ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ-ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Ι, ΣΗΤΕΙΑ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ

Transcript

1 ΑΣΚΗΣΗ ΠΡΑΞΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ-ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ Ι, ΣΗΤΕΙΑ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ, ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ O Kος Γεωργίου με την οικογένειά του ετοιμάζονταν για την παραλία. Είχε υπέρταση και πήρε διουρητικό μαζί με τον πρωινό καφέ του. Οδήγησε για δύο ώρες στη ζέστη του καλοκαιριού. Στην παραλία ο Κος Γεωργίου κοιμήθηκε ενώ τα παιδιά βούτηξαν στη θάλασσα, έφαγαν και ήπιαν. Όταν ξύπνησε ήταν ήδη απόγευμα, πετάχτηκε από την πολυθρόνα για να συγκεντρώσει τα παιδιά από τη θάλασσα. Ζαλίστηκε (ίλιγγος) και κατέρρευσε (λιποθύμησε). Η γυναίκα του πήγε κοντά του για να το συνεφέρει και να τον μεταφέρει στη σκιά. Όταν συνήλθε αισθανόταν τάση προς εμετό και είχε έντονη εφίδρωση. 1. ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΩΜΑ; 2. ΠΩΣ ΣΥΓΚΡΑΤΕΙΤΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΣΩΜΑ; 3. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ Η ΛΗΨΗ ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΟΥ ΤΗΝ ΑΝΑΚΟΥΦΙΖΕΙ; 4. ΓΙΑΤΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η ΛΗΨΗ ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΑΦΕ ΤAΥΤΟΧΡΟΝΑ; 5. ΕΞΗΓΗΣΤΕ ΓΙΑΤΙ Ο ΚΥΡΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΕΝΟΙΩΣΕ ΙΛΙΓΓΟ ΚΑΙ ΛΙΠΟΘΥΜΗΣΕ. 6. ΠΩΣ ΕΞΗΓΕΙΤΕ Η ΝΑΥΤΙΑ ΚΑΙ Η ΕΦΙΔΡΩΣΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΛΙΠΟΘΥΜΙΑ; 1

2 7. ΠΟΙΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΜΕΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ; 8. ΤΙ ΑΛΛΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΔΟΘΟΥΝ ΣΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΒΡΕΘΕΙ ΞΑΝΑ ΣΤΗ ΙΔΙΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ; 9. ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΤΟΥ Κου ΓΕΩΡΓΙΟΥ. 10. ΠΟΙΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΔΙΟΥΡΗΤΙΚΗΣ ΟΡΜΟΝΗΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΤΗΣ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΗΣ; 11. ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΔΙΨΑΣ; 12. ΠΟΣΟ ΝΕΡΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΙΝΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ; 13. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΦΥΔΑΤΩΣΗ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ; 14. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΘΕΡΜΙΚΗ ΚΟΠΩΣΗ, ΘΕΡΜΙΚΗ ΚΡΑΜΠΑ, ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ, ΗΛΙΑΣΗ, ΘΕΡΜΟΠΛΗΞΙΑ; «ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ» ΓΙΑ Κο ΓΕΩΡΓΙΟΥ. 15. ΔΩΣΤΕ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ. 2

3 1. Αφυδάτωση, Πρόβλημα Γεωργίου Διαφορική διάγνωση 2. Ισότονη υπότονη υπέρτονη; (λόγω λήψης διουρητικού), 3. Υπόταση, 4. Ορθοστατική υπόταση, 5. Υπογλυκαιμία, 6. Αναιμία (π.χ. σιδηροπενική αναιμία), 7. Νόσος Meniere 8. Θερμική καταπόνηση ηλίαση θερμοπληξία. Διαφορική διάγνωση (μερικές φορές συντέμνεται ΔΔ) ή διαφοροδιάγνωση είναι η διαγνωστική διαδικασία μέσω της οποίας αποκλείουμε παθήσεις με παρόμοια συμπτώματα ώστε να καταλήξουμε στην επικρατέστερη διάγνωση, π.χ. για ένα παιδί που δεν μιλά προχωρούμε σε διαφορική διάγνωση μεταξύ κώφωσης και ψυχικής διαταραχής. Η έννοια της διαφορικής διάγνωσης περιλαμβάνει την παρακολούθηση και ανακάλυψη σημείων και συμπτωμάτων, σταδιακό υπολογισμό των περισσότερο πιθανών παθήσεων, στη συνέχεια αποκλεισμό μερικών πιθανών διαγνώσεων μία μετά την άλλη ώσπου στο τέλος να μείνει μόνο μια συγκεκριμένη διάγνωση που να εξηγεί όλα τα σημεία και τα συμπτώματα του ασθενούς. 3

