 ώρες την ημέρα 20 την εβδομάδα. Περιορισμό της χρήσης αυτής, στο 10% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων της επιχείρησης. Εποχιακή απασχόληση Ελάχιστος χρόνος απασχόλησης 3 μήνες. Η αμοιβή τους να είναι προσαυξημένη κατά 20%. Να εντάσσονται στο ταμείο ανεργίας με ειδικό καθεστώς. Να δικαιούνται κάθε χρόνο βοήθημα από τον ΟΑΕΔ. Να δικαιούνται την αποζημίωση με τη λήξη της σύμβασης. Οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν εποχιακό προσωπικό, να δηλώνουν το χρόνο εποχιακής απασχόλησης ο οποίος, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, να μην υπερβαίνει τους 8 μήνες. 72

73 Ορισμένου χρόνου Ελάχιστο χρόνο απασχόλησης 3 μήνες. Μέγιστος χρόνος 8 μήνες. Μετατροπή δύο διαδοχικών συμβάσεων, ανεξάρτητα εάν έχει προκύψει διακοπή, σε αορίστου χρόνου. Αποζημίωση στο τέλος της σύμβασης. Όλοι οι εργαζόμενοι με οποιαδήποτε ελαστική μορφή απασχόλησης, θα πρέπει να έχουν τα ίδια δικαιώματα που ισχύουν για τους εργαζόμενους αορίστου χρόνου της επιχείρησης. Κ. ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ: ΕΠΙΛΟΓΗ Ή ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΜΟΣ; Σε πολλές χώρες του κόσμου οι ίδιοι οι εργαζόμενοι επιλέγουν να απασχολούνται λιγότερες ώρες και με το καθεστώς της ευέλικτης απασχόλησης. Βέβαια αυτή η επιλογή επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες και ως ένα μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες που επικρατούν στην κάθε χώρα. Όταν γίνεται λόγος για την επιλογή της ευέλικτης απασχόλησης σε σχέση με την πλήρης συχνά καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες είναι αυτές που επιλέγουν και όχι αναγκάζονται να απασχοληθούν σε τέτοιες θέσεις των οποίων οι ώρες εργασίας είναι αλλά και οι απολαβές είναι αρκετά λιγότερες. Καταλήγουν σε αυτή την απόφαση προκειμένου να μπορέσουν να διατηρήσουν μία ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και οικογενειακή ζωή τους. Είναι σαφές ότι τις περισσότερες φορές η επιλογή μιας θέσης μερικής απασχόλησης δεν γίνεται από επιλογή αλλά οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να καταφύγουν σε μία τέτοια λύση λόγω έλλειψης ευκαιριών στην αγορά εργασίας. Συνήθως τα άτομα που δουλεύουν με τέτοια είδους εργασιακές συμβάσεις και αυτά αποτελεί επιλογή τους είναι συνήθως γυναίκες σε χαμηλόμισθα πόστα χωρίς μεγάλες ευθύνες ενώ τα άτομα που αναγκάζονται να δουλέψουν με αυτό τον τρόπο χωρίς στην πραγματικότητα να αποτελεί επιλογή τους είναι άντρες και γυναίκες σε υψηλά πόστα με πολλές ευθύνες. 73

74 Ορισμένοι λόγοι που οδηγούν τους εργαζομένους να συμφωνήσουν σε μια τέτοιου είδους σύμβαση είναι οι εξής: Τη στήριξη της επιχείρησης. Την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου για αναζήτηση εργασίας. Την αποφυγή της απόλυσης. Την παράλληλη απασχόληση σε κάποια άλλη εργασία για συμπλήρωση του εισοδήματος. Την ευκαιρία για ξεκούραση. Την αξιοποίηση του χρόνου για ένα χόμπι. Τη διευθέτηση υποχρεώσεων εκτός εργασίας. Είναι φανερό ότι δουλεύοντας με μια σύμβαση ευέλικτης άτυπης απασχόλησης ενέχεται οι εργαζόμενοι να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα. Τα πιο συχνά από αυτά είναι η έλλειψη εργασιακής ασφάλισης και επαγγελματικής εξέλιξης. Ακόμα οι απολαβές τους είναι αρκετά μικρότερες και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν δικαιούνται κοινωνική ασφάλιση. Τέλος η διάρκεια της σύμβασης αυτής είναι πολύ μικρή και δημιουργείται ένα έντονο αίσθημα ανασφάλειας που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία τους λόγου άγχους και στρες. 74

75 Λ. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ Η ψήφιση του νόμου «Εγγυήσεις για την εργασιακή ασφάλεια και άλλες διατάξεις» περιλαμβάνει κάποιες διατάξεις και τροποποιήσεις που αφορούν τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης. Κατά κύριο λόγο αφορά τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, την μερική και την εκ περιτροπή απασχόληση και έχουμε την εισαγωγή των ορών «εργαζόμενος μερικής απασχόλησης» και «συγκρίσιμος εργαζόμενος με πλήρη απασχόλησης». Σύμφωνα με αυτό τον νόμο κατοχυρώνεται το δικαίωμα του εργαζομένου να μετατρέψει την σύμβαση πλήρης απασχόλησης του σε μερική μονομερώς, δηλαδή χωρίς να είναι απαραίτητη η σύμφωνη γνώμη του εργοδότη. Όμως για να πραγματοποιηθεί αυτή η μετάβαση πρέπει να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις. Καταρχάς πρέπει ο εργοδότης να απασχολεί περισσότερα από είκοσι άτομα και η αλλαγή της σύμβασης να μην θίγει τις ανάγκες της επιχείρησης. Έτσι εξασφαλίζονται οι εργασιακές εγγυήσεις των εργαζομένων και τους καταστούν με αυτό τον τρόπο ως βασικά μέλη της επιχείρησης. Και τέλος να κατοχυρωθούν τα εργασιακά δικαιώματα των εργαζομένων και να αποφευχθούν οι περιπτώσεις μη τήρησης τους. Οι προτάσεις του νόμου για τους εργαζομένους με συμβάσεις ευέλικτης απασχόλησης είναι οι εξής: Μπλοκάκια: πρόκειται για σύμβαση παροχής υπηρεσιών ή έργου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και προβλέπεται ότι πρόκειται για εξαρτημένη σύμβαση εφόσον ο εργαζόμενος παρέχει τις υπηρεσίες του στον ίδιο εργοδότη για περισσότερο από τρεις μήνες. Εργασία τα Σάββατα: όσοι εργάζονται τα Σάββατα θα πληρώνονται με προσαυξημένο κατά 100% ημερομίσθιο. Μερική απασχόληση: για να καταχωρηθεί η σύμβαση ως μερικής απασχόλησης θα πρέπει να κατατεθεί η αίτηση στην επιθεώρηση εργασία μέσα σε 8 μέρες από την υπογραφή της γιατί σε αντίθετη περίπτωση θα θεωρηθεί ότι αποτελεί σύμβαση πλήρους απασχόλησης. Ο εργαζόμενος που 75

76 απασχολείται λιγότερο από 4 ώρες θα λαμβάνει αποδοχές προσαυξημένες κατά 7,5% και για παροχή εργασίας πέραν της συμφωνημένης προσαύξηση 10%. Εκ περιτροπής εργασία: όταν έχουμε συρρίκνωση της δραστηριότητας τότε μπορεί να γίνει καταγγελία από τον εργοδότη ή να μετατρέψει την σύμβαση του εργαζομένου σε εκ περιτροπής με διάρκεια έως και έξι μήνες. Ενοικίαση εργαζομένων: σύμφωνα με αυτόν τον νόμο όσοι εργαζόμενοι θα υπογράφουν τέτοιες συμβάσεις θα έχουν τα ίδια δικαιώματα με τους έμμεσους εργαζομένους της επιχείρησης και δεν θα επιτρέπεται η αμοιβή τους να είναι μικρότερη από εκείνη που ορίζει ηεθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Τέλος η σύμβαση θα έχει διάρκεια από 12 μέχρι 18 μήνες και σε περίπτωση υπέρβασης αυτού του ορίου ο εργαζόμενος θα αποτελεί εργαζόμενο απεριορίστου χρόνου. Διαθεσιμότητα: στις δημόσιες υπηρεσίες η διαθεσιμότητα δεν θα πρέπει να ξεπερνά τους τρεις μήνες και θα εκτελείται μετά από απόφαση του υπουργού εργασίας. Τηλεργασία: μετά την επέλευση τριών μηνών ο εργαζόμενος μπορεί να ζητήσει από τον εργοδότη του να τον επαναφέρει στο προηγούμενο εργασιακό καθεστώς του. Άδεια μισθωτού: Θα είναι δυνατή η κατάτμηση της άδειας σε περισσότερες από δύο περιόδους ύστερα από αίτημα του μισθωτού. Χρόνος εργασίας: για να εφαρμοστούν ελαστικά ωράρια εργασίας ανάλογα με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, πρέπει να υπάρχει συμφωνία των συνδικάτων. 76

