ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ & ΤΝΣΑΞΗ ΓΑΛΑΝΗ ΙΩΑΝΝΗ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΜΔΣΑΠΣΤΥΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΟΤΓΩΝ ΝΔΔ ΑΡΥΔ ΣΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΗ ΓΔΩΡΓΙΟ ΔΙΠΛΩΜΑΣΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ «Θεωρίες Ανεργίας» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ & ΤΝΣΑΞΗ ΓΑΛΑΝΗ ΙΩΑΝΝΗ Πάηξα, Ινύιηνο 2011

2 ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ Θα όθελα να ευχαριςτόςω τον Καθηγητό μου κύριο Οικονομϊκη Γεώργιο καθώσ και το διδακτορικό του Αλϋξη Αναςταςιϊδη, για τη ςυνεχό καθοδόγηςη και υποςτόριξη που μου παρεύχαν καθ' όλη τη διϊρκεια τησ εκπόνηςησ τησ εργαςύασ μασ, για το χρόνο που μου διϋθεςαν και που με ϋκαναν να πιςτϋψω ςτην ολοκλόρωςη τησ. 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟ ηε παξαθάησ δηπισκαηηθή εξγαζία ηέζεθαλ ηξείο ζηφρνη :1) Να παξνπζηάζνπκε ζε ζεσξεηηθή βάζε ηελ αλεξγία θαη ην πιεζσξηζκφ 2) Να δείμνπκε πσο απηά ηα δχν κεγέζε ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο (θακπχιε Phillips) θαη 3) Μηα νηθνλνκεηξηθή εθηίκεζε, γηα ην θαηά πφζν ηζρχεη ε θακπχιε Phillips ζηελ Διιάδα, γηα ηε πεξίνδν Γηα ηελ εθπιήξσζε ηνπ 1 νπ ζηφρνπ παξαζέηνπκε ηνπο νξηζκνχο ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη ηεο αλεξγίαο, ηα πξνβιήκαηα πνπ επηθέξνπλ, ηνπο ιφγνπο πνπ πξνθαινχλ απηά ηα δχν θαηλφκελα θαζψο θαη θαηεγνξίεο ζηηο νπνίεο δηαρσξίδνληαη ν πιεζσξηζκφο θαη ε αλεξγία. ηελ θαηεχζπλζε γηα ηελ εθπιήξσζε ηνπ 2 νπ ζηφρνπ εκθαλίδνπκε ζεσξεηηθά ηε θακπχιε Phillips, ηε ζεκαζία ηεο, ηηο θξηηηθέο πνπ δέρζεθε θαζψο θαη νξηζκέλεο πξνζεγγίζεηο ηεο απφ δηάζεκνπο νηθνλνκνιφγνπο (Lipsey,Knowles,Winstein,Routh,Laidler,Hansen,Hicks,Kaldor,Kuh). Όζνλ αθνξά ην 3ν θαη ηειεπηαίν ζηφρν, έγηλε ρξήζε νηθνλνκεηξηθνχ ππνδείγκαηνο, εθαξκφζηεθε ε κέζνδνο ησλ ειαρίζησλ ηεηξαγψλσλ θαη κε ηε βνήζεηα ηεο γξακκηθήο, ηεο εθζεηηθήο, ηεο ινγαξηζκηθήο θαη ηεο αληίζηξνθεο ζπλάξηεζεο εξεπλήζακε ην θαηά πφζν ηζρχεη ε θακπχιε Phillips ζηελ Διιάδα ηε ρξνληθή πεξίνδν Αθφκα κε βάζε ηελ απφδνζε παγίνπ θεθαιαίνπ ζηελ Διιάδα εξεπλήζακε ην θαηά πφζν ηζρχεη αλά ζπγθεθξηκέλεο πεξηφδνπο. 3

4 ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟ... 3 ΚΔΦΑΛΑΙΟ Οξηζκόο ηεο αλεξγίαο Σα δύν βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο αλεξγίαο Αηηίεο πνπ πξνθαινύλ ηελ αλεξγία Καηεγνξίεο δηαρσξηζκνύ ηεο αλεξγίαο Σαμηλνκήζεηο ηεο αλεξγίαο κε βάζε ηε δηάξθεηα ηεο ΚΔΦΑΛΑΙΟ Οξηζκόο ηνπ πιεζσξηζκνύ Αηηίεο ηνπ πιεζσξηζκνύ Καιπάδσλ θαη έξπνληαο πιεζσξηζκόο Δπηπηώζεηο ηνπ πιεζσξηζκνύ ζηελ νηθνλνκία Κνηλσληθέο επηπηώζεηο ηνπ πιεζσξηζκνύ Μέηξα θαηαπνιέκεζεο ηνπ πιεζσξηζκνύ ΚΔΦΑΛΑΙΟ Δηζαγσγή ζηε θακπύιε Phillips Η ζπνπδαηόηεηα ηεο θακπύιεο Phillips Οη θξηηηθέο πνπ δέρζεθε ν Phillips επάλσ ζην έξγν ηνπ

5 3. 4. Δλαιιαθηηθή ζεκειίσζε ηεο θακπύιεο Phillips Δλαιιαθηηθέο πξνεθηάζεηο ηνπ απινύ ππνδείγκαηνο ΚΔΦΑΛΑΙΟ Δκπεηξηθή έξεπλα Μεζνδνινγία Αλάιπζε θαη εξκελεία απνηειεζκάησλ γηα όιε ηε πεξίνδν Γηαρσξηζκόο ζε ππνπεξηόδνπο κε βάζε ηελ απόδνζε παγίνπ θεθαιαίνπ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 5 πκπεξάζκαηα ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΚΕΥΑΛΑΙΟ Οξηζκόο ηεο αλεξγίαο Η αλεξγία απνηειεί έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηηο θπβεξλήζεηο ηφζν ζε παγθφζκην επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο. Άλεξγνο βάζεη ηνπ νξηζκνχ ηνπ «Γηεζλνχο Γξαθείνπ Δξγαζίαο» ζεσξείηαη θάπνηνο ν νπνίνο δελ εξγάδεηαη θαη νπνίνο ελδηαθέξεηαη, είλαη δηαζέζηκνο θαη ςάρλεη γηα εξγαζία. Δπίζεο ζχκθσλα κε ηε CEDEFOP (Τπεξεζία Δπίζεκσλ Δθδνρψλ ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, Λνπμεκβνχξγν 1996) σο αλεξγία νξίδεηαη ε θαηάζηαζε φζσλ πξνζθέξνληαη γηα εξγαζία θαη απαζρφιεζε έλαληη ακνηβήο αλάινγεο κε ηελ εηδίθεπζε θαη ηηο επαγγεικαηηθέο δεμηφηεηεο πνπ δηαζέηνπλ. Ο Γεδνπζφπνπινο (2000) 1 ραξαθηεξηζηηθά ππνζηεξίδεη «Η αλεξγία γίλεηαη ζεκαληηθή ζην βαζκφ πνπ ε εμαζθάιηζε κηαο κηζζσηήο ζέζεο απαζρφιεζεο απνηειεί ηε κφλε ή ηε ζεκαληηθφηεξε δπλαηφηεηα απηψλ ησλ νκάδσλ λα απνθηήζνπλ ηνπο αλαγθαίνπο πφξνπο (εηζνδήκαηα) πνπ επηηξέπνπλ ηελ επηβίσζε, απφ ηε ζηηγκή δειαδή πνπ ε εμαζθάιηζε εηζνδήκαηνο κε ηε 1 Γεδνπζφπνπινο.Α. (2000) «Θεσξίεο ηεο αλεξγίαο», Η θξίζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο,: Ρχζκηζε επειημίεο απνξξχζκηζε,σφκνο πξψηνο, Αζήλα 6

7 κνξθή ηνπ κηζζνχ γίλεηαη θξίζηκε, αλ φρη απνθαζηζηηθή, παξάκεηξνο ηεο βηνινγηθήο θαη θνηλσληθήο αλαπαξαγσγήο ησλ εξγαδνκέλσλ». Απηφ φκσο πνπ έρεη πξαγκαηηθά ζεκαζία δελ είλαη ην πψο αληηιακβάλνληαη ηελ αλεξγία νη νηθνλνκνιφγνη θαη νη ζηαηηζηηθνιφγνη αιιά νη ίδηνη νη άλεξγνη. Η έλλνηα ηεο εξγαζίαο είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηε θάιπςε ζπγθεθξηκέλεο ζέζεο εξγαζίαο. Παίξλνληαο δχν δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο ε απαζρφιεζε εθηειείηαη ζε πιήξεο σξάξην ( επνρηαθή ή πξνζσξηλή εξγαζία) ή εθηειείηαη κε κεησκέλν σξάξην. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί αλ ν εξγαδφκελνο είλαη ζε θαηάζηαζε εζειεκέλεο εξγαζίαο ή φρη. ηελ πξψηε πεξίπησζε ην άηνκν βξίζθεηαη κεηαμχ εξγαζίαο θαη αλελεξγνχο θαηάζηαζεο, ελψ ζηε δεχηεξε κεηαμχ εξγαζίαο θαη αλεξγίαο ( θνπηέιεο, 1996) 2. Αο δνχκε ηψξα πην ζπγθεθξηκέλα ηη αθξηβψο είλαη ε αλεξγία 3. Κάζε νηθνλνκία έρεη έλα νξηζκέλν κέγεζνο πιεζπζκνχ. Ο πιεζπζκφο απηφο δηαθξίλεηαη ζε νηθνλνκηθά ελεξγό θαη ζε νηθνλνκηθά κε ελεξγό. Ο νηθνλνκηθά ελεξγφο πιεζπζκφο απνηειεί ην εξγαηηθό δπλακηθό ηεο νηθνλνκίαο θαη πεξηιακβάλεη ηα άηνκα εθείλα ηα νπνία είλαη ηθαλά πξνο εξγαζία θαη ηαπηόρξνλα ζέινπλ λα εξγαζηνύλ. Σα άηνκα εθείλα ηα νπνία δε κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ π.ρ. κηθξά παηδηά, ειηθησκέλνη, αζζελείο, ζηξαηηψηεο θιπ., δελ αλήθνπλ ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ. πλεπψο, ηα άηνκα ηα νπνία δελ κπνξνχλ ή δελ ζέινπλ λα εξγαζηνχλ απνηεινχλ ηνλ νηθνλνκηθά κε ελεξγφ πιεζπζκφ. Σν εξγαηηθφ δπλακηθφ ρσξίδεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο: ζε εθείλνπο νη νπνίνη εξγάδνληαη θαη νλνκάδνληαη απαζρνινύκελνη θαη ζε εθείλνπο νη νπνίνη δελ εξγάδνληαη θαη είλαη άλεξγνη. Με βάζε ηηο παξαπάλσ δηαθξίζεηο κπνξνχκε λα δψζνπκε ηνπο εμήο νξηζκνχο: Δξγαηηθό δπλακηθό: Δίλαη ην ζχλνιν ησλ αηφκσλ ηα νπνία κπνξνχλ θαη ζέινπλ λα εξγαζηνχλ. Απαζρνινύκελνη: Δίλαη ηα άηνκα ηα νπνία εξγάδνληαη (πνπ ζέινπλ θαη κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ) 2 θνπηέιεο..(1996), Αλεξγία: Αίηηα θαη ιχζεηο, Financial Forum,Αζήλα 3 Λιανόσ Θ.(1999), Αρχζσ οικονομικισ κεωρίασ,ςελ.169 7