4 Νερό. Το νερό είναι απαραίτητο για τη ζωή. Τα 2/3 του ανθρώπινου οργανισμού είναι νερό και αν δεν αναπληρώνουμε τις αποθήκες μας τότε θα επιβιώσουμε μόνο λίγες μέρες. Η διατήρηση της σωστής εσωτερικής θερμοκρασίας του σώματος και η αποβολή των άχρηστων ουσιών που παράγονται από τον οργανισμό (όπως η ουρία) γίνονται με τη βοήθεια του νερού. Αν δεν αντικαταστήσουμε το νερό που χάνουμε, βρισκόμαστε σε κίνδυνο υπερθέρμανσης και πυρεξίας (πυρετού) λόγω εσωτερικής τοξίνωσης. Νερό λαμβάνουμε έμμεσα και από χυμούς, ροφήματα, ποτά και τροφές πλούσιες σε νερό. Άτομα που πίνουν τουλάχιστον 5 ποτήρια νερό κάθε ημέρα έχουν σημαντικά μικρότερο κίνδυνο να υποστούν θρόμβωση με απόφραξη των αρτηριών της καρδιάς λόγω στεφανιαίας νόσου. Καθημερινές απώλειες νερού. Το σώμα χάνει διαρκώς νερό μέσω του δέρματος και της αναπνοής, σε ποσό που ανέρχεται σε περίπου 700ml ημερησίως. Επιπλέον, χάνει άλλα 100ml μέσω των κοπράνων, περίπου 1,5 λίτρα ως ούρα και 200ml μέσω της φυσιολογικής εφίδρωσης. Έτσι, ακόμη και μόνο ζώντας και αναπνέοντας σε ένα εύκρατο κλίμα χάνουμε περίπου 2,5 λίτρα ημερησίως. Η άσκηση και η άνοδος της θερμοκρασίας αυξάνουν την εφίδρωση, την απώλεια νερού και, ως εκ τούτου, τις απαιτήσεις του σώματός μας σε υγρά. Σε περιόδους ασθένειας και διάρροιας, οι απώλειες νερού, επίσης, αυξάνουν σημαντικά. Τι συμβαίνει αν δεν πίνουμε αρκετό νερό; Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν αφυδατωθεί, γιατί έχουν συνηθίσει να μην πίνουν νερό. Ο οργανισμός χρησιμοποιεί και άλλους μηχανισμούς για να ρυθμίσει το ισοζύγιο του νερού που χρειάζεται. Σε περίπτωση που το επίπεδο νερού στον οργανισμό μειώνεται τότε υπάρχουν μηχανισμοί που μειώνουν την απώλεια νερού διαμέσου των νεφρών. Οι νεφροί έχουν την ικανότητα να συγκεντρώνουν τα ούρα μειώνοντας έτσι την απώλεια νερού από τα ούρα. Όμως υπάρχουν καταστάσεις που το ισοζύγιο του νερού γίνεται αρνητικό. Είναι τότε που δημιουργείται ο κίνδυνος της αφυδάτωσης. Η αφυδάτωση προκαλεί αίσθημα κόπωσης, μείωση των λειτουργικών ικανοτήτων του οργανισμού, δυσκοιλιότητα, ζαλάδα και συχνά μπορεί να οδηγήσει σε πονοκεφάλους. 4

5 Πρόκειται για πρόβλημα που συνδέεται ιδιαιτέρως με τη γήρανση, δεδομένου ότι τα άτομα μεγάλης ηλικίας είναι λιγότερο ευαίσθητα στην ήπια αφυδάτωση, πίνουν λιγότερα υγρά και χρειάζονται περισσότερο χρόνο για την ενυδάτωσή τους. Επιπρόσθετα στους ηλικιωμένους, ο οργανισμός χάνει περισσότερο νερό από τα ούρα και την εφίδρωση. Στους ηλικιωμένους λοιπόν χρειάζεται περισσότερη προσοχή για να μην υποστούν αφυδάτωση. Να τονίσουμε επίσης ότι οι ηλικιωμένοι δεν νιώθουν τόσο έγκαιρα τη δίψα σε περίπτωση αφυδάτωσης όσο οι νέοι. Για το λόγο αυτό συστήνεται στους ηλικιωμένους να πίνουν νερό ακόμη πριν να νιώσουν διψασμένοι. Μείωση των νοητικών επιδόσεων μπορεί, επίσης, να εμφανιστεί στους ήπια αφυδατωμένους νεαρούς ενήλικες. Τα παιδιά χάνουν περισσότερο νερό μέσω εφίδρωσης, ώστε να διατηρήσουν τη θερμοκρασία τους σταθερή συνεπώς, είναι σημαντικό να βεβαιωνόμαστε ότι σε υψηλές θερμοκρασίες καταναλώνουν αρκετά υγρά. Σε πολύ προχωρημένη αφυδάτωση επέρχεται απώλεια της συνείδησης, ταχυκαρδία, νεφρική ανεπάρκεια και τέλος μπορεί και ο θάνατος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η αρτηριακή πίεση πέφτει επικίνδυνα, οπότε μειώνεται η κυκλοφορία του αίματος με αποτέλεσμα να μη γίνεται καλή οξυγόνωση των ιστών και να μην τροφοδοτούνται οι ιστοί και τα όργανα με τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Πως θα ξέρω αν έχω αφυδατωθεί; Η δίψα είναι το κυριότερο σήμα που στέλλει ο οργανισμός μας για να μεταδώσει το μήνυμα ότι χρειάζεται νερό. Ένας καλός τρόπος για να γνωρίζει κανείς εάν πίνει αρκετό νερό είναι από το χρώμα των ούρων του. Αν έχουν ανοικτό κίτρινο χρώμα τότε η ποσότητα του νερού είναι επαρκής, αν είναι πιο σκούρα τότε πρέπει να καταναλωθεί περισσότερο νερό. Πόσο νερό χρειάζομαι; Σε ένα ήπιο κλίμα σαν και το δικό μας οι περισσότεροι από μας χρειαζόμαστε 6-8 ποτήρια υγρών τη ημέρα: για παράδειγμα νερό, γάλα, φρουτοχυμός, τσάι ή καφές για να διατηρηθεί η ισορροπία. Όμως, αν έχουμε ιδρώσει πολύ λόγω ζέστης ή άσκησης τότε οι απαιτήσεις αυξάνονται. Ένας καλός οδηγός είναι να πίνουμε ένα παραπάνω λίτρο νερό για κάθε ώρα εντατικής άσκησης. Τα ειδικά ισοτονικά ποτά μπορούν να 5