77 Μ. ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΟΙΝΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΤΙΣ ΕΥΕΛΙΚΤΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σε μια κοινωνία που επικρατεί η οικονομική κρίση και ύφεση παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς αυξάνεται ο αριθμός των εργαζομένων που απασχολούνται σε ευέλικτες μορφές εργασίας όπως είναι η μερική και η εκ περιτροπής απασχόληση. Σύμφωνα με πολλούς ειδικούς υπεύθυνες για την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης είναι οι Κενσυανές πρακτικές που εφαρμόστηκαν κατά κύριο λόγο την δεκαετία του 70 και είχαν σαν αποτέλεσμα την διατήρηση του πληθωρισμού. στο κέντρο αυτής της κρίσης βρίσκεται το κόστος εργασίας και προκειμένου οι επιχειρήσεις να ανακάμψουν και να γίνουν ξανά ανταγωνιστικές πρέπει να μειώσουν αυτό το κόστος και να εκσυγχρονίσουν τον τεχνολογικό εξοπλισμό τους. Για αυτό τον λόγο οι εταιρείες αποφεύγουν να προσλάβουν νέο προσωπικό. Όμως οι ευέλικτες μορφές δημιουργούν θέσεις εργασίας, αφού αυτοί οι εργαζόμενοι έχουν μικρότερο κόστος και μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τις κάθε επιχείρησης και αποτελούν μια καλή λύση συρρίκνωσης του ποσοστού της ανεργίας που μαστίζει κάθε χώρα. Σύμφωνα με στοιχεία του Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας προκύπτει ότι οι συμβάσεις μερικής και εκ περιτροπής εργασίας στην Ελλάδα φτάνουν το 50% στο σύνολο των νέων συμβάσεων που υπογράφτηκαν μέσα στο 2010.Συγκεκριμένα, οι νέες ευέλικτες συμβάσεις και όσες μετατράπηκαν με ή χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων από την προηγούμενη χρονιά ανέρχονται σε Ενώ, οι νέες συμβάσεις πλήρους απασχόλησης από τον Ιανουάριο του 2010 έως τον Σεπτέμβριο έφτασαν τις , μειωμένες κατά συγκριτικά με το Μία στις δύο νέες θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2010 στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη ήταν ευέλικτη: μερική απασχόληση ή εκ περιτροπής εργασία. Αυτές οι μορφές κυριαρχούν, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας. Συνολικά από τις νέες θέσεις εργασίας, οι ήταν μερικής απασχόλησης και οι εκ περιτροπής. Ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη οι νέες θέσεις πλήρους απασχόλησης είναι λιγότερες σε σύγκριση με τις νέες συμβάσεις μερικής ή εκ περιτροπής. Αλλά και ως προς τον 77

78 αριθμό των συμβάσεων που μετατράπηκαν από πλήρους απασχόλησης σε μερικής, η Θεσσαλονίκη διατηρεί τα πρωτεία. Οι μετατροπές συμβάσεων είναι αυξημένες και στην Αττική, ενώ συνολικά από τις συμβάσεις που μετατράπηκαν, οι μετεβλήθησαν σε μερικής απασχόλησης και οι σε εκ περιτροπής. Την ίδια στιγμή εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να απαρνηθούν το «παραδοσιακό» οκτάωρο και να στραφούν είτε στη μερική είτε στην εκ περιτροπής απασχόληση. Την ίδια στιγμή συμβάσεις μετατράπηκαν σε μερική απασχόληση και σε εκ περιτροπής εργασίας. Μάλιστα οι 355 συμβάσεις που μεταβλήθηκαν σε εκ περιτροπής εργασία έγιναν με μονομερή απόφαση του εργοδότη, ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις υπήρξε συμφωνία και του εργαζόμενου. Σημειώνεται πως η πλειονότητα των συμβάσεων μερικής απασχόλησης αφορά την Αττική, ενώ υψηλά είναι τα ποσοστά και στην Κεντρική Μακεδονία. Στην Ελλάδα οι εργαζόμενοι οι οποίοι απασχολούνται με συμβάσεις ευέλικτης εργασίας κατατάσσονται ως εξής: είναι οι προσωρινά απασχολούμενοι εργάζονται με καθεστώς μερικής απασχόλησης «ενοικιάζονται», μέσω των γραφείων διαμεσολάβησης, για να εργαστούν είναι σε καθεστώς εργολαβίας απασχολούνται με τα προγράμματα Stage,χωρίς ασφάλιση και με χαμηλό μισθό είναι οι εργαζόμενοι με «μπλοκάκι». 78

79 ΕΚΡΗΞΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Η χρήση αυτών των μορφών απασχόλησης θα επεκταθεί ιδιαίτερα λόγω της οικονομικής κρίσης, αλλά σε πολλές περιπτώσεις γίνεται ή θα γίνεται και με πρόσχημα την κρίση. Υπάρχουν και σήμερα, και θα ενταχθούν περισσότερο σε εργασιακές σχέσεις, ακραίες μορφές ευελιξίας που προσβάλουν την αξιοπρέπεια των εργαζομένων και για τις οποίες δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι λειτούργησαν θετικά στη μείωση της ανεργίας ή αποτέλεσαν γέφυρα προς την κανονική απασχόληση. 79

80 Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας που δόθηκαν πανελλαδικά ισχύουν τα εξής: Το 2011 προχώρησαν στη σύναψη νέων συμβάσεων οποιασδήποτε μορφής 5,56% λιγότερες επιχειρήσεις σε σχέση με το Το 2011 υπάρχει κατά 27,67% μείωση των συμβάσεων πλήρους απασχόλησης, ενώ μειωμένο κατά 0,34% είναι και το ποσοστό των συμβάσεων μερικής απασχόλησης. Αντίθετα, έχει αυξηθεί κατά 11,00% η εκ περιτροπής απασχόληση. Η αλλαγή των συμβάσεων πλήρους απασχόλησης των προηγούμενων ετών που μετατράπηκαν στη διάρκεια του 2011 είναι αυξημένες κατά 165,58% όσον αφορά τη μερική απασχόληση, 667,67% για την εκ περιτροπής απασχόληση, κατόπιν συμφωνίας με τους εργαζομένους και 5.071,70% για την εκ περιτροπής απασχόληση με μονομερή απόφαση του εργοδότη σε σχέση με τις αντίστοιχες του Το 2010 μετατράπηκαν συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης σε άλλες μορφές ευέλικτων συμβάσεων εργασίας. Ο αριθμός αυτός είναι κατά 54,6% αυξημένος σε σχέση με το Ήδη τους πέντε πρώτους μήνες του 2011 έχουν μετατραπεί συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης είτε σε συμβάσεις μερικής είτε σε συμβάσεις εκ περιτροπής εργασίας. Ενώ το 2009 οι συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης αντιπροσώπευαν το 79% των νέων συμβάσεων, το 2010 αντιπροσώπευαν το 66,9% και το πρώτο πεντάμηνο του 2011 το 60,2%. Από την άλλη πλευρά, η αναλογία των συμβάσεων μερικής απασχόλησης στο σύνολο των νέων συμβάσεων αυξήθηκε από 16,7% το 2009 σε 26,1% το 2010 και σε 31,1% το πρώτο πεντάμηνο του Τέλος, οι συμβάσεις εκ περιτροπής εργασίας αντιπροσώπευαν το 4,3% του συνόλου των νέων συμβάσεων το 2009, το 6,9% των νέων συμβάσεων εργασίας το 2010 και το 8,7% των νέων συμβάσεων εργασίας κατά το πρώτο πεντάμηνο του

81 Ν. ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ-ΕΥΡΩΠΗ Πριν από 25 χρόνια οι ευέλικτες μορφές εργασία σπάνιζαν και αποτελούσαν την εξαίρεση στον κανόνα της πλήρους απασχόλησης. Αντίθετα σήμερα έχουν μεγάλη ανάπτυξη και είναι δημοφιλείς στο χώρο των επιχειρήσεων αφού τους προσφέρουν φθηνό εργατικό δυναμικό. Οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης είναι αρκετές και με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Στην χώρα μας η προσωρινή απασχόληση εμφανίστηκε κατά κύριο λόγο πριν από 20 χρόνια και τότε δεν υπήρχε η κατάλληλη νομοθεσία. Όμως το 2001 αυτό άρχισε να αλλάζει με την ψήφιση ενός σχετικού νόμου που ονομάστηκε «Ανασυγκρότηση του Οργανισμού Απασχόλησης του Εργατικού Δυναμικού και άλλες διατάξεις». Αυτός ο νόμος προβλέπει το άνοιγμα της αγοράς και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Στην Ελλάδα η προσωρινή εργασία αποτέλεσε μέτρο καταπολέμησης της μαύρης ή αδήλωτης εργασίας. Σήμερα υπολογίζεται ότι στον ιδιωτικό τομέα οι μισές περίπου νέες θέσεις εργασίας, οι νέες προσλήψεις, αφορούν σε καθεστώς ευέλικτης απασχόλησης στο οποίο καταλήγουν οι νέες εργαζόμενες και εργαζόμενοι που επιζητούν εργασία σαν μια πρώτη ή μεταβατική λύση στην πορεία τους για ένα ικανοποιητικό καθεστώς εργασίας. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για τη ανάπτυξη και προώθηση της εσωτερικής ευελιξίας. Έγιναν αρκετές προσπάθειες για την εδραίωση ενός συστήματος αρχικής κατάρτισης, την καθιέρωση ενός αποτελεσματικού συστήματος συνεχιζόμενης κατάρτισης και τη μετατροπή των παθητικών πολιτικών σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Εξάλλου, ο χαρακτήρας της ελληνικής αγοράς εργασίας παρουσιάζει μία ιδιομορφία, λόγω της ύπαρξης ενός εν δυνάμει ευέλικτο εργατικό δυναμικό όπως είναι οι αλλοδαποί εργαζόμενοι. Ενώ η νομοθετική θέσπισή των νέων μορφών ευελιξίας δεν προήλθε τόσο από πιέσεις των επιχειρήσεων, διαδικασίες κοινωνικής διαβούλευσης ή πρωτοβουλία του κράτους να διευρύνει το περιορισμένο φάσμα επιλογών των εργαζομένων, αλλά από την ανάγκη εκσυγχρονισμού και εναρμόνισης του θεσμικού πλαισίου της Ελλάδας με το αντίστοιχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι γεγονός ότι οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης θα μπορούσαννα χρησιμοποιηθούν ως μέσο καταπολέμησης της ανεργίας. Κατά τη διάρκεια των 81