8 Άλεξγνη: Δίλαη ηα άηνκα πνπ κπνξνχλ θαη ζέινπλ λα εξγαζηνχλ, αιιά δελ κπνξνχλ λα βξνπλ απαζρφιεζε( Καηζέιε Μαγνπιά, 2005) 4. Δίλαη θαλεξφ απφ ηα παξαπάλσ φηη ην άζξνηζκα ησλ απαζρνινχκελσλ θαη ησλ αλέξγσλ ηζνχηαη κε ην εξγαηηθφ δπλακηθφ. Όζνλ αθνξά ηψξα ηε κέηξεζε ηεο αλεξγίαο, ην κέγεζνο ηεο αλεξγίαο κπνξεί λα κεηξεζεί σο απφιπην κέγεζνο, γηα παξάδεηγκα, ρηιηάδεο άλεξγνη. Η ζεκαζία φκσο ηνπ αξηζκνχ απηνχ εμαξηάηαη απφ ην κέγεζνο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Γηα απηφ ε αλεξγία κεηξάηαη σο πνζνζηφ επί ηνηο εθαηφ (%) ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. πγθεθξηκέλα: Πνζνζηό αλεξγίαο= Αξηζκόο αλέξγσλ *100 Δξγαηηθό δπλακηθό Καη αθφκα: Φπζηθή αλεξγία= Αλεξγία Σξηβήο + δηαξζξσηηθή αλεξγία Όπνπ δηαπηζηψλνπκε φηη ε θπζηθή αλεξγία είλαη ην ζχλνιν ηεο αλεξγίαο ηξηβήο θαη ηεο δηαξζξσηηθήο αλεξγίαο 5. ηνλ φξν αλεξγία ηξηβήο πεξηιακβάλνπκε π.ρ. πξνζσξηλνχο αλέξγνπο φηαλ αιιάδνπλ δνπιεηά, φηαλ ππάξρεη επνρηαθή κείσζε ηεο παξαγσγήο, φηαλ αιιάδεη ε δηάξζξσζε ηεο δήηεζεο θαη ζπλεπψο άιιεο επηρεηξήζεηο κεηψλνπλ ηελ απαζρφιεζε ελψ άιιεο ηελ απμάλνπλ, φηαλ δελ ππάξρεη θαηάιιειε θαη γξήγνξε πιεξνθφξεζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Όζνλ αθνξά ηε δηαξζξσηηθή αλεξγία αλαθεξφκαζηε ζε εθείλνπο πνπ εγθαηαιείπνπλ κηα δνπιεηά γηα ηελ αλαδήηεζε θάπνηαο άιιεο θαιχηεξεο θαζψο θαη εθείλνη νη νπνίνη παξφιν πνπ είλαη άλεξγνη δε δέρνληαη ηε πξνζθεξφκελε δνπιεηά επεηδή πξνζδνθνχλ κηα θαιχηεξε. 1.2 Σα δύν βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο αλεξγίαο Οςζιαζηικά δύο είναι ηα πποβλήμαηα πος δημιοςπγεί η ανεπγία. 4 Κατςζλθ Σ. Λοφκα - Μαγουλά Μ. Χαρά: «ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΤΗ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ», Β ΕΚΔΟΗ 2005 ΣΤΠΩΘΗΣΟ ΓΙΩΡΓΟ ΔΑΡΔΑΝΟ, ΕΛ.: Ληαλφο, Μπέλνο, «Μαθξννηθνλνκηθή αλάιπζε θαη δεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή», 1996, ζει.412 8

9 Σν πξψην πξφβιεκα ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζζεί σο ην καθξννηθνλνκηθό πξόβιεκα. Η παξνπζία αλέξγσλ ηζνδπλακεί κε παξαγσγή γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία κηθξφηεξε απφ εθείλε πνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηήζεη. Η πξφηαζε απηή ππάξρεη ζε φια ηα εξκελεπηηθά ζρήκαηα, είηε θευλζηαλά είηε λενθιαζηθά, κε κφλε δηαθνξά φηη απφ ζρήκα ζε ζρήκα κεηαηνπίδεηαη ην αίηην πνπ πξνθαιεί ηελ αλεξγία θαη επνκέλσο ηε θνηλσληθή δαπάλε πνπ απηή ζπλεπάγεηαη. ην θευλζηαλφ ππφδεηγκα ηα αίηηα αλαδεηνχληαη ζε παξάγνληεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ηε ζπλνιηθή ελεξγφ δήηεζε ηεο νηθνλνκίαο. Καηά ηε λενθιαζηθή ζεσξία ε αδπλακία ηεο αγνξάο εξγαζίαο λα ιεηηνπξγήζεη ζε ζπλζήθεο ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ έρεη σο ζπλέπεηα ηελ αλεξγία. Ωο εθ ηνχηνπ ε έλλνηα ηεο επειημίαο αλαδεηθλχεηαη ν θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο επίιπζεο φισλ ησλ πξνβιεκάησλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Η πνιηηηθή απαζρφιεζεο, ζχκθσλα κε ηε λενθιαζηθή ζεσξία, πξέπεη λα ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε κεγαιχηεξεο επειημίαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κε απψηεξν ζηφρν ηελ εγθαζίδξπζε ηνπ ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ, πνπ ζα επηθέξεη θαη ηε ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο αλεξγίαο 6. Σν δεχηεξν πξφβιεκα ζρεηίδεηαη κε ηελ άζθεζε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο έλαληη ησλ αλέξγσλ. Η αλεξγία δελ είλαη απιά κηα νηθνλνκηθή κεηαβιεηή. Πίζσ απφ απξφζσπα κεγέζε, πνζνζηά θαη ηάζεηο εθθξάδνληαη αλζξψπηλεο ππάξμεηο θαη θαηαζηάζεηο (Σζαθάιε,2008) 7. Πψο επηβηψλνπλ απηνί νη άλζξσπνη θαη πσο εμαζθαιίδνπλ ηνπο απαξαίηεηνπο πφξνπο γηα ηε ζπληήξεζή ηνπο; Ση ζεκαίλεη ε αχμεζε ηεο αλεξγίαο θαη ε παξάηαζε ηνπ ρξφλνπ παξακνλήο ζε θαηάζηαζε αλεξγίαο γηα ηηο θνηλσληθέο νκάδεο; Πνηεο είλαη νη επηπηψζεηο ζηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο ή ζηε δνκή θαη ζπλνρή ηεο νηθνγέλεηαο; Ση ζπλεπάγεηαη απηή ε αχμεζε γηα ηηο θνηλσληθέο πξαθηηθέο πνπ ζπλήζσο πεξηιακβάλνληαη θάησ απφ ηνλ αφξηζην φξν «παξανηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο»; Πνηεο είλαη νη ζπλέπεηεο απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηελ θνηλσληθή δπλακηθή; Αιιά θαη ηη ζεκαίλεη γηα ηνλ άλεξγν λα βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε αλεξγίαο, πνηεο είλαη νη ςπρνινγηθέο ζπλέπεηεο θαη πψο επεξεάδεηαη ε απηνεθηίκεζή θαη ε ζπκπεξηθνξάο ηνπ; πλνςίδνληαο, ε πξψηε θαηεγνξία πξνβιεκάησλ αζρνιείηαη κε πξνβιήκαηα νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο, θαη ε δεχηεξε θαηεγνξία ζέηεη ην πξφβιεκα ηεο Σζάθαιε (2008), Πηπρηαθή εξγαζία κε ζέκα «Θεσξίεο αλεξγίαο», ζει. 33 9

10 θνηλσληθήο πνιηηηθήο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ επεκεξία ησλ αηφκσλ θαη ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ (δειαδή κε ηελ αλάπηπμε ηεο αγνξάο εξγαζίαο). 1.3 Αίηηεο πνπ πξνθαινύλ ηελ Αλεξγία Δημογπαθικέρ Εξελίξειρ Δδψ ε αηηία ηεο αλεξγίαο πνπ ζεσξείηαη ην γεγνλφο ηεο έιεπζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ελφο απμεκέλνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ ειηθίαο 15 εψο 65 εηψλ. Η εμέιημε απηνχ ηνπ πιεζπζκνχ εμαξηάηαη αθελφο απφ ηε θπζηνινγηθή αχμεζε ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνχ θαη αθεηέξνπ απφ ην κεηαλαζηεπηηθφ θίλεκα αιιά θαη απφ ηελ επίδξαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηεο ζπκπεξηθνξάο νξηζκέλσλ θαηεγνξηψλ πιεζπζκνχ: γπλαίθεο, λένη, ειηθησκέλνη εξγαδφκελνη. ε πνιιέο ρψξεο ε πξφζζεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ λέν-εηζεξρφκελσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ησλ κεηαλαζηψλ δίλεη άζξνηζκα κεγαιχηεξν ηνπ αξηζκνχ ησλ αλέξγσλ. Ποιοηικέρ μεηαβολέρ ζηην πποζθοπά επγαζίαρ Η δπλακηθή ησλ βηνκεραληθψλ νηθνλνκηψλ, ηφζν ζε πεξίνδν θξίζεο φζν θαη ζε πεξίνδν αλάθακςεο, αθνινπζείηαη απφ ζπλερή ηξνπνπνίεζε ησλ δνκψλ ηεο απαζρφιεζεο: κεηαβνιέο ησλ εμεηδηθεχζεσλ απφ ηελ επίδξαζε ησλ ηερλνινγηθψλ αιιαγψλ, αλαδηαλνκή θαηά θιάδν ιφγσ ηνπ άληζνπ ξπζκνχ αλάπηπμε ηνπο, γεσγξαθηθή αλαδηαλνκή ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο κεηαμχ πεξηνρψλ ή ζε δηεζλέο επίπεδν. Διεθνοποίηζη, Ανηαγωνιζμόρ, ελεύθεπερ ανηαλλαγέρ Μεξηθέο ρψξεο εθηφο ΟΟΑ, θπξίσο ζηε Ννηηναλαηνιηθή Αζία, έγηλαλ ζεκαληηθνί παξαγσγνί θαη εμαγσγείο βηνκεραληθψλ πξντφλησλ. Πνιινί αλαιπηέο, ζπλδένληαο ηα παξαπάλσ θαηλφκελα, δέρνληαη φηη ε αχμεζε ησλ εηζαγσγψλ βηνκεραληθψλ πξντφλησλ απφ απηέο ηηο ρψξεο, πνπ παξάγνληαη απφ εξγαδφκελνπο κηθξήο εμεηδίθεπζεο, δξα αξλεηηθά ζηε δήηεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίαο εξγαδνκέλσλ ζην εζσηεξηθφ ησλ ρσξψλ ηνπ νξγαληζκνχ. Παξφκνηα, απηή ε εμέιημε επηηαρχλεηαη απφ ηελ πξαθηηθή 10

11 επηρεηξήζεσλ πνπ εγθαηαιείπνπλ ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θαη εγθαζίζηαληαη ζε άιιεο ρψξεο γηα λα σθειεζνχλ απφ ην ρακειφ θφζηνο εξγαζίαο. Απηφ αθνινπζείηαη απφ καδηθή θαηαζηξνθή ζέζεσλ εξγαζίαο, αληηζηαζκηδφκελε κε δεκηνπξγία αληηζηνίρσλ ζε αξηζκφ ζέζεσλ εξγαζίαο(μεηξνπνχινπ,2006) 8. Τεσνολογία Απφ ηελ επνρή ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο, νη ζπλέπεηεο ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο θαη πξνφδνπ ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ αλεξγία απνηεινχλ θιαζηθφ ζεκείν δηακάρεο. πρλά πξνιέγνπλ φηη ην επφκελν θχκα ηερλνινγηθψλ αιιαγψλ ζα πξνθαιέζεη καδηθή αλεξγία θαη κεγάιε πηψζε ησλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ. 1.4 Καηεγνξίεο δηαρσξηζκνύ ηεο Αλεξγίαο Ανεπγία ηπιβήρ «Η αλεξγία ηξηβήο νθείιεηαη ζην ρξνληθφ δηάζηεκα θαηά ην νπνίν έλαο εξγαδφκελνο κεηαθηλείηαη απφ κηα δνπιεηά ζε κηα άιιε. Δπνκέλσο ζε θάζε ρξνληθή ζηηγκή ζα ππάξρεη έλαο αξηζκφο αλέξγσλ, ησλ νπνίσλ ε αλεξγία νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε εγθαηάιεηςε ηεο κηαο δνπιεηάο θαη ε αλεχξεζε ηεο επφκελεο δε γίλεηαη αζηξαπηαία. πλεπψο ε αηηία εκθάληζεο ηεο αλεξγίαο ηξηβήο είλαη απνηέιεζκα ησλ αηειεηψλ ζηελ πξνζαξκνγή ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη εηδηθφηεξα, ηεο έιιεηςεο απηφκαηεο θηλεηηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο»(hughes, 1975) 9. Όπσο εχζηνρα παξαηεξεί ν Hughes, «νη άλεξγνη πνπ αληηκεησπίδνπλ αλεξγία ηξηβήο είλαη νη άλεξγνη γηα ηνπο νπνίνπο ππάξρνπλ αληίζηνηρεο ζέζεηο εξγαζίαο». Οη δηαζέζηκεο ζέζεηο εξγαζίαο απηέο είλαη ακηγψο θαηάιιειεο γηα ηα πξνζφληα θαη ηηο εξγαζηαθέο ηθαλφηεηεο ησλ αλέξγσλ, είλαη ζρεηηθά θνληά ζηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπο θαη ακείβνληαη κε ηνλ θαζηεξσκέλν κηζζφ. Έηζη ζπκπεξαίλνπκε φηη ε αλεξγία ηξηβήο πξνυπνζέηεη ηαπηφρξνλα 8 Μεηξνπνχινπ 2006, Πηπρηαθή εξγαζία κε ηίηιν «Γπλαίθα-Απαζρφιεζε-Αλεξγία»,ζει.10 9 Hughes (1975), «How should we measure unemployment?». British journal of industrial relations ζ