6 αποδειχθούν χρήσιμα για ανθρώπους που γυμνάζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά για τους περισσότερους το νερό είναι αρκετό. Εκτός από τις καιρικές συνθήκες και το είδος εργασίας και με την αύξηση της ηλικίας το σώμα χάνει από τις λειτουργικές του ικανότητες που του επιτρέπουν να διατηρεί το ισοζύγιο του νερού. Tα άτομα που έχουν προβλήματα υγείας είναι περισσότερο ευάλωτα στην αφυδάτωση. Ο πυρετός, η διάρροια, οι εμετοί, είναι καταστάσεις που αυξάνουν σοβαρά τον κίνδυνο αφυδάτωσης. Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι που έχουν πρόβλημα υγείας είναι ακόμη περισσότερο ευάλωτοι στην αφυδάτωση. Υπάρχουν φάρμακα τα οποία αυξάνουν την απώλεια νερού από το σώμα. Τέτοια φάρμακα είναι για παράδειγμα τα διουρητικά που χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της υψηλής πίεσης. Και αν δεν μου αρέσει να πίνω νερό; Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν το νερό άγευστο και ένας τρόπος να το κάνουν ενδιαφέρον είναι να προσθέσουν μερικές φέτες λεμόνι. Αραιωμένοι χυμοί φρούτων είναι επίσης ένας καλός τρόπος για να προσλάβουμε νερό ή μπορούμε να φτιάξουμε ένα ζεστό αφέψημα βοτάνων. Συνιστούμε όμως την αποφυγή αεριούχων ποτών με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, γιατί αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη θερμιδική πρόσληψη και αύξηση βάρους, ενώ η συχνή κατανάλωση ζαχαρωδών ποτών δεν κάνει καλό στα δόντια. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνούμε ότι εκτός από το νερό που πίνουμε, ορισμένα φρούτα ή τρόφιμα είναι πολύ καλές πηγές νερού. Για παράδειγμα το καρπούζι, το πεπόνι, τα καρότα, το μαρούλι, η ντομάτα, το μπρόκολο, το μήλο, τα πορτοκάλια το γκρέιπφρουτ, περιέχουν περισσότερο από 80% νερό. Επίσης η προσθήκη μπαχαρικών και μικρής ποσότητας αλατιού (εφόσον δεν υφίσταται υπέρταση) θα αυξήσει το αίσθημα της δίψας, άρα και της κατανάλωσης νερού. Τι γίνεται με την καφεΐνη στον καφέ και το τσάι; Ροφήματα όπως τσάι και καφές και μερικά αεριούχα περιέχουν καφεΐνη, η οποία προκαλεί ήπια διούρηση και επομένως οδηγούν σε επιπλέον απώλεια υγρών. Παρόλα αυτά η κατανάλωση υγρών με καφεΐνη είναι προτιμότερη από το να μην πίνουμε τίποτα. Μελέτες έχουν, επίσης, δείξει ότι η καφεΐνη σε ποσά 6

7 αντίστοιχα ενός φλιτζανιού καφέ ή τσαγιού ή ενός ποτού τύπου cola δεν προκαλεί αφυδάτωση, με αποτέλεσμα οι ειδικοί τώρα να συμφωνούν ότι τα ποτά που περιέχουν καφεΐνη σε φυσιολογικές ποσότητες μπορούν να συμβάλλουν στις συνολικές απαιτήσεις για νερό. Αν πίνετε πολύ καφέ, τσάι ή αναψυκτικά τύπου κόλα τότε να καταναλώνετε παράλληλα και πολλά άλλα υγρά για να αυξήσετε την πρόσληψη νερού. Ποτά που περιέχουν αλκοόλ σε συγκέντρωση 10% ή περισσότερο, όπως τα περισσότερα κρασιά, οδηγούν τελικά σε απώλεια υγρών. Η αιθανόλη αυξάνει την παραγωγή ούρων και έχει διουρητική δράση. Εκτός από την απώλεια νερού, έχουμε και απώλεια χρήσιμων ηλεκτρολυτών, όπως κάλιο και μαγνήσιο. Η αφυδάτωση είναι η κύρια αιτία του πονοκεφάλου, της κούρασης, της δίψας και του λήθαργου. Επίσης, η δράση του αλκοόλ στο στομάχι ευθύνεται για την υπερ-σιαλόρροια, τη ναυτία ή τον εμετό, τα οποία επιδεινώνουν την αφυδάτωση. Γιατί κάποιος να πιει τσάι αντί μπύρα για να ξεδιψάσει; Οι μεταβολικές διεργασίες στα σώματά μας παράγουν περίπου 250ml νερό, και λαμβάνουμε άλλα 750ml από τα τρόφιμα. Αυτό σημαίνει ότι τα υπόλοιπα 1,5 λίτρα υγρών πρέπει να προσληφθούν από τα διάφορα ποτά. Όλα τα ποτά που περιέχουν νερό μπορούν να συμβάλλουν στο σύνολο των υγρών που απαιτούνται για την ενυδάτωση, συμπεριλαμβανομένων των χυμών φρούτων, των αναψυκτικών, του τσαγιού, του καφέ, των αραιών αλκοολούχων ποτών, όπως η μπύρα, καθώς επίσης και του νερού. Έχει αποδειχθεί ότι η ωραία γεύση των ποτών είναι σημαντική όταν οι απαιτήσεις σε υγρά είναι υψηλές. Τι συμβαίνει όταν ασκούμαστε σε ζεστά κλίματα; Κατά τη διάρκεια της άσκησης το σώμα μας διατηρείται δροσερό μέσω της εξάτμισης υγρών από το δέρμα μας με τη μορφή ιδρώτα, επομένως πρέπει να πίνουμε περισσότερα υγρά για να αποφύγουμε την αφυδάτωση. Σε κρύα ή εύκρατα κλίματα, στα νεαρά άτομα μια απώλεια 2% του σωματικού τους βάρους με τη μορφή νερού δεν επιφέρει μείωση της σωματικής τους απόδοσης, αλλά σε ζεστά 7