82 τελευταίων εικοσιπέντε ετών, το θέμα της ευελιξίας έχει προκαλέσει αντιφατικές αντιδράσεις στο διεθνή χώρο και η έκταση της ενασχόλησης με αυτό διαφέρει όχι μόνο μεταξύ των μεγάλων κοινωνικό -οικονομικών σχηματισμών -όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι σχετικές συζητήσεις των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ενταθεί ιδιαίτερα λόγω της διεθνοποίησης της παραγωγής και των αγορών και των αυξανόμενων επιπέδων της ανεργίας. Τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατανοώντας την ανάγκη λήψης μέτρων, προτρέπουν τα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση, ώστε να δημιουργήσουν ευνοϊκές προϋποθέσεις, προκειμένου να καταστεί η αγορά εργασίας ικανή να ανταποκρίνεται και να προσαρμόζεται στις αλλαγές της οικονομικής δραστηριότητας και να δημιουργεί νέες θέσεις απασχόλησης. Για αυτό το λόγο η προώθηση της ευελιξίας είναι κεντρική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, η προσωρινή απασχόληση αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία. Όσο οι νέες τάσεις αναδύονται στο συγκεκριμένο τομέα, ο συνολικός αριθμός των προσωρινά απασχολούμενων καθώς και το ποσοστό τους επί του συνόλου του ενεργού πληθυσμού, αυξάνεται στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κράτη μέλη έχουν καταλάβει την μεγάλη σημασία του προβλήματος αλλά το καθένα ακολουθεί την δική του πολιτική. Έτσι, κάποια έχουν προχωρήσει περισσότερο στις απαραίτητες αλλαγές του θεσμικού πλαισίου, ενώ κάποια άλλα λιγότερο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την μελέτη που πραγματοποίησε το βελγικό παράρτημα της εταιρείας προσωρινής απασχόλησης Randstad, μόλις το 10% των προσωρινά απασχολούμενων επιστρέφουν στην ανεργία μετά από μία προσωρινή εργασία. Για παράδειγμα οι χώρες όπως η Φινλανδία, η Σουηδία και η Γαλλία παρουσιάζουν ποσοστά προσωρινής απασχόλησης υψηλότερα του Κοινοτικού μέσου όρου ενώ η «απορυθμισμένη» Βρετανία έχει από τα χαμηλότερα ποσοστά προσωρινής απασχόλησης. Η Ισπανία ξεχωρίζει ως προς τη διάχυση της προσωρινής απασχόλησης ενώ το εντυπωσιακό είναι ότι στις ΗΠΑ, αυτή η μορφή απασχόλησης βρίσκεται σε επίπεδα χαμηλότερα όχι μόνο από τον κοινοτικό μέσο όρο αλλά και από κάθε άλλη χώρα της Ένωσης. 82

83 Ξ. Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΕΥΕΛΙΚΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ Σύμφωνα με τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι ευέλικτες μορφές εργασίας ωφελούν όχι μόνο τους εργοδότες μειώνοντας με αυτό τον τρόπο το λειτουργικό τους κόστος αφού οι αμοιβές αυτών των εργαζομένων είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με τους εργαζομένους πλήρους απασχόλησης, αλλά ωφέλει και τους ίδιους τους εργαζόμενους δίνοντας τους την ευκαιρία να ενταχθούν στο εργασιακό περιβάλλον. Η Ελλάδα συμπεριλαμβάνεται στις χώρες- κράτη μέλη της ΕΕ με πολύωρη εργασία ενώ αντίθετα έχει ακόμα χαμηλά ποσοστά στην μερική απασχόληση και την υπερωριακή σε σύγκριση με τα άλλα κράτη. Οι χώρες στις οποίες οι ευέλικτες μορφές εργασίας είναι πιο διαδεδομένες είναι η Μεγάλη Βρετανία και η Αυστρία, οι χώρες αυτές έχουν επιδόσεις πάνω από τον κοινοτικό μέσο όρο στη «μερική απασχόληση», την «υπερωριακή απασχόληση» και την «πολύωρη απασχόληση», ενώ στον το αντίθετο συμβαίνειστη Πορτογαλία, τη Λιθουανία, τη Κύπρος και τη Ουγγαρία, με επιδόσεις κάτω από τον μέσο όρο των «27» και στις τρεις κατηγορίες ευέλικτης εργασίας. Γενικά είναι φανερό ότι εξακολουθούν να παρατηρούνται πολύ σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών όσον αφορά την ευελιξία του χρόνου εργασίας. Η ευελιξία όσον αφορά τη διάρκεια του χρόνου εργασίας είναι περισσότερο διαδεδομένη στη βόρεια και δυτική Ευρώπη, ενώ στην Ουγγαρία, τη Λιθουανία, την Τσεχία, την Εσθονία, τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και τη Ρουμανία, επικρατεί η παραδοσιακή εβδομάδα των 40 ωρών. Ακόμη, η Δανία, η Σουηδία, η Γερμανία, η Φινλανδία και η Νορβηγία έχουν να επιδείξουν σχετικά καλά αποτελέσματα όσον αφορά την ευέλικτη οργάνωση του χρόνου εργασίας. Στις χώρες αυτές, λίγο περισσότερο από τους μισούς εργαζομένους χρησιμοποιούν κάποια μορφή ευελιξίας όσον αφορά τον χρόνο εργασίας. Σημαντική παρατήρηση είναι ότι η ευελιξία στον χρόνο εργασίας μπορεί να παρουσιάσει και ένα είδος «ρατσισμού» προς το γυναικείο φύλο. Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι τα περισσότερο εξατομικευμένα ωράρια έχουν θετικές επιπτώσεις όσον αφορά τα ποσοστά απασχόλησης γυναικών και μπορούν να βοηθήσουν τους εργαζομένους να μπορέσουν να βρουν την χρυσή τομή ανάμεσαστην 83

84 επαγγελματική και την προσωπική τους ζωή. Όμως το φαινόμενο της μερικής απασχόλησης εξακολουθεί να συγκεντρώνεται σε χαμηλά αμειβόμενους τομείς, οι οποίοι προσφέρουν περιορισμένες ευκαιρίες σταδιοδρομίας και κατάρτισης στις περισσότερες χώρες. 84

85 Ο. ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΥΕΛΙΚΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΤΚΙΝSΟΝ 85

86 Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε ότι υπάρχει ένας πυρήνας εργαζομένων, οι οποίοι είναι προστατευμένοι από τις μεταβολές στις συνθήκες της αγοράς εργασίας, διατηρούν μια διάρκεια στην εργασιακή τους ένταξη στην επιχείρηση και καλούνται να γίνουν λειτουργικά ευέλικτοι. Ο Atkinson πρότεινε τέσσερα κριτήρια με τα οποία γίνεται διαχωρισμός των εργαζομένων του πυρήνα από τους υπόλοιπους εργαζόμενους. Τα κριτήρια αυτά είναι: το είδος της εργασίας δηλαδή αν είναι εξειδικευμένη, η διάρκεια της απασχόλησης στην επιχείρηση δηλαδή αν ο επιχειρηματίας αποσκοπεί στη μονιμότητα, οι συνθήκες απασχόλησης δηλαδή αν ο οργανισμός δίνει κίνητρα για την παραμονή σε αυτόν και αν διευκολύνει την προσαρμοστικότητα στις τεχνολογικές και οργανωτικές μεταβολές, το είδος της δραστηριότητας του εργαζόμενου δηλαδή πόσο κομβική είναι αυτή στη λειτουργία της επιχείρησης. Οι εργαζόμενοι του πυρήνα πρέπει να αποκτήσουν πολλαπλές εργασιακές δεξιότητες και έτσι να γίνουν λειτουργικά ευέλικτοι. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ευκολότερη προσαρμογή τους στο μεταβαλλόμενο είδος εργασίας που απαιτείται. Ο Atkinson διακρίνει δύο είδη εμπλουτισμού των δεξιοτήτων: τον οριζόντιο εμπλουτισμό, δηλαδή την απόκτηση δεξιοτήτων μιας άλλης ειδικότητας που είναι αντίστοιχη στην εργασιακή ιεραρχία με την ήδη αποκτημένη, τον κάθετο εμπλουτισμό, δηλαδή την εκτέλεση και καθηκόντων που προηγουμένως είχαν ανατεθεί σε εργαζόμενους με διαφορετική θέση στην εργασιακή ιεραρχία. Εκτός από τον πυρήνα, υπάρχει και ένα τμήμα εργαζομένων, του οποίου το μέγεθος προσαρμόζεται στις μεταβολές της ζήτησης των προϊόντων και εμπεριέχει διαφορετικές ομάδες, όπως εργαζομένους με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, με μερική απασχόληση, με εκ περιτροπής απασχόληση, με συμβάσεις αορίστου 86

87 χρόνου και εργαζομένους επιδοτούμενους από το δημόσιο για απόκτηση εργασιακής εμπειρίας ή τεχνικής κατάρτισης. Τέλος, χρησιμοποιείται ένας σημαντικός αριθμός απασχολούμενων, οι οποίοι δεν ανήκουν τυπικά στο εργατικό δυναμικό του οργανισμού, αλλά είτε ανήκουν σε επιχειρήσεις που συνδέονται με συμβάσεις υπεργολαβίας με την ευέλικτη επιχείρηση, είτε είναι προσωρινώς απασχολούμενοι, κυρίως ειδικευμένοι επαγγελματίες ή πρώην εργαζόμενοι της επιχείρησης, δίνοντάς της έτσι το πλεονέκτημα να προσφύγει σε εργασία ατόμου που γνωρίζει, χωρίς όμως να αναλαμβάνει το έμμεσο εργατικό κόστος. Εν κατακλείδι υπάρχει μια διάκριση ανάμεσα στον κεντρικό πυρήνα του σχετικά μόνιμου και δύσκολα αντικαταστάσιμου προσωπικού και στη περιφέρεια των έκτατων, περιστασιακώς απασχολούμενων, με επισφαλείς σχέσεις εργαζόμενους, που εμφανίζουν υψηλή κινητικότητα και που στερούνται βασικών ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων και παροχών. Στην περιφέρεια αυτή εκτονώνονται κατά κύριο λόγο οι κυμάνσεις και οι αβεβαιότητες της δραστηριότητας των επιχειρήσεων, τα λάθη προγραμματισμού και σχεδιασμού της διοίκησης, οι εργασιακές συγκρούσεις, οι οργανωτικοί και τεχνολογικοί πειραματισμοί. 87