12 δηαζέζηκεο θελέο ζέζεηο εξγαζίαο, γεγνλφο πνπ δείρλεη φηη ε δηάξθεηα ηεο αλεξγίαο ηξηβήο είλαη κηθξή: ε αλεξγία ηξηβήο είλαη βξαρπρξφληα αλεξγία. Οξηζκέλεο απφ ηηο θελέο ζέζεηο «πηάλνληαη» απφ αλζξψπνπο πνπ έρνπλ ηε ζέιεζε λα εξγαζζνχλ ζηνλ ηζρχνπζα ακνηβή (απαζρφιεζε), ελψ έλαο αξηζκφο θελψλ ζέζεσλ δε θαιχπηεηαη, ιφγσ ηεο έιιεηςεο πιεξνθφξεζεο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ. ηνλ αξηζκφ απηψλ ησλ θελψλ ζέζεσλ αληηπξνζσπεχνληαη ηζάξηζκνη άλεξγνη, νη νπνίνη επηζπκνχλ λα εξγαζζνχλ ζηνλ ηζρχνληα κηζζφ, αιιά δελ έρνπλ κπνξέζεη λα ελεκεξσζνχλ γηα ηελ χπαξμε ησλ θελψλ ζέζεσλ πνπ αθφκε ππάξρνπλ. Η έθηαζε ηεο αλεξγίαο ηξηβήο εμαξηάηαη απφ ηελ πνζφηεηα ησλ αλέξγσλ πνπ βξίζθνληαη ζε απηφ ην ζηάδην κεηάβαζεο απφ ηε κηα εξγαζία ζηελ άιιε θαη απφ ην κέζν ρξφλν πνπ δηαξθεί ε πεξίνδνο αλεχξεζεο ηεο λέαο εξγαζίαο (Σζάθαιε,2008) 10. Ο αξηζκφο ησλ αλέξγσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ αλεξγία ηξηβήο αθνινπζεί νπζηαζηηθά ηηο θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο ηεο νηθνλνκίαο, θαζψο απμάλεηαη ζηηο πεξηφδνπο άλζηζεο ηεο νηθνλνκίαο θαη κεηψλεηαη ζηηο πεξηφδνπο χθεζεο. Ο ρξφλνο πνπ δηαξθεί ε αλαδήηεζε ηεο λέαο εξγαζίαο εμαξηάηαη επίζεο απφ ηηο θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο, θαζψο κεηψλεηαη ζηελ πεξίνδν ηεο άλζηζεο, φηαλ νη ζέζεηο απαζρφιεζεο πνπ είλαη δηαζέζηκεο απμάλνληαη, θαη απμάλεηαη ζηελ πεξίνδν ηεο χθεζεο, φηαλ νη δηαζέζηκεο ζέζεηο εξγαζίαο ζπαλίδνπλ θαη ε εχξεζε ηνπο απφ ηνπο αλέξγνπο γίλεηαη δπζθνιφηεξε. Δπνκέλσο, ν αξηζκφο ησλ αλέξγσλ κε αλεξγία ηξηβήο θαη ν κέζνο ρξφλνο δηάξθεηαο ηεο αλεξγίαο ηξηβήο αθνινπζνχλ δηαθνξεηηθέο πνξείεο θαηά ηε πεξίνδν ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ. Η δηαθνξεηηθή απηή ζπκπεξηθνξά ηνπ αξηζκνχ ησλ αλέξγσλ θαη ηνπ ρξφλνπ δηάξθεηαο ηεο αλεξγίαο ηξηβήο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νηθνλνκηθνχ θχθινπ ζεσξνχληαη ζπρλά φηη αιιεινεμνπδεηεξψλνληαη αθήλνληαο ην επίπεδν ηεο αλεξγίαο ηξηβήο ζηαζεξφ. πρλά ην επίπεδν ηεο αλεξγίαο ηξηβήο ζεσξείηαη σο ην επίπεδν ηεο αλεξγίαο πνπ δε κπνξεί λα κεησζεί. Πέξαλ φκσο απφ ηηο πεξηνδηθέο θπθιηθέο δηαθπκάλζεηο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηεο εξγαζίαο, ην κέγεζνο ηεο αλεξγίαο ηξηβήο εμαξηάηαη απφ δνκηθνχο ζπληειεζηέο. Η λεφηεξε νηθνλνκηθή ζθέςε ζεσξεί φηη νη ζπληειεζηέο απηνί εθαξκφδνπλ ηελ επηξξνή ηνπο θπξίσο ζην ρξφλν 10 Σζάθαιε, Πηπρηαθή εξγαζία «Θεσξίεο Αλεξγίαο»,ζει.15,

13 δηάξθεηαο ηεο αλαδήηεζεο ηεο λέαο εξγαζίαο. Σέηνηνη ζπληειεζηέο ζεσξνχληαη ε δηάρπζε ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηηο δηαζέζηκεο θελέο ζέζεηο εξγαζίαο, ην θφζηνο απφθηεζεο ηέηνησλ πιεξνθνξηψλ θαη ε χπαξμε επηδνκάησλ αλεξγίαο θαη ζπκπιεξσκαηηθήο νηθνλνκηθήο βνήζεηαο πξνο ηνπο αλέξγνπο ( Ehrenberg θαη Smith, 1991) 11. Θα πξέπεη εδψ φκσο λα ζεκεηψζνπκε φηη νη λεφηεξεο απηέο πξνζεγγίζεηο ηείλνπλ λα ζεσξήζνπλ ηελ αλεξγία ηξηβήο σο νθεηιφκελε πεξηζζφηεξν ζηε βνχιεζε ηνπ αλέξγνπ θαη επνκέλσο, λα ηε κεηαηάζζνπλ ζηελ εζειεκέλε αλεξγία. Διαπθπωηική ανεπγία Η δηαξζξσηηθή αλεξγία ππάξρεη εμαηηίαο ηεο κε ζπκκφξθσζεο κεηαμχ ησλ εξγαζηαθψλ δεμηνηήησλ θαη ησλ πξνζφλησλ πνπ δηαζέηνπλ νη άλεξγνη θαη ησλ αμηψζεσλ ησλ εξγνδνηψλ γηα δεμηφηεηεο θαη πξνζφληα πξνθεηκέλνπ λα πιεξψζνπλ θελέο ζέζεηο απαζρφιεζεο. πλεπψο, ε δηαξζξσηηθή αλεξγία πξνυπνζέηεη χπαξμε θελψλ ζέζεσλ εξγαζίαο, φπσο θαη ε αλεξγία ηξηβήο. Όκσο ππάξρεη ζπγρξφλσο αδπλακία απφ ηε πιεπξά ησλ αλέξγσλ λα θαηαιάβνπλ ηηο δηαζέζηκεο θελέο ζέζεηο ιφγσ αλαληηζηνηρίαο πξνζφλησλαπαηηήζεσλ. Η δηαξζξσηηθή αλεξγία νθείιεηαη ζε δηαξζξσηηθέο αιιαγέο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. Σέηνηεο κπνξεί λα είλαη κηα αιιαγή ηνπ θαηαλαισηηθνχ πξνηχπνπ, ηερλνινγηθέο ή νξγαλσηηθέο κεηαβνιέο πνπ αθνινπζνχλ νη επηρεηξήζεηο ή κεηαβνιέο ζηε γεσγξαθηθή θαηαλνκή ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο παξαγσγήο(σζάθαιε,2008) 12. πλήζσο ε δηαξζξσηηθή αλεξγία εθθξάδεηαη κε ηε ζπγθέληξσζε ηεο αλεξγίαο ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ : π.ρ. ζηνπο 11 R.G. Enrenberg θαη R.S. Smith, modern labor economics : theory and public policy, 1991, Harper Collins, ζ Σζάθαιε, Πηπρηαθή εξγαζία Θεσξίεο αλεξγίαο,2008,ζει.16 13

14 εξγαδφκελνπο ελφο θιάδνπ ή κηαο εηδηθφηεηαο ή ζηνπο εξγαδφκελνπο κηαο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο πνπ ζπγθεληξψλεη κεγάιν πνζνζηφ απαζρφιεζεο ζε θιάδνπο πνπ θζίλνπλ ή πνπ αιιάδνπλ ηφπν εγθαηάζηαζεο. Γηα πνιιά έηε, ζηε κεηαπνιεκηθή νηθνλνκηθή ζεσξία, ε δηαξζξσηηθή αλεξγία ζπληζηνχζε ηελ αθξαία έθθξαζε ηεο αλεξγίαο ηξηβήο ( Thirlwall 1969, Bonsaquet 1944 θ.α) 13. Ο βαζχηεξνο ιφγνο ηεο αλεξγίαο δελ ήηαλ παξά κηα απνπζία θηλεηηθφηεηαο ηεο εξγαζίαο, θαζψο νη άλεξγνη φθεηιαλ λα ιάβνπλ λέεο εξγαζηαθέο δεμηφηεηεο ή πξνζφληα, θαιχηεξε εθπαίδεπζε, εξγαζηαθή εκπεηξία ή λα είλαη δηαηεζεηκέλνη λα κεηαθηλεζνχλ γεσγξαθηθά, θαιχπηνληαο κεγαιχηεξεο απνζηάζεηο κεηαμχ θαηνηθίαο θαη ρψξνπ εξγαζίαο ή αιιάδνληαο πιήξσο ηνλ ηφπν δηακνλήο. Οη απαξαίηεηεο πξνζαξκνγέο απαηηνχζαλ πεξηζζφηεξν ρξφλν θαη ήηαλ πεξηζζφηεξν επψδπλεο απφ ην ςάμηκν κηαο θαηάιιειεο ζέζεο πνπ ππήξρε δηαζέζηκε, ζηελ πεξίπησζε ηεο αλεξγίαο ηξηβήο, αιιά απηή ήηαλ νπζηαζηηθά ην κνλαδηθφ ραξαθηεξηζηηθφ πνπ δηαθνξνπνηνχζε ηελ αλεξγία ηξηβήο απφ ηε δηαξζξσηηθή αλεξγία. Ο Standing (1983) 14 έρεη ηαμηλνκήζεη ηα αίηηα πνπ ζεσξνχληαη φηη δεκηνπξγνχλ δηαξζξσηηθή αλεξγία ζε επηά θαηεγνξίεο. Οη επηά απηέο θαηεγνξίεο είλαη νη εμήο : Πξψηνλ, ζηε κεηαβνιή ηεο θιαδηθήο δηάξζξσζεο ηεο απαζρόιεζεο. Η θιαδηθή δνκή ηεο απαζρφιεζεο κεηαβάιιεηαη, φηαλ αιιάδεη ε δήηεζε γηα ηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο. Απηφ έρεη σο ζπλέπεηα, γηα επαγγέικαηα πνπ ζπλδένληαη κε θζίλνληεο θιάδνπο, λα πξνθιεζεί αλεξγία θαη ζπγρξφλσο έιιεηςε δήηεζεο γηα ηηο εηδηθφηεηεο ησλ αλέξγσλ (απαμίσζε ησλ εξγαζηαθψλ δπλαηνηήησλ). Γεχηεξνλ, ζηε ζηαδηαθή αύμεζε ησλ απαηηήζεσλ ηεο παξαγσγήο γηα εξγαζηαθέο δεμηόηεηεο. Σξίηνλ, ζηηο γεσγξαθηθέο αλαληηζηνηρίεο κεηαμχ θελψλ ζέζεσλ θαη αλέξγσλ. 13 A.P. Thirwall, «Types of unemployment : with special reference to non demand-deficient unemployment in Great Britain», (1969) Scottish journal of political economy, ζ G.Standing, «The notion of structural unemployment», 1983, international labour review, ζ.ζ