8 κλίματα αυτή η απώλεια υγρών θα επηρεάσει την απόδοσή τους και μπορεί να οδηγήσει σε θερμοπληξία. Απώλειες μεγαλύτερες του 5% του σωματικού βάρους μπορούν να μειώσουν την ικανότητα για εργασία κατά περίπου 30%. Διάφορες μελέτες έχουν καταδείξει ότι η διατήρηση της ενυδάτωσης, πριν και κατά τη διάρκεια άσκησης αντοχής, είναι αποτελεσματική στη βελτίωση της απόδοσης σε ποικίλες περιπτώσεις. Το αλάτι διεγείρει την απορρόφηση του νερού και βοηθά στη διατήρησή του τόσο κατά τη διάρκεια όσο και μετά από την άσκηση. Η προσθήκη νατρίου (αλάτι) στα ποτά ενεργοποιεί την απορρόφηση υδατανθράκων, με αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης νερού. Η αποκατάσταση των αλάτων που χάνονται με τον ιδρώτα βοηθά στη διατήρηση του όγκου του αίματος. Εάν κατά τη διάρκεια και μετά από άσκηση αντοχής καταναλωθούν σε θερμό περιβάλλον μεγάλες ποσότητες σκέτου νερού, τότε μπορεί να συμβεί αραίωση των υγρών του σώματος, που θα οδηγήσει σε μεγάλες απώλειες νερού στα ούρα. Αυτό σημαίνει ότι η κανονική ενυδάτωση δεν θα διατηρηθεί και τα χαμηλά επίπεδα νατρίου μπορεί να προκαλέσουν εξάντληση και κράμπες λόγω ζέστης. Για να αποτραπεί αυτό, είτε τα ποτά που καταναλώνουμε πρέπει να περιέχουν νάτριο (όπως τα αθλητικά ποτά, που περιέχουν ποσά παρόμοια με εκείνα των υγρών του ανθρώπινου σώματος), είτε θα πρέπει να καταναλώνουμε το νερό μαζί με το φαγητό. Συμπέρασμα. Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάται κανείς όταν προσπαθεί να αλλάξει διατροφικές συνήθειες είναι να κάνει τις αλλαγές σταδιακά. Αν δεν καταναλώνετε πολλά υγρά ξεκινήστε με 1 ή 2 έξτρα ποτά κάθε μέρα και μετά προσθέστε άλλα 2 σε λίγες μέρες και συνεχίστε μέχρι να φτάσετε τα 8 την ημέρα. Μετά από 2-3 εβδομάδες θα έχετε υιοθετήσει μια πιο υγιεινή και μόνιμη αλλαγή στη διατροφή σας. Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάτε να πίνετε αρκετό νερό, που βοηθάει τον οργανισμό να απαλλαγεί από την περίσσεια χλωριούχου νατρίου που συσσωρεύει λόγω της κακής διατροφής. Το πόσο νερό χρειαζόμαστε άμεση σχέση με τις καιρικές συνθήκες, τη φυσική δραστηριότητα, το βάρος αλλά και τις θερμίδες που καταναλώνουμε. Ένας τρόπος για να υπολογίζουμε το ελάχιστο νερό που έχουμε ανάγκη είναι 200 κ.ε. -ένα μεγάλο ποτήρι- για κάθε 250 θερμίδες. 8