88 Π. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Από τις ελαστικές μορφές απασχόλησης ξεχωρίζει η μερική απασχόληση όπου και αποτελεί την πιο γνωστή καθώς και πιο αποδεκτή μορφή απασχόλησης. Η αμέσως επόμενη προτίμηση σε σχέση με την εκ περιτροπής εργασία και τη διαθεσιμότητα ήταν η απόλυση. Όσον αφορά την τηλεργασία, αυτή φάνηκε πως αντιμετωπίζεται ως ένα εργαλείο το οποίο μπορεί να συμβάλει τόσο στη μείωση του κόστους για τον εργοδότη όσο και στην αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων, ενώ θετικές παρουσιάστηκαν και οι επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει στο περιβάλλον και στο κοινωνικό σύνολο. Ένας από τους βασικότερους λόγους που οι εργαζόμενοι αποδέχονται την προσωρινή απασχόληση είναι η αποφυγή απόλυσης καθώς και η δυνατότητα να αποκτήσουν επιπλέον εισόδημα. Επίσης, πολλοί εργαζόμενοι πιστεύουν ότι μέσω της υιοθέτησης πιο ευέλικτων μορφών απασχόλησης θα συνέβαλαν στη μακρόχρονη επιβίωση της εταιρείας, άρα και στη διατήρηση της απασχόλησής τους σε αυτή. Λιγότερο σημαντικούς λόγους θεωρούν την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου για χόμπι και ξεκούραση, ακόμα και για τη διευθέτηση κάποιων υποχρεώσεων, θεωρώντας τα αγαθά πολυτελείας για τα σημεία των καιρών. Συμπερασματικά, οι εργαζόμενοι αποδέχονται τις ευέλικτες μορφές εργασίας, ίσως επειδή τις αντιμετωπίζουν ως μοναδική διέξοδο προκειμένου να μη βρεθούν αντιμέτωποι με την ανεργία. Επίσης, ένας επιπρόσθετος λόγος μπορεί να είναι η πεποίθηση πως η διατήρηση της απασχολησιμότητάς τους ή η απόκτηση επαγγελματικής προϋπηρεσίας θα μπορούσε να συμβάλει στην μελλοντική εξεύρεση μιας πιο μόνιμης εργασίας. 88

89 Β ΜΕΡΟΣ Α. ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην αρχή η μερική απασχόληση απευθυνόταν σε μεγάλο βαθμό σε μετανάστες, ανειδίκευτους εργάτες, φοιτητές και γυναίκες που εργάζονταν για την συμπλήρωση του οικογενειακού εισοδήματος και η ανάπτυξή της ήταν σταδιακή. Στις μέρες μας εφαρμόζεται ως μέτρο καταπολέμησης της ανεργίας. Η μερική απασχόληση γίνεται κοινωνικό φαινόμενο αφού παρέχει την δυνατότητα στα δύο φύλα και κυρίως στις γυναίκες να συνδυάζουν οικογενειακή και επαγγελματική ζωή. Η μερική απασχόληση μπορεί να χωριστεί σε διάφορες κατηγορίες μερικές των οποίων παρουσιάζονται παρακάτω: Μερική απασχόληση για πρωτοαπασχολούμενους Ασκούμενοι ή πτυχιούχοι των ΑΕΙ, ΤΕΙ, οι οποίοι επιθυμούν να κάνουν μεταπτυχιακές ή συμπληρωματικές σπουδές με στόχο την πλήρη απασχόληση μετά τις σπουδές. Μερική απασχόληση για παλιούς εργαζόμενους μεγάλης ηλικίας Τα άτομα που έχουν συμπληρώσει το 55ο έτος της ηλικίας τους, μπορούν να μετατρέψουν την σύμβαση της πλήρους απασχόλησής τους σε μερική, έως ότου συμπληρωθούν τα απαραίτητα έτη μέχρι την συνταξιοδότησή τους. Δοκιμαστική μορφή μερικής απασχόλησης Απευθύνεται σε εργαζόμενους, οι οποίοι επιθυμούν να απασχολούνται μόνιμα με μερική απασχόληση. 89

90 Ανάλογα με τη χρονική μονάδα αναφοράς της μερικής απασχόλησης διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες συμβατικής μερικής απασχόλησης: την ημερήσια, στην οποία οι ώρες της ημερήσιας εργασίας είναι λιγότερες από τις κανονικές την εβδομαδιαία, στην οποία οι ώρες ή οι μέρες της εβδομαδιαίας εργασίας είναι λιγότερες από τις κανονικές τη μηνιαία, στην οποία οι ώρες ή οι μέρες της μηνιαίας εργασίας, είναι λιγότερες από τις κανονικές την ετήσια, στην οποία οι μήνες της ετήσιας εργασίας είναι λιγότεροι από δώδεκα ή οι εργάσιμες εβδομάδες ή ημέρες είναι διάσπαρτες μέσα στο έτος 90

91 Α.2. ΟΡΙΣΜΟΣ Η μερική απασχόληση είναι εκείνο το είδος της απασχόλησης στο οποίο ο μισθωτός συμφωνεί και καταρτίζει σύμβαση εργασίας με τον εργοδότη του σύμφωνα με την οποία θα προσφέρει εργασία για συγκεκριμένο ή αόριστο χρονικό διάστημα. Η χρονική διάρκεια αυτής της εργασίας είναι μικρότερη από την διάρκεια της πλήρους απασχόλησης δηλαδή ο εργαζόμενος απασχολείται λιγότερες ώρες την ημέρα σε σύγκριση με το νόμιμο-συμβατικό ωράριο. Επομένως σύμφωνα με την νομοθεσία εργαζόμενος μερικής απασχόλησης είναι εκείνος ο οποίος έχει σύμβαση εργασίας στην οποία αναφέρεται ότι οι ώρες εργασίας του υπολογιζόμενες σε ημερήσια, εβδομαδιαία, δεκαπενθήμερη ή μηνιαία βάση είναι λιγότερες από το κανονικό ωράριο εργασίας του σε σύγκριση με τον εργαζόμενο με πλήρη απασχόληση. Έχουμε δύο μορφές μερικής απασχόλησης, οι οποίες είναι οι εξής: η μειωμένη ημερήσια εργασία, κατά την οποία ο εργαζόμενος απασχολείται καθημερινώς αλλά με μειωμένο ωράριο. η μειωμένη εργασία γενικότερα κατά την οποία ο εργαζόμενος εργάζεται μερικές ώρες ή μέρες μέσα στην εβδομάδα ή μερικές μέρες το μήνα. Υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για την εφαρμογή ενός συστήματος μερικής απασχόλησης. Πρώτον πρέπει να υπάρξει έγγραφη ατομική συμφωνία μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου, είτε κατά τη διάρκεια υφιστάμενης σύμβασης εργασίας του εργαζομένου είτε κατά την κατάρτισή της νέας σύμβασης του, δηλαδή ο εργοδότης δεν μπορεί να ενεργήσει από μόνος του και να επιβάλει μονομερώς την μερική απασχόληση χωρίς την συμφωνία του εργαζομένου. Αν συμβεί κάτι τέτοιο ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα να κινηθεί νομικά και να διεκδικήσει αποζημίωση ή επαναφορά της προηγούμενης εργασιακής του κατάστασης. Τέλος είναι η γνωστοποίηση της συμφωνίας για μερική απασχόληση στην Επιθεώρηση Εργασίας. 91

92 Α.3. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΛΗΡΟΥΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΕ ΜΕΡΙΚΗ Η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει οδηγήσει πολλούς εργοδότες να προτείνουν στους εργαζόμενους τους να μετατρέψουν την σύμβαση πλήρους απασχόλησης τους σε μερική ή εκ περιτροπής προκειμένου να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές δυσκολίες και οι εργαζόμενοι να μην χάσουν την δουλεία τους. Την αλλαγή της σύμβασης δεν μπορεί να την κάνει ο εργοδότης μόνος του, μπορεί να γίνει μόνο με την προϋπόθεση ότι θα συμφωνήσουν και τα δύο μέρη. Ο εργαζόμενος έχει δικαιώματα νομοθετικά και συνταγματικά κατοχυρωμένα για πλήρη απασχόληση, με αποτέλεσμα να καθίσταται παράνομη κάθε μεταβολή της εργασιακής του κατάστασης που γίνεται μονομερώς από τον εργοδότη και επομένως η σύμβαση είναι άκυρη. Α.4. ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟ H μερική απασχόληση μπορεί να λάβει χώρα και στο Δημόσιο Τομέα σύμφωνα με το Νόμο 3250/2004. Δηλαδή μπορούν να προσλαμβάνονται εργαζόμενοι με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου μερικής απασχόλησης στο Δημόσιο αποκλειστικά και μόνο όμως για την κάλυψη αναγκών που αποσκοπούν στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικού χαρακτήρα προς τους πολίτες. Αυτές οι συμβάσεις είναι ορισμένου χρόνου και δεν μπορεί η διάρκεια τους να ξεπεράσει τους 18 μήνες και ο χρόνος εργασίας δεν μπορεί να είναι πάνω από είκοσι ώρες την εβδομάδα. Ακόμα δεν επιτρέπεται μετά την λήξη της σύμβασης να ανανεωθεί εάν δεν έχει περάσει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των τεσσάρων μηνών από την προηγούμενη σύμβαση. 92

93 Α.5. Η ΜΕΡΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΣΤΗ ΕΛΛΑΔΑ Το ποσοστό εργαζομένων με σύμβαση μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης συνεχώς αυξάνεται και στην χώρα μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύεσαι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας το 2011 έχουμε μείωση κατά 10,32% στο σύνολο των νέων συμβάσεων σε σχέση με το Επίσης την φετινή χρονιά παρατηρείται μείωση σε ποσοστό 45,08% στις συμβάσεις πλήρους απασχόλησης και μείωση 11,65% στις συμβάσεις μερικής απασχόλησης ενώ το αντίθετο συμβαίνει με τις συμβάσεις εκ περιτροπής εργασίας στις οποίες έχουμε μια αύξηση της τάξης του 21,82%.Ακόμα η αλλαγή των όρων συμβάσεων πλήρους απασχόλησης των προηγούμενων ετών που μετατράπηκαν στη διάρκεια του 2011 είναι αυξημένες κατά 199,15% όσον αφορά τη μερική απασχόληση, 1.121,45% για την εκ περιτροπής απασχόληση κατόπιν συμφωνίας με τους εργαζομένους και 2.725% για την εκ περιτροπής απασχόληση με μονομερή απόφαση του εργοδότη σε σχέση με τις αντίστοιχες του