15 Σέηαξηνλ, ζηνπο πιεζπζκηαθνύο δεκνγξαθηθνύο παξάγνληεο, πνπ θαηεπζχλνπλ ζηελ κεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ κε ηελ απμεκέλε ζπκβνιή νκάδσλ κε κηθξέο ή ππνδεέζηεξεο εξγαζηαθέο δεμηφηεηεο. Πέκπηνλ, ζε ζεζκηθέο αθακςίεο πνπ εθδειψλνληαη κέζα απφ ηελ αθακςία ηνπ θφζηνπο ηεο εξγαζίαο γηα ηηο επηρεηξήζεηο. ηνπο παξάγνληεο απηνχο πεξηιακβάλνληαη φινη νη ζεζκηθνί κεραληζκνί πξνζηαζίαο ηεο απαζρφιεζεο (πεξηνξηζκνί απνιχζεσλ, θφζηνο πξνζιήςεσλ, κε κηζζνινγηθφ θφζηνο ηεο εξγαζίαο), ηα επηδφκαηα αλεξγίαο θαη ε ζεζκνζέηεζε ειάρηζηνπ κηζζνχ φπσο θαη νη εξγαηηθέο ελψζεηο θαη ηα ζπλδηθάηα πνπ ζπγθξαηνχλ ζρεηηθά ζηαζεξνπνηεκέλα ηα επίπεδα ησλ κηζζψλ παξά ηελ εκθάληζε ηεο αλεξγίαο. Έθηνλ, ζηελ αύμεζε ηνπ ηκήκαηνο ησλ αλέξγσλ πνπ δελ κπνξνύλ ή δελ ζέινπλ λα εξγαζζνύλ. Η αχμεζε απηή είλαη ζπλέπεηα ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ πνπ πξνμελεί ε αλεξγία καθξάο δηαξθείαο. Οη άλεξγνη πνπ αληηκεησπίδνπλ αλεξγία κεγάιεο δηάξθεηαο δελ ζηεξνχληαη κφλν ηηο ηερληθέο θαη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαηά ηε παξαγσγηθή δηαδηθαζία, αιιά ηαθηηθά εκθαλίδνπλ ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα, εμαηηίαο ηνπ απνθιεηζκνχ απφ ηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο, θαη εμειίζζνπλ παζνινγηθέο ζπκπεξηθνξέο : πξνζθπγή ζηνλ αιθννιηζκφ ή ζηα λαξθσηηθά, πξνβιήκαηα κε ηελ νηθνγέλεηα ή ηνλ θνηλσληθφ πεξίγπξν, εκθάληζε εγθιεκαηηθψλ ηάζεσλ ή ζπλνιηθήο παξαίηεζεο θαη πεξηζσξηνπνίεζεο. Απηή ε δηαδηθαζία είλαη πνιχ δχζθνιν λα αλαζηξαθεί, αθφκε θαη αλ αξγφηεξα ππάξμνπλ θαηάιιειεο θελέο ζέζεηο εξγαζίαο. Έβδνκνλ, ζηε δηαδηθαζία αλαδηάξζξσζεο ηνπ θεθαιαίνπ. Όκσο ζα πξέπεη λα ζηαζνχκε ζε δχν άιια δεδνκέλα ζρεηηθά κε ηε δηαξζξσηηθή αλεξγία. Πξψηνλ ε δηαξζξσηηθή αλεξγία δε πξέπεη λα ζρεηίδεηαη κε ηε δηάξζξσζε ηεο αλεξγίαο, δειαδή κε ηελ θαηαλνκή ηεο αλεξγίαο κεηαμχ ησλ δηαθξηηψλ νκάδσλ πνπ απνηεινχλ ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ή κε ηα δηαθνξεηηθά πνζνζηά αλεξγίαο πνπ αληηκεησπίδεη θάζε ηκήκα ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Μηα ζπξξίθλσζε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο, πνπ πξνθαιεί γεληθή αλεξγία, επεξεάδεη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ηηο δηάθνξεο νκάδεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, θαζψο επηδξά επί ησλ απνθάζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ γηα ηηο απνιχζεηο πξνζιήςεηο πνπ ζα γίλνπλ. Γηαξζξσηηθή αλεξγία ππάξρεη, φηαλ ππάξρνπλ, ηαπηφρξνλα κε ηελ αλεξγία, θελέο ζέζεηο πνπ ζα κπνξνχζαλ νη 15

16 άλεξγνη λα θαηαιάβνπλ, αλ είραλ δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά, δεμηφηεηεο θαη πξνζφληα (Perlman, 1969) 15. Γεχηεξνλ, ε δηαξζξσηηθή αλεξγία δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη κε ηελ ηερλνινγηθή αλεξγία. Η ηερλνινγηθή αλεξγία νθείιεηαη ζηελ αληηθαηάζηαζε ηεο αλζξψπηλεο αλεξγίαο απφ ηηο κεραλέο ζε ζεκαληηθή θιίκαθα θαη κε ηαρείο ξπζκνχο. Δλδερνκέλσο λα δεκηνπξγεί κνξθέο δηαξζξσηηθήο αλεξγίαο, θαζψο δεκηνπξγεί απαηηήζεηο γηα λέεο εηδηθφηεηεο θαη εξγαζηαθέο δεμηφηεηεο, αιιά κπνξεί θάηη ηέηνην λα κελ ζπκβεί. Σέινο, ζα πξέπεη λα ηνληζζεί φηη, ελψ ζηηο πξνζεγγίζεηο πνπ έγηλαλ ζηε δεθαεηία ηνπ 60 νη ιφγνη ηεο δηαξζξσηηθήο αλεξγίαο εξκελεχνληαλ ζε κεηαβνιέο πνπ νθείινληαλ ζηε δήηεζε γηα εξγαζία, λεφηεξεο πξνζεγγίζεηο απνδίδνπλ ηελ παξνπζία ηεο δηαξζξσηηθήο αλεξγίαο ζε παξάγνληεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε πξνζθνξά ηεο εξγαζίαο. Γειαδή, νη λεφηεξεο απηέο πξνζεγγίζεηο απνδίδνπλ ηελ κε ζπκκφξθσζε κεηαμχ εξγαζηαθψλ δεμηνηήησλ ησλ αλέξγσλ θαη απαηηήζεσλ ησλ δηαζέζηκσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηε καδηθή εηζξνή ησλ γπλαηθψλ, ησλ λέσλ, ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, φπσο θαη ζηελ επηκήθπλζε ηεο ελεξγνχ νηθνλνκηθήο δσήο ησλ αηφκσλ (παξακνλή ησλ ειηθησκέλσλ ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ κέζνπ φξνπ δσήο). Δίηε ε δηαξζξσηηθή αλεξγία ζεσξείηαη φηη νθείιεηαη ζε κεηαβνιέο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ ζθνπηά ηεο δήηεζεο γηα εξγαζία, είηε φηη νθείιεηαη ζε παξάγνληεο πνπ δξνπλ απφ ηελ ζθνπηά ηεο πξνζθνξάο εξγαζίαο, ην ζπκπέξαζκα είλαη θνηλφ: είλαη ε πξνζθνξά εξγαζίαο πνπ νθείιεη λα πξνζαξκνζηεί, απνθηψληαο εθείλα ηα εξγαζηαθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηελ θαζηζηνχλ ειθπζηηθή ζηνπο εξγνδφηεο. Όπσο ηνλίδεη ν Standing (1983), «κηα ηέηνηα αληίιεςε εκκέζσο ξίρλεη ην βάξνο ή ηελ επζχλε γηα ηελ αλεξγία ζηνπο αλέξγνπο, πνπ «απνηπγράλνπλ» ή «αδπλαηνχλ» λα πξνζαξκνζηνχλ παξά ζηνπο εξγνδφηεο ή ζηηο θπβεξλήζεηο (Γεδνπζφπνπινο,2004) 16». 15 Perlman, Labor Theory, Γεδνπζφπνπινο, «Θεσξίεο ηεο Αλεξγίαο»,2004,ζει

17 Η εποσιακή ανεπγία Πολλζσ επιχειριςεισ, όπωσ οι αγροτικζσ και οι τουριςτικζσ, παρουςιάηουν ςυςτθματικζσ μεταβολζσ ςτθν παραγωγικι τουσ δραςτθριότθτα κατά τθ διάρκεια του ζτουσ. Οι μεταβολζσ τθσ παραγωγισ ςυνοδεφονται από αντίςτοιχεσ μεταβολζσ τθσ απαςχόλθςθσ εργατικοφ δυναμικοφ και ςυνεπϊσ από μεταβολζσ τθσ ανεργίασ. Αυτι θ ανεργία ονομάηεται εποχιακι. Χαρακτθριςτικό τθσ εποχιακισ ανεργίασ είναι ότι επαναλαμβάνεται κάκε χρόνο και είναι προςωρινι και μικρισ ςχετικά διάρκειασ. ε χρονιζσ που το εποχιακό εργατικό δυναμικό δεν επαρκεί για τθν εκτζλεςθ αυτϊν των εργαςιϊν τότε παρατθρείται αφξθςθ των θμερομιςκίων και επιβάρυνςθ του κόςτουσ εργαςίασ με αποτζλεςμα να αυξάνεται κυρίωσ ο μθ δομικόσ πλθκωριςμόσ (λόγω των αγροτικϊν προϊόντων) (Ρωτςιάμθ,2006) 17. Η ανεπγία ωρ αποηέλεζμα ηων μικπών πςθμών μεγέθςνζηρ Η ανεργία αυτι οφείλεται ςτο γεγονόσ ότι το αναπτυξιακό δυναμικό μιασ οικονομίασ, το οποίο προςδιορίηεται από τθ ςυςςϊρευςθ του κεφαλαίου, τθν τεχνολογία και το μζγεκοσ του εργατικοφ δυναμικοφ είναι μεγαλφτεροσ του ρυκμοφ αφξθςθσ που πραγματοποιείται. Η κεϊρθςθ αυτι τθσ ανεργίασ επεκτείνει τθ κεωρία του Keynes για τθν ανεργία ελλιποφσ ηιτθςθσ ςτθ μακροχρόνια περίοδο και τθ κακιςτά μια μακροχρόνια κατάςταςθ, πικανι να εμφανιςτεί ςτο οικονομικό ςφςτθμα και να αποτελζςει βαςικό χαρακτθριςτικό του για μεγάλεσ χρονικζσ περιόδουσ (Σςάκαλθ,2008) 18. Η ηεσνολογική ανεπγία Απφ ηελ επνρή ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο, νη ζπλέπεηεο ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο θαη πξνφδνπ ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ αλεξγία απνηεινχλ ζεκείν δηακάρεο. Οη ηερλνινγηθέο αιιαγέο ζα πξνθαιέζνπλ καδηθή αλεξγία θαη κεγάιε πηψζε ησλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ ή δεκηνπξγνχλ λέεο ζέζεηο εξγαζίαο κεγαιχηεξεο αμίαο; Η κηα πιεπξά ηζρπξίδεηαη φηη θάζε εηζαγσγή λέαο ηερλνινγίαο νδεγεί ζε απψιεηεο ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ζε επίπεδν επηρείξεζεο θαη ζε επίπεδν νηθνλνκίαο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ε ηερλνινγία ηεο πιεξνθνξηθήο έρεη νδεγήζεη ζε εθηνπηζκφ φρη κφλν 17 Ρσηζηάκε, Γηπισκαηηθή εξγαζία κε ηίηιν «Αλεξγία θαη πιεζσξηζκφο ζηελ Διιάδα»,2006,ζει Σζάθαιε,Πηπρηαθή εξγαζία «Θεσξίεο Αλεξγίαο»,2008,ζει.20 17

