Έλεγχος Σπόρου Έλεγχος τροφής. Βάσω Κανελλοπούλου Εκπρόσωπος του Πελίτι

Transcript

1 Έλεγχος Σπόρου Έλεγχος τροφής Βάσω Κανελλοπούλου Εκπρόσωπος του Πελίτι

2 Σπόροι Μπορούμε να χωρίσουμε τους σπόρους που σήμερα καλλιεργούνται σε δυο βασικές κατηγορίες - τους παραδοσιακούς (Σπόροι των Αγροτών) - τους εμπορικούς (Σπόροι της Βιομηχανίας)

3 Παραδοσιακοί Σπόροι Το Πελίτι εργάζεται για τη διάσωση και διάδοση των παραδοσιακών σπόρων η απώλεια των οποίων έχει μεγάλη σχέση με τον έλεγχο της τροφής

4 Το παλιό και το καινούριο Οι παραδοσιακoί σπόροι είναι παλιοί αλλά είναι και νέοι γιατί αποτελούν εξελισσόμενο είδος Ανήκουν στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον Συνήθως αποκαλούνται τοπικοί ή αβελτίωτοι

5 Παραδοσιακοί σπόροι: Αβελτίωτοι Οι τοπικοί σπόροι αποκαλούνται και αβελτίωτοι παρόλο που έχουν προκύψει από βελτιώσεις που επέφεραν οι αγρότες με αρχική αφετηρία τους άγριους συγγενείς των διατροφικών φυτών. Η κυρίαρχη πολιτική επιβάλλεται και με τη χρήση της γλώσσας

6 Παραδοσιακοί σπόροι: ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ Οι παραδοσιακοί σπόροι είναι ελεύθεροι νομικών ιδιωτικών δικαιωμάτων επομένως υπάρχει ελευθερία του αγρότη για ιδιοπαραγόμενο σπόρο Πχ μπορεί να αγοράσει σπόρο μια φορά και να συνεχίσει την καλλιέργεια χωρίς ποτέ να αγοράσει ξανά σπόρο

7 Βελτιωμένοι ή εμπορικοί σπόροι Ιδιωτικοποιημένο Αγαθό Οι σύγχρονοι εμπορικοί σπόροι αποκαλούνται βελτιωμένοι. Από νομική άποψη καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα ή από πατέντες, επομένως ο αγρότης πρέπει να ξανα-αγοράσει σπόρο κάθε χρονιά (σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται και τα γενετικά τροποποιημένα)

8 Εμπορικοί Όταν πρόκειται για υβρίδια τύπου F1, οι επόμενες γενιές μετά την πρώτη, έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και χάνουν σε παραγωγικότητα. Επομένως, και από τεχνική άποψη (εκτός από τη νομική), υπάρχει δυσκολία συνεχούς αναπαραγωγής από τον αγρότη.

9 Εμπορικοί Είναι κατάλληλοι για το μοντέλο της εντατικής χημικής γεωργίας Είναι παραγωγικοί κυρίως στην πρώτη γενιά αν πρόκειται για υβρίδια τύπου F1, με την προϋπόθεση της έντονης χρήσης λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων

10 Τι τρώμε σήμερα Σήμερα η διατροφή μας βασίζεται κυρίως στους εμπορικούς σπόρους (ιδιωτικοποιημένο αγαθό) Έχει δημιουργηθεί ένα ολιγοπώλιο: Δέκα μόνον εταιρίες καλύπτουν το 75% της παγκόσμιας αγοράς σπόρων

11 Ολιγοπώλιο στην Ευρώπη: συγκέντρωση δύναμης Ευρώπη (κηπευτικά): 95% αγοράς σπόρων για κηπευτικά καλύπτεται από 5 εταιρίες Ευρώπη (καλαμπόκι): 74% αγοράς σπόρων καλαμποκιού καλύπτεται από 5 εταιρίες. Ευρώπη: Από το 2000 έως το 2009 οι τιμές σπόρων αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 30%.