94 Α.6. ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Τα θετικά σημεία τα οποία προσφέρει η μερική απασχόληση είναι τα εξής: Για την επιχείρηση: Ως βασική θετική επίπτωση είναι η προσωρινή λύση απέναντι στο πρόβλημα της ανεργίας. Συμβάλει στην εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής ορισμένων κοινωνικών ομάδων, όπως είναι οι γυναίκες και οι φοιτητές. Αποτελεί το ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στην πλήρη ενεργό ζωή και στην ομαλή αποχώρηση από τον εργασιακό στίβο. Εξυπηρετεί όσους θέλουν να εργάζονται λιγότερες ώρες, ανεξάρτητα του μισθού που θα λαμβάνουν. Για τον εργοδότη: Παρέχει μεγάλη ευελιξία στο σχεδιασμό της παραγωγής και στην καλύτερη οργανωτική λειτουργία της επιχείρησης. Μειώνει το κόστος του εργατικού δυναμικού, καθώς οι μερικοί απασχολούμενοι δεν έχουν τα ίδια επίπεδα αμοιβών με τους πλήρους απασχολούμενους. Αυξάνεται η παραγωγικότητα γιατί θεωρείται ότι η μερική απασχόληση επιτυγχάνει μεγαλύτερη «εκμετάλλευση» του εργαζόμενου. Ο μερικώς απασχολούμενος αυξάνει τους ρυθμούς εργασίας του και την απόδοση του προκειμένου να διατηρήσει την θέση εργασίας του. 94

95 Α.7. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Δυστυχώς υπάρχουν και αρνητικά σημεία στην μερική απασχόληση. Μερικά από αυτά παρουσιάζονται παρακάτω: Για τον εργαζόμενο: Το επίπεδο αμοιβών αρκετές φορές είναι πάρα πολύ χαμηλό με αποτέλεσμα να μην καλύπτονται οι βασικές ανάγκες των εργαζομένων. Σε περιπτώσεις υπερωριών ο μερικώς απασχολούμενος δεν αμοίβεται από τον εργοδότη. Η ποιότητα των θέσεων εργασίας μερικής απασχόλησης είναι συνήθως χαμηλή. Πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν βοηθάει στην πραγματικότητα την ισορροπία επαγγελματικής - προσωπικής ζωής αλλά είναι ενάντια στην ισότητα των δυο φύλων καθώς το μεγαλύτερο ποσοστό μερικώς απασχολούμενων είναι γυναίκες. Οι μερικώς απασχολούμενοι δεν μπορούν να ελπίζουν σε μια επαγγελματική σταδιοδρομία και συνήθως μένουν στάσιμοι στην ίδια θέση. Προσφέρει περιορισμένα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα ανάλογα με το χρόνο απασχόλησης και έλλειψη συμπλήρωσης προϋποθέσεων για πλήρη συνταξιοδότηση. Παρουσιάζονται προβλήματα όπως δυσκολία προσαρμογής στην καθημερινή ζωή της επιχείρησης, κοινωνική απομόνωση, κακές συνθήκες εργασίας, αντιπαράθεση μεταξύ προσωπικού πλήρους και μερικής απασχόλησης, ψυχολογικά προβλήματα που απορρέουν από μη ικανοποιητικά επίπεδα εισοδήματος, του φόβου απόλυσης και της ανασφάλειας του πρόσκαιρου της απασχόλησης. Σε πολλές περιπτώσεις οι εργαζόμενοι είναι ανειδίκευτοι με αποτέλεσμα να έχουν χαμηλή παραγωγικότητα. 95

96 Για την επιχείρηση: Υπάρχει υψηλό κόστος για στρατολόγηση, εκπαίδευση, καθοδήγηση επίβλεψη, επίλυση των προβλημάτων επικοινωνίας και αντιμετώπιση των δυσκολιών καθορισμού του προγράμματος εργασίας των μερικώς απασχολούμενων. Α.8. ΠΡΟΦΙΛ ΜΕΡΙΚΩΣ ΑΠΑΣΧΛΟΛΟΥΜΕΝΩΝ Η πλειοψηφία των εργαζομένων με μερική απασχόληση είναι γυναίκες, συνήθως παντρεμένες, με ανήλικα παιδιά που απασχολούνται στον τομέα παροχής υπηρεσιών, σε θέση που απαιτεί περιορισμένα προσόντα, με χαμηλές απολαβές και χωρίς την πραγματική προοπτική προαγωγής. Για τους άνδρες, η μερική απασχόληση αντιπροσωπεύει ένα μικρότερο μερίδιο στη συνολική τους απασχόληση, γιατί αναζητούν ενεργά και καταλαμβάνουν θέσεις πλήρους απασχόλησης που θεωρούνται η πρέπουσα εργασία για τους επικεφαλής των νοικοκυριών. Επίσης, η μερική απασχόληση είναι ευρέως αποδεκτή στους άνεργους και σε όσους αναζητούν εργασία. Α.9. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ο εργοδοτικές οργανώσεις και η κυβέρνηση αναγνωρίζουν ότι η μερική απασχόληση συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην καταπολέμηση της ανεργίας, αφού δίνει την δυνατότητα σε ανέργους να εργαστούν έστω και με αυτή την μορφή απασχόλησης. Παρόλα αυτά ως βασικός στόχος όλων θα πρέπει να παραμείνει η υπεράσπιση και διεύρυνση της πλήρους και σταθερής απασχόλησης και η ισότιμη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στην αμειβόμενη εργασία τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. 96

97 Γ ΜΕΡΟΣ Α.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο τελευταίο μέρος της εργασίας μας, διεξήγαμε μια έρευνα στους φοιτητές που σπουδάζουν στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και ειδικότερα στα τμήματα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης, κατά κύριο λόγο για να διαπιστωθεί σε τι βαθμό η μερική απασχόληση καταγράφεται στο φοιτητικό πληθυσμό της Χίου. Επιπροσθέτως θέλαμε να δούμε τη μορφή μερικής απασχόλησης που επιλέγουν οι περισσότεροι φοιτητές και ποίοι είναι οι λόγοι που επιλέγουν αυτή την μορφή, για βιοποριστικούς, για κοινωνικοποίηση ή για άλλους λόγους. Ένα βασικό στοιχείο που θέλαμε να μάθουμε είναι σε τι βαθμό είναι ικανοποιημένοι οι φοιτητές από την εργασία τους και τι τους προσφέρει. Τέλος πολύ σημαντικό είναι να μάθουμε αν η εργασία τους τους επιτρέπει να συνεχίσουν κανονικά τις σπουδές τους ή αναγκάζονται να τις παραμελήσουν και γενικά πως η εργασία τους επηρεάζει τις σπουδές τους. Η μέθοδος που επιλέχτηκε για την πραγματοποίηση της έρευνας ήταν έρευνα με δημιουργία ερωτηματολογίου. Αρχικά κάναμε ένα προσχέδιο του ερωτηματολογίου με τις βασικές ερωτήσεις που θεωρούσαμε σημαντικές. Με την βοήθεια και τις παρατηρήσεις του επιβλέπων καθηγητή μας κάναμε ορισμένες αλλαγές και καταλήξαμε σε ένα ολοκληρωμένο ερωτηματολόγιο. Στην αρχή έγινε πιλοτική εφαρμογή σε 15 ερωτώμενους φοιτητές έτσι ώστε να ανακαλυφθούν τυχόν ελλείψεις ή προβλήματα στο ερωτηματολόγιο. Ανακαλύψαμε μερικές λάθος διατυπώσεις και ερμηνείας σε ορισμένες ερωτήσεις και έγιναν οι απαραίτητες αλλαγές με στόχο την ευκολότερη κατανόηση των ερωτημάτων από τους φοιτητές. Μετά από αυτό καταρτίστηκε το τελικό ερωτηματολόγιο, το οποίο παρουσιάζεται στο τέλος της εργασίας με μορφή παραρτήματος. 97

98 Στη συνέχεια το ερωτηματολόγιο απαντήθηκε από 302 προπτυχιακούς φοιτητές, ηλικίας ετών, των τμημάτων Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης. Τα κυριότερα μέρη στα οποία βρήκαμε τους φοιτητές και μας απάντησαν ήταν οι χώροι του πανεπιστημίου, όπως για παράδειγμα αίθουσες διδασκαλίας, υπολογιστικά κέντρα και προαύλια. Επίσης τους βρήκαμε σε χώρους εστίασης όπως για παράδειγμα καφετέριες. Η δημιουργία του ερωτηματολογίου άρχισε το Φεβρουάριο του 2011 και κράτησε περίπου ένα μήνα. Η χρονική περίοδος η οποία διήρκησε η έρευνα ήταν από το Μάρτιο έως τον Ιούνιο του Κατά την διάρκεια της έρευνας ένα από τα κύρια προβλήματα ήταν ότι αρκετοί φοιτητές δεν παρακολουθούσαν τα μαθήματα της σχολής και αυτό είχε ως αποτέλεσμα ότι ήταν δύσκολο να εντοπισθούν και να μας απαντήσουν στις ερωτήσεις μας. Επίσης υπήρχαν και ορισμένοι φοιτητές οι οποίοι ήταν απρόθυμοι να συνεργαστούν και να μας βοηθήσουν. Παρόλα αυτά το μεγαλύτερο ποσοστό φοιτητών μας βοηθήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Παρακάτω παραθέτουμε τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από αυτήν. 98

99 Α.2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1: Ανώνυμα - Επώνυμα Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρούμε ότι το 93,4% των ερωτηθέντων δεν ήθελε να δηλώσει το όνομά του, ενώ μόλις το 6,6 % δεν είχε πρόβλημα να απαντήσει επώνυμα. Διάγραμμα 2: Φύλο Από τα 302 άτομα που ρωτήθηκαν το 49,3% ήταν γυναίκες και το 50,7% άνδρες. 99