18 εξγαζίεο απιέο θαη επαλαιεπηηθέο αιιά κεηψλνπλ θαη ηηο ζέζεηο εθείλεο πνπ απαηηνχλ ζχλζεηα επίπεδα γλψζεο. Σν πξψην ηερλνινγηθφ θχκα ( ) κε ηελ πιεξνθνξηθή, ηελ ξνκπνηηθή, ηηο ηειεπηθνηλσλίεο, ηε βηνηερλνινγία είρε νδεγήζεη ζε αχμεζε ηεο παξαγσγήο ρσξίο λα δεκηνπξγεί λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Σν δεχηεξν θχκα είλαη πνιχ πην δξαζηηθφ. Μηα ζεηξά αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο αθφκα θαη εθείλεο πνπ απαηηνχλ εμεηδίθεπζε θαη εκπεηξία απηνκαηνπνηνχληαη θαη εθηεινχληαη απφ κεραλέο. Απηφ βέβαηα ζεκαίλεη φηη φζν ζα απμάλνληαη νη επελδχζεηο ηφζν ζα κεηψλνληαη νη ζέζεηο εξγαζίαο αθνχ πιένλ έρνπκε πςειφ βαζκφ ππνθαηάζηαζεο. Απηή ε ππνθαηάζηαζε αθνξά κηα ζεηξά εξγαζηψλ φπσο ζηελ βηνκεραλία κεηάιινπ, ζηα πιαζηηθά, ζηελ παινπξγία, ζηα ρεκηθά, αιιά θαη ζε ηνκείο φπσο ε δηαθίλεζε πξψησλ πιψλ θαη ε απνζήθεπζε. Αθφκα θαη νη παξαδνζηαθέο εξγαζίεο γξαθείνπ ππνθαηαζηάζεθαλ απφ ηελ ρξήζε κεραλψλ θαη πξνγξακκάησλ. Δπηπιένλ ν εμνξζνινγηζκφο ησλ δηαδηθαζηψλ παξαγσγήο έρεη απνδεηρηεί φηη πεξηνξίδεη φιν θαη πην πνιχ ηελ αλζξψπηλε εξγαζία. Σν επηζηεκνληθφ κάλαηδκελη κηιάεη πιένλ γηα επαλαζρεδηαζκφ πνπ ζηφρν έρεη ηνλ εληνπηζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ εθείλσλ ηεο επηρείξεζεο πνπ απνηεινχλ ηνλ ππξήλα ηεο εξγαζίαο. Η ηάζε απηή πξσηνεκθαλίζηεθε ζηηο ΗΠΑ φπνπ έρεη απνδεηρηεί φηη ζα κπνξνχζε λα απειεπζεξψζεη ηα 25 απφ ηα 90 εθαηνκκχξηα ζέζεσλ εξγαζίαο πνπ ππάξρνπλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο ακεξηθάληθεο νηθνλνκίαο. Η άιιε πιεπξά ππνζηεξίδεη φηη παξφιν πνπ ε ηερλνινγηθή εμέιημε κπνξεί λα πξνθαιέζεη κεηαβνιέο θαη λα έρεη σο ζπλέπεηα ηελ παξαθκή θάπνησλ ηνκέσλ πξνο φθεινο λέσλ αλαπηπζζφκελσλ ηνκέσλ, καθξνπξφζεζκα απμάλεη ηελ παξαγσγηθφηεηα πνπ αθνινπζείηαη απφ αχμεζε ηεο δήηεζεο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη αχμεζε ησλ πξαγκαηηθψλ κηζζψλ Η ηερλνινγηθή πξφνδνο ζπκβάδηζε κε ηελ επηηάρπλζε ηεο κεγέζπλζεο ηεο νηθνλνκίαο, ηελ θαιπηέξεπζε ηνπ επηπέδνπ δσήο θαη ηελ αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο. Η ηερλνινγηθή πξφνδνο κπνξεί λα πξνθαιέζεη καδηθή αλεξγία, αιιά κφλν φηαλ φιεο νη επηζπκίεο ησλ αηφκσλ ζα είραλ ηθαλνπνηεζεί ή φπνπ ε δήηεζε ζα βξηζθφηαλ ζε θαζεζηψο ζπλερνχο πεξηνξηζκνχ, ην νπνίν δελ έρεη ζπκβεί πνηέ κέρξη ηψξα. Ιζηνξηθά, βέβαηα, ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο ε αχμεζε ηεο παξαγσγήο ζπκβάδηζε κε ηελ επέθηαζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο πνπ νπζηαζηηθά ζπλδέζεθαλ κε ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν. Όηαλ ε αχμεζε ηεο αλεξγίαο ζε πεξηφδνπο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζπκπίπηεη κε ηελ εκθάληζε θαη εθαξκνγή λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ νηθνλνκία γίλεηαη πξνζπάζεηα 18

19 λα ζεσξεζεί ε ηερλνινγηθή πξφνδνο σο πεγή αλεξγίαο. Η ηάζε απηή είλαη κεγαιχηεξε φζν ν ξπζκφο ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ επηηαρχλεη ηηο δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο θαη ε καδηθή δηάρπζή ηεο ζηηο δηάθνξεο ρψξεο εληείλεη ηνλ δηεζλή αληαγσληζκφ. Παξαηεξείηαη φηη ε ηερλνινγία ηαπηφρξνλα θαηαξγεί ζέζεηο εξγαζίαο θαη δεκηνπξγεί άιιεο. Γεληθά θαηαζηξέθεη ζέζεηο εξγαζίαο ρακεινχ θφζηνπο θαη ρακειήο παξαγσγηθφηεηαο θαη δεκηνπξγεί άιιεο πεξηζζφηεξν παξαγσγηθέο, εμεηδηθεπκέλεο θαη πςειφηεξνπ κηζζνχ. ην παξειζφλ ε είζνδνο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ απνδείρζεθε πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθή γηα ζέζεηο εξγαζίαο παξά θαηαζηξνθηθή θαζψο αθνινπζήζεθε φρη κφλν απφ απμεκέλε παξαγσγή θαη παξαγσγηθφηαηα, αιιά θαη απφ ζπλνιηθή αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο. Γηαθξίλνληαη δχν θαηαζηάζεηο: νη πξνζσξηλέο επηδξάζεηο ηεο εηζαγσγήο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη νη δηαξθείο επηδξάζεηο. ηελ πξψηε θαηάζηαζε, ε ηερλνινγηθή πξφνδνο απνηειεί παξάγνληα επηηάρπλζεο ησλ κεηαβνιψλ πνπ αθνξνχλ ηφζν ζηελ πνηνηηθή ζχλζεζε ηεο εξγαζίαο ( κεηαζρεκαηηζκφ ηεο ηερληθήο δηάθξηζεο ηεο εξγαζίαο, ηεο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ), φζν θαη ζηελ δηαλνκή ηεο απαζρφιεζεο θαηά θιάδνπο ( εκθάληζε, αλάπηπμε θαη θαηάξγεζε ζέζεσλ αλάινγα κε ηνπο ξπζκνχο ησλ λεσηεξηζκψλ). Δπεηδή ε πξνζαξκνγή ησλ εξγαδνκέλσλ ζε απηέο ηηο εμειίμεηο δελ είλαη άκεζε, ην απνηέιεζκα είλαη πξνζσξηλή αλεξγία κε πξνζαξκνγήο είηε γηαηί ηα επαγγεικαηηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ ππάξρνπλ δελ αληαπνθξίλνληαη ζηηο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, είηε επεηδή απαηηείηαη έλαο νξηζκέλνο ρξφλνο γηα ηελ θηλεηηθφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ. ηε δεχηεξε θαηάζηαζε ηεο δηαξθνχο επίδξαζεο, νη λέεο ηερληθέο έρνπλ άκεζε αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ απαζρφιεζε εθεί φπνπ εθαξκφδνληαη, αιιά απηή ε αξλεηηθή επίδξαζε αληηζηαζκίδεηαη απφ έκκεζε αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο σο απνηέιεζκα ηεο εηζαγσγήο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, αλάπηπμε λέσλ δξαζηεξηνηήησλ, αχμεζε ησλ θιάδσλ πνπ πξνκεζεχνπλ ηνπο λένπο εμνπιηζκνχο, λέεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ρξήζε ησλ λέσλ πξντφλησλ. Πάντωσ παρά τθ διχογνωμία όςον αφορά τθν επίδραςθ τθσ τεχνολογίασ ςτθν απαςχόλθςθ φαίνεται ιςτορικά ότι επθρεάηει κετικά τθ μεγζκυνςθ τθσ οικονομίασ. Η εντυπωςιακι τεχνολογικι πρόοδοσ των τελευταίων ετϊν (πλθροφορικι, τθλεπικοινωνίεσ, internet) που μπορεί να εφαρμοςτεί ςε όλουσ τουσ τομείσ τθσ οικονομίασ επθρεάηοντασ τισ δομζσ τθσ παραγωγισ και τθν οργάνωςθ των επιχειριςεων, δίνει τθν εντφπωςθ ότι ζχουμε ειςζλκει ςε μια φάςθ όπου θ ανοδικι φάςθ του οικονομικοφ κφκλου επεκτείνεται απεριόριςτα. Αυτό επιτυγχάνεται με 19

20 ςχετικά υψθλοφσ ρυκμοφσ ανάπτυξθσ ςτισ αναπτυγμζνεσ χϊρεσ και ιδιαίτερα ςτισ ΗΠΑ με ςχετικά χαμθλοφσ ρυκμοφσ πλθκωριςμοφ, ςτο οποίο βοθκάει βζβαια και θ ευζλικτθ νομιςματικι πολιτικι των Κεντρικϊν Σραπεηϊν ςε ΗΠΑ και Ευρϊπθ Πξνζδηνξηζκόο ηεο αλεξγίαο κε βάζε ηε δηάξθεηα ηεο Μηα θαηεγνξία κε βάζε ηελ νπνία δηαθξίλεηαη απνηειεί θαη ε ρξνληθή ηεο δηάξθεηα. Οη Akerlof θαη Main ηνλίδνπλ φηη είλαη πνιχ ζεκαληηθφ ζηνηρείν πέξαλ ηεο δηάξθεηαο ησλ δηαζηεκάησλ ζηελ αλεξγία, ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηεο ίδηαο ηεο αλεξγίαο. Πνιιά άηνκα αληηκεησπίδνπλ κηθξά ζρεηηθά δηαζηήκαηα αλεξγίαο, αιιά ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηεο είλαη ζρεηηθά κεγάιε. Δπίζεο, έλα άιιν ζεκείν πνπ δηαηππψλνπλ είλαη φηη έρεη ζεκαζία θαη ν ηξφπνο πνπ ηεξκαηίδεηαη ην δηάζηεκα ηεο αλεξγίαο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη έλαο πίλαθαο ζηνλ νπνίν παξνπζηάδνληαη νη δηαθξίζεηο ηεο αλεξγίαο κε βάζε ηε δηάξθεηα ηεο (Γεδνπζφπνπινο,2004) 20 : Γηάξθεηα Πεξηφδνπ ζηελ Αλεξγία Δίδνο Αλεξγίαο Έσο έμη κήλεο Βξαρπρξφληα αλεξγία 6 έσο 12 κήλεο Αλεξγία Μέζεο Γηάξθεηαο 12 θαη άλσ Μαθξνρξφληα ή ρξφληα Αλεξγία Άλσ ησλ 24 κελψλ Μεγάιε Μαθξνρξφληα Αλεξγία Γηαθνξεηηθή ζεκαζία ππάξρεη αλ γηα παξάδεηγκα ζε θάζε ρξνληθή πεξίνδν ην 10% πεξίπνπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ είλαη άλεξγν, αιιά ζε θάζε πεξίνδν απηφ ελαιιάζζεηαη κεηαμχ αλεξγίαο θαη απαζρφιεζεο θαη άιιε ζεκαζία εάλ ηα ίδηα άηνκα παξακέλνπλ άλεξγα γηα πνιιέο ζπλερείο πεξηφδνπο, ελψ άιια δελ δηαηξέρνπλ θαλέλα θίλδπλν αλεξγίαο Οηθνλνκηθφ δειηίν ALPHA BANK, Σεχρνο 87,ζει.4 20 Γεδνπζφπνπινο, «Θεσξίεο Αλεξγίαο»,2004,ζει Πεηθίδνπ Δηξήλε, Πηπρηαθή εξγαζία κε ηίηιν «Απαζρφιεζε θαη Αλεξγία : ε πεξίπησζε ησλ λέσλ αλέξγσλ»,2007,ζει.40 20