12 Πως δημιουργήθηκε το ολιγοπώλιο Τις τελευταίες δεκαετίες οι μεγάλες αγροχημικές και φαρμακευτικές εταιρίες αγοράζουν συνεχώς τις μικρές εταιρίες επιστημονικής βελτίωσης σπόρων ΔΕΙΤΕ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ Το γράφημα είναι του καθηγητή Phil Howard από το παν/μιο του Μίσιγκαν

13 Εξαγορές από το

14 Αρχικά από δημόσιους φορείς Όταν πριν από δεκαετίες η φυτική βελτίωση πέρασε από τα χέρια των αγροτών στα χέρια των επιστημόνων, οι επιστήμονες αυτοί εργάζονταν σε δημόσια ινστιτούτα Στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1970 είχαμε πολύ καλές βελτιωμένες ποικιλίες προερχόμενες από δημόσιους φορείς

15 Ιδιωτικοποίηση της βελτίωσης Σταδιακά η επιστημονική βελτίωση ιδιωτικοποιήθηκε και αργότερα έγινε αντικείμενο των μεγάλων πολυεθνικών. Εφαρμόζουν πλέον τα δικά τους κριτήρια (πχ συμβατότητα με τα δικά τους αγρο-χημικά, καταλληλότητα για τη χημική εντατική γεωργία κλπ, γενετική τροποποίηση)

16 Συμβατική επιστημονική βελτίωση Για να τηρείται η Αρχή της Προφύλαξης, η επιστημονική βελτίωση δεν πρέπει να προχωρά στη γενετική τροποποίηση με την προσθήκη ξένων γονιδίων στον ζώντα οργανισμό. Οι Γ. Τ. Ο (δηλαδή τα «μεταλλαγμένα») δεν έχουν θέση στη διατροφική αλυσίδα. Σε αυτή την παρουσίαση αναφερόμαστε αποκλειστικά στους συμβατικούς σπόρους δηλαδή σε αυτούς που δεν έχει προστεθεί ξένο γονίδιο

17 Διαφάνεια για τις μεθόδους βελτίωσης Όταν μπαίνει ένας νέος σπόρος στην αγορά, ζητούμε να γνωρίζει ο καταναλωτής τη μέθοδο βελτίωσης που χρησιμοποιήθηκε, καθώς ορισμένες από τις πιο πρόσφατες μεθόδους συμβατικής επιστημονικής βελτίωσης (πχ με χημεία, ακτινοβολία) μπορεί να περιλαμβάνουν κινδύνους. Σήμερα ΔΕΝ γνωρίζουμε τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται

18 Εμπορικοί σπόροι: έρευνες δείχνουν μειωμένη θρεπτική αξία Για τα λαχανικά: «τα συστατικά της θρεπτικής αξίας αυτών στις εμπορικές ποικιλίες είναι μειωμένα ή έχουν χαθεί σε σχέση με τις τοπικές ποικιλίες Πηγή: Κουτσίκα-Σωτηρίου και συνεργάτες, ΑΠΘ και ΕΘΙΑΓΕ

19 Παραδοσιακοί σπόροι: αυξημένη θρεπτική αξία Βιβλιογραφικές αναφορές που το επιβεβαιώνουν υπάρχουν πολλές όπως: Μελιτζάνα (Prohens et al., 2007; Raigon et al., 2008 ), Μπιζέλι (Amurio et al., 1993), Κερασοτομάτα (Angelakis et al., 2004), Λάχανο (Padilla et al., 2006), Φασολάκι (Mauromatis et al., 2010), κ.ά.» Πηγή: Κουτσίκα-Σωτηρίου και συνεργάτες, ΑΠΘ και ΕΘΙΑΓΕ

20 Παραδοσιακοί σπόροι Ευρεία Γενετική Βάση Οι παραδοσιακοί σπόροι διαθέτουν πολλά γονίδια πολύ περισσότερα από τα μοντέρνα υβρίδια τύπου F1.

21 Παραδοσιακοί σπόροι: Προσαρμοστικότητα Επομένως έχουν τη δυνατότητα σταδιακής προσαρμογής στα δεδομένα μιας περιοχής Και είναι κατάλληλοι για περιόδους κλιματικής αλλαγής

22 Ευρεία Γενετική Βάση Λόγω της προσαρμοστικότητας, οι παραδοσιακοί σπόροι δημιουργούν τις τοπικές ποικιλίες. Αρκετές από αυτές μετατρέπονται εξαιρετικά επιτυχημένα παραδείγματα

23 Γνωστές Τοπικές Ποικιλίες Φακή Εγκλουβής από τη Λευκάδα Φασόλια από τις Πρέσπες Κρασιά, φάβα, κάπαρη, ντοματάκι από τη Σαντορίνη