100 Διάγραμμα 3: Τμήμα Από τους φοιτητές που συμμετείχαν στην έρευνα το 45% είναι φοιτητές του τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών, το 30,8% του τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης και το 24,2% φοιτητές του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων. Διάγραμμα 4: Έτος εισαγωγής Όπως βλέπουμε παραπάνω το ποσοστό των ερωτηθέντων είναι περίπου ίδιο το 2007, 2008 και 2009 και κυμαίνεται στο 20%, ενώ το 2010 το ποσοστό είναι λίγο μεγαλύτερο. Το το ποσοστό είναι αρκετά μικρότερο. 100

101 Διάγραμμα 5: Τόπος μόνιμης κατοικίας Όσον αφορά τον τόπο καταγωγής του κάθε φοιτητή μπορούμε να δούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό είναι από τον νομό Αττικής και αμέσως μετά ακολουθεί η Χίος με ένα αρκετά υψηλό ποσοστό. Σύμφωνα μ αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αρκετά παιδιά αποφασίζουν να σπουδάσουν στον τόπο τους. Διάγραμμα 6: Θέση επιλογής τμήματος Ρίχνοντας μια ματιά σε τι θέση επιλογής βρισκόταν το τμήμα εισαγωγής των φοιτητών παρατηρούμε ότι μεγαλύτερο ποσοστό καταλαμβάνει η 1 η επιλογή με 29,5% και λίγο παρακάτω βρίσκεται η 2 η επιλογή με 22,2%. Σε πολύ χαμηλή επιλογή ήταν μόνο το 2,6% του συνόλου των φοιτητών που μας απάντησαν. 101

102 Διάγραμμα 7: Τμήμα 1 ης επιλογής Παρατηρούμε ότι το ¼ των φοιτητών είχε σαν πρώτη επιλογή τις Οικονομικές επιστήμες και κατά κύριο λόγο στην περιοχή από την οποία ήταν η καταγωγή του. Το 8,6% είχαν σαν 1 η επιλογή το τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, το 14,9% το τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών και τα 9,3% το τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης. Στην κατηγορία Άλλο που κατέχει το 13,6% βρίσκονται σχολές όπως αστυνομίας, φυσικό, χημικό και παιδαγωγικές σχολές. 102

103 Διάγραμμα 8: Μορφωτικό επίπεδο πατέρα Περίπου το 45% των γονέων είναι απόφοιτοι κάποιου ανώτατου εκπαιδευτικού ή τεχνικού ιδρύματος και από αυτό το ποσοστό το 11,3% είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος, ενώ το 4,3% κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος. Αντίθετα ένα μικρό ποσοστό της τάξεως του 6,3% είναι απόφοιτοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Διάγραμμα 9: Μορφωτικό επίπεδο μητέρας Όσον αφορά της μητέρες το ποσοστό κυμαίνεται πάλι στο 45% γι αυτές που έχουν κάποια ανώτατη εκπαιδευτική ή τεχνική εκπαίδευση αλλά με μικρότερο ποσοστό από αυτές έχουν κάποιο μεταπτυχιακό ή διδακτορικό δίπλωμα σε σχέση με τους άνδρες. 103

104 Διάγραμμα 10: Επάγγελμα πατέρα Την πρώτη θέση κατέχουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες με ποσοστό 32,8% και ακολουθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι με 24,8% και στην συνέχεια οι ιδιωτικοί υπάλληλοι με ποσοστό 20,2%. Το ποσοστό των ανέργων μόλις που αγγίζει το 0,3%. Διάγραμμα 11: Επάγγελμα μητέρας Αντίθετα στην μητέρες την πρώτη θέση κατέχουν οι δημόσιοι υπάλληλοι με ποσοστό 24,5% και ακολουθούν οι ιδιωτικοί υπάλληλοι με 22,2%. Μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 15,3% ασχολείται με οικιακά ενώ το ποσοστό των ανέργων είναι αρκετά μεγαλύτερο από των ανδρών και αγγίζει το 5,6%. 104

105 Διάγραμμα 12: Οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα Στο παραπάνω διάγραμμα βλέπουμε ότι το ¼ των φοιτητών που ρωτήθηκαν δεν γνωρίζουν το μηνιαίο εισόδημα της οικογένειάς τους, ενώ το 10,7% δήλωσε ότι ξεπερνάει τα Διάγραμμα 13: Μηνιαίο κόστος σπουδών Το 38,5% των φοιτητών ξοδεύει το μήνα για τα έξοδα των σπουδών τους, ενώ το 50% περίπου από τους φοιτητές ξοδεύει 750 και κάτω. 105

106 Διάγραμμα 14: Ικανοποίηση από το περιεχόμενο σπουδών Παρατηρούμε ότι το 51,4% είναι αρκετά ικανοποιημένο από το περιεχόμενο των σπουδών τους, ενώ μόλις το 0,3% δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο. Διάγραμμα 15: Παρακολούθηση μαθημάτων Το 87,1% παρακολουθεί τα μαθήματα της σχολής του και το 12,9% το αντίθετο. 106

107 Διάγραμμα 16: Συχνότητα παρακολούθησης μαθημάτων Το μεγαλύτερο ποσοστό παρακολουθεί τα μαθήματα αρκετά συχνά, ενώ το 40% των φοιτητών παρακολουθούν όλα ή σχεδόν όλα τα μαθήματα της σχολής τους. Διάγραμμα 17: Λόγοι μη παρακολούθησης μαθημάτων Περίπου το 35% των φοιτητών έχει σοβαρούς λόγους οι οποίοι δεν τους επιτρέπουν την παρακολούθηση των μαθημάτων. Αυτοί οι λόγοι είναι ότι δεν μένουν μόνιμα στην Χίο ή απουσιάζουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα ή εργάζονται. 107

108 Διάγραμμα 18: Δραστηριότητες μαθημάτων Το 34,4% συμμετέχει σε εργασίες που μπορεί να έχουν τα μαθήματα της σχολής, το 23% σε ασκήσεις, το 14% σε φροντιστηριακά μαθήματα και το 28,6% στις διαλέξεις των μαθημάτων. Διάγραμμα 19: Μελέτη μαθημάτων Πάνω από τους μισούς φοιτητές που συμμετείχαν στην έρευνα ασχολούνται με την μελέτη των μαθημάτων τους αποκλειστικά και μόνο στην εξεταστική περίοδο. Βέβαια υπάρχει και ένα ικανοποιητικό ποσοστό που ασχολείται μετά το μάθημα ή και μια φορά την εβδομάδα. 108

109 Διάγραμμα 20: Συμμετοχή σε πρακτική άσκηση 1 Το 63,4% δεν έχει συμμετάσχει στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης του πανεπιστημίου, ενώ το υπόλοιπο 36,6% συμμετείχε. Διάγραμμα 21: Είδος επιχείρησης Το 37,3% έχει κάνει πρακτική άσκηση σε ναυτιλιακή εταιρεία, το 30,2% σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, το 21,7% σε δημόσιες υπηρεσίες και το 10,8% σε τουριστικά γραφεία, κατασκευαστικές εταιρίες και λογιστικά γραφεία. 1 Στα διαγράμματα που αφορούν την πρακτική άσκησης εξαιρέθηκαν όσοι φοιτητές βρισκόταν στο πρώτο έτος σπουδών τους, καθώς ήταν αδύνατο να συμμετείχαν σε αυτό το πρόγραμμα. 109

110 Διάγραμμα 22: Ικανοποίηση από πρακτική Περίπου το 20% δεν ήταν καθόλου ή ήταν ελάχιστα ευχαριστημένοι από την συνολική εμπειρία της πρακτικής άσκησης, ενώ το 80% περίπου ήταν αρκετά έως πάρα πολύ ικανοποιημένοι. Διάγραμμα 23: Συμμετοχή ξανά στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Το 79,7% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι θα ξανά συμμετείχε στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης, ποσοστό το οποίο ανήκει και σε αυτούς που έμειναν ικανοποιημένοι από την εμπειρία αυτή, ενώ το 20,3% που δεν έμεινε καθόλου ή ελάχιστα ικανοποιημένο δεν θα ξανά συμμετάσχει. 110

111 Διάγραμμα 24: Ελεύθερος χρόνος Το μεγαλύτερο ποσοστό των φοιτητών προτιμούν να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους με τους φίλους τους κάνοντας βόλτες. Αρκετά μικρό ποσοστό ασχολείται με το διάβασμα. Διάγραμμα 25: Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες Σε κοινωνικές δραστηριότητες συμμετέχει το 35,4% των φοιτητών, ενώ το υπόλοιπο 64,6% δεν ασχολείται με τέτοιες δραστηριότητες. 111

112 Διάγραμμα 26: Είδος κοινωνικής δραστηριότητας Το 62,7% του ποσοστού των φοιτητών που απάντησαν πως συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες συμμετέχουν σε κάποιο αθλητικό σύνολο και επί το πλείστον είναι αγόρια. Στην κατηγορία Άλλο ανήκουν φοιτητές που συμμετέχουν σε φωτογραφικούς συλλόγους, σε διάφορους φοιτητικούς συλλόγους καθώς επίσης και σε συλλόγους προσκόπων. Διάγραμμα 27: Προέλευση φίλων Το ½ των ερωτηθέντων δήλωσαν ότι οι παρέες τους προέρχονται από το πανεπιστήμιο και ακολουθούν οι παρέες μέσω κοινών γνωστών με ποσοστό 17,3%. 112

113 Διάγραμμα 28: Εργασία κατά την διάρκεια των σπουδών Οι φοιτητές που εργάζονται ή έχουν εργαστεί στο παρελθόν κατέχουν το 44,7% των ερωτηθέντων και αυτοί που δεν εργάζονται αλλά ούτε έχουν εργαστεί κατά την διάρκεια των σπουδών τους το 55,3%. Διάγραμμα 29: Λόγοι εργασίας Το 51,8% των φοιτητών εργάζονται κυρίως για οικονομικούς λόγους, το 28% για προσωπικούς λόγους και το 19,6% για λόγους κοινωνικοποίησης. Υπάρχει και ένα μικρό ποσοστό που αποφάσισε να εργαστεί για να καλύψει τον ελεύθερο χρόνο του. 113