21 ΚΕΥΑΛΑΙΟ Οξηζκόο ηνπ πιεζσξηζκνύ Με ηνλ φξν πιεζσξηζκφ ελλννχκε ηελ άλνδν ζην επίπεδν ησλ ηηκψλ κηαο νηθνλνκίαο. Μηα κνλαδηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ δελ απνηειεί πιεζσξηζκφ. Ο πιεζσξηζκφο απνηειεί κηα δηαδηθαζία θαη είλαη έλα δπλακηθφ θαηλφκελν. «Ο πιεζσξηζκφο κεηξηέηαη κε ην πνζνζηφ απμήζεσο ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ θαηά ηε δηάξθεηα κηαο νξηζκέλεο ρξνληθήο πεξηφδνπ. Γηα λα βξεζεί ην πνζνζηφ απηφ ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ δηαθφξσλ πξντφλησλ ζηαζκίδεηαη αλάινγα κε ηε ζπνπδαηφηεηα ησλ πξντφλησλ θαη βξίζθεηαη κε ηνλ ηξφπν απηφ ν ζηαζκηθφο κέζνο φξνο ησλ απμήζεσλ ν νπνίνο αληηπξνζσπεχεη ην ξπζκφ απμήζεσο ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ» ( Αζελά θαη Γεσξγίνπ Κψηηε,1991) Αζελά θαη Γεσξγίνπ Κψηηε, «Δηζαγσγή ζηε Μαθξννηθνλνκηθή», 1991,ζει

22 Όηαλ ππνινγίδεηαη ε κεηαβνιή ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ απφ κηα ρξνληθή πεξίνδν ζε άιιε ηίζεηαη ζέκα επηινγήο, ηεο θαηάιιειεο πεξηφδνπ πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί σο έηνο βάζεο. Σν πξαγκαηηθφ θφζηνο δσήο ππεξεθηηκάηαη φηαλ νη θαηαλαισηέο κεηψλνπλ ηελ αγνξά αγαζψλ ηα νπνία αθξηβαίλνπλ ζε ζρέζε κε άιια ρσξίο απηφ λα ιακβάλεηαη ππφςε. Γηα παξάδεηγκα αλ απμεζεί ζεκαληηθά ε ηηκή ηνπ λεξνχ θαη ζαλ απνηέιεζκα κεησζεί ε θαηαλάισζε ηνπ, γηα λα κελ ππάξμεη ππεξεθηίκεζε ηεο επηδξάζεσο ζην θφζηνο δσήο απφ ηελ αχμεζε απηή ζα πξέπεη λα κεησζεί ην βάξνο ηεο ζηαζκίζεσο ηνπ λεξνχ ζηνλ Γείθηε Σηκψλ Καηαλαισηή. πρλά αλαθνηλψλνληαη απφ ηηο δηάθνξεο δεκφζηεο ππεξεζίεο ή ηα κέζα καδηθήο ελεκεξψζεσο δηαθνξεηηθά πνζνζηά πιεζσξηζκνχ γηα κηα ρψξα 23. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ην ρξνληθφ δηάζηεκα ζην νπνίν αλαθέξνληαη ηα πνζνζηά απηά είλαη δηαθνξεηηθά (π.ρ. ν πεξαζκέλνο ρξφλνο, ην πεξαζκέλν ηεηξάκελν θιπ) ή ζην φηη πξφθεηηαη γηα δηαθνξεηηθνχο δείθηεο π.ρ. σο δείθηεο πιεζσξηζκνχ κπνξεί λα εκθαληζηεί ην πνζνζηφ απμήζεσο ησλ ηηκψλ φισλ ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ πνπ παξάγνληαη ζε κηα νηθνλνκία. Δπίζεο κπνξεί λα δνζεί δηαθνξεηηθή βαξχηεηα ζηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ελφο πξντφληνο αλάινγα κε ηελ εθηίκεζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ έρεη ζηε δηάζεζε ηνπ εθείλνο πνπ ππνινγίδεη ηνλ δείθηε πιεζσξηζκνχ. Παξά ην γεγνλφο φηη νη ηηκέο νξηζκέλσλ πξντφλησλ απμάλνληαη ζπλερψο, είλαη δπλαηφ λα κελ ππάξρεη πιεζσξηζκφο ζε κηα νηθνλνκία. Απηφ ζα ζπκβεί αλ ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ απηψλ εμνπδεηεξψλεηαη απφ ηε κείσζε ησλ ηηκψλ άιισλ πξντφλησλ. 2.2 Αηηίεο ηνπ πιεζσξηζκνύ Ση πξνθαιεί ηνλ πιεζσξηζκφ; Γηαηί ζε νξηζκέλεο πεξηφδνπο νη ηηκέο παξνπζηάδνπλ ζρεηηθή ζηαζεξφηεηα ελψ ζε άιιεο απμάλνληαη γξήγνξα; Σα αίηηα ηνπ πιεζσξηζκνχ είλαη δηάθνξα. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη νη νηθνλνκνιφγνη δηαθσλνχλ γηα ην ζνβαξφηεξν αίηην πνπ πξνθαιεί ην πιεζσξηζκφ, ελψ αξθεηά ζπρλά παξνπζηάδεηαη θαη λέα ζεσξεηηθή εμήγεζε γηα ην πιεζσξηζκφ. 23 Πνπξλαξάθε, «Μαθξννηθνλνκηθή ζεσξία θαη πνιηηηθή»,

23 Όηαλ ε ζπλνιηθή δήηεζε είλαη κεγαιχηεξε απφ ην κέγηζην πξντφλ πνπ κπνξεί λα παξάγεη κηα νηθνλνκία κε πιήξε απαζρφιεζε φισλ ησλ παξαγσγηθψλ ηεο ζπληειεζηψλ αξρίδεη κηα δηαδηθαζία απμήζεσο ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Η άλνδνο απηή ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ζπγθξνηεί ηνλ πιεζσξηζκφ ππεξβνιηθήο δεηήζεσο 24. Σφζν νη Κευλζηαλνί νηθνλνκνιφγνη φζν θαη νη κνλεηαξηζηέο ζπκθσλνχλ φηη απηνχ ηνπ είδνπο ν πιεζσξηζκφο έρεη αηηία ζε ππεξβνιηθή ρξεκαηηθή δαπάλε ζε ζρέζε κε ηηο πνζφηεηεο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ κπνξνχλ λα παξαρζνχλ κε πιήξε απαζρφιεζε. Μέρξη πξηλ ιίγεο δεθαεηίεο απηφ ην είδνο ηνπ πιεζσξηζκνχ είρε ζεσξεζεί σο ην κνλαδηθφ. Σα βαζηθά κέηξα καθξννηθνλνκηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηνπ πιεζσξηζκνχ έρνπλ ζρέζε θπξίσο κε απηφ ην είδνο ηνπ πιεζσξηζκνχ. Αλ ηα πξντφληα πνπ έρνπλ αθξηβχλεη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή άιισλ πξντφλησλ, ην θφζηνο ησλ πξντφλησλ απηψλ ζα απμεζεί θαη ζα πξνθιεζεί λέα αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ θαη απηφ ζα έρεη σο απνηέιεζκα λα αξρίζεη κηα πιεζσξηζηηθή δηαδηθαζία. Π.ρ. αλ ππάξμεη ππεξβνιηθή δήηεζε γηα έλα βαζηθφ πξντφλ φπσο ν ράιπβαο θαη απμεζεί ε ηηκή ηνπ κε ζπλέπεηα λα απμεζνχλ νη ηηκέο θαη άιισλ πξντφλησλ γηα ηελ παξαγσγή ησλ νπνίσλ ρξεζηκνπνηείηαη ν ράιπβαο θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ ζα αξρίζεη κηα πιεζσξηζηηθή δηαδηθαζία. Ο πιεζσξηζκφο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ πην παξαπάλσ δηαδηθαζία νλνκάδεηαη δηαξζξσηηθφο 25. Αξθεηά ζπρλά ην πξφβιεκα ηνπ δηαξζξσηηθνχ πιεζσξηζκνχ παξνπζηάδεηαη φηαλ ε νηθνλνκία ηείλεη ζην επίπεδν ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο νπφηε παξαηεξνχληαη νξηζκέλεο ζηελφηεηεο ζηε παξαγσγηθή δηαδηθαζία, νη νπνίεο πξνθαινχλ ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ ζρεηηθψλ πξντφλησλ ή ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή ηνπο. Μηα άιιε αηηία πιεζσξηζκνχ είλαη φηαλ ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ πξντφλησλ, πξνέξρεηαη απφ ηελ πξνζπάζεηα ησλ δηαθφξσλ νκάδσλ αηφκσλ 24 Αζελά θαη Γεσξγίνπ Κψηηε, «Δηζαγσγή ζηε Μαθξννηθνλνκηθή», 1991, ζει Αζελά θαη Γεσξγίνπ Κψηηε, «Δηζαγσγή ζηε Μαθξννηθνλνκηθή», 1991,ζει

24 λα απμήζνπλ ηα εηζνδήκαηα ηνπο 26. Όπσο έρεη αλαθεξζεί νη ακνηβέο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο απνηεινχλ ηα εηζνδήκαηα ησλ αηφκσλ αιιά θαη ην θφζηνο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ. Καηά ζπλέπεηα φηαλ απμάλνληαη νη ηηκέο ησλ ζπληειεζηψλ παξαγσγήο απμάλνληαη κελ ηα ρξεκαηηθά εηζνδήκαηα ησλ αηφκσλ αιιά ηαπηνρξφλσο απμάλεηαη θαη ην θφζηνο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ. Η αχμεζε ηνπ θφζηνπο παξαγσγήο έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ ζα έρεη σο απνηέιεζκα φηη ηα άηνκα κεηά απφ ηελ αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο πξέπεη λα θαηαβάιινπλ πςειφηεξεο ηηκέο γηα ηα δηάθνξα πξντφληα πνπ αγνξάδνπλ θαη θαηά ζπλέπεηα ην πξαγκαηηθφ ηνπο εηζφδεκα δελ απμάλεηαη φζν ην ρξεκαηηθφ. Σν γεγνλφο απηφ ηα βάδεη ζε κηα δηαδηθαζία ψζηε λα δεηήζνπλ λέεο απμήζεηο ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο, νη νπνίεο αλ πξαγκαηνπνηεζνχλ νδεγνχλ ζε λέεο απμήζεηο ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ θ.ν.θ. Έηζη δεκηνπξγείηαη κηα πιεζσξηζηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία απηνηξνθνδνηείηαη θαη ζπλερψο επηδεηλψλεηαη γηαηί ε πξνζδνθία ησλ πιεζσξηζηηθψλ απμήζεσλ ηηκψλ σζεί ηα άηνκα λα επηδηψθνπλ δηαξθψο θαη κεγαιχηεξεο απμήζεηο ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο. Οη θχξηνη ζπληειεζηέο ζηε πξνζπάζεηα γηα ηε βειηίσζε ησλ εηζνδεκάησλ ηνπο είλαη νη εξγαδφκελνη θαη νη επηρεηξήζεηο (ηδησηηθέο θαη θξαηηθνπνηεκέλεο). Σα εξγαηηθά ζπλδηθάηα πνπ αληηπξνζσπεχνπλ δηάθνξεο νκάδεο εξγαδνκέλσλ βιέπνληαο κηα αχμεζε ησλ ακνηβψλ ησλ κειψλ ελφο άιινπ ζπλδηθάηνπ ή κηα αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ή απιψο ζέινληαο λα βειηηψζνπλ ηα εηζνδήκαηα ησλ κειψλ ηνπο πηέδνπλ ηηο επηρεηξήζεηο γηα απμήζεηο ησλ κηζζψλ ή ησλ εκεξνκηζζίσλ ηνπο κεγαιχηεξεο απφ εθείλεο πνπ δηθαηνινγνχληαη απφ ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Οη επηρεηξήζεηο φκσο φηαλ αλαγθαζηνχλ λα ρνξεγήζνπλ ηηο απμήζεηο απηέο κεηαβηβάδνπλ ηελ επηβάξπλζε ηνπ θφζηνπο πνπ πξνθχπηεη ζηνπο αγνξαζηέο ησλ πξντφλησλ ηνπο απμάλνληαο ηηο ηηκέο ηνπο. Η αχμεζε απηή ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ κεηψλεη ην πξαγκαηηθφ εηζφδεκα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηνπο σζεί λα δεηήζνπλ λέεο απμήζεηο. Έηζη δεκηνπξγείηαη έλαο θχθινο απφ δηαδνρηθέο απμήζεηο ησλ κηζζψλ θαη ησλ εκεξνκηζζίσλ απφ ην έλα κέξνο θαη ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ απφ ην άιιν. 26 Μαξκαηάθε, «Μαθξννηθνλνκηθή Αλάιπζε»,