9 Τι είναι η νόσος του Ménière; Η νόσος του Ménière είναι μία κατάσταση που προέρχεται από το έσω ούς (λαβύρινθος). Είναι κατάσταση με γενικώς προοδευτικό χαρακτήρα, ιδίως αν αφεθεί χωρίς αντιμετώπιση, και παρουσιάζει εξάρσεις (οι περισσότεροι τις λένε "κρίσεις") και υφέσεις (μεσοδιαστήματα ηρεμίας. Οι εξάρσεις σηματοδοτούνται από βαρηκοΐα, ίλιγγο, εμβοή (βουητό) και αίσθημα πληρότητας (μπούκωμα) στο αυτί πού πάσχει. Υπογλυκαιμία Λέγοντας υπογλυκαιμία εννοούμε την παθολογική κατάσταση η οποία οφείλεται στην ελάττωση του σακχάρου του αίματος σε επίπεδα τέτοια που να προκαλούν κλινικές εκδηλώσεις δηλαδή συμπτώματα. Από την παραπάνω μορφή του όρου της υπογλυκαιμίας βλέπουμε ότι αυτή δεν σχετίζεται άμεσα με μία συγκεκριμένη τιμή σακχάρου στο αίμα κάτω της οποίας θα έχουμε την εμφάνιση συμπτωμάτων. Αυτό βασικά οφείλεται στο ότι κάθε άτομο έχει διαφορετική ευαισθησία στη μείωση των επιπέδων του σακχάρου του αίματος με αποτέλεσμα ένα άτομο να εμφανίζει συμπτώματα σε τιμές σακχάρου υψηλότερες ή χαμηλότερες από ένα άλλο. Πράγματι αν λάβουμε σαν χαμηλότερες φυσιολογικές τιμές σακχάρου στο αίμα για τους ενήλικες τα 70mg γλυκόζης στα 100 κυβικά εκατοστού ορού αίματος (70mg/dl) και τα 60mg/dl για τα παιδιά τότε ένας ενήλικας μπορεί να παρουσιάζει συμπτώματα υπογλυκαιμίας με τιμές σακχάρου αίματος (60mg/dl) ενώ ένας άλλος να μην παρουσιάζει συμπτώματα με τιμές σακχάρου 50mg/dl. Η υπογλυκαιμία δεν είναι πάθηση αλλά μία παθολογική κατάσταση που συνοδεύει ποικίλες παθήσεις από τις πιο καλοήθεις (π.χ. υπογλυκαιμία της νηστείας) μέχρι τις πιο κακοήθεις (π.χ. διάφοροι κακοήθεις όγκοι που εκκρίνουν ουσίες που προκαλούν υπογλυκαιμία). Στην καθημερινή όμως πράξη η υπογλυκαιμία, στη συντριπτική της πλειοψηφία παρουσιάζεται σε άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη και τα οποία είτε κάνουν υπέρβαση της δόσεως της λαμβανόμενης ινσουλίνης ή των αντιδιαβητικών δισκίων, είτε σε καθυστέρηση της λήψεως γεύματος, είτε σε έντονη και ασυνήθιστη σωματική άσκηση. 9

10 Ποιες οι συνέπειες της συστηματικής απώλειας γευμάτων; Σιδηροπενική αναιμία Η σιδηροπενική αναιμία είναι η πιο συχνή μορφή αναιμίας. Πλήττει κυρίως νεογνά, παιδιά, εφήβους και γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, κυοφορούσες ή μη. Επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι το 3% των γυναικών έχουν σιδηροπενική αναιμία, ενώ το 20% των γυναικών έχουν μειωμένα αποθέματα σιδήρου χωρίς όμως να παρουσιάζουν αναιμία. Οι αιτίες που θεωρούνται υπεύθυνες για την εμφάνιση της σιδηροπενικής αναιμίας είναι η μειωμένη πρόσληψη ή η αυξημένη απώλεια σιδήρου. Καθοριστικός παράγοντας αυτών των αιτιών είναι η αυξημένη ανάγκη για σίδηρο, κοινή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της γαλουχίας στα νεογνά, και ιδίως τα πρόωρα. Η μειωμένη πρόσληψη σιδήρου μπορεί με τη σειρά της να οφείλεται σε πτωχή (σε σίδηρο) δίαιτα ή σε μειωμένη εντερική απορρόφηση σιδήρου. Συνήθη αίτια της μειωμένης εντερικής απορρόφησης είναι η αχλωρυδρία, η γαστρεκτομή και το σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Η αχλωρυδρία ή η γαστρεκτομή προκαλούν μείωση της οξύτητας του γαστρικού περιεχομένου. Το όξινο περιβάλλον είναι απαραίτητο για την αποδέσμευση του σιδήρου από δυσαπορρόφητα σύμπλοκα που μπορεί να σχηματίσει με άλλα μεγαλομόρια. Η αυξημένη απώλεια σιδήρου μπορεί να οφείλεται σε αιμορραγία του γαστρεντερικού συστήματος, στην έμμηνο ρύση και σε άλλες αιτίες, όπως η αιμοσφαιρινουρία, η αιμορραγία του αναπνευστικού συστήματος η κληρονομική αιμορραγική τηλεαγγειεκτασία, η αιμοδιάλυση, ή η αιμοδοσία. Σε κάθε περίπτωση, η σιδηροπενική αναιμία παρουσιάζεται κλινικά με χλωμό (ωχρό) δέρμα και αίσθημα κόπωσης. Εργαστηριακά, ο σιδηροπενικός ασθενής εμφανίζει υπόχρωμη μικροκυτταρική αναιμία και χαμηλά επίπεδα φερριτίνης ορού. 10