24 Ο Σπόρος Ταξιδεύει Η ντομάτα ήταν άγνωστη στην Ελλάδα μέχρι το Ο πρώτος σπόρος ντομάτας φυτεύθηκε στην αυλή του μοναστηριού των Γάλλων Καπουτσίνων στην Πλάκα εκεί που βρίσκεται το Μνημείο του Λυσικράτη γνωστό και ως «Φανάρι του Διογένη». Σήμερα, είμαστε περήφανοι για το «τοπικό» ντοματάκι Σαντορίνης και για άλλες ποικιλίες νησιώτικης ντομάτας.

25 Το Ελεύθερο Ταξίδι του Σπόρου Μήλα Τριπόλεως: ο σπόρος ήλθε από τις ΗΠΑ, διασταυρώθηκε στην περιοχή με άλλες ημιάγριες ποικιλίες μηλιάς, δημιουργώντας έναν εξαίρετο καρπό που αποκαλείται «Ντελίσιους Πιλαφά». Στις ΗΠΑ, ο σπόρος της μηλιάς είχε προηγουμένως εισαχθεί από την Ευρώπη. Στην Ευρώπη, είχε έλθει από το Καζακστάν όπου βρίσκεται και η αρχική πατρίδα της αγριομηλιάς.

26 Εμπόδια στο Ταξίδι Οι κανονισμοί δεν πρέπει να εμποδίζουν το Ελεύθερο Ταξίδι του Σπόρου γιατί αν το κάνουν, κλέβουν από την κοινωνία τον πλούτο του μέλλοντος, εμποδίζουν την προσαρμοστικότητα και την εξέλιξη. Αυτό διδάσκει η ιστορία.

27 Νομοθεσία Η νομοθεσία της ΕΕ δυσκολεύει σήμερα το ταξίδι του σπόρου απαγορεύοντας την ελεύθερη διακίνηση του και διακόπτοντας τη ροή της δημιουργικότητας και καινοτομίας στο χωράφι, η οποία χαρακτηρίζει την αλληλεπίδραση φύσης και καλλιεργητών τα τελευταία χρόνια.

28 Η υφιστάμενη νομοθεσία Η νομοθεσία για την εμπορία του φυτικού αναπαραγωγικού υλικού Αποτελείται από 16 ευρωπαϊκές οδηγίες Καλύπτει 250 διατροφικά φυτά

29 Το νέο νομοσχέδιο Απορρίφθηκε από το ευρωκοινοβούλιο στις 11 Μαρτίου 2014 κάλυπτε φυτά! ρύθμιζε την παραγωγή και εμπορία συγκέντρωνε όλες τις Οδηγίες σε έναν ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ (Διαφορά Κανονισμού με Οδηγία)

30 Πυλώνας της ευρωπαϊκής νομοθεσίας Βασικός πυλώνας είναι η εγγραφή σε κατάλογο (εθνικό ή ευρωπαϊκό), αλλιώς δεν μπορείς να πουλήσεις τον σπόρο Βασικά κριτήρια εγγραφής: ΔΟΣ Διακριτότητα-Ομοιομορφία-Σταθερότητα

31 Παραδοσιακές ποικιλίες και νομοθεσία Οι τοπικές ποικιλίες δεν ανταποκρίνονται στα κριτήρια ΔΟΣ λόγω της προσαρμοστικότητας που διαθέτουν (ευρεία γενετική βάση), επομένως με μεγάλη δυσκολία εγγράφονται σε επίσημο κατάλογο. Αντίθετα τα υβρίδια της σπορο-βιομηχανίας ανταποκρίνονται γιατί είναι ομοιόμορφα και σταθερά δεν προσαρμόζονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα

32 Προσαρμοστικότητα αντί για Σταθερότητα Ενώ η προσαρμοστικότητα αποτελεί τεράστιο προσόν ειδικά σε μια περίοδο κλιματικής αλλαγής, ο νομοθέτης την τιμωρεί

33 Δυνατότητα εξέλιξης Ο νομοθέτης δεν λαμβάνει υπόψη ότι οι τοπικές ποικιλίες είναι εξελισσόμενο είδος Δεν προβλέπει χώρο για τις ΝΕΕΣ παραδοσιακές ποικιλίες, παρόλο που η εξέλιξη είναι η συνέχεια της ζωής Αποδίδει το προνόμιο της βελτίωσης στις μεγάλες εταιρίες και ουσιαστικά το αφαιρεί από τον αγρότη.