25 Οη επηρεηξήζεηο, έπεηηα απφ ηηο απμήζεηο ησλ κηζζψλ ησλ εξγαηψλ, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηεπηνχλ απφ ην πιεζσξηζκφ, απμάλνπλ ηηο ηηκέο ησλ πξντφλησλ πεξηζζφηεξν απφ φηη δηθαηνινγείηαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο. Απηφ δίλεη κεγαιχηεξε ψζεζε ζηε πιεζσξηζηηθή δηαδηθαζία θαη επηδεηλψλεη ην πξφβιεκα. Θα πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη ε άλνδνο ζηηο ακνηβέο ησλ εξγαδνκέλσλ δε ζπλεπάγεηαη απηφκαηε αχμεζε ζην θφζηνο ησλ πξντφλησλ. Αλ απμεζνχλ ε παξαγσγηθφηεηα θαη ε ακνηβή ηεο εξγαζίαο θαηά ην ίδην πνζνζηφ, ην θφζηνο ησλ πξντφλησλ δε ζα κεηαβιεζεί κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξμεη ιφγνο γηα λα απμεζνχλ νη ηηκέο ηνπο. Μνλάρα φηαλ ε ακνηβή ηεο εξγαζίαο απμάλεηαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ παξαγσγηθφηεηα ηεο απμάλεηαη ην θφζηνο παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ. Πιεζσξηζκφ θφζηνπο ελλννχκε ην πιεζσξηζκφ πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο 27. Ο πιεζσξηζκφο απηφο κπνξεί λα πξνθιεζεί θαη απφ άιινπο παξάγνληεο εθηφο απφ ηελ αχμεζε ησλ κηζζψλ, ησλ εκεξνκηζζίσλ θαη ησλ θεξδψλ. Π.ρ. αλ απμάλνληαη ζπλερψο ηα ελνίθηα γηα επαγγεικαηηθή ζηέγε, ζα απμάλεηαη αληίζηνηρα θαη ην θφζηνο παξαγσγήο ησλ αγαζψλ θαη ησλ ππεξεζηψλ θαη απηφ ζα επηθέξεη κε ηε ζεηξά ηνπ κηα αχμεζε ζηηο ηηκέο ηνπο. πρλά φκσο ηα βαζηθά αίηηα ηνπ πιεζσξηζκνχ θφζηνπο είλαη νη απμήζεηο ησλ κηζζψλ, εκεξνκηζζίσλ θαη ησλ θεξδψλ. Οη απμήζεηο ησλ άιισλ ζηνηρείσλ ηνπ θφζηνπο έρνπλ ζπλήζσο κηθξφηεξε βαξχηεηα θαη εκθαλίδνληαη αθνχ αξρίζεη ε πιεζσξηζηηθή δηαδηθαζία. Η δηαδηθαζία ηεο δηαξθνχο αλφδνπ ησλ ακνηβψλ ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ην έλα κέξνο θαη ησλ ηηκψλ ησλ πξντφλησλ απφ ην άιιν επηδεηλψλεηαη φηαλ ππάξρνπλ πιεζσξηζηηθέο πξνζδνθίεο ζε κηα νηθνλνκία. Η επηδείλσζε απηή νθείιεηαη θαηά έλα πνιχ κεγάιν πνζνζηφ ζηηο πεπνηζήζεηο ησλ αηφκσλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ φηη ν πιεζσξηζκφο ζα ζπλερηζηεί θαη απφ ηηο πξνζπάζεηεο ηνπο λα πξνζηαηέςνπλ πξνθαηαβνιηθά ηα κειινληηθά ηνπο εηζνδήκαηα. Μηα άιιε αηηία πιεζσξηζκνχ είλαη ε άλνδνο ησλ ηηκψλ ησλ αγαζψλ πνπ εηζάγνληαη ζε κηα ρψξα 28 π.ρ. αλ ππάξρεη πιεζσξηζκφο ζηηο ρψξεο ηεο 27 Αζελά θαη Γεσξγίνπ Κψηηε, «Δηζαγσγή ζηε Μαθξννηθνλνκηθή», 1991,ζει Reynolds L.G.: Macroeconomics: Analysis and Policy, Homewood, Irwin,

26 Δπξψπεο, ηα πξντφληα πνπ εηζάγνληαη ζηελ Διιάδα απφ ηηο ρψξεο απηέο ζα γίλνληαη δηαξθψο πην αθξηβά θαη απηφ ζα έρεη σο ζπλέπεηα ηελ αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ηεο ρψξαο καο. Δπεηδή δε νξηζκέλα εηζαγφκελα πξντφληα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή άιισλ πξντφλησλ, ε αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπο ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ θαη απηφ ζα επηδεηλψζεη ην πξφβιεκα ηνπ πιεζσξηζκνχ. Δηζαγφκελνο πιεζσξηζκφο έρεη πξνθιεζεί αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ζε πνιιέο ρψξεο απφ ηηο απμήζεηο ησλ ηηκψλ ησλ θαπζίκσλ. Δηζαγφκελνο πιεζσξηζκφο κπνξεί λα πξνθιεζεί θαη απφ ηε ζπλερή ππνηίκεζε ηνπ λνκίζκαηνο κηαο ρψξαο. Αλ ε ηηκή ηνπ λνκίζκαηνο ζε ζρέζε κε ην λφκηζκα ησλ άιισλ ρσξψλ κεηψλεηαη ζπλερψο, ην θφζηνο ησλ εηζαγφκελσλ πξντφλησλ ζα παξνπζηάδεη ζπλερψο αχμεζε. 2.3 Καιπάδσλ θαη έξπνληαο πιεζσξηζκόο Αλ θαη ε αίζζεζε πνπ έρνπκε γηα ην θαηλφκελν ηνπ πιεζσξηζκνχ είλαη ζπλήζσο αξλεηηθή, είλαη αλαγθαίν λα δηαθξίλνπκε ηνλ πιεζσξηζκφ ζε έξπνληα θαη θαιπάδνληα, γηα λα δνχκε θαη ηε ζεηηθή πιεπξά ηεο ππάξμεσο ηνπ. Έξπνληαο πιεζσξηζκφο ζεσξείηαη ε αχμεζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ θαηά έλα κηθξφ πνζνζηφ, ην νπνίν κπνξνχκε λα νξίζνπκε θάησ απφ 3% εηεζίσο( Ληαλφο,1996) 29. Καιπάδσλ πιεζσξηζκφο ή ππεξπιεζσξηζκφο 30, ζεσξείηαη ε κεηαβνιή ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ κε πνιχ γξήγνξν ξπζκφ. Παξνπζηάδεηαη ζπλήζσο ζε πνιεκηθέο ή κεηαπνιεκηθέο πεξηφδνπο. Η παξαπάλσ δηάθξηζε είλαη απαξαίηεηε, θαζψο ν έξπσλ πιεζσξηζκφο κπνξεί λα ζπλεηζθέξεη πνιιά ζ ηελ νηθνλνκία κηαο ρψξαο. Απηφ γίλεηαη, δηφηη αζθεί ζεηηθή επίδξαζε ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο. Η κηθξή άλνδνο ησλ ηηκψλ, 29 Ληαλφο Θεφδσξνο, Μπέλνο Θενθάλεο, Μαθξννηθνλνκηθή Αλάιπζε θαη Γεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδ. Δπγ. Μπέλνπ, Αζήλα, 1996, ζ Ληαλφο Θεφδσξνο, Μπέλνο Θενθάλεο, Μαθξννηθνλνκηθή Αλάιπζε θαη Γεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδ. Δπγ. Μπέλνπ, Αζήλα, 1996, ζ

27 δεκηνπξγεί πξνζδνθίεο θέξδνπο γηα ηνπο παξαγσγνχο, θαζψο ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ πξαγκαηνπνηείηαη κε κηθξή ρξνληθή πζηέξεζε έλαληη ηεο απμήζεσο ησλ ηηκψλ ησλ αγαζψλ. Απηφ ην γεγνλφο, νδεγεί ζε αχμεζε ησλ επελδχζεσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζε αχμεζε ηνπ ζπλνιηθνχ εηζνδήκαηνο ζηελ νηθνλνκία. Πξαγκαηηθφ εηζφδεκα 31 απνηειεί ε αγνξαζηηθή δχλακε ηνπ ρξεκαηηθνχ εηζνδήκαηνο, φπσο απηή πξνζδηνξίδεηαη απφ ην ζχλνιν ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ ηα άηνκα κπνξνχλ λα αγνξάζνπλ κε ην ρξεκαηηθφ ηνπο εηζφδεκα. Δίλαη γλσζηφ φηη ην πξαγκαηηθφ εηζφδεκα ησλ αηφκσλ, είλαη ζε άκεζε εμάξηεζε κε ην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ. ε πεξηφδνπο πιεζσξηζκνχ, θαηά ηηο νπνίεο απμάλεηαη ην γεληθφ επίπεδν ησλ ηηκψλ, κεηψλεηαη ην πξαγκαηηθφ εηζφδεκα ησλ αηφκσλ. Η κείσζε απηή είλαη εκθαλψο κηθξφηεξε ζηελ πεξίπησζε ηνπ έξπνληνο πιεζσξηζκνχ απφ ηελ χπαξμε ηνπ θαιπάδνληνο. Γειαδή θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαιπάδνληνο πιεζσξηζκνχ έρνπκε απνδηνξγάλσζε ηεο παξαγσγήο θαη ηεο θνηλσληθήο αθφκα ηάμεο. Με ηελ πηψζε ηεο αμίαο ηνπ ρξήκαηνο ν πινχηνο κεγάισλ νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ εμαθαλίδεηαη ηειείσο. Οη νθεηιέηεο θαηαδηψθνπλ ηνπο δαλεηζηέο ησλ γηα ηελ εμφθιεζε ησλ ρξεψλ ησλ κε ρξήκα ρσξίο αμία. Οη θεξδνζθφπνη απνθηνχλ κεγάια θέξδε. Οη λνηθνθπξέο ηξέρνπλ λα δαπαλήζνπλ ηηο απνδνρέο ησλ ζπδχγσλ ηνπο πξνηνχ λα πςσζνχλ νη ηηκέο αθφκε πεξηζζφηεξν. Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη πξηλ απφ ηνλ πιεζσξηζκφ «πεγαίλακε ζηα θαηαζηήκαηα κε ιεθηά ζηηο ηζέπεο θαη γπξίδακε κε ηξφθηκα ζηα θαιάζηα. Σψξα πάκε κε ιεθηά ζηα θαιάζηα θαη γπξίδνπκε κε ηξφθηκα ζηηο ηζέπεο». 2.4 Δπηπηώζεηο ηνπ πιεζσξηζκνύ ζηελ νηθνλνκία Η άλνδνο ησλ ηηκψλ πνιιέο θνξέο επηθέξεη ζεηηθά απνηειέζκαηα ζε κηα νηθνλνκία πνπ δηαθξίλεηαη γηα ππναπαζρφιεζε, θαη γηα απηφ ζεσξείηαη φηη ν έξπσλ πιεζσξηζκφο είλαη απαξαίηεηνο γηα ηελ επίηεπμε θαη ηε δηαηήξεζε ηεο κέγηζηεο παξαγσγήο 32. Ο πιεζσξηζκφο απηφο έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο 31 Ληαλφο Θεφδσξνο, Μπέλνο Θενθάλεο, Μαθξννηθνλνκηθή Αλάιπζε θαη Γεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδ. Δπγ. Μπέλνπ, Αζήλα, 1996, ζ Kelly, W.A.: Macroeconomics, Englewood cliffs, N.J.,ORENTICE Hall,