11 Ορθοστατική υπόταση Η ορθοστατική υπόταση είναι η πάθηση κατά την οποία η αρτηριακή πίεση του αίματος μειώνεται σημαντικά στην όρθια στάση. Η ορθοστατική υπόταση, είναι ουσιαστικά πολύ απότομη και μεγάλη μείωση της αρτηριακής πίεσης. Συνήθως εκείνοι που πάσχουν από αυτή έχουν τα εξής συμπτώματα: 1. Αίσθημα ζάλης 2. Θόλωση της όρασης 3. Αδυναμία 4. Απώλεια αισθήσεων 5. Πόνο στον αυχένα και την περιοχή των ώμων 6. Σφίξιμο στο στήθος Δεν είναι απαραίτητο για όλους να υποφέρουν από όλα τα συμπτώματα. Άλλωστε η ορθοστατική υπόταση μπορεί να εμφανιστεί και μετά από ένα μεγάλο γεύμα, όπου το αίμα συγκεντρώνεται στο πεπτικό σύστημα και ζαλίζεσαι πιο εύκολα. Και εδώ το άγχος είναι αρνητικός παράγοντας και μπορεί να επιδεινώσει μια τέτοια κατάσταση. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να προκαλούν την ορθοστατική υπόταση. Φάρμακα, παθολογικές ασθένειες αλλά και ιδιοπαθώς (δηλαδή ελάττωμα του οργανισμού). Η ορθοστατική υπόταση μπορεί να εμφανίζεται δευτεροπαθώς, ως αποτέλεσμα υποκείμενου οργανικού νοσήματος (π.χ. διαβήτης, γαστρορραγία) ή παθολογικής κατάστασης (π.χ. παρενέργεια από λήψη διουρητικών) ή να εμφανίζεται ιδιοπαθώς. Σε ορισμένα άτομα ιδιοσυγκρασιακώς αλλά και με την πάροδο της ηλικίας, ανεπαρκούν οι μηχανισμοί ρύθμισης και εμφανίζεται ορθοστατική υπόταση κατά την έγερση και λιποθυμία. 11

12 Η σωστή ιατρική εξέταση έχει καθοριστικό ρόλο στην αξιολόγηση κάθε περίπτωσης και στον καθορισμό τυχόν επιβαλλόμενου εργαστηριακού ελέγχου. Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για την ορθοστατική υπόταση. Στην περίπτωση δευτεροπαθούς ορθοστατικής υπότασης η θεραπεία του υποκείμενου νοσήματος έχει κομβική σημασία. Μερικές απλές συμβουλές για αυτούς που παρουσιάζουν ορθοστατική υπόταση συστηματικά: 1. Κατανάλωση άφθονων υγρών, 2. Περιορισμός του οινοπνεύματος, 3. Αύξηση της κατανάλωσης αλατιού, 4. Μικρά και συχνά γεύματα, 5. Δύο φλιτζάνια καφέ κάθε πρωί, 6. Να σηκώνονται πολύ αργά από το κρεβάτι και να κάθονται λίγο πριν σηκωθούν όρθιοι, 7. Αποφυγή της παρατεταμένης ορθοστασία και της επίκυψης, 8. Αποφυγή του θερμού περιβάλλοντος - προτίμηση κλιματιζόμενων χώρων. 12

13 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΑΦΥΔΑΤΩΣΗΣ, ΜΕ ΑΠΩΛΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑΣ Σοβαρά προβλήματα υγείας προκαλούνται ακόμα και σε πολύ σύντομες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών, σε αυτά περιλαμβάνονται η θερμική κόπωση, οι θερμικές κράμπες, η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία. Θερμικές κράμπες (επώδυνοι μυϊκοί σπασμοί): Οι θερμικές κράμπες είναι επώδυνες, ακούσιες μυϊκές συσπάσεις που συμβαίνουν συχνά έπειτα από έντονη άσκηση σε θερμό περιβάλλον. Τέτοιοι σπασμοί είναι εντονότεροι και μεγαλύτερης διάρκειας από τις συνηθισμένες νυχτερινές κράμπες των ποδιών. Εμφανίζονται συνήθως σε άτομα που ιδρώνουν πολύ κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης. Η εφίδρωση αφαιρεί από το σώμα και τους μυς αλάτι, με συνέπεια οι μύες να αντιδράσουν με επώδυνες κράμπες. Οι θερμικές κράμπες αποτελούν μερικές φορές και πρόδρομο σύμπτωμα μιας επερχόμενης θερμικής εξάντλησης. Αναγνωρίζοντας τις θερμικές κράμπες: Εκδηλώνονται με μυϊκούς πόνους ή σπασμούς, συνήθως στην κοιλιά, τα χέρια, τα πόδια, τις γάμπες και τη μέση, που συμβαίνουν συνήθως ύστερα από έντονη άσκηση. Εάν πάσχετε από κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα ή ακολουθείτε δίαιτα φτωχή σε αλάτι, θα πρέπει, όταν εμφανιστούν οι θερμικές κράμπες, να απευθυνθείτε σε γιατρό. Τι να κάνετε: Εάν δεν χρειαστεί ιατρική φροντίδα. 1. Διακόψτε όλες τις δραστηριότητες και καθίστε ήρεμοι σε ένα δροσερό μέρος. 2. Πιείτε νερό ή φυσικό χυμό. 3. Εφόσον υποχωρήσουν οι κράμπες, μην ασχοληθείτε με κάτι που θα σας κουράσει, διότι περαιτέρω άσκηση ενδέχεται να οδηγήσει σε θερμική εξάντληση ή θερμοπληξία. 4. Κάντε ήπιες μαλάξεις στις μυϊκές ομάδες που παρουσιάζουν σπασμούς. 5. Αναζητήστε ιατρική βοήθεια, αν οι θερμικές κράμπες δεν υποχωρήσουν σε μία ώρα. Θερμική εξάντληση: Η θερμική εξάντληση αποτελεί την αντίδραση του σώματος σε υπερβολική απώλεια νερού και άλατος με τον ιδρώτα. Περισσότερο επιρρεπή σε αυτή την 13