114 Διάγραμμα 30: Είδος εργασίας Το συντριπτικό ποσοστό 77% εργάζεται σε καφετέρια και κυρίως στην εξυπηρέτηση των πελατών. Το υπόλοιπο 23% απασχολείται σε διάφορες θέσεις εργασίας, όπως είναι λογιστικό γραφείο, delivery, internet cafe, οικοδομικές εργασίες, εργοστάσιο, μεσιτικό γραφείο, τυπογραφείο, διανομή φυλλαδίων καθώς επίσης και ως πωλητές σε διάφορες επιχειρήσεις. Διάγραμμα 31: Διάρκεια εργασίας Παρατηρούμε ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό, το 70,4%, εργάζεται από 1 έως 12 μήνες, ενώ μικρό είναι το ποσοστό αυτών που εργάζονται από δυο χρόνια και πάνω. 114

115 Διάγραμμα 32: Μισθός Το 75% περίπου των ερωτηθέντων που εργάζονται αμείβεται με λιγότερα από 500 το μήνα. Αυτός ο μισθός σε πολλές περιπτώσεις είναι λογικός λόγου του είδους της εργασίας. Οι περισσότεροι απασχολούνται σε μερική απασχόληση και δεν δουλεύουν ούτε καθημερινά αλλά ούτε και πολλές ώρες την ημέρα. Διάγραμμα 33: Κοινωνική ασφάλιση Το 74,1% των φοιτητών εργάζεται χωρίς κοινωνική ασφάλιση. Μόλις το 25,9% έχει κάποια ασφάλιση και είναι κυρίως φοιτητές που δεν εργάζονται σε καφετέριες αλλά προτιμούν άλλου είδους εργασία. 115

116 Διάγραμμα 34: Καθημερινή εργασία Σχεδόν όλοι οι φοιτητές δεν εργάζονται καθημερινά. Μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό εργάζεται καθημερινά και αυτά είναι κυρίως άτομα που εργάζονται αρκετά χρόνια και γι αυτό αμείβονται και καλύτερα από τους άλλους. Διάγραμμα 35: Ώρες εργασίας Σχεδόν οι μισοί φοιτητές που ερωτήθηκαν εργάζονται από 6 έως 8 ώρες την ημέρα και ένα πολύ μεγάλο ποσοστό πάνω από 8 ώρες. 116

117 Διάγραμμα 36: Σταθερό ωράριο Το 3/4 των φοιτητών που ρωτήθηκαν δεν έχουν σταθερό ωράριο εργασίας. Αυτό βοηθάει όσους εργάζονται να μπορούν να συνδυάζουν την εργασία με τις άλλες δραστηριότητες και υποχρεώσεις τους. Διάγραμμα 37: Ευέλικτη εργασία Παρατηρούμε ότι το 77% των φοιτητών δηλώνουν ότι η εργασία τους δίνει ευελιξία και επιτρέπει την παρακολούθηση των μαθημάτων στην σχολή τους. 117

118 Διάγραμμα 38: Σχέση με σπουδές Σχεδόν το 90% των ερωτηθέντων εργάζεται σε θέσεις οι οποίες δεν έχουν καμία ή πολύ λίγη σχέση με τις σπουδές τους. Άρα παρά την εργασιακή εμπειρία που αποκτούν δεν τους βοηθάει στις σπουδές τους. Διάγραμμα 39: Γνώσεις που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα Μόνο το 20,7% των φοιτητών απαντά πως οι γνώσεις που λαμβάνουν από τις εργασία τους βοηθάει στο να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα τους στις σπουδές. Η εργασία τους βοηθάει κυρίως στην συνεργασία με άλλα άτομα και στο να καταλαβαίνουν το πως λειτουργεί μια επιχείρηση οποιουδήποτε είδους και αν είναι. 118

119 Διάγραμμα 40: Ικανοποίηση από εργασία Οι μισοί φοιτητές είναι αρκετά ικανοποιημένοι από την εργασία τους, που σημαίνει πως εργάζονται μέσα σε ένα ευνοϊκό κλίμα γι αυτούς. Το 30% περίπου δεν είναι καθόλου ή είναι ελάχιστα ικανοποιημένο με την εργασία του και το 15% περίπου είναι πολύ ή και πάρα πολύ ικανοποιημένοι. Διάγραμμα 41: Ελεύθερος χρόνος για φίλους και οικογένεια Πολλοί λίγοι φοιτητές δεν έχουν χρόνο για τις σπουδές τους και την οικογένειά τους, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό έχει αρκετό χρόνο να διαθέσει στα αγαπημένα του πρόσωπα. 119

120 Διάγραμμα 42: Ελεύθερος χρόνος για σπουδές Τέλος βλέπουμε πως μεγάλο ποσοστό φοιτητών έχει αρκετό ελευθερο χρονό να ασχοληθεί με οτιδήποτε αφορά τις σπουδές του και απαιτεί να του διαθέσει χρόνο. 120

121 Α.3. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΡΙΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΤΝΕΥ 2 -ΤΔΕ 3 -ΤΜΟΔ 4 Στην συνέχεια ακολουθούν κάποια συγκριτικά διαγράμματα για τις τρεις σχολές ξεχωριστά που θα μας δείξουν τις διαφορές που υπάρχουν σε καθένα από τα τρια τμήματα. ΕΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Διάγραμμα 43: Έτος εισαγωγής ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Στο έτος 2010 ανήκουν οι περισσότεροι φοιτητές και από τα τρία τμήματα. Υπάρχει όμως ένα όσο το δυνατόν καλύτερο διανεμημένο ποσοστό από όλες τις χρονίες για να μπορούμε να βγάλουμε όσο γίνεται σωστότερα συμπεράσματα. 2 ΤΝΕΥ: Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών 3 ΤΔΕ: Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων 4 ΤΜΟΔ: Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης 121

122 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΜΗΝΙΑΙΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ Διάγραμμα 44: Οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Παρατηρούμε ότι το οικογενειακό μηνιαίο εισόδημα και για τις τρεις σχολές κυμαίνεται περίπου στα ίδια ποσοστά ανα κατηγορία. Φυσικά υπάρχουν και ορισμένες αυξομειώσεις σε κάθε κατηγορία κάτι απόλυτα λογικό. 122

123 ΜΗΝΙΑΙΟ ΚΟΣΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ Διάγραμμα 45: Μηνιαίο κόστος σπουδών ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Και στα 3 τμήματα το μεγαλύτερο ποσοστό παρατηρείτε να ξοδεύει τον μήνα για τις σπουδές τους. Παρατηρούμε όμως ότι στο ΤΔΕ οι φοιτητές είναι σχεδόν ισόποσα τοποθετημένη στις τρεις πρώτες κατηγορίες ενώ στο ΤΝΕΥ υπάρχει σχεδόν οι διπλοί διαφορά τις τρίτης από την πρώτη και δεύτερη κατηγορία. Το ίδιο ισχύει περίπου και για το ΤΜΟΔ με λίγο μικρότερη διαφορά. 123

124 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ Διάγραμμα 46: Ικανοποίηση από το περιεχόμενο σπουδών ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Συμφωνα με τα διαγράμματα συμπεραίνουμε ότι περισσότερο ικανοποιημένη από τη σχολή τους είναι οι φοιτητές του ΤΝΕΥ, ακολουθούν οι φοιτητές του ΤΔΕ, και τέλος οι φοιτητές του ΤΜΟΔ. Βέβαια σε αυτούς που απάντησαν πως δεν είναι ικανοποιημένη ή είναι ελάχιστα ικανοποιημένη το μεγαλύτερο ποσοστό είναι φοιτητές του πρώτου έτους που δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί στην σχολή τους ή δεν ήθελαν σαν επιλογή το συγκεκριμένο τμήμα. 124

125 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 47: Παρακολούθηση μαθημάτων ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Το μεγαλύτερο ποσοστό παρακολούθησης μαθημάτων το κατέχει το ΤΔΕ ακολουθεί το ΤΜΟΔ και στην τελευταία θέση βρίσκεται το ΤΝΕΥ. Παρόλα αυτά το ποσοστό παρακολούθησης είναι αρκετά μεγάλο και στα τρία τμήματα. Τα τόσο μεγάλα ποσοστά παρακολούθησης είναι φυσικά καθώς οι ερωτηθέντες ήταν κυρίως άτομα που πήγαιναν πολύ συχνά στα μαθήματα τους και ήταν εύκολο να εντοπισθούν και να απαντήσουν στο ερωτηματολόγιο μας. 125

126 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 48: Συχνότητα παρακολούθησης μαθημάτων ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Οι περισσότεροι φοιτητές παρακολουθούν τα μαθήμτα της σχολής τους αρκετά συχνά και αρκετοί πολύ ή πάρα πολύ συχνά. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι το πανεπιστήμιο μας λόγω του ότι είναι περιφερειακό και δεν έχει πολλά παιδιά μας δίνει την δυνατότητα να μπορούμε να είμαστε στις αίθουσες του πανεπιστημίου σαν να είμαστε στο σχολείο και να έχουμε την δυνατότητα να μπορούμε να εκφράσουμε τις απορίες μας ανα πάσα στιγμή. 126

127 ΛΟΓΟΙ ΜΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 49: Λόγοι μη παρακολούθησης μαθημάτων ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Το 29,8% των φοιτητών του ΤΝΕΥ θεωρεί πως είναι αποτελεσματικοί και χωρίς την παρακολούθηση των μαθημάτων της σχολής. Περίπου το ίδιο ποσοστό και από το ΤΜΟΔ πιστεύει το ίδιο, ενώ λίγο μικρότερο, το 25%, του ΤΔΕ. Και ενώ το ΤΝΕΥ βάζει πρώτον λόγο τον παραπάνω στο ΤΔΕ πρώτος και με μεγάλη διαφορά λόγος είναι ότι οι φοιτητές δεν κρίνουν απαραίτητη την παρακολούθηση των μαθημάτων. Ούτε το ΤΜΟΔ το κρίνει απαραίτητο αλλά με μικρότερο ποσοστό. 127