28 φηαλ είλαη πην πάλσ απφ ην επηηξεπηφ πνζνζηφ, επεξεάδνληαο έηζη ηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ. Απηφ ην απνηέιεζκα είλαη πην έληνλν φηαλ ε νηθνλνκία εηζέξρεηαη ζηνλ ιεγφκελν θαχιν θχθιν ηνπ πιεζσξηζκνχ πνπ αλαιχεηαη σο εμήο: Αξρηθά ζεκεηψλεηαη κηα αχμεζε ζηνλ εηήζην ξπζκφ αχμεζεο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ ( Kotler Phillip, 1994) 33. Απηφ έρεη ζαλ αξρηθφ απνηέιεζκα αθελφο ηελ αχμεζε ησλ επηηνθίσλ θαη αθεηέξνπ ηελ κείσζε ηεο αγνξαζηηθήο δπλάκεσο ηνπ εγρψξηνπ λνκίζκαηνο θαη θαηά ζπλέπεηα ηελ κείσζε ηνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο ησλ θαηαλαισηψλ. Απηφ ην γεγνλφο κε ηε ζεηξά ηνπ επηθέξεη κείσζε ηεο θαηαλάισζεο ιφγσ ηνπ ρακειφηεξνπ πξαγκαηηθνχ εηζνδήκαηνο θαη ηεο κείσζεο ηεο δήηεζεο γηα δάλεηα κε απνηέιεζκα ηελ θάκςε ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ζηελ νηθνλνκία. Σηην κάμυη ασηή, θα προζαρμοζηεί έπειηα από μικρό τρονικό διάζηημα και η προζθορά, μειώνονηας ηο επίπεδο ηης παραγφγής. Απηφ γηα ηηο επηρεηξήζεηο ζεκαίλεη ηελ κείσζε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπο θαη ηελ ζηαδηαθή πηψζε ησλ θεξδψλ ηνπο. Σα κεησκέλα θέξδε νδεγνχλ θαη ζε κείσζε ησλ απνζεκαηηθψλ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πςειφηεξα επηηφθηα κεηαθξάδνληαη ζε ζηαζηκφηεηα ησλ επελδχζεσλ. Οη ειιηπείο επελδχζεηο ζα απνηξέςνπλ ηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Η αλεξγία ζα απμεζεί. Σν πξαγκαηηθφ εηζφδεκα ζα κεησζεί εθ λένπ. Ο θαχινο θχθινο ζα ζπλερηζηεί. Σα απνηειέζκαηα ζα είλαη αθφκα πην έληνλα ζηελ πεξίπησζε πνπ ε ήδε επηβαξπκέλε θαηάζηαζε ηξνθνδνηείηαη κε ζπλερείο απμήζεηο ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ. Δπίζεο ε αβεβαηφηεηα πνπ πξνθαιεί ν πιεζσξηζκφο έρεη αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ζηηο επελδχζεηο 34. Γηα παξάδεηγκα κηα εηαηξία ε νπνία θαηαζθεπάδεη ηειεθσληθά θαιψδηα έρεη ζπκθσλήζεη κε ηνλ ΟΣΔ ν νπνίνο είλαη ν βαζηθφο αγνξαζηήο λα απμήζεη ηελ ηηκή ησλ θαισδίσλ θαηά 10%. Απηφ φκσο ζεκαίλεη φηη εθφζνλ εμαθνινπζεί λα πνπιάεη ζηνλ ΟΣΔ ηελ ίδηα πνζφηεηα θαισδίσλ, ζα απμεζνχλ ηα θέξδε ηεο θαηά 10% θαη κπνξεί λα αξρίζεη λα ζρεδηάδεη λέεο επελδχζεηο γηα ηνπ 33 Kotler Philip, Marketing and management, Δθδφζεηο interbooks, Αζήλα, 1994, ζ Αζελά θαη Γεσξγίνπ Κψηηε, «Δηζαγσγή ζηε Μαθξννηθνλνκηθή», 1991,ζει

29 ρξφλνπ γηα παξάδεηγκα ηελ επέθηαζε ηεο ζηελ αγνξά ησλ θαισδίσλ νπηηθψλ ηλψλ. Όκσο εάλ ν πιεζσξηζκφο είλαη άζηαηνο θαη απξφβιεπηνο, δελ ζα είλαη ζε ζέζε λα κπνξεί εθ ησλ πξνηέξσλ λα πξνβιέςεη ηα θέξδε ηεο επεηδή κπνξεί λα θιεζεί λα πιεξψζεη είηε 10% είηε 5% είηε θαη 25% παξαπάλσ γηα ηηο πξψηεο χιεο ηεο γηα παξάδεηγκα γηα ην ραιθφ. Υσξίο αζηάζεηα ζηηο ηηκέο, ε αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ θαισδίσλ ζα έζηειλε έλα μεθάζαξν κήλπκα ζηελ εηαηξία φηη κπνξεί λα επελδχζεη άθνβα ζε λέα ηερλνινγία. Με αζηαζή θαη απξφβιεπην πιεζσξηζκφ φκσο ε εηαηξία δελ μέξεη πσο λα εξκελεχζεη απηή ηελ αχμεζε ηεο ηηκήο ησλ πξντφλησλ ηεο. ην βαζκφ πνπ ν κεραληζκφο ηεο αγνξάο ζεσξείηαη απφ ηνπο νηθνλνκνιφγνπο σο έλαο απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα λα ιακβάλνπλ κελχκαηα νη παξαγσγνί απφ ηελ θνηλσλία γηα ην πνπ πξέπεη λα ζηξέςνπλ ηηο επελδχζεηο ηνπο, ν πιεζσξηζκφο ηελ απνδηνξγαλψλεη κε απνηέιεζκα λα ράλνληαη πνιιέο επθαηξίεο θαζψο νη παξαγσγνί αληηδξνχλ κε φιν θαη πεξηζζφηεξν ζθεπηηθηζκφ ζηηο απμνκεηψζεηο ηεο ηηκήο ησλ πξντφλησλ ηνπο. 2.5 Κνηλσληθέο επηπηώζεηο ηνπ πιεζσξηζκνύ Σα άηνκα πνπ πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν απφ ην πιεζσξηζκφ είλαη απηά πνπ ην ρξεκαηηθφ ηνπο εηζφδεκα είλαη ζηαζεξφ ή απμάλεηαη κε ξπζκφ κηθξφηεξν απφ ην ξπζκφ ηνπ πιεζσξηζκνχ, γηαηί ζε απηή ηε πεξίπησζε κεηψλεηαη ην πξαγκαηηθφ ηνπο εηζφδεκα θαη θαηά ζπλέπεηα ην βηνηηθφ ηνπο επίπεδν 35. Σα άηνκα απηά είλαη ζπληαμηνχρνη θαη κηζζσηνί πνπ ν κηζζφο ηνπο είλαη ζρεηηθά ζηαζεξφο. Απνηέιεζκα είλαη λα βιέπνπλ ην βηνηηθφ ηνπο επίπεδν λα κεηψλεηαη ζπλερψο. Αληίζεηα ν πιεζσξηζκφο επλνεί ή ηνπιάρηζηνλ δελ πιήηηεη ηα άηνκα πνπ ην εηζφδεκα ηνπο πξνέξρεηαη απφ θέξδε, γηαηί ζπλήζσο ηα θέξδε απμάλνληαη καδί κε ην πιεζσξηζκφ. Μηα άιιε θαηεγνξία πνπ πιήηηεηαη απφ ηνλ πιεζσξηζκφ είλαη νη κηθξνί απνηακηεπηέο πνπ δελ έρνπλ δπλαηφηεηα έγθαηξεο θαη αζθαινχο επέλδπζεο ησλ ρξεκάησλ ηνπο. Δίλαη θαλεξφ φηη ν πιεζσξηζκφο απνηειεί αληηθίλεηξν 35 Παπιφπνπινο Π.: Μαθξννηθνλνκηθή Θεσξία,

30 γηα απνηακίεπζε. Έηζη ζε πεξηφδνπο έληνλνπ πιεζσξηζκνχ απμάλεηαη ε θαηαλάισζε θαη κεηψλεηαη ε απνηακίεπζε. Αληηζέησο κε ηνπο απνηακηεπηέο επλνεκέλνη απφ ηνλ πιεζσξηζκφ είλαη απηνί πνπ δαλείδνληαη εηο βάξνο απηψλ πνπ ηνπο δαλείδνπλ 36. Παξάδεηγκα : έζησ έλαο δαλείδεηαη 100 επξψ γηα έλα ρξφλν κε επηηφθην 10%. Αλ ζην ηέινο ηνπ έηνπο πνπ ζα πξέπεη λα εμνθιεζεί ην δάλεην ην επίπεδν ησλ ηηκψλ έρεη απμεζεί θαηά 25%, ηφηε ε πξαγκαηηθή αμία ησλ 100 επξψ πνπ επηζηξέθνληαη ζα είλαη (100/1.25)=80 επξψ. Αλ ιάβνπκε ππφςε καο θαη ηνλ ηφθν είλαη (110/1.25)=88 επξψ. ηελ νπζία έρεη γίλεη κεηαβίβαζε αγνξαζηηθήο δχλακεο απφ ηνλ πηζησηή ζηνλ ρξεψζηε, πνζνχ 22 επξψ (110-88). Θα πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ε παξαπάλσ κεηαβίβαζε αγνξαζηηθήο δχλακεο απφ ηνπο πηζησηέο ζηνπο ρξεψζηεο πξαγκαηνπνηείηαη κφλν, αλ δελ αλακέλεηαη ή δελ πξνβιέπεηαη πιεζσξηζκφο. Αλ φκσο ν πιεζσξηζκφο είλαη αλακελφκελνο, πνπ είλαη θαη ζπλήζεο πεξίπησζε ηφηε κπνξεί λα ιεθζεί ππφςε ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ επηηνθίνπ. Σέινο αξλεηηθέο είλαη νη ζπλέπεηεο ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη γηα ηνπο θνξνινγνχκελνπο φηαλ δελ γίλεηαη ηηκαξηζκνπνίεζε ηεο θνξνινγηθήο θιίκαθαο. Όηαλ ν θφξνο εηζνδήκαηνο θπζηθψλ πξνζψπσλ είλαη πξννδεπηηθφο θαη απμάλεηαη ην νλνκαζηηθφ εηζφδεκα ηφηε απμάλεηαη θαη ν κέζνο θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο κε απνηέιεζκα λα κεηψλεηαη ην πξαγκαηηθφ δηαζέζηκν εηζφδεκα. Γηα παξάδεηγκα εάλ ν θνξνινγηθφο ζπληειεζηήο κέρξη ηα επξψ είλαη 20 % θαη γηα ην παξαπάλσ πνζφ είλαη 30 % ηφηε θνξνινγνχκελνο κε εηζφδεκα επξψ ζα πιεξψζεη θφξν 4000 επξψ. Με επίπεδν πιεζσξηζκνχ 10 % θαη αληίζηνηρε αχμεζε ηνπ κηζζνχ ηνπ ην θνξνινγεηέν εηζφδεκα ζα γίλεη επξψ θαη ν θφξνο ζα είλαη *20 % * 30%= = 4600 επξψ κεηψλνληαο έηζη ην πξαγκαηηθφ ηνπ εηζφδεκα. Σν θαηλφκελν απηφ νλνκάδεηαη νλνκαζηηθή δεκνζηνλνκηθή απνξξφθεζε θαη κπνξεί λα 36 Ληαλφο Θεφδσξνο, Μπέλνο Θενθάλεο, Μαθξννηθνλνκηθή Αλάιπζε θαη Γεκνζηνλνκηθή πνιηηηθή, Δθδ. Δπγ. Μπέλνπ, Αζήλα, 1996, ζ