34 Οι παραδοσιακές ποικιλίες χάνονται Εκτός από κάποιες εξαιρέσεις οι περισσότερες παραδοσιακές ποικιλίες του πλανήτη και της Ελλάδας χάνονται, καθώς πολλές από αυτές καλλιεργούνται πλέον ελάχιστα ή καθόλου Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται γενετική διάβρωση. Ένα σημαντικό μέρος της γενετικής διάβρωσης οφείλεται στους νόμους και τους κανονισμούς

35 Διαπιστώσεις του ΟΗΕ Food and Agriculture Organization (FAO): το 75% της γενετικής ποικιλότητας των καλλιεργούμενων διατροφικών φυτών έχει εξαφανισθεί (πηγή efsa greens)

36 Γενετική διάβρωση Το μέγεθος της γενετικής διάβρωσης στην Ελλάδα είναι αποκαρδιωτικό» (Ν. Σταυρόπουλος τ. διευθυντής Ελληνικής Τράπεζας Γενετικού Υλικού).

37 Επισιτιστική Ανασφάλεια Αυτό σημαίνει ότι σήμερα στενεύει η γενετική βάση των διατροφικών φυτών, πάνω στην οποία βασίζεται η επισιτιστική μας ασφάλεια

38 Εκτός από τον σπόρο χάνεται κι η γνώση Η γνώση για παραγωγή και συντήρηση σπόρου έχει σε μεγάλο βαθμό χαθεί και από την Ελλάδα Άρχισε ξανά να διαδίδεται από κινήσεις πολιτών όπως το Πελίτι ο Αιγίλοπας. Οι Δρυάδες, Ο Κήπος της Αφθονίας, οι Αστικοί Αγροί κλπ

39 Οι Παραδοσιακές Ποικιλίες Υπάρχουν παραδοσιακές ποικιλίες με μεγάλη παραγωγή και καλά χαρακτηριστικά για εμπορική χρήση. Υπάρχουν και πολλές άλλες με μικρότερη απόδοση από τις βελτιωμένες

40 Ανεξαρτησία για τον Αγρότη Οι παραδοσιακοί σπόροι δεν έχουν ανάγκη από πολλά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, είναι κατάλληλοι για το μοντέλο ήπιας γεωργίας Ο σπόρος αναπαράγεται ελεύθερα Επομένως επειδή δεν απαιτούν μεγάλες χρηματικές εισροές, αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία σε περιόδους οικονομικής κρίσης

41 Αποτελούν τη βάση της διατροφής μας Οι παραδοσιακές ποικιλίες που χάνονται είναι (μαζί με άλλα ημιάγρια είδη) οι γονείς των μοντέρνων ποικιλιών, αποτελούν δηλαδή τη βάση, όχι μόνον της παλιάς αλλά και της καινούριας διατροφής μας Γι αυτό η βιομηχανία σπόρων υποστηρίζει τις τράπεζες σπόρων αλλά όχι τον αγρότη ούτε το ελεύθερο ταξίδι του σπόρου

42 Τράπεζες Γενετικού υλικού Υπάρχει στην Ελλάδα η κρατική τράπεζα γενετικού υλικού Θεσ/νίκης όπου φυλάσσονται πολλά δείγματα παραδοσιακών ποικιλιών. Δυστυχώς λόγω της κρίσης η Τράπεζα υποχρηματοδοτείται. Το Πελίτι έχει δημιουργήσει μια τράπεζα με 2000 είδη

43 Η βιοποικιλότητα μόνο στο μουσείο; Οι τράπεζες είναι πολύτιμες αλλά δεν αρκούν. Ακόμα και μέσα στις τράπεζες, οι ποικιλίες πρέπει να αναπαράγονται σε τακτά χρονικά διαστήματα Στις τράπεζες το γενετικό υλικό ουσιαστικά ελάχιστα εξελίσσεται