14 κατάσταση είναι οι ηλικιωμένοι, οι υπερτασικοί και όσοι εργάζονται ή αθλούνται σε ζεστό περιβάλλον. Αναγνωρίζοντας τη θερμική εξάντληση: Στα προειδοποιητικά συμπτώματα θερμικής εξάντλησης περιλαμβάνονται τα εξής: 1. Έντονη εφίδρωση 2. Ωχρότητα 3. Μυϊκές κράμπες 4. Κόπωση και αδυναμία 5. Αίσθημα ζάλης 6. Κεφαλαλγία 7. Ναυτία ή εμετός 8. Υπόταση και λιποθυμία Το δέρμα ενδέχεται να είναι ψυχρό και υγρό. Ο σφυγμός είναι γρήγορος και αδύναμος, ενώ η αναπνοή γρήγορη και βαθιά. Εάν η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, ίσως καταλήξει σε θερμοπληξία. Αναζητήστε αμέσως ιατρική βοήθεια εάν: - Τα συμπτώματα είναι σοβαρά. - Το άτομο πάσχει από καρδιοπάθεια ή υπέρταση. Διαφορετικά, βοηθήστε τον ασθενή να δροσιστεί και αναζητήστε ιατρική βοήθεια, εάν τα συμπτώματα χειροτερέψουν ή διαρκέσουν περισσότερο από μία ώρα. Τι να κάνετε: Μέτρα ελάττωσης της θερμοκρασίας που μπορεί να αποδειχθούν αποτελεσματικά είναι τα εξής. 1. Λήψη δροσερών μη αλκοολούχων ροφημάτων 2. Ξεκούραση και ελαφρά ανύψωση των ποδιών 3. Δροσερό ντους ή μπάνιο 4. Κλιματιζόμενο περιβάλλον 5. Ελαφρύς ρουχισμός Ηλίαση: Οι ομάδες υψηλού κινδύνου: 1. Ηλικιωμένα άτομα. 2. Bρέφη. 3. Όσοι παίρνουν φάρμακα για την υπέρταση. 4. Άτομα που αντιμετωπίζουν καρδιολογικά προβλήματα. 5. Αλκοολικοί. Τα συμπτώματα: Πονοκέφαλος και έντονο κοκκίνισμα του δέρματος. Θερμοκρασία φυσιολογική που μπορεί όμως να φτάσει τους βαθμούς Kελσίου. Εφίδρωση η οποία ενδέχεται να προκαλέσει και αφυδάτωση. Λιποθυμία η οποία διαρκεί. Τι είναι η θερμοπληξία: Από θερμοπληξία υποφέρει κάποιος όταν η θερμοκρασία του σώματός του αυξάνεται ανεξέλεγκτα και απότομα, ενώ παράλληλα σταματά να λειτουργεί ο 14

15 ρυθμιστικός μηχανισμός εφίδρωσης. Η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει δραματικά και μπορεί να υπερβεί τους 41 βαθμούς Κελσίου σε δέκα με δεκαπέντε λεπτά. Εάν η θερμοπληξία δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, ενδέχεται να προκαλέσει μόνιμη αναπηρία ή να αποβεί μοιραία. Στις ομάδες υψηλού κινδύνου ανήκουν οι ηλικιωμένοι, οι παχύσαρκοι, καθώς και άτομα που έχουν γεννηθεί με διαταραχή του μηχανισμού εφίδρωσης. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η αφυδάτωση, η κατανάλωση αλκοόλ, τα καρδιολογικά νοσήματα και μερικά φάρμακα. Αναγνωρίστε τη θερμοπληξία: Τα προειδοποιητικά συμπτώματα της θερμοπληξίας ποικίλλουν, αλλά τα πιο συνηθισμένα είναι: 1. Η υπερβολική θερμοκρασία του σώματος (μεγαλύτερη από 39,5 βαθμούς από το στόμα) 2. Η διακοπή της εφίδρωσης 3. Το ερυθρό, θερμό και ξηρό δέρμα 4. Ο ταχύς, δυνατός σφυγμός 5. Η σφύζουσα κεφαλαλγία 6. Η ζάλη 7. Η ναυτία 8. Η σύγχυση 9. Η απώλεια συνείδησης Τι πρέπει να κάνετε: Εάν διαπιστώσετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, τότε η ζωή του πάσχοντα διατρέχει σοβαρό κίνδυνο. Ζητήστε από κάποιον να ειδοποιήσει γιατρό και εσείς προσπαθήστε να ανακουφίσετε τον ασθενή. Συγκεκριμένα: - Οδηγήστε τον σε σκιερό μέρος. - Ελαττώστε τη θερμοκρασία του με όποιον τρόπο μπορείτε. Βυθίστε τον, για παράδειγμα, σε μια μπανιέρα με κρύο νερό, ρίξτε του κρύο νερό με το λάστιχο ή, εάν τα επίπεδα υγρασίας είναι χαμηλά, τυλίξτε τον με ένα δροσερό βρεγμένο σεντόνι και στη συνέχεια χρησιμοποιείστε έναν ανεμιστήρα. - Ελέγχετε συνεχώς τη θερμοκρασία του σώματός του και συνεχίστε τις προσπάθειες ψύξης μέχρι η θερμοκρασία του σώματός του να πέσει στους 38 βαθμούς. 15