128 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Διάγραμμα 50: Συμμετοχή σε πρακτική άσκηση ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Το μισό περίπου ποσοστό των ερωτηθέντων στο ΤΝΕΥ έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης του πανεπιστημίου Αιγαίου. Από το ΤΔΕ έχει συμμετάσχει το 1/3 τον φοιτητών και από το ΤΜΟΔ το ¼. 128

129 ΕΙΔΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Διάγραμμα 51: Είδος επιχείρησης ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Το μεγαλύτερο ποσοστό του ΤΝΕΥ απασχολήθηκε σε ναυτιλιακές εταιρείες και ένα πολύ μικρότερο ποσοστό σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και δημόσιες υπηρεσίες. Αντίθετα το μεγαλύτερο ποσοστό του ΤΔΕ απασχολήθηκε σε δημόσιες υπηρεσίες και το υπόλοιπο σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και όσον αφορά το ΤΜΟΔ το 60% απασχοληθηκε σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, το 13,3% σε δημόσιες υπηρεσίες και ένα 26,7% σε κατασκευαστικές, τεχνικές και διάφορα άλλα είδη εταιρειών. 129

130 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΠΡΑΚΤΙΚΗ Διάγραμμα 52: Ικανοποίηση από πρακτική ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Έκπληξη μας προκαλεί το γεγονός ότι σχεδον οι μισοί φοιτητές του ΤΜΟΔ που έχουν συμμετάσχει στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης του πανεπιστημίου δεν είναι καθόλου ικανοποιημένοι από αυτή την εμπειρία. Στα άλλα δύο τμήματα 17% περίπου δεν είναι καθόλου ή είναι ελάχιστα ικανοποιημένοι και ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό 40% περίπου είναι πολύ ή πάρα πολύ ικανοποιημένο. 130

131 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΞΑΝΑ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ Διάγραμμα 53: Συμμετοχή ξανά στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Μεγάλο ποσοστό και των τριών τμημάτων θα ξανασυμμετείχε στο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης του πανεπιστημίου παρόλο που μερικοί από αυτούς δεν έμειναν καθόλου ικανοποιημένοι από την προηγούμενη εμπειρία τους από την πρακτική. 131

132 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Διάγραμμα 54: Συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Το 34,6% των ερωτηθέντων του ΤΝΕΥ, το 27,4% του ΤΔΕ και το 43% του ΤΜΟΔ συμμετέχει σε κοινωνικές δραστηριότητες. Τα ποσοστά είναι αρκετά υψηλά αν σκεφτεί κανείς ότι τα τρια τμήματα βρίσκονται σε ένα περιφερειακό πανεπιστήμιο και το νησί της Χίου μπορεί να προσφέρει περιορισμένες ευκαιρίες συμμετοχής σε κάποια κοινωνική ομάδα. 132

133 ΕΙΔΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Διάγραμμα 55: Είδος κοινωνικής δραστηριότητας ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Μεγάλο ποσοστό όλων των τμημάτων συμμετέχει σε αθλητικούς συλλόγους και είναι κυρίως αγόρια. Ένα 10% των φοιτητών του ΤΜΟΔ συμμετέχει σε ιστιοπλοϊκό σύλλογο κάτι που θα περιμέναμε να δούμε στο ΤΝΕΥ λόγω του αντικειμένου του. 133

134 ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Διάγραμμα 56: Εργασία κατά την διάρκεια των σπουδών ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Περιίπου το 50% από τους φοιτητές του ΤΝΕΥ και του ΤΜΟΔ εργάζονται ή έχουν εργαστεί κατά την διάρκεια των σπουδών τους, ενώ το ποσοστό του ΤΔΕ είναι περίπου στο 30%. 134

135 ΛΟΓΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Διάγραμμα 57: Λόγοι εργασίας ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Ο κύριος λόγος εργασίας και για τα τρια τμήματα είναι οικονομικοί λόγοι και οφείλονται κυρίως στο χαμηλό μηνιαίο οικογενειακό εισόδημα τους. Λόγοι κοινωνικοποίησης οδηγούν επίσης τους φοιτητλες στην εργασία. Σ αυτήν την κατηγορία ανήκουν κυρίως φοιτητές του πρώτου έτους που δεν έχουν ακόμα ολοκληρώσει τις παρέες τους και ψάχνουν για νέους φίλους. 135

136 ΜΙΣΘΟΣ Διάγραμμα 58: Μισθός ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Καλύτερα αμειβόμενοι φοιτητές είναι με αρκετοί διαφορά οι φοιτητές του ΤΔΕ. Στην δεύτερη θέση είναι οι φοιτητές του ΤΜΟΔ και τελευταίοι οι φοιτητές του ΤΝΕΥ που έχουν πολύ μεγάλο ποσοστό φοιτητων που αμείβεται με 300 και κάτω. 136

137 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ Διάγραμμα 59: Κοινωνική ασφάλιση ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Καμία από τις τρεις σχολές δεν έχει ένα ικανοποιητικό ποσοστό κοινωνικής ασφάλισης. Βέβαια, σε αντίθεση με το ΤΜΟΔ και το ΤΝΕΥ, το ΤΔΕ έχει αρκετά μεγαλύτερο ποσοστό ασφαλισμένων υπαλλήλων από τα άλλα τμήματα. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως τους φοιτητές δεν τους νοιάζει η ασφάλιση αλλά η εργασία. 137

138 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Διάγραμμα 60: Καθημερινή εργασία ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Πολλοί λίγοι φοιτητές εργάζονται καθημέρινα. Αυτοί οι φοιτητές εργάζονται κυρίως πολλά χρόνια και σε θέσεις πιο υπεύθυνες από τους άλλους. 138

139 ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Διάγραμμα 61: Ώρες εργασίας ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Ανεξάρτητα από το τμήμα στο οποίο ανήκουν οι φοιτητές εργάζονται κατά κύριο λόγο 6 έως 8 ώρες με εξαίρεση τους φοιτητές του ΤΜΟΔ που εργάζονται κατά μεγάλο ποσοστό 8 και άνω ώρες. 139

140 ΣΤΑΘΕΡΟ ΩΡΑΡΙΟ Διάγραμμα 62: Σταθερό ωράριο ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Σταθερό ωράριο έχουν κατά 40% περίπου οι φοιτητές του ΤΔΕ, ενώ στα άλλα δύο τμήματα το ποσοστό είναι πιο χαμηλό. Λογικό είναι το χαμηλό ποσοστό του ΤΜΟΔ γιατί η σχολή έχει περισσότερες απαιτήσεις λόγο των εργαστηρίων που περιέχει. 140

141 ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Διάγραμμα 63: Ευέλικτη εργασία ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Το 74,3% των φοιτητών του ΤΝΕΥ, το 85,7% του ΤΔΕ και το 77,3% του ΤΜΟΔ πιστεύουν πως η εργασία τους τους δίνει ευελιξία και τους επιτρέπει να παρακολουθούν τα μαθήματα της σχολής τους. 141

142 ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕ ΣΠΟΥΔΕΣ Διάγραμμα 64: Σχέση με σπουδές ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Πολύ μικρό ποσοστό φοιτητών εργάζεται σε εργασίες που έχουν να κάνουν με τις σπουδές τους. Το 74,3% του ΤΝΕΥ, το 68,1% του ΤΜΟΔ και το 52,4% του ΤΔΕ δεν σχετίζεται καθόλου. 142

143 ΓΝΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Διάγραμμα 65: Γνώσεις που αυξάνουν την αποτελεσματικότητα ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Στο ΤΝΕΥ μόνο το 14,3% λαμβάνει γνώσεις που αυξάνουν την αποτελεσματικότητά τους στις σπουδές. Στο ΤΔΕ το ποσοστό είναι μεγαλύτερο και αγγίζει το 38% και στο ΤΜΟΔ το 22,7%. 143

144 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΕΡΓΑΣΙΑ Διάγραμμα 66: Ικανοποίηση από εργασία ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Πάνω από το 50% και των τριών σχολών είναι αρκετά ικανοποιημένο από την εργασία τους. Βέβαια υπάρχει μεγάλοι διαφορά στους απασχολούμενους που είναι καθόλου ή ελάχιστα ικανοποιημένοι ανάμεσα στα τρια τμήματα, το 23% περίπου στο ΤΝΕΥ, το 25% στο ΤΜΟΔ και το 38% στο ΤΔΕ. 144

145 ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΓΙΑ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Διάγραμμα 67: Ελεύθερος χρόνος για φίλους και οικογένεια ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Αρκετά μικρό ποσοστό του ΤΝΕΥ, του ΤΔΕ και του ΤΜΟΔ δεν έχουν καθόλου ελεύθερο χρόνο για τους φίλους και την οικογένειά τους. Οι περισσότεροι έχουν αρκετά, πολύ ή πάρα πολύ χρόνο στην διάθεσή τους για να αφιερώσουν στην οικογένεια και στους φίλους. 145

146 ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΧΡΟΝΟ ΣΠΟΥΔΕΣ Διάγραμμα 68: Ελεύθερος χρόνος για σπουδές ΤΝΕΥ-ΤΔΕ-ΤΜΟΔ Παρόλο που στην ερώτηση για τον ελεύθερο χρόνο για τους φίλους και την οικογένεια οι ερωτηθέντες απάντησαν σε ποσοστό μικτότερο του 15% και στις τρεις σχολές ότι δεν έχουν χρόνο, τώρα στην ερώτηση για τον ελεύθερο χρόνο για τις σπουδές το ποσοστό αυτό ανεβαίνει αρκετά στο ΤΝΕΥ και φτάνει περίπου το 20% και στο ΤΜΟΔ ανεβαίνει αλλά σε μικρότερη κλίμακα. Στο ΤΔΕ μένει σχεδόν το ίδιο. Επίσης το ποσοστό των φοιτητών που έχουν πολύ χρόνο για τις σπουδές είναι στο 71,4% για το ΤΔΕ και αρκετά μικρότερο για το ΤΝΕΥ και το ΤΜΟΔ με ποσοστά 25,7% και 31,8% αντίστοιχα. 146