44 Συμπέρασμα Παραδοσιακοί Σπόροι Πολύτιμος φυσικός πόρος για ελεύθερη χρήση και αναπαραγωγή από όλους: ΚΟΙΝΟ ΑΓΑΘΟ Εγγύηση για μελλοντική επισιτιστική επάρκεια και ανεξαρτησία Κατάλληλοι για μοντέλο ήπιας γεωργίας Κατάλληλοι για προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή Πολιτιστικό αγαθό Οικονομικό αγαθό κατάλληλο για επιχειρηματικές καινοτομίες

45 Συμπέρασμα: εμπορικοί σπόροι Με τη σημερινή δομή της παγκόσμιας αγοράς σπόρων έχουμε Έλεγχο από τα ολιγοπώλια, συγκεντρωτική «ιδιοκτησία» σπόρου Αύξηση των τιμών ειδών διατροφής Επιβολή βιομηχανικού ρυπαντικού μοντέλου γεωργίας Εξαφάνιση του μικρού τοπικού αγρότη Μη δυνατότητα προσαρμογής στις αλλαγές του κλίματος Μεγάλη παραγωγή

46 Τι ζητάμε Ζητάμε να υποστηριχθεί μια παράλληλη ελεύθερη αγορά για τους παραδοσιακούς σπόρους

47 Το Πελίτι Το Πελίτι ξεκίνησε το 1995 από τον Παναγιώτη Σαϊνατούδη. Στόχος η διάσωση και η διάδοση των παραδοσιακών ποικιλιών και η διάδοση και ενίσχυση της αντίστοιχης γνώσης Η έδρα του Πελίτι βρίσκεται στο Παρανέστι Δράμας κοντά στον πανέμορφο Νέστο

48 Αποκεντρωμένη Δράση Σήμερα το Πελίτι έχει ένα εκτενές δίκτυο εθελοντών καλλιεργητών σε ολόκληρη την Ελλάδα. Έχει επίσης 16 τοπικές ομάδες σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές

49 Προσφορά Σπόρων Η σπόροι που προσφέρονται από τους καλλιεργητές διανέμονται δωρεάν είτε μέσω του Πελίτι ή κατευθείαν από τους καλλιεργητές Την άνοιξη του 2015, στη μεγάλη γιορτή στο Παρανέστι Δράμας με επισκέπτες διανεμήθηκαν φακελάκια με σπόρους, επίσης ανταποκριθήκαμε σε ταχυδρομικές αιτήσεις για σπόρους

50 Προσφορά Γνώσης Οι 16 τοπικές ομάδες του Πελίτι οργανώνουν κάθε χρόνο τοπικές γιορτές φύτευσης σπόρων και διανομής μικρών φυντανιών Οργανώνουν επίσης εκπαιδευτικές συζητήσεις για την εκ νέου απόκτηση της γνώσης Συνεργάζονται στενά με τα σχολεία της περιοχής τους

51 Εκδόσεις Κάθε χρόνο το Πελίτι εκδίδει βιβλίο που περιλαμβάνει ανά περιοχή και ανά είδος τα ονόματα των καλλιεργητών που προσφέρουν δωρεάν σπόρους σε όποιον θέλει να καλλιεργήσει. Περιλαμβάνει και ενδιαφέροντα κείμενα για τη συγκεκριμένη θεματολογία Εκδίδονται επίσης εγχειρίδια για την παραγωγή και συντήρηση σπόρων....και καλλιεργητικά βιβλία με καινοτόμες ήπιες τεχνικές

52 Εκδόσεις

53 Εκδόσεις

54

55

56

57

58

59 Επίλογος Η απώλεια παραδοσιακών ποικιλιών σημαίνει συντριπτική μείωση της αγροτικής βιοποικιλότητας «Σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η βιοποικιλότητα είναι η συνέχεια της ζωής»

60 Επίλογος Η απώλεια παραδοσιακών ποικιλιών σημαίνει έλεγχο της τροφής από ολιγοπώλια επιλογή της εντατικής χημικής γεωργίας προβλήματα σοδειάς λόγω κλιματικής αλλαγής Επιβολή βιομηχανικών κριτηρίων και εν δυνάμει επικίνδυνων λύσεων στην διατροφή μας

61 Τέλος πρώτου power point Ευχαριστούμε για την προσοχή σας Δείτε τώρα τα επόμενα 2 power point 1. Με τίτλο ΗΛΙΟΣΠΟΡΟΙ (από αντίστοιχη εκδήλωση) 2. Φωτογραφίες από δράσεις του Πελίτι