16 - Μην του δώσετε να πιει αλκοόλ. Μερικές φορές οι μύες του πάσχοντα μπορεί να συσπώνται ανεξέλεγκτα ως αποτέλεσμα της θερμοπληξίας. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, προστατέψτε τον από πιθανό αυτοτραυματισμό, χωρίς ωστόσο να τοποθετήσετε κάτι στο στόμα του και να του δώσετε υγρά. Σε περίπτωση εμετού σιγουρευτείτε ότι η αεροφόρος οδός παραμένει ανοιχτή γυρίζοντας το θερμόπληκτο στο πλάι. Οι παραπάνω συμβουλές δεν αντικαθιστούν σε καμία περίπτωση το γιατρό. Απλώς σας βοηθούν να αναγνωρίσετε και να αντιδράσετε έγκαιρα σε περίπτωση προβλήματος. 16

17 ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ Τα διουρητικά αυξάνουν την νεφρική απέκκριση νατρίου (νατριουρητικά) ή αποβαλλόμενα τα ίδια (ωσμωτικώς δρώντα) συμπαρασύρουν ύδωρ αυξάνοντας έτσι τη διούρηση. Χορηγούνται για να μειωθεί ο βαθμός ενυδάτωσης τον οργανισμού. Σε ανουρία (ή έντονη ολιγουρία) συνήθως δε δρουν. Από τα νατριουρητικά, οι θειαζίδες (και τα παρόμοιας δράσης), τα διουρητικά της αγκύλης και οι αναστολείς της καρβοανυδράσης συναπεκκρίνουν κάλιο (καλιοουρητικά). Αντιθέτως, οι ανταγωνιστές της αλδοστερόνης και τα προστατευτικά της απώλειας καλίου μειώνουν την αποβολή του. Οι αναστολείς της καρβοανυδράσης, πολύ ήπια διουρητικά, έχουν περιορισμένη εφαρμογή στην αντιμετώπιση τον γλαυκώματος. 17

18 Ανεπιθύμητη ενέργεια των ανταγωνιστών της αλδοστερόνης και των προστατευτικών της απώλειας καλίου διουρητικών είναι η υπερκαλιαιμία, ενώ των καλιουρητικών η υποκαλιαιμία. Γι' αυτό, σε χρόνια χορήγηση, συχνά συνδυάζονται ένα φάρμακο της μίας κατηγορίας με ένα της άλλης. Κοινή ανεπιθύμητη ενέργεια και των δύο κατηγοριών είναι η υπονατριαιμία και η υπόταση. Όλων των διουρητικών πιθανή ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η αφυδάτωση, ιδιαιτέρως όταν συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως π.χ. πυρετός, διάρροια και ιδίως σε ηλικιωμένα άτομα τους θερινούς μήνες. 18

19 Νατριοδιουρητική δράση των θιαζιδών Μηχανισμός απώλειας καλίου από νατριοδιουρητικά Σε ελαφρά υπέρταση χρησιμοποιείται συνήθως μια θειαζίδη ή η χλωροθαλιδόνη, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με ένα προστατευτικό της απώλειας καλίου διουρητικό. Σε βαρύτερη υπέρταση χρησιμοποιείται συνήθως μια θειαζίδη ή η χλωροθαλιδόνη. Σε βαρύτερη υπέρταση 19

20 είναι συνήθως προτιμότερο να συνδυαστεί το διουρητικό με αντιυπερτασικό άλλης κατηγορίας παρά να αυξηθεί η δόση τον διουρητικού Για τον ασκίτη από κίρρωση πρέπει να δοθεί έμφαση στα προστατευτικά της απώλειας καλίου διουρητικά, καθώς η υποκαλιαιμία ενδέχεται να εννοήσει την εμφάνιση εγκεφαλοπάθειας. Η φουροσεμίδη ενδέχεται να μειώσει το ασβέστιο τον ορού, ενώ οι θειαζίδες να το αυξήσουν. Τα ωσμωτικώς δρώντα ενδέχεται, πριν εκδηλώσουν τη διουρητική τους δράση, να αυξήσουν τον όγκο αίματος της κυκλοφορίας και να επιδεινώσουν προϋπάρχουσα καρδιακή ανεπάρκεια. Όλα μπορούν να προκαλέσουν αύξηση της ουρίας, αλλά η ουραιμία δεν είναι απόλυτη αντένδειξη στη χορήγησή τους (αντιθέτως, αν οφείλεται σε μείωση της σπειραματικής διήθησης από καρδιακή ανεπάρκεια, ενδέχεται να μειωθεί με κατάλληλα διουρητικά). Διουρητικό εκλογής σε πνευμονικό οίδημα ή βαριά χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι η φουροσεμίδη (ή άλλο διουρητικό της αγκύλης). Σε ηπιότερες χρόνιες μορφές μπορεί να 20

21 χρησιμοποιηθεί η χλωροθαλιδόνη ή μια θειαζίδη συνήθως σε συνδυασμό με κάλιο ή με ένα από τα διουρητικά πού κατακρατούν κάλιο. Μηχανισμός δράσης διουρητικών της αγκύλης Μηχανισμός διουρητικής δράσης των αναστολέων της καρβονικής ανυδράσης Tubular lumen = Σωληναριακός αυλός Interstitial space = Διάμεσος (μεσοκυττάριος) χώρος 21

22 ΣΕ ΑΛΛΟ ΑΡΧΕΙΟ ΘΑ ΒΡΕΙΤΕ ΠΡΟΕΡΑΙΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ 22